Załącznik do Uchwały Nr XXII/167/16 Rady Gminy Ozorków z dnia 21 stycznia 2016r.

Temat: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Gmina Ozorków Nazwa i adres Ul. Wigury 14 Zamawiającego 95-035 Ozorków

Nazwa i adres jednostki autorskiej Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. ul. Gdańska 76 85-021 Bydgoszcz

Imię i nazwisko Data Podpis mgr Romuald Meyer Prokurent – Dyrektor Zarządzający inż. Stanisław Kryszewski Biegły Wojewody Kujawsko – Pomorskiego w zakresie ocen oddziaływania na środowisko nr 0030-kierownik zespołu dr inż. Magdalena Nakielska Audytor energetyczny

BYDGOSZCZ 2015 r.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Słowniczek pojęć i skrótów Pojęcie/skrót Znaczenie SWOT – jedna z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych, służąca do porządkowania informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego, jako uniwersalne narzędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. Np. w naukach ekonomicznych jest stosowana do analizy wewnętrznego i zewnętrznego środowiska danej organizacji, (np. przedsiębiorstwa), analizy danego projektu, rozwiązania biznesowego itp. Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych): Analiza SWOT - S (Strengths) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu, - W (Weaknesses) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu, - O (Opportunities) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany, - T (Threats) – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej. Benzo(a)piren – przedstawiciel wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych B(a)P (WWA) Instalacja służąca do celowej produkcji biogazu z biomasy roślinnej, odchodów zwierzęcych, organicznych odpadów (np. z przemysłu spożywczego, odpadów poubojowych lub biologicznego osadu ze ścieków. Wyróżniamy trzy rodzaje biogazowni w zależności od Biogazownia rodzaju materii organicznej, jaka jest używana: - biogazownia na składowisku odpadów, - biogazownia przy oczyszczalni ścieków, - biogazownia rolnicza CO2 Dwutlenek węgla – najważniejszy gaz cieplarniany Wskaźnikiem mierzącym obciążenie atmosfery jest ślad węglowy będący całkowitą sumą emisji gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną osobę, organizację, wydarzenie, region lub produkt. Ślad węglowy obejmuje emisje sześciu gazów cieplarnianych wymienionych w protokole z Kioto: dwutlenku węgla (CO2), metanu (CH4), podtlenku azotu (N2O) oraz gazy fluorowane: fluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC) oraz sześciofluorek siarki (SF6). Miarą śladu węglowego jest tCO2eq – tona ekwiwalentu dwutlenku węgla. Różne gazy cieplarniane w niejednakowym stopniu przyczyniają się do globalnego ocieplenia, zaś CO2e, CO2eq ekwiwalent dwutlenku węgla pozwala porównywać emisje różnych gazów na wspólnej skali. Każdy z gazów cieplarnianych jest przeliczany na CO2eq poprzez pomnożenie jego emisji przez współczynnik określający potencjał tworzenia efektu cieplarnianego (ang. global warming potential (GWP)). Wskaźnik ten został wprowadzony w celu ilościowej oceny wpływu poszczególnych gazów na efekt cieplarniany(zdolności pochłaniania promieniowania podczerwonego), odniesiony do dwutlenku węgla (GWP=1) w przyjętym horyzoncie czasowym (zazwyczaj 100 lat). GWP100 dla metanu wynosi 25 co oznacza, że tona (Mg) metanu odpowiada 25 tonom CO2eq, a jedna tona podtlenku azotu prawie 300 tonom CO2eq (GWP100=298). - wprowadzanie w sposób zorganizowany (poprzez emitory) lub niezorganizowany (z dróg, z Emisja substancji do powietrza hałd, składowisk, w wyniku pożarów lasów) substancji gazowych lub pyłowych do powietrza na skutek działalności człowieka lub ze źródeł naturalnych Słoneczna energia elektryczna, która stanowi jedno z najbardziej przyjaznych środowisku źródeł energii. Ponieważ promienie słoneczne są powszechnie dostępne i Fotowoltaika (PV) możliwa jest ich bezpośrednia konwersja na energię elektryczną stanowi realną alternatywą dla paliw kopalnych. GUS Główny Urząd Statystyczny Urządzenia, które konwertują energię słoneczną na ciepło. Najczęściej są Kolektory słoneczne montowane w budynkach mieszkalnych i wykorzystywane do ogrzewania wody.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 2

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

-jednostka pracy, energii oraz ciepła, 1 kWh odpowiada ilości energii, jaką zużywa przez kWh godzinę urządzenie o mocy 1000 watów, czyli jednego kilowata (kW). To jednostka wielokrotna jednostki energii - watosekundy (czyli dżula) w układzie SI LED - obecnie najbardziej energooszczędnym źródłem światła – z ang. Light Emitting Diode. - mieszanina propanu i butanu. Używany jako gaz, ale przechowywany w pojemnikach pod LPG ciśnieniem jest cieczą. Należy do najbardziej wszechstronnych źródeł energii z ang. Liquefied Petroleum Gas. Gmina, Gmina Ozorków, Gmina Ozorków Ozorków Mg Mega gram MW Mega watt MWh Maga wato godzina - 1 MWh = 1 000 kWh. OZE, oze, odnawialne źródła Źródła energii, których używanie nie powoduje ich długotrwałego deficytu. Zaliczają się do energii nich m.in.: wiatr, promienie słoneczne, pływy i fale morskie Instalacje często mylone z kolektorami słonecznymi. Podczas, gdy kolektory słoneczne przekształcają energię słoneczną w ciepło, panele fotowoltaiczne przekształcają energię Panele fotowoltaiczne, ogniwa słoneczną w elektryczną. Mogą zostać zintegrowane z budynkami np. ich fasadą czy fotowoltaiczne,PV dachem. Umieszczone na dachu wyglądają bardzo podobnie do kolektorów, jednak zwykle jest ich więcej. PGN, Plan Plan gospodarki niskoemisyjnej Urządzenie, dzięki któremu możliwy jest przepływ ciepła z obszaru chłodniejszego (grunt, woda, powietrze) do obszaru o wyższej temperaturze, jak np. wnętrze budynku. Pompa ciepła Wykorzystując ciepło zmagazynowane w gruncie, wodzie lub powietrzu, pozwala uniknąć spalania paliw kopalnych. Program Ograniczania Niskiej Emisji, polegający na wymianie starych kotłów, pieców węglowych na nowoczesne kotły węglowe, retortowe, gazowe, ogrzewanie PONE elektryczne, zastosowanie alternatywnych źródeł energii lub podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej PM Pył drobny, z ang. Particulate Matter SEAP Plan działań na rzecz zrównoważonej energii z ang. Sustainable Energy Action Plan SOOS Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 3

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Spis zawartości

STRESZCZENIE ...... 7 1. WSTĘP ...... 14 1.1 PODSTAWA PRAWNA I FORMALNA OPRACOWANIA ...... 15 1.2 CEL OPRACOWANIA ...... 15 1.3 POLITYKA MIĘDZYNARODOWA I KRAJOWA WOBEC NISKIEJ EMISJI ...... 16 1.3.1 Poziom międzynarodowy, w tym Unii Europejskiej – ogólny zarys ...... 16 1.3.2 Zgodność zapisów „Planu” z głównymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym oraz lokalnym ...... 17 1.4 ORGANIZACJA I FINANSOWANIE ...... 20 1.4.1. Struktura organizacyjna niezbędna do wdrażania „Planu” ...... 21 1.4.2 Niezbędne zasoby ludzkie ...... 21 1.4.3 Niezbędne zasoby finansowe ...... 22 1.5 ZAKRES OPRACOWANIA ...... 22 1.6 WYKAZ MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH ...... 23 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OBJĘTEGO „PLANEM” I UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE, Z JAKOŚCIĄ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 24 2.1 IDENTYFIKACJA OBSZARU ...... 24 2.2 POŁOŻENIE I PRZYRODA ...... 24 2.2.1 Przyroda i formy jej ochrony na terenie gminy Ozorków ...... 25 2.2.2 Wody na terenie gminy oraz gospodarka ściekowa ...... 33 2.2.3 Gospodarka odpadami ...... 35 2.2.4 Turystyka i kultura ...... 37 2.3 UWARUNKOWANIA KRAJOBRAZOWE ...... 38 2.4 POWIERZCHNIA OBSZARU OBJĘTEGO „PLANEM” ...... 39 2.5 LUDNOŚĆ ...... 39 2.6 UWARUNKOWANIA KLIMATYCZNE ...... 40 2.7. SYTUACJA MIESZKANIOWA ...... 41 3. OBECNY STAN JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO NA TERENIE GMINY OZORKÓW ...... 42 4. CHARAKTERYSTYKA NOŚNIKÓW ENERGETYCZNYCH ZUŻYWANYCH NA TERENIE GMINY OZORKÓW ...... 44 4.1 SYSTEM CIEPŁOWNICZY ...... 44 4.1.1 Charakterystyka systemu ciepłowniczego ...... 44 4.2 SYSTEM GAZOWNICZY ...... 44 4.2.1 Charakterystyka systemu gazowniczego ...... 45 4.2.2 Zużycie i odbiorcy gazu ...... 45 4.2.3 Plany rozwojowe dostawców gazu na terenie Gminy ...... 46 4.3 SYSTEM ENERGETYCZNY ...... 46 4.3.1 Charakterystyka systemu energetycznego ...... 46 4.3.2 Plany rozwojowe sieci elektroenergetycznej ...... 47 4.4 TRANSPORT NA TERENIE GMINY OZORKÓW ...... 47 4.5 ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII – STAN OBECNY ...... 48

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 4

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

5. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z EMISJĄ SUBSTANCJI DO POWIETRZA Z TERENU GMINY OZORKÓW...... 63 6. WYNIKI INWENTARYZACJI EMISJI DWUTLENKU WĘGLA DO ATMOSFERY Z TERENU GMINY OZORKÓW ...... 64

6.1 ETAPY OKREŚLANIA WIELKOŚCI EMISJI CO2 ...... 64 6.2 METODOLOGIA INWENTARYZACJI ŹRÓDEŁ EMISJI CO2 ...... 64 6.2.1 Podstawowe założenia przyjęte w „Planie” ...... 64 6.2.2 Sposób zbierania danych ...... 65 6.2.3. Ogólne zasady opracowania inwentaryzacji ...... 66 6.2.4 Uzasadnienie wyboru roku bazowego ...... 67 6.2.5 Ogólne zasady opracowania bazy danych ...... 67 6.2.6 Wykaz źródeł danych uwzględnionych w inwentaryzacji bazowej ...... 68 6.2.7 Wskaźniki emisji ...... 69 6.2.8 Unikanie podwójnego liczenia emisji ...... 69 6.2.9 Współpraca z interesariuszami ...... 69 6.3 DANE Z INWENTARYZACJI ...... 70 7. WYNIKI OBLICZEŃ ...... 71 7.1. EMISJA ZWIĄZANA Z DZIAŁALNOŚCIĄ SAMORZĄDOWĄ ...... 71 7.1.1 Oświetlenie publiczne ...... 73 7.1.2 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 73 7.1.3 Gospodarka odpadami ...... 73 7.2 EMISJA Z DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZEŃSTWA ...... 73 7.2.1 Mieszkalnictwo ...... 74 7.2.2 Handel, usługi i przemysł ...... 74 7.2.3 Transport ...... 74 7.2.4 Gospodarka odpadami ...... 75 7.3 EMISJA OGÓŁEM Z TERENU GMINY OZORKÓW ...... 75 7.4 ZUŻYCIE ENERGII NA TERENIE GMINY OZORKÓW ...... 75 8. PLAN DZIAŁAŃ NA RZECZ OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI ...... 76 8.1 OKREŚLENIE CELU STRATEGICZNEGO NA ROK 2020 ...... 76 8.2 STRATEGIA DŁUGOTERMINOWA DO ROKU 2020...... 76 8.3 KIERUNKI „PLANU” DO ROKU 2020...... 77 8.4 CZYNNIKI POTENCJALNIE ODDZIAŁUJĄCE NA REALIZACJĘ „PLANU” – ANALIZA SWOT...... 77 9. OGÓLNA ANALIZA EKONOMICZNA I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ ...... 79 9.1 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ...... 79 9.2 OGÓLNA ANALIZA EKONOMICZNA ...... 80 9.3 HARMONOGRAM DZIAŁAŃ – WDROŻENIE PRZEDSIĘWZIĘĆ ...... 81 9.3.1 Ograniczanie emisji w budynkach ...... 81 9.3.2 Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii ...... 81 9.3.3 Ekologiczne oświetlenie ...... 82 9.3.4 Efektywna produkcja i dystrybucja ciepła ...... 82 9.3.5 Niskoemisyjny transport ...... 83 9.3.6 Gospodarka przestrzenna ...... 84 9.3.7 Informacja i edukacja ...... 85 9.3.8 Usługi doradcze dla mieszkańców w zakresie efektywności energetycznej, ograniczania emisji GHG oraz zastosowania OZE ...... 85

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 5

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

9.3.9 Edukacja przedsiębiorców poprzez zielone zamówienia publiczne ...... 86 9.3.10 Szkolenia w zakresie efektywności energetycznej, zmian klimatu i OZE ...... 86 9.3.11 Akcje informacyjne i promocyjne skierowane do mieszkańców, konferencje, działania promocyjne w ramach realizowanych projektów ...... 86 9.4 HARMONOGRAM DZIAŁAŃ – WDROŻENIE PRZEDSIĘWZIĘĆ ...... 87 9.5 WYKAZ DZIAŁAŃ/ZADAŃ I ŚRODKI ZAPLANOWANE NA CAŁY OKRES OBJĘTY PLANEM ...... 96 10. OCENA REALIZACJI I ZARZĄDZANIE „PLANEM” ...... 97 10.1 MONITORING I WSKAŹNIKI ...... 97 10.2 PROCEDURA WERYFIKACJI WDRAŻANIA „PLANU” ...... 98 10.3 GŁÓWNE FUNKCJE ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ ...... 99 11. WSPÓŁPRACA WŁADZ GMINY OZORKÓW Z SĄSIEDNIMI GMINAMI ...... 99 12. ODNIESIENIE SIĘ DO UWARUNKOWAŃ, O KTÓRYCH MOWA W ART. 49 USTAWY Z DNIA 3 PAŹDZIERNIKA 2008 R. O UDOSTĘPNIENIU INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE, UDZIALE SPOŁECZEŃSTWA W OCHRONIE ŚRODOWISKA ORAZ O OCENACH ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO...... 101 13. NOTY INFORMACYJNE O OSOBACH SPORZĄDZAJĄCYCH DOKUMENT ...... 104

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 6

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Streszczenie

Plan gospodarki niskoemisyjnej (PGN) to strategiczny dokument dla gminy, mający wpływ na lokalną gospodarkę ekologiczną i energetyczną. PGN zawiera informacje o ilości wprowadzanych do powietrza pyłów i gazów cieplarnianych na terenie gminy, podając jednocześnie propozycje konkretnych i efektywnych działań ograniczających te ilości.

Potrzeba sporządzenia i realizacji PGN wynika ze zobowiązań, określonych w ratyfikowanym przez Polskę Protokole z Kioto oraz w pakiecie klimatyczno-energetycznym, przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. W związku z planowaną konferencją klimatyczną w Paryżu, przewiduje się podpisanie porozumienia klimatycznego, w którym rządy krajów postanowiły co 5 lat deklarować swoje wkłady (kompleksowe krajowe plany działań na rzecz redukcji emisji), tak by można było wyznaczyć ambitniejsze cele. Działania określone w PGN są zgodne z polityką naszego kraju w przedmiocie sprawy i wynikają z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, przyjętych przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 roku.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków pomoże w spełnieniu obowiązków nałożonych na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, określonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Posiadanie Planu będzie podstawą do uzyskania dotacji m.in. na cele termomodernizacyjne z budżetu Unii Europejskiej w perspektywie finansowej 2014-2020.

Celem niniejszego opracowania jest analiza zakresu możliwych do realizacji przedsięwzięć, których wcielenie w życie skutkować będzie zmianą struktury używanych nośników energetycznych oraz zmniejszeniem zużycia energii, czego konsekwencją ma być stopniowe obniżanie emisji gazów cieplarnianych (wyrażonej, jako tCO2 - tona dwutlenku węgla) na terenie gminy Ozorków. Cel ten wpisuje się w bieżącą politykę energetyczną i ekologiczną gminy Ozorków i jest wynikiem dotychczasowych działań i zobowiązań władz samorządowych.

Opracowanie i realizacja zadań określonych w Planie gospodarki niskoemisyjnej pozwala na osiągnięcie celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020, tj.: - redukcję emisji gazów cieplarnianych o przynajmniej 20% w stosunku do poziomu z roku 2002 (przyjętego, jako rok bazowy), - zwiększenie udziału zużycia energii z odnawialnych źródeł do 20% w ogólnym zużyciu energii (w przypadku Polski 15%), - redukcję zużycia energii pierwotnej o 20% w stosunku do prognoz na 2020 rok, czyli podniesienie efektywności energetycznej.

Powierzchnia gminy Ozorków, wg stanu na czas opracowywania dokumentacji, wynosi: 9551 ha. Struktura użytkowania gruntów rolnych i leśnych na terenie Gminy, według danych z 2010 r., przedstawia się następująco: - Użytki rolne ogółem: 7538 ha: - grunty orne: 5811 ha, - łąki: 935 ha, - pastwiska: 381 ha, - sady: 104 ha, - pozostałe grunty rolne: 307 ha, - lasy i grunty leśne: 1138 ha.

Stan jakości powietrza na terenie gminy Ozorków kształtowany jest głównie przez: - rozproszone źródła ciepła: lokalne kotłownie dla zabudowy wielorodzinnej i usług publicznych i indywidualne kotłownie w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej, - komunikację samochodową, - produkcję przemysłową.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 7

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Według danych podanych w "Raporcie o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2013 r." emisja substancji i pyłów do powietrza w powiecie zgierskim, którego gmina Ozorków, jest częścią, emisja tlenku azotu, a pozostałe emisje, tzn. dwutlenek siarki, tlenek i dwutlenek węgla oraz pyły uległy zmniejszeniu. Gmina Ozorków nie ma opracowanego „Programu ochrony powietrza”. Opracowany został natomiast dokument, w sprawie zmiany uchwały Nr XXXV/689/13 Sejmiku Województwa Łódzkiego, w sprawie programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM10 oraz planu działań krótkoterminowych.

System ciepłowniczy Zaopatrzenie gminy Ozorków w ciepło dla potrzeb budynków usługowych, użyteczności publicznej i przemysłowych jest realizowane z lokalnych kotłowni oraz z indywidualnych źródeł ciepła (min. ogrzewanie piecowe) wbudowanych u poszczególnych odbiorców w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej. Źródła ciepła opalane są głównie koksem i węglem oraz gazem przewodowym, z butli i w mniejszym zakresie olejem opałowym. Na terenie Gminy nie występują rozległe sieci cieplne oraz brak jest dużych źródeł ciepła powyżej 5,8 MW. Z ankiet wynika również, że około 95% indywidualnych źródeł ciepła stanowią piece na węgiel lub miał węglowy, około 2% stanowią piece na drewno/brykiet, a około 1% piece gazowe i pompy ciepła oraz 1% domostw wykorzystuje energię elektryczną w celu ogrzania budynku. Nie stwierdzono wykorzystywania oleju opałowego na potrzeby ogrzewania domostw. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkań oraz ludności na terenie Gminy oszacowano, że zapotrzebowanie energetyczne zasobów mieszkaniowych w gminie Ozorków wynosi 118912 GJ (33031 MWh).

System gazowniczy Gazyfikacja jest jednym z priorytetowych celów gminy Ozorków wyznaczonych na najbliższe lata. Długość czynnej sieci gazowej i liczba osób z niej korzystających w Gminie z roku na rok rośnie. W roku 2013 w porównaniu do 2006, długość sieci wzrosła ok 1,5 raza, a liczba ludności korzystającej w stosunku do roku 2006 wzrosła siedmiokrotnie. Szczególnie silny rozwój obserwuje się od roku 2007. W ciągu siedmiu lat (2006-2013) procent ludności zamieszkującej gminę Ozorków, która korzysta z sieci gazowej, wzrósł z 0,8 do 5,6%. Jak dotychczas, około 55% zużytego gazu przeznaczona była na cele grzewcze mieszkań. Zaobserwowano stały wzrost gęstości sieci rozdzielczej, która wzrosła od 2006 r. dwukrotnie. Na podstawie ankiet stwierdza się, że około 1% domostw wykorzystuje gaz sieciowy na potrzeby c.w.u, a 50% domostw wykorzystuje gaz sieciowy do przygotowania posiłków.

System energetyczny Głównym i podstawowym źródłem zasilania gminy Ozorków w energię elektryczną jest Regionalny Punkt Zasilania (RPZ) Ozorków usytuowany w północnej części miasta Ozorków. Źródło to zasilane jest linią 110/15kV relacji Zgierz - Łęczyca (Leszcze) i oprócz zaspokojenia potrzeb gminy dostarcza energię dla miasta Ozorkowa i gmin sąsiednich. Stacje te są powiązane ze sobą napowietrznymi liniami 110kV. Trasy tych linii przebiegają przez teren gminy.

Wg danych GUS zużycie energii elektrycznej w powiecie zgierskim (niskie napięcie) w roku 2011 wynosiło 164903 MWh, w tym 58154 MWh na terenach wiejskich i tam zużycie na jednego mieszkańca wynosiło około 353,9 kWh. Moc umowna dla potrzeb odbiorców energii elektrycznej posiadającej odbiorniki o mocy powyżej 100 kW przewidziana do dostarczania przez dostawcę wynosi około 2,2 MW.

Transport drogowy Na terenie gminy Ozorków istnieje dobrze rozwinięta sieć dróg kołowych, która zapewnia dogodne połączenie ze wszystkimi miastami w kraju. Przez teren gminy przebiega jedna droga krajowa (9,1 km), dwie drogi wojewódzkie (15,2 km) i dwanaście dróg powiatowych (41,7 km). Drogi gminne stanowią na obszarze gminy podstawową sieć,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 8

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 zapewniającą bezpośrednią obsługę miejscowości gminnych oraz sąsiednich, a także powiązanie z drogami wyższych klas. Na obszarze gminy znajduje 166,3 km dróg gminnych. Większość dróg wymaga przebudowy bądź modernizacji, szczególnie w zakresie szerokości jezdni i wzmocnienia nawierzchni. Dotyczy to zarówno drogi krajowej, dróg wojewódzkich, powiatowych, a przede wszystkim dróg gminnych, które charakteryzują się często złym stanem technicznym. Droga wojewódzka Nr 708 relacji Ozorków – Stryków została zmodernizowana. Obsługę pasażerską mieszkańców gminy Ozorków zapewnia komunikacja autobusowa, kolejowa oraz tramwajowa. Na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji stwierdza się, że średnio na jednego mieszkańca Gminy przypada około 0,6 pojazdu osobowego. Ponadto wyniki ankiet wskazują, że większość pojazdów, którymi poruszają się mieszkańcy, zasilana jest benzyną (około 75%), z czego około 30% posiada instalację LPG, natomiast pojazdów typu diesel jest wśród mieszkańców gminy Ozorków około 25%. Według danych z ankiet mieszkańcy gminy Ozorków przejeżdżają w ciągu miesiąca średnio na mieszkańca około 1300 km, z czego około 60% na terenie Gminy, co stanowi około 780 km pokonywanych przez mieszkańców na terenie Gminy. W związku z powyższym w celu zmniejszenia emisji substancji należy rozwinąć siatkę połączeń transportu publicznego, aby ograniczyć transport prywatny. Na podstawie ankiet ustalono, iż około 25% mieszkańców korzysta z transportu publicznego, głównie BUS-ów i PKS.

Odnawialne źródła energii Na terenie gminy Ozorków nie ma zlokalizowanych obiektów wykorzystujących odnawialne źródła energii. Wg zapisów „Studium” zaopatrzenie w ciepło będzie realizowane nadal z lokalnych kotłowni i indywidualnych źródeł ciepła wbudowanych u poszczególnych odbiorców. W celu ograniczenia efektu „niskiej emisji” zakłada się w miarę możliwości modernizację istniejących źródeł ciepła oraz tworzenie nowych, w których jako czynnik grzewczy planuje się wykorzystanie: - konwencjonalnych paliw ekologicznych, t.j. gazu, oleju opałowego, energii elektrycznej i innych, - energii pozyskiwanej ze źródeł niekonwencjonalnych, w tym odnawialnych, t.j. promieniowania słonecznego, wody, energia z przetwarzania biomasy oraz wykorzystanie ciepła wód geotermalnych. Do podstawowych zobowiązań gminy Ozorków w zakresie OZE należą: - dostosowanie prawa lokalnego do celów powiększania udziału OZE w pozyskiwaniu energii poprzez odpowiednie zapisy w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ozorków, dotyczące zaopatrywania nowopowstających budynków mieszkalnych oraz samorządowych w instalacje ciepłownicze (ogrzewanie, chłodzenie, c.w.u.) oparte o niskoemisyjne paliwa, a najlepiej z udziałem OZE np. kolektory słoneczne, pompy ciepła, jak również wyznaczenie terenów pod inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii; - przeprowadzenia zgodnie z art. 10, ust. 2, pkt 5 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. 94, poz. 551 z późn. zm.), audytu energetycznego budynków o powierzchni użytkowej powyżej 500 [m2], których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub zarządcą, jak również, w przypadku wystąpienia takiej konieczności, przeprowadzenie działań termomodernizacyjnych; Budynki zarządzane przez gminę Ozorków, które powinny być poddane audytowi energetycznemu to przede wszystkim obiekty oświatowe (szkoły, przedszkola) oraz świetlice wiejskie. - inwestowanie w odnawialne źródła energii zwłaszcza w budynkach, których właścicielem lub zarządcą jest gmina Ozorków, - szeroko pojęta akcja edukacyjna mieszkańców Gminy na temat konieczności, korzyści dla środowiska i oszczędności wynikających z odnawialnych źródeł energii poprzez: - organizowanie imprez związanych z tą tematyką, - edukację dzieci i młodzieży w szkołach, - organizowanie konkursów plastycznych oraz wiedzy o OZE, - kampanię społeczną np. na stronie internetowej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w Gminie o sposobach oszczędzania energii np. wymiana żarówek na oświetlenie energooszczędne, przeprowadzanie termomodernizacji budynków, - informowanie społeczeństwa o możliwościach pozyskania środków na przydomowe instalacje OZE (kolektory słoneczne, pompy ciepła), - informowanie o korzyściach wynikających z biogazowni,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 9

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- przeprowadzenie szkoleń i edukacja pracowników gminy Ozorków w zakresie planowania zużycia energii, audytów energetycznych, instalacji OZE, - współpraca z innymi gminami w zakresie wprowadzania instalacji OZE, zwłaszcza wspólnego korzystania z biogazowni, - dalsza wymiana oświetlenia dróg, placów, ulic, budynków i miejsc publicznych na bardziej energooszczędne, - w przypadku budowy nowych budynków gminnych lub remontów uwzględnianie zasad energooszczędności, wprowadzanie w miarę możliwości instalacji OZE, wykorzystywanie maksymalnie naturalnego oświetlenia np. przeszklone łączniki, fragmenty dachów, dostosowanie oświetlenia do charakteru pomieszczenia (inne oświetlenie pożądane jest w biurach, inne w sali konferencyjnej), stosowanie czasowych wyłączników światła, - promowanie zachowań zmierzających do oszczędzania energii wśród mieszkańców Gminy, - przygotowanie planu działań w zakresie OZE na najbliższy rok, przedstawienie założeń na posiedzeniach Rady Gminy i wcielenie w życie założeń, - kontynuowanie wdrożonych już w Gminie działań proekologicznych.

Identyfikacja problemów niskiej emisji w gminie Ozorków - na terenie Gminy brak jest centralnego systemu ogrzewania, a liczba budynków podłączonych do lokalnych kotłowni jest niewielka; - pomimo postępującej gazyfikacji Gminy w dalszym ciągu ogrzewanie domostw odbywa się z wykorzystaniem węgla i miału węglowego; - duża energochłonność budynków, - pomimo dobrych warunków do uprawy roślin energetycznych na terenie Gminy nie zostały zidentyfikowane budynki wykorzystujące biomasę jako surowiec energetyczny; - na terenie Gminy nie ma dokładnych danych wykazujących występowanie większych instalacji odnawialnych źródeł energii; - na terenie Gminy występuje duża liczba pojazdów osobowych; - na terenie Gminy stosunkowo mało pojazdów wyposażonych jest w instalację LPG (ok. 25% samochodów osobowych). - niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa. Wyniki inwentaryzacji wielkości emisji dwutlenku węgla W celu oszacowania wielkości emisji gazów cieplarnianych przyjęto następujące założenia metodologiczne: - Zasięg terytorialny inwentaryzacji: inwentaryzacja obejmuje obszar w granicach administracyjnych gminy Ozorków. Do obliczenia emisji przyjęto zużycie energii finalnej w obrębie granic Gminy. - Zakres inwentaryzacji: inwentaryzacją objęte zostały emisje gazów cieplarnianych wynikające z zużycia energii finalnej na terenie Gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: - energii cieplnej (na potrzeby ogrzewania i c.w.u) - energii paliw (transport) - energii elektrycznej - energii gazu (na cele socjalno-bytowe i ogrzewania w usługach) - Wskaźniki emisji: dla określenia wielkości emisji przyjęto wskaźniki, zgodne z rzeczywistymi wskaźnikami dla obszaru Gminy.

W inwentaryzacji uwzględniono dane źródłowe za rok 2013 w zakresie: - zużycia energii elektrycznej, - zużycia ciepła sieciowego, - zużycia paliw kopalnych (węgiel kamienny, gaz ziemny i olej opałowy), - transportu (zużycia paliw przeznaczonych do transportu), - zużycia biomasy i energii ze źródeł odnawialnych, - wytworzonych/składowanych odpadów, - gospodarki wodno-ściekowej.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 10

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Inwentaryzację przeprowadzono w podziale na dwie grupy:  pierwsza grupa związana jest z aktywnością samorządu lokalnego,  druga grupa związana jest aktywnością społeczeństwa.

Każda z grup podzielona została na podgrupy źródeł, odpowiadające działaniom władz lokalnych i społeczeństwa, w celu ułatwienia zbiórki danych oraz wprowadzania danych do bazy danych.

Określenie celu strategicznego

Celem strategicznym jest poprawa stanu powietrza atmosferycznego przy zrównoważonym i efektywnym wykorzystaniu nośników energii poprzez wsparcie gospodarki niskoemisyjnej na terenie gminy Ozorków.

Celem głównym planowanych działań jest:

- redukcja emisji gazów cieplarnianych, wyrażona w Mg CO2, - redukcja zużycia energii finalnej, wyrażona w MWh, - zwiększenie udziału zużycia energii z odnawialnych źródeł w ogólnym zużyciu energii, wyrażone w MWh, - poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy, poprzez redukcję emisji pyłu zawieszonego i benzo/a/pirenu.

Tabela nr 1 Cele szczegółowe „Planu”- wskaźniki Redukcja zużycia Redukcja emisji CO2 Wykorzystanie OZE w Lp. Obszar energii finalnej w w Mg CO2 produkcji energii MWh w MWh 1 2 3 4 5 1 Cel strategiczny na rok 2020 3285 1829 1052 Cel strategiczny na rok 2020 - 2 1089 431 168 publiczne Cel strategiczny na rok 2020 - 3 2196 1398 884 społeczeństwo Cel strategiczny na rok 2020 w 4 2,3 2,81 1,0 %

Powyższe wskaźniki będą monitorowane na podstawie wprowadzanych do bazy danych inwentaryzacji emisji CO2 danych w poszczególnych latach objętych „Planem”. Monitoring polegał będzie na obserwacji tendencji w zbliżaniu się lub oddalaniu od wskaźników „Planu”.

Ponadto wskaźnikami efektów realizacji „Planu” mogą być: - zużycie energii elektrycznej na terenie gminy, - zużycie energii cieplnej na terenie gminy, - zużycie gazu na terenie gminy, - zużycie poszczególnych surowców energetycznych na terenie gminy, - i inne, które monitorować można za pomocą bazy danych, w której powyższe zużycia określone zostały w odpowiednich zakładkach poszczególnych arkuszy.

Głównymi efektami ekologicznymi i ekonomicznymi wdrożenia określonych w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków działań są:

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 11

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

 redukcja emisji gazów cieplarnianych,  zwiększenie udziału zużycia energii ze źródeł odnawialnych,  redukcja zużycia energii elektrycznej i cieplnej,  poprawa jakości powietrza atmosferycznego,  ale także:  oszczędności, dzięki ograniczeniu i optymalizacji zużycia energii finalnej,  zwiększenie sprawności wytwarzania ciepła,  ograniczenie strat ciepła w ogrzewanych budynkach.

Źródła finansowania Działania przewidziane w „Planie” będą finansowane ze środków zewnętrznych i własnych Gminy. Środki na realizację powinny być zabezpieczone głównie w programach krajowych i europejskich, a we własnym zakresie – konieczne jest wpisanie działań długofalowych do wieloletnich planów inwestycyjnych oraz uwzględnienie wszystkich działań w corocznym budżecie Gminy. Przewiduje się pozyskanie zewnętrznego wsparcia finansowego (w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek) dla prowadzonych działań.

Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że „Plan” opracowany jest przede wszystkim z myślą o mieszkańcach Gminy, by przyniósł im widoczne efekty ekologiczne i ekonomiczne.

Z tego też względu, zaproponowane cele oraz poszczególne działania przewidują uzyskanie odpowiedniej kwoty dofinansowania inwestycji zmierzającej do poprawy jakości życia mieszkańców na terenie gminy Ozorków. Dzięki temu mieszkaniec Gminy zyskuje: 1. czystsze powietrze (odczuwalne szczególnie w okresie grzewczym), 2. oszczędności pośrednie (oszczędza gmina – oszczędza też mieszkaniec) oraz bezpośrednie (oszczędności z tytułu mniejszego zużycia poszczególnych mediów), 3. możliwość uzyskania dotacji UE na działania takie, jak: - termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, budynków gminnych oraz budynków społeczeństwa, - modernizację oświetlenia ulic i placów, skutkujących zwiększeniem komfortu przebywania po zmroku mieszkańców, - poprawę jakości dróg, zwiększającą komfort ich użytkowania, - wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, takich jak: instalacje solarne, fotowoltaika, pompy ciepła i inne, zarówno przez jednostki gminne, jak i społeczeństwo, na potrzeby ogrzewania wody użytkowej oraz wspomagania ogrzewania pomieszczeń, co skutkować będzie wyraźnymi oszczędnościami z tytułu mniejszego zużycia mediów grzewczych, - wymianę starych kotłów/pieców na nowe i sprawniejsze, zarówno w budynkach jednostek gminnych, jak i budynkach społeczeństwa, co skutkować będzie mniejszą emisją pyłów i substancji do powietrza (czystsze powietrze) oraz oszczędnościami wynikającymi z większej sprawności nowego kotła/pieca i mniejszego zużycia tańszego medium grzewczego, - zabezpieczenie energetyczne wszystkich mieszkańców, poprzez tworzenie kotłowni lokalnych wyposażonych w niezależne, odnawialne źródła energii, najczęściej w skojarzeniu (jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej).

Dobrze realizowany „Plan” pozwoli zwiększyć szanse gminy Ozorków i podmiotów działających na jego terenie na uzyskanie dofinansowania ze środków krajowych i Unii Europejskiej, w tym pochodzących z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020.

Brak opracowanego planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków spowoduje, że skorzystanie z oferowanych źródeł dofinansowania na wymienione powyżej działania, zarówno dla jednostek gminnych jak i społeczeństwa, będzie utrudnione.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 12

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Przedstawiony w niniejszym dokumencie plan działań pozwoli na osiągnięcie wyznaczonych celów, pod warunkiem konsekwentnej i skutecznej realizacji zaplanowanych zamierzeń. Nie będzie to możliwe bez uzyskania dofinansowania na te działania. Szczególnie dla mieszkańców Gminy możliwość finansowania lub dofinansowania planowanych przedsięwzięć stwarza możliwości czynnego ich udziału w realizacji celów określonych w „Planie”.

Realizacja działań wynikających z „Planu” na terenie gminy Ozorków jest zadaniem ambitnym, ale możliwym do realizacji. Działania zaplanowane do realizacji na lata 2015-2020 pozwolą na ograniczenie emisji na terenie gminy Ozorków.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 13

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Część opisowa

1. Wstęp

Pod pojęciem gospodarki niskoemisyjnej należy rozumieć gospodarkę szanującą środowisko naturalne, biorącą pod uwagę interesy nie tylko bieżącego pokolenia, ale i przyszłych pokoleń, dla których czyste powietrze, niezdewastowany krajobraz i zdrowie publiczne nie są mniej ważne niż zysk finansowy.

Stan środowiska naturalnego jest uzależniony od procesu spalania paliw na cele grzewcze w budynkach indywidualnych oraz użyteczności publicznej (gminnych). Spalanie to powoduje emisję substancji pyłowo-gazowych do powietrza. Skuteczne ograniczenie negatywnego oddziaływania tej emisji wymaga przeprowadzenia inwestycji, których celem jest zmniejszenie zużycia energii oraz zastępowanie obecnie wytwarzanej energii ze spalania paliw kopalnych na rzecz produkowanej energii ze źródeł odnawialnych (OZE).

Niestety często zdarza się, że koszty tego rodzaju przedsięwzięć są zbyt wysokie w stosunku do możliwości podmiotu wdrażającego. Obecnie w Polsce wprowadza się szereg narzędzi preferencyjnego wsparcia finansowego przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska w tym ochrony atmosfery. Najczęściej narzędzia te są dostępne dla podmiotów komercyjnych, jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów instytucjonalnych. Tymczasem wiadomym jest, że problemy związane ze złą jakością powietrza są w znacznej mierze wynikiem spalania paliw na cele grzewcze w indywidualnych kotłowniach zainstalowanych w budynkach mieszkalnych. W przypadku budynków indywidualnych brak jest prawnych normatyw, których egzekwowanie pozwalałoby kontrolować poziom emisji (inaczej niż w przypadku dużych zakładów produkcyjnych). Samorządy i przedsiębiorstwa dokonują działań mających na celu ograniczenie zużycia energii, natomiast niska emisja „mieszkaniowa” pozostaje kwestią otwartą. Pomocne zatem byłoby wprowadzenie narzędzi „pośredniego” stymulowania postaw proekologicznych dla prywatnych właścicieli budynków mieszkalnych. Zachęty mające na celu zmniejszanie zaangażowania środków własnych, dają lepsze rezultaty niż wprowadzenie sankcji administracyjnych. Koniecznym jest wypracowanie dokumentów przyjmowanych uchwałą rady gminy lub powiatu, które będą między innymi: - gromadzić dane w odniesieniu do osób chętnych do podjęcia działania inwestycyjnego w zakresie ograniczenia zużycia energii elektrycznej oraz cieplnej, - analizowały dostępne kierunki działania w obszarze techniczno-technologicznym, - wskazywały parametry ekonomiczne związane z realizacją przedsięwzięcia - zalicza się tu wartość nakładów inwestycyjnych, źródła finansowania, oszczędności w kosztach ogrzewania itp., - opisywały spodziewane efekty energetyczne i ekologiczne, - dostarczały narzędzi monitoringu kluczowego społecznie, parametru jakim jest efekt ekologiczny.

Patrząc na doświadczenia różnych jednostek samorządu terytorialnego można stwierdzić, iż realizacja programu ograniczenia niskiej emisji wydatnie przyczynia się do poprawy stanu środowiska. Wprowadzenie programów umożliwiających skorzystanie z różnego rodzaju dofinansowań, stymuluje zmianę nośnika energii finalnej dla ogrzania budynków, z paliwa stałego (węgla kamiennego) na inne, bardziej przyjazne środowisku rodzaje paliw jak gaz ziemny, olej opałowy, biomasa, ekogroszek czy też OZE (panele fotowoltaiczne, pompy ciepła itp.). Dodatkowo umożliwia zracjonalizowanie zużycia energii poprzez wymianę niskosprawnych kotłów i pieców na jednostki o wyższej efektywności, a także na instalację odnawialnych źródeł energii jako układów wspomagających wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła. Wszystko to przyczynia się do redukcji emisji substancji szkodliwych dla środowiska, takich jak: dwutlenek siarki, tlenek węgla, tlenki azotu, pyły, wielopierścieniowe węglowodany aromatyczne WWA, benzo(a)piren, dioksyny i furany oraz węglowodory alifatyczne, aldehydy, ketony, metale ciężkie. Ważnym aspektem opracowywanych programów jest wymuszenie zmiany zachowań wśród mieszkańców, polegających między innymi na braku spalania, szczególnie w okresie zimowym, w paleniskach domowych odpadów komunalnych, które powinny być unieszkodliwiane przez składowanie lub poddanie procesowi utylizacji biologicznej, które jest przyczyną trudnej do oszacowania emisji najbardziej niebezpiecznych związków do atmosfery.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 14

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

1.1 Podstawa prawna i formalna opracowania

Potrzeba sporządzenia i realizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej wynika ze zobowiązań, określonych w ratyfikowanym przez Polskę Protokole z Kioto oraz w pakiecie klimatyczno-energetycznym, przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. Dodatkowo w związku z planowaną konferencją klimatyczną w Paryżu, przewiduje się podpisanie porozumienia klimatycznego, w którym rządy krajów postanowiły co 5 lat deklarować swoje wkłady (kompleksowe krajowe plany działań na rzecz redukcji emisji), tak by można było wyznaczyć ambitniejsze cele. Realizacja PGN jest zgodna z polityką Polski i wynika z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, przyjętych przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 roku. Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków pomoże w spełnieniu obowiązków nałożonych na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, określonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Posiadanie Planu będzie podstawą do uzyskania dotacji m.in. na cele termomodernizacyjne z budżetu Unii Europejskiej w perspektywie finansowej 2014-2020. „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015-2020” (dalej: „Plan” lub PGN) opracowano na podstawie umowy zawartej pomiędzy Gminą Ozorków z siedzibą ul. Wigury 14, 95-035 Ozorków, a Pomorską Grupą Konsultingową S.A z siedzibą w Bydgoszczy ul. Gdańska 76, 85-021 Bydgoszcz. 1.2 Cel opracowania

Celem niniejszego opracowania jest analiza zakresu możliwych do realizacji przedsięwzięć, których wcielenie w życie skutkować będzie zmianą struktury używanych nośników energetycznych oraz zmniejszeniem zużycia energii, czego konsekwencją ma być stopniowe obniżanie emisji gazów cieplarnianych, (CO2) na terenie gminy Ozorków. Cel ten wpisuje się w bieżącą politykę energetyczną i ekologiczną gminy Ozorków i jest wynikiem dotychczasowych działań i zobowiązań władz samorządowych.

