DOCSLIB.ORG

Antoni Paris Misje Chrześcijańskie Na Florydzie We Wczesnym Okresie Kolonizacji

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Antoni Paris Misje Chrześcijańskie Na Florydzie We Wczesnym Okresie Kolonizacji Antoni Paris Misje chrześcijańskie na Florydzie we wczesnym okresie kolonizacji Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne 15/1, 5-27 2008 ROZPRAWY I ARTYKUŁ Y Saeculum Christianum 15 (2008) nr 1 ANTONI PARIS MISJE CHRZEŚCIJAŃSKIE NA FLORYDZIE WE WCZESNYM OKRESIE KOLONIZACJI Przedmiotem i celem artykułu jest przedstawienie przebiegu kolonizacji Florydy w świetle danych historycznych i archeologicznych. Niniejsza praca stara się ukazać, w jaki sposób i z jakim efektem proces tworzenia misji chrześcijańskich we wczesnym okresie kolonizacji wpłynął na rdzenną ludność Florydy. Zagadnienie to omówiono na podstawie źródeł archiwalnych i badań archeologicznych. W artykule ukazano archeologię jako naukę historyczną, której możliwości badawcze mogą przyczynić się do odkrycia nowych faktów oraz poddania weryfikacji dotychczasowych poglądów. W wielu przypadkach archeologia jest podstawową metodą udostępniania różnorodnych materiałów dla określenia procesów historycznych. Najlepszym tego przykładem jest prob- lematyka rekonstrukcji struktur gospodarczych i społecznych, która może być rozwiązywana przez zastosowanie metody archeologicznej. 1. Pierwsza faza kolonizacji Podbój Ameryki Północnej rozpoczęty na początku XVI wieku, przez Koronę Hiszpańską, nie był odosobnionym wydarzeniem, które zawężało się do interesów jednego mocarstwa europejskiego. Szerokie spektrum zain- teresowań z możliwością zdobycia wpływów w obu Amerykach wykazywały Francja, Portugalia oraz Anglia, które dysponowały odpowiednią flotą morską, gotową do eksploracji nowych terenów. Położenie geograficzne Florydy miało kluczowy charakter do dalszej eksploracji wybrzeża wschodniego Ameryki Północnej. Tereny północno wschodniej Florydy dostarczały nie tylko dogodne warunki osadnicze w tym wodę pitną, ale również ułatwioną żeglugę wzdłuż wybrzeży dzięki łagodnym prądom morskim. W roku 1524 florencki odkrywca Giovanni de Verrazano zapoczątko- wał francuską kolonizację Ameryki Północnej. Jego odkrycia objęły obszar od wschodniej Florydy do przylądka Cape Brenton, zapewniając w ten spo- sób Francji podwaliny do roszczeń terytorialnych nowo odkrytych terenów. Do dalszej ekspansji doszło w roku 1562, kiedy to francuska ekspedycja pod dowództwem Jeana Ribaulta dotarła do La Florida w granicach dzisiejszego 6 ANTONI PARIS [2] miasta St. Augustine. Jest bardzo prawdopodobne, że powstał tutaj pierwszy fort francuski, jakkolwiek nie jest to potwierdzone jednoznacznie przez obecny stan wykopalisk prowadzonych na tym terenie 1. W dalszej części swojej wypra- wy, francuska ekspedycja udała się w kierunku północnym, docierając do rzeki St. Johns River, gdzie ustanowiono pierwszy graniczny kamień z odznaczo- nym herbem Francji, i dalej do wybrzeży dzisiejszej Georgii oraz Południowej Karoliny. Francuska ekspedycja znalazła swój finał w Port Royal Sound, gdzie powstał kolejny fort, nazwany przez Ribaulta – Charlesfort2. Hiszpania w obliczu zagrożenia swoich interesów nie mogła pozostać obojętna. W roku 1564 Hiszpanie zniszczyli Charlesfort i prawdopodobnie St. Augustine, usuwając jednocześnie francuskie kamienie graniczne, które następnie zostały ode- słane na dwór króla Hiszpanii. Francuzi nie pozostali bierni i jeszcze