Stichting Museum Het Rembrandthuis 1

Jaarverslag 2018 Stichting Museum Het Rembrandthuis 1. VOORWOORD directeur-bestuurder 4 verslag Raad van Toezicht 6 2. tentOONSTELLINGEN 8 rembrandt observeert mensen 8 Bijzonder bezoek 8 rembrandt in Parijs 10 3. het MEESTERPLAN & DE QUICK WINS 14 Museale Quick Wins: ‘cleyn kantoor’ en prentenkabinet 16 Meesterplan vernieuwing en uitbreiding Museum Het Rembrandthuis (2021-2023) 17 4. PUBLIEK, MARKETING EN COMMUNICATIE 20 Publieksbereik 20 Sales 20 Evenementen 23 Online en sociale media 23 Pers 24 5. EDUCATIE EN PUBLIEKSBEGELEIDING 26 groepen en schoolbezoek 26 Publieksbegeleiding 28 6. cOLLECTIE EN ONDERZOEK 32 Onderzoek 32 Beheer, behoud en registratie 32 aanwinsten en uitgaande bruiklenen 34 7. OPERATIONELE ZAKEN 38 Quick Win: herinrichting museum 38 verhuizing ondersteunende functies 38 verbetering en vernieuwing: plannen en uitwerking 38 8. deVELOPMENT 42 9. PERSONEEL EN ORGANISATIE 44 10. FINANCIËN 46 Code Cultural Governance 48 Verkort financieel verslag 48 verkorte balans 49 11. VRIENDEN VAN MUSEUM HET REMBRANDTHUIS 50 Inhoud Vriendenactiviteiten 50 Bestuur en ledenwerving 50 Vriendenbijdrage en financiën 50 12. MUSEUM HET REMBRANDTHUIS IN 2019: VOORUITBLIK 54 13. Bijlagen 56

Foto omslag: Mike Bink. 1. VOORWOORD

Meesterlijk, menselijk en inspirerend – dat is 2018 stond daarom ook voor een belangrijk Rembrandt, voor ons en voor onze bezoekers. deel in het teken van 2019: het jaar waarin Deze drie woorden beschrijven ook de kern- we Rembrandts leven en werk vieren, 350 waarden waarmee we ons als museum willen jaar na zijn dood. Het jubileum wordt landelijk profileren met het landelijke Rembrandtjaar georganiseerd in nauwe samenwerking met in het vooruitzicht. Inhoudelijk wordt dit ver- vele partners. Het resultaat zal een boeiend, taald naar het concept ‘Rembrandt de mens verfrissend en aantrekkelijk programma en de maker’, wat zich steeds meer zal uiten van hoog nationaal én internationaal kaliber in al onze activiteiten. zijn. De extra spotlight die op Rembrandt en zijn huis en atelier wordt gericht, past goed 2018 was een transitiejaar voor het museum. bij onze ambitie om zowel internationale We hebben mooie projecten gerealiseerd als Nederlandse (waaronder specifiek en veel bezoekers getrokken, maar onze Amsterdamse) bezoekers een band op te ‘‘Het moest er een keer van komen, je bent Amsterdammer aandacht was vooral gericht op de toekomst laten bouwen met ons museum. Dichterbij van het museum. Met de quick wins hebben Rembrandt kom je immers niet. en het Rembrandthuis mag je toch niet links laten liggen... we een eerste belangrijke stap gezet richting Om onze doelen en dromen te realiseren, de verwezenlijking van onze grote droom: het wordt er hard gewerkt binnen de organisatie. Bij mij duurde het 75 jaar. Laat het nooit zo ver komen, Meesterplan, een grootschalige vernieuwing Het team is als een winnend elftal, met col en uitbreiding van het museumcomplex lega’s die elkaar inspireren, ondersteunen en Amsterdammers.’’ waarvan de uitvoering naar verwachting in het beste uit elkaar halen. Met de hulp van 2021 zal starten. In 2018 hebben we als quick de vele freelancers en vrijwilligers die zich – Een bezoeker via Tripadvisor win het entreegebied heringericht, zijn de dagelijks inzetten maken we onze dromen ondersteunende faciliteiten verhuisd naar waar. Helaas hebben we dit jaar wel te kampen het aangrenzende pand en hebben we enkele gehad met veel niet-werkgerelateerd verzuim, waardevolle museale elementen toegevoegd: gelukkig zijn de meeste van de betreffende een prentenkabinet en een reconstructie van medewerkers weer hersteld. Financieel Rembrandts kantoortje. Er is nu méér: meer gezien is ons museum gezond met een mooi ruimte in het museum en meer verdieping in jaarresultaat. Rembrandts leven en werk. Als directeur-bestuurder heb ik regelmatig Het overkoepelende Meesterplan bevindt zich constructief vergaderd met de Personeels alweer in een volgende fase: in 2018 hebben vertegenwoordiging. Hoofdonderwerpen dit we het schetsontwerp afgerond en zijn we in jaar waren de uitvoering van de aanbevelingen gesprek gegaan met diverse partijen over de van het medewerkersonderzoek, de moge- uitvoering en financiering van het plan. Onze lijke overgang naar de museum-cao en het missie is helder: vergroting, verduurzaming en Meesterplan. De afstemming met onze Raad vernieuwing van het museum zal leiden tot een van Toezicht was inspirerend, de enthousias- 1. betere ervaring voor onze bezoekers, naast het te en positief kritische houding van de leden future proof maken van ons nationaal erfgoed. stimuleert ons allen het beste uit ons unieke De bezoekersaantallen blijven immers stijgen: Rembrandthuis te halen. Als museum passen in 2018 hebben we 262.000 bezoekers ontvan- we actief de Code Cultural Governance toe en gen, in het Rembrandtjaar 2019 verwachten we onderschrijven we de Code Culturele Diversi- VOORWOORD rond 280.000 mensen te verwelkomen, de jaren teit. Rembrandt is van iedereen − in het Rem- daarna zal dit zeker groeien tot 300.000. Rem- brandthuis willen we dat iedereen zich welkom brandt blijft boeien. voelt.

