BLAD VOOR KERK EN SAMENLEVING | PROTESTANTSE KERK | SEPTEMBER 2020

Hart&ziel

‘Niet alleen Project Afscheid met mijn Nieuwe Hanna hoofd bezig Aarde van Dorssen zijn’ 5 7 8

‘Ik merkte dat ik aan het bidden was’

Agnost Tim Hofman wil graag Preek van de Leek doen

Programmamaker Tim Hofman: ‘Religie kan een mooie inspiratiebron zijn.’ foto: Jesje Veling

Het begon met een whatsappje op 14 januari: ‘Tim Hofman hier: dat hij de Preek van de Leek mag doen, wel horen lullen op mijn sterfbed hoor. Segers van de ChristenUnie, ontdekte ik dacht laten we eens een afspraak maken voor de Preek van de is er nog niet. In september wordt er de- Voor nu ik: religie kan een mooie hij dat ze best vaak op hetzelfde stand- Leek!’ Zijn bericht kwam niet zomaar uit de lucht vallen... finitief over beslist. Hij staat wel hoog inspiratiebron zijn en een hele lelijke.‘ punt uitkwamen. Dat verbaasde hem. op de groslijst. Een gesprek dus als een ‘Ik denk dan: je kunt mij dus ook in een soort open sollicitatie. Appje terug: volle kerk zetten en een praatje laten ‘Top. Zin in!’ Trillend houden. Ik vind het een leuke uitdaging.’ vielen, was ook die van programmama- ‘Ho ho, een preek is geen praatje. Klinkt Wilfred Scholten ker Tim Hofman (1988) van BNNVara. Praatje op de wel erg oneerbiedig.’ Bekend van onder meer de tv-program- Vanwege corona en omdat hij het zo ‘Praatje of preek… Oké, dat is het pro- ma’s Spuiten en slikken, maar ook van druk heeft, bellen we. Vraag van Tim preekstoel bleem met jullie christenen altijd: zo Via Facebook hadden we de oproep het gevoelige Over mijn lijk waarin jon- aan de interviewer: ‘Jij bent gelovig?’ dogmatisch! Nee, geintje hoor.’ geplaatst wie we als Protestantse Kerk geren die ongeneeslijk ziek zijn, vertel- ‘Jazeker.’ ‘Een preek is geen speech. De deelnemers Amsterdam eens moesten vragen voor len over hun naderende dood. Op in- ‘Nou fantastisch toch, dat er een hierna- aan Preek van de Leek staan vaak tril- de Preek van de Leek, na de succesvolle ternet maakt hij documentaires onder maals is en Iemand om je geeft. Ik her- lend op de preekstoel. Hoe ervaren ze serie van november vorig jaar met Si- de naam BOOS waarin hij mensen die ken dat warme gevoel wel hoor.’ ‘Maar ik geloof het gewoon niet!’ ook zijn, het is kennelijk toch iets anders.’ grid Kaag, Duncan Stutterheim en Joris maatschappelijk in de knel zijn geraakt, ‘Denk je nooit: wie weet?’ Hij noemt zich daarom agnost. Maar Bijdendijk. Bij de namen die spontaan helpt om hun recht te halen. Zekerheid ‘Ik weet helemaal niets. Ik wil mezelf toen hij veel samen deed met Gert-Jan Lees verder op pagina 2 2 KERK IN MOKUM SEPTEMBER 2020 Online kerkdienst trekt nieuw publiek

Uitslag onderzoek kerk in coronatijd

juist voor die onderlinge ontmoeting. Wilfred Scholten Toch wil 50 procent van de online- kerkbezoekers dat het streamen van de vieringen blijft doorgaan, ook na co- De online kerkdiensten van de rona. Van alle kerkgangers zegt ruim wijkkerken van de Protestantse 20 procent het een voordeel te vinden dat ze ook eens een virtueel kijkje kun- Kerk Amsterdam, die deels in nen nemen bij een andere kerk, waar coronatijd zijn gestart, zijn een ze niet zo snel zouden binnenstappen. groot succes. Naast de trouwe ‘Dat betekent dat we online present kerkbezoekers trekken de on- line vieringen ook mensen aan die anders niet of nauwelijks Vragen naar de kerk gaan. Dat blijkt uit een representatief onder- beantwoorden zoek van MediaTest onder een tijdens de dienst kleine 400 kijkers in opdracht van de Protestantse Kerk Am- sterdam.

Een kwart van de kijkers naar de on- moeten blijven, ook nadat het virus is line vieringen, die via Kerdienstgemist uitgebannen. Een signaal dat we als of YouTube worden uitgezonden, ‘be- kerkbestuur oppakken’, aldus Siert- zoekt’ op deze manier vaker een kerk- sema. dienst dan voor de coronacrisis. Van de kijkers die geen actief lid van een kerk Het kan altijd beter zijn, zegt tien procent het een mooie De uitkomsten van het onderzoek zijn manier te vinden om - soms voor het positief, maar er is ook kritiek. Het kan eerst - in aanraking te komen met kerk Westerkerk foto: altijd beter. Kijkers geven aan dat ze de en geloof. Opname van een streamingdienst in de Westerkerk camerabeelden soms te statisch vin- den en weinig afwisselend. Ook vinden ze dat de vieringen korter mogen zijn Digitale kerk dan de fysieke kerkdiensten, thuis ben je toch sneller afgeleid. Een belangrijk blijvende loot sterdam, bereikt worden met wat waar- Steuntje in de rug tijd een steuntje in de rug gekregen en punt van kritiek is het gebrek aan in- devol is in het geloof, is dat een prachtig Ruim 20 procent van degenen die niet gegeven!’ teractie. Waarom niet gebruik maken resultaat van de digitale kerk.’ regelmatig naar kerkdiensten gaan, van de chat om voorbeden te doen zegt dat ze meer belang zijn gaan Gebrek aan ontmoeting of vragen te stellen en te laten beant- Kijken op later tijdstip hechten aan kerk en geloof dan voor De preek, de muziek en de zegen van woorden tijdens de dienst? Hier kan de De reguliere kerkgangers die door het COVID-19 de kop op stak. Bij de regel- de dominee worden het meest gewaar- kerk nog wel een creatieve slag maken, coronavirus op zondagmorgen niet matige kerkgangers is dat 13 procent. deerd, maar de onderlinge betrok- vindt men. ‘Het betekent dat de online kerkdien- naar de kerk konden gaan, waarderen Het online uitzenden van kerkdiensten kenheid en het gemeenschapsgevoel sten een appellerende functie hebben, het zeer dat kerken al snel overgingen voldoet dus aan een grote behoefte. krijgen minpunten. Want dat is wat De conclusies en aanbevelingen wor- zelfs voor niet-kerkgangers’, zegt Gijs- op het streamen van de diensten. De Gijsbert Siertsema: ‘Kerken zijn snel de meeste respondenten missen: de den zeker opgepakt. Gijsbert Siertsema: bert Siertsema, lid van het dagelijks be- meesten (58%) kijken de uitzendingen overgestapt naar online diensten en dat fysieke ontmoeting, ook na afloop, zo- ‘Deze resultaten zijn zeer bemoedigend. stuur van Protestants Kerk Amsterdam. live, terwijl 40 procent (bijna) altijd op is een succes gebleken. Een compliment als het koffiedrinken. De meeste kerk- Daar kunnen we ons voordeel mee ‘Terwijl dat het oorspronkelijke doel niet een later moment de dienst terug kijkt. aan al die vrijwilligers die dit mogelijk gangers (79%) willen daarom graag doen. De digitale kerk lijkt een nieuwe is, vind ik het een mooi neveneffect. Als De kerkgang is zodoende flexibeler ge- hebben gemaakt. Het geloofsleven weer naar de kerk als dat weer kan. en blijvende loot aan de stam van onze meer mensen, binnen en buiten Am- worden. heeft daardoor ook in deze moeilijke Vooral veel ouderen snakken ernaar, kerk te zijn geworden.’