tego samego roku Rene de Laudonniere poprowadził ponownie w kierunku Florydy trzy fran- cuskie statki, tym razem już z pierwszymi osadnikami w liczbie 300 osób, wśród których znajdowały się kobiety i dzieci. Ważną osobą towarzyszącą tej wyprawie był znany rysownik i kartograf Jacques le Moyne. Jego zadaniem było opracowa- nie map kartograficznych nowo odkrytych terenów oraz sporządzenie serii rysun- ków przedstawiających życie ówczesnych mieszkańców Ameryki. Praca Jacques le Moyna została wydana po jego śmierci przez Theodora de Bry w roku 1591 w ofi- cynie frankfurckiej w języku niemieckim i łacinie. Praca le Moyna jest jedynym nam znanym źródłem opisującym Florydę z końca XVI wieku. Fort Caroline według szkicu Le Moyna. 1 J. T. M i l a n i c h, Florida Indians and the invasion from Europe. Gainesville 1999, s. 143-146. 2 M. G a n n o n, The cross in the sand: the early catholic church in Florida, 1513-1870. Gainesville 1965, s. 55. [3] MISJE CHRZEŚCIJAŃSKIE NA FLORYDZIE 7 Wyprawa Laudonniere dotarła do wybrzeży Florydy w lipcu 1564. Osadnicy rozpoczęli budowę fortu nazwanego Fort Caroline nad rzeką St. Johns River, w miejscu do dzisiaj noszącego tą samą nazwę. Laudonniere w swoich zapi- skach szczegółowo opisał pozycje i charakter fortu „[…] nasz fort został zbudo- wany na planie trójkąta. Zachodnia część była odgrodzona 3 metrowym wałem ziemnym, północna część zachodziła w kierunku rzeki i była od niej odgrodzona drewnianą palisadą … południowa strona posiadała drewnianą budowlę w for- mie bastionu, w której trzymałem zapasy. Całość zbudowana była z drewna i pia- sku za wyjątkiem wałów trzy metrowych zbudowanych z ziemi i torfu. W centrum stała strażnica zwrócona frontem w kierunku południowym. Po przeciwnej stronie na północ został postawiony dom, który był zbudowany za wysoko i po krót- kim czasie przy porywach wiatru został zrównany z ziemią. Miałem również piec do wypieku poza osadą tak, aby uniknąć przypadkowego zaprószenia ognia, jako że domy były pokryte strzechą z liści palmowych”3. Osada indiańska według szkicu Le Moyna. Pomimo wysiłków i starań, Francuzi ponieśli porażkę. Największym prob- lemem okazało się pozyskanie żywności. Zwierzęta oraz nasiona zbóż, które przywieźli z myślą o rozwinięciu upraw i hodowli zostały szybko przejedzone. Nie trudno się dziwić, że takie warunki spowodowały bunt wśród części załogi Laudonniera. Pod koniec listopada buntownicy odpłynęli jednym ze statków w kierunku Karaibów zabierając ostatnie zapasy żywności. Ci, którzy pozostali musieli zmagać się z pozyskaniem żywności przez najbliższe dziewięć miesięcy. 3 J.T. M i l a n i c h , Florida Indians…, s.146. 8 ANTONI PARIS [4] 28 sierpnia 1565 r. Jean Ribault na czele dwóch statków przypłynął do kolonii Fort Caroline, obejmując nad nią komendę 4. Hiszpanie widząc realną możliwość wzmocnienia sił francuskich pod- jęli natychmiastową akcję zbrojną. Pedro Menendez de Aviles, komen- dant hiszpańskiej floty na Karaibach, otrzymał bezpośredni rozkaz od króla Hiszpanii Filipa II zniszczenia francuskiej kolonii na Florydzie. 4 września 1565 r. flota hiszpańska zagrodziła ujście rzeki St. Johns River, odcinając Francuzów w Fort Caroline od swoich statków zakotwiczonych na redzie w St. Augustine. W niedługim czasie nad północno-wschodnią Florydą rozszalał huragan. Towarzyszące tornada i silne porywy wiatrów zniszczyły oraz zato- piły część francuskich statków, które uprzednio zdołały ujść hiszpańskiej flo- cie. Prawdopodobnie do tragedii doszło w okolicy przylądka Cape Canaveral około 55 mil na południe od St. Augustine. Warunki atmosferyczne okazały się być korzystne dla Hiszpanów, którzy podjedli próbę ataku. 