4 Jaarverslag 2018 5 In 2018 hebben we wederom goed en construc ben op 22 januari 2019 op gepaste wijze afscheid samenstelling samengekomen om te spreken over De Raad volgt de uitgangspunten van de Gover tief samengewerkt met onze vele museale en genomen met een diner in de keuken van het Rem- beleidszaken en het Meesterplan voor de geam- nance Code Cultuur en heeft in dit kader onder zakelijke partners, de gemeente Amsterdam, brandthuis. De Raad prijst zich gelukkig dat zij via bieerde grote renovatie en herinrichting van het andere haar vacatures geadverteerd. het Amsterdams Fonds voor de Kunst en de vele een openbare selectieprocedure Karin van Gilst en museum. Op 18 mei 2018 heeft de Raad van Toe- fondsen, sponsoren, vrienden en begunstigers Michaela van Wassenaer bereid heeft gevonden zicht een zogenaamde heidedag georganiseerd Namens de Raad van Toezicht, die ons werk ondersteunen. Tot slot en het om toe te treden. Karin heeft als o.a. als oud-direc- om met directie en enkele MT-leden van gedach- Maarten Feilzer, voorzitter allerbelangrijkste: dankzij het enthousiasme van teur van het Stedelijk Museum Amsterdam veel ten te wisselen over het Meesterplan en de visie onze vele bezoekers bestaat dit huis en atelier kennis van het reilen en zeilen van een museale or- op museale kerntaken als collectie, onderzoek en van Rembrandt nog steeds. Het is het levend ganisatie, en Michaela heeft via haar bedrijf High publicaties. bewijs dat Rembrandt nog steeds relevant is, Impact Philanthropy de nodige ervaring opgedaan en ons dagelijks raakt en inspireert. met het adviseren van culturele organisaties op zowel organisatorisch als financieel vlak. Helaas Lidewij de Koekkoek, heeft Zakia Guernina haar lidmaatschap van de Directeur-bestuurder Raad van Toezicht per maart 2019 neergelegd in Museum Het Rembrandthuis verband met haar drukke nieuwe functie als lid van het college van bestuur van de Hogeschool Rotter- Verslag Raad van Toezicht dam. Er loopt thans een openbare selectieproce- We kijken terug op een mooi 2018. Het museum dure voor het vinden van een opvolger. draait op alle vlakken naar tevredenheid; er zijn – De Raad heeft in 2018 vier keer regulier verga- vanwege de voorbereiding van het Rembrandtjaar derd met de directeur en – waar nodig – de con- – met beperkte middelen mooie tentoonstellingen troller en externe accountant. Daarnaast hebben georganiseerd, er zijn diverse vernieuwingen uit- de leden van de auditcommissie (Dorine Manson, gevoerd, er zijn veel bezoekers getrokken, en de Zakia Guernina en Karin van Gilst a.i.) regulier organisatie loopt onder de enthousiaste leiding vergaderd met de controller. Op de cijfers van van directeur Lidewij de Koekkoek op rolletjes. 2017 is een goedkeurende accountantsverklaring In 2018 heeft de Raad van Toezicht veel aandacht afgegeven en de Raad heeft in december 2018 de gehad voor het museale beleid en voor haar eigen begroting voor het jaar 2019 goedgekeurd. Op 23 personele invulling. Om met dat laatste te begin- januari 2018 heeft de Raad haar jaarlijkse zelfeva- nen, in 2018 traden, conform het rooster van af- luatie uitgevoerd. De uitkomsten hiervan zijn ge- treden, Dorine Manson en Esther Kwaks af als lid deeld met de directeur tijdens het jaarlijkse evalu- van de Raad van Toezicht na zich beiden 8 jaar ten atiegesprek. Naast deze reguliere vergaderingen, volle te hebben ingezet voor ons museum. Wij heb- is de raad in 2018 een aantal keer in verschillende