Agnost Tim Hofman wil graag Preek van de Leek doen

Vervolg van pagina 1

‘Dat snap ik. Ik weet niet of ik er trillend en na drie seconde dacht ik: oh ja, het van herkomst weer veilig zou zijn. Dan een engeltje op je schouder.” Mijn re- ik dood ga, ik hoop pas over een jaar of sta, maar het is inderdaad hoogdraven- systeem uit mijn jeugd. Grappig dat het ga ik in het team van David zitten. Ik actie was meteen: “Dat kan niet, want zeventig’. der. Het lijkt me leuk om toch raakvlak- op zo’n moeilijk moment de kop weer heb zelf geen pretentie een David te ik geloof niet in engelen.” Terwijl het ‘Als je straks misschien op de preekstoel ken te zoeken tussen jullie kerkgangers opstak.’ zijn.’ wel duidelijk was dat iemand mij wilde staat, wat voor boodschap zou je willen en mijzelf. Jullie zijn in Amsterdam best ‘Je kent de Bijbelverhalen dus. Heb je ‘In Over mijn lijk komen veel vragen sparen, anders kan ik het niet verkla- meegegeven?’ progressief, toch? Het is geen Urk. Maar er al een op het oog voor een mogelijke voorbij over leven, dood en zingeving. ren. Ik heb daar achteraf problemen ‘Ik ga natuurlijk de Bijbel aanhalen, ik heb ook een boodschap van liefde en Preek van de Leek?’ mee gehad, die zich uitten in angsten maar ik ga ook proberen, omdat ik weet zingeving. En een opvatting over ethiek: ‘Daar wil ik werk van maken, ik ga er en depressies. Daar ben ik gelukkig dat het kan, te laten zien dat iemand wat is goed en fout. Dat wil ik graag met eens goed voor zitten. Ik ga op zoek Ik heb overheen gekomen. Daardoor kan ik die niet gelooft, niet religieus is en vrij jullie delen.’ naar een verhaal waarmee ik aanslui- dat programma ook maken, hoewel progressief is, een boodschap van liefde ting kan vinden met de mensen en de een boodschap het niet te dichtbij moet komen. Het is kan brengen. Ik vind dat een mooi idee. David en Goliat actualiteit, wat er op dit moment in de rauw. Jongeren van 20 tot 30 jaar die Dat vind ik er leuk aan. En er mag toch Hoewel zijn ouders allebei uit een wereld gebeurt. Waar ik heel warm van van liefde zulke vreselijke dingen meemaken. Ik ook wel gelachen worden?’ rood, Rotterdams, niet religieus milieu word is het verhaal van David en Goliat. moet soms dingen loslaten, anders is ‘Dat mag hoor.’ kwamen, stuurden ze Tim wel naar de Dat zeiden we regelmatig bij opnames en zingeving het niet te doen’. ‘Dat zou prettig zijn. Ik zou willen laten christelijke basisschool en de Bijbelklas. van BOOS, bij figuren die tegen de ‘In die uitzendingen zeggen (niet-ge- zien dat je prima op hetzelfde punt kunt Zodoende kent hij alle verhalen uit het macht streden: het lijkt wel David tegen lovige) jongeren vaak: “ik geloof dat ik uitkomen, ondanks het verschil van boek van binnen en van buiten, zegt Goliat. Dat is ook het thema dat ik als straks naar een mooie plek ga.” Ze heb- startpunt.’ hij. Tot zijn twaalfde was hij een gelovig kind had: bij autoriteit en macht heb ik ben het idee: er is meer. Herken je dat?’ jongetje, maar daarna twijfelde hij over me nooit comfortabel gevoeld.’ Ben je daar dan ook mee bezig?’ ‘Het kan een geruststellende gedachte De Preek van de Leek wordt dit jaar ge- het bestaan van God. Als tiener werd hij ‘Jij voelt je dan David?’ ‘Op mijn 14e ben ik door een auto ge- zijn, dat is fantastisch toch. Dat heeft houden op zondag 8, 15 en 22 november agnost. ‘Al betrapte ik me er onlangs op ‘Nee, ik niet, maar Nemr van 9 jaar uit schept, het is een wonder dat ik het er niets te maken met dogmatische reli- om 17.00 uur in de Doopsgezinde Kerk dat ik aan het bidden was. Ik heb iets Irak wel. Hij dreigde ons land uit geso- levend vanaf bracht, dat vond de am- gie. Ik weet het voor mezelf niet, maar aan het Singel. naars meegemaakt in mijn privéleven demieterd te worden, omdat zijn land bulancebroeder ook. Hij zei: “Je hebt ik moet nog zien hoe ik erover denk als KERK IN MOKUM SEPTEMBER 2020 3 Jong duo neemt het roer over

‘Door corona wordt de rol van de kerken steeds belangrijker’

Hendrik-Jan: ‘Ik vind Roel een godsvruchtig Wilfred Scholten mens. Dat is ook te zien in de manier waarop hij de vergaderingen leidt. Hij zegt niet zomaar iets en kan heel goed luisteren.’ Roel: ‘Hendrik-Jan De Protestantse Kerk Amsterdam heeft is heel verstandig, hij weegt dingen goed af en is een nieuwe voorzitter. Beter gezegd: fijngevoelig. Bovendien iemand die bereid is op zichzelf te reflecteren, wat hem heel toeganke- twee nieuwe voorzitters. En ze zijn nog lijk maakt.’ Ze zijn zo aardig voor elkaar, hebben jonger dan het gemiddelde kerklid ook. ze al ruzie gemaakt? Het is even stil. ‘Nou ruzie’, De benoeming van de dertigers Hendrik- zegt Hendrik-Jan. Hij wilde bij hun benoeming met Jan Overmeer (35) en Roel van Marle een persbericht naar buiten, voor Roel hoefde dat (32) lijkt een PR-stunt, maar is een teken niet. Hij vond het maar ijdeltuiterij. Gewoon aan de van ambitie. slag gaan, punt uit. Hendrik-Jan, lachend: ‘Dan zie je toch dat ie gereformeerd is...’