18 września 1565 r. Pedro Menendez de Aviles zdobył Fort Caroline. Straty francuskie szacowane były na 132 zabity i 50 osób wziętych do niewoli w tym kobiety i dzieci. Jacques le Moyne i Rene de Laudonniere wraz z niewielka grupą żołnierzy zdążyli zbiec ostatnim okrętem Laudonniera ukrytym w zatoce w miejscu nazwanym St. James Bluff 5. W międzyczasie, część rozbitków francuskich dotarła do ujścia rzeki St. Johns River, gdzie zostali przechwyceni przez hiszpańskich żołnierzy. Grupa pojmanych Francuzów liczyła około 200 osób w większości protestan- tów. Pedro Menendez de Aviles wydał wyrok śmierci na pojmanych, ocaleli tylko nieliczni, którzy okazali się być katolikami. Miejsce stracenia znajduje się 5 mil od St. Augustine i do dzisiaj nosi nazwę Matanzas (masakra). Podobny los spotkał drugą grupę Francuzów z Jeanem Ribaultem pojmanych w dwa tygodnie później. Trzecia, a zarazem ostatnia grupa francuskich rozbitków, zbudowała fort w okolicach dzisiejszego Cape Canaveral, używając do jego uzbrojenia armat pozyskanych z rozbitych statków6. W niedługim czasie ostat- ni obrońcy kolonii francuskiej La Florida zostali ostatecznie pokonani. Przez kolejne 200 lat Floryda pozostała w rękach hiszpańskich. W połowie latach 60-tych podczas budowy stacji badawczej Kennedy Space Center pozyskano wiele artefaktów pochodzących z tego okresu, jakkolwiek nie ma jednoznacznej opinii o ich francuskiej proweniencji. Wśród odkrytych artefaktów były żelazne narzędzia, część drewnianego oparcia od krzesła oraz metalowe zawiasy skrzyń. Kilka mil od tego stanowiska odkryto cztery dzia- ła, których pochodzenia również nie zdołano ustalić7. Obecnie trwają prace wykopaliskowe prowadzone przez NPS (National Park Service) w Volusia County kilkanaście mil od prawdopodobnego miejsca lokalizacji fortu w Cape 4 C. B e n n e t t, Laudonniere and Fort Caroline. Gainesville 1964, s. 19. 5 Tamż e, s.19 -27. 6 J.T. M i l a n i c h, Florida Indians…, s.146-147. 7 Tamż e , s.150-151. [5] MISJE CHRZEŚCIJAŃSKIE NA FLORYDZIE 9 Carnaval. Odkrycia potwierdzają okres i pochodzenie francuskie niektórych pozyskanych artefaktów. Są wśród nich żelazne groty pik, gwoździe, przed- mioty do użytku osobistego jak: nożyce, guziki, lustra, zawieszki wykonane ze złota i srebra, oraz duża liczba monet. Nie można wykluczyć, ze przedmioty te pochodzą z wymiany, jaka mogła mieć miejsce pomiędzy ludnością z grupy Timucuan i Ais lub mogą być pozostałościami ostatnich francuskich osadni- ków i ich nieznanych nam losów. 2. Początki hiszpańskiej kolonizacji Florydy 1567-1572 Po zakończeniu akcji zdobycia Fortu Caroline, Menendez rozpoczął systematyczny plan hiszpańskiej kolonizacji terenów położonych od Zatoki Meksykańskiej po wybrzeże dzisiejszej
Load more

Recommended publications
  • Aucilla River Times 1997
