MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

MADEN TETKøK VE ARAMA DERGø S ø

Türkçe BaskÕ 2017 155 ISSN: 1304-334X

øÇøNDEKøLER

Sorgun (Yozgat)-YÕldÕzeli (Sivas) Önülke HavzasÕnÕn Jeolojik Evrimi, Havzada Etkin Olan VolkanizmanÕn Petrogra¿ k, Jeokimyasal Özellikleri Ve Jeokronolojisi ...... Ali Ekber AKÇAY, Metin BEYAZPøRøNÇ 1 Baúkale Fay Zonu’nun Tektonik Jeomorfolojisi ...... Azad SAöLAM SELÇUK, Meryem DÜZGÜN 33 Kale-Tavas ve AcÕpayam HavzalarÕnda Erken Miyosen Çökellerinin Mollusk Biyostratigra¿ si (Denizli, GB Türkiye) ...... Yeúim BÜYÜKMERøÇ 49 Munzur Da÷larÕ Alt Miyosen Çökelleri Mollusk FaunasÕ, Paleoco÷rafyasÕ Ve Paleoekolojisi ...... Müjde GÜRSOY 75 Jura YaúlÕ Lisar Granitinin (Taliú Da÷larÕ, Kuzey øran) Tüm Kayaç JeokimyasÕ ve Tektonik Özellikleri ...... Roghieh BOZORG SEGHINSARA Hossein SHEIKHI KARIZAKI, Mohssen MOAZZEN Maden Tetkik ve Arama Dergisi ...... Mohsen POURKERMANI , Afshin ASHJA ARDALAN 101 Kozbudaklar W-Skarn Yata÷ÕnÕn Jeokimyasal Karakteristikleri Ve Nadir Toprak Elementlerinin Da÷ÕlÕmlarÕ (Bursa, BatÕ Anadolu) ...... Ayúe ORHAN ve Halim MUTLU 117 ArÕklÕ Ve NusratlÕ Köyleri (AyvacÕk-Çanakkale) Hidrotermal Ve Yumrulu Fosfat Cevherleúmeleri ...... Abdülbaki GÜNAYDIN 135 Demir Skarn Cevheri AraútÕrmasÕna Yönelik Haritalamada Örtü KatsayÕsÕ ve (AHP a÷ÕrlÕ÷Õna göre) TOPSIS UygulamalarÕ: Sarviyan SahasÕ Örnek Olay ÇalÕúmasÕ, Markazi Bölgesi, øran ...... Edris MANSOURI, Faranak FEIZI, Alireza Jafari RAD, Mehran ARIAN 151 Görgü (Yeúilyurt) Pb – Zn Madeni Çevresinde Yetiúen Pb-Zn-Cd Akümülatör Bitkiler, Malatya, Türkiye ...... Güllü KIRAT 165 Co÷ra¿ Bilgi Sistemi Tabanli Mantiksal Regresyon Yöntemi Kullanilarak Çubuk-Kalecik (Ankara) øle ùabanözü (ÇankÕrÕ) Arasinin Heyelan Duyarlilik De÷erlendirmesi ...... Hasan ELMACI, Senem TEKøN ve Nail ÜNSAL 179 29 KasÕm 1795 Kahramanmaraú Depremi ...... Mahmut PALUTOöLU ve Ahmet ùAùMAZ 191 Sinop Demirciköy HavzasÕnÕn Hidrodinamik Karakteristiklerinin Belirlenmesi Ve AylÕk Doygunluk Derecesi HaritalarÕnÕn Üretilmesi ...... Mustafa Can CANOöLU 207 Tilt AçÕsÕ Yönteminin BatÕ Anadolu Bouguer Gravite Verilerine UygulanmasÕ ...... Fikret DOöRU, Oya PAMUKÇU ve ølkin ÖZSÖZ 219 Do÷u Pontidlerde Olur (Erzurum) Bölgesinde Eosen Magmatizmasina Ba÷li Alterasyon Zonlari Ve Önemi ...... Güzide ÖNAL, Mustafa AKYILDIZ, øsmet CENGøZ, Mehmet ASLAN ve Serkan ÖZKÜMÜù 229 Levha Tektoni÷ini Ne Zaman BaúladÕ? Komatiyitlerin Ve MgO øçeriklerinin De÷iúkenli÷ine Göre Levha Tektoni÷inin BaúlangÕcÕ ...... AnÕl ARDAHANLIOöLU ve Efe DEMøRCø 259 http://dergi.mta.gov.tr Maden Tetkik ve Arama Dergisi YayÕm KurallarÕ ...... 265 KALE-TAVAS VE ACIPAYAM HAVZALARINDA ERKEN MİYOSEN ÇÖKELLERİNİN MOLLUSK BİYOSTRATİGRAFİSİ (DENİZLİ, GB TÜRKİYE)

MOLLUSCAN BIOSTRATIGRAPHY OF EARLY MIOCENE DEPOSITS OF THE KALE-TAVAS AND ACIPAYAM BASINS (DENIZLI, SW TURKEY)

Yeşim BÜYÜKMERİÇa* aBülent Ecevit Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 67100 İncivez-Zonguldak/Türkiye, orcid.org/0000-0003- 2678-3907

Araştırma Makalesi

Anahtar Kelimeler: ÖZ Akitaniyen, Geç Bu çalışmada, Kale-Tavas ve Acıpayam havzalarının erken Miyosen birimleri için bir stratigrafi k Burdigaliyen, Mollusk, çatı önerilmektedir. Akitaniyen yaşlı acı su/denizel çökellerden (Yenidere formasyonu) iki, geç Paleobiyocoğrafya, Burdigaliyen yaşlı sığ denizel birimlerden (Kale Formasyonu) ise üç stratigrafi k kesit incelenmiştir. Paleoekoloji, Stratigrafi . İnceleme alanında Akdeniz provensindeki alanlarda bulunan topluluklara benzer, toplam 26 mollusk türü belirlenmiştir. Bulunan fauna, Akdeniz Tetisi’nin Denizli’nin güneybatısında sadece erken Geliş Tarihi: 24.09.2016 Miyosen sırasında hüküm sürdüğünü göstermektedir. Erken Miyosen sırasında havzayı etkileyen Kabul Tarihi: 09.01.2017 tektonik aktivite, denizel Tetis’in bölgedeki sınırlarını anlamak için çok önemli olabilir.

Keywords: ABSTRACT Aquitanian, Late In the present work, a stratigraphic framework of the early Miocene units of the Kale-Tavas and Burdigalian, Mollusca, Acıpayam deposits is proposed. Two stratigraphic sections from the brackish-marine deposits of Paleobiogeography, Aquitanian (Yenidere formation) and three sections from the shallow marine units of late Burdigalian Paleoecology, (Kale Formation) age have been logged. In total 26 mollusc species are identifi ed similar to those Stratigraphy. of the areas in the Mediterranean province. The fauna indicates that the Mediterranean Tethys occupied the southwestern part of the Denizli region only during the early Miocene. A tectonic pulse in the basin during the early Miocene may have been very important to understand the limits of marine Tethyan infl uence in the area.