‘We zijn er als kerk al 2000 jaar en we willen er Digitale presentatie de komende 2000 nog steeds zijn’, aldus Hendrik- Ze willen niet meteen hun stempel drukken op Jan. Zijn collega-voorzitter Roel vult aan: ‘Als je de koers van de Protestantse Kerk Amsterdam. klaar wilt zijn voor de toekomst, moet je ook men- Eerst eens 100 dagen de tijd nemen om mensen sen neerzetten die de toekomst zijn.’ en besturen te leren kennen. Noem het hun ‘wit- tebroodsweken’. Wat hen meteen al opvalt, is de Geen vergadertijgers ‘kracht en vitaliteit’ van de wijkgemeenten om in Op 26 mei werden ze door de Algemene Kerken- deze tijd over te schakelen op een digitale pre- raad benoemd, midden in coronatijd. Sinds die tijd sentatie. ‘Daar ben ik door verrast’, zegt Roel. spreken ze elkaar en de andere bestuurders vooral Terwijl Hendrik-Jan aangenaam getroffen is door via het computerscherm. Ook dit interview vindt de grote professionaliteit van het instituut. ‘Het plaats door middel van videobellen. Op afstand is echt een grote club. 18 wijkgemeenten en 11 pi- van elkaar, maar wel zo efficiënt. Allebei hebben oniersplekken. Als ik dat tegen vrienden vertel, ze een druk leven, zijn actief in VVD (Hendrik- De twee nieuwe voorzitters van de Protestantse Kerk Amsterdam: Roel van Marle (l) en Hendrik-Jan Overmeer. zijn ze onder de indruk’. Roel: ‘We zijn ons ervan Jan) of CDA (Roel), hebben een verantwoordelijke bewust waar we staan als kerk. We zijn bezig met baan in de communicatie en het goededoelenwerk. vernieuwing, met de website Keep the Faith en Hendrik-Jan is directeur van het vrijwilligersplat- er is een stadspredikant die zich actief mengt in form Deedmob en Roel werkt bij de Gasunie waar het debat in de stad. Allemaal zaken om trots op hij zich richt op de energietransitie van Nederland. Kijken in bad dat is misschien een generatiedingetje. Ik zit niet te zijn.’ Hoe jong ook, ze hebben veel ervaring met ver- Bovendien vertegenwoordigen ze twee stromin- in een hokje. We beleven ons geloof op onze eigen gaderen. ‘Maar we zijn geen vergadertijgers: we gen binnen de protestantse kerk. Hendrik-Jan manier. Vrienden van mij kijken de dienst in deze Meegroeien vergaderen niet om het vergaderen.’ Het gerucht komt uit de wat meer liberale, vrijzinnige hoek tijd terug in bad. Ze zijn niet minder met geloof COVID19 heeft de wereld veranderd en ook de gaat dat de kerkenraad al behoorlijk strak wordt van de Westerkerk, terwijl Roel in de kerkbanken bezig, maar anders. Dat is het mooie van de Pro- kerk. Hoe kijken de nieuwe voorzitters daar te- geleid. Roel, onderkoeld: ‘Is dat een compliment of van de wat meer orthodoxe Jeruzalemkerk te vin- testantse Kerk Amsterdam: die is zo breed, alle genaan? ‘Door corona wordt de rol van de ker- een verwijt?’ den is. Maar ze willen van dit onderscheid weinig stromingen van het geloof worden er in vertegen- ken steeds belangrijker’, antwoordt Hendrik-Jan. weten. ‘Ik vind Hendrik-Jan helemaal niet vrijzin- woordigd. Dat geldt ook voor de voorzitters.’ ‘Mensen stellen vragen als “waarom ben ik hier?” De gedachte achter het gedeelde voorzitterschap nig’, zegt Roel. ‘Ik weet niet of ik hem daarmee Er wordt nagedacht over de snelheid van het le- is dat ze zo slagvaardiger kunnen opereren en dat een plezier doe, maar hij vertelde me dat hij ’s Godsvruchtig mens ven, de consumptiemaatschappij en wat kan ik de verantwoordelijkheid niet op de schouders van avonds altijd bidt en dan denk ik: mooi, dat spiritu- Voordat ze samen aan de klus begonnen, kenden voor de ander betekenen? De kerk kan daarbij een persoon terecht komt. Hendrik-Jan is meer ele herken ik meteen. Ik ga ook net zo goed naar ze elkaar niet. Pas bij hun bevestiging bleek dat ze helpen en mensen de vrijheid geven op hun eigen van de contacten naar buiten toe, terwijl Roel zich een cantatedienst in de Wester of een vesper in gemeenschappelijke vrienden hadden. Inmiddels manier het geloof te belijden. Of het nu een kerk- meer richt op de interne zaken, zoals de wijkge- de Oude Kerk.’ hebben ze alweer wat vergaderingen achter de dienst is of een online viering, het aansteken van meenten en pioniersplekken. Hendrik-Jan: ‘Of die labels kloppen, weet ik niet, kiezen, wat vinden ze eigenlijk goed aan elkaar? een kaarsje of een bijeenkomst met een pionier.’

‘Er staat veel op het spel’

Symposium over online vrijheid en privacy

van Trigt, voorzitter van de kerkenraad van de Achteloos vertrouwen neren.’ Volgens Paul van Trigt trekt het sympo- Harmen Brethouwer Noorderkerk. ‘Vandaag de dag stellen technolo- Publieke instanties gebruiken digitale identi- sium daarom niet zomaar een parallel tussen het gische ontwikkelingen aan ons de vraag hoe het ficatie en algoritmes om burgers in kaart te heden en de situatie tijdens WOII. ‘Er staat veel zit met de bescherming van de vrijheid en privacy brengen, zegt de onderzoeker. ‘Men vertrouwt op het spel. Ook in de tijd van Jan Koopmans Bijna te laat was de titel van een illegaal van bevolkingsgroepen. Want we zien dat auto- er achteloos op dat die systemen werken, dat dachten veel mensen dat het zo’n vaart niet zou pamflet in de Tweede Wereldoorlog, ge- riteiten digitale systemen kunnen inzetten om ze helpen om problemen op te lossen en dat de lopen. Als kerk willen we het gesprek hierover mensen in de marge te drukken. Onze predikan- gegevens kloppen.’ Toch gaat het volgens haar mogelijk maken.’ Van der Velden: ‘Als het gaat schreven door dominee Jan Koopmans. ten willen graag aandacht geven aan het leven en geregeld mis. ‘Denk aan de registratie van dub- om onze online vrijheid en privacy is het op Een symposium in de Noorderkerk her- de boodschap van Koopmans. Hij is niet van ons bele nationaliteit door de Belastingdienst en veel vlakken al bijna te laat. Gelukkig zijn veel haalt zijn oproep om op te staan voor alleen, maar een dominee van de stad. Daarom de ophef over fraude-opsporingssysteem SyRI. mensen en organisaties bezig om problemen te kwetsbaren. Ook - of juist - in het digi- organiseren we op donderdag 29 oktober een Buitenlandse inlichtingendiensten gebruiken signaleren en zichtbaar te maken. Net zoals Jan tale tijdperk. symposium voor een breed publiek in de Noor- apps om mensenrechtenactivisten te bespio- Koopmans deed.’ derkerk.’

In maart dit jaar was het 75 jaar geleden dat Jan Massale dataverzameling Symposium Bijna te laat! Vrijheid herdenken in tijden van Big Data Koopmans in Amsterdam om het leven kwam Lonneke van der Velden is een van de sprekers in door een verdwaalde kogel, afgevuurd tijdens oktober. Als lid van onderzoekscollectief DATAC- Met de volgende sprekers: Hanneke Gelderblom schrift over Jan Koopmans. Lonneke van de Vel- de executie van dertig verzetsstrijders. Een iro- TIVE verdiept ze zich onder meer in hoe burgers - oud-politica, overleefde als Joods kind WOII den - onderzoeker bij DATACTIVE en bestuurs- nische en tragische dood, want hij keek op dat zich beschermen tegen massale dataverzame- doordat zij op onderduikadressen werd onder- voorzitter Bits of Freedom. moment toe vanuit zijn onderduikadres. Daar ling. Daarnaast is Van der Velden bestuursvoor- gebracht. Amma Asante - voorzitter Landelijke verbleef hij vanwege zijn hulp aan Joden en ver- zitter bij burgerrechtenorganisatie Bits of Free- Cliëntenraad, die opkomt voor mensen die de Donderdag 29 oktober, zet tegen de nazi’s. dom. ‘Onze wereld hangt aan elkaar van digitale weg kwijtraken in het doolhof van instanties. Noorderkerk, Amsterdam, formulieren en identificatietechnieken’, zegt ze. Niels den Hertog - predikant, schreef een proef- noorderkerk.nl ‘Koopmans zag al vroeg dat Joodse Nederlan- ‘Bijna dagelijks vullen we in wie en waar we zijn ders uitgesloten dreigden te worden’, zegt Paul en wat we doen.’ 4 KERK IN MOKUM SEPTEMBER 2020 ‘Een goede preek geeft je iets mee’

The best of Preek van de Leek Amsterdam gebundeld

bare tekst was. Want een op de kansel Wilfred Scholten uitgesproken preek is toch anders dan een preek op papier. Dat was een be- langrijk criterium.’ Daarnaast vindt hij Ruim 40 preken van leken heeft dat een goede preek het persoonlijke, -redacteur Nico de Fijter kwetsbare verhaal van de leek combi- neert met een visie op de wereld en het gelezen. Daaruit maakte hij een leven. ‘Een preek heeft in de volksmond selectie van de tien ‘beste’. Het niet per se een positieve connotatie. zijn stuk voor stuk preken die de tand des tijds uitstekend heb- ben doorstaan. Sterker nog, in Leken gingen deze coronatijd zijn sommige lekenpreken actueler dan ooit. creatief met Ze worden gebundeld in een uit- Bijbel aan gave die dit najaar in de boek- handel ligt, in de aanloop naar de slag de elfde editie in november.