Biorąc pod uwagę: - przeprowadzoną inwentaryzację źródeł odpowiedzialnych za poziom niskiej emisji w gminie Ozorków, - zapotrzebowanie gminy Ozorków na energię finalną, - zapisy prawa europejskiego w zakresie efektywności energetycznej, został określony długoterminowy cel główny /strategiczny, który brzmi:

Poprawa stanu powietrza atmosferycznego przy zrównoważonym i efektywnym wykorzystaniu nośników energii poprzez wsparcie gospodarki niskoemisyjnej na terenie gminy Ozorków.

Wskazany wyżej długookresowy cel strategiczny będzie realizowany poprzez cele szczegółowe. Cel szczegółowy I – wzrost efektywności energetycznej obiektów ze szczególnym uwzględnieniem budynków mieszkalnych i gminnych (zmniejszenie zużycia energii finalnej), Cel szczegółowy II - redukcja zanieczyszczeń szczególnie PM10, CO2 pochodzących zwłaszcza z indywidualnych źródeł ciepła Cel szczegółowy III - zwiększenie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych.

„Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015 – 2020” proponuje sposoby miarodajnego monitorowania efektów podejmowanych działań, jak również przedstawia szereg możliwych do wykorzystania wskaźników oraz propozycję harmonogramu monitoringu.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 15

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

1.3 Polityka międzynarodowa i krajowa wobec niskiej emisji

1.3.1 Poziom międzynarodowy, w tym Unii Europejskiej – ogólny zarys

Idea ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wynika z porozumień międzynarodowych. Ramowa Konwencja Klimatyczna UNFCCC, ratyfikowana przez 192 państwa, stanowi podstawę prac nad światową redukcją emisji gazów cieplarnianych. Pierwsze szczegółowe uzgodnienia są wynikiem trzeciej konferencji stron (COP3) w 1997 r. w Kioto. Na mocy postanowień Protokołu z Kioto kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, zobowiązują się do redukcji emisji gazów cieplarnianych średnio o 5,2 % do 2012 r. Ograniczenie wzrostu temperatury o 2–3°C wymaga stabilizacji stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze (w przeliczeniu na CO2) na poziomie 450–-550 ppm. Oznacza to potrzebę znacznie większego ograniczenia emisji. Od 2020 r. globalna emisja powinna spadać w tempie 1–5 % rocznie tak, aby w 2050 r. osiągnąć poziom o 25–70 % niższy niż obecnie. W dniach 30 listopada do 12 grudnia 2015 roku będzie trwała w Paryżu 21. sesja Konferencji Stron (COP 21) ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) oraz 11. sesja stron protokołu z Kioto (CMP 11). Przewiduje się określenie celu strategicznego: zatrzymać wzrost średniej temperatury na świecie na poziomie dużo poniżej 2°C w stosunku do poziomu z czasów przedprzemysłowych i starać się, by było to nie więcej niż 1,5°C. Rządy planują postanowić, aby co 5 lat deklarować swoje wkłady (kompleksowe krajowe plany działań na rzecz redukcji emisji) , tak by można było wyznaczyć ambitniejsze cele, oraz państwa UE i inne kraje rozwinięte będą kontynuować finansowanie działań klimatycznych, tak by pomóc krajom rozwijającym się redukować emisje i uodpornić się na skutki zmian klimatu. Podstawę unijnej polityki klimatycznej stanowi zainicjowany w 2000 roku Europejski Program Ochrony Klimatu (ECCP), który jest połączeniem działań dobrowolnych, dobrych praktyk, mechanizmów rynkowych oraz programów informacyjnych. Jednym z najważniejszych instrumentów polityki Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony klimatu jest europejski system handlu uprawnieniami do emisji CO2 (EU ETS), który obejmuje większość znaczących emitentów GC, prowadzących działalność opisaną w dyrektywie o zintegrowanej kontroli i zapobieganiu zanieczyszczeniom przemysłowym IPCC, a także spoza niej. Polityka klimatyczna Unii Europejskiej skupia się na wdrożeniu tzw. pakietu klimatyczno-energetycznego przyjętego w grudniu 2008 r. Założenia tego pakietu są następujące: 1. Unia Europejska liderem i wzorem dla reszty świata dla ochrony klimatu ziemi – niedopuszczenia do większego niż 2°C wzrostu średniej temperatury Ziemi, 2. cele pakietu „3 x 20%” (redukcja gazów cieplarnianych, wzrost udziału OZE w zużyciu energii finalnej, wzrost efektywności energetycznej, wzrost udziału biopaliw w transporcie) współrealizują politykę energetyczną UE. Rada Europejska Rada Europejska w październiku 2014r.zatwierdziła wiążący cel unijny zakładający ograniczenie wewnętrznych emisji gazów cieplarnianych do roku 2030 o co najmniej 40% w porównaniu z poziomem z roku 1990. W związku z tym:  wyznaczony cel zostanie zrealizowany wspólnie przez UE w sposób najbardziej racjonalny pod względem kosztów, przy redukcji emisji do 2030 r. przez sektory objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (ETS) i nieobjęte tym systemem wynoszącej, odpowiednio, 4 3% i 30% w stosunku do roku 2005; Dla osiągnięcia tego ambitnego celu podejmowanych jest szereg działań w zakresie szeroko rozumianej promocji efektywności energetycznej. Działania te wymagają zaangażowania społeczeństwa, decydentów i polityków oraz wszystkich podmiotów działających na rynku. Edukacja, kampanie informacyjne, wsparcie dla rozwoju efektywnych energetycznie technologii, standaryzacja i przepisy dotyczące minimalnych wymagań efektywnościowych i etykietowania, „Zielone zamówienia publiczne” to tylko niektóre z tych działań. Zobowiązania redukcyjne gazów cieplarnianych, obligują do działań polegających głównie na przestawieniu gospodarki na gospodarkę niskoemisyjną, a tym samym ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i innych substancji. Jest to kluczowy krok w kierunku zapewnienia stabilnego środowiska oraz długofalowego zrównoważonego rozwoju.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 16

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

1.3.2 Zgodność zapisów „Planu” z głównymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym oraz lokalnym

Poniżej w tabeli wyszczególniono, wraz z podaniem kontekstu, kluczowe (pod względem obszaru zastosowania oraz poruszanych zagadnień) dokumenty strategiczne i planistyczne, potwierdzające zbieżność niniejszego „Planu” z prowadzoną polityką krajową, regionalną i lokalną.

Tabela nr 1.3.2-1. Wykaz dokumentów strategicznych i planistycznych, wraz z podaniem kontekstu funkcjonowania, obejmujących zagadnienia związane z „Planem” Kontekst Kontekst L.p. Nazwa dokumentu Kontekst lokalny krajowy regionalny 1 2 3 4 5 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala 1 X nowoczesności 2 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju X 3 Umowa Partnerstwa X 4 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego X 5 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 X Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do 6 X roku 2016 7 Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko” 2020 X 8 Polityka Energetyczna Państwa do 2030 roku X Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 9 X 2020 roku 10 Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej X 11 Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej X 12 Strategia Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ X 13 „Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego” X Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego wraz z Projektem Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych Regionalnego 14 X Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 wersja 2.0 Uchwała Sejmiku Województwa Łódzkiego nr XXXV/690/13 z dnia 26 kwietnia 2013 roku „W sprawie programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego 15 X pyłu zawieszonego i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM10 oraz planu działań krótkoterminowych, wraz ze zmianami. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego 16 X Gminy Ozorków Program Ochrony Środowiska dla Gminy Ozorków na lata 2008-2011 z 17 X perspektywą na lata 2012-2015 Projekt założeń do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię 18 X elektryczną i paliwa gazowe z 2005 r.

Omówienie zapisów wybranych, najistotniejszych dokumentów krajowych, regionalnych i lokalnych

Polityka energetyczna Polski do 2030 roku - jest dokumentem rządowym Ministerstwa Gospodarki, przyjętym przez Radę Ministrów 10 listopada 2009 roku Uchwałą Rady Ministrów nr 202/2009. Podstawowymi kierunkami polskiej polityki energetycznej określonymi w dokumencie „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” są:

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 17

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- poprawa efektywności energetycznej; - wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii; - dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej; - rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw; - rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii; - ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko; Za istotne działania wspomagające realizację polityki energetycznej uznano aktywne włączenie się władz regionalnych w realizację jej celów, poprzez przygotowywane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym lub gminnym strategii rozwoju energetyki. „Plan” wykazuje zbieżność z zapisami „Polityki…” w kontekście poprawy efektywności energetycznej. Kwestia efektywności energetycznej jest traktowana w polityce energetycznej w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich jej celów.

Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 – jest aktualizacją polityki ekologicznej na lata 2007- 2010. Jej priorytetowym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Tematyka jakości powietrza w niniejszym dokumencie poruszona jest w punkcie 4.2, gdzie w części poświęconej celom średniookresowym do roku 2016 zasygnalizowano, że limity (Dyrektywa LCP, duże źródła o mocy powyżej 50 MW) są niezwykle trudne do dotrzymania dla kotłów spalających węgiel kamienny lub brunatny, nawet przy zastosowaniu instalacji odsiarczających gazy spalinowe. Podobnie trudne do spełnienia są normy narzucone przez Dyrektywę CAFE, dotyczące pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM 2,5). Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski. „Plan” jest spójny z niniejszym dokumentem ze względu na m.in. działania redukcyjne emisji zanieczyszczeń powietrza oraz wsparcie i rozwój OZE.

Aktualizacja Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ to jeden z najważniejszych dokumentów przygotowanych przez samorząd województwa, który poprzez swoje organy podejmuje działania na rzecz zaspokajania potrzeb mieszkańców regionu, stałego podnoszenia jakości życia i utrzymania regionu na ścieżce trwałego i zrównoważonego rozwoju. Strategia obrazuje m.in.: - promocję i wspieranie znacznie szerszego niż dotychczas wykorzystania odnawialnych źródeł energii (oze), jako istotnego elementu dywersyfikacji źródeł energii oraz budownictwa energooszczędnego; - stymulowanie wprowadzenia do sieci energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych; - rozwój rolnictwa energetycznego z uwzględnieniem polityki ochrony bioróżnorodności; - rozwój produkcji elementów infrastruktury dla sektora opartego na odnawialnych źródłach energii; - implementację niskoemisyjnych technologii węglowych; - wspieranie działalności badawczo - rozwojowej (m.in. mikrotechnologii) zorientowanej na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii oraz budownictwa energooszczędnego; - modernizację energetycznej, ciepłowniczej i gazowniczej sieci przesyłowej; - integrację regionalnej sieci przesyłowej z sieciami zewnętrznymi; - rozwój inteligentnych sieci energetycznych; - rozwój komunikacji publicznej i jej promocja; - promocja wykorzystywania proekologicznych środków transportu.

„Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego” zawiera diagnozę stanu środowiska oraz cele, kierunki działań i zadania, których realizacja zapewni poprawę i ochronę jego stanu. Program ten wskazuje następujące kierunki działań na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019r. w kontekście ochrony powietrza: - wdrażanie programów ochrony powietrza (POP); - opracowanie i wdrażanie Programów ograniczenia niskiej emisji (PONE) dla terenów wskazanych w POP; - przygotowania do wdrożenia dyrektywy IED przez zakłady przemysłowe (modernizacje istniejących technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urządzeń); - zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii;

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 18

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- prowadzenie działań energooszczędnych w mieszkalnictwie i budownictwie (rozwój sieci ciepłowniczych, termomodernizacje); - ograniczanie emisji ze środków transportu (modernizacja taboru, wykorzystanie paliw ekologicznych, remonty dróg);

- upowszechnienie stosowania technologii ograniczających emisje pyłów oraz NOx i SO2; - wdrożenie instrumentów finansowych i fiskalnych sprzyjających poprawie jakości powietrza; - respektowanie kryterium ochrony powietrza w planowaniu przestrzennym; - prowadzenie szkoleń i edukacji w zakresie ochrony jakości powietrza oraz w dziedzinie odnawialnych źródeł energii; - intensyfikacja wykorzystania mechanizmów finansowych wsparcia rozwoju odnawialnych źródeł energii; - zwiększenie wykorzystania biomasy pochodzącej z rolniczych źródeł do produkcji energii elektrycznej i ciepła; - rozwój OZE pochodzących z naturalnych źródeł (woda, słońce, wiatr); - propagowanie oraz wspieranie i aktywizacja samorządów lokalnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów OZE poprzez działalność Świętokrzyskiego Centrum Innowacji i Transferu Technologii sp. z o.o. oraz Świętokrzysko-Podkarpackiego Klastra Energetycznego zagadnień dotyczących wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020. W latach 2014 – 2020 Regionalne Programy Operacyjne będą istotnym elementem realizacji polityki spójności w Polsce. W porównaniu do perspektywy finansowej 2007 – 2013, na ich realizację została przeznaczona znacznie większa część środków z całkowitej alokacji funduszy Unii Europejskiej dla Polski. Regiony otrzymały możliwość kierowania środków na konkretnie zdiagnozowane i zidentyfikowane obszary wymagające wsparcia, co oznacza wzmocnienie ich potencjału do kreowania własnego rozwoju. Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014 – 2020 stanowi odpowiedź na zdiagnozowane potrzeby regionalne, uwzględniając przy tym pożądane kierunki interwencji, określone w unijnych, krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych. RPOWŁ 2014 – 2020 jest programem ukierunkowanym na rozwój gospodarki. Polityka rozwoju regionu realizowana w oparciu o „Program” skoncentrowana została w znacznym stopniu na umacnianiu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki regionalnej oraz budowaniu potencjału regionalnych przedsiębiorstw, obejmując obszary takie jak badania i rozwój, zasobooszczędną i niskoemisyjną gospodarkę oraz nowoczesną komunikację. Interwencja „Programu” została również zaplanowana w obszarach rynku pracy, włączenia społecznego.

Szczególnie istotne znaczenie w kontekście „Planu” ma Oś priorytetowa 4. Gospodarka niskoemisyjna. W jej ramach określono cel szczegółowy: Zwiększona produkcja energii ze źródeł odnawialnych. W ramach działania wspierane będą inwestycje w zakresie produkcji energii elektrycznej i cieplnej przy wykorzystaniu: - energii wiatrowej, - energii słonecznej, - energii geotermalnej, - energii z biomasy i biogazu, - energii wodnej. Typy Projektów obejmują: - budowę, przebudowę lub modernizację infrastruktury służącej do produkcji energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych w oparciu o moc instalowanej jednostki, - budowę, przebudowę lub modernizację infrastruktury służącej do produkcji i dystrybucji energii cieplnej, pochodzącej ze źródeł odnawialnych, w oparciu o moc instalowanej jednostki. gmina Ozorków dzięki opracowaniu „Planu” będzie mogła ubiegać się o środki unijne z m.in. z ww. źródeł na cele szczegółowe rozwoju gospodarki niskoemisyjnej na swoim terenie.

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ozorków

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 19

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Załącznik nr 1 do uchwały nr XVIII/132/15 Rady Gminy w Ozorkowie z dnia 12 listopada 2015 roku - Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ozorków, podejmuje również tematykę zapotrzebowania energetycznego na terenie Gminy oraz głównych problemów ochrony środowiska w tym emisji zwłaszcza z palenisk indywidualnych oraz transportu. Ustalenia Studium są zbieżne z założeniami „Planu”.

Program Ochrony Środowiska na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 dla gminy Ozorków, wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko dla Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Ozorków na lata 2008- 2011 z perspektywą na lata 2012-2015 [http://bip.ugozorkow.nv.pl/Article/id,334.html]. W części Diagnoza, w podrozdziale 3.2 poruszono tematykę zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego oraz problemu niskiej emisji, natomiast w części Uwarunkowania Programu, w rozdziale 3 rozpatrywany jest temat odnawialnych źródeł energii. Do celów długookresowych należą m.in. działania polegające na zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy oraz wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym likwidacja źródeł niskiej emisji, szczególnie w miejscowościach prawnie chronionych przewidzianych do rozwoju turystyki.

Założenia do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z 2005 r. Według w/w dokumentu, w przyszłości zaopatrzenie w ciepło gminy Ozorków oparte będzie, podobnie jak obecnie, o węgiel i olej opałowy, a także planowane jest wykorzystanie gazu ziemnego. W scenariuszach zaopatrzenia w ciepło przewiduje się również wykorzystanie energii elektrycznej dostarczanej z systemu elektroenergetycznego oraz odnawialnych źródeł energii na cele ogrzewcze . 1.4 Organizacja i finansowanie

Realizacja „Planu” należy do zadań gminy Ozorków. Zadania wynikające z PGN są przypisane poszczególnym jednostkom podległym władzom gminy, a także podmiotom zewnętrznym, działającym na terenie gminy. Monitoring realizacji Planu oraz jego aktualizacja podlegać będzie wyznaczonej osobie, zatrudnionej w Urzędzie Gminy. Gmina nie wyklucza możliwości zlecania aktualizacji bazy danych oraz „Planu” niezależnej jednostce zewnętrznej. Istotne dla osiągnięcia określonych w „Planie” celów jest dopilnowanie, aby cele i kierunki działań wyznaczone w PGN były:  przyjmowane w odpowiednich zapisach prawa lokalnego,  uwzględniane w dokumentach strategicznych i planistycznych,  uwzględniane w wewnętrznych dokumentach Urzędu Gminy.

„Plan” bezpośrednio, bądź pośrednio oddziałuje na jednostki, grupy, czy organizacje, wśród których wymienić można:  mieszkańców gminy;  jednostki gminne: Urząd Gminy, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury;  przedsiębiorstwa prywatne, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe. Niniejszy „Plan” podlega konsultacjom ze wszystkimi ww. jednostkami, grupami i organizacjami.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 20

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

1.4.1. Struktura organizacyjna niezbędna do wdrażania „Planu”

Poniżej przedstawiono strukturę organizacyjną niezbędną do wdrażania „Planu”.

Koordynator - Pracownik Urzędu wyznaczony przez Wójta

Członek zespołu – Członek zespołu – Pracownik pracownik Referat Referatu/Referatów Finansowego prowadzących sprawy z zakresu ochrony środowiska, planowania przestrzennego, rolnictwa, drogownictwa

Członkami zespołu będą również przedstawiciele interesariuszy z obszaru mieszkalnictwa oraz przedsiębiorców.

1.4.2 Niezbędne zasoby ludzkie

Do realizacji „Planu” przewiduje się zaangażowanie obecnie pracującego personelu w Urzędzie Gminy w ramach ich kompetencji i funkcji pełnionej w Urzędzie, w związku z czym nie przewiduje się dostosowania struktury organizacyjnej Gminy do wymogów niezbędnych do wdrażania planu.

Osobą odpowiedzialną za wdrażanie „Planu” będzie koordynator zespołu. Do głównych zadań koordynatora będzie należało: - gromadzenie danych niezbędnych do weryfikacji postępów, - monitorowanie sytuacji energetycznej na terenie Gminy, - coroczne kontrolowanie stopnia realizacji celów „Planu”, - przygotowanie krótkoterminowych działań w perspektywie lat 2014 -2016, 2017 - 2020, - sporządzanie raportów z przeprowadzonych działań, - prowadzenie działań związanych z realizacją poszczególnych działań zawartych w „Planie”, - rozwijanie zagadnień zarządzania energią w Gminie oraz planowania energetycznego na szczeblu lokalnym, - dalsze prowadzenie oraz ekspansja działań edukacyjnych oraz informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania energią oraz ochrony środowiska naturalnego (w szczególności zagadnień dotyczących gazów cieplarnianych). Członkowie zespołu realizować będą zadania wyznaczone przez koordynatora oraz gromadzić i przekazywać koordynatorowi dane w zakresie prowadzonych działań, osiągniętych wskaźników i środków finansowych potrzebnych do realizacji działań. Każdy z członków zespołu pełnił będzie w zespole funkcje w zakresie swych kompetencji.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 21

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

1.4.3 Niezbędne zasoby finansowe

Działania przewidziane w „Planie” będą finansowane ze środków zewnętrznych i własnych Gminy. Środki na realizację powinny być zabezpieczone głównie w programach krajowych i europejskich, a we własnym zakresie – konieczne jest wpisanie działań długofalowych do wieloletnich planów inwestycyjnych oraz uwzględnienie wszystkich działań w corocznym budżecie Gminy. Przewiduje się pozyskanie zewnętrznego wsparcia finansowego (w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek) dla prowadzonych działań. Z uwagi na to, że w budżecie Gminy nie można zaplanować wydatków z wyprzedzeniem do roku 2020, kwoty przewidziane na realizację poszczególnych zadań należy traktować, jako szacunkowe zapotrzebowanie na finansowanie, a nieplanowane kwoty do wydatkowania. W ramach corocznego planowania budżetu wszystkie jednostki wskazane w „Planie”, jako odpowiedzialne za realizację działań powinny zabezpieczyć w budżecie środki na realizację odpowiedniej części zadań przewidzianych w „Planie”. Pozostałe działania, dla których finansowanie nie zostanie zabezpieczone w budżecie, powinny być brane pod uwagę w ramach pozyskiwania środków z dostępnych funduszy zewnętrznych.

1.5 Zakres opracowania

Wg „Szczegółowych zaleceń dotyczących struktury planu gospodarki niskoemisyjnej” wydanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zalecana struktura Planu gospodarki niskoemisyjnej wygląda następująco: - Streszczenie - Ogólna strategia - Cele strategiczne i szczegółowe - Stan obecny - Identyfikacja obszarów problemowych - Aspekty organizacyjne i finansowe (struktury organizacyjne, zasoby ludzie, zaangażowane strony, budżet, źródła finansowania inwestycji, środki finansowe na monitoring i ocenę) - Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla - Działania/zadania i środki zaplanowane na cały okres objęty planem - Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania - Krótko/średnioterminowe działania/zadania (opis, podmioty odpowiedzialne za realizację, harmonogram, koszty, wskaźniki).

Struktura „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015 – 2020” jest zgodna z ww. zaleceniami. W „Planie” wyszczególniono: - w rozdziale 2 charakterystykę obszaru objętego opracowaniem oraz w rozdziale 3 obecny stan, jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy, te informacje umożliwią identyfikację gminy Ozorków oraz rozpoznanie potrzeb związanych z ochroną atmosfery, - rozdziały 4 i 5, zawierają analizę infrastruktury energetycznej na terenie Gminy oraz identyfikację aspektów i obszarów problemowych, występujących na terenie Gminy, - rozdział 6 zawiera metodologię oraz omówienie wyników przeprowadzonej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla do atmosfery ze źródeł niskiej emisji, - rozdział 7 przedstawia wyniki obliczeń emisji w tonach ekwiwalentu, CO2 (Mg CO2e) dla poszczególnych obszarów, - rozdziały 8 i 9 to identyfikacja celów „Planu”, czynników oddziałujących na jego realizację oraz ocena ekonomiczna wraz ze wskazaniem źródeł finansowania i harmonogram podejmowanych działań, - rozdziały od 10 do 12, dotyczą kwestii zarządzania „Planem”, organizacji procesu jego realizacji oraz współpracy władz samorządowych z sąsiednimi gminami.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 22

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

W dokumencie zawarto również (w rozdziale 12) odniesienie się do uwarunkowań, o których mowa w art. 49 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Zakres merytoryczny niniejszego dokumentu jest zgodny z: - szczegółowymi wytycznymi i zaleceniami, określonymi w Załączniku nr 9 do Regulaminu konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013 w ramach IX osi priorytetu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna, Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej – plany gospodarki niskoemisyjne, - obowiązującymi przepisami prawa krajowego i wspólnotowego, - wytycznymi wynikającymi z Porozumienia Burmistrzów (Covenant of Mayors Committed to local sustainable energy).

1.6 Wykaz materiałów źródłowych

Przy sporządzaniu niniejszej dokumentacji wykorzystano dane pochodzące z następujących przedsiębiorstw energetycznych, urzędów i instytucji: - PGE Polska Grupa Energetyczna S.A., - PSG Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., - Urząd Gminy Ozorków, - Główny Urząd Statystyczny. Wykaz niektórych dokumentów wykorzystanych przy opracowywaniu projektu założeń przedstawiono w tabeli nr 1.6-1.

Tabela nr 1.6-1. Wykaz niektórych dokumentów wykorzystanych w opracowaniu Lp. Nazwa dokumentu 1 2 1 Krajowy Raport Inwentaryzacyjny 2013, Inwentaryzacja gazów cieplarnianych dla lat 1988-2011, KOBIZE Analiza możliwości ograniczania niskiej emisji ze szczególnym uwzględnieniem sektora bytowo-komunalnego 2 Praca wykonana pod kierunkiem Thomasa Schönfeldera, Opole 2011 3 2050.pl podróż do niskoemisyjnej przyszłości pod redakcją Macieja Bukowskiego, Warszawa 2013 4 Analiza skutków unijnej polityki klimatycznej Cezary Tomasz Szyjko, Daniela Hrehová Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/PO IiŚ/ 9.3/2013 Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007 – 5 2013, Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej, Priorytet IX . Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ozorków - Załącznik nr 1 do 6 uchwały nr XVIII/132/15 Rady Gminy w Ozorkowie z dnia 12 listopada 2015 roku - Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ozorków 7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Ozorków na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 8 Projekt założeń do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z 2005 r. 9 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. 10 Strona internetowa Urzędu Gminy w Ozorkowie oraz Biuletyn Informacji Publicznej Prognoza oddziaływania na środowisko. Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania 11 przestrzennego Gminy Ozorków 12 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Ozorków na lata 2008-2013 13 Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego

Zakładane w „Planie” zadania nie spowodują znaczącego oddziaływania na środowisko. Analiza zadań wykazała, że potencjalne oddziaływania związane z realizacją „Planu” nie wykraczają poza obszar gminy Ozorków. W związku z powyższym niniejsze opracowanie zostanie przedłożone Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 23

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 w Łodzi oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Łodzi z wnioskiem o odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015 – 2020”.

Etapy uchwalania „Planu” - Opracowanie we współpracy z interesariuszami projektu Planu gospodarki niskoemisyjnej (w tym stworzenie bazy danych niezbędnej do oceny gospodarowania energią i emisjami w Gminie i ewentualne ustalenie wspólnych działań z gminami sąsiednimi), - Uzgodnienie „Planu” z Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym oraz Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska, co do konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (potencjalne opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko), jak również przeprowadzenie konsultacji społecznych - „Plan” zostaje wyłożony do publicznego wglądu na okres 21 dni, powiadamiając o tym w sposób przyjęty zwyczajowo w danej miejscowości. W tym czasie istnieje możliwość składania przez osoby i jednostki organizacyjne wniosków, zastrzeżeń i uwag. - Uwzględnienie ewentualnych uwag, zastrzeżeń i wniosków wniesionych w czasie wyłożenia „Planu” do publicznego wglądu, - Realizowanie cyklu szkoleń dla pracowników Urzędu Gminy oraz kampanii informacyjno-promocyjnej wśród mieszkańców w zakresie efektywności energetycznej, - Zaprezentowanie „Planu” na komisjach i sesji Rady Gminy, która uchwala Plan gospodarki niskoemisyjnej, - Wprowadzenie przewidzianych w „Planie” zadań do Wieloletniej Prognozy Finansowej.

2. Ogólna charakterystyka obszaru objętego „Planem” i uwarunkowania związane, z jakością powietrza atmosferycznego

2.1 Identyfikacja obszaru

Gmina Ozorków – gmina położona jest w północno-zachodniej części województwa łódzkiego, w dolinie rzeki Bzury, w powiecie zgierskim. Przez teren gminy przebiegają ważne arterie komunikacyjne: - z północy na południe - droga krajowa Nr 91 relacji Gdańsk - Cieszyn (na terenie gminy Ozorków jej długość wynosi 9,10 km), - ze wschodu na zachód - drogi wojewódzkie: Nr 469 Wróblew - Uniejów oraz 708 Ozorków - Modlna - Warszyce – Stryków - Niesułków (na terenie gminy ich długość wynosi 15,20 km). Bardzo ważną rolę odgrywa droga Nr 708, ponieważ pod Strykowem połączyła drogę krajową Nr 91 z węzłem autostradowym A-1 i A-2. Przez gminę przebiega linia kolejowa relacji Łódź-Kutno oraz trasa tramwajowa Ozorków- Łódź. Siedziba władz samorządowych mieści się w Ozorkowie, adres: ul. Wigury 14, 95-035 Ozorków; adres internetowy http://www.ug-ozorkow.pl/. Miejscowość Ozorków położona jest w odległości około 30 km na północny-zachód od centrum Łodzi. Organem uchwałodawczym jest Rada Gminy, organem wykonawczym - Wójt. 2.2 Położenie i przyroda

Ozorków jest gminą rolniczą, położoną w północno-zachodniej części województwa łódzkiego, w dolinie rzeki Bzury, w powiecie zgierskim. Według klasyfikacji fizyczno – geograficznej Kondrackiego, granice gminy znajdują sie na pograniczu dwóch makroregionów. Południowa część obszaru należy do makroregionu Niziny Południowopolskiej i leży w zasięgu Wysoczyzny Łaskiej, a część północna należy do mezoregionu Równiny Łowicko-Błońskiej, stanowiącej część makroregionu Niziny Środkowo-Mazowieckiej. Pod względem hydrograficznym gmina Ozorków położona jest w zlewniach dwóch największych rzek Polski, Wisły i Odry. Dział wodny I stopnia przebiega tuż za granicą gminy, natomiast cały omawiany obszar należy do zlewni Wisły.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 24

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Rysunek nr 2.2-1. Położenie gminy Ozorków w powiecie zgierskim Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ozork%C3%B3w_%28gmina_wiejska%29

Gmina Ozorków graniczy z: - od południa i południowego-zachodu – miastem Ozorków, - od południowego-zachodu i zachodu – gminą Parzęczew, - od północy – gminą Łęczyca, gminą Góra Św. Małgorzaty, powiat łęczycki, - od północnego-wschodu – gminą Piątek, powiat łęczycki - od wschodu – gminą Zgierz.

2.2.1 Przyroda i formy jej ochrony na terenie gminy Ozorków

Do form ochrony przyrody zalicza się: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Na terenie gminy Ozorków zlokalizowane są obszary podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Poniżej przedstawiono ich krótką charakterystykę.

Pomniki przyrody Na terenie gminy Ozorków znajduje się 41 pomników przyrody zestawionych w poniższej tabeli.

Tabela nr 2.2.1-1. Pomniki przyrody na terenie gminy Ozorków

Obwód Wysokość Opis Obowiązująca podstawa prawna wraz Data Lp. Nazwa z oznaczeniem miejsca ogłoszenia [cm] [m] lokalizacji aktu prawnego utworzenia

1 2 3 4 5 6 7 Dąb 314 cm 10 Leśmierz, Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta 1990-01-10 szypułkowy zabytkowy Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w park przy sprawie uznania tworów przyrody na 1 cukrowni terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 25

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 2.2.1-1. Pomniki przyrody na terenie gminy Ozorków 3, poz. 24 Topola biała 458 cm 10 Leśmierz, Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta 1990-01-10 zabytkowy Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w park przy sprawie uznania tworów przyrody na 2 cukrowni terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 3, poz. 24 Topola biała 350 cm 10 Leśmierz, Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta 1990-01-10 zabytkowy Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w park przy sprawie uznania tworów przyrody na 3 cukrowni terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 3, poz. 24 Lipa 280 cm 10 Leśmierz, Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta 1990-01-10 drobnolistna zabytkowy Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w park przy sprawie uznania tworów przyrody na cukrowni terenie województwa łódzkiego za 4 pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 3, poz. 24

Świerk 215 cm 10 Leśmierz, Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta 1990-01-10 pospolity zabytkowy Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w park przy sprawie uznania tworów przyrody na 5 cukrowni terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 3, poz. 24 Świerk 220 cm 10 Leśmierz, Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta 1990-01-10 pospolity zabytkowy Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w park przy sprawie uznania tworów przyrody na 6 cukrowni terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 3, poz. 24 Jesion 299 cm 10 Leśmierz, Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta 1990-01-10 wyniosły zabytkowy Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w park przy sprawie uznania tworów przyrody na 7 cukrowni terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 3, poz. 24 Jesion 270 cm 10 Leśmierz, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły zabytkowy Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park przy sprawie uznania niektórych tworów cukrowni przyrody na terenie województwa 8 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 315 cm 10 Leśmierz, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 9 wyniosły zabytkowy Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park przy sprawie uznania niektórych tworów

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 26

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 2.2.1-1. Pomniki przyrody na terenie gminy Ozorków cukrowni przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Miłorząb 240 cm 10 Leśmierz, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 dwuklapowy zabytkowy Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park przy sprawie uznania niektórych tworów cukrowni przyrody na terenie województwa 10 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Platan 300 cm 10 Leśmierz, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 zabytkowy Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park przy sprawie uznania niektórych tworów cukrowni przyrody na terenie województwa 11 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Platan 365 cm 10 Leśmierz, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 zabytkowy Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park przy sprawie uznania niektórych tworów cukrowni przyrody na terenie województwa 12 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Dąb 310 cm 17 Skotniki 45, Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 szypułkowy park wiejski Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych tworów 13 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Dąb 305 cm 17 Skotniki 45, Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 szypułkowy park wiejski Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych tworów 14 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Klon 325 cm 17 Skotniki 45, Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 zwyczajny park wiejski Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych tworów 15 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Jesion 240 cm 17 Skotniki 45, Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 wyniosły park wiejski Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w 16 sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 27

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 2.2.1-1. Pomniki przyrody na terenie gminy Ozorków tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Jesion 240 cm 17 Skotniki 45, Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 wyniosły park wiejski Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych tworów 17 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Jesion 245 cm 17 Skotniki 45, Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 wyniosły park wiejski Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych tworów 18 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Jesion 285 cm 17 Skotniki 45, Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 wyniosły park wiejski Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych tworów 19 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikówDz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Dąb 280 cm 18 Tkaczew 5, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 szypułkowy park wiejski Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 20 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Dąb 335 cm 18 Tkaczew 5, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 szypułkowy park wiejski Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 21 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Dąb 390 cm 18 Tkaczew 5, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 szypułkowy park wiejski Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 22 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Wiąz 350 cm 18 Tkaczew 5, Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 szypułkowy park wiejski Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 23 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 28

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 2.2.1-1. Pomniki przyrody na terenie gminy Ozorków Topola czarna 530 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 24 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Topola czarna 460 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 25 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Wiąz 275 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 szypułkowy Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 26 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 340 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 27 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 330 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 28 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 395 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 29 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 280 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów 30 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 29

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 2.2.1-1. Pomniki przyrody na terenie gminy Ozorków 1991 r. Jesion 360 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 31 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 360 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 32 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 325 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 33 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 250 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 34 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 300 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 35 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 270 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 36 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Jesion 340 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 wyniosły Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów 37 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 30

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 2.2.1-1. Pomniki przyrody na terenie gminy Ozorków Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Tulipanowiec 220 cm 19 Sokolniki Rozporządzenie Nr 12/91 Wojewody 1991-12-16 amerykański Parcela, Łódzkiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w park wiejski sprawie uznania niektórych tworów przyrody na terenie województwa 38 łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników. Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 11, poz. 235 z 31 grudnia 1991 r. Lipa 335 cm 23 Śliwniki 7 Rozporządzenie Nr 10/93 Wojewody 1993-11-12 drobnolistna Łódzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektórych tworów 39 przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikówDz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 12, poz. 117 Dąb 419 cm 20 Sokolniki Rozporządzenie Nr 5/2008 Wojewody 2008-03-25 szypułkowy Las, Łódzkiego z dnia 25 marca 2008 r. w 40 "Ania" ul. Kwiatowa sprawie ustanowienia pomników 22 przyrody Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 103, poz. 1009 4 Dęby 290 cm, 20 Sokolniki Rozporządzenie Nr 5/2008 Wojewody 2008-03-25 szypułkowe: 310 cm, Las, Łódzkiego z dnia 25 marca 2008 r. w "Radek", 350 cm, ul. Kwiatowa sprawie ustanowienia pomników 41 "Tomek", 255 cm 22/24 przyrody Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr "Kasia", 103, poz. 1009 "Feliks"

Obszary Natura 2000

Słone Łąki w Pełczyskach PLH100029 Obszar obejmuje fragment gruntów wsi Pełczyska, położonych na wschód od tej miejscowości, w kierunku Ozorkowa. Składa się na niego mozaika łąk oraz pól uprawnych. Wśród nich znajdują sie niewielkie obszarowo solniska. "Słone Łąki w Pełczyskach" są trzecim w środkowej Polsce obszarem, po łąkach w dolinie Zgłowiączki i Wielkopolsce ("Łąki Pyzdrskie"), na którym zachowały się zbiorowiska typowe dla śródlądowych solnisk z rzędu Glauco-Puccinellietalia. Solniska w miejscowości Pełczyska są jedynym w regionie łódzkim obszarem, na którym zachowały się zbiorowiska typowe dla słonych łąk w stanie zbliżonym do tego w jakim znajdowały się na tym obszarze kilkadziesiąt lat temu. Na charakteryzowanym terenie odnotowano fitocenozy zespołów: Puccinellio- Spergularietum salinae, Triglochino-Glaucetum maritimae, Scirpetum maritimi i Potentillo-Festucetum arundinaceae. Zmiana stosunków wodnych oraz zaprzestanie użytkowania łąk w rejonie Łęczycy spowodowało, że słone łąki występujące w tamtym rejonie uległy prawie całkowitej zagładzie. W sąsiedztwie gminy Ozorków znajduje się jeden Obszar Natura 2000 – Dąbrowa Grotnicka (PLH 100001) zlokalizowany w kierunku południowo-wschodnim. Na poniższym rysunku przedstawiono graficznie lokalizację najbliższego obszaru podlegającego ochronie przyrody - obszaru Natura 2000 – Dąbrowa Grotnicka.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 31

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Rys. nr 2.2.1-1. Najbliższe formy ochrony przyrody - obszar Natura 2000 Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/?obszar=PLH100029

Użytki ekologiczne Na terenie gminy Ozorków znajduje się 5 użytków ekologicznych zestawionych w poniższej tabeli.

Tabela nr 2.2.1-2. Użytki ekologiczne na terenie gminy Ozorków

Lp Powierzchnia Obowiązująca podstawa prawna wraz Data Nazwa Opis lokalizacji z oznaczeniem miejsca ogłoszenia aktu . [ha] prawnego utworzenia

1 2 3 5 6 7 teren 0,46 Skotniki, Rozporządzenie Nr 50/2001Wojewody 2001-08-08 podmokły Leśnictwo Łódzkiego z dnia 8 sierpnia 2001 r. w sprawie 1 Sokolniki uznania za użytki ekologiczne Oddz. 7 f, dz. 207 teren 0,33 Skotniki, Rozporządzenie Nr 50/2001Wojewody 2001-08-08 podmokły Leśnictwo Łódzkiego z dnia 8 sierpnia 2001 r. w sprawie 2 Sokolniki uznania za użytki ekologiczne Oddz. 8 d, dz. 114 teren 2,38 Skotniki, Rozporządzenie Nr 50/2001Wojewody 2001-08-08 podmokły Leśnictwo Łódzkiego z dnia 8 sierpnia 2001 r. w sprawie 3 Sokolniki uznania za użytki ekologiczne Oddz. 8 f, dz. 114 teren 0,4 Skotniki, Rozporządzenie Nr 50/2001Wojewody 2001-08-08 podmokły Leśnictwo Łódzkiego z dnia 8 sierpnia 2001 r. w sprawie 4 Sokolniki uznania za użytki ekologiczne Oddz. 12 m, dz. 114 teren 3,69 Sokolniki, Rozporządzenie Nr 50/2001Wojewody 2001-08-08 5 podmokły Leśnictwo Łódzkiego z dnia 8 sierpnia 2001 r. w sprawie

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 32

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 2.2.1-2. Użytki ekologiczne na terenie gminy Ozorków Sokolniki uznania za użytki ekologiczne oddz. 15 a, b, c; dz. Nr 58

Zgodnie z zapisem w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ozorków, w jej wschodniej części znajduje się projektowany Sokolnicko – Piątkowski Obszar Chronionego Krajobrazu.