1. Giriş 2003; Sözbilir, 2005, Westaway , 2006; Westaway vd., 2005). Yine global deniz seviyesi değişimleri, bölgede Senozoyik dönemi boyunca Afrika levhasının ardışık olarak denizel ve denizel olmayan fazların kuzeye doğru devam eden sürüklenimi, yakınlaşan gerçekleşmesine neden olmuştur. Bu fazlar, “Oligo- levha sınırı zonundaki havzaların gelişimlerinde Miyosen Likya molası” olarak bilinen kırıntılı ve bölgesel farklılaşmaların gerçekleşmesine neden karbonatlı sedimanlarla temsil edilir ve KD-GB yönlü olmuştur (Meulenkamp vd., 2000; Meulenkamp ve dağarası havzalar Denizli, Kale-Tavas ve Çardak- Sissingh, 2003). GB Anadolu havzaların oluşumu Dazkırı alt havzaları (Sözbilir, 2005) ile domuz sırtı ve gelişimi çoğunlukla, Oligo-Miyosen döneminde özellikli Acıpayam havzasında (Alçiçek ve ten Veen, ofi yolitik Likya naplarının yerleşimi (sıkışmalı rejim) 2008) bulunur. ve daha sonra da K-G yönlü genişlemeli rejim gibi, karmaşık ve birbirini tetikleyen bölgesel jeotektonik Oligosen birimleri Likya molası’nın orta ve olaylardan etkilenmiştir (Şengör ve Yılmaz, 1981; kuzeydoğu bölümlerinde (Çardak-Dazkırı, Denizli Koçyiğit, 1984; Şenel, 1997; Seyitoğlu ve Scott, ve Kale-Tavas alt havzalarının kuzeydoğu bölümü) 1991; Collins ve Robertson, 1998, 2003; Bozkurt, yüzlek vermektedir. Bunların omurgasız fosilleri

* Başvurulacak yazar: Yeşim BÜYÜKMERİÇ [email protected] http://dx.doi.org/10.19076/mta.332452 49 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73 geç Rüpeliyen – erken Şattiyen yaşlı (SBZ22 ve bölümlerine karşılık gelmesi gerektiği önerilmiştir P19) topluluklar ile temsil edilir (İslamoğlu, 2008; (Akgün ve Sözbilir, 2001). İnceleme konusu İslamoğlu ve Gedik, 2005; İslamoğlu vd., 2006, 2007; olan birimlerden Yenidere formasyonu, Mortuma Özcan vd., 2008; İslamoğlu ve Hakyemez, 2010). formasyonunun üzerinde uyumsuz olarak yer almakta olup; hem stratigrafi k konumuna (Hakyemez, 1989) Erken Miyosen denizel birimleri yalnızca Kale- hem de palinomorf topluluklarına (Becker-Platen, Tavas ve Acıpayam havzalarının güney – güneybatı 1970; Akgün ve Sözbilir, 2001) göre Akitaniyen bölümlerinde bulunur (Şekil 1). Bölgede erken olarak yaşlandırılmaktadır. Yenidere formasyonu Miyosen çökelleriyle ilgili paleontolojik çalışmalar üzerine gelen denizel birimler, Burdigaliyen olarak bulunmasına rağmen, denizel birimlerin stratigrafi k yaşlandırılmış (Hakyemez, 1989; Gökçen, 1982; durumu hala tartışmalıdır. Önceki çalışmalarda, Özcan vd,. 2008) karbonatlardan (Kale Formasyonu) Akitaniyen fl işi ve Burdigaliyen-Helvetiyen denizel- oluşmaktadır. lagünel birimleri olmak üzere erken Miyosen’e ait iki farklı sedimanter birim ayırtlanmıştır (Altınlı, Yenidere ve Kale formasyonlarının bazı seviyeleri 1955; Nebert, 1956, 1961). Yenişehir – Kale mollusklar açısından zengin olmasına rağmen, bölgesinde ostrakod ve foraminifer faunalarına mollusk faunası daha önce çalışılmamıştır. Stratigrafi k dayanarak, erken Miyosen kesitlerinin tabanının birimlerin mollusk içeriklerine ilişkin detaylı bilgiler, erken Akitaniyen olduğu düşünülmüştür (Gökçen, bölgesel tarihçeyi anlayabilmek için yararlı olacaktır. 1982). Ancak daha sonraki çalışmalarda bu çökellerin Bu çalışma, Kale-Tavas ve Acıpayam havzalarının geç Oligosen yaşında olabileceği düşünmüştür Erken Miyosen dönemine ait mollusk türlerinin (Benda ve Meulenkamp, 1990; Seyitoğlu ve Scott, ortaya konularak, biyostratigrafi k, paleobiyocoğrafi k 1996). Palinolojik incelemeler sonucu bu çökellerin ve paleoortamsal özelliklerini ortaya koymayı Oligosen yaşlı Mortuma formasyonunun orta amaçlamaktadır.

Şekil 1- Çalışma alanındaki Oligo-Miyosen birimleri ve ölçülü stratigrafi k kesitler. Yenidere formasyonu (Akitaniyen): 1) Kurbağalık, 2) Sulugüme, Kale Formasyonu (Burdigaliyen): 3) Kale-Delibağ, 4) Kuleburnu, 5) Alacain (Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 1:500.000 ölçekli jeoloji haritasından değiştirilerek).

50 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

2. Materyal ve Metod molluskları ve ostrakodlar açısından zengin ancak, bentik ve planktik foraminiferler bakımından fakirdir. Bu çalışma 16 B45 no’lu MTA (Maden Tetkik ve Formasyon, çapraz tabakalı konglomeralardan oluşan Arama Genel Müdürlüğü) projesine dayanmaktadır. (akarsu çökelleri: Hakyemez, 1989) karasal nitelikli Miyosen faunalarına ait ilk paleontolojik sonuçlar Künar formasyonu tarafından örtülür. Bu birimde İslamoğlu vd. (2006, 2007) tarafından verilmiştir. fosile rastlanılmamıştır. Bölgede incelenen bir diğer Bu çalışmada mollusk faunaları biyostratigrafi k birim, Kale Formasyonudur. Kale formasyonu, yönden çalışılmıştır. Gözle görülebilen fosiller transgressif bir istifi temsil eder ve sığ denizel resifal mostra yüzeylerinden ve ölçülü stratigrafi kesitlerinin karbonatlar ile kırıntılılardan oluşur. Formasyon fosil içeren seviyelerinden el ile toplanmıştır. Fosilli içinde sığ denizel mollusklar, bentik foraminiferler, seviyelerden alınan sediman örnekleri ise Maden mercanlar ve ostrakodlar yaygındır. Yenidere ve Kale Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü paleontoloji- formasyonları, Oligosen yaşlı Mortuma formasyonu sedimantoloji laboratuvarlarında uygun eleklerle üzerinde açısal uyumsuz olarak yer almaktadır. Bu yıkanmıştır. Fosillerin fotoğrafl arı Viyana Tabiat çalışmada Yenidere ve Kale formasyonları arasındaki Tarihi Müzesinde (Avusturya) çekilmiştir. Mollusklar, dokanak ilişkisi gözlenememiştir. Bununla birlikte, Bülent Ecevit Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Akgün ve Sözbilir (2001), Akitaniyen ve Burdigaliyen Bölümünde saklanmaktadır. kayaları arasında, uyumlu bir dokanak ilişkisi olduğunu öne sürmüşlerdir. 3. Genel Jeoloji 4. Bilimsel Bulgular Denizli bölgesindeki Oligo-Miyosen yaşlı çökeller, Menderes Masifi ’nin Mezozoyik – Paleozoyik 4.1. Fasiyes, Fosil İçerikleri ve Paleoekoloji kayaları, Likya naplarının allokton Mezozoyik kayaları ve Paleosen – Eosen yaşlı allokton üstü Erken Miyosen Yenidere ve Kale formasyonlarında sedimanlardan oluşan bir temel üzerinde gelişmiştir beş stratigrafi k kesit incelenmiş ve beş fasiyes (Konak vd.,1986; Sözbilir, 2005). Kale – Tavas alt tipi ayırtlanmıştır. Kesitlerin lokasyonları, detaylı havzası Denizli bölgesinin güneybatı bölümünde litolojik tanımlamaları ile fosil içerikleri, haritalar ve yer alır. Havzanın Oligo-Miyosen çökelleri Akçay tablolarda (Şekil 1a, 1b, 1c, 2-7) verilmiştir. Kesitlerin grubu olarak tanımlanmıştır (Hakyemez, 1989). ve fasiyeslerin korelasyonu korelasyon tablosunda Havzanın mollusk içeren denizel – acı su çökelleri, gösterilmiştir (Şekil 8). Likya molası bölgesinin (Çardak – Denizli / Acıgöl, Denizli ve Kale – Tavas alt havzaları) orta, kuzey ve Kesit koordinatları ve kalınlıklar aşağıda kuzeydoğu bölümlerinde geniş yayılım göstermektedir listelenmiştir: (İslamoğlu, 2008; İslamoğlu ve Hakyemez, 2010; İslamoğlu vd., 2005, 2006, 2007). Kurbağalık kesiti (9,5 m) (Yenidere formasyonu): Denizli M21-d3 1:25.000 ölçekli jeoloji haritasında X: Kale – Tavas alt havzasının erken Miyosen istifi 52612, Y: 52000, Z: 800 koordinatlarında, Gediktepe Yenidere, Künar ve Kale formasyonlarını içermektedir güneyinde, Kurbağalık’ın 12 km doğusundaki açık (Hakyemez, 1989). Erken Miyosen çökelleri bölgenin kömür ocağından ölçülmüştür. yalnızca güneybatı bölümlerinde (Kale – Tavas alt molas havzası), Oligosen kırıntılılarının üzerinde Sulugüme kesiti (98,6 m) (Yenidere formasyonu): yüzeylenmektedir. Yenidere formasyonu genel Denizli M21-d3 1:25.000 ölçekli jeoloji haritasında X: olarak acı su - lagünel özellikli birimlerden oluşur. 51800, Y: 50600; Z: 740 koordinatlarında Arıkayası Formasyonun çoğunlukla alt bölümleri sınırlı sığ Tepe güneyinde, Sulugüme Deresinde ölçülmüştür. denizel ara katkılar içermektedir. Üst bölümlerdeki ara seviyelerde ise, bataklık ortamlarını temsil eden Kale – Delibağ kesiti (27,8 m) (Kale Formasyonu): kömürlü ince kırıntılılar içeren karasal fasiyesler Denizli N21-b1 1:25.000 ölçekli jeoloji haritasında bulunmaktadır. Formasyonun kömür açısından X: 62000, Y: 44800, Z: 1060 koordinatlarında Kale ekonomik değere sahip seviyeleri olup, aktif olarak ilçesinin batısında Delibağ kuzeyinde Kavakpınarı da işletilmektedir. Genel olarak, Yenidere formasyonu yakınlarındaki mostralardan ölçülmüştür. regresif çökeller tarafından örtülen oldukça ince transgressif taban çökellerine sahip bir birim olarak Kuleburnu kesiti (275 m): Denizli N22-b1 1:25.000 değerlendirilebilir. Formasyona ait çökeller acı su ölçekli jeoloji haritasında X: 02774, Y: 37448, Z: 1504