Het was een idee van uitgeverij Wal- Maar ik vind dat een preek wel degelijk burg Pers om ter gelegenheid van al- een boodschap moet bevatten. Dat het weer tien edities van het succesvolle een beroep doet op de kerkgangers, je project de meest boeiende preken te moet iets meekrijgen.’ Zo ontstond een publiceren. Preek van de Leek begon in rijke mix van preken van de afgelopen Amsterdam, als een idee van de protes- tien edities, van bekende Amsterdam- tantse stadspredikant Abeltje Hoogen- mers, mannen en vrouwen, politici, kun- kamp en dominee Henk Leegte van de stenaars. Een paar lekenprekers die de Doopsgezinde Kerk. bundel hebben gehaald, wil hij alvast noemen, zoals , Eberhard van der Laan, Stef Bos en Gerdi Verbeet. Persoonlijk Anderen moeten nog toestemming ge- ven. Wat de meest gebruikte Bijbeltekst

verhaal met Haverman Sandra foto: was? Nico hoeft niet lang na te denken: Actrice Nazmye Oral was een van de voorgangers van Preek van de Leek. de barmhartige Samaritaan, vooral ge- visie op liefd bij politici. ‘Wie is mijn naaste?’ Dat de wereld is toch de centrale vraag in de Bijbel. De bundel met tien preken uit tien edi- filosofie van Trouw: ’Het succes ervan Rijke mix van preken z’n twaalfde enkele honderden met de ties Preek van de Leek Amsterdam is is denk ik dat zoveel leken creatief met De Fijter, een kenner van taal en reli- hand geschreven preken van zijn vader een uitgave van Walburg Pers en is van- Het Amsterdamse evenement werd een de Bijbel aan de slag gingen. Uit de vele gie, is opgegroeid met het aanhoren uit. Dus enige kennis van de opbouw af begin november te koop in de boek- traditie, het concept is inmiddels over- preken die ik las, bleek maar weer eens en lezen van preken. Als dominees- van een preek heeft hij wel. Waar hij bij handel en online. Prijs: circa € 12,50. genomen door diverse kerken elders in hoe ongelofelijk rijk dat boek is, of je nu zoontje zat hij verplicht vooraan in de de samenstelling van het boekje speci- het land. Nico de Fijter, chef religie & gelovig bent of niet.’ kerk en als vakantiebaantje typte hij op aal op lette? ‘Of het een prettig lees- walburgpers.nl

Een vreemdeling te gast

‘Team KerkBed regelt tijdelijke logeerplekken’

Lopend naar Nederland Daar waren ze weliswaar veilig voor doen toen de vader medische hulp no- bekende westerse merken. Hij repareer- Janneke Donkerlo Eerst wilden Rieta en haar man het het Iraanse bewind, maar de vader dig had voor zijn pijnaanvallen, die een de een fiets, lamp, afzuigkap en was- tweetal elk een eigen kamer geven. Dan zag er geen toekomst voor zijn kind. gevolg waren van gebeurtenissen in machine. Ook voor de scheefgezakte hadden ze ook wat privacy, dachten ze. In zeventig dagen tijd zijn ze toen naar Iran.’ Vader en zoon waren keurige gas- schutting van het echtpaar had hij een Team KerkBed regelt tijdelijke Maar vader en zoon kozen voor een ka- Nederland gelopen. Maar omdat ze ten. Ze noemden Rieta en Wilken vanaf oplossing. logeerplekken. Vooral ongedocu- mer en sliepen zelfs bij elkaar in bed. Zo in Slovenië al asiel aangevraagd had- het begin opa en oma. De eerste tijd wisten ze altijd waar de ander was. ‘Mijn den, konden ze pas na anderhalf jaar sliepen ze veel, want ze waren honds- Mensen die ook tijdelijke opvang wil- menteerden maken hier gebruik man en ik realiseerden ons toen pas illegaliteit in Nederland opnieuw asiel moe. Natuurlijk waren er ook nadelen: len bieden, raadt Rieta aan om vooral van. Volgens Rieta van Staaldui- hoe vanzelfsprekend het is dat wij ons aanvragen. In de tussentijd hadden ze ‘We moesten de badkamer delen. Ook jezelf te blijven en daarbij goed je ne is dat goed te doen. ‘Je levert altijd veilig voelen. geen recht op werk, woning of inkomen. was het brood weleens eerder op dan grenzen te bewaken. ‘Toen onze klein- een beetje privacy in, maar niet Het kind mocht naar school, maar daar ik had gedacht. Maar ze brachten ook zoon een keer klaagde dat het Iraanse meer dan bij andere logees.’ hield het dan ook mee op. een mooie sfeer in huis. Iraniërs heb- jongetje iets wilde waar hij geen zin in Ze brachten ben een poëtischer taalgebruik. Dat had, vertelde ik dat hij ook ‘nee’ mocht Keurige gasten merkten we bij het bidden aan tafel. zeggen. Gasten moeten zich natuurlijk Toen bij de Muiderkerk een hulpvraag een mooie sfeer Alleen de naaste buren had Rieta inge- Toen ik voor vader een ov-kaart had wel aanpassen. Wij wilden bijvoorbeeld binnenkwam voor onderdak van een licht, want ze wilde niet teveel rucht- geregeld (wat voor een Nederlander al niet dat er gerookt werd in huis.’ Voor Iraanse vader en zijn zoontje, aarzelde in huis baarheid geven aan de opvang. ‘Ze een hele toer is), appte hij mij: “Ik kus mensen met een huurhuis is het niet Rieta van Staalduine (66) geen mo- waren tenslotte nog steeds illegaal. je handen”.’ raadzaam om mee te doen met Kerk- ment. Ze fietste naar huis om te over- Als ze “ontdekt” werden, zouden ze te- Bed in verband met huurtoeslag, aldus leggen met haar man Wilken Veen. Al ruggestuurd worden. Toen ze een keer Jezelf blijven Rieta. Maar dat hoeft niemand te weer- snel kwamen ze tot het besluit: ‘We in onze afwezigheid een week op ons Overdag ging het jongetje naar school houden om toch iets te doen: ‘Buddy’s hebben plek genoeg, dus we doen het.’ Het jongetje had eerder angstaanvallen huis pasten, werden er wel wat vragen in Zuidoost. Zijn vader bracht en haalde die mensen wegwijs maken, zijn ook De opvang zou eerst tien dagen duren, gehad; gelukkig is dat na verloop van gesteld in de buurt. Gelukkig was dat hem. Verder volgde de vader een online altijd welkom.’ werd verlengd tot drie weken en uitein- tijd minder geworden.’ Vader en kind verder geen probleem. En bij het We- talencursus en hij maakte zich verdien- delijk zijn de logees tot begin februari vluchtten drie jaar geleden uit Iran. In reldhuis konden we altijd terecht met stelijk met allerlei klusjes. In Iran was Meer informatie over Team Kerkbed via: 2020 gebleven.’ 2018 vroegen ze asiel aan in Slovenië. vragen, bijvoorbeeld wat we moesten hij onderhoudsmonteur geweest van [email protected] KERK IN MOKUM SEPTEMBER 2020 5 Kunstenaars verbeelden een nieuwe aarde

Tentoonstelling Bijbels Museum in Westerkerk

met de Westerkerk. Een prachtige en Els van Swol toegankelijke plek om te mogen pre- Een ark voor de ziel senteren.’