Lasy Lasy i grunty leśne w gminie Ozorków zajmują łączną powierzchnię 1106,5 ha, czyli około 11,6% jej powierzchni. Lasy państwowe stanowią 779,5 ha (70,5%), a lasy prywatne ok. 317 ha (28,7%). Procent powierzchni pokrytej lasami w gminie jest o 7% niższy niż w powiecie (lesistość 18,5%) i o praktycznie 9,4% niższy niż średnia w województwie (lesistość 20,8%). Pomimo niewielkiej powierzchni lasy są najważniejszą grupą zbiorowisk pod względem walorów krajobrazowych, ekologicznych i przydatności gospodarczej. W przeważającej części gatunkiem dominującym jest sosna (I-III grupa wiekowa) z domieszką brzozy i dębu. Istotne pod względem powierzchni i swoistego klimatu kompleksy leśne znajdują się w południowo-wschodniej i wschodniej części omawianego obszaru. Są to kompleksy leśne o zróżnicowanym składzie gatunkowym i wiekowym. Dominuje tu sosna, porastając ubogie piaszczyste siedliska, wraz z domieszką brzozy i dębu. Tereny wzdłuż dolin rzecznych porasta fragmentami wilgotny las liściasty (olsy). W celu poprawy jakościowej i ilościowej drzewostanu, gmina uczestniczy w realizacji „Programu zwiększenia lesistości”.

2.2.2 Wody na terenie gminy oraz gospodarka ściekowa

Wody powierzchniowe i podziemne Obszar gminy leży na głównym wododziale w zlewni rzeki Ner, należącej do dorzecza Odry, i Bzury – dorzecza Wisły. Skrawki zachodnie terenu gminy (Skromnica, Borszyn) odwadniane są przez Ner, pozostała część położona jest w zlewni II rzędu rzeki Bzury z tym, że część wschodnia od Skotnik i Sokolnik – Parcele odwadniana jest poprzez zlewnię III rzędu rzeki Moszczenicy – dopływu Bzury. Gmina charakteryzuje się gęstą siecią hydrograficzną, począwszy od głównej rzeki Bzury po małe cieki i rowy odprowadzające. Bzura, w swoim górnym biegu, płynie z południa na północ przez centralną część Gminy. Dolina tej rzeki obfituje w podmokłości, zbiorniki i stawy rybne. Na południowej granicy obszaru rzeka Bzura przyjmuje prawy dopływ – Starówkę. Lewobrzeżny dopływ Bzury płynący przez Solcę nosi nazwę Kanału Sierpów, ma on długość 4,9 km, z czego 1,8 km płynie uregulowanym korytem. W rejonie Solcy występują podsiąki słonych wód, których geneza wiąże się prawdopodobnie z wysadem solnym zlokalizowanym w gminie Zgierz (rejon Rogóźna). Wody stojące na trenie Gminy reprezentowane są przez stawy mające naturalne zasilanie z sieci rzecznej, ale także z płytkich wód gruntowych. Na terenie Gminy projektuje się cztery zbiorniki retencyjne: - zbiornik „Cedrowice” na rzece Bzurze, w okolicy Sierpowa zbiornik „Sierpów”, - we wsi Tymienica zbiornik „Tymienica” - zbiornik „Leśmierz II”. Nielicznie występują małe, naturalne oczka wodne, niewielkie sztuczne zbiorniki utworzone na ciekach wodnych oraz zbiorniki wodne występujące w wyrobiskach poeksploatacyjnych. Na terenie Gminy występują trzy poziomy wodonośne: czwartorzędowy trzeciorzędowy, kredy i górnej jury. Poziom czwartorzędowy eksploatowany jest przez gospodarskie studnie kopane lub płytkie studnie wiercone indywidualnych gospodarstw – nie ma większego znaczenia gospodarczego. Poziom trzeciorzędowy związany jest z utworami piaszczystymi: zwierciadło wody stabilizuje się na rzędnych ok. 138,3 – 157,0 m. Poziom ten ujmowany jest do eksploatacji otworami studziennymi na terenie ujęć wodociągowych w miejscowościach Modlna i Celestynów. Ujęcia posiadają zasoby eksploatacyjne ustalone w wysokościach do ok. 21 m3/h, głębokość do warstwy wodonośnej kształtuje się od ok. 32 m – 73 m, miąższość ujętej warstwy od ok. 15 – 45. Wody z utworów kredowych udokumentowane są dla ujęć wodociągowych w Czerchowie (ujęcie nieczynne, studnie zlikwidowane), w Modlnej

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 33

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 oraz Sokolnikach Lesie. Ujęcia posiadają wody o ustalonych zasobach eksploatacyjnych w wysokościach 69,3 m3/h (Modlna), 90,0m3/h, 132 m3/h (Sokolniki Las). Głębokość studni ujmujących w/w poziom wynosi od ok. 50 – 100 m. Ujmują one poziom dolnokredowy związany z piaskowcami oraz z piaskami. Wody poziomu górnej jury udokumentowane są na terenie ujęcia wodociągowego w Tymienicy. Ujęcie posiada wody o ustalonych zasobach eksploatacyjnych w wysokości 124,4 m3/h, głębokość studni ujmującej w/w poziom wynosi 80 m.

Gospodarka wodno-ściekowa Gmina Ozorków zaopatrywana w wodę jest z ujęć wody, zlokalizowanych w miejscowościach: - Celestynów, - Modlna, - Tymienica, - Sokolniki Las. Ujęcia te obsługują wschodnią, południową i częściowo północne tereny Gminy. Obszar zachodni zaopatrywany jest z gminy Parzęczew, z ujęcia Chrząstów. Miejscowość Śliwniki, częściowo miejscowości Cedrowice Parcela i Helenów otrzymują wodę z ujęcia na terenie miasta Ozorkowa. Stacje uzdatniania wody znajdują się w Tymienicy, Modlnej, Celestynowie, natomiast w stacji wodociągowej w m. Sokolniki Las woda dostarcza na jest bezpośrednio z ujęcia (bez uzdatniania). Obecnie Gmina posiada przygotowaną dokumentację projektową wraz z pozwoleniem na budowę w zakresie budowy stacji uzdatnia wody w Sokolnikach Lesie. Realizacja tego przedsięwzięcia planowana jest w 2016 roku. W obszarze Gminy niektóre ośrodki o charakterze produkcyjnym i usługowym zaopatrują się w wodę w oparciu o własne studnie. W miejscowości Aleksandria przedsiębiorstwo Polska Woda Sp. z o.o., zajmujące się produkcją wód mineralnych, pobiera wodę z ujęcia wód podziemnych z utworów piętra kredowego. 98%, obszaru gminy Ozorków, podłączone jest do sieci wodociągowej, której długość wynosi 174,9 km. Istniejące i planowane wodociągi mają stanowić zintegrowany system zaopatrzenia w wodę. W gminie Ozorków brak jest zbiorowego systemu odprowadzania ścieków sanitarnych. Gmina jest w trakcie rozbudowy sieci kanalizacji. Zrealizowane dotychczas układy kanalizacji sieciowej obejmują obsługą jedynie część miejscowości Leśmierz, Pełczyska, Skromnicę i Śliwniki oraz część Wróblewa. Łącznie ok. 1100 mieszkańców gminy. W latach 1995 – 2015 z dużym udziałem środków gminnych zrealizowane zostały przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz kilka oczyszczalni przyobiektowych, np.: przy Zespołach Szkół w Modlnej i Solcy Wielkiej, przy Ośrodku Zdrowia w Sokolnikach Parceli. Zakładowe oczyszczalnie ścieków posiadają także zakłady, np.: Ceramika Tubądzin II w Cedrowicach Parceli, Polska Woda Sp.z o.o., przedsiębiorstwo „Katmar” w Sierpowie. Z dużą ostrożnością można szacować, że ok.40% mieszkańców Gminy ma uporządkowaną gospodarkę ściekową. Na przeważającym obszarze Gminy funkcjonują jednak wyłącznie rozwiązania tymczasowe i odprowadzanie ścieków do zbiorników bezodpływowych, realizowane z założeniem wywożenia zgromadzonych nieczystości do punktów zlewnych na oczyszczalniach ścieków w Ozorkowie, Łęczycy lub Zgierzu; część mieszkańców korzysta z ustępów suchych. W praktyce ścieki często wylewane są na pola właścicieli lub w inne przypadkowe miejsca, albo przesiąkają z nieszczelnych szamb do ziemi, wywierając niekorzystne oddziaływanie na stan wód powierzchniowych i wgłębnych. Rozwiązanie problemów gospodarki ściekowej w większej skali będzie jednak związane z budową zbiorczej kanalizacji sieciowej na terenie miejscowości o zabudowie skupionej i kontynuacją programu budowy przydomowych i przyobiektowych oczyszczalni ścieków w zabudowie rozproszonej. Długość czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy Ozorków (według danych GUS) wynosi około 174,9 km. W zachodniej części gminy znajduje się fragment jurajskiego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych - GZWP 226 Krośniewice - Kutno. Jest to zbiornik o charakterze szczelinowo - krasowym. Zbiornik ten zaliczono do kategorii obszaru wysokiej ochrony OWO, szczególnie wrażliwego na zanieczyszczenia. Środkowa i wschodnia część gminy leży na nakładających się zasięgami zbiornikach GZWP: porowego zbiornika dolnej kredy nr 401 niecka łódzka i zbiornika górnej jury nr 402 Stryków o charakterze szczelinowo – krasowym. Zbiorniki te leżą w strefie (ONO). Gmina Ozorków położona jest na obszarze jednostki JCWPd Nr 79 – obejmującej powiaty kolski, łaski, łęczycki, łódzki, m. Łódź na prawach powiatu, pabianicki, poddębicki, sieradzki, turecki, zduńskowolski, zgierski.

Analiza stanu gleb Teren gminy Ozorków jest zróżnicowany fizjograficznie – rzędne kształtują się na poziomie od 110 m n.p.m do 160 m n.p.m. (cechą charakterystyczną tego terenu są wydmy występujące w jego południowej części, zwane Pagórkami Ozorkowskimi). Na terenie Gminy uformowały się gleby o wysokim wskaźniku bonitacji – 1,03, co stanowi najwyższy

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 34

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 wskaźnik w powiecie zgierskim. Gleby stanowią cenny element przyrodniczy Gminy. Dominują wśród nich gleby dobre, ważne dla rolnictwa (największy udział ma klasa III) i wymagające ochrony przed zmianą użytkowania. Gleby bardzo dobre i dobre (klasy I – IVb) stanowią 71,5%, a gleby słabe (klasy V – VI) 28,5 % ogółu użytków rolnych. Najlepsze kompleksy klasy I i II występują w rejonie Wróblewa, Leśmierza i Czerchowa. Rejony północne Gminy, od Małachowic po zachodnią granicę, charakteryzują się powszechnością klasy III. Południowa część Gminy ma grunty niższych klas, przy czym najgorsze klas VI – VI z występują głównie na południowym wschodzie. Ze względu na nieprzydatność dla rolnictwa grunty takie winny być zalesione bądź przeznaczone pod plantacje roślin energetycznych.

Na terenie Gminy duży udział mają gleby bardzo kwaśne i kwaśne. Dla poprawy stanu powinno się przeprowadzać kontrolowane wapnowanie gleb oraz badania zasobności gleby w składniki pokarmowe w celu określenia bezpiecznych dawek nawozowych. Niszcząca działalność człowieka polega na wyjaławianiu gleby ze składników pokarmowych, naruszeniu równowagi jonowej (ubożenie gleby w jony zasadowe) uwalnianiu związków aluminium i manganu, wzroście dostępności dla roślin niektórych metali ciężkich, zakwaszeniu lub alkalizacji poprzez nieumiejętne nawożenie, zasolenie, przesuszenie lub zawodnienie czy zniekształcenie rzeźby terenu. Potencjalnym zagrożeniem, zarówno dla gleb jak i wód gruntowych, są również inne obiekty infrastruktury komunikacyjnej. Wśród czynników pochodzenia antropogenicznego istotny wpływ na zanieczyszczenie gleb mają emisje pyłów i gazów ze źródeł przemysłowych, energetycznych i motoryzacyjnych oraz niewłaściwe składowanie odpadów i niewłaściwa gospodarka rolna. Tereny wzdłuż szlaków komunikacyjnych są najbardziej narażone na ciągłe zanieczyszczenie. W wyniku spalania paliw powstają szkodliwe tlenki azotu, węglowodory i pierwiastki śladowe, w tym ołów, a eksploatacja dróg i pojazdów jest przyczyna przenikania do gleby związków organicznych i metalicznych: kadmu, niklu, miedzi i cynku. Zagrożeniem dla powierzchni ziemi są również: nadmierne stosowanie środków chemicznych w rolnictwie, niewłaściwe dawkowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, co prowadzi do chemicznego skażenia gleb oraz eutrofizacji okolicznych wód w wyniku przedostawania sie azotanów i fosforanów wraz ze spływem powierzchniowym i podpowierzchniowym do wód. Ponadto gleby narażone są na erozję wietrzną, w szczególności tam gdzie lesistość jest dość niska, a gleby podatne są na wywiewanie. Zapobieganie degradacji oraz przeprowadzenie rekultywacji zdegradowanych gruntów, zgodnie z ustawą prawo ochrony środowiska, należy do obowiązków właścicieli gruntów. To wiąże się z koniecznością utrzymywania w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych i urządzeń melioracji szczegółowych oraz z ewentualnie nakazanym przez starostę zalesianiem, zadrzewianiem czy zakrzewieniem gruntów lub z założeniem na nich trwałych użytków zielonych.

Jednym ze sposobów rekultywacji gruntów zanieczyszczonych metalami ciężkimi jest uprawa na tych terenach roślin energetycznych, których jedną z właściwości jest absorpcja metali ciężkich z gleby. Uprawy energetyczne można prowadzić na bardzo słabych gruntach, o dużej zawartości metali ciężkich, traktowanych często jako nieużytki. Kępiasty rozwój roślin sprzyja w tym wypadku zapobieganiu erozji wietrznej i wodnej, chroniąc grunty przyległe, a silnie rozwinięty system korzeniowy sprzyja stopniowej regeneracji i rekultywacji gruntu. Korzenie wierzby sorbują z gleby ogromną ilość metali ciężkich takich, jak: arsen, ołów, kadm, cynk itp. Jeśli źródło emitujące tego typu zanieczyszczenia zostanie zatrzymane, wieloletnia uprawa wierzby może nie tylko przynieść korzyści finansowe, ale też wydajnie przyczynić się do poprawy klasy bonitacyjnej gleby. Wadą upraw energetycznych jest to, że zmniejszają liczbę wytwarzanej żywności, gdyż zajmują potencjalny areał możliwy do wykorzystania do produkcji roślin na cele żywnościowe.

2.2.3 Gospodarka odpadami

Od 1 lipca 2013r. na terenie Gminy obowiązuje system gospodarki odpadami komunalnymi, oparty na nowelizacji ustawy z 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity Dz.U. z 2012r. poz. 391 z późniejszymi zmianami).

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 35

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Na terenie gminy Ozorków systemem wg powyższych przepisów objęte są wszystkie nieruchomości zamieszkałe oraz nieruchomości niezamieszkałe, na których powstają odpady. Gmina ma obowiązek wyłonić w drodze przetargu publicznego wykonawcę, który zajmie się odbiorem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych z terenu Gminy. Zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, przedsiębiorcy wykonujący usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych, muszą być przekazywane do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych. Gmina Ozorków, na podstawie przyjętego przez Samorząd Województwa Łódzkiego Planu Gospodarki Odpadami Województwa Łódzkiego 2012 (Uchwała Nr XXVI/481/12 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 21 czerwca 2012r.), odpady komunalne powinna przekazywać do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Krzyżanówku (koło Kutna). Odnośnie odpadów powstających w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej, to każdy ich wytwórca zobowiązany jest postępować z nimi w sposób określony w obowiązujących przepisach prawa, w tym w ustawie o odpadach i w przepisach wykonawczych do tej ustawy.

Składowisko odpadów w Modlnej: Składowisko odpadów w Modlnej, zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Łódzkiego 2012, obecnie jest instalacją zastępczą, która może przyjąć odpady komunalne tylko w przypadku odmowy gdy Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Krzyżanówku ulegnie awarii lub nie może przyjmować odpadów z innych przyczyn. Składowisko odpadów w Modlnej zarządzane jest przez Ozorkowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Spółka z o.o. w Ozorkowie, ul. Żwirki 30, które posiada: 1. pozwolenie zintegrowane wydane przez Wojewodę Łódzkiego znak: SR.VII-G/6617-2/PZ/57/2007 z 10.05.2007r. ważne do 30.04.2017r. i decyzja Nr 60/10 (zmieniająca) Marszałka Województwa Łódzkiego znak: RO.VI-ML-66151/60/10 z 17.05.2010r.,

2. decyzję Marszałka Województwa Łódzkiego zatwierdzającą instrukcję eksploatacji składowiska znak: RO- VI-IW-6620/122/2010 z 18.05.2010r.

Selektywna zbiórka odpadów komunalnych: Zasady prowadzenia selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych na terenie gminy Ozorków, zostały określone w przyjętym przez rade gminy Regulaminie utrzymania czystości i porządku. Od 1 lipca 2013 roku selektywne zbieranie i odbieranie odpadów komunalnych przedstawia się następująco: Selektywna zbiórka odpadów komunalnych następujących frakcji:  papier,  metal,  tworzywo sztuczne,  szkło. Właściciele nieruchomości zobowiązani są do selektywnego zbierania odpadów pozostających w gospodarstwach domowych i gromadzenia ich w odpowiednich pojemnikach. Selektywna zbiórka odpadów komunalnych następujących frakcji: przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe, zużyte opony, opakowania wielomateriałowe, odpady ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji również papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło, prowadzona jest w Punkcie Selektywnej Zbiórki Odpadów komunalnych. Punkt ten powstał w 2013 roku przy składowisku odpadów w Modlnej, jako wyodrębniony punkt działający przez 5 dni w tygodniu. Selektywnie zebrane odpady zielone mogą być przekazane do odbioru przez właściwego przedsiębiorcę i przewożone do Regionalnej Instalacji Przetwarzanych Odpadów w Krzyżanówku. Odpady zielone mogą być zagospodarowane także we własnym zakresie przez właścicieli nieruchomości w kompostownikach przydomowych. Odpady zielone to stanowiące części roślin odpady komunalne pochodzące z pielęgnacji terenów zieleni oraz targowisk, z wyjątkiem odpadów pochodzących z czyszczenia ulic i placów.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 36

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Zmieszane niesegregowane odpady komunalne z terenu gminy unieszkodliwiane będą na składowisku regionalnym w Krzyżanówku bądź na składowisku gminnym w Modlnej. Zaznaczyć tutaj trzeba, że system selektywnego zbierania odpadów komunalnych może ulec zmianie, w wyniku zmiany przepisów prawa oraz w wyniku analizy potrzeb mieszkańców naszej Gminy.

2.2.4 Turystyka i kultura

Na terenie gminy Ozorków znajduje się kompleks leśny Sokolniki Las, zbudowany z lasu mieszanego z kilkudziesięcioletnim drzewostanem, charakteryzujący się leczniczym klimatem. Jego okolice stwarzają wspaniałe warunki do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i konnej. Gmina posiada zróżnicowane walory zarówno przyrodnicze i krajobrazowe, sprzyjające rozwojowi turystyki weekendowej i rekreacji mieszkańców województwa. Miejsca, które warto odwiedzić: - Wioska indiańska Tatanka – założona w 2003 r. przez wieloletniego członka Polskiego Ruchu Przyjaciół Indian. Znajduje się tam jedyna w Polsce indiańska ziemianka, indiańskie namioty – tipi, a także jedna z największych kolekcji indiańskiego rękodzieła; - Leśna Osada – Wioska SPA, w której można się jednocześnie zabawić i zrelaksować. Do atrakcji zalicza się: ruską banię, chatę solną, beczkę polską z gorącą wodą, prysznic z lodowatą wodą, jacuzzi, platformę wibracyjną, fotel masujący, bilard, ognisko; - Ścieżka przyrodnicza – Punkt Edukacji Leśnej oraz ścieżka przyrodniczo – leśna w Sokolnikach czeka na ciekawych wiedzy przyrodniczej; - Gminny Ośrodek Kultury w Leśmierzu organizuje spotkania świąteczne z seniorami naszej Gminy, konkursy i wystawy plastyczne prac dzieci, pikniki związane z takimi wydarzeniami jak: Dzień Dziecka, Dzień Kobiet, Powitanie Wiosny, Imprezy Andrzejkowe, Bale Przebierańców, Wieczór Kolęd i Pastorałek, Noc Kupały czy Babie Lato; - Muzyczne Lato, czyli Międzynarodowy Festiwal Muzyki Kameralnej. Impreza ta jest na stałe wpisana do kalendarza imprez kulturalnych Województwa Łódzkiego. Odbywa się w miejscowości Sokolniki Las; Do najbardziej interesujących zabytków, wpisanych do rejestry zabytków, na terenie gminy Ozorków należą: Sokolniki Parcela - Dworek XIX W. Nr Rej. 313/1-2. Dawna oficyna, przebudowana i adaptowana na budynek mieszkalny po spaleniu pierwotnego, drewnianego dworu na początku XX wieku. - Park Wiejski 1 ćw. XIX w. Solca Wielka - Wiatrak Koźlak XVIII XIX w. Nr Rej. 191 - Kościół Fil. P.W. Św. Wawrzyńca murowany 1903 1909 r. - Kaplica Cmentarna P.W. Św. Wojciecha 1863 r. - Kwatera Wojenna 1939 r. - Cmentarz Rzymsko Katolicki P.W. Świętego Wojciecha Modlna - Kaplica Cmentarna P.W. Św. Marcina 1886 r. Nr Rej. 144 - Kościół Parafialny P.W. Bożego Ciała drewniany z przełomu XVI XVII w. (Nr Rej. 143) z kaplicą murowaną z 1634 r - Dzwonnica murowana 1905 r. - Park Wiejski - Cmentarz Rzymsko Katolicki ~ 1800 r. z kwaterą z 1939 r. Leśmierz - Budynek Administracyjny Cukrowni ~ 1870 r. - Cukrownia 1830; 1880 - 1913; 1970 - 1990 - Dom Mieszkalny Początek XX w. ~ 1905 r - Parowozownia Kolejki Wąskotorowej 1896 r. Nr Rej. 314 - Cmentarz Rzymsko - Katolicki 1985 r. - Kościół Fil. P.W. Św. Józefa murowany 1896 1898 r. - Park Wiejski

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 37

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tkaczew - Dworek 1917 r. - Park Wiejski Skotniki - Dwór XIX - XX w. (1843 r.) Nr Rej. 190 - Park Wiejski - Zespół Folwarczny 1843 r. Parzyce - Młyn Wodny (Budynek Drewniany - ~ XVI w. odbudowa 1790 r. Budynek Murowany - Kościół Fil. P.W. Św. Wawrzyńca murowany z początku XX w. Katarzynów - Cmentarz Ewangelicko - Augsburski Druga Połowa XIX w. Cedrowice - Zespół Folwarczny 4 ćw. XIX w. Tymienica - Pozostałości zespołu dworskiego - Czworak dom nr 6, stodoła pocz. XXw Czerchów - Grodzisko z X - XI wieku nr rej. 353/211 Sierpów - Cmentarzysko działka nr ew. 73 nr rej. 315

W Leśmierzu działa Gminny Ośrodek Kultury (GOK) z siedzibą w Domu Ludowym. Najważniejszym motorem rozwoju Gminnego Ośrodka Kultury było, i jest, społeczeństwo gminy Ozorków, które, uczestnicząc w życiu kulturalnym, kultywuje przeszłość i buduje przyszłość regionu. Społeczność kształtuje obraz kultury w Gminie, a Gminny Ośrodek Kultury, przy poparciu władz samorządowych, stara się sprostać wymaganiom i potrzebom jej mieszkańców. Gminny Ośrodek Kultury w Leśmierzu aktywnie współpracuje z działającymi na terenie gminy 15 kołami gospodyń wiejskich z miejscowości: Śliwniki, Solca Wielka, Borszyn, Solca Mała, Tkaczew, Cedrowice Parcela, Parzyce, Leśmierz, Tymienica, Skotniki, Małachowice Gminny Ośrodek finansuje i opiekuje się Młodzieżowym Zespołem Folklorystycznym, działającym przy Zespole Szkół w Modlnej. Jest to ludowy zespół pieśni i tańca, który istnieje od 15 lat. Przy Gminnym Ośrodku Kultury działają: - sekcje tańca towarzyskiego w Leśmierzu i Modlnej, - sekcja tańca narodowego w Leśmierzu, - Młodzieżowy Zespół Wokalno-Instrumentalny, - Kapela Podwórkowa, - Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej w Solcy Wielkiej, - sześć amatorskich zespołów śpiewaczych, - cztery kapele ludowe. Ośrodek prowadzi dwa ogniska muzyczne dla dzieci i młodzieży zainteresowanych nauką gry na instrumentach (w Leśmierzu i Solcy Wielkiej). Cotygodniowe zajęcia odbywają się pod opieką instruktorów w GOK, w szkołach i budynkach komunalnych gminy, zwanych świetlicami wiejskimi.

2.3 Uwarunkowania krajobrazowe

Gmina Ozorków leży na pograniczu dwóch makroregionów. W południowej części jest to Nizina Południowowielkopolska w zasięgu Wysoczyzny Łaskiej, część północna natomiast należy do Równiny Łowicko- Błońskiej stanowiącej mezoregion Niziny Środkowo-Mazowieckiej. Cały obszar wchodzi w skład podprowincji Niziny Środkowopolskiej. Różnica wysokości na terenie Gminy oscyluje około 50 m. Najwyższe partie terenu występują w okolicach Celestynowa i Sokolnik (158-160 m n.p.m.), najniższe w rejonie Bzury, na północ od Leśmierza (110 m

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 38

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 n.p.m.). Teren Gminy jest więc generalnie nachylony ku północy, zgodnie z kierunkiem biegu dolin rzecznych przecinających ten obszar. Charakterystycznym krajobrazem mezoregionu Równiny Łowicko-Błońskej jest płaski teren o niewielkich deniwelacjach, z licznymi ciekami wodnymi, płynącymi w słabo wykształconych dolinach. Jest to obszar wyniesiony średnio na wysokość 115-120 m n.p.m. Obszar położony na Wysoczyźnie Łaskiej przecina dolina górnej Bzury. Jest to teren równiny morenowej o lekko falistym podłożu, ukształtowanym przez morenę denną lądolodu Warty. Cechą charakterystyczną są wydmy występujące w południowej części gminy, zwane Pagórkami Ozorkowskimi. Budowa geologiczna na terenie gminy Ozorków, szczególnie w warstwach przypowierzchniowych, w ścisły sposób wiąże się z jej rzeźbą. Równinę wysoczyznową budują w większości gliny zwałowe moreny dennej i utwory gliniasto – piaszczyste, pokrywające rozległymi płatami zachodnie i północne rejony Gminy. Utworami polodowcowymi są również piaski i żwiry wodnolodowcowe, pokrywające południową i południowo-wschodnią część gminy. Utwory piaszczysto-mułkowe spotkać można w obniżeniu dolinnym Bzury, w pasie od Helenowa przez Maszkowice, Czerchów, Tymienice po Leśmierz. W okolicach Maszkowic i Czerchowa lokalnie spotkać można utwory torfowe, a piaski eoliczne i niewysokie pagórki wydmowe powstałe na podłożu piasków rzecznych i wodnolodowcowych znajdują się na północ od Skotnik. 2.4 Powierzchnia obszaru objętego „Planem”

Powierzchnia gminy Ozorków, wg stanu na czas opracowywania dokumentacji, wynosi: 9551 ha. Struktura użytkowania gruntów rolnych i leśnych na terenie Gminy, według danych z 2010 r., przedstawia się następująco: - Użytki rolne ogółem: 7538 ha: - grunty orne: 5811 ha, - łąki: 935 ha, - pastwiska: 381 ha, - sady: 104 ha, - pozostałe grunty rolne: 307 ha, - lasy i grunty leśne: 1138 ha. 2.5 Ludność

Gmina Ozorków w dniu 31.12.2013 r. liczyła 6910 mieszkańców, a stan zaludnienia wynosił 69 osób na [km2] powierzchni. Obecnie obserwuje się systematyczny wzrost liczby ludności związany z migracją z terenów miejskich m.in. miasta Łodzi. Cechą charakterystyczną ludności jest liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami.

Tabela nr 2.5-1. Liczba ludności w latach 2006 - 2014 (dane GUS) Lp. Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety 1 2 3 4 5 1 2006 6544 3252 3292 2 2007 6661 3297 3364 3 2008 6677 3293 3384 4 2009 6699 3294 3405 5 2010 6839 3382 3457 6 2011 6872 3388 3484 7 2012 6878 3381 3497 8 2013 6910 3395 3515 9 2014 6917 3399 3518

Z danych przedstawionych w powyższej tabeli wynika tendencja wzrostowa liczby ludności w gminie Ozorków. Obszar gminy ulega presji urbanizacyjnej, w tym rozwijane są funkcje: mieszkaniowa, usługowa i przemysłowa oraz turystyka.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 39

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Na podstawie danych z tabeli nr 2.5-1 opracowano prognozę liczby ludności w Gminie, którą przedstawiono w tabeli nr 2.5-2.

Tabela nr 2.5-2 Prognoza liczby ludności Prognozowana Lp. Rok liczba ludności ogółem 1 2 3 1 2015 6949 2 2016 6956 3 2017 6988 4 2018 6995 5 2019 7027 6 2020 7033 7 2021 7065 8 2022 7071 9 2023 7103 10 2024 7109 11 2025 7141 12 2026 7147 13 2027 7179 14 2028 7185 15 2029 7217 16 2030 7223

Wyniki obliczeń wskazują zwiększenie się liczby ludności w roku 2030 o około 306 osób w stosunku do roku 2014. 2.6 Uwarunkowania klimatyczne

Warunki klimatyczne charakteryzują się średnioroczną temperaturą powietrza wynoszącą około 7,8ºC. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń – 3,6ºC, a najcieplejszym lipiec 18,9ºC. Przeważają wiatry z kierunków zachodnich oraz wschodu - i południowego–wschodu. Przeciętna długość okresu wegetacyjnego waha się w granicach 210 – 227 dni, a suma rocznych opadów wynosi ok. 600 mm. Czas trwania pokrywy śnieżnej waha się od 50 do 70 dni. Notuje się od 30 – 40 dni mroźnych i ok. 125 dni w których temperatura spada poniżej °C. Średnia roczna wilgotność względna wynosi ok 80% (najwyższa jest w grudniu a najniższa w maju i czerwcu). Średnia liczba dni z mgłą wynosi ok. 30 - 40 i wykazuje wyraźny przebieg roczny z maksimum późną jesienią i w zimie oraz minimum w miesiącach wiosenno – letnich. Warunki klimatu lokalnego na terenie gminy są zróżnicowane. Najkorzystniejsze warunki klimatyczno - zdrowotne występują w obrębie: terenów otwartych wysoczyzn - na obszarach o korzystnej ekspozycji południowej - dobre nasłonecznienie, dobre warunki termiczne, znaczne wyniesienie ponad dno doliny - dobre przewietrzanie terenu, dobre warunki wilgotnościowe, rzadkość występowania mgieł. Średniokorzystne warunki występują na obszarze terenów wysoczyzny otoczonych lasami i terenów leśnych - utrudnione, niedostateczne przewietrzanie obszarów, słabe nasłonecznienie, często występujące mgły poranne, znaczna wilgotność. Niekorzystne lub mało korzystne warunki topoklimatyczne posiadają: dna dolinne rzek, boczne dolinki i obniżenia w obrębie wysoczyzny oraz zagłębienia bezodpływowe. Są to strefy częstych inwersji termicznych (zalegania lub spływu chłodnych mas powietrza), złe warunki solarne i wilgotnościowe, częste mgły i przymrozki, obszary o charakterze korytarzy wentylacyjnych.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 40

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

2.7. Sytuacja mieszkaniowa

Ważnym wyznacznikiem ogólnego standardu mieszkaniowego są: ilość osób przypadająca na jedną izbę oraz wielkość m2 powierzchni użytkowej, która przypada na jedną osobę.

W 2014 roku na terenie gminy znajdowało się 1943 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 220292 m2, natomiast średnia powierzchnia jednego mieszkania w 2014 roku wynosi około 93 m2. Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania 31,8 m2.

Ważnym elementem kształtującym warunki mieszkaniowe ludności jest wyposażenie mieszkań w instalacje techniczne i sanitarne. Korzystne zjawisko obserwuje się w wyposażeniu mieszkań w podstawowe instalacje jak: wodociąg, kanalizacja, łazienkę, gaz sieciowy i centralne ogrzewanie, energię elektryczną.

Podstawowym problemem w substancji mieszkaniowej jest niewystarczające docieplenie budynków, co wynika po części z wieku budynków wykonanych w przestarzałych technologiach, z zastosowaniem starych norm budowlanych dopuszczających znacznie wyższe zużycie energii niż w obecnej polskiej normie budowlanej. Powoduje to spalanie znacznie większej, niż by to było konieczne w wypadku budynków lepiej docieplonych, ilości paliw. Budynki wyposażone są w indywidualne źródła ciepła, z których większość to piece na paliwa stałe, w dużej części w nienajlepszym stanie technicznym i o niskiej efektywności, będące w związku z tym źródłami niskiej emisji.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 41

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

3. Obecny stan jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy Ozorków

Poziom regionalny Na bilans emisji zanieczyszczeń do powietrza w 2013 roku, w województwie łódzkim, składa się głównie emisja punktowa (emisja ze źródeł energetycznych i technologicznych). Według danych podanych w opracowaniu: „Raport o stanie środowiska województwa łódzkiego w 2013 roku” emisja substancji i pyłów do powietrza w powiecie zgierskim, którego gmina Ozorków, jest częścią, przedstawiała się zgodnie z poniższą tabelą.

Tabela nr 3-1. Emisja substancji i pyłów do powietrza w powiecie zgierskim

Emisja roczna [Mg/a]

SO2 NO2 CO Pył

Powiat 493,0607 250,9797 826,2339 150,15 zgierski

Gmina Ozorków nie ma opracowanego „Programu ochrony powietrza”. Opracowany został natomiast Program ochrony powietrza dla aglomeracji łódzkiej, uchwalony Uchwałą nr XXXV/689/13 Sejmiku województwa łódzkiego z dnia 26 kwietnia 2013 r. (zmiana Uchwałą nr XLI/764/13 Sejmiku województwa łódzkiego z dnia 29 października 2013 i Uchwałą nr VIII/90/15 Sejmiku województwa łódzkiego z dnia 31 marca 2015 r.) w sprawie programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM10 oraz planu działań krótkoterminowych; nazwa strefy: aglomeracja łódzka; kod strefy: PL1001 Zgodnie z roczną oceną jakości powietrza za rok 2014, strefa łódzka została zakwalifikowana do wykonania Programu ochrony powietrza z uwagi na: 1. przekroczenia rocznej wartości poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM2,5 (z powodu przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji), 2. przekroczenie poziomu docelowego pyłu PM2,5 w roku kalendarzowym, 3. przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10 (z powodu przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń dla stężeń 24-godzinnych), 4. przekroczenie poziomu docelowego średniorocznego dla benzo(a)pirenu.

W opracowanym wojewódzkim POP zaproponowano działania zmniejszające emisję powierzchniową, prowadzące do redukcji zarówno pyłu PM2,5, jak i innych zanieczyszczeń, np. pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu czy prekursorów pyłu zawieszonego tj. tlenków azotu i tlenków siarki. Działania zostały podzielone na długoterminowe (do 2020 r.) i średniookresowe (do 2015 r.) oraz ze względu na rodzaj źródeł emisji: powierzchniowe, liniowe, punktowe (w tym przemysłowe). Dla ograniczenia emisji powierzchniowej m.in. w gminie Ozorków, w POP zaproponowano następujące działania: - Modernizacja ogrzewania węglowego poprzez systemy dofinansowania wymiany kotłów w budynkach osób fizycznych na terenach gmin i miast nie objętych wymogiem realizacji PONE. Dla ograniczenia emisji punktowej m.in. w gminie Ozorków, w POP zaproponowano następujące działania (realizowane przez zakłady przemysłowe): - Podwyższenie całkowitej skuteczności urządzeń redukujących emisję pyłu zawieszonego PM2,5, - Modernizacja kotłowni komunalnych oraz dużych obiektów energetycznego spalania paliw celem ograniczenia wielkości emisji zanieczyszczeń: modernizacja kotłów, automatyzacja procesu spalania,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 42

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

zmiana rodzaju paliwa ze stałego na gazowe, olejowe lub alternatywne źródła energii, budowa/modernizacja systemów oczyszczania spalin, - Wprowadzanie przez przedsiębiorców nowoczesnych i przyjaznych środowisku technologii, hermetyzacja układów technologicznych, modernizacja instalacji celem spełnienia wymagań BAT oraz standardów emisyjnych.

Poziom lokalny Wśród źródeł zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie gminy Ozorków należy wymienić: - emisję z procesów technologicznych, - emisję komunikacyjna, - „niską emisję”, - emisję niezorganizowaną - emisję transgraniczną.

Jeśli chodzi o emisję z lokalnych kotłowni, to większość istniejących jest uciążliwa dla środowiska (emisja spalin z gorszych gatunków węgla, brak instalacji oczyszczania spalin, mała sprawność kotłów). Prowadzona gazyfikacja Gminy daje podstawę, aby przyjąć, że to paliwo zastąpi obecnie wykorzystywane paliwa stałe, a emisja zanieczyszczeń, zwłaszcza siarki i pyłów, ulegnie ograniczeniu. Również komunikacja tj. transport lokalny i tranzytowy jest poważnym problemem. Planowane inwestycje drogowe, m.in. remont i przebudowa dróg, przyczynią się do zmniejszenie uciążliwości emisyjnej.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 43

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

4. Charakterystyka nośników energetycznych zużywanych na terenie gminy Ozorków

4.1 System ciepłowniczy

Ciepło dostarczane do odbiorców może mieć różne przeznaczenie. Dominujące są potrzeby ogrzewania i wentylacji obiektów, podgrzewania wody użytkowej oraz zastosowania technologicznego u odbiorców przemysłowych. Głównymi odbiorcami ciepła są sektor: bytowo-komunalny oraz przemysłowy, który w ostatnich dwóch dekadach znacząco ograniczył swoje potrzeby z powodu rezygnacji z energochłonnych technologii oraz zmniejszenia produkcji. Sektor socjalno-bytowy także racjonalizuje zużycie energii poprzez termomodernizacje obiektów, budownictwo energooszczędne i stosowanie indywidualnych, nowoczesnych źródeł pozyskiwania ciepła. Wszystkie te działania prowadzą obecnie do zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło, w tym w szczególności ciepło sieciowe. Ponadto zapotrzebowanie na ciepło jest silnie uzależnione od warunków atmosferycznych w sezonie grzewczym jesienno-zimowym. Wahania wynikające ze zmiennych warunków zewnętrznych zniekształcają obraz tendencji zachodzących na rynku w porównaniach krótkookresowych.

4.1.1 Charakterystyka systemu ciepłowniczego

Zaopatrzenie w ciepło dla potrzeb budynków usługowych, użyteczności publicznej i przemysłowych jest realizowane z lokalnych kotłowni oraz z indywidualnych źródeł ciepła (min. ogrzewanie piecowe) wbudowanych u poszczególnych odbiorców w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej. Źródła ciepła opalane są głównie koksem i węglem oraz gazem przewodowym, z butli i w mniejszym zakresie olejem opałowym. Największymi dostawcami ciepła w Gminie są: 1. kotłownia gazowa przy Szkole Podstawowej w Modlnej (moc 0,2MW), 2. kotłownia olejowa przy Szkole Podstawowej w Solcy Wielkiej (moc 0,13MW), 3. kotłownia gazowa przy Ośrodku Zdrowia w Sokolnikach Parceli (moc 77kW), 4. kotłownia węglowa w Leśmierzu (o mocy 0.39kW) zaopatrująca w ciepło dwa budynki wielomieszkaniowe. Największym lokalnym dostawcą ciepła była kotłownia węglowa zlokalizowana na terenie cukrowni w Leśmierzu. Pracowała ona dla potrzeb zakładu oraz zaopatrywała w energię cieplną (ogrzewanie i ciepła woda) pobliskie osiedle mieszkaniowe budownictwa wielorodzinnego w Leśmierzu. Kotłownia produkowała również energię elektryczną na potrzeby zakładu i osiedla mieszkaniowego ( w kotłowni była zainstalowana turbina przeciwprężna). Nadwyżki energii elektrycznej były sprzedawane do zakładu energetycznego. Obecnie zakład jest w likwidacji, a wyłączenie kotłowni nastąpiło w 2010 roku. Taka sytuacja wymusiła podjęcie działań w zakresie zaopatrzenia w ciepło osiedla mieszkaniowego (kilkanaście wspólnot mieszkaniowych) z innych źródeł, w tym m. in. w oparciu o indywidualne kotły opalane ekogroszkiem. Zagęszczenie źródeł ciepła opalanych paliwami stałymi takich jak węgiel i koks tworzy efekt „niskiej emisji”. Zminimalizowanie tego efektu należy rozpatrywać w aspekcie modernizacji istniejących źródeł ciepła z jednoczesną podmianą paliwa stałego na paliwo bezpieczne ekologicznie, takie jak: - paliwo tradycyjne, zapewniające wysoki stopień czystości emisji spalin: gaz przewodowy, gaz płynny, olej opałowy niskosiarkowy, energia elektryczna i inne, - paliwo ze źródeł odnawialnych: energia słońca, wiatru i wody, biomasa, wody geotermalne i inne. 4.2 System gazowniczy

Gazyfikacja jest jednym z priorytetowych celów gminy Ozorków wyznaczonych na najbliższe lata. Obecnie gaz ziemny użytkuje (wg GUS, stan 31.12.2013 r.) około 5,6% mieszkańców Gminy. Gaz w dużej mierze wykorzystywany jest na cele ogrzewania mieszkań. Dla wyrównania standardów życia we wszystkich sołectwach, konieczne jest, aby sieć gazowa była dostępna w każdej miejscowości Gminy, o ile tylko spełnione zostanie kryterium ekonomiczne dostaw gazu, określone przez operatora podsystemu. Docelowo planowana jest gazyfikacja

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 44

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Gminy, w oparciu o stację redukcyjną w Celestynowie (istniejąca) i w Ozorkowie (na terenie miasta, przy drodze krajowej nr 1).