51 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Şekil 1a- Kurbağalık (1) ve Sulugüme (2) kesitleri ve bölgenin jeoloji haritası (Denizli N21, Hakyemez, 1982; Maden Şekil 1b- Kale-Delibağ kesiti (3) ve bölgenin jeoloji haritası Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri (Denizli N21, Hakyemez, 1982; Maden Tetkik ve Arama Dairesi Arşivi). Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Arşivi).

Şekil 1c- Kuleburnu (4) ve Alacain (5) kesitleri ve bölgenin jeoloji haritası (Denizli N22; Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Arşivi).

52 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Şekil 2- Kale-Tavas alt havzasındaki mollusk türlerinin stratigrafi k dağılımları.

Şekil 3- Kurbağalık ölçülü stratigrafi k kesiti.

53 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Şekil 4- Sulugüme ölçülü stratigrafi k kesiti.

54 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Şekil 5- Kale-Delibağ ölçülü stratigrafi k kesiti.

55 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Şekil 6- Kuleburnu ölçülü stratigrafi k kesiti.

56 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Şekil 7- Alacain ölçülü stratigrafi k kesiti.

57 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73 koordinatlarında Acıpayam-Mevlütler güneyindeki (Sulugüme kesiti, Şekil 8). Fasiyes, baskın olarak mostralardan ölçülmüştür. bataklık ortamına işaret eden Tinnyea lauraea (Mathéron, 1842) ve Melanopsis hantkeni (Hofmann, Alacain kesiti (173,8 m): Denizli N22-b1 1:25.000 1870) türlerini içerir (İslamoğlu vd., 2008; Neubauer ölçekli jeoloji haritasında X: 02750, Y: 43050, Z: 1370 vd., 2013; Harzhauser vd., 2016). Melanopsis– koordinatlarında Acıpayam batısındaki mostralardan Mesohalina (Tympanotonos’un sinonimi: Harzhauser ölçülmüştür. vd., 2016) topluluğunun da yine benzer olarak acı suya sahip lagünlerde, akarsu etkisi altındaki mangrov Birim 1:Sığ denizel ara seviyeli acı su çökelleri: bataklıklarında ya da tatlı su etkileşimine açık düşük tuzluluktaki ortamlarda yaşam sürmüş oldukları Bu fasiyes Yenidere formasyonunun alt ve orta bilinmekted ir (Báldi, 1973). Özellikle Melanopsis bölümlerinde tanımlanmıştır (Şekil 8). Kıyıdan, yakın hantkeni Hofmann, 1870 oligohalin haliç akarsu ve kıyı ya da haliç ortamlarına doğru kısa süreli yakınsak nehir ağzı yakın kıyılarını temsil eden paleoortamlarla denizel girişlere işaret eden sığ denizel mollusk ile sınırlıdır (Barthelt, 1989; Harzhauser ve Mandic, acı su mollusk birlikte bulunmaktadır. Bu birimde 2001; Neubauer vd., 2013, 2016; Harzhauser vd., bulunan Turritella turris (de Basterot, 1825), Mytilus 2016). Bu fasiyes, ayrıca ekonomik olarak işletilen (Crenomytilus) aquitanicus (Mayer, 1858), Anadara birkaç kömür damarını da içermektedir. cardiiformis (de Basterot, 1825), Euspira helicina helicina (Brocchi, 1814) ve Melongena lainei (de Birim 4: Sığ denizel kırıntılılar: Basterot, 1825) gibi türler, sığ denizel ortamları temsil etmektedirler (Lozouet vd., 2001, Landau vd., 2013). Bu fasiyes Kale Formasyonunda gözlenmiştir Melanopsis hantkeni (Hofmann,1870) ise haliç – (Delibağ kesiti, Şekil 8). Gri – bej renkli, kumlu akarsu ve nehir ağzı yakın kıyı paleoortamlarıyla siltli çamurtaşları ve kumlu kireçtaşlarından oluşur. sınırlı olan bir türdür. Mollusk ve mercan faunası içermekle birlikte, fosil içerikleri nispeten fakirdir. Mollusklerden yalnızca Birim 2: Acı su – lagünel çökeller: ostreid bivalvler [Ostrea lamellosa Brocchi, 1814, Hyotissa hyotis (Linnaeus, 1758)] ile mercanlardan Bu fasiyes Yenidere formasyonunun alt ve orta Porites kolonileri gözlenmiştir. Hyotissa hyotis türü bölümlerinde gözlenmiştir. Acı su lagünel fasiyesler tümüyle normal denizel koşullar altında ve sublitoral kömürlü kırıntılılar içerir (Kurbağalık ve Sulugüme ortamlarda yaşam sürmüş bir stenohalin ostreiddir kesitleri, Şekil 8). Birimde Mesohalina margaritacea (Harzhauser ve Mandic 2001). Kesitte ayrıca bir (Brocchi, 1814), Granulolabium plicatum (Bruguiére, balanid türü olan Creussia miocaenica Prochazka, 1792), Terebralia lignitarum (Eichwald, 1830), 1893’ya ait bir birey de bulunmuştur (Levha 2, Şekil Granulolabium plicatum (Bruguiére, 1792), ve 6). Crassostrea gryphoides (Schlotheim, 1813) gibi türlere yayın olarak rastlanmıştır. Mesohalina Birim 5: Karbonatlar – resifal karbonatlar: margaritacea ve Granulolabium plicatum oligo/ mezohalin tuzluluklara işaret eden türler olup, lagünel Kale Formasyonunda tanımlanan bu fasiyes, ortamlardan litoral ortamlara kadar değişen ortamlarda açık gri – sarı – bej renklerde sert kireçtaşı, resifal yaşadıkları bilinmektedir (Báldi, 1973; Barthelt, 1989; kireçtaşı, kırıntılı kireçtaşlarından oluşmaktadır (Şekil Harzhauser ve Mandic, 2001). Terebralia lignitarum 8). Fasiyes içerisinde stenohalin denizel ostreid bivalv (Eichwald, 1830) Denizli’nin Oligosen acı su Hyotissa hyotis yaygın olarak bulunan türlerdür. birimlerinde (İslamoğlu, 2008) ve Serravaliyen yaşlı Bunun dışında bentik foraminiferler (Miogypsina, Karaman havzalarında (Landau vd., 2013) yaygındır. Amphistegina, Borelis), kırmızı algler ve mercanlar da Düşük çeşitlilik gösteren bivalv topluluğu içersinde (Porites, Tarbellastraea) bol miktarda bulunmaktadır. Crassostrea gryphoides (Schlotheim, 1813) baskın tür olup, düşük tuzlulukta lagüner ortamını temsil eden 4.2. Biyostratigrafi ostreid fosilidir. Yenidere ve Kale formasyonlarındaki mollusk Birim 3: Bataklık çökelleri: bulguları ilk kez bu çalışmada detaylı bir şekilde ortaya konulmuştur. Mollusk fosili içeren Yenidere Bu fasiyes Yenidere formasyonunun en üst formasyonundan iki stratigrafi k kesit (Kurbağalık, bölümündeki ince kırıntılılarla temsil edilir Sulugüme; Şekil 1a) ve Kale Formasyonundan üç