Lidewij de Koekkoek, directeur-bestuurder. Maarten Feilzer, voorzitter Raad van Toezicht. Foto: Mike Bink. Foto: Anouk van Kalmthout

6 Jaarverslag 2018 1. VOORWOORD 7 2. TENTOONSTELLINGEN

In de periode maart tot en met augustus 2018 Doordat werken op paper erg kwetsbaar zijn heeft het museum door de verbouwing van en heel gevoelig voor licht werd de selectie het entreegebied en de toevoeging van enkele etsen halverwege de tentoonstelling omge- nieuwe elementen in het woonhuis (de zoge- wisseld. Het eerste deel van de etsen was te naamde quick wins) geen grote tentoonstelling zien tot en met 27 mei, de tweede selectie van georganiseerd. Desalniettemin zijn er in 2018 2 juni tot en met 2 september. drie tentoonstellingen gerealiseerd: twee kleine, gevolgd door een grote tentoonstelling Bijzonder bezoek in het najaar, verdeeld over twee zalen. In 2018 waren er twee bijzondere schilderijen op bezoek bij het Rembrandthuis: Portret van Rembrandt observeert Petronella Buys (1635) van Rembrandt en Man mensen met zwaard (ca. 1640 – 1644), dat geschilderd “Wat een leuk thema, ‘Rembrandt in Parijs’. Het is er interessant Van 3 maart tot 2 september 2018 kon je is door Rembrandt en een medewerker uit meekijken over Rembrandts schouder aan de zijn atelier. Deze twee werken zijn aangekocht om te zien wie Rembrandt geïnspireerd heeft. Ik had de etsen hand van 24 etsen uit onze eigen collectie. door het New Yorkse verzamelaarsechtpaar Deze etsententoonstelling wierp licht op Thomas S. Kaplan en Daphne Recanati Kaplan, van impressionisten nog nooit gezien.’’ hoe Rembrandt het dagelijks leven van de oprichters van The Leiden Collection, de zeventiende eeuw vastlegde. Rembrandt was grootste particuliere collectie van Neder – Een bezoeker van de tentoonstelling Rembrandt in Parijs een scherp observator die wilde weten wat landse zeventiende-eeuwse kunst ter wereld. mensen beweegt, hun kleine en grote drama’s Voor de tweede keer in relatief korte tijd wilde vastleggen. Op zijn etsen zie we een toonde The Leiden Collection een deel van dwarsdoorsnede van de maatschappij, van hun verzameling in het Rembrandthuis. zorgzame moeders met spelende kinderen De presentatie Bijzonder bezoek was van en oude mensen met karaktervolle koppen 9 mei tot en met 2 september 2018 in de tot bedelaars en straatmuzikanten. In deze tentoonstellingszaal te zien. De schilderijen tentoonstelling stond de zeventiende-eeuwse zijn vervolgens t/m half januari 2019 in de Sael mens centraal. in het oude woonhuis getoond. 2. TENTOON- STELLINGEN

Rembrandt, Oude man met baard en witte mouw, Rembrandt, De schaatsenrijder, ca. 1639. Ets en ca. 1630. Ets, enige staat, 71 x 64 mm, Museum het drogenaald, enige staat, 61 x 59 mm, Museum het Rembrandthuis. Rembrandthuis.