4.2.1 Charakterystyka systemu gazowniczego

Przez teren Gminy, przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia DN 300 relacji Gostynin – Łódź. Z gazociągu tego, poprzez dwie stacje redukcyjno - pomiarowe I-go stopnia, gaz dostarczany jest do odbiorów w Gminie na średnim ciśnieniu. Ze stacji redukcyjnej, zlokalizowanej na terenie Celestynowa (wydajność 1500m3/h) zaopatrywana jest obecnie południowo – wschodnia i północno – wschodnia część Gminy. Ze stacji redukcyjnej w Ozorkowie (wydajność 6000 m3/h) zasilani są w gaz nieliczni odbiorcy we Wróblewie (poprzez gazociąg Ø125) oraz w Cedrowicach (poprzez gazociąg Ø110, wybudowany dla „Ceramiki Tubądzin”). Sieć gazowa średniego ciśnienia ma 19 km i obejmuje swym zasięgiem miejscowości: Aleksandria, Cedrowice, Cedrowice Parcela, Celestynów, Małachowice, Małachowice Kolonia, Modlna, Sokolniki, Sokolniki Las, Sokolniki Parcela, Wróblew. Wybudowane gazociągi będą podstawą do dalszej rozbudowy sieci w tej części Gminy. Z istniejącego i projektowanego układu sieci gazowej w Gminie nie ma możliwości zaopatrzenia w gaz do celów gospodarczych i grzewczych miejscowości Leśmierz. Po wyłączeniu kotłowni (w związku z likwidacją cukrowni), odbiorcy zaopatrywani w ciepło z kotłowni zakładowej zostali odłączeni i musieli wybudować indywidualne kotłownie, głównie w oparciu o ekogroszek. Według informacji uzyskanych z Mazowieckiej Spółki Gazownictwa w Warszawie, Oddział Gazownia Łódzka z siedzibą 90-137 Łódź, ul Uniwersytecka 2/4 (firma ta jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością grupy kapitałowej P.G.N.i.G. S.A.) dane dotyczące sieci gazowej na terenie gminy Ozorków (stan na maj 2015 r.) przedstawiają się następująco: 1. Długość gazociągów s/c L=73 154 m, 2. Długość gazociągów w/c L=13 326 m, 3. Długość przyłączy s/c L=14 631 m, 4. Ilość przyłączy s/c 1 032 szt. (w tym 1009 szt. do budynków mieszkalnych), 5. Ilość układów pomiarowych: 670 szt. 4.2.2 Zużycie i odbiorcy gazu

Według danych GUS, w latach 2006-2013 roku, na terenie Gminy dane charakteryzujące stan obsługi gazowniczej przedstawiały się w sposób ujęty w poniższej tabeli.

Tabela nr 4.2.2-1. Dane charakteryzujące stan obsługi gazowniczej w latach 2006-2013 (wg GUS) Lata L.p. Dana charakteryzująca Jednostka 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Długość czynnej sieci ogółem metr 32181 36574 36181 38507 41913 44542 45135 48498 2 Długość czynnej sieci przesyłowej metr 16890 17806 16806 16806 16806 16806 16806 16806 3 Długość czynnej sieci rozdzielczej metr 15291 18768 19375 21701 25107 27736 28329 31692 Czynne przyłącza do budynków 4 sztuk 36 49 57 70 81 106 119 169 mieszkalnych i niemieszkalnych gospodarstwa 5 Odbiorcy gazu 32 37 47 57 70 85 102 132 domowe Odbiorcy gazu ogrzewający gospodarstwa 6 13 18 29 38 51 60 74 65 mieszkania gazem domowe Mieszkania wyposażone w gaz 7 mieszkania 16 16 16 57 71 71 71 71 sieciowy 8 Zużycie gazu tys. m3 12,40 12,60 37,90 57,30 82,40 93,00 126,1 159,0 Zużycie gazu na ogrzewanie 9 tys. m3 8,8 7,1 24,5 51,7 76,0 83,7 107,9 87,5 mieszkań Ludność korzystająca z sieci 10 osób 52 52 52 182 225 272 301 387 gazowej

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 45

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 4.2.2-1. Dane charakteryzujące stan obsługi gazowniczej w latach 2006-2013 (wg GUS) Lata L.p. Dana charakteryzująca Jednostka 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 11 Korzystający z instalacji % ogółu ludności 0,8 0,8 0,8 2,7 3,3 4,0 4,4 5,6 12 Zużycie gazu na 1 mieszkańca m2 1,9 1,9 5,7 8,5 12,1 13,6 18,4 23,1 13 Zużycie gazu na 1 korzystającego m2 238,5 242,3 728,8 314,8 366,2 341,9 418,9 410,9 14 Sieć rozdzielcza na 100 km2 km/km2 16,0 19,7 20,3 22,7 26,3 29,0 29,7 33,2

Jak wynika z powyższej tabeli długość czynnej sieci gazowej i liczba osób korzystających w Gminie rośnie systematycznie. W roku 2013, w porównaniu do 2006, długość sieci wzrosła 1,5 raza, a liczba ludności korzystającej w stosunku do roku 2006 wzrosła siedmiokrotnie. Szczególnie rozwój obserwuje się od roku 2008. W ciągu ośmiu lat (2006-2013) procent ludności zamieszkującej gminę Ozorków, która korzysta z sieci gazowej, wzrósł z 0,8 do 5,6%. Jak dotychczas ponad 87% zużytego gazu przeznaczona była na cele grzewcze mieszkań. Zaobserwowano stały wzrost gęstości sieci rozdzielczej, która wzrosła od 2006 r. dwukrotnie. 4.2.3 Plany rozwojowe dostawców gazu na terenie Gminy

Niniejszy Plan zakłada w najbliższych latach rozbudowę sieci gazowej średniego ciśnienia umożliwiającej wykorzystanie gazu sieciowego do celów grzewczych i bytowych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 kwietnia 2004 roku w sprawie szczegółowych warunków przyłączania podmiotów do sieci gazowych, ruchu i eksploatacji tych sieci (Dz. U. Nr 105 poz. 1113), realizacja budowy sieci gazowej na terenie przedmiotowego obszaru może nastąpić pod warunkiem spełnienia kryteriów technicznych i ekonomicznych inwestycji. Z tego tytułu nie wyszczególniono działań dotyczących gazyfikacji Gminy, gdyż leży to w gestii indywidualnych osób i zakładu, a samorząd nie ma wpływu na podejmowane działania zakładu gazowniczego. Aktualnie nie ma mechanizmów finansowania przyłączy gazowych, a rozszerzenie sieci gazowej na terenie gminy wymaga odpowiedniej skali. Zważając na powyższe uwzględniono w „Planie” działanie na niewielką skalę, polegające na zastąpieniu źródła ciepła opalanego węglem źródłem opalanym gazem sieciowym. 4.3 System energetyczny

Dane dotyczące systemu energetycznego gminy Ozorków zaczerpnięto z dokumentów strategicznych Gminy, danych GUS, oraz danych pozyskanych od dostawcy energii. Dane dotyczące zużycia energii elektrycznej przez obiekty gminne i oświetlenie ulic uzyskano na podstawie faktycznego zapotrzebowania na energię określonego w ostatnich przetargach energetycznych, ogłaszanych przez Gminę.

4.3.1 Charakterystyka systemu energetycznego

Podstawowymi źródłami zasilania w energię elektryczną odbiorców na terenie gminy Ozorków są stacje transformatorowo - rozdzielcze 110/15kV w Ozorkowie (RPZ „Ozorków”) i w Łęczycy (RPZ „Leszcze”). Stacje te są powiązane ze sobą napowietrznymi liniami 110kV. Trasy tych linii przebiegają przez teren gminy. Sieć 110kV posiada rezerwy przepustowości i jest w dobrym stanie technicznym. Wzdłuż linii 110kV występują strefy bezpieczeństwa, związane z oddziaływaniem pola elektromagnetycznego na środowisko i na warunki zabudowy przeznaczonej dla stałego pobytu człowieka oraz na bezpieczną pracę w pobliżu czynnych linii elektromagnetycznych. Przemysł i dystrybucja energii elektrycznej na obszarze gminy odbywa się siecią rozdzielczą średniego napięcia SN- 15kV, które pracuje w układzie linii magistralnych z odgałęzieniem. Do lokalnych stacji trafo 15/0,4/0,23kV usytuowanych w poszczególnych miejscowościach Gminy. Ze stacji trafo energia doprowadzana jest do poszczególnych odbiorców liniami rozdzielczymi napowietrznymi bądź kablowymi niskiego napięcia 0,4/0,23kV.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 46

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Cukrownia Leśmierz z uwagi na zachowanie ciągłości procesu technologicznego (bezpieczeństwo energetyczne) posiadała na swym stanie turbinę przeciwprężną o mocy 3,5 MW. Turbina ta produkowała energię elektryczną okresowo, głównie na potrzeby własne. W podobnej sytuacji aktualnie znajduje się Agencja Rezerw Materiałowych z Leśmierza. Firma wyposażona jest w olejowy agregat prądotwórczy o mocy 100 kW uruchamiany podczas sytuacji awaryjnych.

Linie energetyczne średniego napięcia na terenie gminy Ozorków przedstawiono w poniższej tabeli (według danych PGE Dystrybucja Oddział Łódź Miasto).

Tabela nr 4.3.1-1. Linie energetyczne średniego napięcia na terenie gminy Ozorków

Długość linii SN Długość linii Lp. Nazwa Linii wraz z napowietrznej odgałęzieniami [km] [km]

1 2 3 4 1. RPZ-OZO p.2-15 kV Aleksandria 31,70 28,40 2. RPZ-OZO p.16-15 kV Leśmierz 13,20 12,60 3. RPZ-OZO p.24-15 kV Opalanki 32,95 32,60 4. RPZ-OZO p.25-15 kV Łęczyca 12,90 12,80 5 RPZ-OZO p.27-15 kV Wróblew 29,60 17,60 6 RPZ-OZO p.30-15 kV Parzęczew 25,45 24,80 7. RPZ-OZO p.32-15 kV Sokolniki 31,00 25,40 RAZEM 176,80 154,20

4.3.2 Plany rozwojowe sieci elektroenergetycznej

Aby zapewnić niską awaryjność sieci średniego napięcia, zwłaszcza na terenach wiejskich, konieczny jest stały monitoring jej stanu technicznego i w razie potrzeby przeprowadzanie niezbędnych napraw. Planuje się m.in. stosowanie izolowanych sieci napowietrznych lub kablowych ziemnych niskiego napięcia. Ma to przyczynić się do zmniejszenia awaryjności w dostawach energii elektrycznej. Zwłaszcza linie kablowe, pomimo większych nakładów finansowych, mają zdecydowanie mniejszy negatywny wpływ na harmonię krajobrazu, ornitofaunę, florę (potencjalne wycinki), środowisko wodno-glebowe, emisje promieniowania elektromagnetycznego.

4.4 Transport na terenie gminy Ozorków Podstawowy układ sieci drogowej gminy stanowią drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Ogółem długość sieci drogowej w gminie wynosi 232,30km, w tym: - drogi krajowe o długości 9,10 km: Nr 91 relacji Gdańsk – Łódź – Częstochowa - drogi wojewódzkie o długości 15,2 km: Nr 708 Ozorków- Warszyce – Stryków Nr 469 relacji Uniejów – Gostków – Wróblew - drogi powiatowe o łącznej długości 41,7 km: 24106 Modlna- Gieczno – Kwilno - Władysławów 24196 Aleksandrów – Nakielnica – Parzęczew – gr. woj. ( Lubień ) 24204 Chociszew – Biblianów – Ozorków – Solca Wielka 24209 Solca Wielka – Wielka Wieś

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 47

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

24211 Borszyn – Trojany – Nowe Różyce 24212 Sierpów – Parzyce 24213 Ozorków – Gębice – Cedrowice 24214 Ozorków – Cedrowice – Leśmierz 24215 Maszkowice – Leśmierz – Antoniew 24216 Modlna – Leśmierz – Mierzyn-Łęczyca 24217 Emilia – Kania Góra – Sokolniki oraz drogi gminne o łącznej długości 166,3 km. Podstawowy układ dróg publicznych uzupełniają ogólnodostępne drogi wewnętrzne poszczególnych miejscowości. Przez gminę przebiega także trasa tramwajowa Ozorków – Zgierz - Łódź o długości 30 km (najdłuższa linia tramwajowa w Polsce) oraz linia kolejowa PKP Łódź – Kutno, ze stacją kolejową w Ozorkowie. Planowane jest także uruchomienie Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej przebiegającej przez teren gminy. Odległość do autostrady A–2, wschód – zachód wynosi około 6 km, a do skrzyżowania autostrad A–1 i A–2 w pobliżu Strykowa około 28 km. Odległość do najbliższego lotniska dyspozycyjnego Łódź – Lublinek wynosi ok. 32 km, a do lotniska w Łasku ok. 65 km. Przez teren gminy przebiegają również trasy PKS oraz busów prywatnych, które uzupełniają istniejącą sieć transportową. Z usług ww. przewoźników korzysta głównie młodzież szkolna oraz osoby dojeżdżające do pracy. Na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji stwierdza się, że średnio na jednego mieszkańca Gminy przypada około 0,6 pojazdu osobowego. Ponadto wyniki ankiet wskazują, że większość pojazdów, którymi poruszają się mieszkańcy, zasilana jest benzyną (około 75%), z czego około 30% posiada instalację LPG, natomiast pojazdów typu diesel jest wśród mieszkańców gminy Ozorków około 25%. Według danych z ankiet otrzymanych od mieszkańców, mieszkańcy gminy Ozorków posiadający samochód przejeżdżają nim w ciągu miesiąca średnio około 1300 km. Około 60% kilometrów pokonywanych jest na terenie gminy, co stanowi miesięcznie około 780 km. W związku z powyższym na terenie Gminy należy rozbudować siatkę połączeń transportu publicznego, co powinno przyczynić się do zmniejszenia wykorzystania przez mieszkańców prywatnych środków transportu, a tym samym pozwoli ograniczyć emisję. Na podstawie ankiet ustalono, iż około 25% mieszkańców korzysta z transportu publicznego, głównie BUS-ów i PKS. 4.5 Odnawialne źródła energii – stan obecny

Na poniższym rysunku pokazano zestawienie instalacji wykorzystujących OZE na terenie powiatu zgierskiego (według danych URE).

Rysunek 4.5-1 Instalacje wykorzystujące OZE na terenie powiatu zgierskiego Źródło: http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 48

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 4.5-1 Instalacje wykorzystujące OZE na terenie powiatu zgierskiego Lp. Kod instalacji Opis typu instalacji Ilość w powiecie Moc [MW] 1 2 3 4 5 3 WIL elektrownia wiatrowa na lądzie 3 3,905 4 WOA elektrownia wodna przepływowa 4 0,174 5 WSB elektrownia realizująca technologię współspalania 1 0,000* *dla instalacji współspalania nie można określić mocy

Zgodnie z mapą odnawialnych źródeł energii na terenie Polski, stan na 30.06.2015r. (źródło: http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html) oraz powyższą tabelą na terenie powiatu zgierskiego w dziedzinie OZE największy udział w produkcji energii mają elektrownie wiatrowe na lądzie. Na terenie gminy Ozorków nie ma instalacji wykorzystujących OZE.

O potencjale wykorzystywania OZE w Gminie decyduje głównie aspekt finansowy. Pomimo oferowanych dofinansowań barierę stanowi procedura ich pozyskiwania oraz wkład własny. Rozwiązaniem problemu jest propozycja wystąpienia Gminy o zewnętrzne (UE) środki finansowe w imieniu mieszkańców. Z tego tytułu należy się spodziewać, że głównym obszarem wykorzystującym OZE w gminie Ozorków będzie obszar mieszkalnictwa. Należy jednak pamiętać, aby dokładnie przeanalizować efekty wynikające z zastosowania OZE, a także dostosować rodzaj OZE do realnych możliwości i istniejących warunków w gminie. Decyzja o zastosowaniu poszczególnych rozwiązań powinna być poprzedzona dokładną analizą warunków miejscowych, m.in. stopniem nasłonecznienia.

Energia wiatrowa

Na terenie gminy Ozorków nie występują obecnie turbiny wiatrowe. Głównymi parametrami umożliwiającymi oszacowanie wielkości zasobów energetycznych wiatru są: prędkość wiatru i częstotliwość powtarzania się poszczególnych prędkości. Oszacowanie zasobów energetycznych wiatru dla obszaru gminy Ozorków w przybliżeniu, można opisać na podstawie ogólnej mapy opracowanej dla całego terytorium kraju.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 49

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Źródło: http://www.oze.otwartaszkola.edu.pl/Biblioteka/Artyku%C5%82y/Farmywiatrowe.aspx

Rysunek nr 4.5-2. Strefy energetyczne wiatru w Polsce

W przypadku inwestycji polegających na budowie elektrowni wiatrowych, wyznaczając powierzchnie dostępne pod farmy wiatrowe należy przeprowadzić: 1. Analizę lokalizacyjną turbin ze względu na aspekty środowiskowe obejmujące ustalenie lokalizacji turbin w odpowiedniej odległości od: wód powierzchniowych, ściany lasu, zadrzewień > 0,1 ha, szpalerów drzew, obszarów chronionych, obszarów Natura 2000, IBA (Important Birds Areas) – Ostoi Ptaków. 2. Analizę akustyczną w zakresie hałasu obejmującą: - wyznaczenie obszarów chronionych akustycznie w rejonie projektowanej lokalizacji turbin, - wykonanie obliczeń zasięgu rozprzestrzenia się hałasu od projektowanych, - ustalenie lokalizacji turbin zapewniających dotrzymanie dopuszczalnych poziomów hałasu na najbliżej położonych obszarach chronionych akustycznie. Wyznaczone tereny należy w dalszej kolejności poddać monitoringowi ornitologicznemu i chiropterologicznemu w ramach oceny oddziaływania inwestycji na środowisko, który ostatecznie wyselekcjonuje tereny spełniające wymagania środowiskowe. Podstawowymi aktami prawnymi, które należy uwzględnić w ramach opracowania są: - Ustawa o odnawialnych źródłach energii (w dniu 11 marca 2015 roku podpisana przez prezydenta w wersji uchwalonej przez sejm 20 lutego 2015 roku. Ustawa weszła w życie 4 maja 2015 roku, zaś zapisy dotyczące systemu aukcyjnego i taryf gwarantowanych od 1 stycznia 2016 roku). - Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2013, poz. 1235 z późn. zm), - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397 z późn. zm.), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 r., poz. 112), - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. 2013 poz. 627 z póź. zm.), - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014 r., poz. 1446), jak również: - „Tymczasowe wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (na rok 2009) wersja II grudzień 2009 ” opracowane w 2008 r przez Porozumienie dla Ochrony Nietoperz (stanowiące koalicję polskich organizacji przyrodniczych zajmujących się ochroną nietoperzy takie jak: Fundacja Ekologiczna Ziemi Legnickiej „Zielona Akcja”, Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy, Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, Stowarzyszenie dla Natury „Wilk”, Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki oraz Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Przyrody Stobrawskiego Parku Krajobrazowego „BIOS”), - „Wytyczne w zakresie oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki” Szczecin Marzec 2008, - „Wytyczne w zakresie prognozowania oddziaływań na środowisko farm wiatrowych” Maciej Stryjecki, Krzysztof Mielniczuk, Warszawa 2011.

Analiza uwarunkowań określonych w mpzp gminy Ozorków wykazuje, że nie da się osiągnąć norm lokalizacyjnych dla elektrowni wiatrowych. W zawiązku z tym na terenie gminy nie wyznaczono terenów, na których mogłyby być rozmieszczone urządzenia wykorzystujące siłę wiatru do produkcji energii o mocy przekraczającej 100 kV.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 50

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Możliwa jest budowa elektrowni wiatrowej na własnym terenie przez osobę na nim zamieszkującą. W tym przypadku turbina może być postawiona na działce znajdującej się bądź to na terenie mieszkalnym, bądź na połączonym z nim gruncie rolnym, w taki sposób, aby nie naruszać min. 200 [m] strefy dzielącej turbinę od strefy zabudowań mieszkalnych.

Analizując aspekty środowiskowe terenu gminy Ozorków oraz możliwości wystąpienia konfliktów społecznych wskutek potencjalnych oddziaływań elektrowni wiatrowych na zdrowie ludzi, nie przewiduje się inwestycji w energetykę wiatrową na terenie Gminy. Spodziewać się można ewentualnych pojedynczych turbin wiatrowych, o wysokości całkowitej (maszt + skrzydło) do 10 m oraz mocy szczytowej do 10 kW, pracujących na potrzeby pojedynczych domów lub niewielkich skupisk mieszkalnych.

Energia spadku wód

Na terenie gminy Ozorków nie ma zlokalizowanej elektrowni wodnej. Budowy urządzeń wodnych i regulacji wód, zgodnie z zapisami Studium, wymaga uzgadniania z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

Energia słoneczna (kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne)

Wykorzystywanie energii słonecznej do ogrzewania pomieszczeń mieszkalnych oraz wytwarzania ciepłej wody jest obecnie marginalne i ogranicza się do pojedynczych przypadków wytwarzania ciepłej wody z wykorzystaniem najprostszych kolektorów słonecznych. W związku z dużym zainteresowaniem na świecie problematyką związaną z praktycznym wykorzystaniem powszechnie dostępnego promieniowania słonecznego oraz przewidywaną większą dostępnością domowych zestawów solarnych, również w gminie ta forma energii odnawialnej może być znacznie upowszechniona w okresie do 2020 r.

Energia słoneczna jest dla ziemi pierwotnym źródłem energii, z punktu widzenia ekologii najbardziej atrakcyjnym (brak efektów ubocznych, szkodliwych emisji oraz zubożenia naturalnych zasobów w trakcie wykorzystywania). Może być wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, do produkcji ciepłej wody, bezpośrednio poprzez zastosowanie specjalnych systemów do jej pozyskiwania i akumulowania. Z tego tytułu jest najczęściej wykorzystywanym przez społeczeństwo źródłem odnawialnym energii i dlatego należy się spodziewać zainteresowania tego rodzaju OZE wśród mieszkańców gminy Ozorków. Graniczną mocą, jaką można uzyskać bezpośrednio z energii słonecznej na jednym metrze kwadratowym, jest tzw. stała słoneczna, która wynosi średnio 1 367 W/m2 i jest mocą promieniowania słonecznego docierającą do zewnętrznej warstwy atmosfery. Część tej energii jest odbijana lub pochłaniana przez atmosferę, więc efektywnie wykorzystanych przy powierzchni Ziemi jest do 1000 W/m2.

W województwie łódzkim istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego. Roczna gęstość promieniowania słonecznego na terenie całego województwa łódzkiego na płaszczyznę poziomą wynosi ok. 985 [kWh/m2], natomiast średnie usłonecznienie wynosi 1 600 godzin na rok. Uwzględniając trendy europejskie oraz uwarunkowania województwa łódzkiego (na obszarze całego województwa możliwe na takim samym poziomie, również na terenie gminy Ozorków), najbardziej efektywne wykorzystanie energii słonecznej skierowane jest głównie na cele grzewcze (kolektory słoneczne).

Poniżej mapa nasłonecznienia w Polsce przedstawiająca predyspozycje do inwestowania w energetykę odnawialną opartą na energii słonecznej.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 51

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Rysunek nr 4.5-3. Mapa nasłonecznienia w Polsce kWh/m2

Inwestycje z zakresu OZE są szeroko finansowane przez banki i instytucje, które oferują preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska, czyli na instalacje związane z energią odnawialną. Jedną z takich instytucji jest Bank Ochrony Środowiska, który dla swoich klientów zaproponował kredyty na: - kotłownie na biomasę, - pompy ciepła, - kolektory słoneczne, - ogniwa fotowoltaiczne, - elektrownie wiatrowe, - plantacje wieloletnie roślin energetycznych.

Kolektory słoneczne Kolektory słoneczne można podzielić na:  płaskie (gazowe, cieczowe, dwufazowe),  rurowe (nazywane też próżniowymi, w których rolę izolacji spełniają próżniowe rury),  skupiające (prawie zawsze cieczowe),  specjalne (np. okno termiczne, izolacja transparentna). Kolektory płaskie charakteryzuje: - bardzo korzystny stosunek ceny do jakości, - wytrzymała konstrukcja, - niewielka waga kolektora, - wysoka średnia wydajność roczna na poziomie 525 kWh/m2, - wytrzymała konstrukcja oparta na ramie z włókien szklanych,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 52

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- łatwy montaż. Kolektory próżniowe - wysoka sprawność dzięki zastosowaniu absorbera zamkniętego w próżniowej rurze, - wydajna praca nawet podczas dni zachmurzonych dzięki systemowi luster CPC, - możliwość wymiany pojedynczych rur kolektora bez konieczności opróżniania instalacji, - łatwy montaż.

Stosowanie kolektorów słonecznych do wspomagania ogrzewania jest uzasadnione w budynkach o bardzo niskim zapotrzebowaniu na energię i dobrze izolowanych, w których stosowane jest ogrzewanie niskotemperaturowe (np. podłogowe, ścienne). Wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania wymaga odpowiedniej konstrukcji budynku i bardzo starannie wyregulowanej oraz wykonanej instalacji, a także dużych powierzchni kolektorów, co wiąże się z wysokimi nakładami finansowymi. Nadmiar energii z kolektorów może być poza sezonem grzewczym wykorzystany do podgrzewu wody w basenie lub akumulacji w odpowiednio dużym zbiorniku. Drugim rodzajem kolektorów są kolektory próżniowe (tubowe). Mają one wyższą sprawność od płaskich, a także wyższą cenę. Wyższa sprawność wynika ze zdolności kolektora próżniowego do absorbowania promieniowania rozproszonego i jego ograniczonych strat ciepła dzięki próżni w rurach kolektora. W tubach szklanych znajdują się rurki miedziane. Rury próżniowe są mocowane szeregowo w izolowanej szynie zbiorczej. Rurowe kolektory próżniowe są do 30% sprawniejsze od kolektorów płaskich w okresach wiosennym i jesiennym oraz do 60% sprawniejsze w okresie zimowym.

Ogniwa fotowoltaiczne Fotowoltaika to technologia bezpośredniej konwersji energii światła słonecznego na energię elektryczną prądu stałego, a proces ten można podzielić na trzy zasadnicze etapy: - absorpcja światła powodująca przechodzenie elektronów do stanu wzbudzonego; - lokalne rozdzielenie (separacja) dodatnich i ujemnych ładunków elektrycznych; - przepływ ładunków do obwodu zewnętrznego. Systemy dołączone do sieci (on-grid): - wytwarzanie energii na własne potrzeby (w obecności sieci), - wytwarzanie energii ze sprzedażą nadwyżek do sieci, - wytwarzanie energii na własne potrzeby z zakupem niedoborów z sieci.

Uproszczony schemat instalacji PV podłączonej do sieci energetycznej („on-grid”) przedstawiono na poniższym rysunku.

Rysunek nr 4.5-4. Uproszczony schemat instalacji PV podłączonej do sieci energetycznej

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 53

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Podstawowymi elementami instalacji fotowoltaiczne są: - ogniwa fotowoltaiczne (na rysunku oznaczone nr 1), - inwerter (na rysunku oznaczony nr 2), - liczniki energii (na rysunku oznaczone nr 3 i 4), - linia energetyczna (na rysunku oznaczona nr 5).

Wyróżniamy: - Ogniwa monokrystaliczne - wykonane z jednego monolitycznego kryształu krzemu. Charakteryzuje się wysoką sprawnością zazwyczaj 18-22% oraz wysoką ceną. Posiadają charakterystyczny ciemny kolor. - Ogniwa polikrystaliczne wykonane z wykrystalizowanego krzemu. Charakteryzują się sprawnością w przedziale 14-18% oraz umiarkowaną ceną. Zazwyczaj posiadają charakterystyczny niebieski kolor i wyraźnie zarysowane kryształy krzemu. - Ogniwa amorficzne wykonane z amorficznego, bezpostaciowego niewykrystalizowanego krzemu. Charakteryzują się niską sprawnością w przedziale 6-10% oraz niską ceną. Zazwyczaj posiadają charakterystyczny lekko bordowy kolor i brak widocznych kryształów krzemu.

Obecnie następuje także rozwój ogniw fotowoltaicznych drugiej generacji: - Ogniwa CdTe wykonane z wykorzystaniem półprzewodnikowego tellurku kadmu CdTe. W tej technologii zazwyczaj cały moduł zbudowany jest z jednego ogniwa a jego sprawność wynosi 10-12 %. Z uwagi na bardzo niskie zużycie półprzewodnika ogniwa oparte o tellurek kadmu charakteryzują się dobrym stosunkiem ceny do mocy. - Ogniwa CIGS wykonane z mieszaniny półprzewodników takich jak miedz, ind, gal, selen tzw. CIGS. W tej technologii bardzo często cały moduł zbudowany jest z jednego ogniwa a jego sprawność wynosi 12-14 %. W przypadku ogniw opartych o CIGS możliwa jest produkcja metodą przemysłowego druku który jest bardzo tanim i wydajnym sposobem produkcji ogniw. W mikroinstalacjach tj. układach do 40 kW zakład energetyczny wymienia na swój koszt obecny licznik energii na nowoczesny dwukierunkowy, który umożliwia zliczanie energii zarówno wyprodukowanej z ogniw jak i zużytej przez budynek. Koszt 1 kW instalacji PV sieciowej waha się pomiędzy 6 000 - 8 000 PLN netto/kW. Wpływ na koszt ma typ konstrukcji montażowej (naziemna, dach płaski, dach skośny), długość i grubość okablowania, zastosowane komponenty oraz wielkość instalacji. Dla domu jednorodzinnego optymalna instalacja powinna mieć ok. 3 kW (12 paneli fotowoltaicznych o mocy 250 W) zainstalowanej mocy. Zwrot nakładów to min. 6-10 lat.

Transformatory ciepła

Transformator ciepła – nowoczesne urządzenie grzewcze wykorzystujące obieg znany z urządzeń chłodniczych, ale niewymagające wykonywania odwiertów w ziemi oraz innych czasochłonnych i kosztownych prac przygotowawczych. Charakteryzuje się bardzo niskim kosztem eksploatacji w stosunku do konwencjonalnych form ogrzewania tj.: energii elektrycznej, gazu płynnego, oleju opałowego, sieci ciepłowniczej, gazu ziemnego, węgla, koksu i drewna. Transformatory ciepła powstały z myślą o realizacji efektu grzewczego w budynkach jednorodzinnych i wielorodzinnych oraz obiektach użyteczności publicznej i przemysłowych wyposażonych w niskotemperaturowe instalacje grzewcze wodne lub powietrzne. Nie wyklucza to jednak ich zastosowania w budynkach o innej funkcji. W przypadku, gdy wymagana jest moc większa niż pojedynczej jednostki, możliwe jest równoległe połączenie dowolnej liczby jednostek. Transformatory ciepła mogą współpracować z instalacjami średniotemperaturowymi, jako układy biwalentne. Dobór transformatora ciepła do konkretnego obiektu zawsze jest kwestią wykonania bilansu zapotrzebowania na ciepło dla warunków obliczeniowych danej strefy klimatycznej.

Transformator ciepła składa się z dwóch zespołów urządzeń:

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 54

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- zewnętrzny – transformatorowy agregat chłodniczy z radiatorowym wymiennikiem ciepła. Powierzchnia radiatorów Transformatora ciepła zastępuje około 1000 m bieżących rury ułożonej poziomo pod powierzchnią ziemi do pobierania ciepła, które należałoby zastosować w przypadku realizacji pompy ciepła z wymiennikiem gruntowym. - wewnętrzny – zespół urządzeń hydraulicznych zapewniających ciepłą wodę c.w.u. (zasobnik c.w.u.), oraz efekt grzewczy dla c.o. ( zbiornik akumulacyjny wody grzewczej) wraz z niezbędnymi zabezpieczeniami hydraulicznymi. W skład zespołu wewnętrznego wchodzi również skrzynia elektryczno-sterownicza z zabezpieczeniami elektrycznymi całej instalacji

Poniżej przedstawiony poglądowy schemat działania transformatora ciepła.

Rysunek nr 4.5-6. Schemat działania transformatora ciepła Źródło: www.quality-heat.com

Geotermia

Obecnie brak jest danych co do wykorzystywania energii geotermalnej przez mieszkańców lub przedsiębiorców na terenie gminy Ozorków. Jednak położenie Gminy w obszarze korzystnej eksploatacji wód mineralno-geotermalnych może mieć wpływ na wykorzystanie tego źródła jako energii ze źródeł niekonwencjonalnych.

Energię geotermalną pozyskiwaną ze skał i wód podziemnych najogólniej i w sposób umowny podzielić można na dwa rodzaje: wysokotemperaturową (geotermia wysokiej entalpii - GWE) i niskotemperaturową (geotermia niskiej entalpii - GNE). Geotermia wysokiej entalpii umożliwia bezpośrednie wykorzystanie ciepła ziemi, którego nośnikiem są substancje wypełniające puste przestrzenie skalne (woda, para, gaz i ich mieszaniny) o względnie wysokich wartościach temperatur. Oprócz zastosowań grzewczych możliwe jest także wykorzystanie w wielu innych dziedzinach, np. do celów rekreacyjnych (kąpieliska, balneologia), hodowli ryb, produkcji rolnej (szklarnie), suszenia produktów rolnych itp. Optymalnym sposobem wykorzystania ciepła wysokiej entalpii jest system kaskadowy, w którym kolejne punkty odbioru ciepła charakteryzują się coraz mniejszymi wymaganiami temperaturowymi. Złoża geotermalne o bardzo wysokiej entalpii mogą być wykorzystane również do produkcji energii elektrycznej przy użyciu gorącej pary wodnej. W chwili obecnej taki sposób wykorzystania energii geotermalnej jest możliwy jedynie w niektórych rejonach świata i nie dotyczy Polski.

Energia geotermalna jest pochodną ciepła dopływającego z wnętrza Ziemi, ciepła generowanego w skorupie ziemskiej oraz docierającej do Ziemi energii słonecznej. Zasoby energetyczne Ziemi są wynikiem naturalnego rozkładu pierwiastków promieniotwórczych szeregu uranowego, aktynowego, torowego i potasowego zachodzącego w jej wnętrzu. Podstawowym sposobem pozyskiwania energii geotermalnej jest odbiór ciepła z wód geotermalnych lub z suchych skał za pośrednictwem krążącego medium, którym jest zwykle woda. Możliwości wykorzystania wód termalnych zależą głównie od ich temperatury. Wykorzystanie wód termalnych jest opłacalne, gdy występują one do głębokości 2 km a temperatura osiąga 65°C. Poniżej mapa rozkładu strumienia cieplnego dla terenu Polski.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 55

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Rysunek nr 4.5-7. Mapa rozkładu ziemskiego strumienia cieplnego dla terenu Polski. Źródło: www.pig.gov.pl

Województwo łódzkie leży w obrębie kutnowskiej i świętokrzyskiej części wału środkowopolskiego, niecki łódzkiej i elewacji radomszczańskiej. Podstawową, potencjalną kopaliną w regionie łódzkim są wody geotermalne, występujące w piaskowcach dolnego triasu, utworach węglanowych środkowego triasu, piaskowcach triasu górnego, wapieniach górnej jury oraz piaskowcach dolnej i górnej kredy. Głębokość występowania naturalnych zbiorników geotermalnych w skałach mezozoicznych waha się od 1000 do 4500 m. Całkowite zasoby energii cieplnej w utworach mezozoicznych znajdujących się pod każdą gminą województwa łódzkiego została oszacowana na 10 873 mln tpu.

Biorąc pod uwagę przedstawione uwarunkowania miejscowe zasadnym wydaje się przeprowadzenie stosownych odwiertów na terenie Gminy Ozorków. Program "Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych" prowadzony przez NFOŚiGW ma w założeniu wspierać prowadzenie kompleksowych badań środowiskowych związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż wód termalnych, w celu wykorzystania ich w inwestycjach do produkcji energii. Obecnie nie ma naboru wniosków w ramach tego programu wsparcia, ale należy domniemywać, że w przyszłości pojawią się takie możliwości przy kolejnej edycji programu.

Pompy ciepła

Obecnie brak jest danych co do wykorzystywania pompy ciepła na użytek własny mieszkańców gminy Ozorków.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 56

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Ze względu na dostępność w wielu rejonach Gminy zbiorników wodnych, które mogą stanowić korzystne dolne źródło ciepła istnieją na tym terenie dość dobre warunki do budowy i eksploatacji instalacji pomp cieplnych.

Pompy ciepła to instalacje używane do ogrzewania lub chłodzenia różnych budynków, zarówno mieszkalnych jak i przemysłowych. W pompach ciepła, jako czynnik roboczy wykorzystuje się gaz, który skrapla się przy odpowiednim ciśnieniu i temperaturze. Aby uzyskać ciepło w tym procesie, pobiera się je z tak zwanego dolnego źródła (może nim być powietrze, grunt oraz zbiornik wodny, wody przemysłowe, ścieki), który może znajdować się na powierzchni ziemi lub pod nią.

Energię cieplną można pobrać na dwa sposoby: bezpośrednio (w przypadku cieczy) lub za pomocą układu wężownic, czyli dodatkowego wymiennika ciepła (w przypadku gruntu i powietrza). Następnie uzyskane ciepło przekazywane jest do parownika. Odpowiedni czynnik znajdujący się w wewnętrznym układzie pompy, zaczyna wrzeć po dostarczeniu ciepła z dolnego źródła i zamienia się w gaz. Następnie jest on zasysany przez sprężarkę i doprowadzony do wysokiego ciśnienia. Zwiększone ciśnienie podnosi temperaturę gazu, następnie przekazywany jest do skraplacza, gdzie zamienia się w ciecz. Potem następuje wymiana ciepła z źródłem górnym np. centralnym ogrzewaniem. Później ciecz zostaje rozprężona i przekazana do parownika i proces rozpoczyna się od nowa. Poniżej przedstawiono schemat działania pompy ciepła.

Rysunek nr 4.5-5. Schemat działania pompy ciepła

Orientacyjny koszt zainstalowania pompy ciepła (zakupu urządzenia wraz z niezbędnym osprzętem, wykonanie kolektora gruntowego, montaż wraz z rozruchem itp.) zależy od powierzchni budynku i kształtuje się na poziomie min. 35 000 PLN dla domu jednorodzinnego o powierzchni ok. 160- 200 m2.

W ostatnich latach wzrasta liczba instalacji wykorzystujących pompy ciepła w celu zaspokojenia potrzeb cieplnych. Pompa ciepła umożliwia wykorzystanie energii cieplnej ze źródeł o niskich temperaturach. Jej rola polega na pobieraniu ciepła ze źródła o niższej temperaturze (tzw. źródła dolnego) i przekazywaniu go do źródła o temperaturze wyższej (tzw. źródła górnego). Pompy ciepła wykorzystują ciepło niskotemperaturowe (o niskiej energii) (w praktyce 0°C - 60°C), trudne do innego praktycznego wykorzystania. Najczęstszym wariantem zastosowania pompy ciepła w Polsce jest wykorzystanie ciepła gruntu poprzez tzw. kolektor gruntowy (kolektor ziemny). Możemy wyróżnić pompy ciepła z poziomym oraz pionowym gruntowym wymiennikiem ciepła.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 57

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Poziome wymienniki ciepła (kolektory poziome) – ułożone są na głębokości ok. 1,0 - 1,6m , gdzie temperatura zmienia się wprawdzie w ciągu roku, ale jej dobowe wahania są minimalne. Na tym poziomie temperatura wynosi w naszym klimacie w lipcu +17°C, a w styczniu +5°C. Ułożony w ziemi kolektor poziomy w żaden sposób nie zakłóca wegetacji roślin rosnących w ogrodzie. Najwięcej ciepła można odebrać układając kolektory w wilgotnej glebie. Charakteryzuje się łatwością wykonania i niskim kosztem, jednak wymaga dużej powierzchni gruntu.

Pionowy wymiennik ciepła (sonda pionowa) - ułożony w odwiercie wymiennik pionowy stanowi zamknięty obieg, w którym cyrkuluje niezamarzający roztwór glikol-woda. Pobrane ciepło jest zamieniane przez pompę ciepła na energię. Zajmuje on małą powierzchnię gruntu jednak wadą są wysokie koszty odwiertu.