58 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73 k korelasyon tablosu ve ölçülü kesitler. fi ekil 8- Lito-biyostratigra Ş

59 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73 kesit (Delibağ, Kuleburnu, Alacain) incelenmiş ve M.hantkeni’nin stratigrafi k menzilinin Akitaniyen’e örneklenmiştir. Aynı kesitlerden toplanan bentik kadar uzandığı ortaya konulmuştur. foraminiferler, ostrakodlar ve mercanların dağılımı, formasyonların yaşlarının Akitaniyen ve geç Akitaniyen yaşlı mollusk topluluğuna, erken Burdigaliyen olduğunu desteklemektedir (İslamoğlu Miyosen yaşlı ostrakodlar Neomonoceratina helvetica vd., 2006; 2007). Oertli, 1958, Paracypris polita Sars, 1866, Cytheretta aff. ramosasublaevis Triebel, 1952, Cytherura cf. Toplam 23 mollusk taksonu tanımlanmış ve bütün gibba (Mueller, 1785) ve Krithe papillosa (Bosquet, biyostratigrafi k veriler birlikte değerlendirilerek 1852) eşlik eder. Formasyonun Aktaniyen yaşı yine yorumlanmıştır. Şekil 2’de molluskların stratigrafi k palinomorf toplulukları ile de desteklenmektedir dağılımları verilmiş olup, veriler önceki çalışmalardan (Akgün ve Sözbilir, 2001). (Rögl 1996, 1998; Rögl vd., 1993; Cahuzac ve Poignant 1997; Steininger 1999; Harzhauser vd., 2002, Gradstein 4.2.2. Geç Burdigaliyen (Kale Formasyonu) vd., 2004) değiştirilerek hazırlanan jeokronolojik Kale Formasyonunun mollusk topluluğu geç ve biyostratigrafi k verilerle karşılaştırılmıştır. Burdigaliyen yaşını temsil etmektedir (Şekil 2). Mollusk türlerinin stratigrafi k yaş aralıkları tabloda Üç kesitin (Kale – Delibağ, Kuleburnu ve Alacain) gösterilmiştir (Çizelge 1). Karakteristik mollusk mollusk içeren seviyeleri, gastropodlardan Turritella türleri ise levha 1-3’te sunulmuştur. turris de Basterot, 1825, Tenagodus cf. terebellus Lamarck, 1818, Conus sp. ile bivalvlerden Hyotissa 4.2.1. Akitaniyen (Yenidere formasyonu) hyotis (Linnaeus, 1758), Codakia cf. leonina (de Yenidere formasyonuna ait Kurbağalık ve Basterot, 1825), Ostrea lamellosa Brocchi, 1814, Venus Sulugüme kesitlerindeki mollusk türlerinin stratigrafi k (Antigona) burdigalensis producta Schaffer, 1910 ve Pecten subarcuatus styriacus Hilber, 1879 içerir (Şekil dağılımı Akitaniyen yaşına işaret etmektedir (Şekil 2). Oligodia bicarinata (Eichwald, 1830), Phalium 2-4). Mesohalina margaritacea (Brocchi, 1814) (Phalium) cypraeiformis (Borson, 1820), Melongena türü orta Burdigaliyen döneminde yok olmuştur cf. cornuta (Agassız, 1843), Pecten subarcuatus (Harzhauser vd., 2016). Terebralia lignitarum styriacus Hilber, 1879, Lutraria cf. sanna de Basterot, (Eichwald, 1830) ise genel olarak geç Oligosen – 1825, Pelecyora (Cordiopsis) islandicoides (Lamarck, orta Miyosen çökellerinde bilinir (Landau vd., 2013). 1818) ve Ostrea lamellosa Brocchi, 1814’nın ilk Tinnyea lauraea (Mathéron, 1842)’nın ilk ortaya ortaya çıkışları Burdigaliyen’dedir (Şekil 4-6). Venus çıkışı Oligosen’de olup, erken Miyosen’de yaygın (Antigona) burdigalensis producta Schaffer, 1910 olarak görülür (Harzhauser vd. 2016). Granulolabium ve Tenagodus cf. terebellus Lamarck, 1818 yine plicatum (Bruguière, 1792) Oligosen’e özgü olmakla Burdigaliyen için karakteristik türlerdir (Schultz beraber, Akitaniyen’e ait stratotip çökellerinde ve Piller, 2005). Hyotissa hyotis’in stratigrafi k (Lozouet vd., 2001) ve Avusturya’daki Orta Paratetis menzili Oligosen – Burdigaliyen arasındadır. Orta Egenburgiyen - Karpatiyen yaşlı birimlerde de Burdigaliyen döneminde yokoluşu gerçekleşen (Harzhauser vd., 2003) bol olarak bulunmaktadır. Mesohalina margaritacea (Brocchi, 1814) Turritella (Peyrotia) desmarestina de Basterot, 1825 (Harzhauser vd., 2016)’nın inceledğimiz topluluk türü erken Miyosen’e özgü bir türdür (Lozouet vd., içersinde bulunmayışı ile topluluğun yaşını geç 2001). Melanopsis hantkeni Hofmann, 1870’nin Burdigaliyen olarak değerlendirilmiştir. taksonomik olarak tartışmalı bir türdür. Bu tür önceki çalışmalarda M. impressa Krauss, 1852 ile Ostrakod türlerinden Aurila soummamensis karıştırılmış ve yanlış tanımlanmıştır (Harzhauser vd., Coutelle ve Yassini, 1974, Neonesidea corpulenta 2016). Yakın zamanda yapılan taxonomik revizyonla, (Mueller, 1894), Xestoleberis glabrences (Reuss, M. hantkeni Hofmann, 1870’nin Orta Paratetis’ten, 1850), Hermanites aff. haidingeri minor Ruggieri, Yunanistan ve İran’a (Harzhauser, 2004), Türkiye’ye 1962 Burdigaliyen yaş bulgusunu desteklemektedir. (Trakya ve Denizli havzaları: İslamoğlu, 2008; Önceki araştırmacılar tarafından Kale Delibağ İslamoğlu ve Hakyemez, 2010; İslamoğlu vd., 2008) kesitinin kumlu kireçtaşı seviyelerinden elde edilen kadar uzanan bir coğrafyada ve sadece Oligosen yaşlı bentik foraminifer Miogypsina intermedia Drooger ait çökellerde yayılım gösteren bir tür olduğu öne (SBZ25 biyozonu) bulgusu Burdigaliyen’e işaret sürülmüştür (Harzhauser vd., 2016). Bu çalışma ile etmektedir (Özcan vd., 2008).

60 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73 Kuleburnu Alacain ğ k Sulugüme Deliba ı al ğ X X X X X X X X X XX X XXXXXXX X X XX X X X X X X X X XX XX X XXX X X X X X X X X X X X X X X X Hofmann, 1870 cornuta terebellus leonina sanna cf. cf. sp. sp. cf. cf. sp. sp. sp. Pelecyora (Cordiopsis) islandicoides Pelecyora (Cordiopsis) Lutraria Mytilus (Crenomytilus) aquitanicus Mytilus (Crenomytilus) producta (Antigona) burdigalensis Venus styriacus Pecten subarcuatus Pecten Crassostrea gryphoides Crassostrea lamellosa Ostrea Hyotissa hyotis Codakia Crommium Anadara cardiiformis Anadara Conus Modulus Kurba Kb1 Kb2Melanopsis hantkeni S2 S3 lignitarum Terebralia S4b Mesohalina margaritacea S3a S6Granulolabium plicatum S9 S13Euspira helicina S14 Dlb1 turris Turritella Dlb4 Kule1Oligodia bicarinata Kule3 Kule7 lauraea Tinnyea Kule10 Kule13Phalium (Phalium) cypraeiformis formasyonu (Akitaniyen) Yenidere Kule17Melongena lainei Kule18 Kule19Melongena Alc1 Alc3 desmarestina (Peyrotia) Turritella Alc4 Alc14 Tenagodus Kale Formasyonu (geç Burdigaliyen) Çizelge 1- Kesitlerde görülen mollusk türleri.