    ARCHAEOLOGICAL DISCOVERY WITH THE AUCILLA RIVER PREHISTORY PROJECT INSIDE ■ THE BIG PICTURE ● View from the bridge ● ARPP strategic research design ■ SCIENTIFIC ANALYSIS ● Fluted points in North America ● Atl atl replicate study ● African elephants: A modern analog ● Missions, Timucuans & the Aucilla ■ SITE REPORTS ● Page/Ladson site Bolen level hearth ● Bolen level interpretation ● Sloth Hole site update ● Little River site updates ■ TECHNIQUES IN ARCHAEOLOGY ● Understanding Carbon 14 dating ● Geography's role in archaeology ● New insights from isotopic ecology ■ PUBLIC OUTREACH/EDUCATION ● "New York Times" article ● "Ft. Lauderdale Sun Sentinel" article ● Spotlight on research diving ● ARPP live presentations ● ARPP reenacts "A Naturalist in Florida" ● Diving for fossils with Archie Carr ● ARPP open house activities ● Discovering artifacts in Florida rivers ■ NATURAL HISTORY OF THE AUCILLA ● Wild world of the Aucilla ● What is a hammock? ● Water moccasins and the ARPP ■ THE FIELD CREW ● In Memoriam - Wilmer Wilson Bassett, Jr. ● The class of '96 ● Volunteer spotlight - Edward M. Green ● Off-Season ARPP field activities ● World of experience ● A Canadian volunteer's ARPP experience ● Call for volunteers and volunteer application form ■ FMNH MUSEUM NEWS ● Museum grand opening ● Florida Hall of Fossils ● World Wide Web information ● Herrera receives award ● Paleofest '96 ● Robin Brown receives award ■ LETTERS TO THE EDITOR ■ FUNDING ● Legislative advocacy campaigns ● Soliciting letters of support for '97 ● 1996 funding support letter appreciation ● Gift options ● Donor acknowledgment ● Old Sugar Mill ■ THE FAR SIDE OF THE AUCILLA ■ ABOUT THE "AUCILLA RIVER TIMES" Return to ARPP Homepage Art for Science's Sake Cover art "The Past Made Present" by artist Ken Kirkpatrick is a limited edition 17.5" x 25.0" signed and serialized pencil rendering on white fiber linen text paper, utilizing offset printing.
    [Show full text]
  • An Analysis of Artifacts and Archaeology at 8JE106, a Spanish Mission Site in Florida Alissa M
    Florida State University Libraries Electronic Theses, Treatises and Dissertations The Graduate School 2006 An Analysis of Artifacts and Archaeology at 8JE106, a Spanish Mission Site in Florida Alissa M. Slade Follow this and additional works at the FSU Digital Library. For more information, please contact [email protected] THE FLORIDA STATE UNIVERSITY COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES AN ANALYSIS OF ARTIFACTS AND ARCHAEOLOGY AT 8JE106, A SPANISH MISSION SITE IN FLORIDA By ALISSA M. SLADE A Thesis submitted to the Department of Anthropology in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts Degree Awarded: Fall Semester, 2006 Copyright © 2006 Alissa M. Slade All Rights Reserved The Members of the Committee approve the thesis of Alissa M. Slade defended on November 7, 2006. _________________________ Rochelle Marrinan Professor Directing Thesis _________________________ Glen Doran Committee Member _________________________ Bruce Grindal Committee Member Approved: __________________________________________ Dean Falk, Chair, Department of Anthropology __________________________________________ Joseph Travis, Dean, College of Arts and Sciences The Office of Graduate Studies has verified and approved the above named committee members. ii To Momo iii ACKNOWLEDGEMENTS This thesis is dedicated to the memory of my grandmother Alice Gray Webb Agee. Without her love and financial assistance, my college education could not have been realized. She was a woman with a fourth grade education, who had bigger dreams for her only grandchild. In 1999, at the age of 81, she spent her first night away from home in at least 30 years, to watch me receive a B.A in History from Troy State University. I wish that she could be present for my graduation from Florida State University, but I know that she will be there in spirit.