Pompy ciepła najczęściej mają zastosowanie w: - gospodarstwach domowych (chłodziarki, zamrażarki) - przetwórstwie spożywczym (chłodnie, zamrażalnie, fabryki lodu) - klimatyzacji pomieszczeń (chłodzenie pomieszczeń) - chłodnictwie - ogrzewaniu pomieszczeń ciepłem pobieranym z otoczenia (z gruntu, zbiorników wodnych lub powietrza)

W miarę możliwości technicznych oraz ekonomicznych wskazane jest wykorzystanie pomp ciepła. Szczególnie, iż można uzyskania dofinansowanie na zakup pompy ciepła w ramach programu NFOŚiGW np. RYŚ. Ze względu na duże koszty inwestycyjne i oraz ich przydatność do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej obecnie nie przewiduje się rozwoju gminy Ozorków w tym kierunku, w okresie objętym niniejszym opracowaniem.

Biomasa

Użytki rolne w gminie Ozorków zajmują około 73% powierzchni, a obszary leśne zajmują blisko 12% powierzchni. Stąd polem działania dla wykorzystania biomasy jest energetyka cieplna. W dolinach rzek istnieją możliwości uprawy roślin energetycznych, w tym wierzby, z przeznaczeniem na opał. Potencjalne zasoby energetyczne biomasy można podzielić na dwie grupy: - plantacje roślin uprawnych z przeznaczeniem na cele energetyczne (np. wierzba, kukurydza, rzepak, szybko rosnące uprawy traw), - organiczne pozostałości i odpady: - pozostałości roślin uprawnych, - odpady powstające przy produkcji i przetwarzaniu produktów roślinnych, - odpady zwierzęce (obornik, gnojowica), - organiczne odpady komunalne. W Programie ochrony środowiska dla gminy Ozorków, i w Studium zwraca się uwagę na możliwość wykorzystania paliw ze źródeł odnawialnych w celu ograniczenia efektu „niskiej emisji”.

Z uwagi na potencjał obszarowy, na terenie gminy Ozorków możliwy jest rozwój upraw energetycznych, pod kątem spalania w kotłowniach. Wprowadzenie szybko rosnących wierzb krzewiastych na grunty rolnicze i pozyskiwanie ich biomasy pozwoli na: - zagospodarowanie części gruntów aktualnie nie użytkowanych rolniczo, - wprowadzenie na rynek nowego przyjaznego dla środowiska biopaliwa, - uzyskanie tańszej energii cieplnej, - dopływ nowego źródła pieniędzy dla lokalnych społeczności, - poprawę jakości powietrza i zmniejszenie ilości powstających odpadów.

Największą zaletą spalania biomasy jest zerowy bilans emisji dwutlenku węgla (CO2), uwalnianego podczas spalania, a także niższa niż w przypadku paliw kopalnych emisja dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOx) i tlenku

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 58

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 węgla (CO). Pozyskując energię z biomasy zapobiegamy marnotrawstwu nadwyżek żywności, zagospodarowujemy odpady produkcyjne przemysłu leśnego i rolnego, utylizujemy odpady komunalne. Zasoby biomasy są dostępne na całym świecie. Wykorzystanie biomasy wspomaga zrównoważony rozwój rolnictwa, ma także pozytywne skutki społeczne, gdyż wzrastający popyt na produkty rolne przyczynia się do powstawania koniunktury i do tworzenia nowych miejsc stałej pracy, zwłaszcza na wsi .Wykorzystywanie biomasy otwiera także nowe perspektywy przed eksportem. Zapotrzebowanie na technologie konwersji i utylizacji biomasy, które wzrasta zarówno w krajach uprzemysłowionych, jak i rozwijających się, stwarza nowe możliwości dla eksportu europejskich technologii i usług, zwłaszcza tych przydatnych w instalacjach o małych i średnich mocach.

To posiadające tak wiele zalet źródło energii ma jednak także pewne wady, wśród których można wymienić: - stosunkowo małą gęstość surowca, utrudniającą jego transport, magazynowanie i dozowanie, - szeroki przedział wilgotności biomasy, utrudniający jej przygotowanie do wykorzystania w celach energetycznych, - mniejszą niż w przypadku paliw kopalnych wartość energetyczną surowca: do produkcji takiej ilości energii, jaką uzyskuje się z tony dobrej jakości węgla kamiennego potrzeba około 2 ton drewna bądź słomy, - fakt, że niektóre odpady są dostępne tylko sezonowo.

Gospodarstwa indywidualne posiadające własne kotły grzewcze są często opalane biomasą – tj. najczęściej drewnem jako paliwo dodatkowe. Coraz popularniejsze stają się również kotły opalane brykietem lub peletem. Jeśli chodzi o uprawy energetyczne, inwestycja ta wymaga dobrego rozeznania tematu, sprawdzonych rynków zbytu. Odmianami roślin energetycznych, które są szczególnie przydatne do uprawy ze względu na uwarunkowania przyrodnicze są przede wszystkim odmiany wierzby wiciowej, miskanta olbrzymiego i cukrowego oraz ślazowca pensylwańskiego Wymienione wyżej gatunki, w szczególności wierzba energetyczna wymaga stosunkowo dobrej jakości gleb. Koszty produkcji wierzby energetycznej mieszczą się w granicach od 4 000 do 8 500 PLN/ha. W strukturze tych kosztów znaczącą część, bo ponad 80% stanowią koszty związane ze zbiorem trzyletniej wierzby. Główny wpływ miała tutaj stosowana technologia zbioru.

Biogaz

W zakres energetyki wykorzystującej biomasę wchodzi również uzyskiwanie biogazu w wyniku fermentacji beztlenowej gnojowicy. Jeden m3 biogazu odpowiada około 0,48 kg węgla o wartości opałowej 25 MJ/kg. Biogaz jest to gaz pozyskany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych, oczyszczalniach ścieków i składowisk odpadów. Biogaz powstający w wyniku fermentacji beztlenowej składa się w głównej mierze z metanu (od 40% do 70%) i dwutlenku węgla (około 40 – 50%), ale zawiera także inne gazy, m. in. azot, siarkowodór, tlenek węgla, amoniak i tlen, jego wartość opałowa mieści się w zakresie 18 -24 MJ/m3. Do produkcji energii cieplnej lub elektrycznej może być wykorzystywany biogaz zawierający powyżej 40% metanu.

Biogazownie rolnicze Obecnie na terenie gminy Ozorków nie występują biogazownie rolnicze. W dniu 13 lipca 2010 r. Rada Ministrów przyjęła opracowany przez Ministerstwo Gospodarki we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi dokument pn.: „Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce w latach 2010 - 2020”. Dokument zakłada, że w każdej polskiej gminie do 2020 roku powstanie średnio jedna biogazownia wykorzystująca biomasę pochodzenia rolniczego, przy założeniu posiadania przez gminę odpowiednich warunków do uruchomienia takiego przedsięwzięcia. Przewiduje się, że biogazownie będą powstawać w tych gminach, na których terenach występują duże zasoby areału, z którego można pozyskiwać biomasę, co jest swego rodzaju harmonizacją działań krajowych rządu z priorytetami Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Płyn pofermentacyjny, po spełnieniu odpowiednich wymagań higienicznych, może być wykorzystywany do nawożenia roślin uprawnych. Znane są przykłady wykorzystywania odpadów z biogazowni do produkcji tzw. ekobrykietu, który można spalać w specjalnie dostosowanych kotłach. Płyn pofermentacyjny, po uzyskaniu certyfikatu nawozowego, może być również używany, jako nawóz do roślin doniczkowych lub szklarniowych.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 59

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Biogaz z oczyszczalni ścieków W gminie Ozorków brak jest zbiorowego systemu odprowadzania ścieków sanitarnych dla całego terenu gminy. Obecnie na terenie gminy Ozorków gospodarka ściekowa realizowana jest głównie poprzez przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz zbiorcze oczyszczalnie ścieków w miejscowościach Pełczyska i Skromnica. Zbiorczą kanalizację sanitarną oraz oczyszczalnię ścieków posiada miejscowość Leśmierz. W latach 2007-2009 wybudowano zbiorczą kanalizację sanitarną dla m. Śliwniki i części m. Wróblew, gdzie ścieki odprowadzane są do systemu kanalizacji sanitarnej na terenie miasta Ozorkowa, a następnie poddawane procesom oczyszczania w Miejskiej Oczyszczalni Ścieków, znajdującej się na terenie gminy Ozorków, ale obsługującej dotychczas tylko teren miasta Ozorkowa. Powstające w gospodarstwach indywidualnych ścieki odprowadzane są w głównej mierze w systemach indywidualnych. Gmina nie posiada instalacji wykorzystujących biogaz z oczyszczalni ścieków.

Biogaz składowiskowy Składowisko odpadów komunalnych znajduje się w miejscowości Modlna. Obecnie składowisko nie przyjmuje odpadów komunalnych. Do końca czerwca 2013 roku deponowano tam 100% odpadów zbieranych z terenu gminy Ozorków i miasta Ozorkowa. Na składowisku umieszczane były także osady ściekowe z oczyszczalni ścieków w Ozorkowie. W Studium dla Gminy Ozorków nadmienia się, iż przy rekultywacji składowisk odpadów możliwe jest wykonanie instalacji do pozyskiwania biogazu. Jednakże, dotychczas nie wykorzystywano biogazu składowiskowego na terenie gminy Ozorków.

Mikroinstalacje

Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne, która weszła w życie we wrześniu 2013 roku wprowadziła pojęcie mikroinstalacji. Pojęcie to zostało doprecyzowane ustawą z dnia 20.02.2015 o odnawialnych źródłach energii. Zgodnie z definicją jest to odnawialne źródło energii, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 120 kW. Instalacje takie można podłączać do sieci elektroenergetycznej na specjalnych prawach w wypadku, kiedy jej właścicielem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej. Wyprodukowana energia elektryczna powinna w pierwszej kolejności być przeznaczona na potrzeby własne, a jej nadmiar sprzedawany do OSD, który ma obowiązek odkupu tej energii po stałej cenie.

Z rozwiązaniem takim łączy się pojęcie prosumenta, tzn. zarazem producenta i konsumenta energii. Ani Prawo energetyczne ani uchwalona przez Sejm ustawa o odnawialnych źródłach energii nie zawiera definicji prosumenta. Można ją natomiast określić poprzez interpretację już istniejących przepisów w prawie energetycznym i tych uchwalonych o odnawialnych źródłach energii. I tak art. 4 uchwalonej przez Sejm ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o odnawialnych źródłach energii w pkt 1 stanowi, iż „Wytwórca energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji będący osobą fizyczną niewykonującą działalności gospodarczej regulowanej ustawą z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (dz. U. z 2013r. poz. 672, z późn. zm.), zwaną dalej „ustawą o swobodzie działalności gospodarczej”, który wytwarza energię elektryczną w celu jej zużycia na własne potrzeby, może sprzedać niewykorzystaną energię elektryczną wytworzoną przez niego w mikroinstalacji i wprowadzoną do sieci dystrybucyjnej.”

Zatem w myśl przepisów uchwalonej ustawy prosumentem może być podmiot, który spełnia następujące przesłanki: - jest wytwórcą energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji, a więc instalacji o mocy nie większej niż 40 kW, - jest osobą fizyczną niewykonującą działalności gospodarczej, - wytwarza energię na własne potrzeby, - sprzedaje niewykorzystaną energię do sieci dystrybucyjnej.

Co ważne, aby móc zdefiniować dany podmiot za prosumenta należy sprawdzić, czy spełnia łącznie wszystkie wyżej wymienione cztery przesłanki.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 60

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tak więc prosumentem będzie tylko osoba fizyczna, która nie wykonuje działalności gospodarczej, i która wytwarza energię na własne potrzeby w mikroinstalacji a nadwyżkę wytworzonej energii sprzedaje do sieci dystrybucyjnej. Przy czym prosumentem będzie zarówno właściciel domu jednorodzinnego, jak i ta osoba fizyczna, która ma prawo własności do nieruchomości lokalowej w ramach wspólnoty mieszkaniowej jak i w ramach spółdzielni mieszkaniowej. Gdy o przyłączenie mikroinstalacji do sieci elektroenergetycznej ubiega się podmiot przyłączony do sieci jako odbiorca końcowy, a moc zainstalowana przyłączanej mikroinstalacji, nie jest większa niż określona w wydanych warunkach przyłączenia, wystarczające jest zgłoszenie przyłączenia mikroinstalacji w przedsiębiorstwie energetycznym, po zainstalowaniu odpowiednich układów zabezpieczających i układu pomiarowo-rozliczeniowego. W innym przypadku przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej odbywa się na podstawie umowy o przyłączenie do sieci. Koszt instalacji układu zabezpieczającego i układu pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego.

Przyłączane mikroinstalacje muszą spełniać wymagania techniczne i eksploatacyjne określone w ustawie. Szczegółowe warunki przyłączenia, wymagania techniczne oraz warunki współpracy mikroinstalacji z systemem elektroenergetycznym określają odpowiednie przepisy. Prosument jest uprawniony do korzystania z różnych mechanizmów wsparcia. Najważniejszym z nich jest możliwość sprzedaży wyprodukowanej energii elektrycznej do sieci. Mechanizm ten należy analizować z pozycji obowiązujących do końca roku 2015 r. przepisów zawartych w ustawie Prawo energetyczne oraz tych, które wprowadza ustawa o odnawialnych źródłach energii od dnia 1 stycznia 2016 r. Obecnie funkcjonujący mechanizm wsparcia oparty jest o zapisy znajdujące się w ustawie Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r (Dz. U. 1997 Nr 54 poz. 348 z późn. zm.). Ustawa ta przewiduje w art. 9V, że energia elektryczna wytworzona w mikroinstalacji przyłączonej do sieci dystrybucyjnej będzie się odbywać po cenie równej 80% średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku hurtowym w poprzednim roku kalendarzowym; na rok 2015 jest to równe 0,17 zł za 1 kWh wyprodukowanej energii.

Bardzo korzystne zmiany w tym zakresie wprowadza ustawa z dnia 20 lutego 2015 roku o odnawialnych źródłach energii, która została podpisana przez prezydenta w dniu 11 marca 2015r. Ustawa ta w art. 41 wprowadza gwarantowane taryfy na odsprzedaż niewykorzystanej energii elektrycznej. I tak dla instalacji fotowoltaicznych do 3 kW wsparcie w ramach taryfy gwarantowanej wyniesie 0,75 zł za 1 kWh przez 15 lat. Dla instalacji powyżej 3 kW, a nie przekraczających 10 kW cena zakupu wyniesie 0,65 zł przez 15 lat. Ustawa wprowadza pewne bezpieczniki co do piętnastoletniego okresu obowiązywania cen gwarantowanych: - Po pierwsze, ceny gwarantowane dla najmniejszych instalacji, tzn. tych o mocy do 3 kW, obowiązują do momentu, gdy łączna moc oddawanych do użytku źródeł nie przekroczy 300 MW. Dla nieco większych mikroinstalacji OZE, czyli tych o mocy 3 – 10 kW, granicę rozwoju ustanowiono na poziomie 500 MW. - Po drugie, ceny gwarantowane mają obowiązywać nie dłużej niż do końca 2035 roku. Oznacza to, że inwestor odłoży budowę instalacji po roku 2021, na pewno już nie skorzysta z pełnego 15 – letniego okresu wsparcia. - Po trzecie, ustawa zawiera zapis dający możliwość ministrowi gospodarki do określenia nowych cen zakupu energii elektrycznej w drodze rozporządzenia. Zapis ten zawierający delegację ustawową powołuje się na różne czynniki: „biorąc pod uwagę politykę energetyczną państwa oraz informacje zawarte w krajowym planie działania, a także tempo zmian techniczno-ekonomicznych w poszczególnych technologiach wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach odnawialnych źródłach energii...” Zgodnie z przyjętą przez parlament ustawą o odnawialnych źródłach energii inwestorzy uruchamiający po 1 stycznia 2016 r. swoje mikroinstalacje OZE będą mogli otrzymywać preferencyjne, stałe w 15 – letnim okresie stawki za sprzedaż energii w ramach tzw. sytemu taryf gwarantowanych. Przyjęcie tego mechanizmu w ustawie o OZE stwarza jednak wątpliwości czy taryfy gwarantowane będzie można łączyć z dotacjami z programu „Prosument”. Nadzorujący program Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w swojej interpretacji stwierdza, że nie można określić, czy inwestorzy, którzy otrzymają dofinansowanie do instalacji z NFOŚiGW, będą mogli korzystać z taryf gwarantowanych. Ustawa nie wskazuje również na możliwość wyboru przez prosumenta formy pomocy, z której chce skorzystać. Pojawiają się różne opinie i stanowiska instytucji z otoczenia OZE na ten temat. Jedną z nich jest opinia Instytutu Energetyki Odnawialnej, który uważa, że skorzystanie z taryf gwarantowanych przez inwestorów, którzy uruchomią

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 61

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 swoje mikroinstalacje po 1 stycznia 2016 roku wykluczy jednocześnie możliwość ubiegania się o dotację i preferencyjną pożyczkę z programu „Prosument”.

Instytut ponadto zwraca uwagę na wątpliwość dotyczącą zasad wsparcia instalacji prosumenckich uruchomionych przed 1 stycznia 2016r. Zgodnie z obecnym prawem ich właściciele mogą sprzedawać energię za 80 % średniej ceny energii na rynku hurtowym z roku poprzedniego. Obecnie stawka ta wynosi około 14 gr. Za kWh i jest dużo niższa niż taryfy gwarantowane, którymi zostaną objęci inwestorzy uruchamiający swoje mikroinstalacje po 2015 r.

Potencjał zastosowania mikroinstalacji w gminie jest duży, choć sumarycznie nie osiągną one znaczących mocy. Rola gmin w rozwoju mikroinstalacji wiąże się z odpowiednią promocją i przekazywaniem wiedzy na temat tych rozwiązań. W 2013 roku zgodnie z danymi operatora systemu dystrybucyjnego działającego na terenie gminy w nie funkcjonowała tu żadna mikroinstalacja.

Zastosowanie kogeneracji

Kogeneracja (ang. Combined Heat and Power – CHP) to wytwarzanie w jednym procesie energii elektrycznej i ciepła. Energia elektryczna i ciepło wytwarzane są tu w jednym cyklu technologicznym. Technologia ta daje możliwość uzyskania wysokiej (80-85 %) sprawności wytwarzania (około dwukrotnie wyższej niż osiągana przez elektrownie konwencjonalne) i czyni procesy technologiczne bardziej proekologicznymi, przede wszystkim dzięki zmniejszeniu zużycia paliwa produkcyjnego oraz wynikającemu z niego znaczącemu obniżeniu emisji zanieczyszczeń. Do zalet kogeneracji należą: - wysoka sprawność wytwarzania energii przy najpełniejszym wykorzystaniu energii finalnej zawartej w paliwie, - względnie niższe zanieczyszczenie środowiska produktami spalania (w jednym procesie jest wytwarzane więcej energii, w związku z czym w przeliczeniu na MWh ilość zanieczyszczeń jest niższa), - zmniejszenie kosztów przesyłu energii, - skojarzone wytwarzanie energii powoduje zmniejszenie zużycia paliwa do 30 proc. w porównaniu z rozdzielnym wytwarzaniem energii elektrycznej i ciepła, - zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego.

Najłatwiej kogenerację stosować w układach wykorzystujących gaz, w Polsce jednak stosowany jest głównie w układach węglowych. Rozwiązaniem, które mogłoby pomóc zbilansować nadmiar ciepła w okresie letnim mogłoby być wzbogacenie procesu o wytwarzanie chłodu (trigeneracja). Proces ten polega na tym, że odpadowe ciepło z produkcji energii elektrycznej stanowi energię napędową w absorpcyjnym procesie wytwarzania tzw. wody lodowej. Stwarza to latem szansę na zrekompensowanie (do pewnego stopnia) spadku zapotrzebowania na ciepło powodującego zmniejszenie produkcji energii elektrycznej w skojarzeniu. Układy pracujące w skojarzeniu mogą też być wykorzystane w oparciu o istniejącą sieć gazową. W miarę modernizowania istniejących kotłowni gazowych możliwe jest zastępowanie ich układami kogeneracyjnymi, które oprócz efektywniejszego wykorzystania energii finalnej pozwolą także na uzyskanie dodatkowego przychodu ze sprzedaży energii elektrycznej.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 62

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

5. Identyfikacja problemów związanych z emisją substancji do powietrza z terenu gminy Ozorków

Emisja substancji do powietrza powstaje w wyniku procesów spalania paliw w lokalnych kotłowniach i piecach oraz z procesów spalania paliw w silnikach samochodowych. Procesowi spalania paliw towarzyszy emisja zanieczyszczeń między innymi takich substancji jak: pyły, tlenki azotu, dwutlenek siarki, tlenki węgla, metale ciężkie. Kluczowy udział w emisji tych zanieczyszczeń ma spalanie paliw (przed wszystkim węgla) w domowych piecach grzewczych. Paliwem wykorzystywanym w paleniskach domowych jest najczęściej węgiel o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych. Często też stan kotłów nie odpowiada wymaganym warunkom technicznym. Urządzenia te charakteryzują się dość niską sprawnością, co wpływa negatywnie na procesy spalania, a zarazem emisji zanieczyszczeń. Dodatkowo, zdarza się, że w kotłach i piecach spalane są odpady. Powoduje to emisję szczególnie niebezpiecznych dla zdrowia substancji, np. benzo/α/pirenu, dioksyn, furanów.

Cechą charakterystyczną niskiej emisji jest to, że emisja substancji następuje z emitorów (kominów), które mają zaledwie kilkanaście lub kilkadziesiąt metrów wysokości co powoduje, że przy zwartej zabudowie mieszkaniowej, zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca ich powstawania, powodując przekroczenia bezpiecznych dla zdrowia stężeń zanieczyszczeń. Szczególnie niekorzystne warunki dla zdrowia zachodzą zimą, gdy często występują inwersje termiczne przy mroźnej, wyżowej pogodzie (bezwietrznej), co powoduje zastój zanieczyszczeń w przyziemnej warstwie powietrza. Podstawą szacowania „niskiej emisji" jest masowy ładunek zanieczyszczeń w określonym czasie (dobowo lub rocznie) ze wspomnianych źródeł. „Niska emisja" może mieć charakter liniowy lub powierzchniowy. Liniowa emisja pochodzi z komunikacji – z pojazdów poruszających się po drogach przebiegających przez dany teren. Natomiast emisja polowa to emisja pochodząca z indywidualnych źródeł ciepła z kominami o wysokości nieprzekraczającej 30 metrów. Wyróżnić można jeszcze emisję punktową. Pochodzi ona z wysokich emitorów i z reguły rozprasza się na znacznym obszarze, najczęściej poza miejscem, z którego ta emisja następuje.

Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie gminy Ozorków wyznaczają źródła emisji niezorganizowanej, emisji komunikacyjnej oraz „emisji niskiej” z indywidualnych palenisk domowych. Ponieważ na terenie gminy nie ma sieciowych źródeł ciepła, tylko kotłownie indywidualne, trudniej jest kontrolować taką emisję. Liczba mieszkań w gminie w dużym stopniu pokrywa się z ilością indywidualnych źródeł ciepła. Większość z nich to stare źródła ciepła, jednak brak jest dokładanych danych dotyczących rodzaju i mocy zainstalowanych w gminie indywidualnych źródeł ciepła, a także tego, jakie paliwo jest przez nie wykorzystywane Emisje z budownictwa, związane z wykorzystaniem węgla kamiennego na potrzeby ogrzewania budynków, są głównym źródłem emisji pyłów (PM10 i PM2,5) oraz bezno/a/pirenu, tym samym przyczyniają się w znacznym stopniu do powstawania przekroczeń stężeń substancji dopuszczalnych w powietrzu.

Ponadto część emisji wiąże się z nieodpowiednim użytkowaniem energii w samych budynkach - nieefektywnym wykorzystaniem, związanym nie tylko ze złym stanem technicznym i brakiem odpowiedniej izolacji cieplnej ale również złymi nawykami użytkowników (brak zachowań sprzyjających oszczędzaniu energii), które mogłyby w znaczącym stopniu zmniejszyć zużycie energii zarówno cieplnej jak i elektrycznej oraz gazu. Należy także wziąć pod uwagę stan cieplny budynków. Wiele z nich wymaga przeprowadzenia termomodernizacji. Termomodernizacji wymaga także część budynków użyteczności publicznej należących do gminy. Część z nich wymaga także wymiany źródeł ciepła.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 63

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

6. Wyniki inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla do atmosfery z terenu gminy Ozorków

6.1 Etapy określania wielkości emisji CO2

Określenie wielkości emisji CO2 realizowano w następujący sposób: 1. zebranie danych dla poszczególnych grup źródeł w sektorze publicznym: - faktury za zakup energii elektrycznej, cieplnej, paliw do ogrzewania, paliw transportowych, - dane z umów na odbiór ciepła. 2. zebranie danych o dostarczonej energii i paliwach od dystrybutorów ciepła, energii elektrycznej, gazu dla obszaru gminy, 3. oszacowanie zapotrzebowania na ciepło z pozostałych paliw kopalnych w poszczególnych grupach odbiorców, 4. oszacowanie zużycie paliw transportowych, 5. oszacowanie zużycie paliw w produkcji ciepła, 6. oszacowanie wielkości emisji pozostałych gazów cieplarnianych, 7. przeliczenie pozyskanych wartości za pomocą wskaźników emisji na emisję CO2e, 8. określenie wielkości produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

6.2 Metodologia inwentaryzacji źródeł emisji CO2

6.2.1 Podstawowe założenia przyjęte w „Planie”

Podstawą merytoryczną niniejszego „Planu gospodarki niskoemisyjnej” jest inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych do powietrza. W celu sporządzenia inwentaryzacji wykorzystano wytyczne Porozumienia Burmistrzów „How to develop a Sustainable Energy Action Plan (SEAP)”. Dokument ten, dostępny na stronach Porozumienia (www.eumayors.eu), określa ramy oraz podstawowe założenia dla wykonania inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych do powietrza. Zgodnie z wytycznymi „Porozumienia Burmistrzów” działaniami objęto zużycie energii i związaną z nim emisję CO2 w następujących sektorach: - obiekty komunalne, - budynki mieszkalne, - oświetlenie uliczne, - transport. Przy sporządzaniu niniejszego „Planu…” rozesłano zapytania do najważniejszych producentów i konsumentów energii cieplnej, elektrycznej i paliwa gazowego w gminie. Ponadto przeprowadzono badania ankietowe wśród konsumentów indywidualnych na terenie gminy Ozorków. Poniższe wyliczenia i wnioski (w tym wybór roku bazowego) są oparte na danych, jakie otrzymano w odpowiedzi na pisma i badanie ankietowe, danych przekazanych przez Urząd Gminy Ozorków oraz danych GUS. Na podstawie powyższych danych określono również emisje w roku bazowym.

Jako rok bazowy, w stosunku, do którego gmina będzie ograniczać emisje CO2, przyjęto rok 2013. W celu obliczenia emisji określono zużycie nośników energii finalnej na obszarze gminy, w podziale na poszczególne obszary. Pod pojęciem nośników energii rozumie się paliwa, energię elektryczną oraz ciepło sieciowe w bezpośrednim zużyciu. W celu oszacowania wielkości emisji gazów cieplarnianych przyjęto następujące założenia metodologiczne:

- zasięg terytorialny inwentaryzacji: - inwentaryzacja obejmuje obszar w granicach administracyjnych gminy Ozorków. Do obliczenia emisji przyjęto zużycie energii finalnej w obrębie granic gminy, - zakres inwentaryzacji:

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 64

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- inwentaryzacją objęte zostały emisje gazów cieplarnianych wynikające z zużycia energii finalnej na terenie gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: - energii cieplnej (na potrzeby ogrzewania i c.w.u), - energii paliw (transport), - energii elektrycznej, - energii gazu (na cele socjalno-bytowe i ogrzewania w usługach), - wskaźniki emisji: - dla określenia wielkości emisji przyjęto wskaźniki, zgodne z rzeczywistymi wskaźnikami dla obszaru gminy. Do określenia emisji terenu gminy Ozorków zastosowano „standardowe” wskaźniki emisji obejmujące całość emisji CO2 wynikłej z końcowego zużycia energii na terenie gminy. Wskaźniki te bazują na zawartości węgla w poszczególnych paliwach a najważniejszym gazem cieplarnianym jest CO2. Z racji na nieuwzględnianie w inwentaryzacji produkcji z rolnictwa tj. hodowli zwierząt, wykorzystanie obornika, upraw, stosowania nawozów, spalanie odpadów rolniczych na wolnym powietrzu) w inwentaryzacji CO2 nie uwzględniano emisje CH4 (metanu) i N2O (podtlenku azotu). Emisje CO2 powstające w wyniku spalania biomasy/biopaliw wytwarzanych w zrównoważony sposób oraz emisje związane z wykorzystaniem certyfikowanej zielonej energii elektrycznej są traktowane jako zerowe.

Przyjęte do obliczeń wskaźniki emisji CO2 zestawiono w poniższej tabeli.

Tabela nr 6.2.1-1. Przyjęte do obliczeń wskaźniki emisji Lp. Rodzaj nośnika energii Wartość opałowa Wskaźnik emisji CO2 1 2 3 4 1 Gaz sieciowy (gaz ziemny) 24,80 MJ/m3 0,210 Mg/MWh 2 LPG 47,31 MJ/kg 0,225 Mg/MWh 3 Benzyna 44,80 MJ/kg 0,247 Mg/MWh 4 Olej napędowy 43,33 MJ/kg 0,264 Mg/MWh 5 Węgiel 22,00 MJ/kg 0,354 Mg/MWh 6 Biomasa (drewno, pelet) 15,60 MJ/kg 0,395 Mg/MWh 7 Ciepło sieciowe - 0,436 Mg/MWh 8 Energia elektryczna - 0,982 Mg/MWh

Obliczenia wielkości emisji wykonano za pomocą arkuszy kalkulacyjnych. Do obliczeń wykorzystano następujący wzór obliczeniowy: ECO2 = C x EF gdzie: ECO2 - oznacza wielkość emisji CO2 w MgCO2, C - oznacza zużycie energii (elektrycznej, paliwa) w MWh, EF - oznacza wskaźnik emisji CO2 w MgCO2/MWh.

Dla paliw odnawialnych (biomasa, biogaz, fotowoltaika, kolektory słoneczne itp.) przyjęto wskaźnik emisji równy 0 Mg CO2 (na jednostkę biomasy) – przyjęto, że spalanie paliw odnawialnych jest neutralne pod względów emisji GHG.

6.2.2 Sposób zbierania danych

Proces sporządzania inwentaryzacji emisji może być ogólnie opisany, jako proces zbierania odpowiednich danych, a następnie wprowadzania tych danych do narzędzia inwentaryzacji emisji PIGN. W tym celu wykorzystano dwie metody zbierania danych emisji: Metodologia „bottom-up” polegająca na zbieraniu danych u źródła. Każda jednostka podlegająca inwentaryzacji podaje dane, które później agreguje się w taki sposób, aby dane były reprezentatywne dla większej populacji

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 65

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 lub obszaru. Metodologia ta zwiększa prawdopodobieństwo popełnienia błędu przy analizie i obróbce danych oraz niepewność, czy cała docelowa populacja została ujęta w zestawieniu. Metodologia „top-down” polega na pozyskiwaniu zagregowanych danych dla większej jednostki obszaru lub populacji. Jakość danych jest wtedy generalnie lepsza, ponieważ jest mała ilość źródeł danych. Jeżeli zagregowane dane nie są reprezentatywne dla danego obszaru lub populacji, należy tak je przekształcić, aby jak najwierniej obrazowały zaistniałą sytuację. Głównym defektem tej metody jest mała rozdzielczość danych, która może ukryć trendy, mogące pojawić się przy większej rozdzielczości.

6.2.3. Ogólne zasady opracowania inwentaryzacji

Przygotowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków poprzedzono procesem inwentaryzacji z wykorzystaniem ankietyzacji. Inwentaryzacja szczegółowa dotyczyła głównie obiektów należących do Gminy. W przypadku obiektów należących do osób prywatnych, ze względu na całkowitą dobrowolność w przekazywaniu danych, inwentaryzacja może być obarczona błędami. Proces inwentaryzacji (zbierania danych) zrealizowany został poprzez rozprowadzenie na terenie gminy formularzy ankiety na podstawie upoważnień udzielonych przez Wójta Gminy Ozorków. Inwentaryzacja prowadzona była w okresie marzec-kwiecień 2015 r. i obejmowała obszary: - społeczeństwo – ankietyzacja „z natury” oraz rozprowadzone ankiety, - przedsiębiorcy – rozprowadzona została ankieta dla przedsiębiorcy, - dostawcy energii elektrycznej, ciepła i gazu – wysłano pisma z prośbą o przekazanie danych, - jednostki publiczne (służba zdrowia, szkolnictwo, gospodarka mieszkaniowa komunalna, itp.) – wysłano pisma z prośbą o przekazanie danych, - pojazdy samochodowe na terenie gminy – wystąpiono z pismem do Starostwa Powiatowego z prośbą o przekazanie danych, - obiekty należące do Gminy – wystąpiono z prośbą o przekazanie danych do Urzędu Gminy.

W przypadku sektora społeczeństwa przeprowadzono akcję informacyjno-edukacyjną dla mieszkańców i przedsiębiorców gminy, połączoną z ankietyzacją, dotyczącą negatywnego oddziaływania niskiej emisji na stan jakości powietrza w gminie oraz sposobu jej ograniczenia. Proces ankietyzacji zakładał dobrowolne i niezobowiązujące wypełnianie ankiet. Mieszkańcy i przedsiębiorcy mieli również możliwość udzielenia odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie drogą elektroniczną oraz on-line. Mieli oni dużo czasu do namysłu, wypełnienia ankiety i jej złożenia w Urzędzie Gminy lub elektronicznie na wskazany adres email, a w przypadku gdy pojawiły się pytania, pod numerem telefonu podanym na ankiecie dostępny był pracownik firmy, który udzielał informacji i pomagał wypełniać ankietę. Jednym z celów przeprowadzenia procesu ankietyzacji wśród mieszkańców gminy było zidentyfikowanie funkcjonujących systemów grzewczych oraz rozpoznanie planów i potrzeb mieszkańców w zakresie modernizacji budynków i wymiany źródeł ogrzewania.

Proces inwentaryzacji budynków mieszkalnych polegał również na ocenie obiektu z zewnątrz (za pośrednictwem narzędzi internetowych) i wypełnieniu przez mieszkańców karty ankietowej (zakres zgodny z informacjami ujętymi w bazie danych). Dane z kart ankietowych były nanoszone do bazy danych inwentaryzacji emisji. W związku z faktem, iż ani Gmina, ani Powiat nie dysponują bazą budynków z przyporządkowanymi do nich powierzchniami, nie istnieje możliwość przypisania powierzchni budynków z rejestrów publicznych do kolejnych numerów adresowych. W związku z faktem, iż inwentaryzacja prowadzona była z zewnątrz nie ma możliwości określenia czy kocioł węglowy jest typu zasypowego czy retortowego oraz stwierdzenie czy na obiekcie zamontowano instalację OZE. Dla budynków użyteczności publicznej kontaktowano się z zarządcami by otrzymać informacje. W zakresie podmiotów gospodarczych, uznano, iż drobne usługi np. tłumaczenia, biura rachunkowe, prowadzone w budynkach mieszkalnych, lub jedynie przypisanie adresu firmowego do lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym, nie stanowią podstawy do klasyfikacji powierzchni jako gospodarcza, zwłaszcza, że nie ma możliwości oszacowania jej wielkości z zewnątrz budynku. W zestawieniu nie ujęto budynków gospodarczych gdyż są z natury nie ogrzewane.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 66

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Do rozpoznania charakteru, funkcji i cech szczególnych budynku (np. sklep, usługi, mieszkalny, niski, wysoki, bliźniak, szeregowiec) wykorzystano serwis internetowy Google Maps, umożliwiający wyszukiwanie obiektów, oglądanie map i zdjęć lotniczych powierzchni Ziemi oraz udostępniający pokrewne im funkcje, ze szczególnym uwzględnieniem usługi Street View, dzięki której można było dokładniej przyjrzeć się obiektom. Do ustalenia adresu obiektu na mapie korzystano z portalu internetowego Geoportal. Dla nielicznych obiektów, pomimo zastosowania wyżej opisanych narzędzi, nie udało określić się ich charakteru i funkcji.

Większość danych związanych z aktywnością samorządu lokalnego zyskano na podstawie faktur za dostawy energii i zakupu paliw. Dla grupy społeczeństwa, źródła danych są bardziej zdywersyfikowane i obejmują dane uzyskane od dostawców prądu, stosowanych ankietach, danych GUS (statystyka i szacunki). Inwentaryzacją objęte są wszystkie emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zużycia energii finalnej na terenie gminy.

6.2.4 Uzasadnienie wyboru roku bazowego

Zgodnie z wytycznymi „Porozumienia Burmistrzów” zalecanym rokiem bazowym jest rok 1990, natomiast dopuszcza się wybór innego roku, dla którego miasto dysponuje pełnym zestawem wiarygodnych danych do określenia emisji. W trakcie prowadzenia inwentaryzacji źródeł emisji problemem okazał się brak danych dla lat wcześniejszych niż 2005, co wynika z archiwizacji danych prowadzonych głównie przez jednostki w sektorze publicznym. Podobnie społeczeństwo również nie gromadzi danych o zużyciu energii, ciepła czy opału. Podczas opracowywania danych z inwentaryzacji zaobserwowano, że poszczególne jednostki przekazywały dane dotyczące zużyć niekompletne, a braki dla każdej z jednostek dotyczyły różnych lat. W związku z tym dla gminy Ozorków, jako rok bazowy przyjęto rok 2013, dla którego uzyskano najwięcej i najbardziej szczegółowe dane. W celu obliczenia emisji określono zużycie nośników energii finalnej na obszarze gminy, w podziale na poszczególne obszary. Pod pojęciem nośników energii rozumie się paliwa, energię elektryczną oraz ciepło sieciowe w bezpośrednim zużyciu.

6.2.5 Ogólne zasady opracowania bazy danych

Do określania wielkości emisji w roku bazowym oraz w latach 2015 – 2020 zastosowano metodologię i narzędzia wypracowane w ramach własnych doświadczeń. Obliczenia wielkości emisji wykonano za pomocą programu własnego opartego na prostym w użyciu arkuszu kalkulacyjnym, który przelicza dane wejściowe (ilość zużytych paliw, energii oraz wytworzonych odpadów) na wielkości emisji gazów cieplarnianych za pomocą krajowych wskaźników emisji lub lokalnych wskaźników emisji (opis wg punktu 0). W tym miejscu należy zaznaczyć, że opracowana baza danych jest integralną częścią „Planu” i zawiera informacje uzyskane z przeprowadzonej inwentaryzacji źródeł emisji, źródeł energetycznych, zużyć poszczególnych „mediów” i surowców energetycznych, wykorzystywanych OZE, itp. Narzędzie, którym się posłużono przy inwentaryzacji zostało podzielone na dwie grupy:  pierwsza grupa związana jest z aktywnością samorządu lokalnego,  druga grupa związana jest aktywnością społeczeństwa. Każda z grup podzielona została na podgrupy źródeł, odpowiadające działaniom władz lokalnych i społeczeństwa, w celu ułatwienia zbiórki danych oraz wprowadzania danych do PIGN. Podgrupy źródeł emisji wydzielone w związku z aktywnością samorządu lokalnego:  budynki administracji publicznej (w tym budownictwo społeczne),  transport,  oświetlenie uliczne,  gospodarka wodno-ściekowa,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 67

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

 gospodarka odpadami. Emisje związane z tą grupą odnoszą się do emisji, za którą samorząd jest bezpośrednio odpowiedzialny (np. Urząd Gminy, gminne jednostki organizacyjne, spółki z udziałem Gminy). Podgrupy źródeł emisji wydzielone w związku z aktywnością społeczeństwa:  mieszkalnictwo,  handel i usługi,  przemysł  transport,  lokalna produkcja energii,  gospodarka odpadami.

Emisje związane z tą grupą odnoszą się do pozostałych emisji gazów cieplarnianych, których źródłem jest działalność społeczeństwa i przedsiębiorstw w granicach administracyjnych gminy.

6.2.6 Wykaz źródeł danych uwzględnionych w inwentaryzacji bazowej

W inwentaryzacji uwzględniono dane źródłowe za 2013r. (rok bazowy) w zakresie: - zużycia energii elektrycznej, - zużycia ciepła sieciowego, - zużycia paliw kopalnych (węgiel kamienny, gaz ziemny i olej opałowy), - zużycia paliw przeznaczonych do transportu, - zużycia biomasy i energii ze źródeł odnawialnych, - wytworzonych/składowanych odpadów, - gospodarki wodno-ściekowej.

W celu zebrania danych posłużono się metodologią „bottom-up” oraz „top-down”. Dane o zużyciach pozyskano z materiałów udostępnionych przez Urząd Gminy, danych statystycznych GUS, dokumentów strategicznych i planistycznych gminy, danych pozyskanych od zakładów i ankiet.

Dane pozyskane od samorządu lokalnego (metodologią „bottom-up”): - zużycie energii elektrycznej w obiektach użyteczności publicznej (w tym budynki, oświetlenie publiczne itp.), określono na podstawie faktur, - zużycie ciepła sieciowego – nie uwzględniano (na terenie Gminy ogrzewanie realizowane jest przy pomocy indywidualnych źródeł ciepła – nie występuje system centralnego ogrzewania - ciepłownia zawodowa), - zużycie paliw (gazu, węgla kamiennego, biomasy oleju napędowego) określono na podstawę faktur, - zużycie paliw (pojazdy osobowe, dostawcze, autobusy i inne) przez pojazdy należące do gminy lub gminnych jednostek organizacyjnych, spółek z udziałem gminy itp.) określono na podstawie faktur, - wytworzonych odpadów określono na podstawie umów na odbiór odpadów, - gospodarki wodnościekowej, dane eksploatacyjne pozyskane od przedsiębiorstw wodno-ściekowych.