61 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

5. Tartışma fauna değişimleri engellenmiştir (Rögl, 1998, 1999; Harzhauser vd., 2002). 5.1. Korelasyon ve Havzanın Paleoortamsal Geçmişi Kale – Tavas molas alt havzasında, Melanopsis Kale Tavas molas alt havzasının Akitaniyen hantkeni Granulolabium plicatum, Terebralia ve geç Burdigaliyen olarak yaşlandırılan çökelleri lignitarum, Mesohalina margaritacea ve Mytilus mollusk, bentik foraminifer ve mercan fosilleri (Crenomytilus) aquitanicus Akitaniyen çökellerindeki bakımından oldukça fakirdir. Hernekadar Akitaniyen yaygın türler olup; bunun yanı sıra Yunanistan, ve geç Burdigaliyen arasındaki dokanak ilişkisi İran ve Türkiye’deki (Trakya, Denizli, Mut, Sivas gözlenememiş olsa da, fosil içerikleri önemli havzaları) erken Miyosen sublitoral kıyı kuşağı faunal farklılıklar ve fasiyes değişikliklerine işaret çamur düzlükleri ve bataklıklarda da oldukça bol etmektedir. Birimlerin korelasyonu, ölçülü stratigrafi k bulunmaktadır. Terebralia lignitarum, Pelecyora kesitlerin litolojik, paleoekolojik ve biyostratigrafi k (Cordiopsis) islandicoides, Turritella turris, Oligodia analizlerine dayanmaktadır. Yanal fasiyes ilişkileri, bicarinata, Ostrea lamellosa, Crassostrea gryphoides, yalnızca aynı formasyon içerisindeki kesitlerde Codakia leonina ve Pecten subarcuatus styriacus gözlenebilmiştir. Akitaniyen Yenidere formasyonunun üst Burdigaliyen çökellerinde bulunmuş olmakla en altta yer alan kaba kırıntılı bölümü (gri renkli, beraber, Batı Toroslar’da da kaydedilmiştir (Antalya kalın tabakalı, kötü boylanmalı konglomeralar), geç Havzası: İslamoğlu, 2002; İslamoğlu ve Taner, Rupeliyen erken Şattiyen Mortuma formasyonunun 2003a, b; 2004). Turritella desmarestina, Venus (A.) karasal kısmı üzerinde uyumsuzlukla gelir (Şekil 9, burdigalensis producta, M. cornuta üst Burdigaliyen 10). Yenidere formasyonunun alt ve orta bölümlerinde yaşlı ortamlarda bilinmektedir (Kasaba Havzası, Batı ara seviye şeklinde sığ denizel girdiler görülür. Toroslar: İslamoğlu, 2004a,b; İslamoğlu ve Taner, Bununla birlikte formasyon, üst bölümlerdeki 2002; 2003a). Crassostrea gryphoides (Schlotheim, bataklık çökelleri ve linyitik kömür damarları ile 1813) Kahramanmaraş (Hoşgör, 2008) ve Antalya tam bir regresif eğilim göstermektedir. Yenidere (İslamoğlu ve Taner, 2003a) havzalarının üst formasyonu, çapraz tabakalı konglomeralardan oluşan Burdigaliyen çökellerinde yaygın bir türdür. Kale (akarsu çökelleri: Hakyemez, 1989) karasal Künar Formasyonunda bulunan V. burdigalensis producta, formasyonu tarafından örtülür. Önceki çalışmalarda, Orta Paratetis Egenburgiyen’i için karakteristik bir Kale bölgesinin erken Miyosen çökellerinin tabanı türdür (Hoernes, 1870; Schaffer, 1912; Papp, 1952; için, ostrakod ve foraminifer fosillerine dayanarak bir Schultz ve Piller, 2001, 2003 ve 2005). Ayrıca Kasaba erken Akitaniyen yaşı önerilmiştir (Gökçen, 1982). havzasının üst Burdigaliyen çökellerinde olduğu da Yenidere ve Kale formasyonları arasındaki stratigrafi k ilişki dikkate alındığında, Künar formasyonunun yaşı bildirilmiştir (İslamoğlu ve Taner, 2003a). Terebralia erken Burdigaliyen olarak düşünülebilir. bidentata, Mytilus (Crenomytilus) aquitanicus ve Hyotissa hyotis’in geç Burdigaliyen’de var olduğu Kale Formasyonunun sığ denizel – resifal tespit edilmiştir (Mut Havzası: Orta Toroslar, Güney fasiyesleri, Mortuma formasyonunun (geç Rupeliyen Türkiye) (Atabey vd., 2000; Mandic vd., 2004). erken Şattiyen) karasal birimleri üzerinde bir açısal uyumsuzlukla bulunmaktadır. Kale Formasyonunun 5.3. Geç Oligosen – Erken Miyosen Tektonizmasının mollusk topluluğu, geç Burdigaliyen döneminde Zamanı tropik – yarı tropik şartlar sunan tümüyle denizel ortama işaret etmektedir. GB Anadolu molas sedimanları, bölgesel tektonik açısından önemleri nedeniyle yoğun olarak 5.2. Bölgenin Erken Miyosen Paleobiyocoğrafyası çalışılmaktadır. Önceki çalışmalarda bu çökellerin sıkışma, genişleme ve yükselim gibi orojenez Burada tanımlanan mollusk toplulukları, Akdeniz sonrası tektonik aktiviteler esnasında geliştiği ileri havzaları boyunca Biskay Körfezinden, doğuda Orta sürülmüştür (Koçyiğit, 1984). Bölgede geç Oligosen İran’a kadarki bölgelerde bulunan erken Miyosen - Erken Miyosen sırasında gerçekleşen tektonik faunalarına oldukça benzerdir (Harzhauser vd., etkinliğin ya Likya naplarının güneydoğuya doğru 2002). Erken Miyosen döneminde, Anadolu ve Arap/ yerleşimi (Collins ve Robertson, 1998, 2003; Akgün Afrika levlahaları arasında bulunan Tetis koridorunun ve Sözbilir, 2001) ya da Likya orojeninin KB-GD kapanışı gerçekleşmiş ve Batı Hindistan, Doğu Afrika yönlü genişlemeli çökme rejimi (Seyitoglu ve Scott, provensleri ile Doğu Akdeniz su yolu arasındaki 1996; Bozkurt, 2003) sonucunda, Likya orojeninin