8 Jaarverslag 2018 9 Portret van Petronella Buys en Man met zwaard Degas, Odilon Redon en Theodore Rousseau na- vertellen beide een boeiend verhaal van toe men Rembrandt en zijn werk als voorbeeld. Voor schrijving en het belang van kunsthistorisch hen was hij een anti-academische cultfiguur, een en technisch onderzoek. De twee schilderijen kunstenaar die zich niets aantrok van academi- waren te zien in combinatie met tekst en sche regels en de wereld om zich heen heel goed beeld, waardoor de fascinerende verhalen wist te vatten. Veel Franse kunstenaars besloten achter de werken tot leven kwam – van twijfel ook – net als Rembrandt- te gaan etsen. Dit leidde en herontdekking tot nieuw onderzoek en tot een heropleving van deze kunstvorm. toeschrijving. Beide schilderijen waren zo’n Nog nooit eerder is dit onderwerp gepresenteerd 100 jaar niet meer in Nederland geweest, en in een tentoonstelling. De mooiste kunstwerken reisden in het voorjaar van 2019 verder naar werden samengebracht: elegante Franse dames, het Louvre in Abu Dhabi voor de omvangrijke Parijse stadsgezichten, indrukwekkende land- overzichtstentoonstelling van The Leiden schappen en artistieke affiches. De recente aan- Collection. Met de presentatie van deze twee gekochte werken van Degas en Manet werden in werken hadden we de Europese primeur. deze tentoonstelling voor het eerst gepresenteerd aan het publiek. Rembrandt in Parijs Publicatie en randprogrammering Manet, Méryon, Degas en de herontdek- Ter gelegenheid van de tentoonstelling is een king van de etskunst (1830-1890) hedendaags magazine uitgebracht, met achter- Op 21 september opende de tentoonstelling grondverhalen, interviews en essays, geschre- Rembrandt in Parijs. Manet, Méryon, Degas en de ven op een populairwetenschappelijke manier. herontdekking van de etskunst (1830-1890). Maar In het kader van deze tentoonstelling vonden weinig mensen weten dat Rembrandt in de negen- ook een drie lezingen plaats bij Hôtel Droog. tiende eeuw een icoon was voor een groot aantal Daarnaast werden er in samenwerking met de Franse avant-garde kunstenaars en (post)impres- Vrije Academie en MK24 workshops aangebo- sionisten. Grote namen als Édouard Manet, Edgar den, die binnen korte tijd volgeboekt waren.

Foto: Mike Bink. Bijzonder Bezoek. Foto: Kirsten van Santen.

10 Jaarverslag 2018 2. TENTOONSTELLINGEN 11 12 Jaarverslag 2018 Rendering Museum Het Rembrandthuis door BiermanHenket2. TENTOONST AELLrchitectenINGEN 13 3. HET MEESTERPLAN & DE QUICK WINS

Het museum wil de magische plek zijn waar Herinrichting entreegebied je Rembrandt beter leert kennen en je geïn en nieuwe winkel spireerd raakt door zijn manier van werken. Een belangrijk onderdeel van de verbouwing Onze missie is om de uitzonderlijke betekenis in 2018, de zogenoemde quick wins, was de van Rembrandt van Rijn, zijn voormalige huis herinrichting van het entreegebied en het en de collectie die zich daarin bevindt in al souterrain. Om op korte termijn meer ruimte hun facetten te koesteren, te verdiepen, te en overzicht te creëren voor onze bezoekers actualiseren en te delen met een zo groot en zo is het entreegebied op de begane grond open “Dit kleine Amsterdamse museum geeft de (inter)nationale breed mogelijk publiek. Zonder vernieuwing en helder ingericht met alle ruimte voor een kunnen we deze missie in de toekomst niet grote moderne ticketbalie. In het souterrain bezoekers een mooie kijk in het werk, maar ook het huis zelf, meer op een optimale manier volbrengen. is het oude auditorium verwijderd en zijn een In 2018 hebben we daarom weer stappen nieuwe, grotere museumwinkel en garderobe waar Rembrandt ooit heeft gewoond. Er worden vele schilderijen gezet in de ontwikkeling en realisatie van ons gerealiseerd. Op de wanden op beide verdie Meesterplan voor de vernieuwing en uitbreiding pingen en in het grote trappenhuis zijn blow-ups en etsen getoond, die overigens niet allemaal van Rembrandt van Museum Het Rembrandthuis, dat naar ver van details van etsen van Rembrandt geplaatst, wachting vanaf 2021 gefaseerd gerealiseerd waardoor de moderne vleugel uit 1998 beter zijn. Een negatief puntje is de toegankelijkheid en de vele smalle zal worden. Deze kleine verbouwingen, de aansluit bij het verhaal van het museum. zogenoemde ‘quick wins’, vormen een opmaat Het entreegebied en de museumwinkel zijn trappen voor mindervaliden, maar dit kun je verwachten voor naar de uitvoering van het Meesterplan. ontworpen door Lies Willers. zo een klein en oud pand (1606).’’