Dane pozyskane od społeczeństwa (metodologią „top-down” i „bottom-up”): - zużycie energii elektrycznej określono na podstawie danych statystycznych publikowanych przez GUS oraz częściowo na podstawie wypełnionych ankiet, - zużycie paliw (gazu, węgla kamiennego, biomasy oleju napędowego) określono na podstawie danych statystycznych publikowanych przez GUS oraz czesiowo na podstawie wypełnionych ankiet, - zużycie ciepła sieciowego – nie uwzględniano (nie występuje system centralnego ogrzewania), - zużycia paliw w transporcie oszacowano na podstawie danych dotyczących struktury pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy (dane ze Starostwa), struktury pojazdów zarejestrowanych w Polsce (GUS) oraz średnich długości pokonywanych przez pojazdy na ternie gminy i średniego spalania paliw (szacunki na podstawie danych Instytutu Transportu Samochodowego). Szacunki ruchu tranzytowego oparto na podstawie wyników Pomiaru Ruchu wykonywanego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad),

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 68

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- wielkości produkcji energii ze źródeł odnawialnych oparto na podstawie danych pozyskanych od jednostki samorządowej, - ilość składowanych odpadów odparto na podstawie danych związanych ze składowaniem dostarczonym przez gminę oraz danych statystycznych GUS, - rolnictwo – pominięto tę podgrupę przy wykonywaniu inwentaryzacji).

6.2.7 Wskaźniki emisji

Do określenia wielkości emisji przyjęto następujące wskaźniki: - dla paliw (węgiel kamienny, brunatny, koks, olej opałowy oraz gaz ziemny) zastosowano wskaźniki emisji stosowane w europejskim systemie handlu uprawnieniami do emisji CO2, opracowane przez KOBiZE, - dla paliw płynnych stosowanych w transporcie (benzyna, olej napędowy) zastosowano wskaźniki emisji z raportu Krajowej Inwentaryzacji Gazów Cieplarnianych (wskaźniki uwzględniają emisję CO2,)

- dla paliw odnawialnych (biomasa, biogaz) przyjęto wskaźnik emisji równy 0 Mg CO2 (na jednostkę biomasy) – przyjęto, że spalanie paliw odnawialnych jest neutralne pod względów emisji GHG,

- dla energii elektrycznej przyjęto wskaźnik 0,982 Mg CO2/MWh (jest to wskaźnik reprezentatywny dla sektora energetyki zawodowej opartej na węglu kamiennym i brunatnym, z niewielkim udziałem biomasy określony przez KOBiZE). W celu zachowania porównań wielkości zużycia energii pomiędzy poszczególnymi latami przyjęto wskaźnik na stałym poziomie, - dla odpadów (dotyczy wyłącznie odpadów wytworzonych i zdeponowanych na składowiskach) przyjęto wskaźnik emisji 0,646 CO2/Mg odpadów – wskaźnik określono na podstawie wieloletnich danych dla Polski, za KOBiZE (na podstawie raportów z inwentaryzacji gazów cieplarnianych).

6.2.8 Unikanie podwójnego liczenia emisji W celu wyeliminowania możliwości podwójnego liczenia emisji zastosowano następujące środki: - podane przez jednostki samorządowe zużycie energii elektrycznej, ciepła oraz paliw zostało odjęte od wielkości globalnych przekazanych przez dostawców/dystrybutorów energii, paliw i danych GUS na obszarze gminy, - emisje z transportu dla grupy samorządowej zostały odjęte od oszacowanych emisji z transportu dla grupy społeczeństwa.

6.2.9 Współpraca z interesariuszami

Dane na temat zużycia energii muszą dokładnie odzwierciedlać sytuację danej gminy. Według poradnika Porozumienia Burmistrzów inwentaryzacja powinna być wykonana szczegółowo, zwłaszcza w odniesieniu do jednostek gminnych. Dlatego opracowując bazę danych rozesłano zapytania do najważniejszych producentów i konsumentów energii cieplnej, elektrycznej i paliwa gazowego w gminie. Ponadto przeprowadzono badania ankietowe wśród konsumentów indywidualnych na terenie gminy. Przedstawione w niniejszym „Planie” wyliczenia i wnioski są oparte na danych, jakie otrzymano w odpowiedzi na pisma i badanie ankietowe, danych przekazanych przez Urząd Gminy oraz danych GUS. Na podstawie powyższych danych określono również emisje w roku bazowym. Od interesariuszy uzyskano również informacje o planowanych lub przewidzianych działaniach, mogących przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym „Planie”, które zostały uwzględnione w harmonogramie i dla których obliczono szacunkowy efekt ekologiczny i energetyczny.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 69

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Przed przystąpieniem do opracowania „Planu” przeprowadzono spotkania w celu ustalenia strategicznych działań, tak aby osiągnąć jak najwyższy poziom szczegółowych danych, które zostaną wprowadzone do bazy danych i będą podstawą dalszych wniosków i planowanych zamierzeń.

Pozyskiwanie danych na potrzeby opracowania bazy danych przeprowadzono w oparciu o następujące działania: 1. Ustalono adresy przedsiębiorstw, instytucji i jednostek, do których należy skierować ankiety i pisma, z prośbą o przekazanie danych potrzebnych do opracowania bazy danych. 2. Opracowano wzór ankiet dla społeczeństwa oraz dla przedsiębiorców, które rozesłano w wersji papierowej do przedsiębiorców oraz rozprowadzono wśród mieszkańców. Ankiety były również dostępne w Urzędzie Gminy oraz w wersji on-line, poprzez link zamieszczony na stronie internetowej Urzędu. Mieszkańcy oraz przedsiębiorcy poinformowani zostali o możliwości przekazywania danych również drogą elektroniczną (na wskazany adres e-mail), a także, w przypadku pytań lub uwag, o możliwości bezpośredniego kontaktu z wykonawcą „Planu” (problemem okazał się brak wiedzy społeczeństwa o celu prowadzonej ankietyzacji, a także o zużyciu poszczególnych paliw i „mediów”). 3. Wystosowano pisma do przedsiębiorców, instytucji i jednostek, z prośbą o przekazanie danych. Szczególny nacisk został położony na zarządców obiektów związanych z sektorem samorządu oraz na jednostki „kluczowe” dla zgromadzenia niezbędnych danych, np. dostawców energii elektrycznej, ciepła, gazu, operatora komunikacją publiczną, a także dużych odbiorców energii elektrycznej, ciepła i gazu, takich, jak: zarządcy jednostek oświaty, służby zdrowia, czy mieszkalnictwa zbiorowego. 4. Opracowano wzór materiałów informacyjnych do zamieszczenia na stronie internetowej Urzędu Gminy oraz do rozprowadzenia wśród mieszkańców. Materiały informacyjne miały na celu przekazanie w prosty sposób informacji o sporządzanym „Planie”, o korzyściach z niego płynących oraz o planowanej inwentaryzacji i wiążącej się z nią ankietyzacją. 5. Zorganizowano spotkania z interesariuszami, czyli jednostkami, organizacjami i mieszkańcami, na których „Plan” bezpośrednio, bądź pośrednio będzie oddziaływał. Celem spotkań było ustalenie sposobu i szczegółowości uzyskania danych potrzebnych do opracowania bazy danych, a także rozwiązanie problemów, głównie interpretacyjnych, które pojawiały się w trakcie prowadzenia prac nad utworzeniem „Planu”. 6. Do interesariuszy skierowano prośbę o przekazanie informacji o planowanych lub przewidywanych działaniach, które miałyby zostać uwzględnione w „Planie”, a których realizacja przyczyniłaby się do osiągnięcia celów określonych w „Planie”. 7. W obszarach działań, dla których nie odnotowano pełnego zakresu inwentaryzacji w bazie danych wprowadzono dane zebrane metodą „top-down”, które poddano ekstrapolacji. Dane dla obszaru gminy uzyskano z dokumentów strategicznych oraz danych GUS. 8. Przeprowadzono szkolenia pracowników Urzędu Gminy, dotyczące „Planu” oraz zasad funkcjonowania i wprowadzania danych do bazy danych. Jest to działanie istotne z punktu widzenia dalszego funkcjonowania bazy danych i wdrażania działań ujętych w „Planie”.

W związku z dobrowolnością udzielania odpowiedzi na przesłane w ramach inwentaryzacji ankiety i pisma uzyskane odpowiedzi od podmiotów stanowią tylko częściowo źródła danych do inwentaryzacji źródeł emisji. W świetle powyższego prowadzący inwentaryzację zdecydował się wykorzystać dane zagregowane przedstawione w dokumentach strategicznych Gminy oraz dane GUS.

6.3 Dane z inwentaryzacji

W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji niskiej emisji uzyskano dane dla około 20 obiektów publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem informacji dotyczącej zużycia energii elektrycznej. Wedlu pozyskanych danych dotyczących sektora publicznego większość zinwentaryzowanych budynków to obiekty wybudowane przed 2000 rokiem (z czego większość z lat 70-tych). Dane wskazują, że część budynków została poddana termomodernizacji oraz modernizacji oświetlenia. W większość budynków posiadają stolarkę okienną dobrej jakości z PCV lub drewna.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 70

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Według pozyskanych informacji dotyczących sektora społeczeństwa budynki mieszkalne ogrzewane są w większości z wykorzystaniem węgla i biomasy lub gazu sieciowego. Wyniki ankietyzacji nie udzieliły odpowiedzi na pytanie: które z budynków posiada przeprowadzoną modernizację oświetlenia i które budynki wymagają ocieplenia. Do zużywania węgla kamiennego przyznaje się około 90% ankietowanych, i pozostałe 10% wykorzystuje gaz, biomasę lub pompę ciepła. W obszarze przedsiębiorców uzyskano dane od trzech ankietowanych. Z otrzymanych danych wynika, że przedsiębiorcy nie są zainteresowani przeprowadzeniem działań w swoich obiektach, podając m.in. za przyczynę brak potrzeby zmian.

7. Wyniki obliczeń

7.1. Emisja związana z działalnością samorządową

W tym punkcie przedstawiono emisję CO2 związaną z działalnością samorządową w podziale na poszczególne podgrupy działalności uwzględnione w inwentaryzacji emisji. Grupa ta jest szczególnie istotna w inwentaryzacji, ponieważ reprezentuje ona część emisji z obszaru gminy, na który władze gminy mają bezpośredni wpływ.

W tabeli 7.1.-1 Emisja CO2 z działalności samorządowej w roku 2013.

Tabela nr 7.1-1 Emisja CO2 z działalności samorządowej w roku 2013

Całkowita energia Udział źródła Całkowita Źródło emisji/wytworzenia energii pobrana i w emisji emisja CO2 wytworzona sumarycznej

MWh/rok Mg/rok %

Zużycie energii elektrycznej budynki użyteczności publicznej 805,00 790,51 22,1 Oświetlenie dróg i obiektów publicznych - energia elektryczna 529,59 520,06 14,5 Ogrzewanie obiektów użyteczności publicznej (bez biomasy) 5928,84 2054,03 57,4 Pojazdy użyteczności publicznej - paliwa 0,00 0,00 0,0 Składowanie odpadów 0,00 0,0 Gospodarka wodno-ściekowa - energia elektryczna 217,45 213,54 6,0 Wytworzenie energii przez OZE (energia elektyczna i cieplna w tym biomasa) 0,00 0,00 0,0 Suma 7480,88 3578,14 100,0

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 71

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

W tabeli 7.1.-2 przedstawiono zestawienie zużycia energii, wytworzonej energii i emisji CO2 w sektorze użyteczności publicznej w roku 2013.

Tabela nr 7.1-2 zestawienie zużycia energii, wytworzonej energii i emisji CO2 w sektorze użyteczności publicznej w roku 2013.

Udział w wielkości Zużycie/ Całkowita Całkowita Jednost emisji lub Żródło emisji Wytworzenie energia emisja CO2 ka wytworzen łączne iu energi MWh/rok Mg/rok % Zestawienie zużycia energii z paliw i wielkości emisji w sektorze użyteczności publicznej Zużycie energii elektrycznej - budynki oraz oświetlenie dróg i obiektów publicznych 1334,59 MWh 1334,59 1310,57 36,6 Spalanie gazu ziemnego - ogrzewanie budynków 150,00 m3 1,50 0,30 0,0 Zużycie ciepła sieciowego - ogrzewanie budynków 0,00 MWh 0,00 0,00 0,0 Spalanie oleju opałowego - ogrzewanie budynków 50,00 Mg 594,00 165,73 4,6 Spalanie węgla kamiennego - ogrzewanie budynków 800,00 Mg 5333,33 1888,00 52,8 Spalanie biomasy - ogrzewanie budynków 0,00 Mg 0,00 0,00 0,0 Spalanie gazu płynnego propan-butanu (LPG) - ogrzewanie budynków 0,00 Mg 0,00 0,00 0,0 Spalanie oleju napędowego - pojazdy 0,00 Mg 0,00 0,00 0,0 Spalanie benzyn - pojazdy 0,00 Mg 0,00 0,00 0,0 Spalanie gazu płynnego propan-butan (LPG) - pojazdy 0,00 Mg 0,00 0,00 0,0 Składowanie odpadów 0,00 Mg 0,00 0,0 Gospodarka wodno-ściekowa - energia elektryczna 217,45 MWh 217,45 213,54 6,0 Suma 7480,87 3578,14 100,0

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 72

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

W tej podgrupie źródeł uwzględniono emisje wynikające z użytkowania budynków tj. ogrzewanie, zużycie energii elektrycznej oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Uwzględniono budynki położone na terenie gminy, należące do gminy lub te, w których gmina ma udziały, takie jak: - budynki administracyjne gminy, - budynki będące we władaniu gminy tj. spółki gminne oraz spółki z jej udziałem (np. budynki techniczne), - szkoły, przedszkola, ośrodki zdrowia i poradnie, świetlice, itp., - obiekty sportowo-rekreacyjne.

W tej podgrupie nie uwzględniono zużycia paliwa dla pojazdów, ponieważ wszystkie zarejestrowane pojazdy na terenie gminy ujęto w sektorze "społeczeństwo".

7.1.1 Oświetlenie publiczne

W tej podgrupie uwzględniono całkowitą ilość energii zużytą na potrzeby oświetlenia dróg.

7.1.2 Gospodarka wodno-ściekowa

W gospodarce wodno-ściekowej uwzględniono całkowite zużycie energii przez spółkę zajmującą się dostarczaniem wody na terenie gminy oraz odbiorem i transportem ścieków (przepompownie) włącznie ze zużyciem energii w budynkach biurowych i oczyszczalnią ścieków.

7.1.3 Gospodarka odpadami

Gmina nie posiada własnego składowiska odpadów komunalnych. Zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania, odbierane od właścicieli nieruchomości z terenu Gminy Ozorków są zagospodarowywane w Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Krzyżanówku k/Kutna. Instalacja ta jest prowadzona przez firmę Toensmeier Centrum Sp. z o.o z siedziba w Kutnie 99-300 ul. Łąkoszyńska 127

Z racji tego, że gmina nie przewiduje inwestycji związanych z ograniczaniem emisji ze składowiska, nie uwzględniano go w inwentaryzacji CO2 (emisja CO2 = 0 Mg).

7.2 Emisja z działalności społeczeństwa

W tym punkcie przedstawiono informacje i dane dotyczące emisji gazów cieplarnianych w grupie społeczeństwa. Na terenie gminy wyodrębniono następujące podgrupy źródeł emisji:  mieszkalnictwo – obejmuje wszystkie budynki mieszkalne (jedno i wielorodzinne) na terenie gminy (z wyłączeniem budownictwa socjalnego, które ujęto w działalności samorządowej) oraz kotłownie lokalne i sieciowe,  budynki usługi – obejmuje przedsiębiorstwa handlowo-usługowe,  przemysł – ujęto w budynkach usługowych,  transport – obejmuje ruch lokalny na terenie gminy (bez transportu kolejowego),  odpady – nie ujęto emisji gdyż odpady nie są składowane na terenie gminy.

W inwentaryzacji nie uwzględniono gospodarki rolnej (emisji wynikających z upraw i hodowli zwierząt).

W tabeli 7.2-1 przedstawiono emisję CO2 z sektora społeczeństwa w roku 2013. Kolumny przedstawiają kolejno: całkowitą energię wytworzoną oraz pobraną przez dany obszar wyrażoną w megawatogodzinach na rok, całkowitą

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 73

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 emisję związaną z wytworzeniem oraz pobraniem energii elektrycznej i cieplnej, udział procentowy poszczególnych obszarów w całości sektora. Dokładniejszą analizę danych dotyczących poszczególnych obszarów przedstawiają punkty od 7.2.1 do 7.2.4.

Tabela nr 7.2-1 Zużycie energii z paliw i wielkość emisji z działalności społeczeństwa w roku 2013

Całkowita energia Całkowita Źródło emisji/wytworzenia energii pobrana i emisja CO2 Udział źródła w wytworzona emisji sumarycznej MWh/rok Mg/rok % * Zużycie energii elektrycznej budynki mieszkalne 7676,40 7538,22 12,3 Zużycie energii elektrycznej usługi 23550,00 23126,10 37,6 Zużycie energii elektrycznej przemysł 0,00 0,00 0,0 Ogrzewanie budynków mieszkalnych (bez biomasy) 59920,90 21211,86 34,5 Ogrzewanie budynków usługi (bez biomasy) 23473,22 5800,66 9,4 Ogrzewanie przemysł (bez biomasy) 0,00 0,00 0,0 Pojazdy transport - paliwa w tym energia elektryczna dla pojazdów (społeczeństwo, usługi, przemysł) 15363,66 3783,55 6,2 Składowanie odpadów (społeczeństwo, usługi, przemysł) 1) 0,00 0,0 Wytworzenie energii przez OZE (energia elektyczna i cieplna w tym biomasa) 3410,77 0,00 0,0 Suma 133394,95 61460,39 100,0 Objaśnienia: 1) – nie uwzględniano emisji z odpadów

7.2.1 Mieszkalnictwo

W ramach sektora zostały uwzględnione wszystkie budynki mieszkalne na terenie gminy (jedno- i wielorodzinne). Zużycie energii cieplnej i elektrycznej określono na podstawie danych pozyskanych od dystrybutora energii elektrycznej, dostawcy gazu ziemnego, danych pozyskanych od indywidualnych odbiorców, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych (ankiety). Zużycie paliw (węgla kamiennego, biomasy, gazu ziemnego, oleju i pozostałych paliw) określono na podstawie danych uzyskanych z ankiet oraz danych statystycznych GUS. Zużycie energii z paliwa jest zużyciem brutto.

7.2.2 Handel, usługi i przemysł

W podgrupie usługi i przemysł źródeł o wielkości emisji CO2, tak jak w przypadku mieszkalnictwa, decyduje ilość zużytej energii elektrycznej oraz cieplnej (paliwa). Gmina jest gminą rolniczą.

7.2.3 Transport

Z tego względu w inwentaryzacji wydzielono następujące kategorie pojazdów: - osobowe, - dostawcze, specjalne – głównie sprzęt budowlany (ładowarki, koparki, ciągniki rolnicze itp.).

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 74

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Podgrupa ta zawiera wszystkie emisje związane ze zużyciem paliw silnikowych w pojazdach poruszających się po terenie gminy. Uwzględniono wyłącznie ruch lokalny przez gminę. Zgodnie z ogólnokrajowym trendem wzrasta ilość samochodów oraz intensywność ich użytkowania, co przekłada się na wzrost emisji z transportu. Jednocześnie średnia wieku pojazdów w Polsce ulega zmianie (jest coraz większy udział samochodów nieprzekraczających 10 lat), zatem zmniejsza się średnie zużycie paliw. Źródłami emisji w tej grupie są procesy spalania benzyn, oleju napędowego oraz LPG, przy czym udział benzyn zmniejsza się na korzyść oleju napędowego i LPG.

Zużycie paliw określono na podstawie danych uzyskanych ze Starostwa Powiatowego, w których określone były struktury pojazdów (rodzaj pojazdu, rok produkcji, rodzaj paliwa).

7.2.4 Gospodarka odpadami

Gmina nie posiada własnego składowiska odpadów. 7.3 Emisja ogółem z terenu gminy Ozorków

Poniżej w tabeli przedstawiono podsumowanie emisji gazów cieplarnianych z terenu gminy Ozorków. Całkowita emisja CO2 zawiera również emisję związaną z działalnością samorządu. Osobno wydzielono emisję związaną z aktywnością samorządu w celu podkreślenia stopnia jego odpowiedzialności w całkowitej emisji z terenu gminy.

Tabela nr 7.3-1Całkowita emisja z terenu gminy – w tonach dwutlenku węgla (Mg CO2) Lp. Rodzaj Rok 2013 1 2 3 1 Całkowita emisja z terenu gminy, w tym 65039,53 2 Emisja – grupa samorząd 3578,14 3 Emisja – grupa społeczeństwo 61460,39 4 Udział emisji samorządu w całkowitej emisji % 5,50

7.4 Zużycie energii na terenie gminy Ozorków

Poniżej w tabeli przedstawiono podsumowanie zużycia energii na terenie gminy Ozorków.

Tabela nr 7.4 -1 Zużycie energii na terenie gminy w MWh Lp. Rodzaj Rok 2013 1 2 3 1 Całkowite zużycie energii z terenu gminy, w tym 140875,83 2 Zużycie energii – grupa samorząd 7480,88 3 Zużycie energii – grupa społeczeństwo 133394,95 4 Udział zużycia energii samorządu w całkowitej emisji % 5,31

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 75

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

8. Plan działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji

8.1 Określenie celu strategicznego na rok 2020

Przyjmuje się, że kraje Unii Europejskiej powinny dążyć do redukcji emisji w wysokości 20% poziomu z roku 1990 (lub innego, możliwego do inwentaryzacji), redukcji zużycia energii pierwotnej o 20% w stosunku do prognoz na 2020 rok oraz zwiększenia udziału zużycia energii z odnawialnych źródeł do 20% w ogólnym zużyciu energii. Te cele strategiczne Polska planuje osiągnąć wdrażając w życie działania zewnętrzne, do których zaliczyć można m.in. wdrożenie do prawa polskiego dyrektyw UE dotyczących efektywności energetycznej, wdrożenie działań przewidzianych w polityce transportowej UE, wdrożenie nowego prawa dot. OZE w Polsce, przewidującego wsparcie mikrogeneracji w OZE, wdrażanie w życie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, przyczyniające się do zmiany mentalności społeczeństwa, dotyczącej gospodarki odpadami (skutkujące zmniejszaniem i docelowo wyeliminowaniem składowania odpadów ulegających biodegradacji).

Sytuacją idealną byłoby, gdyby na szczeblu regionalnym każda gmina osiągnęła założone cele w wysokości 20%. W rzeczywistości niektóre gminy zdolne są osiągnąć ten poziom, albo nawet wyższy, niektóre mogą osiągnąć poziom niższy, lub żaden. Realne do osiągnięcia cele dla gminy Ozorków wynikać będą ze stanu rzeczywistego i uwarunkowań wewnętrznych Gminy. A zatem:  celem strategicznym jest poprawa stanu powietrza atmosferycznego przy zrównoważonym i efektywnym wykorzystaniu nośników energii poprzez wsparcie gospodarki niskoemisyjnej na terenie gminy,  celem głównym planowanych działań jest redukcja emisji gazów cieplarnianych, wyrażona w Mg CO2,  redukcja zużycia energii finalnej, wyrażona w MWh oraz zwiększenie udziału zużycia energii z odnawialnych źródeł w ogólnym zużyciu energii, wyrażone w MWh.

8.2 Strategia długoterminowa do roku 2020

Realizując wyznaczone cele na rok 2020, polityka władz gminy Ozorków będzie ukierunkowana na osiągnięcie w dłuższej perspektywie czasu (rok 2030 i kolejne lata): - możliwie neutralnego dla środowiska i życia mieszkańców wpływu działań władz gminy na rzecz ograniczenia niskiej emisji, - maksymalnej termomodernizacji sektora publicznego i mieszkaniowego, - maksymalnego wykorzystania technicznego potencjału energii odnawialnej na terenie gminy, - maksymalnie największego udziału dostaw gazu sieciowego do jak największej liczby odbiorców, - umożliwienie mieszkańcom systematycznego zastępowania indywidualnych źródeł ciepła opartych na paliwach kopalnych źródłami niskoemisyjnymi, - zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej.

Strategia ta będzie realizowana na płaszczyźnie polityki władz gminy, poprzez:  uwzględnienie celów „Planu” w dokumentach strategicznych i planistycznych,  odpowiednie zapisy prawa lokalnego,  podejmowanie na szeroką skalę działań promocyjnych i aktywizujących mieszkańców, przedsiębiorców i jednostki publiczne.

Dla skutecznej realizacji celów wybrano następujące priorytetowe obszary działań, które charakteryzują się największym potencjałem ograniczania emisji:

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 76

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

1. Jednostki gminne - jest to obszar istotny ze względu na łatwość implementacji działań oraz znaczenie w propagowaniu działań i postaw wśród mieszkańców gminy (urząd i jednostki podległe powinny być przykładem i wzorem do naśladowania). Europejskie dyrektywy dotyczące efektywności energetycznej podkreślają wzorcową rolę sektora publicznego w tym zakresie. 2. Mieszkalnictwo – jest to obszar, na który władze gminy mają istotny wpływ (zwłaszcza zasób budynków komunalnych) - szczególnie poprzez prowadzenie działań podnoszących świadomość korzystania z energii, a także wprowadzanie systemów zachęt finansowych. Mieszkalnictwo cechuje się bardzo dużym potencjałem redukcji emisji. 3. Transport - jest kluczowym obszarem działalności ze względu na jeden z największych udziałów w emisji z obszaru gminy. Intensywny, dotychczasowy i prognozowany, wzrost liczby pojazdów i natężenia ruchu (szczególnie na drodze tranzytowej) wymaga od władz gminy działań w celu minimalizacji jego wpływu na środowisko i klimat, np. poprzez promowanie jako paliwa LPG poprawienie stanu technicznego dróg.

8.3 Kierunki „Planu” do roku 2020

Kierunkami głównymi PGN jest uzyskanie mniejszego zużycia energii cieplnej i elektrycznej (również poprzez zwiększenie udziału OZE w ogólnym bilansie produkcji i zużycia energii) w poszczególnych obszarach, skutkujące osiągnięciem celu, jakim jest redukcja emisji CO2 do roku 2020 o 20%.

Kierunkami głównymi są: - dalsza gazyfikacja gminy, - ograniczenie i optymalizacja zużycia energii elektrycznej poprzez wymianę źródeł światła w budynkach użyteczności publicznej i oświetleniu ulicznym, - ograniczenie i optymalizacja zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budynków oraz wymianę źródeł ogrzewania na inne, bardziej efektywne i mniej emisyjne, - wspieranie transportu (Łódzki Tramwaj Regionalny, Modernizacja taboru autobusowego) - zastosowanie OZE w budynkach (pompy ciepła, fotowoltaika), Kierunkami pośrednimi są: - wyraźne oszczędności w budżecie, - udoskonalenie zarządzania, wykorzystanie potencjału gminy w zakresie ograniczania emisji zanieczyszczeń, - poprawa jakości powietrza, - lepszy wizerunek władz samorządowych w oczach mieszkańców, - ograniczenie zużycia i kosztów energii używanej przez odbiorców, - zwiększenie komfortu korzystania z budynków i instalacji, - ochrona zdrowia obywateli, - bezpieczeństwo energetyczne, ekologiczne i ekonomiczne, - monitoring zużycia energii w budynkach gminy w oświetleniu dróg, - edukacja mieszkańców w zakresie OZE oraz efektywnego gospodarowania energią, - wprowadzanie nowoczesnych technologii w budownictwie, - przygotowanie pracowników Urzędu Gminy do roli specjalistów w zakresie efektywności energetycznej. 8.4 Czynniki potencjalnie oddziałujące na realizację „Planu” – analiza SWOT

Realizację „Planu” należy m.in. postrzegać poprzez pryzmat społecznych korzyści, które wystąpią w ramach realizacji poszczególnych zadań. Wszelkie działania gminy podwyższające, jakość usług oraz środowiska naturalnego przy jednoczesnym zapewnieniu spełnienia potrzeb mieszkańców w zakresie energetycznym z pewnością zostaną pozytywnie odebrane przez lokalną opinię publiczną. Dla celów planowania działań wykonano analizę SWOT.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 77

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

(S) SILNE STRONY (W) SŁABE STRONY - Aktywna postawa władz Gminy w zakresie działań na rzecz - Niewystarczające środki finansowe na realizację działań, w ochrony środowiska i ochrony klimatu, tym dofinansowania działań przewidzianych do realizacji przez - Doświadczenia w realizacji projektów z zakresu efektywności społeczeństwo, energetycznej (działania wynikające z „Założeń do planu - Brak możliwości utworzenia jednego, centralnego systemu zaopatrzenia…”), ogrzewania, - Możliwości Gminy w zakresie upraw energetycznych i - Brak zasadności utworzenia komunikacji publicznej, celem wykorzystania OZE np. miskant olbrzymi, miskant cukrowy, zredukowania emisji ze środków transportu indywidualnego, spartina preriowa, palczatka Gerarda, ślazowiec pensylwański, - Niewielka świadomość społeczna w zakresie ochrony klimatu, słonecznik bulwiasty, - Postępująca gazyfikacja Gminy

(O) SZANSE (T) ZAGROŻENIA - Chęć społeczeństwa Gminy do przeprowadzenia działań, - Wciąż jeszcze kosztowne instalacje oparte o OZE i działania - Krajowe zobowiązania dotyczące zapewnienia termomodernizacyjne, odpowiedniego poziomu energii odnawialnej i biopaliw na - Ogólnokrajowy trend wzrostu zużycia energii elektrycznej, poziomie krajowym, w zużyciu końcowym, - Wzrost udziału transportu indywidualnego i tranzytu w zużyciu - Wymagania UE dotyczące efektywności energetycznej, energii i emisjach z sektora transportowego na terenie Gminy, - Wsparcie finansowe UE dla inwestycji w OZE, termomodernizację i rozbudowę sieci ciepłowniczej, fundusze zewnętrzne na działania na rzecz efektywności energetycznej i redukcji emisji (fundusze europejskie, środki krajowe), - Wzrastająca presja na racjonalne gospodarowanie energią i ograniczanie emisji w skali europejskiej i krajowej, - Rozwój technologii energooszczędnych oraz ich coraz większa dostępność (np. tanie energooszczędne źródła światła), - Naturalna wymiana indywidualnych środków transportu na pojazdy ekonomiczniejsze, - Wzrost cen nośników energii powodujący presję na ograniczenie końcowego zużycia energii, - Rosnące zapotrzebowanie ze strony użytkowników energii na działania proefektywnościowe, - Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 78

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

9. Ogólna analiza ekonomiczna i harmonogram działań

Etap wdrożenia działań jest kluczowym elementem realizacji strategii redukcji emisji gazów cieplarnianych. Właściwe zaplanowanie działań umożliwi ich skuteczną implementację i pozwoli osiągnąć założone cele. Dla wszystkich planowanych działań powinny być sporządzone szczegółowe plany realizacji zadań z zastosowaniem podejścia projektowego. Podejście do realizacji zadań w ramach zarządzania projektowego pozwoli skutecznie zarządzać procesem wdrożenia „Planu”. 9.1 Źródła finansowania

Działania przewidziane w „Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015-2020” będą finansowane ze środków zewnętrznych i własnych gminy. Środki na realizację powinny być zabezpieczone głównie w programach krajowych i europejskich dostępnych na szczeblu międzynarodowym, krajowym oraz regionalnym, a we własnym zakresie – konieczne jest wpisanie działań długofalowych do wieloletnich planów inwestycyjnych oraz uwzględnienie wszystkich działań w budżecie gminy i jednostek podległych na każdy rok.

Przewiduje się pozyskanie zewnętrznego wsparcia finansowego (w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek) dla prowadzonych działań. W zakresie działań, które nie będą realizowane bezpośrednio przez gminę istnieje również możliwość pozyskania finansowania zewnętrznego, choć z innych środków. Ponadto możliwe jest również tworzenie przez gminy systemu zachęt w postaci ulg podatkowych z podatków lokalnych za podejmowane przez mieszkańców działania służące realizacji PGN.

Podstawą do wyznaczenia kosztów działań i sposobów finansowania były szacunki oparte na dotychczasowych doświadczeniach w realizacji oraz na dostępnych danych rynkowych. Sumaryczne zestawienie kosztów przedstawia harmonogram rzeczowo-finansowy PGN.

Ponieważ nie można zaplanować w budżecie gminy szczegółowo wszystkich wydatków z wyprzedzeniem do roku 2020, stąd też kwoty przewidziane na realizację poszczególnych zadań należy traktować jako szacunkowe zapotrzebowanie na finansowanie, a nie planowane kwoty do wydatkowania. Kwoty te powinny zostać uwzględnione w Wieloletniej Prognozie Finansowej (zgodnie z wymogami ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych oraz wymogami NFOŚiGW dla PGN).

W ramach corocznego planowania budżetu gminy i jednostek gminnych na kolejny rok, wszystkie jednostki wskazane w Planie, jako odpowiedzialne za realizację działań powinny zabezpieczyć w budżecie środki na realizację odpowiedniej części przewidzianych zadań. Pozostałe działania, dla których finansowanie nie zostanie zabezpieczone w budżecie, powinny być brane pod uwagę w ramach pozyskiwania środków z dostępnych funduszy zewnętrznych.

Przewidywane źródła finansowania działań Dla każdego działania (w części dotyczącej planowanych działań) określono planowane i potencjalne źródła finansowania. Dodatkowo przedstawiono listę aktualnie dostępnych możliwości finansowania działań zawartych w Planie (finansowanie działań w zakresie gospodarki niskoemisyjnej). Dostępne obecnie źródła (poza budżetem gminy), to przede wszystkim: - Środki krajowych programów operacyjnych na lata 2014-2020 (w szczególności Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko): - Kontrakt Terytorialny Województwa Łódzkiego, - Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020: - Program Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (w ramach RPO), - Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego „Oszczędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii”,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 79

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- Polsko-Szwajcarski Program Współpracy, - Program LIFE+, - Program Horizon 2020, - System Zielonych Inwestycji (GIS) – programy priorytetowe: - GAZELA niskoemisyjny transport miejski, - KAWKA likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii, - LEMUR energooszczędne budynki użyteczności publicznej, - RYŚ - termomodernizacja budynków jednorodzinnych, - SOWA - Energooszczędne oświetlenie uliczne, - NFOŚiGW - Efektywne wykorzystanie energii: - dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych, - dopłaty do kredytów na kolektory słoneczne, - WFOŚiGW - ochrona atmosfery - inne działania ochrony środowiska - Fundusz Remontów i Termomodernizacji BGK: - premia termomodernizacyjna, - premia remontowa, - Bank BOŚ – „Kredyt z Klimatem”: - Program Efektywności Energetycznej w Budynkach, - Program Modernizacji Kotłów, - Program PROSUMENT – dofinansowanie mikroinstalacji OZE; - System białych certyfikatów;

Szczegółowy opis zewnętrznych źródeł dofinansowania przedstawiono w załączniku nr 1. 9.2 Ogólna analiza ekonomiczna

Na potrzeby określenia oszczędności eksploatacyjnych wynikających z realizacji „Planu” posłużono się danymi literaturowymi na temat uzyskiwania efektów energetycznych przy wykorzystaniu prostych działań związanych z termomodernizacją i zużyciem energii elektrycznej.

Efekty energetyczne wybranych usprawnień termomodernizacyjnych i elektroenergetycznych przedstawiono w załączniku nr 2.

W zakresie energooszczędności świadomość społeczeństwa nieustannie podnoszą informacje przekazywane głównie za pośrednictwem środków masowego przekazu. Ogólnie rzecz biorąc stwierdzić można, że społeczeństwo dba o ograniczenie zużycia prądu, gazu i energii cieplnej. Wynika to nie tylko ze świadomości ekologicznej, ale przede wszystkim ze świadomości ekonomicznej. Nieustannie rosnące ceny za prąd, gaz i ciepło (z sieci ciepłowniczej, lub pośrednio za paliwo grzewcze) motywują dość skutecznie do podjęcia działań ograniczających zużycie, a przez to obniżenie wynikających z niego opłat. Zaobserwować można, szczególnie w wypowiedziach użytkowników różnych forum internetowych, wdrażanie w życie zdobytej wiedzy na temat energooszczędności, termoizolacyjności, nowych technologii i korzyści z ich zastosowania itp. Wymiana żarówek na źródła światła mniej energochłonne, urządzeń na te, które charakteryzują się klasą energooszczędności A, A+ lub A++, wyłączanie odbiorników energii, kiedy się z nich nie korzysta, zakręcanie dopływu gorącej wody do grzejników, kiedy chce się otworzyć okno, uszczelnianie, a nawet wynajmowanie kamer termowizyjnych, to niektóre z wdrażanych działań, realizowanych przez mieszkańców domów i mieszkań. Działania powyższe, realizowane we własnych gospodarstwach, nie zawsze realizowane są poza nimi, np. w budynkach użyteczności publicznej. W takich sytuacjach, niestety, nadal zastosowania mogą wymagać

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 80

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 wszelkiego rodzaju informacje bezpośrednio lub pośrednio kierowane do osób korzystających, o wyłączaniu światła, zamykaniu okien lub zakręcaniu grzejników, itp.

Działaniem edukacyjno-prewencyjnym powinni zająć się właściciele lub administratorzy budynków. Przykładem działania prewencyjnego może być zastosowanie włączników wyposażonych w automatykę (czujniki zmierzchu, ruchu lub czasowe), uniemożliwiające pozostawianie włączonych odbiorników energii, niekiedy nawet na cały okres nieobecności (np. dni wolnych od pracy).

9.3 Harmonogram działań – wdrożenie przedsięwzięć

9.3.1 Ograniczanie emisji w budynkach

Budynki w skali kraju odpowiadają za największy procent zużycia energii, głównie cieplnej. Działania związane ze zmianą parametrów energetycznych budynku, polegające na podniesieniu jego standardu energetycznego nazywane są termomodernizacją. Są to działania inwestycyjne w budynkach mające doprowadzić do zwiększenia efektywności energetycznej obiektu. Termomodernizacja ma na celu zmniejszenie kosztów ponoszonych na ogrzewanie budynku. Obejmuje ona zmiany zarówno w systemach ogrzewania i wentylacji, jak i strukturze budynku oraz instalacjach doprowadzających ciepłą wodę. Zakres termomodernizacji, podobnie jak jej parametry techniczne i ekonomiczne, określane są poprzez przeprowadzenie audytu energetycznego. Najczęściej przeprowadzane działania to: - docieplanie ścian zewnętrznych i stropów, - wymiana okien, - wymiana lub modernizacja systemów grzewczych.

Zakres możliwych zmian jest ograniczony istniejącą bryłą, rozplanowaniem i konstrukcją budynków. Za możliwe i realne uznaje się średnie obniżenie zużycia energii o 20-25 % w stosunku do stanu aktualnego, ale w praktyce możliwe są też większe oszczędności, co jednak zależy od stanu technicznego budynku przed pracami termomodernizacyjnymi.

Działania: - Termomodernizacja budynków oświatowych - Termomodernizacja budynków gminnych - Termomodernizacja budynków mieszkalnych społeczeństwa

9.3.2 Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii

W ramach tego obszaru ujęte są działania w zakresie wykorzystania energii odnawialnej oraz innych alternatywnych źródeł energii, służące ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i innych szkodliwych zanieczyszczeń. Odnawialne źródła energii w większości są bezemisyjne, choć oczywiście spalanie biomasy powoduje emisje, jednak uważa się, że bilansuje się ona do zera przez to, że emisje powodowane przez biomasę są nie większe niż pochłonięty za życia rośliny CO2. Kolejną korzyścią odnawialnych źródeł energii jest ich dostępność lokalna, tzn. wykorzystywane są zasoby znajdujące się na miejscu, poza specyficznymi sytuacjami, w których istnieje możliwość transportu paliwa (biomasa). W efekcie zastosowanie tego rodzaju rozwiązań pozwala osiągnąć kilka celów – ograniczyć emisję gazów cieplarnianych (bo zastępujemy energię pozyskaną tradycyjnie z wysokoemisyjnych źródeł kopalnych energią pozyskaną bezemisyjnie bądź zeroemisyjnie), zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne dzięki produkcji energii lokalnie oraz przyczynić się do realizacji celu związanego z udziałem OZE w końcowym zużyciu energii. Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne, która weszła w życie we wrześniu 2013 roku wprowadziła pojęcie mikroinstalacji. Pojęcie to zostało doprecyzowane ustawą z dnia 20.02.2015 o odnawialnych źródłach energii.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 81

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Zgodnie z definicją jest to odnawialne źródło energii, o łącznej zainstalowanej mocy elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 120 kW. Energię elektryczną z nowobudowanych instalacji odnawialnego źródła energii, od wytwórcy energii z mikroinstalacji do mocy do 3 kW włącznie odkupuje przedsiębiorstwo energetyczne (operator systemu dystrybucyjnego – zwanego w ustawie sprzedawcą zobowiązanym) po określonej stałej cenie jednostkowej, która w przypadku następujących rodzajów instalacji odnawialnych źródeł energii wynosi odpowiednio: - hydroenergia – 0,75 zł za 1 kWh, - energia wiatru na lądzie – 0,75 zł za 1 kWh, - energia promieniowania słonecznego – 0,75 zł za 1 kWh.