62 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73 su yüzeyine yükselerek çıkarak yükselen alanlar türleri içermez. Bu yüzden bölge, erken Miyosen ile bunların çevresinde birbiriyle bağlantılı çöküntü dönemi sırasında tümüyle, Doğu Akdeniz – İran havzaları Sözbilir, 2001) şeklinde gerçekleştiği kabul provensinin bir parçasıdır ve İndo-pasifi k okyanusuyla edilir. Bunun yanı sıra Acıpayam bölgesinin, Likya bir bağlantıya ait işaret bulunmamaktadır. Napları’nın en genç ve kıvrımlanmamış “piggy- back” (domjuz sırtı) istifi olduğu önerisi de mevcuttur Katkı Belirtme (Alçiçek ve ten Veen, 2008). Bu çalışma 2002 yılında, 2002-16 B45 numaralı Önceki bazı çalışmalarda, Likya alloktonlarının MTA (Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü) nihai yerleşimi öncesinde önülke havzasında, projesi kapsamında yürütülmüştür. Mollusk denizel sedimanter bir birim bırakan bölgesel bir bireyleri, E.U. Synthesis Foundation hibesi (AT- Akitaniyen transgresyonu olduğu da öne siürülmüştür TAF-356) yardımıyla Viyana Tabiat Tarihi Müzesinde (Poisson, 1977; Şenel, 1997). Ancak bu çalışmadaki (Naturhistorisches Museum, NHMW) çalışılmıştır. bulgularımıza göre, erken Burdigaliyen kalın istifl er Yazar, 2005 yılında teknik ve laboratuvar imkanlarını oluşturan kaba akarsu çökelleri ve geç Burdigaliyen sağlayan Mathias Harzhauser’e (Paleontoloji – Jeoloji ise genellikle kalın karbonatlardan oluşan transgresif Bölümü Direktörü, NHMW), fosil fotoğrafl arının istif ile temsil olunurken; Akitaniyen dönemi regresif çekimi için aynı enstitüden Alice Schumacher’e, arazi eğilimli ritmik çökellerle temsil edilmektedir. Şattiyen çalışmaları süresince (Neşat Konak ve Hulusi Sarıkaya) Akitaniyen arasında ve Oligosen geç Burdigaliyen ve fosil tanımlamaları konusunda (Fatma Gedik: çökelleri arasındaki uyumsuzlukların varlığı, bentik foraminiferler; Gönül Atay: ostrakodlar, Sedef iki stratigrafi k boşluk olduğunu göstermektedir. Babayiğit: scleractinian mercanlar) verdikleri destek Dolayısıyla bulgularımız, Kale – Tavas ve Acıpayam için Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünde alt havzalarının stratigrafi sini etkileyen, kaynak görevli meslektaşlarına; ayrıca Frank P. Wesselingh, alanın yükselimi ve havzanın çökmesi fi krini Arie W. Janssen (Naturalis Biodiversity Center, desteklemektedir (Sözbilir, 2005; Alçiçek ve ten Veen, Leiden, Hollanda), M. Cihat Alçiçek (Pamukkale 2008). Üniversitesi) ve iki anonim hakeme, metin üzerindeki faydalı kritikleri dolayısıyla teşekkür eder. 6. Sonuçlar Değinilen Belgeler Mollusklara ait biyostratigrafi k veriler, Yenidere Akgün, F., Sözbilir, H. 2001. A palynostratigraphic approach formasyonu Akitaniyen döneminde gelişirken, Kale to the SW Anatolian molasse basin: Kale-Tavas Formasyonunun ise geç Burdigaliyen döneminde molasse and Denizli molasse. Geodynamica Acta oluştuğuna işaret etmektedir. Yenidere formasyonu acı 14 (1-3), 71-93. su lagünel ve bazen çok sığ denizel girdiler ile beraber, Alçiçek, M.C., ten Veen, J.H. 2008. The late Early Miocene bataklık, kömürlü kırıntılılar gibi karasal fasiyeslerden Acıpayam piggy-back basin: Refi ning the last oluşmaktadır. İnceleme bölgesinde bulunan mollusk stages of Lycian nappe emplacement in SW fosilleri, Akdeniz – İran provensindeki eş yaşlı Turkey. Sedimentery Geology 208, 101-113. Akitaniyen ve geç Burdigaliyen toplulukları ile korele Altınlı, E. 1955. Denizli güneyinin jeolojik incelemesi, İst. edilebilir. Oligosen (geç Rupeliyen erken Şattiyen) Üniv. Fen Fak. Mecm. B20 (1-2), 1-47. birimleri (Mortuma formasyonu) ile Akitaniyen (Yenidere formasyonu) birimleri arasında ve Oligosen Atabey, E., Atabey, N., Hakyemez, A., İslamoglu, Y., Sözeri, birimleri ile geç Burdigaliyen (Kale Formasyonu) Ş., Özçelik, N., Saraç, G., Ünay, E., Babayiğit, birimleri arasında açısal uyumsuzluklar mevcuttur. S. 2000. Mut ve Karaman arasındaki Miyosen havzalarının litostratigrafi si ve sedimentolojisi Buna karşılık, Akitaniyen ve geç Burdigaliyen (Orta Toroslar, G. Türkiye), Maden ve Tetkik birimleri arasındaki stratigrafi k ilişki gözlenememiştir. Arama Dergisi 122, 53-72. Bu iki dönem arasındaki olasılıkla akarsu çökelleriyle temsil edilen karasal bir dönem gerçekleşmiştir (Künar Báldi, T. 1973. Mollusc fauna of Hungarian upper Oligocene formasyonu). Bu bulgular, muhtemelen Oligosen (Egerian). Akadémiai Kiado, Budapest, p 511 Barthelt, D. 1989. Fazies analyse und sonunda ve en geç Akitaniyen en erken Burdigaliyen Untersuchungen der Sedimentation smechanismen döneminde gerçekleşen, havzadaki Oligo-Miyosen in der Unteren Brackwasser Molasse Oberbayerns. tektonik aktivitesinin zamanlamasını anlamaya Münchner Geowissenschaftliche Abhandungen yardımcı olmaktadır. Mollusk faunaları İndo-Pasifi k A17: 1-118.

63 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Becker-Platen, J. D. 1970. Lithostratigraphische Harzhauser, M., Piller, W. E., Steininger F. F. 2002. Unterschungen in Kanozoikum südwest- Circum - Mediterranean Oligo - Miocene Anatoliens (Kanozoikum und Braunkohlen der biogeographic evolution – the gastropods’ point Türkei). Beihefte zum Geologischen Jahrbuch 97, of view. Palaeogeography, Palaeoclimatology, 1-244. Palaeoecology 183: 103-133.

Benda, L., Meulenkamp, J.E. 1990. Biostratigraphic Harzhauser, M., Mandic, O., Zuschin, M. 2003. Changes in correlations in the Eastern Mediterranean Paratethyan marine molluscs at the Early/Middle Neogene 9. Sporomorph associations and event Miocene transition: diversity, palaeogeography stratigraphy of the Eastern Mediterranean and palaeoclimate. Acta Geologica Polonica 53/4: Neogene, Newsl. Stratigr. 23 (1), 1-10. 323-339.

Bozkurt, E. 2003. Origin of NE-trending basins in western Harzhauser, M., Mandic, O., Büyükmeriç, Y., Neubauer, T. Turkey, Geodinamica Acta, 16, 61-81. A., Kadolsky, D., Landau, B. M. 2016.A Rupelian mangrove swamp mollusc fauna from the Thrace Cahuzac, B., Poignant, A. 1997. Essai de biozonation de Basin in Turkey, Archiv für Molluskenkunde l’Oligo–Miocene dans les basins européens 145/1: 23-58. à l’aide des grands foraminifères néretiques. Bulletin de la Société Géologique de France 168, Hoernes, M. 1870. Die fossilen Mollusken des Tertiaren 155–169. Becken von Wien, II, Bivalven. Abhandlungen der kaiserlich- königlichen geologischen Collins, AS., Robertson, AHF. 1998. Process of late Miocene Reichsanstalt 4, 1-479. episodic thrust-sheet translation in the Lycian Hoşgör, İ. 2008. Kahramanmaraş Havzası (GD Türkiye) Alt Taurides, SW Turkey. Journal of the Geological – Orta Miyosen istifi nde Crassostrea gryphoides Society London 155, 759–772. (Schlotheim)’in varlığı; taksonomi, paleoekoloji Collins, AS., Robertson, AHF. 2003. Kinematic evidence ve paleocoğrafya. Maden Tetkik ve Arama Dergisi for late Mesozoic-Miocene emplacement of the 136, 17-28. Lycian Allochthon over the Western Anatolide İslamoğlu Y. 2002. Antalya Miyosen havzasının mollusk belt, SW Turkey. Geological Journal 38, 295–310 faunası ile stratigrafi si [The molluscan fauna and stratigraphy of Antalya Miocene basin Gökçen, N. 1982. Denizli - Muğla çevresi Neojen istifi nin (westerncentral Taurids, SW Turkey)]. Maden stratigrafi si ve palentolojisi, Doçentlik tezi, Tetkik ve Arama Dergisi 123/124, 27-58. Hacettepe Üniversitesi, 154 s. 8 Levha, 2 Ek, Ankara (yayımlanmamış). İslamoğlu, Y. 2004a. Kasaba Miyosen havzasının Bivalvia ve Scaphopoda faunası (Batı Toroslar, GB. Gradstein F. M., Ogg J. G., Smith A. G. (eds) 2004. A Turkiye) [Bivalvia and Scaphopoda fauna of Geologic Time Scale 2004. Cambridge University Kasaba Miocene basin (Western Taurids, SW Press, Cambridge, 589 s. Turkey)]. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 129: Hakyemez, Y. 1989. Kale-Kurbağalık (GB Denizli) 29-55. bölgesindeki Senozoyik yaşlı çökel kayaların İslamoğlu, Y. 2004b. Kasaba Miyosen havzasının jeolojisi ve stratigrafi si [Stratigraphy and geology Gastropoda faunası (Batı Toroslar, GB. Türkiye), of Cainozoic sedimentary rocks in the Kale- Maden Tetkik ve Arama Dergisi 128, 137-170. Kurbağalık (SW Denizli)]. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 109, 9-21. İslamoğlu, Y. 2008. Molluscan biostratigraphy and paleoenvironmental reconstruction of Oligocene Harzhauser, M. 2004. Oligocene gastropod faunas of the deposits in the Denizli and Kale-Tavas subbasins eastern Mediterranean (Mesohellenic Trough/ (SW Turkey). Geodiversitas 30 (2), 261-85. Greece and Esfahan- Sirjan Basin/ central Iran). Courier Forschungsinstitut İslamoğlu, Y., Taner G. 2002. Kasaba Miyosen havzasında Senckenberg 248, 93-181. Ucarsu ve Kasaba Formasyonlarının mollusk faunası ve stratigrafi si [Molusc content and Harzhauser, M., Mandic, O. 2001. Late Oligocene gastropods stratigraphy of the Ucarsu and Kasaba formations and bivalves from the Lower and Upper Austrian in Kasaba Miocene basin]. Maden Tetkik ve Molasse Basin, in Piller W. E. ve Rasser M. W. (eds), Arama Dergisi 125, 31-57. Paleogene of the Eastern Alps. Österreichische Akademie der Wissenschaften Schriftenreihe İslamoğlu, Y., Taner, G. 2003a. Antalya Miyosen havzasının der Erdwissenschaftlichen Kommissionen, Band Bivalvia faunası (Batı - Orta Toroslar, GB. 14, Verlag der Österreichischen Akademie der Türkiye), Maden Tetkik ve Arama Dergisi 127, Wissenschaften, Vienna 671-795. 1- 27.