– Een bezoeker via Google Reviews

3. HET MEESTERPLAN & DE QUICK WINS

Het entreegebied. Foto: Kirsten van Santen.

14 Jaarverslag 2018 15 Museale Quick Wins: ‘cleyn tevens de plek waar hij zakendeed. In een ruimte soepele tekenstijl en het geraffineerde spel met » een vernieuwde museale inrichting voor een kantoor’ en prentenkabinet vlak achter het Voorhuys, onder de wenteltrap, licht en donker. Vanwege de kwetsbaarheid van optimale beleving die aansluit bij de wensen Twee ruimtes in het woonhuis en atelier, voorheen is nu een impressie gecreëerd van een kantoortje de werken op papier, zijn er veel moderne druk- van het hedendaagse brede publiek, jong en afgesloten voor het publiek, hebben in 2018 een zoals dat door Rembrandt moet zijn gebruikt om ken van Rembrandts etsen te zien, maar er zijn oud, nationaal en internationaal, nieuwe museale invulling gekregen. Ook is de hal zijn administratie bij te houden, het zogenoemde ook altijd enkele originele etsen en etsplaten » verbeterde faciliteiten en 30% meer publieks die naar het oude huis leidt vernieuwd, met de toe- ‘cleyn kantoor’. Naast kunstenaar en leermeester, tentoongesteld. Ook is er een album met prenten ruimte om het toenemend aantal bezoekers voeging van een eigentijdse projectie en een minia- was Rembrandt immers ook een actief onder waar bezoekers doorheen kunnen bladeren, om goed en gastvrij te kunnen blijven ontvangen, tuur Rembrandthuis, een bijzondere schenking van nemer. Het kleine kantoortje is ingericht met zelf te ervaren hoe men in de zeventiende eeuw » een noodzakelijke renovatie van gebouw en de makers. Met deze museale quick wins maken we meubels en objecten, gebaseerd op historisch prenten ‘op de hand’ bekeek. Het prentenkabinet vernieuwing van installaties, een eerste stap naar het versterken en verdiepen beeldmateriaal en archiefstukken. en de nieuwe toegangshal tot het huis zijn ont- » Het museum zo duurzaam en zo toegankelijk van de museale ervaring. De quick wins zijn een worpen door Lies Willers. mogelijk maken. goede testcase voor de beoogde vernieuwing van Prentenkabinet De inrichting van Rembrandts ‘cleyn kantoor’ en het de museale presentatie in het oude huis. Het nieuwe prentenkabinet bevindt zich in een prentenkabinet werden mede mogelijk gemaakt Voor deze vernieuwingsplannen is een investering besloten zolderruimte. Het is een unieke en door de Vereniging Vrienden van Museum Het van 7 miljoen euro nodig. De komende jaren zal Cleyn kantoor educatief getinte presentatie over het belang Rembrandthuis en twee sponsors van de Vrienden: hard worden gewerkt om de financiering rond te Direct achter de herkenbare groene deur op de van Rembrandts etskunst: de grote artistieke DLA Piper en Rembrandt BPO Solutions. krijgen. Wij willen Museum Het Rembrandthuis begane grond is het Voorhuys. Hier kwam men kwaliteit ervan, zijn favoriete onderwerpen, het voor de toekomst behouden en de fascinatie voor vroeger Rembrandts woonhuis binnen. Dit was gebruik van verschillende soorten papier, zijn Meesterplan vernieuwing Rembrandt delen met iedereen – in Amsterdam, en uitbreiding Museum Het in Nederland of waar ook ter wereld. Rembrandthuis (2021-2023) Het museum staat aan de vooravond van een Voorbereidingen in 2018 omvangrijke vernieuwing. Naar verwachting In 2018 is door het museumteam en diverse vindt de grootschalige, gefaseerde verbouwing externe specialisten en ontwerpers (waaronder plaats vanaf 2021. De kernpunten van het architect Janneke Bierman van BiermanHenket meesterplan zijn: Architecten en museaal ontwerper Lies Willers)