Natomiast w wypadku mikroinstalacji o mocy powyżej 3 kW do 10 kW włącznie, przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek odkupić energię elektryczną po określonej stałej cenie jednostkowej, która w przypadku następujących rodzajów instalacji odnawialnych źródeł energii wynosi odpowiednio: - biogaz rolniczy – 0, 70 zł za 1 kWh, - biogaz pozyskany z surowców pochodzących ze składowisk odpadów – 0,55 zł za 1 kWh, - biogaz pozyskany z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków – 0,45 zł za 1 kWh, - hydroenergia – 0,65 zł za 1 kWh, - energia wiatru na lądzie – 0,65 zł za 1 kWh, - energia promieniowania słonecznego – 0,65 zł za 1 kWh.

Sprzedawca zobowiązany (powołany przez Urząd Regulacji Energetyki) ma obowiązek zakupu energii elektrycznej z instalacji odnawialnego źródła energii, o którym jest mowa powyżej, przez okres kolejnych 15 lat, liczony od dnia oddania do użytkowania tej instalacji.

Działania: - Wykonanie odnawialnych źródeł energii w budynkach gminnych - Wykonanie odnawialnych źródeł energii w budynkach mieszkalnych społeczeństwa

9.3.3 Ekologiczne oświetlenie

W ramach obszaru ujęte są priorytety i działania w zakresie zastosowania energooszczędnych technologii oświetleniowych w oświetleniu wewnętrznym obiektów. Zastosowanie energooszczędnych rozwiązań technologicznych w zakresie oświetlenia przyczynia się bezpośrednio do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń oraz służy poprawie efektywności energetycznej. Działania i priorytety zawarte w tym obszarze zrealizują potrzeby gminy w zakresie: - poprawy efektywności energetycznej stosowanych technologii oświetleniowych; - optymalizacji rocznego czasu świecenia źródeł światła; - zwiększającego się zapotrzebowania na nowe punkty świetlne; - kosztów energii związanych z oświetleniem.

Działania: - Wymiana oświetlenia w obiektach użyteczności publicznej

9.3.4 Efektywna produkcja i dystrybucja ciepła

Zaopatrzenie mieszkańców oraz obiektów użyteczności publicznej jak i obiektów służących prowadzeniu działalności gospodarczej na potrzeby centralnego ogrzewania (c.o.) oraz ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) jest jednym z podstawowych wymogów bezpieczeństwa energetycznego oraz komfortu społeczności lokalnej. Energetyka, w tym cieplna, stanowi jednak znaczące źródło emisji atmosferycznych, a poprzez to, że wykorzystuje w przeważającej

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 82

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 mierze paliwa kopalne przyczynia się do pogorszenia stanu środowiska naturalnego. Ponadto, zwłaszcza w wypadku kotłowni indywidualnych, domowych często się zdarza wykorzystanie jako paliwa śmieci lub innych nie przeznaczonych do tego celu materiałów. Powoduje to wyzwalanie się do atmosfery szeregu szkodliwych substancji, niebezpiecznych dla zdrowia człowieka oraz środowiska (tzw. niska emisja).

Działania: - Wymiana źródeł ogrzewania w budynkach mieszkalnych społeczeństwa

Działanie obejmuje m.in.: - stworzenie systemu wsparcia dla mieszkańców na wymianę źródeł ciepła, - promocję niskoemisyjnych źródeł ciepła, - demontaż starych źródeł ciepła, wymiana na nowe oraz modernizacja wewnętrznego systemu c.o. (o ile wymagana) i c.w.u. Dopuszczalne jest montowanie instalacji służących wyłącznie dla potrzeb c.w.u. pod warunkiem, że częściowo ograniczy to zużycie energii nieodnawialnej w obiekcie.

W przeważającej części gospodarstw zamontowane są stare kotły węglowe. Korzystanie z kotłów węglowych przyczynia się w znaczącym stopniu do pogorszenia jakości powietrza. Problemem pozostaje przede wszystkim tzw. niska emisja zanieczyszczeń powstająca przy spalaniu węgla w małych lokalnych źródłach ciepła – kotłach, piecach kaflowych czy też piecach kuchennych, itp. Przykładem dobrej praktyki w zakresie poprawy jakości powietrza jest ograniczenie emisji poprzez wymianę starego źródła ciepła na nowe, ekologiczne źródło ciepła. W przypadku zastosowania takiego rozwiązania na szeroką skalę, uzyskuje się znaczący efekt w postaci ograniczenia emisji na terenie gminy. Jednym z proekologicznych materiałów opałowych jest ekogroszek, wytwarzany z wysokokalorycznego węgla o niskiej zawartości siarki, dwutlenku siarki w spalinach i popiołów. Nowoczesne kotły na ekogroszek muszą być wyposażone w tzw. palenisko retortowe. Dzięki zasobnikowi i podajnikowi opał można dokładać co 2-3 dni, a automatyka steruje spalaniem, dozowaniem paliwa i powietrza. Poza efektem ograniczenia emisji występuje efekt ekonomiczny. Eksploatacja pieca na ekogroszek może być tańsza nawet o 40% od tradycyjnego pieca. Innym rozwiązaniem jest zastosowanie kotła na paliwo gazowe. Zaletą zastosowania kotła gazowego jest poza maksymalnym efektem ekologicznym, uzyskanie wysokiego komfortu i bezpieczeństwa użytkowania. Nowoczesne kondensacyjne kotły gazowe, pozwalają uzyskać niskie koszty ogrzewania oraz podgrzewania wody użytkowej. Zastosowanie tzw. zamkniętej komory spalania pozwala instalować kocioł gazowy w pomieszczeniu z ograniczoną kubaturą i wentylacją.

Istnieje możliwość uzyskania dofinansowani na wymianę źródeł ciepła np. z programów:

 z programu KAWKA oferowanego wspólnie przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi,  z programu RYŚ ferowanego wspólnie przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej  środki dla gmin na ten cel uruchomi również Województwo Łódzkie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego  można skorzystać z preferencyjnego kredytu na wymianę kotłów węglowych na kocioł gazowy lub olejowy udzielanego przez Bank Ochrony Środowiska.

9.3.5 Niskoemisyjny transport

Działaniami związanymi z ograniczeniem emisji z sektora transportu jest budowa, rozbudowa lub przebudowa systemu komunikacyjnego Gminy, celem jego udrożnienia i odciążenia gminy od ruchu tranzytowego oraz nadmiernego ruchu lokalnego.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 83

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Wskaźniki rezultatu: - ograniczenie zużycia energii i ograniczenie emisji CO2 w sektorze transportu (zarówno prywatnego i publicznego), - wzrost średniej prędkości przejazdowej pojazdów kołowych.

Działania: - Modernizacja lub budowa dróg publicznych na terenie Gminy - działanie obejmuje modernizację istniejących odcinków dróg lub budowę nowych, według najnowszych standardów, - Montaż instalacji LPG w pojazdach społeczeństwa - działanie obejmuje dofinansowanie do montażu instalacji LPG w pojazdach społeczeństwa, w wysokości nie większej niż 1000 zł/ pojazd/gospodarstwo domowe.

9.3.6 Gospodarka przestrzenna

Od właściwej polityki w zakresie przestrzennego planowania Gminy zależy możliwość dalszego zrównoważonego rozwoju. Podczas procesu planowania przestrzennego należy wziąć pod uwagę kwestie zrównoważonego wykorzystania zasobów, w tym możliwości ograniczenia zużycia energii, a także przyjaznego dla użytkownika. Można to osiągnąć poprzez, przykładowo: ustalenie optymalnych węzłów komunikacyjnych, lokalizacji nowych obiektów, które będą generować ruch (np.: budynki oświaty, budynki służby zdrowia itd.), odpowiednie ustalenia dotyczące dostawy mediów oraz gospodarki odpadami.

Działania: - Niskoemisyjna gospodarka przestrzenna

W ramach tego działania mogą być realizowane wszystkie zadania zapewniające korzyści ekonomiczne, społeczne i środowiskowe (zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju). Realizacja tego priorytetu może przyczynić się do stworzenia w gminie strefy, gdzie powstaną budynki, które będą obligatoryjnie wykorzystywać OZE (np. fotowoltaika, kolektory słoneczne). Dodatkowo, budynki mogą być budowane według wysokich standardów energetycznych, co dodatkowo zmniejszy ich zapotrzebowanie na energię. Takie osiedle może stanowić wizytówkę gminy przyjaznej środowisku. Plany i strategie mogą również uwzględniać i zapewniać odpowiednie warunki do rozwoju niskoemisyjnego transportu. Przy planowaniu nowych osiedli ale także przy planowaniu nowych szlaków komunikacyjnych, zaleca się uwzględnienie odpowiedniej infrastruktury dla niskoemisyjnego transportu.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 84

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

9.3.7 Informacja i edukacja

W ramach priorytetu mogą być realizowane wszystkie działania informacyjno-edukacyjne w zakresie efektywności energetycznej i OZE, zrównoważonej mobilności, wpływu działań na środowisko naturalne i ludzi, ukazania korzyści ekonomicznych dla mieszkańców, firm i gminy (połączone z wyjazdami studyjnymi do przykładowych instalacji). Przystępna, zidentyfikowana na różne grupy społeczne edukacja powinna być dostosowana do wieku, płci i statusu zawodowego i społecznego danej grupy społecznej. Edukacja i kampania informacyjna mogą przyjąć różne formy przekazu.

Skuteczność działań promocyjnych i informacyjnych zależy od grupy docelowej. Na etapie dostosowywania form przekazu istotne są następujące zagadnienia: jak członkowie grupy docelowej kształtują swoje opinie, do kogo zwracają się po pomoc i radę, jakie są najważniejsze kryteria, którymi się kierują dokonując wyboru (na przykład wybierając sposób ogrzewania domu itp.). Odpowiedzi na te pytania stanowią bazę kampanii informacyjnej.

Przykładowo, grupy docelowe racjonalnego wykorzystania energii można podzielić na: - sektor publiczny (instytucje rządowe i samorządowe, organizacje non-profit); - prywatne przedsiębiorstwa (przemysł i usługi); - indywidualni konsumenci (mieszkańcy gminy, studenci, uczniowie, media).

Działania: - Informacja i promocja działań Gminy w zakresie gospodarki niskoemisyjnej

Celem działania jest jak najszersze poinformowanie społeczności lokalnej oraz w miarę możliwości w kraju i za granicą o działaniach podejmowanych przez gminę celem osiągnięcia celów związanych z gospodarką niskoemisyjną. Ma to służyć edukacji społeczeństwa odnośnie działań, jakie można podejmować w tym zakresie oraz efektów, jakie działania te przynoszą, zarówno w aspekcie środowiskowym, jak i ekonomicznym oraz zdrowotnym.

Obejmują one w szczególności: - Informacje na stronie internetowej Urzędu Gminy, - Stworzenie serwisu informacyjnego poświęconego korzyściom z realizacji zadań z zakresu gospodarki niskoemisyjnej na poziomie indywidualnym, środowiska pracy, wypoczynku i w sferze publicznej, pokazującym możliwości realizacji takich działań oraz informującym o działaniach w tym zakresie, - Włączanie się i inicjowanie projektów zmierzających do promocji działań z zakresu efektywności energetycznej, OZE oraz poszanowania środowiska. 9.3.8 Usługi doradcze dla mieszkańców w zakresie efektywności energetycznej, ograniczania emisji GHG oraz zastosowania OZE

W ramach działalności Koordynatora można przewidzieć uruchomienie konsultacji – świadczenia usług doradczych dla mieszkańców z zakresu efektywności, ograniczania emisji oraz zastosowania odnawialnych źródeł energii. Doradztwo powinno być świadczone bezpośrednio (np. w ramach wyznaczonych godzin, w urzędzie), a także pośrednio poprzez uruchomienie specjalnych, tematycznych serwisów internetowych dla mieszkańców. W ramach świadczonego doradztwa można również przewidzieć wykonywanie przeglądów energetycznych dla mieszkańców (spełniających określone kryteria – np. dochodowe), tak aby umożliwić mieszkańcom zapoznanie się ze stanem energetycznym ich budynków, a także rozpowszechnić wiedzę na ten temat w społeczeństwie. Jest to działanie wspierające realizację innych działań – efekty są uwzględnione w działaniach informacyjnych i promocyjnych. Koszty realizacji usług w ramach bieżącej działalności Koordynatora, uruchomienie serwisu internetowego.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 85

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

9.3.9 Edukacja przedsiębiorców poprzez zielone zamówienia publiczne

Polskie prawo przewiduje możliwość zdefiniowania wymogów dotyczących zagadnień ochrony środowiska w zestawieniu niezbędnych wymagań oferty przetargu. Te zagadnienia są regulowane ustawą Prawo Zamówień Publicznych, a w szczególności art. 30 ust. 6 i art. 91 ust.2. Komisja Europejska wydała również dokument, który zawiera wskazówki co do przeprowadzania „zielonych” przetargów. Wszystkie zadania w ramach tego działania mogą być wykonane własnym nakładem Urzędu Gminy i mogą one dotyczyć nie tylko przetargów, ale również zakupów „z wolnej ręki”. Należy uwzględnić kryteria efektywności energetycznej w definiowaniu wymagań dotyczących zakupów produktów (np. klasa efektywności energetycznej, niskie zużycie paliwa itp.). W miarę możliwości należy również takie kryteria stosować w ramach zakupów usług (np. poprzez wymaganie od wykonawców robót budowlanych posługiwania się pojazdami spełniającymi określone normy EURO). Rolą właściwego Referatu jest koordynacja wdrażania „zielonych zamówień” w codziennym funkcjonowaniu urzędu, poprzez pomoc dla wydziałów merytorycznych w prawidłowym przygotowaniu dokumentacji postępowań o udzielenie zamówienia publicznego.

Należy podkreślić, iż opis przedmiotu zamówienia nie powinien zawierać informacji dyskryminujących określony produkt lub wykonawcę, gdyż stanowi to naruszenie podstawowych zasad zamówień publicznych. Właściwe określenie przedmiotu zamówienia to takie, z którego wprost wynika, jakie aspekty środowiskowe uwzględnione zostaną w zamówieniu (np. dostawa papieru pochodzącego z recyklingu). Zamawiający może również opisać przedmiot zamówienia przez wskazanie wymagań funkcjonalnych, z uwzględnieniem opisu oddziaływania na środowisko. Opisując przedmiot zamówienia zamawiający może również zawrzeć wymagania środowiskowe dotyczące metod i procesu produkcji, a także materiałów lub substancji, które zamawiany produkt musi lub nie może zawierać. Trzeba jednak zaznaczyć, iż opis przedmiotu zamówienia nie może prowadzić do nieuzasadnionego ograniczenia konkurencji.

9.3.10 Szkolenia w zakresie efektywności energetycznej, zmian klimatu i OZE

Szkolenia skierowane do szerokiego grona odbiorców pomogą propagować właściwe wzorce zachowań. Szkolenia powinny być skierowane do odpowiednich grup odbiorców, w szczególności powinny objąć: - nauczycieli – docelowo wiedza przez nich nabyta powinna być przekazywana uczniom w szkołach; - kierowców – ta grupa powinna być szkolona z zasad eko-jazdy; zakłada się, że około 200 kierowców będzie efektywnie stosowało zasady ekojazdy, - przedsiębiorców prywatnych – w zakresie właściwego kształtowania nawyków oszczędności energii w miejscu pracy. 9.3.11 Akcje informacyjne i promocyjne skierowane do mieszkańców, konferencje, działania promocyjne w ramach realizowanych projektów

Działania w tym zakresie realizowane będą przede wszystkim przez Koordynatora, we współpracy z innymi jednostkami. Działanie to obejmuje prowadzenie kampanii informacyjnych i promocyjnych w zakresie szeroko rozumianego zrównoważonego korzystania z energii, w szczególności należy wskazać takie wydarzenia jak: - Dni Energii, - Tydzień Zrównoważonej Energii, - Tydzień Zrównoważonego Transportu (m.in. dzień bez samochodu), - Godzina dla Ziemi, - Dzień Czystego Powietrza, - Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata i in.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 86

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Bardzo istotne są takie działania jak pogadanki, prelekcje w szkołach i dla mieszkańców w siedzibach Rad Sołeckich – z wykorzystaniem m.in. filmów i prezentacji. Ważne jest prezentowanie ciekawych tematów np. „jak zmniejszyć zużycie prądu w gospodarstwie nie ponosząc kosztów?”

Dodatkowo, w ramach akcji informacyjnych, należy przewidzieć działania promocyjne realizowanych przez Urząd projektów europejskich (w szczególności konferencje i warsztaty skierowane do mieszkańców oraz inne formy bezpośrednio angażujące, zwłaszcza przedsiębiorców z gminy). Działania te muszą być realizowane konsekwentnie i cyklicznie, tak aby swoim oddziaływaniem obejmowały jak największą liczbę odbiorców. Bardzo ważnym czynnikiem jest wskazanie administracji samorządowej jako podejmującej wyzwania i dającej dobry przykład mieszkańcom. Należy również uwzględnić informowanie i promowanie PGN dla Gminy na lata 2015-2020 – mieszkańcy muszą mieć świadomość istnienia i realnego funkcjonowania tego „Planu”.

9.4 Harmonogram działań – wdrożenie przedsięwzięć

W tabeli nr 9.4-1 i 9.4-2 przedstawiono proponowany w latach 2015-2020 zakres działań wynikający z analiz dokonanych w niniejszym Planie Gospodarki Niskoemisyjnej.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 87

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 9.4-1 Harmonogram działań- gmina Sposób Efekt Ilość energii Efekt Koszt Efekt Podmiot odpowiedzialny Źródło wyliczenia emisyjny Sposób wyliczenia wytworzona zainwestowanych Lp. Rodzaj działania działania energetyczny Beneficjent finansowania efektu w efektu emisyjnego z OZE w środków w zł w MWh/rok energetycznego MgCO2/rok MWh 3/10/25 lat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Montaż instalacji OZE Obliczono moc Emisja wyliczona ze instalacji na współczynnika CO2 dla podstawie Wyposażenie budynków użyteczności Budżet gminy energii elektrycznej nie powierzchni pod 1.1 1 000 000 Gmina Ozorków WFOŚiGW 128 126 produkowanej lokalnie i 126 317,46 publicznej w instalacje fotowoltaiczną (15 instalację. 10 kW ilości wyprodukowanej budynków), łącznie ok. 150 kW NFOŚiGW pozwalają energii z OZE (0,982 uzyskać ok. 8,5 Mg / MWh) MWh energii. suma 1 000 000 - - 128 - 126 - 126 2 Modernizacja, rozbudowa lub wymiana źródeł ciepła 2.1 Brak zaplanowanych działań suma - - - - 3 Budowa nowych obiektów o wysokim standardzie energetycznym 3.1 Brak zaplanowanych działań suma ------4 Termomodernizacja obiektów na terenie gminy Na podstawie Termomodernizacja budynków Na podstawie danych budżet gminy danych zawartych użyteczności publicznej w gminie Ozorków zawartych w audytach RPO WŁ 2014- w audytach 4.1 1) Budynek Ochotniczej Straży Pożarnej 2 842 952 Gmina Ozorków 475 128 energetycznych dla energetycznych 0 w Solcy Wielkiej 2020 wymienionych dla wymienionych 2) Budynek Zespołu Szkół w Modlnej obiektów. obiektów. suma 2 842 952 475 128 0 5 Modernizacja i montaż energooszczędnego oświetlenia zewnętrznego i wewnętrznego Wymiana około 400 szt. źródeł światła z budżet gminy Wg danych Emisja wyliczona ze 5.1 130 950 Gmina Ozorków 56 55 55 2 380,91 tradycyjnych na energooszczędne w RPO WŁ 2014- producenta, 100 współczynnika CO2 dla

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 88

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Sposób Efekt Ilość energii Efekt Koszt Efekt Podmiot odpowiedzialny Źródło wyliczenia emisyjny Sposób wyliczenia wytworzona zainwestowanych Lp. Rodzaj działania działania energetyczny Beneficjent finansowania efektu w efektu emisyjnego z OZE w środków w zł w MWh/rok energetycznego MgCO2/rok MWh 3/10/25 lat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 budynkach gminnych 2020 szt. świetlówek energii elektrycznej nie LED to produkowanej lokalnie i oszczędność ilości wyprodukowanej ok.14 MWh/rok energii z OZE (0,982 Mg / MWh) Emisja wyliczona ze Moc paneli dla współczynnika CO2 dla jednej lampy Budowa i modernizacja oświetlenia budżet gminy energii elektrycznej nie 360W. 3kW 5.2 drogowego na terenie gminy Ozorków 720 000 Gmina Ozorków RPO WŁ 2014- 27 26 produkowanej lokalnie i 26 1 107,69 pozwalają ilości wyprodukowanej (szt. 40) 2020 uzyskać ok. 1,9 energii z OZE (0,982 MWh energii. Mg / MWh) suma 850 950 - - 83 - 81 - 26 6 Modernizacja i budowa nowych obiektów infrastruktury drogowej zmniejszającej emisję z transportu Przyjęto, iż 3% Emisja wyliczona ze budżet gminy samochodów Łódzki Tramwaj Regionalny, odcinek Ozorków współczynnika CO2 dla 6.1 2 345 977 Gmina Ozorków RPO WŁ 2014- 255 benzynowych nie 63 0 - Łódź (Gminy Ozorków 0,8 km) spalania benzyny będzie 2020 (0,249 Mg / MWh) użytkowana suma Brak zaplanowanych działań 2 345 977 - - 255 - 63 - 0 7 Modernizacja i budowa obiektów gospodarki odpadami 7.1 Brak zaplanowanych działań suma Brak zaplanowanych działań ------8 Modernizacja i budowa obiektów gospodarki wodno-ściekowej 8.1 Brak zaplanowanych działań suma - - - -

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 89

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Sposób Efekt Ilość energii Efekt Koszt Efekt Podmiot odpowiedzialny Źródło wyliczenia emisyjny Sposób wyliczenia wytworzona zainwestowanych Lp. Rodzaj działania działania energetyczny Beneficjent finansowania efektu w efektu emisyjnego z OZE w środków w zł w MWh/rok energetycznego MgCO2/rok MWh 3/10/25 lat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

9 Działania nieinwestycyjnie Niskoemisyjna gospodarka przestrzenna Założono, że na Założono, że na skutek skutek zapisów w zapisów w MPZP NFOŚiGW, PO MPZP powstanie powstanie 5 instalacji Urząd Gminy 9.1 6 000 KL, NMF, budżet 10 5 instalacji po 3 10 OZE po 3 kW, redukcja 10 24,00 Inwestorzy, mieszkańcy gminy kW, każda emisji to 0,982 Mg/MWh wyprodukuje 1,9 uzyskanej energii MWh/rok Informacja i promocja działań Gminy w Założono, że na Założono, że na skutek zakresie gospodarki niskoemisyjnej skutek działania działania nastąpi Urząd Gminy 9.2 2000 Budżet gminy 44 nastąpi redukcja 10 redukcja emisji na - Inwestorzy, mieszkańcy zużycia energii na poziomie 0,1% poziomie 0,1% Usługi doradcze dla mieszkańców w zakresie Założono, że na Założono, że na skutek efektywności energetycznej, ograniczania skutek doradztwa doradztwa 2 osoby emisji GHG oraz zastosowania OZE powstaną 2 rocznie zdecydują się Urząd Gminy instalacje OZE po założyć instalacje OZE 9.3 1 000 - 6 6 6 Inwestorzy, mieszkańcy 3 kW, redukcja o mocy 3 kW każda, emisji to 0,982 produkcja energii z Mg/MWh jednej 1,9 MWh/rok uzyskanej energii Edukacja przedsiębiorców poprzez zielone Założono, że na Założono, że na skutek zamówienia publiczne skutek działania działania nastąpi Urząd Gminy nastąpi redukcja redukcja zużycia energii Działanie 9.4 0 Jednostki podległe 1 emisji w 0 w budynkach - bezkosztowe Urzędowi Gminy budynkach publicznych – 0,5% publicznych – 0,5%

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 90

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Sposób Efekt Ilość energii Efekt Koszt Efekt Podmiot odpowiedzialny Źródło wyliczenia emisyjny Sposób wyliczenia wytworzona zainwestowanych Lp. Rodzaj działania działania energetyczny Beneficjent finansowania efektu w efektu emisyjnego z OZE w środków w zł w MWh/rok energetycznego MgCO2/rok MWh 3/10/25 lat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Szkolenia w zakresie efektywności Założono, że na Założono, że na skutek energetycznej, zmian klimatu i OZE WFOŚiGW, skutek działania działania nastąpi Urząd Gminy NFOŚiGW, nastąpi redukcja 9.5 1 000 65 0 redukcja zużycia energii - Inwestorzy, mieszkańcy PROW, budżet emisji w sektorze w sektorze gminy społeczeństwa – społeczeństwa – 0,15% 0,15% Akcje informacyjne i promocyjne skierowane do Założono, że na Założono, że na skutek mieszkańców, konferencje, działania skutek działania działania nastąpi promocyjne w ramach realizowanych projektów nastąpi redukcja Urząd Gminy RPO, PROW, redukcja zużycia energii 9.6 1 000 22 emisji w obszarze 7 - Inwestorzy, mieszkańcy budżet gminy w obszarze mieszkalnictwa, mieszkalnictwa, usług i usług i transportu transportu o 0,1% o 0,1% suma 11 000 - - 148 - 33 - 16

* w kolumnie nr 11 przedstawiono efekt zainwestowanych środków na poszczególne cele w przeliczeniu na rok, tym samym w kolumnie został wyliczony roczny koszt wytworzenia 1 MWh energii przy założeniu, iż instalacja powstała w wyniku inwestycji będzie eksploatowana przez 25 lat; w przypadku punktu 1.1 przyjęto, że instalacja powstała w wyniku inwestycji będzie eksploatowana przez 1 rok

W przypadku realizacji działań przedstawionych w tabeli nr 9.4-1, w obiektach należących do Gminy: - nastąpi redukcja zapotrzebowania na energię finalną o około 1089 MWh, - zmniejszy się emisja CO2 o około 431 Mg, - zwiększy się udział wytworzonej energii z OZE w ilości o około 168 MWh.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 91

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 9.4-2 Harmonogram działań- społeczeństwo

Efekt Podmiot Efekt Sposób wyliczenia Efekt Ilość energii Koszt działania Sposób wyliczenia zainwestowanych Lp. Rodzaj działania odpowiedzialny Źródło finansowania energetyczny efektu emisyjny w wytworzona z w zł efektu emisyjnego środków Beneficjent w MWh/rok energetycznego MgCO2/rok OZE w MWh 3/10/25 lat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Montaż instalacji OZE Emisja wyliczona ze Obliczono moc współczynnika CO2 instalacji na dla energii Montaż instalacji fotowoltaicznych na RPO WP 2014-2020 podstawie elektrycznej nie 1.1 budynkach mieszkalnych osób 2 400 000,00 mieszkańcy 85%, NFOŚ: GW, 228 powierzchni pod 224 produkowanej 224 428,57 fizycznych - teren gminy Ozorków Pożyczka banku instalację. 3 kW lokalnie i ilości pozwalają uzyskać wyprodukowanej ok. 1,9 MWh energii. energii z OZE (0,982 Mg / MWh) Emisja wyliczona ze Obliczono moc współczynnika CO2 instalacji na dla energii Montaż instalacji solarnych na podstawie elektrycznej nie NFOŚiGW (RYŚ), 1.2 budynkach mieszkalnych osób 4 000 000,00 mieszkańcy 672 powierzchni pod 660 produkowanej 660 242,42 Pożyczka banku fizycznych - teren gminy Ozorków instalację. 3 kW lokalnie i ilości pozwalają uzyskać wyprodukowanej ok. 2,8 MWh energii energii z OZE (0,982 Mg / MWh) suma 6 400 000,00 - - 900 - 884 - 884 2 Modernizacja, rozbudowa lub wymiana źródeł ciepła Przyjęto wymianę 15 Przyjęto wymianę 15 "NFOŚiGW (np.RYŚ), kotłów węglowych kotłów węglowych WFOŚiGW – Kawka, Wymiana 15 kotłów węglowych na komorowych o komorowych o 2.1 60 000,00 mieszkańcy, firmy budżet gminy, RPO, 34 68 0 15 kotów gazowych sprawności około 50 sprawności około 50 Fundusz % na 15 kotłów % na 15 kotłów Termomodernizacji gazowych o gazowych o

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 92

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 9.4-2 Harmonogram działań- społeczeństwo

Efekt Podmiot Efekt Sposób wyliczenia Efekt Ilość energii Koszt działania Sposób wyliczenia zainwestowanych Lp. Rodzaj działania odpowiedzialny Źródło finansowania energetyczny efektu emisyjny w wytworzona z w zł efektu emisyjnego środków Beneficjent w MWh/rok energetycznego MgCO2/rok OZE w MWh 3/10/25 lat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 sprawności około 95 sprawności około 95 % - różnica w % - różnica w wytworzeniu energii wytworzeniu CO2 finalnej między między spalaniem spalaniem węgla a węgla a spalaniem spalaniem gazu gazu Przyjęto wymianę 75 Przyjęto wymianę 75 kotłów węglowych kotłów węglowych komorowych o komorowych o sprawności około 50 sprawności około 50 % na 75 kotłów "NFOŚiGW (RYŚ), % na 75 kotłów retortowych o PProsument, WFOŚiGW retortowych o Wymiana75 kotłów węglowych na 75 sprawności około 80 2.2 675 000,00 mieszkańcy, firmy – Kawka, budżet gminy, 750 266 sprawności około 80 750 36,00 kotów węglowych retortowych % - redukcja węgla z RPO, Fundusz % - redukcja węgla z 375 Mg (średnia ilość Termomoderniacji 375 Mg (średnia ilość paliwa na kocioł 5 paliwa na kocioł 5 Mg Mg węgla) co daje węgla) Mg co daje oszczędność energii redukcje CO2 o 266 finalnej w ilości 750 Mg. MWh Przyjęto Przyjęto termomodernizację termomodernizację "NFOŚiGW (RYŚ), 75 budynków. 75 budynków. Prosument, WFOŚiGW Przyjęto, że średnio Przyjęto, że średnio w 2.3 Termomodernizacja 75 budynków 4 500 000,00 mieszkańcy, firmy – Kawka, budżet gminy, 500 177 500 360,00 w budynku do budynku do RPO, Fundusz ogrzewania zużywa ogrzewania zużywa Termomodernizacji się 4 Mg węgla na się 4 Mg węgla na rok. Ilość rok. Emisja CO2 =

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 93

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 9.4-2 Harmonogram działań- społeczeństwo

Efekt Podmiot Efekt Sposób wyliczenia Efekt Ilość energii Koszt działania Sposób wyliczenia zainwestowanych Lp. Rodzaj działania odpowiedzialny Źródło finansowania energetyczny efektu emisyjny w wytworzona z w zł efektu emisyjnego środków Beneficjent w MWh/rok energetycznego MgCO2/rok OZE w MWh 3/10/25 lat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 wyprodukowanego 4*75*6,67 MWh/1Mg ciepła = 4*75*6,67 węgla *0,354 MWh/1Mg węgla = CO2/MWh = 708 Mg 2001 MWh. Redukcja CO2. Redukcja emisji zużycia ciepła o 25 % o 25 % = 708 MWh * = 2001 MWh * 25 % 25 % = 177 Mg CO2. = 500 MWh. suma 5 235 000,00 1284 511 0 3 Budowa nowych obiektów o wysokim standardzie energetycznym 3.1 Brak zaplanowanych działań suma Brak zaplanowanych działań ------4 Termomodernizacja obiektów na terenie gminy

4.1 Brak zaplanowanych działań suma Brak zaplanowanych działań ------5 Modernizacja i montaż energooszczędnego oświetlenia zewnętrznego i wewnętrznego

5.1 Brak zaplanowanych działań suma Brak zaplanowanych działań ------6 Modernizacja i budowa nowych obiektów infrastruktury drogowej zmniejszającej emisję z transportu Emisja wyliczona ze NFOŚiGW, WFOŚiGW, Przyjęto wymianę 5 współczynnika CO2 Modernizacja 6.1 Modernizacja taboru autobusowego 8 000 000,00 Firma 12 autokarów na 3 dla spalania oleju taboru RPO WP 2014-2020 niskoemisyjne. napędowego (0,249 autobusowego Mg / MWh) suma 8 000 000 - - 12 - 3 - suma

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 94

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

* w kolumnie nr 11 przedstawiono efekt zainwestowanych środków na poszczególne cele w przeliczeniu na rok, tym samym w kolumnie został wyliczony roczny koszt wytworzenia 1 MWh energii przy założeniu, iż instalacja powstała w wyniku inwestycji będzie eksploatowana przez 25 lat ** w poszczególnych kolumnach kolorami oznaczono następujące działania: Inwestycje mieszkańców – kolor niebieski Inwestycje mieszkańców, przedsiębiorców – kolor zielony Inwestycje przedsiębiorców – kolor czerwony

W przypadku realizacji działań przedstawionych w tabeli nr 9.4-2, w obiektach mieszkalnictwo, przemysł i usługi: - nastąpi redukcja zapotrzebowania na energię finalną o około 2196 MWh, - zmniejszy się emisje CO2 o około 1398 Mg, - zwiększy się udział wytworzonej energii z OZE w ilości o około 884 MWh.

Działania w ramach PGN 2015-2020 to również wymierne oszczędności dla gminy wynikające z zaoszczędzonej energii (elektryczna, cieplna, paliwa transportowe i in.). Rzeczywiste oszczędności będą zapewne większe, ze względu na rosnące na przestrzeni lat ceny paliw i energii elektrycznej i cieplnej. Ponadto należy podkreślić inne pośrednie korzyści takie jak ograniczenie emisji zanieczyszczeń do środowiska (m.in. pyły, benzo/a/-piren oraz tlenki azotu i siarki) co będzie miało wpływ na zdrowie i poprawę jakości życia mieszkańców.

Poprzez ograniczenie zużycia energii i wzrost produkcji energii z OZE, realizacja PGN 2015-2020 przyczynia się również do poprawy bezpieczeństwa energetycznego Gminy. Przedstawione w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy na lata 2015-2020 cele oraz działania przyczyniają się do realizacji krajowej i unijnej strategii ochrony klimatu

Należy również podkreślić fakt, że realizacja PGN dla Gminy na lata 2015-2020 powinna pomagać utrzymaniu konkurencyjności gospodarki Gminy. Realizacja polityki klimatyczno-energetycznej na poziomie lokalnym to szansa dla gospodarki gminy, którą należy wykorzystać poprzez konsekwentne działania skierowane na ‘zazielenienie’ lokalnej gospodarki – władze gminy powinny się zaangażować i wspierać takie inicjatywy oraz inne, które będą wpisywały się w politykę niskowęglowego rozwoju.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 95

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

9.5 Wykaz działań/zadań i środki zaplanowane na cały okres objęty planem

Wykaz działań/zadań i środki zaplanowane na cały okres objęty planem, zgodnie z tabelą nr 9.4-1 i 9.4-2 przedstawia się następująco:

Działania inwestycyjne: - termomodernizacja budynków gminnych – okres realizacji 2016 – 2020, - montaż instalacji fotowoltaicznych, solarnych na budynkach mieszkalnych osób fizycznych - termin realizacji 2015 – 2020 - termomodernizacja budynków mieszkalnych, wymiana źródła ciepła – termin realizacji 2016 – 2020. Łączny koszt działań na terenie gminy wyniesie około 26 674 879 zł.

Działania nieinwestycyjnie: - promocja i edukacja w ramach jednostek Urzędu Gminy obejmująca druk materiałów informacyjnych i edukacyjnych dotyczących OZE, - szkolenia propagujące stosowanie OZE przez przedsiębiorców, - organizacja konkursów, happeningów i innych promujących działania zmniejszające zużycie energii i emisje zanieczyszczeń do powietrza oraz wykorzystanie OZE, a także działania mające wpływ na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii, - zamówienia publiczne (np. wspieranie produktów i usług efektywnych energetycznie), - planowanie przestrzenne, np. wspieranie inwestycji opartych o OZE, - zarządzanie energetyczne obejmujące m.in. monitorowanie i aktualizację bazy danych emisji CO2. Łączny koszt działań na terenie gminy wyniesie około 11 000 zł. Termin realizacji 2015 – 2020.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 96

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

10. Ocena realizacji i zarządzanie „Planem”

10.1 Monitoring i wskaźniki

Monitoring efektów jest istotnym elementem procesu wdrażania „Planu”. Jednym z elementów wdrażania „Planu” jest aktualizacja bazy danych o emisji oraz prowadzona systematycznie inwentaryzacja. Wiąże się to z dużym wysiłkiem oraz wysokim stopniem zaangażowania środków ludzkich i finansowych. Jest to jednak najskuteczniejsza metoda monitorowania efektywności działań określonych w „Planie”. Okresowo (co roku lub co dwa lata) należy ponownie przeprowadzić inwentaryzację źródeł emisji i na jej podstawie zaktualizować bazę danych, której budowa pozwala na bieżąco kontrolować zarówno wielkość emisji, jak i zużycie energii finalnej oraz udział OZE w ogólnym zużyciu energii. Na podstawie uzyskanych wyników należy podjąć decyzję o ewentualnym skorygowaniu przewidzianych i zaplanowanych działaniach. Może się zdarzyć, że pomimo zrealizowanych działań nie nastąpiła poprawa, tzn. nie nastąpiła redukcja emisji, redukcja energii oraz wzrost udziału OZE w zużyciu energii, w skutek np. istotnej rozbudowy gminy lub powstania istotnych źródeł emisji. Wówczas Gmina powinna przewidzieć dodatkowe działania, zapraszając do współpracy interesariuszy (istniejących i nowych) tak aby osiągnąć cel strategiczny.

Pomimo niskiego zainteresowania działaniami na rzecz ograniczenia emisji i wykorzystywania OZE w sektorze społeczeństwa (mieszkańcy, przedsiębiorcy), współpraca z interesariuszami na terenie gminy jest w tym zakresie niezbędna. Można się spodziewać wzrostu zainteresowania działaniami, szczególnie wśród mieszkańców, po zrealizowaniu części zaplanowanych działań.

Koniecznym warunkiem do poprawnej realizacji „Planu” jest stworzenie systemu jego zarządzania, który obejmowałby: - zbieranie i nadzór danych niezbędnych do i monitorowania procesu wdrażania „Planu”, - aktualizację bazy danych inwentaryzacji emisji CO2, - propozycje i podejmowanie działań korygujących.

Tabela nr 10-1 Cele szczegółowe „Planu”- wskaźniki Redukcja zużycia Redukcja emisji CO2 Wykorzystanie OZE w Lp. Obszar energii finalnej w w Mg CO2 produkcji energii MWh w MWh 1 2 3 4 5 1 Cel strategiczny na rok 2020 3285 1829 1052 Cel strategiczny na rok 2020 - 2 1089 431 168 publiczne Cel strategiczny na rok 2020 - 3 2196 1398 884 społeczeństwo Cel strategiczny na rok 2020 w 4 2,3 2,81 1,0 %

Powyższe wskaźniki będą monitorowane na podstawie wprowadzanych do bazy danych inwentaryzacji emisji CO2 danych w poszczególnych latach objętych „Planem”. Monitoring polegał będzie na obserwacji tendencji w zbliżaniu się lub oddalaniu od wskaźników „Planu”.

Ponadto wskaźnikami efektów realizacji „Planu” mogą być: - zużycie energii elektrycznej na terenie gminy, - zużycie energii cieplnej na terenie gminy, - zużycie gazu na terenie gminy, - zużycie poszczególnych surowców energetycznych na terenie gminy,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 97

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- i inne, które monitorować można za pomocą bazy danych, w której powyższe zużycia określone zostały w odpowiednich zakładkach poszczególnych arkuszy. 10.2 Procedura weryfikacji wdrażania „Planu”

Efektywność działań określonych w „Planie” można monitorować poprzez odpowiednie wskaźniki, podane w punkcie 10.1. Ponieważ wskaźniki efektywności działań monitorować można po lub w trakcie realizacji danego działania, ważne jest, aby również przystąpienie do realizacji działania poddane zostało monitoringowi. W tym celu opracowano procedurę weryfikacji wdrażania „Planu”.