64 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

İslamoğlu, Y., Taner, G. 2003b. Antalya Miyosen havzasının Koçyiğit, A. 1984. Güneybatı Türkiye ve yakın dolayında Gastropoda faunası (Batı- Orta Toroslar, GB. levha içi yeni tektonik gelişim. Türkiye Jeoloji Türkiye), Maden Tetkik ve Arama Dergisi 127, Bülteni 27 (1), 1-16. 29- 65. Konak, N., Akdeniz, Çakır, M.H. 1986. Çal-Çivril- İslamoğlu, Y., Taner G. 2004. Antalya Miyosen havzasının Karahallı dolayının jeolojisi. Maden Tetkik ve Gastropoda faunası (Batı-Orta Toroslar, GB. Arama Raporu, Rapor No: 8945, 122 s., Ankara Türkiye) [Gastropoda fauna of Antalya Miocene (yayımlanmamış). basin (Western Taurids, SW Turkey)]. Maden Landau, B.M., Harzhauser, M., İslamoğlu, Y., da Silva, C. M. Tetkik ve Arama Dergisi 127, 29- 65. 2013. Systematics and palaeobiogeography of the İslamoğlu, Y., Gedik, F. 2005. Biostratigraphy of the gastropods of the middle Miocene (Serravallian) Oligocene deposits of the Denizli basin based Karaman basin, Turkey, Cainozoic Research, 11- on mollusc and benthic foraminifer fauna (SW 13, 584 s., 82 levha. th Turkey), 12 Congress R.C.M.N.S. – 6- 11 Lozouet, P., Lesport, J., Renard, P. 2001. Révision September, Vienna, Patterns and Process in des Gastropoda (Mollusca) du stratotype de the Neogene of the Mediterranean Region, l’Aquitanien (Miocéne inférieur): site de Saucats Department of Paleontology / University of ‘Larey’, Gironde, France. Cossmanniana hors Vienna, Natural History Museum Vienna, Austria, série 3: 1-189. Abstracts, 109-110. Mandic O., Harzhauser M., Schlaf J., Piller W. İslamoğlu, Y., Atay, G., Gedik, F., Aydın, A., Hakyemez, A., E.,Schuster F., Wielandt-Schuster U., Babayiğit S., Sarıkaya H. 2005. Batı Toroslardaki Nebelsick J.H., Kroh A., Rögl F., Bassant P. denizel Oligosen-Miyosen biyostratigrafi si 2004. Palaeoenvironmentalreconstruction of (Denizli). Maden Tetkik ve Arama Genel an epicontinentalfl ooding-Burdigalian (early Müdürlüğü, Rapor No: 10763, 155 s. Ankara Miocene) of the Mut Basin (southern Turkey). (yayımlanmamış). Courier Forschunginstitut Senckenberg 248, 57- 92. İslamoğlu, Y., Gedik, F., Aydın, A., Atay, G., Hakyemez, A., Babayiğit, S. 2006. Denizli Bölgesi’ndeki Meulenkamp, J.E., Sissingh, W. 2003. Tertiary (GB Türkiye) Oligosen Yaşlı Lagüner ve palaeogeography and tectonostratigraphic Denizel Çökellerin Mollusk, Foraminifera, evolution of the Northern and Southern Peri- Nannoplankton, Mercan ve Ostrakoda Tethys platforms and the intermediate domains of Biyostratigrafi si, 59. Türkiye Jeoloji Kurultayı, the African-Eurasian convergent plate boundary 20-24 Mart 2006, Jeoloji Mühendisleri Odası, zone. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Kültür Palaeoecology 196, 209–228 Sitesi, 245-249, Ankara. Meulenkamp, J.E., Sissingh, W., Londeix, L., Cahuzac, B., İslamoğlu, Y., Gedik, F., Çulha, G. 2007. Denizli Calvo, J.P., Daams, R., Studencka, B., Kovac, Bölgesi’ndeki erken Miyosen çökellerin mollusk, M., Nagymarosy, A., Rusu, A., Badescu, D., bentik foraminifer ve ostrakod faunaları ve Popov, S.V., Scherba, I.G., Roger, J., Platel, biyostratigrafi k ön sonuçlar (GB Anadolu, J.P., Hirsch, F., Sadek, A., Abdel-Gawad, G.I., Türkiye). Türkiye 16. Uluslararası Petrol ve Yaich, C., Ben Ismail-Lattrache, K.,Bouaziz, S. Doğalgaz Kongre ve Sergisi, 29-31 Mayıs 2007, 2000. Late Rupelian (32–29 Ma). In: Dercourt, Ankara, 91-93. J., Gaetani, M., Vrielynck, B., Barrier, E., Biju- Duval, B., Brunet, M.F., Cadet, J.P., Crasquin, İslamoğlu, Y., Harzhauser, M., Gross, M., Jiménoz- S. ve Sandulescu, M. (eds), Peri-Tethys Atlas, Moreno, G., Coric, S., Kroh, A., Rögl, F., Paleogeographic Maps with an Explanatory Made, J.V.D. 2008. From Tethys to Eastern Notes, Paris, 171–178. Paratethys: Oligocene depositional environments, paleoecology and paleobiogeography of the Nebert, K. 1956. Denizli – Acıgöl mevkiinin jeolojisi. Thrace Basin (NW Turkey).International Journal Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor of Earth Sciences (IJES) 99: 183-200. No: 2509, 225 s, Ankara (yayınlanmamış).