Het nieuwe museumensemble

De verbouwing, uitbreiding en vernieuwing brandthuis de bezoekers en hier is de van Museum Het Rembrandthuis omvat de publiekstoegang tot het woonhuis. Deze twee huidige panden aan de Jodenbreestraat vleugel geeft context en verdieping in de en voegt aan het museumensemble óók een tentoonstellingszalen en de studio voor aangrenzend hoekpand toe. Het nieuwe educatie en ontvangsten. Dit pand is ei- museumensemble bestaat uit: gendom van de gemeente Amsterdam. A. Het huis van Rembrandt (oorspronkelijk C. Het hoekpand, de zogenaamde ‘Uylen gebouwd in 1606): de plek waar Rem- burgh-locatie’ (oorspronkelijk gebouwd in brandt bijna twintig jaar woonde en werk- 1895): De bovenste vier verdiepingen zijn te: een lieu de mémoire, de magische plek recent door Museum Het Rembrandthuis met de ‘historische sensatie’. Dit Rijksmo- voor lange termijn gehuurd voor het onder- nument is eigendom van het museum; brengen van de ondersteunende functies B. De moderne vleugel (gebouwd in van het museum. Er is een zelfstandige 1998): hier ontvangt Museum Het Rem- horecagelegenheid op de begane grond. Het Prentenkabinet. Foto: Het Portretbureau.

16 Jaarverslag 2018 3. HET MEESTERPLAN & DE QUICK WINS 17 veel tijd besteed aan de schetsontwerpfase van het ‘Meesterplan’. In september is het schetsontwerp opgeleverd. In de tweede helft van het jaar is veel aandacht uitgegaan naar de finan- cierings- en exploitatiemodellen; het onderzoek naar de vervanging van de klimaatinstallaties; de logistiek en crowd control in het gebouwencom- plex; het opzetten van een capital campaign voor de financiering; het formuleren van onze kern- waarden, strategie en doelen (de visie die aan het meesterplan ten grondslag ligt) en gesprekken met stakeholders (waaronder de gemeente Amsterdam).

Eerste stap gerealiseerd Een eerste vereiste op weg naar de realisatie van het meesterplan was het vinden van nieuwe ruimte voor onze ondersteunende functies (die verspreid door het museumcomplex en daarbuiten zijn gesitueerd). In de zomer van 2018 deed de mogelijkheid zich voor om de vier onbewoonde ap- partementen (Zwanenburgwal 3 t/m 9) boven het café ‘Rembrandt’s Corner’ voor langere termijn te huren. Deze ‘once in a lifetime opportunity’ is met beide handen aangegrepen. Niet alleen ligt dit gebouw direct naast het museum, wat noodzakelijk is voor de ondersteunende functies, het is tevens gewijde grond. Op exact deze plek bevond zich in de zeventiende eeuw Hendrick Uylenburghs kunstwerkplaats, waar Rembrandt in 1631 aan het hoofd kwam te staan en zijn latere vrouw Saskia ontmoette. Na langdurig overleg met de eigenaar, financiële doorberekeningen, instemming van de Raad van Toezicht en de verlening van de vergun- ning tot woningonttrekking door de gemeente Amsterdam kon de huurovereenkomst per 1 april 2018 worden ondertekend. In de maanden erna zijn de oude woningen verbouwd en konden de ondersteunende functies en kantoren eind 2018 hier naartoe verhuizen.