Kunstenaars vertolken hun vi- Het project gaat vergezeld van een sie op een nieuwe hemel en/ tekst uit het Bijbelboek Openbaring, over een nieuwe hemel en een nieuwe of nieuwe aarde. In een unieke aarde. Er wordt gevraagd naar kunst- tentoonstelling van het Bijbels werken die mensen troost bieden en Museum in de Westerkerk zijn inspireren om zich te richten op en bij twaalf kunstwerken te zien. te dragen aan deze nieuwe wereld. Zijn er ook inzendingen die kiezen voor een tegenovergestelde insteek? Bijvoor- ‘Het Bijbels Museum gaat verder. Ons beeld waarin wordt uitgegaan van het pand in Amsterdam is voorgoed dicht. idee dat COVID-19 deel zou uit maken Onze collecties zijn overgedragen aan van de eindtijd? En hoe gaat de jury collega-erfgoedinstellingen. Onze ten- daar mee om? toonstellingen reizen door Nederland.’ ‘Gelukkig zijn kunstenaars eigenzinnig Dat staat in een recente nieuwsbrief en zijn er zeer diverse inzendingen. Een van het Bijbels Museum. Het eerste pro- deel komt in de verbeelding niet voor- ject na de sluiting heet Nieuwe Aarde bij de anderhalvemeter-samenleving, in (zie kader). We vragen Carolien Croon, enkele kunstwerken is een dystopie of directeur van het Bijbels Museum, naar een onzekere toekomst verbeeld. Het de achtergronden. merendeel is in de basis hoopgevend: een nieuwe aarde is bereikbaar als de Is deze oproep voor kunstwerken een mens echt durft te veranderen. Dat vind voorbeeld van de weg die het museum ik mooi. De commissie probeert recht buiten de muren van het gebouw aan de te doen aan verschillende visies op de Herengracht gaat inslaan? toekomst en neemt daarin niet alleen ‘Ja zeker. We zijn al drie jaar met ten- positieve toekomstbeelden mee.’ toonstellingen onderweg door het land. Meestal presenteren we nieuw Waar gaan de twaalf kunstwerken die in werk, vaak in opdracht van ons ge- de Westerkerk te zien zijn na afloop van maakt. Het fenomeen “kunstwed- de tentoonstelling naar toe? strijd” is door het Bijbels Museum in ‘Deze unieke tentoonstelling komt maar het verleden vaak toegepast. Maar op een plek: in de Wester. De kunstwer- deze tentoonstelling vindt voor het ken gaan dus na de tentoonstelling te- eerst niet meer in het eigen museum rug naar de kunstenaars. Nog meer re- plaats. Dit is de eerste samenwerking den om de tentoonstelling te gaan zien!’ Middelste doek van het drieluik The hereafter, Francine Steegs

Op de longlist van de inzendingen voor crisis, toen we (nog) in de ban waren het project Nieuwe Aarde staan diverse van de klimaatverandering en van de kunstwerken die de aandacht trek- vluchtelingenproblematiek. Utopie of dystopie? ken. Een daarvan is The hereafter van Francine Steegs. Met dit recente werk De aangrijpende beelden van boot- verbeeldt zij een verlaten wereld, een vluchtelingen in nood waren het oor- bestaat. In deze nieuwe wereld heeft de onbekend en mysterieus continent. spronkelijke uitgangspunt van dit werk. natuur zich aangepast aan de mensheid Gaandeweg in het creatieproces veran- en aan zijn ‘bijproducten’. Technologie Het werk geeft een verlaten, tijdloze derden de dobberende bootjes in iets wordt de bodem en het voedsel voor wereld weer. Pal na de schepping of na universeels, een soort arken voor de nieuw leven en is zo een inherent onder- een ramp. Moet de mens nog wortelen, ziel. Ik ging mijmeren over de aarde die deel van het leven op aarde. zijn identiteit vinden of zijn de bootjes wij nalaten, over de tijd, de verganke- als een ark die de mensen redt? lijkheid, het onvatbare van de gedachte Bij de pangoled is de grens tussen na- Francine Steegs: ‘Dat zijn vragen die ik over de eeuwigheid en ik fantaseerde tuur en technologie opgeheven. als kunstenaar niet kan beantwoorden. over een fictieve wereld waaruit weer Zit in dit kunstwerk ook dezelfde dub- De exacte betekenis van dit werk staat iets nieuws kan ontstaan. Aan de kijker belslag verscholen die in de coronapan- niet vast en wordt mede bepaald door de vrijheid zich mee te laten voeren in demie zit? Het besef dat wij onderdeel de context van de beschouwer. Met het dit fictieve, troostrijke universum en te zijn van de natuur én de les dat door te drieluik wil ik sowieso liever vragen mijmeren over “een ark voor de ziel”.’ minderen (minder of geen vlees eten opwerpen dan antwoorden geven. Ik bijvoorbeeld) dieren kunnen overleven maakte het werk nog voor de corona- francinesteegs.nl en zich zouden kunnen aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid? Margriet van Breevoort: ‘Uiteindelijk zijn wij als menselijke soort ook gewoon Project Nieuwe Aarde onderdeel van de natuur. Alle techno- logie om ons heen bestaat uit tools om te kunnen overleven in de “natuur”, net Het Bijbels Museum deed in samenwerking met The Turn Club en de Wester- als apen tools gebruiken en vogels nes- kerk een oproep aan in Nederland woonachtige kunstenaars, dromers en ont- ten bouwen. Alleen hebben wij ons in werpers om te komen met visioenen van een nieuwe aarde en/of een nieuwe zoverre ingekapseld in die technologie hemel. De titel van dit project is Nieuwe Aarde. De titel is gebaseerd op een dat het “natuurlijke” in de klassieke zin tekst uit het Bijbelboek Openbaring: ‘En ik zag een nieuwe hemel en een nieu- van het woord, zoals bomen, dieren en we aarde. Want de eerste hemel en de eerste aarde waren voorbij gegaan en Pangoled in its natural habitat, Margriet van Breevoort bergen, niet meer voorkomt in onze di- de zee was niet meer.’ recte leefomgeving. Technologie wordt bijna een soort nieuwe natuur die, door Een commissie onder voorzitterschap van advocaat en politicus Don Ceder de snelheid waarmee die ontwikkeld bepaalde welke kunstwerken op de website nieuweaarde.nu werden geplaatst Tot de ruim 260 inzenders behoort Mar- gische evolutie. Hij wordt pangoled. Zijn wordt, niet bij te benen valt door de die- en welke twaalf gepresenteerd worden op de tentoonstelling. griet van Breevoort. Zij zond Pangoled schubben hebben plaatsgemaakt voor renwereld. Pas wanneer deze eindeloze in its natural habitat in. De pangolin duurzame ledlampen die aan en uit flik- drang naar vooruitgang stopt, zullen Wilt u zien welke twaalf kunstwerken gekozen zijn? Bezoek dan de tentoonstel- staat bekend als het meest illegaal ver- keren om vijanden af te schrikken. dieren kunnen mee-evolueren. De pan- ling Nieuwe Aarde van 31 oktober t/m 28 november 2020 in de Westerkerk in handelde dier ter wereld, waardoor het goled komt uit zo’n toekomst, maar of Amsterdam (onder voorbehoud van coronamaatregelen). met uitsterven wordt bedreigd. Ergens Dit beeld is het eerste in een nieuwe serie dit een utopische of een dystopische is, in de toekomst slaagt deze pangolin werken die een karikaturale schets van is nog maar de vraag.’ nieuweaarde.nu erin zich aan de bedreigingen aan te de toekomst weergeven, waarin de grens passen en ondergaat het een technolo- tussen natuur en technologie niet meer margrietvanbreevoort.com 6 KERK IN MOKUM SEPTEMBER 2020 Zorgboerderij in Amstelveen