İslamoğlu, Y., Hakyemez, A. 2010. Oligocene history of the Nebert, K. 1961.Tavas-Kale (Güneybatı Anadolu) bölgesine Çardak – Dazkırı subbasin (Denizli, SW Turkey): ait yeni müşahadeler [New fi ndings belonging Integrated molluscan and planktonic foraminiferal Tavas-Kale area (southwest Anatolia)]. Maden biostratigraphy. Turkish Journal of Earth Science Tetkik ve Arama Dergisi 57, 57-64. 19, 473-496. Neubauer, T.A., Harzhauser, M., Kroh, A. 2013. Phenotypic evolution in a fossil gastropod species lineage:

65 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

evidence for adaptive radiation? Palaeogeography, Austriae, Ein systematisches Verzeichnis aller Palaeoclimatology, Palaeoecology, 370, 117-126. auf österreichischem Gebiet festgestellten Fossilien, Band 1/Teil 1, 1-379, 56 pls, Verlag der Neubauer, T.A., Harzhauser, M., Mandic, O., Georgopoulou, Österreichischen Akademie der Wissenschaften, E., Kroh, A. 2016. Paleobiography and historical Wien. biogeography of the non-marine caenogastropod family Melanopsidae. Palaeogeography, Schultz, O., Piller, W. 2003. Bivalvia Neogenica Palaeoclimatology, Palaeoecology 444, 124-143. (Lucinoidea - Mactroidea), Catalogus Fossilum Austriae, Ein systematisches Verzeichnis aller auf Özcan, E., Less, G., Báldı-Beke, M., Kollányı, K., österreichischem Gebiet festgestellten Fossilien, Acar, F. 2008. Oligo-Miocene foraminiferal Band 1/Teil 2, 380-690 pp, 39 pls, Verlag der record (Miogypsinidae, Lepidocyclinidae and Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Nummulitidae) from the Western Taurides (SW Wien. Turkey): Biometry and implications for the regional geology. Journal of Asian Earth Sciences Schultz, O., Piller, W. 2005. Bivalvia Neogenica 34, 740-760. (Solenoidea - Clavelloidea), Catalogus Fossilum Austriae, Ein systematisches Verzeichnis aller auf Papp, A. 1952. Uber die Verbreitung und Entwicklungvon österreichischem Gebiet festgestellten Fossilien, Clithon (Vittoclithon) pictus (Neritidae) und Band 1/Teil 3, 691-1212, 57 pls, Verlag der einige Arten der Gattung Pirenella (Cerithidae) Österreichischen Akademie der Wissenschaften, im Miozan Osterreichs. Sitzungsberichte der Wien. österreichischen Akademieder Wissenschaften, mathematisch-naturwissenschaftlich Klasse, Seyitoğlu, G., Scott, B. 1991. Late Cenozoic crustal abteilung 1 (2/3), 103-127. extension and basin formation in west Turkey. Geological Magazine 128 (2), 155-166. Poisson, A. 1977. Recherches geologiques dans les Taurides occidentalis. These Doct d’Etat, Orsay, no: 1902, Seyitoğlu, G., Scott, B. 1996. The cause of N-S-extensional 795 s. tectonics in Western Turkey: Tectonic escape vs. back-arc spreading vs orogenic collapse, J. Rögl F. 1996. Stratigraphic correlation of the Paratethys Geodyn. 22, 145-153. Oligocene and Miocene. Mitteilungen der Geologischen Bergbaustud Österreichischen 41, Sözbilir, H. 2005. Oligo-Miocene extension in the Lycian 65-73. orogen: evidence from the Lycian molasse basin, SW Turkey. Geodinamica Acta 18, 255-282. Rögl, F. 1998. Paleogeographic considerations for Mediterranean and Paratethys seaways (Oligocene Şenel, M. 1997. 1:100.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, to Miocene), Ann. Naturhist. Mus. Wien. 99A, Denizli J-9 paftası Maden Tetkik ve Arama Genel 279-310. Müdürlüğü Yayınları No:16, Ankara, 18 s.

Rögl, F. 1999. Mediterranean and Paratethys. Facts Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of and hypotheses of an Oligocene to Mocene Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics paleogeography (short overview). Geolocia 75, 181-241. Carpathica. 50, 339-349. Steininger F.F. 1999. Chronostratigraphy, geochronology Rögl F., Zapf e H., Bernor R. L., Brzobo haty L.,Daxner- and biochronology of the “European Land Höck G., Draxler I., Fejf ar O., Gaudant J., Mammal Mega-Zones” (ELMMZ) and the Hermann P., Rabeder G., Schultz O., Zetter Miocene “Mammal-Zones” (MN-Zones), in R. 1993. Die Primatenfundstelle Gotzendorf Rössner G. E. ve Heissig K. (eds), The Miocene ander Leitha (Obermiozan des Wiener Beckens Land Mammals of Europe, Verlag Dr. Friedrich Niederosterreich). Jahrbuch der Geologischen Pfeil, Munchen: 9-24. Bundesanstalt Wien 136, 503-526. Westaway, R. 2006. Cenozoic cooling histories in the Schaffer F.X. 1912. Das Miozan von Eggenburg. Die Fauna Menderes Massif, western Turkey may be caused der ersten Mediterranstufe des Wiener Beckens und by erosion and fl atsubduction, not low-angle die geologischen Verhaltnisse der Umgebungdes normal faulting. Tectonophysics 412, 1–25. Manhartsberges in Niederosterreich. Die Gastropoden der Miocanbildungen von Westaway, R., Guillou, H., Yurtmen, S., Demir, T., Scallet, Eggenburg. Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen S., Rowbotham, M. G. 2005. Constraints on the Geologischen Reichsanstalt 22, 127-193. timing and regional conditions at the start of the present phase of crustal extension in western Schultz, O., Piller, W. 2001. Bivalvia Neogenica Turkey, from observations in and around the (Nuculacea - Unionacea), Catalogus Fossilum Denizli region, Geodinamica Acta 18, 209–238.

66 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

LEVHALAR

67 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Levha 1

Şekil. 1a-b. Granulolabium plicatum (Bruguière, 1792), BEUN-2016-DM001

Şekil. 2a-b. Terebralia lignitarum (Eichwald, 1830), BEUN-2016-DM002

Şekil 3. Melanopsis hantkeni Hofmann, 1870, BEUN-2016-DM003

Şekil 4. Oligodia bicarinata (Eichwald, 1830), BEUN-2016-DM004

Şekil 5a-b. Turritella turris de Basterot, 1825, BEUN-2016-DM005

Şekil 6. Turritella turris de Basterot, 1825, BEUN-2016-DM006

Şekil 7a-b. Tinnyea lauraea (Mathéron, 1842), BEUN-2016-DM007

Şekil 8a-b. Melongena lainei (de Basterot, 1825), BEUN-2016-DM008

Şekil 9. Crommium sp. BEUN-2016-DM027

Şekil 10. Mesohalina margaritacea (Brocchi, 1814), BEUN-2016-DM009

Şekil 11a-b. Euspira helicina helicina (Brocchi, 1814), BEUN-2016-DM010

Çizgisel ölçek 1cm’dir

68 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

69 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Levha 2

Şekil 1a-b. Melongena lainei (de Basterot, 1825), BEUN-2016-DM011

Şekil 2. Melongena cf. cornuta (Agassız, 1843), BEUN-2016-DM012

Şekil 3. Modulus sp., BEUN-2016-DM013,

Şekil 4a-b. Phalium (Phalium) cypraeiformis (Borson, 1820), BEUN-2016-DM014

Şekil 5. Turritella (Peyrotia) desmarestina de Basterot, 1825, BEUN-2016-DM015

Şekil 6. Creussia miocaenicaProchazka, 1893 (balanid species), dorsal view, BEUN-2016-DM016

Şekil 7-8-9. Crassostrea gryphoides (Schlotheim, 1813), BEUN-2016-DM017

Çizgisel ölçek 1cm’dir

70 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

71 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

Levha 3.

Şekil 1a-b.Ostrea lamellosa Brocchi, 1814, BEUN-2016-DM018

Şekil 2a-b. Hyotissa hyotis (Linnaeus, 1758), BEUN-2016-DM019

Şekil 3a-b. Codakia cf. leonine (de Basterot, 1825), BEUN-2016-DM020

Şekil 4. Lutraria cf. sanna de Bastetot, 1825, BEUN-2016-DM021

Şekil 5. Pelecyora (Cordiopsis) islandicoides (Lamarck, 1818), BEUN-2016-DM022

Şekil 6a-b. Anadara cardiiformis (de Basterot, 1825), BEUN-2016-DM023

Şekil 7a-b. Anadara cardiiformis (de Basterot, 1825), BEUN-2016-DM024

Şekil 8. Pecten subarcuatus styriacus Hilber, 1879, BEUN-2016-DM025

Şekil 9. Venus (Antigona) burdigalensis producta Schaffer, 1910, BEUN-2016-DM026

Çizgisel ölçek 1cm’dir

72 MTA Dergisi (2017) 155: 49-73

73 74