    [Show full text]
  • Prelude to Abandonment
    (' Interior Provinces of the 17th Century frontier of the Spanish mission system, including a large part of PRELUDE TO ABANDONMENT: THE present-day Georgia, has had comparatively little investigation and INTERIOR PROVINCES OF EARLY synthesis (with some notable exceptions, including a volume edited 17TH-CENTURY GEORGIA by Hudson and Tesser, in press). This is particularly true for the period following the early exploratory expeditions, when even the Spaniards possessed only limited knowledge about the interior. Nevertheless, for many aboriginal societies in Georgia, thls John E. Worth era was precisely the most important one for understanding the Fernbank Museum of Natural History transformations that in most cases led to abandonment and relocation. During the late 16th and early 17th centuries, these Indian provinces remained largely beyond the realm of consistent historical documentation, but were nonetheless subject to INTRODUCTION: INTERIOR GEORGIA AFTER DE SOTO considerable stresses as immediate neighbors of Spanish Florida. One by one, almost all of the indigenous societies of southern and The first penetration of interior Georgia by Spanish explorers eastern interior Georgia fell apan, their members either being drawn under the leadership of Hernando de Soto has in recent years been into the mission system or relocating among other groups on the the subject of scholarly research and popular attention. resulting in frontier. What had been a substantially ab01iginal social geography large part from the efforts of Charles Hudson and his students and in these areas in 1600 gave way to a broad abandoned zone by the colleagues in re-evaluating the route that the expedition took. As a third quarter of the 17th century, ushering in a new landscape for result of this ethnohistoric and archaeological research, including the emerging Creek and Cherokee tribes.
    [Show full text]
  • Uga Lab Series 34.Pdf
    University of Georgia Laboratory of Archaeology Series Report No. 34 Georgia Archaeological Research Design Paper No. 10 HISTORIC INDIAN PERIOD ARCHAEOLOGY OF THE GEORGIA COASTAL PLAIN By Chad O. Braley Southeastern Archaeological Services, Inc. December, 1995 PREFACE AND ACKNOWLEDGEMENTS In the course of doing archaeology in Georgia since 1978, I have been on hundreds of sites in the Coastal Plain and examined a wide variety of maps, documents and reports. My interest in the Indians of the historic period dates to 1975, my first "dig," which was excavating a portion of a Second Seminole War fort in central Florida. Later, while attending field school in st. Augustine, I was introduced to the archaeology of the sixteenth - eighteenth century Spanish Florida, and for the first time saw historic period Timucuan and Guale pottery intermingled with sixteenth and seventeenth century European wares. This was followed by large-scale projects on the Georgia coast, and on military reservations in the upper Coastal Plain. In recent years I've investigated looter's pits on the site of Yuchi Town, co-directed excavations at a Creek village north of Macon, and unsuccessfully attempted to find the Westo village on the Savannah. I am currently summarizing the excavations undertaken at the Yuchi Town site by the Smithsonian Institution during the 1950s and 1960s. A brief word concerning terminology. Although it is politically correct to refer to the aboriginal inhabitants of Georgia as Native Americans, the resident Native Americans refer to themselves as American Indians or Indians. Therefore, I use this terminology throughout this report. During the past 20 years I've been fortunate to have associated with some of the key players in the archaeology of the Indians of the historic period.
    [Show full text]