Nieuw project van de Protestantse Diaconie Amsterdam

boer. Hij is ook de enige ventende melkboer in Am- Iris Stekelenburg-van Halem sterdam met zijn bedrijf Moma, dat zeker een plek binnen de boerderij krijgt. De koopovereenkomst van het pand en de grond in de Bovenkerkerpolder Hanneke van Bezooijen (41) is sinds 1 in Amstelveen is onlangs getekend! Marten woont mei jl. de nieuwe directeur van de Pro- met zijn vrouw en kindje van vier maanden in een woonunit naast de oude boerderij die gesloopt testantse Diaconie Amsterdam. Paul wordt en waar een nieuwe boerderij komt. van Oosten draagt na 23 jaar zijn lei- derschap over, maar blijft nog bij een paar projecten betrokken, waaronder de Oogsten zorgboerderij in Amstelveen met Marten Verdenius als boer. als gezamenlijke activiteit Hanneke: ‘Ik heb nooit gedacht dat ik nog eens di- recteur zou worden. Dat soort dingen komen op mijn pad, al komt het me niet aanwaaien. Die ti- tel zegt me niet zoveel, maar ik kan nu meer de Een vak leren richting bepalen en dat is een prachtige uitdaging. ’Het houden van 30 koeien, 250 kippen, 30 scha- De plek die de Diaconie in de stad inneemt vind ik pen en het verbouwen van heel veel groente is het heel waardevol, met projecten als het Wereldhuis, plan’, vervolgt Marten. ‘Ruim 50 mensen, verspreid de Sociale Kruidenier, het Wijkopbouwwerk en het over verschillende dagen, kunnen hier over enige Straatpastoraat. In de ontmoeting met mensen tijd hun bijdrage leveren op een wijze die bij hen leren we veel over hoe zij de stad beleven. Hoe past, zich ontwikkelen, een vak leren. Hier ligt de ervaar je de richtlijnen van zoveel mogelijk thuis Doorn van Marloes foto: nadruk op vaardigheden en niet op beperkingen. Marten Verdenius (boer): ‘Hier ligt de nadruk op vaardigheden en niet op beperkingen.’ blijven en 1,5 meter afstand in acht nemen als je Maar mensen kunnen bijvoorbeeld ook helpen geen huis hebt en ’s nachts in een slaapzaal of een oogsten als gezamenlijke activiteit vanuit de kerk struik ligt? De kunst is om steeds met andere ogen en buurt. Zo willen wij graag omgaan met de aarde naar onze omgeving te kijken en ons te verwonde- en met elkaar. Ik zou deze gastvrije hoeve graag De ren. Welke mogelijkheden zien we en waar kunnen Meent noemen. Meent betekent weidegrond in ge- we iets betekenen?’ we met biologische producten werken, duurzaam steding vinden voor wie dat in de “gewone” maat- meenschappelijk bezit, als tegenhanger in een we- inkopen, maar dat is duur. Dus wat is er mooier schappij lastiger is.’ Marten was naast zijn studie reld waarin zoveel om particulier bezit draait. En Biologische producten dan hiervoor zelf te zorgen op een boerderij? Milieukunde, vrijwilliger bij het Wereldhuis en Kerk het is de naam van de dichtstbijzijnde metrohalte!’ Marten Verdenius (30) vult aan: ‘Zo heeft de Dia- Paul van Oosten kwam al rond 2001 met het plan & Buurt en werkte samen met Paul van Oosten het conie veel eettafelprojecten in de stad. Daar willen voor een zorgboerderij waar mensen een dagbe- plan voor de zorgboerderij uit. Marten is daar nu diaconie.org

‘Haal geld en kerk uit de taboesfeer’

Kerkrentmeester Leo Endedijk: ‘Geld nalaten aan de kerk is nog niet zo gebruikelijk’

betrokkenheid in onze wijkgemeente’, Niet dom Mirjam Nieboer zegt Leo. ‘Dat merk je in coronatijd nog Wat bij het thema geld vaak ter spra- eens extra. Je probeert elkaar zo goed ke komt, is het vermogen van de kerk mogelijk vast te houden en te steunen. dat onlangs nog ter discussie stond in Geld nalaten aan de kerk. An- De stream van de viering trekt meer be- Trouw. Ook dat is vooral een kwestie ders dan bij goede doelen is het zoekers dan er normaal op zondag ko- van bespreekbaar maken en uitleggen, men. In het leven van veel gemeentele- vindt Leo. ‘Grote doelen als KWF Kan- niet zo gebruikelijk. Dat komt den speelt de kerk een belangrijke rol.’ kerbestrijding hebben ook een groot vooral omdat we het er niet vermogen. Maar de gever is heus niet over hebben, zegt Leo Endedijk, Geld oormerken dom. Als je laat zien dat je met dat kerkrentmeester van de Tho- Dat zie je ook terug in het geefgedrag. vermogen de organisatie in stand kunt maskerk en vanuit zijn werk in ‘Goede doelen zouden hun handen houden waardoor iedere euro die je de erfgoedsector expert op het dichtknijpen met wat onze leden ge- geeft naar het doel zelf gaat, begrijpt je middeld aan Kerkbalans geven. Daar donateur dat best.’ Ook de Protestantse gebied van fondsen en subsidies. komt bij dat veel leden zich ook nog Kerk Amsterdam bekostigt het kerkelijk eens als vrijwilliger inzetten voor hun bureau en het stedelijke programma uit ‘We zijn opgegroeid met het idee dat kerk. In dat licht is het niet zo vreemd het rendement op het vermogen. praten over geld not done is en al he- om bij het opmaken van het testament lemaal niet over wat je weggeeft. Laat te denken: ik heb al zo veel aan de kerk Daarnaast is voor de komende jaren de linkerhand niet weten wat de rech- gegeven, het is mooi geweest.’ Toch een deel van het vermogen apart gezet terhand doet. Dat is jammer, want door kun je het ook anders benaderen, vindt om in kerkvernieuwing te kunnen inves- er met elkaar over te praten scherp je Leo. ‘Net als bij goede doelen kun je teren. Zo kun je het vermogen voor je je mening en breng je elkaar op ideeën.’ ook voor de kerk het geld oormerken. organisatie laten werken’, legt Leo uit. Haal het thema geld in kerkelijke kring Misschien is er in de wijkkerk een con- Maar de kleinere projecten in de wijk- uit de taboesfeer, is het devies van Leo crete bestemming die je aanspreekt, kerk vallen daar niet direct onder en die Endedijk. iets dat je heel belangrijk vindt.’ Als kunnen ook of juist van grote betekenis We spreken elkaar in de Thomaskerk voorbeeld noemt hij het tienerwerk. zijn voor de wijkgemeente of voor de op een vrijdag in juli. Voor de foto bij ‘Het kan een mooie gedachte zijn dat buurt. ‘Op wijkkerkniveau zijn we aan- het artikel poseert Leo in de fraaie dit dankzij jouw nalatenschap of legaat gewezen op de vrijgevigheid van onze kerkzaal. Zoals op veel plekken in Am- ook na jouw dood doorgaat. Dat de leden. En dat is misschien toch iets om sterdam komt het kerkbezoek hier kerk er ook zal zijn voor de generaties over na te denken als je je testament weer voorzichtig op gang, met inacht- die na jou komen.’ Andere voorbeelden opmaakt.’ neming van de 1,5 meter-maatregel. zijn de instandhouding van het orgel, Koster Roelf Koning laat niets aan het kunst en muziek in de kerk of juist een Neem voor meer informatie en bij vra- toeval over. De opstelling voor zondag diaconaal doel. ‘Wat vind je jouw steun gen over het thema ‘nalaten aan de kerk’ staat al klaar, met over de ruimte ver- waard en welke mogelijkheden zijn er? contact op met het kerkelijk bureau,