Proponowana procedura opiera się o tzw. „check-list”, w której zestawiono wskaźniki wdrażania „Planu”. Propozycję zawartości „check-list” przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela nr 10.2-1 Weryfikacja wdrażania „Planu” Ocena efektu na Stopień realizacji Lp. Obszar Działanie Wskaźniki podstawie działania w wskaźnika danym roku w % 1 2 3 4 5 6 Użyteczność Ocena efektów: publiczna, Termomodernizacja - Określenie oszczędności energii Termomoderni obiektów użyteczności na podstawie audytu 1 zacja publicznej wraz z energetycznego, obiektów stosowaniem OZE - Liczba obiektów poddanych użyteczności termomodernizacji, Działania edukacyjne z Użyteczność zakresu efektywnego Ocena efektów: 2 publiczna, wykorzystania energii - Liczba uczestników szkoleń i innych Społeczeństwo (głównie energii wydarzeń. elektrycznej) System zarządzania Ocena efektów energetycznych: energią Użyteczność - Monitorowanie rzeczywistego zużycia 3 i środowiskiem w publiczna energii, paliwa, wody w obiektach, obiektach porównywanie zużycia. użyteczności publicznej Mobilność gminna - Liczba kilometrów zmodernizowanych (modernizacja dróg, dróg, Użyteczność wymiana taboru lub 4 - Liczba wymienionych lub publiczna montaż wyposażonych w instalację LPG instalacji LPG w pojazdów pojazdach) Ocena efektów w odniesieniu rocznym: Wymiana źródeł ciepła, - Liczba wymienionych źródeł ciepła termomodernizacja - Rodzaj stosowanego paliwa przed i 5 Społeczeństwo budynków, po wymianie źródła, wsparcie dla instalacji - Liczba budynków poddanych OZE termomodernizacji, - Liczba zainstalowanych OZE. Promocja mechanizmu Ocena efektów: NFOŚiGW dotyczącego - Liczba dystrybuowanych materiałów 6 Społeczeństwo finansowania instalacji informacyjnych , solarnych lub innych OZE - Liczba osób korzystających z punktu dla osób fizycznych. informacyjnego.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 98

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Tabela nr 10.2-1 Weryfikacja wdrażania „Planu” Ocena efektu na Stopień realizacji Lp. Obszar Działanie Wskaźniki podstawie działania w wskaźnika danym roku w % 1 2 3 4 5 6 Budowa przedsięwzięć opartych o OZE lub Ocena efektów: Inwestor innych, 7 - Liczba wniosków o decyzję na prywatny skutkujących realizację przedsięwzięcia. ograniczeniem emisji z terenu gminy.

Wdrażanie PGN powinno opierać się na regularnej corocznej ocenie w zakresie: - określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/działań, - aktualizacji bazy danych do obliczeń emisji CO2, - określenia stopnia realizacji przyjętych celów, - oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, - analizy przyczyn tych rozbieżności. 10.3 Główne funkcje administracji samorządowej

W celu odpowiedniego przeprowadzenia wszystkich działań przewidywanych w niniejszym „Planie” konieczna jest współpraca samorządu (radnych) gminy, podmiotów działających na jego terenie, a także indywidualnych użytkowników energii. Klucz do sukcesu stanowi odpowiednia koordynacja działań wszystkich uczestników procesu. Istotnym elementem dalszych działań jest wskazanie osoby lub jednostki odpowiedzialnej za koordynowanie działań określonych w „Planie”.

Do głównych zadań koordynatora będzie należało: - gromadzenie danych niezbędnych do weryfikacji postępów, - monitorowanie sytuacji energetycznej na terenie gminy, - coroczne kontrolowanie stopnia realizacji celów „Planu”, - przygotowanie krótkoterminowych działań w perspektywie lat 2015 -2017, 2018 - 2020, - sporządzanie raportów z przeprowadzonych działań, - prowadzenie działań związanych z realizacją poszczególnych działań zawartych w „Planie”, - rozwijanie zagadnień zarządzania energią w gminie oraz planowania energetycznego na szczeblu lokalnym, - dalsze prowadzenie oraz ekspansja działań edukacyjnych oraz informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania energią oraz ochrony środowiska naturalnego (w szczególności zagadnień dotyczących gazów cieplarnianych).

11. Współpraca władz gminy Ozorków z sąsiednimi gminami

Gmina Ozorków graniczy z: - od południa i południowego-zachodu – miastem Ozorków, - od południowego-zachodu i zachodu – gminą Parzęczew, - od północy – gminą Łęczyca, gminą Góra Św. Małgorzaty, powiat łęczycki, - od północnego-wschodu – gminą Piątek, powiat łęczycki - od wschodu – gminą Zgierz.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 99

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Analiza poszczególnych działań przewidzianych w niniejszym dokumencie nie wykazała konieczności podjęcia natychmiastowych działań gminy Ozorków z miastem Łódź oraz z gminami ościennymi w zakresie realizacji określonych działań. W trakcie przygotowywania „Planu” do miasta Łodzi oraz gmin ościennych zostały rozesłane pisma z zapytaniami na temat możliwych planów współpracy z gminą Ozorków oraz działań przewidzianych przez owe jednostki terytorialne, które należałoby uwzględnić w niniejszym dokumencie. W odpowiedzi na pisma nie zostały określone działania, które miałyby być uwzględnione w dokumencie i nie wniesiono wymagań lub uwag w zakresie współpracy z gminą Ozorków.

Bardzo ważne jest, aby sąsiednie gminy współpracowały w zakresie odnawialnych źródeł energii poprzez wzajemne informowanie się o planowanych przedsięwzięciach, programach dofinansowania projektów OZE, koncepcjach zarówno PGN, jak i „Projektów Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe” oraz organizowały wspólne akcje i imprezy edukacyjne na temat OZE.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 100

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

12. Odniesienie się do uwarunkowań, o których mowa w art. 49 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko

Przeprowadzono analizę dokumentu „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015-2020” pod kątem uwarunkowań wymienionych w art. 49. ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). Wyniki analizy są następujące:

1. Charakter działań przewidzianych w dokumentach, o których mowa w art. 46 i 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.), w szczególności:

a) stopień, w jakim dokument ustala ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć, w odniesieniu do usytuowania, rodzaju i skali tych przedsięwzięć „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015-2020” realizuje cele określone w Pakiecie Klimatyczno - Energetycznym 2020, takie jak redukcja emisji gazów cieplarnianych, redukcja zużycia energii finalnej, zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i skierowany jest na działania na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, poprzez polepszenie dotychczasowego systemu zaopatrzenia Gminy w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe, w tym również wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Jednym z kierunków działań jest rozwój gazyfikacji Gminy zmierzający do wykorzystywania przez odbiorców indywidualnych gazu z sieci gazowniczej, co skutkować będzie zmniejszeniem zużycia paliw, takich jak węgiel czy olej. Skutkiem odczuwalnym przez mieszkańców będzie niewątpliwie zmniejszanie się emisji tlenku węgla do powietrza (czad). Dokument opisuje: - Streszczenie, - Ogólną strategię, - Cele strategiczne i szczegółowe, - Stan obecny, - Identyfikacja obszarów, w tym problemowych, - Aspekty organizacyjne i finansowanie (struktury organizacyjne, zasoby ludzkie, zaangażowane strony, budżet, źródła finansowania, środki finansowe na monitoring i ocenę), - Wyniki inwentaryzacji emisji CO2, - Działania i zadania zaplanowane na okres objęty planem. „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków na lata 2015-2020” wskazuje kierunki działań Gminy w zakresie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i efektywności energetycznej, jednakże nie niesie ze sobą wiążących ograniczeń w stosunku do usytuowania, rodzaju i skali przewidzianych w nim przedsięwzięć. Zaproponowane działania mogą być odpowiednio modyfikowane, tak aby osiągnięty został cel główny.

b) powiązania z działaniami przewidzianymi w innych dokumentach, „Plan…” skorelowany jest z takimi dokumentami planistycznymi, np. „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku”, ale też jednocześnie z dokumentami na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym, jak: „Program ochrony środowiska”, „Program ochrony powietrza” oraz „Założenia do zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Ozorków”, wypełniając w ten sposób ich założenia. W związku z powszechnym wykorzystaniem węgla jako nośnika energii w Polsce, redukcja emisji zanieczyszczeń wynikająca z pakietu klimatyczno-energetycznego, wymaga podjęcia dobrze zaplanowanych działań, przede wszystkim na szczeblu gminnym. Skutecznym narzędziem planowania w tym zakresie jest Plan gospodarki niskoemisyjnej, opracowywany przez gminy na podstawie rzetelnych danych o strukturze nośników energii

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 101

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 wykorzystywanych w gminie. Plan gospodarki niskoemisyjnej opracowany dla gminy Ozorków powinien być spójny z „Założeniami…. Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Ozorków pomoże w spełnieniu obowiązków nałożonych na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, określonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Gmina Ozorków, w celu realizacji przewidzianych w „Planie” działań będzie musiała uwzględniać miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego albo studium przy braku takiego planu, politykę energetyczną państwa, oraz dziesięcioletni plan rozwoju sieci o zasięgu wspólnotowym. Obecny dokument jest skorelowany również z dokumentami nadrzędnymi.

c) przydatność w uwzględnieniu aspektów środowiskowych, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, oraz we wdrażaniu prawa wspólnotowego w dziedzinie ochrony środowiska, „Plan posiada w swojej treści analizę stanu środowiska naturalnego gminy Ozorków, jak również przyjęte w nim założenia są zgodne z polityką wspierania zrównoważonego rozwoju, tj. zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego przy jednoczesnym dbaniu o stan środowiska naturalnego (np. propaguje odnawialne źródła energii). Te działania są zgodne ze wspólnotowym prawodawstwem w dziedzinie ochrony środowiska, zwłaszcza ochrony atmosfery i rozwoju odnawialnych źródeł energii.

d) powiązania z problemami dotyczącymi ochrony środowiska; Dokument w całej swej treści odnosi się do problematyki ochrony środowiska, zwłaszcza zapobiegania emisji substancji do środowiska, ograniczeniu zużycia surowców i racjonalnemu korzystaniu, jak i planowaniu zużycia. Przewidziane do rozwoju wykorzystanie np. roślin energetycznych niesie za sobą możliwość rekultywacji gruntów zanieczyszczonych metalami ciężkimi. Omówione problemy wiążą się z prawodawstwem wspólnotowym, krajowym oraz dokumentami na poziomie regionalnym z dziedziny ochrony środowiska.

2. Rodzaj i skalę oddziaływania na środowisko, w szczególności:

a) prawdopodobieństwo wystąpienia, czas trwania, zasięg, częstotliwość i odwracalność oddziaływań, „Plan” poprzez wyznaczane kierunki działań w zakresie zapobiegania emisji substancji do środowiska, poprzez przyczynianie się do ograniczenia zużycia surowców i racjonalnego korzystania, jak i planowania zużycia oraz rozwoju OZE, będzie oddziaływał na stan powietrza atmosferycznego w gminie Ozorków. Jako dokument, którego założenia winny być brane pod uwagę przy opracowywaniu innych dokumentów planistycznych, o bardziej konkretnym i mocodajnym działaniu, oddziaływać będzie w okresie swego obowiązywania, na obszarze Gminy. Oddziaływanie można określić jako pośrednie, okresowe i odwracalne.

b) prawdopodobieństwo wystąpienia oddziaływań skumulowanych lub transgranicznych, Ze względu na położenie geograficzne gminy Ozorków w znacznej odległości od granic Polski oddziaływania transgraniczne nie wystąpią. W przypadku wcielenia zadań określonych w poszczególnych „Planach” sąsiednich gmin, można byłoby mówić o pozytywnym efekcie skumulowanym tj. poprawie stanu środowiska, szczególnie powietrza atmosferycznego. Wymaga to jednak ścisłej współpracy gmin i równoczesnego wprowadzenia w życie działań.

c) prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi lub zagrożenia dla środowiska; Przewidziane w dokumencie działania oraz ich skutki w postaci oddziaływania na środowisko nie będą niosły ze sobą wystąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi lub zagrożenia dla środowiska. Wszystkie działania będą zgodne z zasadami ochrony środowiska i przyczyniać się będą do jego poprawy. Kierunki działań nie przewidują takich działań, które mogłyby się przyczynić do pogorszenia stanu środowiska.

3. Cechy obszaru objętego oddziaływaniem na środowisko, w szczególności:

a) obszary o szczególnych właściwościach naturalnych lub posiadające znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, wrażliwe na oddziaływania, istniejące przekroczenia standardów jakości środowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 102

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Obszarami objętym oddziaływaniem zadań ujętych w „Planie” jest i będzie teren gminy Ozorków oraz pośrednio jej tereny przygraniczne. Również na jej terenie znajdują się obiekty zabytkowe i atrakcyjne turystycznie. Jednakże oddziaływania wynikające z „Projektu Założeń..” będą miały pozytywne skutki dla stanu powietrza atmosferycznego i pośrednio na obiekty przyrodnicze, zabytkowe i wrażliwe.

b) formy ochrony przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz obszary podlegające ochronie zgodnie z prawem międzynarodowym. Na terenie gminy Ozorków występują obszary podlegające ochronie w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (pomniki przyrody, obszar Natura 2000, użytki ekologiczne), ale skutki wcielenia w życie „Planu” nie wpłyną negatywnie na zlokalizowane formy ochrony przyrody.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 103

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

13. Noty informacyjne o osobach sporządzających dokument inż. Stanisław Kryszewski Kierownik Projektu Biegły Wojewody Kujawsko – Pomorskiego w zakresie ocen oddziaływania na środowisko nr 0030-kierownik zespołu Rzeczoznawca z listy Ministra Ochrony Środowiska w dziedzinie ochrony środowiska nr 486 w latach 1992-2000, a obecnie Biegły Wojewody Kujawsko – Pomorskiego w zakresie ocen oddziaływania na środowisko nr 0030, Biegły sądowy w dziedzinie ochrony środowiska przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy, rzeczoznawca Stowarzyszenia Inżynierów i Mechaników Polskich nr 8904, w zakresie projektowanie zakładów przemysłowych-ochrona środowiska, prezes Pomorsko-Kujawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej w latach 1998-2002, doradca komisji ochrony środowiska Urzędu Miasta w Bydgoszczy. Wykształcenie: Wyższa Szkoła Inżynierska w Bydgoszczy, kursy w zakresie ochrony środowiska organizowane przez Ministerstwo Ochrony Środowiska i PZITS. Do roku 1990 projektant i kierownik Pracowni Ochrony Środowiska w Biurze Projektowo-Technologicznym BISPOMASZ w Bydgoszczy, współautor Regionalnego Systemu Ewidencji Źródeł Emisji. Autor wielu opracowań z zakresu ochrony środowiska na terenie całej Polski. Od 1990 r. członek zarządu, a obecnie Prezes Zakładu Sozotechniki, autor wielu opracowań studialnych, analiz, ekspertyz, koreferatów i dokumentacji wdrożeniowych z zakresu ochrony środowiska. dr inż. Magdalena Nakielska Audytor energetyczny Wykształcenie: Akademia Techniczno-Rolniczej im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Kierunek: Budownictwo oraz Urządzenia Sanitarne. Od 2001 roku pracownik naukowo-dydaktyczny na Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy, w Katedrze Ogrzewnictwa, Wentylacji i Inżynierii Sanitarnej. Ukończone kursy w Fundacji Poszanowania Energii w Warszawie z zakresu: sporządzania audytów efektywności energetycznej oraz efektywnych i odnawialnych technologii energetycznych w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Członek Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa oraz Zrzeszenia Audytorów Energetycznych. Autorka wielu opracowań tj. charakterystyki energetyczne budynków oraz audyty energetyczne.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 104

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Załącznik nr 1

Szczegółowy opis zewnętrznych źródeł dofinansowania - Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 - 2020

Źródła międzynarodowe

Do źródeł międzynarodowych zaliczamy źródła, które pochodzą ze środków Unii Europejskiej, a także z innych krajów, oferujących wsparcie w zakresie ochrony środowiska, jednocześnie nie należących do Unii Europejskiej (Norwegia, Szwajcaria). Istnieje wiele różnych instrumentów finansowych. W zakresie zadań związanych z ochroną środowiska (a zarazem z ochroną powietrza) do najważniejszych źródeł międzynarodowych można zaliczyć następujące instrumenty: 1. Instrument finansowy na rzecz środowiska Life+, 2. Europejski Bank Inwestycyjny, 3. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

Instrument finansowy na rzecz środowiska Life+

LIFE+ koncentruje się tylko na współfinansowaniu projektów z zakresu ochrony środowiska i jest jedynym takim instrumentem w UE. LIFE+ ma na celu wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska (POŚ), realizację polityki ochrony środowiska oraz identyfikację i promocję nowych rozwiązań dla problemów dotyczących ochrony środowiska. Instrument ten wspiera przede wszystkim wdrażanie szóstego Programu Działania Środowiskowego Wspólnoty - 6th EAP, 2002-2012 (z jego strategiami tematycznymi), a także zapewnia wsparcie finansowe dla środków i przedsięwzięć, które wnoszą wartość dodaną w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska państw członkowskich Unii Europejskiej. Program ten będzie realizowany w latach 2014-2020 i będzie stanowić kontynuację programu LIFE, który był realizowany we wcześniejszych latach. LIFE+ obejmuje różnorodne zagadnienia, poczynając od ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, przez zmiany klimatu, ochronę gleb i wód, ochronę powietrza, przeciwdziałanie hałasowi, ochronę zdrowia, aż po działania, które mają na celu podniesienie świadomości społecznej w dziedzinie środowiska. LIFE+ stanowi więc bardzo wymagający program. Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE+) będzie kontynuowany w latach 2014-2020. Nowy program przewiduje ustanowienie dwóch podprogramów: 1. Podprogramu działań na rzecz środowiska, obejmującego trzy obszary projektowe, tj.: - ochronę środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami, - różnorodność biologiczną, - zarządzanie i informację w zakresie środowiska. 2. Podprogramu działań na rzecz klimatu, obejmującego trzy priorytety, tj.: - łagodzenie skutków klimatycznych, - dostosowywanie się do skutków zmiany klimatu, - zarządzanie i informację w zakresie klimatu.

Instrument finansowy LIFE+ jest katalizatorem we wspieraniu realizacji i włączaniu celów w zakresie środowiska i klimatu do innych polityk oraz praktyki państw członkowskich.

Europejski Bank Inwestycyjny

Europejski Bank Inwestycyjny (European Investment Bank - EIB) to instytucja finansowa Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu, która działa od 1958 roku na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 r. o utworzeniu EWG, którego akcjonariuszami są państwa członkowskie Wspólnoty. Nadrzędnym celem EBI jest przyczynianie się do harmonijnego rozwoju UE. Udziela on kredytów inwestycyjnych i gwarancji podmiotom publicznym oraz

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 105

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020 prywatnym z państw - akcjonariuszy. Europejski Bank Inwestycyjny uczestniczy m.in. w realizacji polityki UE w zakresie pomocy: państwom AKP (byłe kolonie krajów EWG), 12 państwom obszaru, Morza Śródziemnego (układy o współpracy), a także krajom Europy wschodniej i środkowej. Od 1991 roku z kredytów EBI korzysta także Polska.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (European Bank for Reconstruction and Development - EBRD) z siedzibą w Londynie działa od 1991 roku, na podstawie Uchwały Rady Europejskiej z 1989 r. i Porozumienia z 1990 r. EBRD liczy 63 członków (są to: 61 państw, Europejski Bank Inwestycyjny oraz Wspólnota Europejska). Celem Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest promowanie rozwoju sektora publicznego i prywatnego w państwach demokracji wielopartyjnej, pluralizmu, gospodarki rynkowej, a także wspieranie transformacji i zmian strukturalnych.

Źródła krajowe - centralne

Do krajowych centralnych źródeł finansowania w zakresie ochrony środowiska, w tym ochrony powietrza, należą m.in.: 1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowiska 2014-2020 2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 3. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

Istotnym źródłem finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska (wraz z ochroną powietrza) w latach 2014-2020 będzie m.in. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, będący jednym z programów operacyjnych i stanowiący podstawowe narzędzie do finansowania przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Główny cel programu wynika z jednego z trzech priorytetów Strategii Europa 2020: wzrost zrównoważony rozumiany jako wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, w której cele środowiskowe są dopełnione działaniami na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, finansowanie odbywa się w ramach 10 osi priorytetowych: I. OŚ PRIORYTETOWA: Zmniejszenie emisyjności gospodarki, II. OŚ PRIORYTETOWA: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, III. OŚ PRIORYTETOWA: Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego IV. OŚ PRIORYTETOWA: Infrastruktura drogowa dla miast, V. OŚ PRIORYTETOWA: Rozwój transportu kolejowego w Polsce, VI. OŚ PRIORYTETOWA: Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach, VII. OŚ PRIORYTETOWA: Poprawa bezpieczeństwa energetycznego, VIII. OŚ PRIORYTETOWA: Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury, IX. OŚ PRIORYTETOWA: Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia, X. OŚ PRIORYTETOWA: Pomoc techniczna.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 106

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

W I osi priorytetowej odpowiedzialnej za zmniejszenie emisyjności gospodarki, jako podstawowe projekty wymieniono te związane z ochroną powietrza, tj.: - wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych (PI 4.1); -promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach (PI 4.2) ; -wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym(PI 4.3) ; -rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia (PI 4.4); -promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu (PI 4.5); - promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe (PI 4.6).

W II osi priorytetowej odpowiedzialnej za ochronę środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, podstawowymi projektami, w tym adaptacja do zmian klimatu, są m.in.: - wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami. - inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie; - inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie; - ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program „Natura 2000” i zieloną infrastrukturę; - podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu.

W III osi priorytetowej odpowiedzialnej za rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego, podstawowymi projektami, w tym adaptacja do zmian klimatu, są m.in.: - wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T -rozwój i usprawnianie przyjaznych środowisku (w tym o obniżonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródlądowych dróg wodnych i transportu morskiego, portów, połączeń multimodalnych oraz infrastruktury portów lotniczych, w celu promowania zrównoważonej mobilności regionalnej i lokalnej;

W V osi priorytetowej odpowiedzialnej za rozwój transportu kolejowego w Polsce, podstawowymi wymienionymi projektami są m.in.: - wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T; -rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jakości i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego oraz propagowanie działań służących zmniejszaniu hałasu.

W VII osi priorytetowej odpowiedzialnej za poprawę bezpieczeństwa energetycznego, podstawowymi wymienionymi projektami są m.in.: - zwiększenie efektywności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw poprzez rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu energii oraz poprzez integrację rozproszonego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych.

Beneficjentami mogą być zarówno jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jak i podmioty świadczące usługi publiczne, w ramach zadań własnych samorządów.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 107

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Ministerstwo Środowiska, jako Instytucja Pośrednicząca dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, nabory wniosków będzie ogłaszało w trybie konkursowym o dofinansowanie z Funduszu Spójności projektów w ramach poszczególnych, wyżej wymienionych priorytetów.

Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

NFOŚiGW oraz WFOŚiGW stanowią filary polskiego systemu finansowania ochrony środowiska. Służą one osiąganiu celów ekologicznych, wynikających z polityki ekologicznej państwa i międzynarodowych zobowiązań Polski, a także z przepisów regulujących zagadnienia ochrony środowiska. Podstawą działania tych funduszy jest Prawo ochrony środowiska, a ich zadaniem jest dofinansowywanie okresowo ustalanych programów priorytetowych z zakresu ochrony środowiska, w tym dotyczących gospodarki odpadami. Formą pomocy finansowej udzielaną przez fundusze, są m.in.: pożyczki, dotacje, dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, przekazanie środków jednostkom budżetowym, umorzenia części pożyczek, nagrody. Pożyczki oraz dotacje mogą sięgać nawet 60-75% kosztów kwalifikowanych. Beneficjentami mogą być JST i przedsiębiorcy.

NFOŚiGW

Narodowy Fundusz Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska zajmuje się ustalaniem podstawowych kierunków finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego, a zarazem działań, które zmierzają do ograniczenia niskiej emisji. Pomoc ze strony NFOŚiGW określana jest rocznie i dzielona na poszczególne Programy. W 2014 roku wyróżniono 5 osi programowych: 1. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi. 2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi. 3. Ochrona atmosfery. 4. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów. 5. Międzydziedzinowe.

W ramach omawianej tematyki można otrzymać dotację w ramach osi 3 oraz 5. W ramach osi 3 realizowane są następujące programy:  Poprawa jakości powietrza. Cel programu: zmniejszenie narażenia ludności na oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza w strefach, w których występują znaczące przekroczenia dopuszczalnych i docelowych poziomów stężeń tych zanieczyszczeń, poprzez opracowanie programów ochrony powietrza oraz poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, w szczególności pyłów PM2,5, PM10 oraz emisji CO2. - Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych - KAWKA – Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii - Gazela BIS - Niskoemisyjny zbiorowy publiczny transport miejski

 LEMUR-Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej. Celem programu: jest zmniejszenie zużycia energii, a w konsekwencji ograniczenie lub uniknięcie emisji CO2 w związku z projektowaniem i budową nowych energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego.

 Dopłaty do domów energooszczędnych

 Inwestycje energooszczędne w MŚP. Celem programu jest ograniczenie zużycia energii w wyniku realizacji inwestycji w zakresie efektywności energetycznej i zastosowania odnawialnych źródeł energii w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. W rezultacie realizacji programu nastąpi zmniejszenie emisji CO2.  PROGRAM RYŚ - termomodernizacja jednorodzinnych budynkach mieszkalnych. Spodziewane jest zmniejszenie emisji dwutlenku węgla i niebezpiecznych pyłów do atmosfery, czyli ograniczenie tzw. niskiej emisji. Ma ona znaczący wpływ na jakość powietrza w Polsce. Obniżenie niskiej emisji można m.in. osiągnąć poprzez poprawę efektywności wykorzystania energii w domach jednorodzinnych. Składają się na nią prace

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 108

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

remontowe prowadzące do kompleksowej termomodernizacji budynku oraz oszczędność energii, dzięki wykorzystaniu nowoczesnych rozwiązań technicznych i odnawialnych źródeł energii.

 BOCIAN-rozproszone, odnawialne źródła energii. Celem programu jest ograniczenie lub uniknięcie emisji CO2 poprzez zwiększenie produkcji energii z instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii.

 Prosument-dofinansowanie mikroinstalacji OZE Terminy składania wniosków każdorazowo należy sprawdzić w NFOŚiGW

Źródła krajowe – regionalne

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi

WFOŚiGW w Łodzi to regionalna instytucja finansów publicznych wspomagająca finansowo inwestorów w realizacji przedsięwzięć infrastrukturalnych w ochronie środowiska. WFOŚiGW wspiera również edukację ekologiczną, badania naukowe i wydawnictwa popularyzujące ochronę przyrody. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udziela pomocy finansowej w formie pożyczek oraz dotacji na cele określone w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zmianami), zgodnie z wyznaczanymi priorytetami, kryteriami wyboru przedsięwzięć oraz planami działalności Funduszu. Fundusz może również, tj.: - Przekazywać środki państwowym jednostkom budżetowym zgodnie z art. 410c ustawy, w trybie przewidzianym w przepisach szczegółowych. - Zawierać, za zgodą Rady Nadzorczej Funduszu, z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, bankami lub innymi organizacjami finansowymi polskimi lub zagranicznymi, umowy, porozumienia o finansowaniu przedsięwzięć służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej. - Przyznawać nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, na podstawie odrębnych regulaminów zatwierdzanych przez Zarząd Funduszu. Nadrzędnym priorytet WFOŚiGW stanowi wsparcie przedsięwzięć dofinansowywanych ze środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi w tym zadań zgodnych z Narodową Strategią Spójności i jej dokumentami programowymi.

Cel generalny WFOŚiGW w Łodzi będzie realizowany w ramach pięciu priorytetów:

 ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi,  racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi,  ochrona atmosfery,  ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów,  inne działania ochrony środowiska.

W ramach omawianej tematyki dofinansowanie można otrzymać w ramach priorytetu „Ochrony atmosfery” oraz „Inne działania ochrony środowiska”.

Uchwałą Rady Nadzorczej została ogłoszona lista przedsięwzięć priorytetowych WFOŚiGW w Łodzi na rok 2016. Środki finansowe na realizację przedsięwzięć zostały rozplanowane w ramach następujących dziedzin: 1. Edukacja ekologiczna; 2. Ochrona przyrody i krajobrazu; 3. Ochrona atmosfery; 4. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi; 5. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi; 6. Inne działania ochrony środowiska i projekty międzydziedzinowe.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 109

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

W 2016 r. w pierwszej kolejności dofinansowane będą inwestycje z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej współfinansowane z budżetu Unii Europejskiej lub przy udziale innych środków zagranicznych oraz zadania dla których Fundusz ogłosił programy priorytetowe lub konkursy. PRIORYTETY WFOŚIGW W ŁODZI WEDŁUG POSZCZEGÓLNYCH DZIEDZIN OCHRONY ŚRODOWISKA EDUKACJA EKOLOGICZNA 1.1 Edukacja ekologiczna obejmująca problematykę zanieczyszczeń powietrza oraz ich szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzi. 1.2 Edukacja ekologiczna w zakresie racjonalizacji gospodarki odpadami i zapobiegania ich powstawaniu. 1.3 Kształtowanie wrażliwości na otaczającą przyrodę. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU 2.1 Prace rewaloryzacyjne realizowane na terenach lub obiektach objętych ochroną, zgodnie z: ustawą o ochronie przyrody; ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - dotyczy terenów publicznie dostępnych. 2.2 Wprowadzanie zieleni izolacyjnej w przestrzeni publicznej. 2.3 Zachowanie różnorodności biologicznej poprzez ochronę cennych siedlisk przyrodniczych, cennych gatunków zwierząt, roślin, grzybów i ich siedlisk na obszarach NATURA 2000, w parkach krajobrazowych, rezerwatach, obszarach chronionego krajobrazu i na innych formach obszarowych ochrony przyrody. OCHRONA ATMOSFERY 3.1 Ograniczenie niskiej emisji realizowane na podstawie programów ochrony powietrza. 3.2 Inwestycje w odnawialne źródła energii. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ODPADAMI I OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI 4.1 Budowa i rozbudowa instalacji do zagospodarowywania odpadów ze szczególnym uwzględnieniem RIPOK oraz instalacji do doczyszczania odpadów selektywnie zebranych ujętych w Planie Gospodarki Odpadami Województwa Łódzkiego 4.2 Usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest. 4.3 Rekultywacja składowisk odpadów oraz rekultywacja terenów zdegradowanych. 4.4 Selektywna zbiórka odpadów komunalnych i zapobieganie powstawania odpadów. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI 5.1 Dofinansowanie działań wynikających z aktualizacji Programu wodno-środowiskowego kraju, w szczególności w zakresie systemu oczyszczania ścieków wynikającym z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. 5.2 Wspieranie inwestycji związanych z gospodarką wodną dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, INNE DZIAŁANIA OCHRONY ŚRODOWISKA i PROJEKTY MIĘDZYDZIEDZINOWE 6.1 Wspomaganie realizacji zadań Państwowego Monitoringu Środowiska. 6.2 Realizacja zadań związanych z zapobieganiem i likwidacją skutków działania żywiołów oraz poważnych awarii i ich skutków. 6.3 Dofinansowanie działań wynikających z dyrektywy azotanowej. 6.4 Wspieranie strategicznych programów i planów o randze wojewódzkiej.

Dopłaty do kredytów udzielanych przez BOŚ

Bank Ochrony Środowiska we współpracy z WFOŚiGW w Łodzi, udziela kredytów preferencyjnych na finansowanie inwestycji, związanych z ochroną środowiska, przeznaczonych dla osób fizycznych, gmin oraz przedsiębiorstw, realizujących inwestycje na terenie województwa podkarpackiego. Przedmiotem kredytowania są przedsięwzięcia polegające na: - termomodernizacji budynków (m.in. wymiana stolarki, ocieplenie, wymiana dachu), usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawierających m.in. azbest i ksylamid, - modernizacji i budowie systemów ciepłowniczych, - budowie małych i przydomowych oczyszczalni ścieków, - podłączeniu budynków do zbiorczego systemu kanalizacji, - inwestycjach związanych z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014 - 2020

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 110

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Regionalny Program Operacyjny (RPO) jest dokumentem planistycznym, który określa obszary, jak również szczegółowe działania, jakie organy samorządu województwa podejmują lub mają zamiar podjąć na rzecz wspierania rozwoju województwa lub regionu. Jak nazwa wskazuje jest to dokument o charakterze operacyjnym, a więc jest bardziej szczegółowy i podrzędny wobec strategii rozwoju. Podstawę prawną dla funkcjonowania RPO stanowi uchwalona 6 grudnia 2006 r. ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

W „Szczegółowym opisie priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014- 2020” zaprogramowano 12 osi priorytetowych: - OŚ Priorytetowa 1. Badania, rozwój i komercjalizacja wiedzy - OŚ Priorytetowa 2. Innowacja i konkurencyjna gospodarka - OŚ Priorytetowa 3. Transport - OŚ Priorytetowa 4. Gospodarka niskoemisyjna - OŚ Priorytetowa 5. Ochrona środowiska - OŚ Priorytetowa 6. Rewitalizacja i potencjał endogeniczny regionu - OŚ Priorytetowa 7. Infrastruktura dla usług społecznych - OŚ Priorytetowa 8. Zatrudnienie - OŚ Priorytetowa 9. Włączenie społeczne - OŚ Priorytetowa 10. Adaptacyjność pracowników i przedsiębiorstw w regionie - OŚ Priorytetowa 11. Edukacja, Kwalifikacje, Umiejętności - OŚ Priorytetowa 12. Pomoc techniczna

W ramach omawianej tematyki dofinansowanie można otrzymać w ramach:  Osi priorytetowej 3. W ramach osi 3. Transport, istnieje możliwość otrzymania wsparcia, w zakresie celu tematycznego, tj.: 3.1. Niskoemisyjny transport miejski (cel działania: Celem szczegółowym działania jest zwiększone wykorzystanie transportu publicznego); Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach 3.2. Drogi  Osi priorytetowej 4.  OŚ Priorytetowa 5.

Planowane terminy ogłoszenia naborów wniosków o dofinansowanie w trybie konkursowym w 2016 r.

OŚ PRIORYTETOWA IV GOSPODARKA NISKOEMISYJNA - HARMONOGRAM  Działanie IV.1 Odnawialne źródła energii Poddziałanie IV.1.2 Odnawialne źródła energii – I/II kw. 2016 r.  Działanie IV.2 Termomodernizacja budynków Poddziałanie IV.2.3 Termomodernizacja budynków w oparciu o zastosowanie instrumentów finansowych – I/II kw. 2016 r.  Działanie IV.3 Ochrona powietrza Poddziałanie IV.3.2 Ochrona powietrza – I/II kw. 2016 r.

Bank Ochrony Środowiska i komercyjne kredyty bankowe

Bank Ochrony Środowiska oferuje szerokie spektrum wsparcia w zakresie szeroko pojętej ekologii i ochrony środowiska. Za pośrednictwem banku można uzyskać kredyty na szereg różnorodnych działań w zakresie ochrony powietrza jak i na działania zmierzające do ograniczenia niskiej emisji. Istnieje również możliwość pozyskania kredytu z banków komercyjnych. Komercyjne kredyty bankowe na cele inwestycyjne - udzielane przez banki na warunkach rynkowych: - konieczność wykazania opłacalności inwestycji w biznes planie, - wysokie koszty obsługi kredytu,

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 111

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

- samorządy postrzegane są jako podmioty o wysokiej zdolności kredytowej, - zastosowanie – zwykle jako uzupełniające źródło finansowania inwestycji.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 112

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Załącznik nr 2

Efekty energetyczne wybranych usprawnień termomodernizacyjnych i elektroenergetycznych

W poniższej tabeli przedstawiono efekty energetyczne wybranych usprawnień termomodernizacyjnych1.

Obniżenie zużycia ciepła w Lp. Sposób uzyskania oszczędności stosunku do stanu poprzedniego 1 2 3 Ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych (ścian, dachu, stropodachu) – 1 15 – 25% bez wymiany okien. Wymiana okien na okna szczelne, o niższej wartości współczynnika przenikania 2 10 – 15% ciepła Wprowadzenie usprawnienia w węźle cieplnym lub kotłowni, w tym automatyka 3 5 – 15% pogodowa i regulacyjna Kompleksowa modernizacja wewnętrznej instalacji c.o., w tym hermetyzacja 4 instalacji, izolowanie przewodów, regulacja hydrauliczna i montaż zaworów 10 – 25% termostatycznych we wszystkich pomieszczeniach 5 Wprowadzenie podzielników kosztów 5 – 10%

W poniższej tabeli przedstawiono możliwości osiągnięcia oszczędności energii elektrycznej w różnych obszarach1.

Możliwość zaoszczędzenia Lp. Odbiorca energii elektrycznej,% 1 2 3 1. Przemysł, w tym: - napędy, 10 – 50% 1 - oświetlenie, 20 – 80% - inne 20 – 30% 2 2. Transport szynowy, kolejowy i miejski 10 - 20% 3. Gospodarstwa domowe, w tym: - oświetlenie, 20 – 80% 3 - przechowywanie żywności, 20 – 50% - utrzymywanie czystości (pralki, odkurzacze), 10 – 30% - inne. 10 – 30% 4. Budynki i inni odbiorcy użyteczności publicznej: - oświetlenie budynków, 15 – 80% 4 - napędy sieci ciepłowniczych, 20 – 55% - oświetlenie ulic 20 – 40%

W poniższej tabeli zaprezentowano graniczne wartości parametrów źródeł światła do ogólnych celów oświetleniowych1.

1 Źródło: Robakiewicz M.: Termomodernizacja budynków i systemów grzewczych. Poradnik. Biblioteka Poszanowania Energii. Warszawa 2002. 1 Źródło: Przygrodzki A.: Oszczędność energii elektrycznej w Termomodernizacja budynków dla poprawy jakości środowiska pod redakcją Norwisza J. Biblioteka Fundacji Poszanowania Energii. Gliwice 2004.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 113

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Skuteczność Moc źródła Sprawność Trwałość Lp. Rodzaj oświetlenia świetlna W lm/W % h 1 2 3 4 5 6 1 Żarówki zwykłe 10 – 1500 5 – 20 1,2 – 2,5 500 – 2000 5 – 150 (≤24 V) 2 Żarówki halogenowe 60 – 2000 (230 5 – 25 2,5 – 5,0 1000 – 4000 V) 3 Świetlówki tradycyjne (Φ38) 20 – 200 40 – 95 7 – 10 6000 – 20000 Świetlówki energooszczędne 4 18 – 95 70 – 100 9 – 12 6000 – 20000 (Φ26) 5 Świetlówki kompaktowe 5 – 55 50 – 82 8 – 10 5000 – 20000 6 Rtęciówki wysokoprężne 50 – 2000 30 - 70 8 -10 3000 – 24000 7 Lampy rtęciowo – żarowe 100 – 1250 30 – 70 8 -10 3000 – 24000 8 Lampy halogenkowe 30 – 3500 50 – 125 3 - 4 1000 – 20000 9 Sodówki wysokoprężne 35 – 1000 50 – 150 8 – 15 3000 – 24000 10 Sodówki niskoprężne 15 – 200 100 – 200 14 – 18 8000 - 18000

W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie oszczędności energii elektrycznej, wynikające z wymiany różnych źródeł światła1. Oszczędność energii Lp. Źródło stare Źródło nowe elektrycznej,% 1 2 3 4 1 Żarówka zwykła 100 W, 1250 lm, 1000 h Świetlówka Φ38 mm, 40 W, 2650 lm, 6000 h 76,4 2 Żarówka zwykła 100 W, 1250 lm, 1000 h Świetlówka Φ26 mm, 36 W, 3000 lm, 7500 h 80,8 Świetlówka Φ26 mm, 32 W, 3300 lm, 10000 3 Żarówka zwykła 100 W, 1250 lm, 1000 h 85,9 h Świetlówka kompaktowa 20 W, 1200 lm, 4 Żarówka zwykła 100 W, 1250 lm, 1000 h 79,2 8000 h 5 Żarówka zwykła 1000 W, 18600 lm, 1000 h Rtęciówka 250 W, 11500 lmm 6000 h 43,8 Lampa rtęciowo – żarowa 250W, 5000 lm, 6 Żarówka zwykła 300 W, 4610 lm, 1000 h 23,2 4000 h 7 Żarówka zwykła 100 W, 1250 lm, 1000 h Sodówka 70 W, 6500 lm, 5000 h 83,8% 8 Rtęciówka 250 W, 11500 lm, 6000 h Sodówka 250 W, 27000 lm, 15000 h 55,8% Lampa halogenkowa HGI-T-250, 250 W, 9 Rtęciówka 250 W, 11500 lm, 6000 h 38,6% 1900 lm, 5000 h 10 Świetlówka Φ38 mm, 40 W, 2650 lm, 6000 h Świetlówka Φ26 mm, 36 W, 3000 lm, 7500 h 18,8%

Oświetlenie LED (Light Emitting Diode) Żarówki LED są obecnie najbardziej energooszczędnym źródłem światła, które może być stosowane zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków. Teoretycznie około 50% dostarczonej energii zamienianej jest na światło, a żarówki te są dziesięciokrotnie bardziej energooszczędne od tradycyjnych żarówek oraz dwukrotnie od żarówek energooszczędnych. Żarówki LED praktycznie się nie nagrzewają, a według producentów świecą około 45 tysięcy godzin, czyli około 5 lat ciągłej pracy, przy czym częste włączanie i wyłączanie nie skraca ich żywotności. Dla porównania, trwałość żarówek żarowych wynosi około 1000 godzin, a żarówek energooszczędnych między 10000 a 15000 godzin. Jednakże sprawność świecenia diody po 30 tysiącach godzin ilość emitowanego światła zmniejsza się o połowę.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 114

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ozorków na lata 2015 – 2020

Oświetlenie diodowe ma obecnie bardzo uniwersalne zastosowania. Począwszy od profesjonalnych systemów oświetlenia obiektów, poprzez iluminacje i dekorację wnętrz, eksponatów, aż do latarek i tablic reklamowych. Jedynym ograniczeniem w zastosowaniach jest ilość światła, jaką dają żarówki LED, które są porównywalne z żarówkami halogenowymi. Oznacza to, że 3 W dioda daje tyle światła, co 30 W żarówka halogenowa. Koszt żarówek diodowych jest porównywalny do cen żarówek energooszczędnych.

Pomorska Grupa Konsultingowa S.A. Plik: XXII_167_16 załącznik S t r o n a | 115