spreid zo’n 60 stoelen met daarop de Doorn van Marloes foto: Het is goed om het daarover te hebben Yvonne Teitsma, tel. 020-5353700, liturgie. ‘Ik ervaar een grote onderlinge Leo Endedijk, kerkrentmeester van de Thomaskerk. met elkaar.’ [email protected] KERK IN MOKUM SEPTEMBER 2020 7 ‘Elke open ontmoeting is een geschenk’

Paul Visser bouwde tien jaar aan een herberg in de Jordaan

hart van God staat wagenwijd open. Het De kerk als herberg Harmen Brethouwer gaat in de Bijbel altijd over de wereld, Visser: ‘Ook de bijbelklassen brachten niet over een klein clubje mensen.’ Vis- zegen. Meerdere deelnemers deden sers kijk op kerk-zijn paste bij de visie belijdenis en werden gedoopt. Er kwa- ‘Een roep waar hij niet omheen van de kerkenraad. De Noorderkerk men ook veel mensen voorbij die een kon.’ Zo omschrijft Paul Visser wilde een gemeente zijn die - verankerd poosje meededen of met wie ik sprak in de gereformeerde traditie - een open, en die weer doorliepen. De Noorder- de missionaire opdracht van fiere en franke plek inneemt. Die niet kerk is een herberg in de Jordaan. Je de Noorderkerk. Zijn taak in de aan de zijlijn staat, maar een bijdrage kunt daar even blijven of zo vaak ko- Jordaan bleek hem naadloos te levert. Na een periode van crisis door men als je wilt, maar je bent niet ver- passen. Nu vertrekt hij naar de vergrijzing en een terugloop in bezoe- plicht om er te wonen. Soms dacht ik Maranathakerk in Rotterdam. kers, was er veel werk aan de winkel. wel: waar doe ik het allemaal voor? Als Visser ervoer veel ruimte vanuit de ker- zaaier wil je natuurlijk ook oogsten. Ik kenraad om het tij te keren. Dat deed heb dat leren loslaten. Elke open en Tien jaar geleden, rond de tijd van zijn hij door de Noorderkerk open te stellen eerlijke ontmoeting is een geschenk. beroeping, werd Visser geïnterviewd voor iedereen. Daarna is het aan de Geest om verder door Trouw. ‘De journalist begon: “Dus te werken.’ De laatste paar jaar hielp u bent van de Gereformeerde Bond?” Ik ook collega-predikant Johan Visser antwoordde dat ik allereerst van Chris- Het hart van God een vruchtbare voedingsbodem te leg- tus ben. Als je niet Zijn handen, voeten, gen in de Jordaan. ogen, oren en mond hebt, dan mag je staat wagenwijd alle etiketten van mij houden. Ik heb een Tweevoudige roeping afkeer van labels. Dan sta je niet meer open Sommige dingen in de Noorderkerk zul- open om naar de ander te luisteren.’ Die len nu veranderen, maar veel blijft bij houding is terug te voeren op Vissers het oude. Visser: ‘Samen met Johan zal persoonlijke verhaal. ‘Ik had net zo goed de gemeente invulling blijven geven aan niet kunnen geloven. Het is voor mij niet onze tweevoudige roeping: toegewijd vanzelfsprekend. Dat geeft me begrip Gods karakter zichtbaar zijn aan God en toegewend zijn naar de voor ongeloof, zoeken en vragen. God ‘We wilden van de kerk een gastvrij huis wereld. Er ligt een goede basis en er zijn lijkt op het eerste gezicht meer afwezig maken, waar we mensen welkom heten plannen voor een opvolger.’ Zelf zit hij dan aanwezig in Amsterdam, maar ik en hun vertrouwen winnen.’ Het Huis ondertussen allesbehalve stil. Via OMG ontdekte dat Hij steeds weer opduikt in voor de Ziel was geboren, net als Bij- - een online initiatief van Huub Verweij, de levens van mensen.’ belTalk, de Ladies High Tea en andere directeur TV Academy - delen Visser en pioniersprojecten. Visser: ‘De high tea anderen wat binnen de muren van de Fier en frank kreeg een bijna sacramenteel karakter. verschillende kerken geloofd en beleefd Mede daarom zette Visser de Noorder- Er werd iets zichtbaar van Gods karak- wordt. ‘Ik leg in filmpjes voor een breed kerk vanaf het begin neer als een ‘open ter, mede dankzij de korte gedichtjes publiek uit wat voor ons heilig is. Ik blijf orthodoxe’ kerk. Die woorden lijken van mijn vrouw Tine die zij bezoekers de verbinding zoeken, want wat ik over misschien tegenstrijdig, zegt hij, maar meegaf. Bij de interviewreeks God op God ontdekt heb, is niet slechts voor horen bij elkaar. ‘Orthodox staat voor de Gracht met bekende en herkenbare een paar mensen weggelegd.’ mij voor geworteld zijn in Christus. Die Amsterdammers, zag je dat Hij wel de- houding kan niet gesloten zijn, want het Ds. Paul Visser neemt afscheid van Mokum. gelijk aanwezig is in de grachtengordel.’ noorderkerk.nl

‘Een kerkblad voor de hele stad’

Afscheid hoofdredacteur van Kerk in Mokum Hanna van Dorssen

buiten naar binnen. We volgen daarbij de hart- Mirjam Nieboer slag van de stad. We willen niet alleen oog heb- ben voor onszelf, maar ook voor andere geloofs- groeperingen en initiatieven in de stad. Kerke- Hanna van Dorssen neemt afscheid als lijke taal en afkortingen mijden we. Goed beeld is hoofdredacteur van Kerk in Mokum. Ze is steeds belangrijker geworden. De meeste foto’s die we nu publiceren, zijn gemaakt door professi- als parttime predikant beroepen in Koog onele fotografen. Alleen door hier bij ieder num- aan de Zaan. Gelukkig blijft ze ook nog mer weer heel kritisch op te zijn, houden we het behouden voor Amsterdam als interim- blad interessant voor onze leden en voor mensen predikant van de Keizersgrachtkerk. buiten de kerk.’

Kleurrijk visitekaartje Tien jaar geleden, toen Hanna op het kerkelijk Vijf keer per jaar verschijnt Kerk in Mokum in bureau van de Protestantse Kerk Amsterdam ‘dikke’ vorm met tal van interviews, artikelen en kwam, was er weinig geregeld op het gebied van columns. De andere vijf keer gaat er een ‘dun’ communicatie. Je had Horizon, een intern gericht nummer met agenda en uitladder naar de 4.000 kerkblad voor Amsterdam en Amstelveen. Hanna vaste abonnees. Per editie vinden 2.000 losse wilde iets maken voor een breder publiek. Zo ont- nummers hun weg naar de lezer via de wijkkerken

stond Kerk in Mokum, magazine voor kerk en sa- Doorn van Marloes foto: en via bakken op publieke locaties, zoals het stad- menleving. ‘Toen ik op een gegeven moment in de Hanna van Dorssen was 10 jaar hoofdredacteur van Kerk in Mokum. huis en de Openbare Bibliotheek Amsterdam. koffiehoek van de HEMA in de binnenstad iemand Waar is Hanna, terugkijkend op een decennium Kerk in Mokum zag lezen, wist ik dat mijn plan ge- van Kerk in Mokum het meest trots op? ‘Het lukt slaagd was.’ ons om op een toegankelijke manier te laten zien wat de kerk allemaal doet. De inhoud is luchtig, Pioniers maar zeker niet oppervlakkig. Kerk in Mokum laat Een jaar lang werkte ze aan de formule van het lijk voor een breed publiek? En dan ook nog eens mer. Het interview met toenmalig burgemeester zien dat we ondanks onze gemarginaliseerde rol nieuwe blad, in een kleine redactie met onder in Amsterdam, waar toch al zo veel loos is. Een Job Cohen op de voorkant zette de toon voor een toch van betekenis zijn voor de stad.’ Haar wens meer Ad van Nieuwpoort en Julia van Rijn. ‘We gouden greep bleek de keuze om met professio- magazine dat tot op vandaag succesvol een brug voor de toekomst: ‘Ik hoop dat Kerk in Mokum on- voelden ons pioniers’, herinnert Hanna zich. ‘Het nele journalisten te gaan werken. Het A3-formaat slaat tussen de kerk en het Amsterdamse publiek. danks de toenemende digitalisering niet digitaal was een spannende tijd en best een uitdaging. gaf de uitstraling van een krant, van actualiteit. De bladformule wordt streng bewaakt. Hanna: ‘Bij wordt en dat het ons kleurrijke visitekaartje blijft Hoe maak je het nieuws van de kerk aantrekke- Hanna herinnert zich nog goed het eerste num- het bepalen van de inhoud kijken we steevast van dat het nu is.’ 8 KERK IN MOKUM SEPTEMBER 2020

David Bom (21) studeert theologie aan de Vrije Univer- siteit. Sinds februari woont hij met nog acht studen- ten in de Amstelrank, een voormalig Bestedelingen- huis aan de Nieuwe Herengracht. Allemaal doen zij vrijwilligerswerk. David werkt voor De Kwekerij, een pioniersplek voor millennials die ruimte wil facilite- ren om samen levenswijsheid te ontdekken en in de praktijk te brengen. Hij bezoekt verschillende kerken in Amsterdam, maar heeft op dit moment geen be- hoefte aan een vaste gemeente.

‘Afgelopen jaar heb ik eerst een paar maanden meegedraaid in het team van Citykerk, dat onder andere stand up-theology-avonden verzorgt: theaterachtige avonden over een relevant Amsterdams onderwerp, met een theologische invalshoek. Voor de editie over drugs hielp ik mee met het aanleveren van informatie. Ik ging op zoek naar hoe dit onderwerp een rol speelt in Amsterdam en le- verde input voor de spirituele draai. In januari ben ik begonnen bij De Kwekerij. Ik geef ‘bloeiklassen’, een soort interactieve work- shops waarin we het gesprek willen aangaan over onderwerpen zoals rust, vriendschap en liefde. Daarbij willen we de eventueel aanwezige pijn bij dat onderwerp boven tafel krijgen, maar ook mogelijkheden en hoopvolle perspectieven belichten. In corona- tijd moest dat digitaal via Zoom. In september hopen we weer bij elkaar te komen. Daarnaast heb ik samen met teamlid van De Kwekerij Anouk Zwaan een maandelijkse boekenclub opgezet. Daar hebben we het natuurlijk over de inhoud, maar ook over hoe je je persoonlijk verhoudt tot het onderwerp van het boek. Zo heb- ben we onder mijn bezieling De meeste mensen deugen en Nacht- trein naar Lissabon besproken. Ik doe vrijwilligerswerk omdat ik niet alleen met mijn hoofd bezig wil zijn; ik wil in de praktijk het gesprek aangaan met mensen met een christelijke of niet-chris- telijke achtergrond. Een goed gesprek voeren waarin we samen kunnen zoeken, delen en ontdekken, daar gaat mijn hart sneller van kloppen.’

Baukje Bos-Burggraaff

foto: Maartje Geels foto: HART & ZIEL

COLUMN Het verhaal gaat door

Met rode oortjes lees ik, zo oud als ik ben, in afbeeldingen aanwijzen van Mozes en Gideon en verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament door een prachtig boek met bonte verhalen en mooie David en Ruth. dit unieke boek leren kennen. plaatjes. Het sleept me helemaal mee en ik kan Heel veel mensen van nu hebben van deze niet stoppen met het omslaan van de mooi be- Zonder te evangeliseren, tekende Karel Eykman verhalenschat geen weet en de wijsheid die erin drukte pagina’s vol grote, gulle letters. Wat een in moderne taal vol humor en herkenbare alle- meegegeven is, wordt niet doorgegeven. Wat is feest om te lezen! daagsheid de eeuwenoude verhalen op. Hij richt- dat ongelooflijk jammer. Hoe kan Amsterdam, te zich in de eerste plaats tot kinderen die nog ooit het Mokum aan de Amstel, groeien en Het is de kinderbijbel Woord voor Woord van nooit Bijbelverhalen gehoord hadden en maakte bloeien zonder de spiegel die de oeroude joodse kinderboekenschrijver Karel Eykman en teke- van de kinderbijbel een ongelooflijke bestseller. verhalen ons voorhoudt? Ook het evangelie komt Margrietha Reinders naar Bert Bouman. Met een voorwoord van Veel gelovigen waren niet zo blij: ouderlingen, immers uit de joodse geschiedenis voort. Laten Buurtdominee in Betondorp Aart Staartjes. In onze boekenkast staat een dominees, pastoors en verontruste kerkgangers we niet opgeven om onze kinderen te blijven stukgelezen exemplaar. Maar deze is nieuw; ik schreven boze brieven tegen deze al te vrijmoe- voorlezen en doorvertellen uit het wonderbare Reageren? Mail naar kan niet wachten tot ik eruit voor kan lezen aan dige behandeling van de Heilige Schrift. Maar passievolle en menselijke avonturenboek dat de [email protected] mijn piepjonge kleinkind en hem de levendige ontelbaar veel kinderen hebben de schitterende Bijbel is. Het verhaal gaat door!

Kerk in Mokum maandblad Contact: jaar wordt u uitgenodigd een vrijwil- Protestants020 September 2020, [email protected] lige bijdrage te betalen. Rek.nr. NL68 jaargang 11, nummer 7 of 020 53 53 700 RABO 0373 7414 80 t.n.v. Protestantse ProtestantseKerkAmsterdam Gemeente te Amsterdam inz. Kerkblad Protestantse Kerk Amsterdam Aan dit nummer werkten mee: protestantsamsterdam.nl Colofon Nieuwe Herengracht 18 Harmen Brethouwer, Janneke Donkerlo, Verschijningsfrequentie: Kerk in Mo- 1018 DP Amsterdam Margrietha Reinders, Wilfred Scholten, kum verschijnt 10x per jaar, 5x als blad Hoofdredactie: Iris Stekelenburg, Els van Swol van 14 pagina’s en 5x als agenda van 6 Mirjam Nieboer pagina’s. Het volgende nummer komt uit Eindredactie agendakatern: Abonnement: Een abonnement opgeven op 13 oktober 2020. Baukje Bos-Burggraaff of opzeggen doet u via abonnementen@ Bureauredactie: Iris Stekelenburg, protestantsamsterdam.nl of 020 53 53 Vormgeving: Studio Edens, Amsterdam abcredactie.nl 700 (9.00 uur-17.00 uur). Eenmaal per Druk: Vellendrukkerij BDU, Barneveld