18 Jaarverslag 2018 Rendering Museum Het Rembrandthuis3. HE Tdoor MEES BiermanHenketTERPLAN & DE QUICK Architecten WINS 19 4. PUBLIEK, MARKETING EN COMMUNICATIE

In 2018 bezochten 262.322 mensen Museum toename van 1.500 bezoekers uit Frankrijk. Het Het Rembrandthuis, iets minder dan in 2017. bezoek uit landen als Duitsland en Italië daalde Oorzaak was het mooie zomerweer waar veel lichtelijk ten opzichte van 2017. In totaal is het musea last van hadden en de kleinere tentoon- buitenlands bezoek licht gestegen ten opzichte stellingen die we dit jaar hebben georgani- van 2017 (+ 2,7%). seerd. Een blockbuster zoals de tentoonstelling over Ferdinand Bol en Govert Flinck (2017) Sales kan het museum niet elk jaar organiseren. Het Aan de kassa van het museum werden 106.214 museum ontvangt voor het overgrote deel toegangstickets verkocht, een stijging van “Na 50 jaar in Amsterdam dit museum eindelijk bezocht. Mooie buitenlandse bezoekers (82,8%), maar weet 4.000 tickets ten opzichte van 2017. In 2018 met tijdelijke tentoonstellingen telkens weer bezochten 38.500 mensen het museum met indruk van de werkomgeving van Rembrandt. Boeiende uitleg Nederlands bezoek aan te trekken. In 2018 de Museumkaart (49.000 mensen in 2017). waren zowel publiek als pers tevreden: de Ongeveer 40.000 buitenlandse bezoekers over drukproces van etsen. Interessante expositie over eind waardering van bezoekers was hoog, de omzet bezochten het museum met de City Card van in de nieuwe winkel steeg, onze evenementen Amsterdam Marketing, een daling van 5.000 19de-eeuwse Franse navolgers. (…).’’ zijn goedbezocht en de tentoonstellingen kre- ten opzichte van 2017. gen veel aandacht in de media. Ook online was – Een bezoeker via Google Reviews 2018 een succesvol jaar met de ontwikkeling Winkel van een nieuwe website en een substantiële In april 2018 opende de vernieuwde en vergrote toename aan volgers en engagement op sociale museumwinkel in het souterrain. De bredere media, met name op Instagram. ingang, de moderne vormgeving, het grotere assortiment en de ruime beweegruimte in de Publieksbereik winkelpaden maken de winkelervaring voor de klant plezieriger. Bezoekersherkomst Ook het assortiment is verder ontwikkeld en In 2018 kwamen 48.068 (18,2%) bezoekers verbeterd; zo is de lijn met eigen Museum Het kwamen uit Nederland, bijna 10.000 Neder- Rembrandthuis-producten verder uitgebouwd, landse bezoekers minder dan in 2017. Dit is waardoor een steeds unieker assortiment 4. eenvoudig te verklaren doordat de tentoonstel- ontstaan. Dit biedt ook de mogelijkheid om lingen van 2017, onder andere over Jan Six I Museum Het Rembrandthuis-producten te en Ferdinand Bol en Govert Flinck, een relatief verkopen aan andere museumwinkels in bin- groot Nederlands publiek trokken. Verreweg nen- en buitenland. Dit levert extra inkomsten PUBLIEK, de meeste Nederlandse bezoekers (ongeveer op en zorgt voor een versteviging van het muse- 13.000) bezochten het Rembrandthuis daar- ummerk. In 2018 zijn diverse nieuwe artikelen door in januari en februari 2018, in de laatste geïntroduceerd. De best verkochte artikelen maanden van de tentoonstelling Ferdinand Bol zijn gebruiksvoorwerpen met een Museum Het MARKETING EN en Govert Flinck. Rembrandts meesterleerlingen. Rembrandthuis-connectie. Het aantal Nederlandse bezoekers van maart De winkelomzet, inclusief webshop en B2B-om- tot september viel lager uit in vergelijking met zet, was 459.729 euro excl. btw. Ondanks de 2017, ook omdat er in deze periode verbouwd tijdelijke verbouwing is er al een stijging van werd. In het najaar, tijdens de tentoonstelling 47.846 euro excl. btw gehaald ten opzichte van COMMUNICATIE Rembrandt in Parijs, zwol het Nederlands bezoek 2017. De gemiddelde besteding per bezoeker weer aan. Verder zagen we een toename van bedroeg 1,75 euro. In 2017 was dit 1,55 euro 6.000 bezoekers uit de Verenigde Staten en een per bezoeker.

20 Jaarverslag 2018 21 Evenementen Sociale media Op onze sociale media richten we ons al ruim Verjaardag Rembrandt 3 jaar consequent op het creëren van inhoude- Traditiegetrouw vierden we ook in 2018 Rem- lijke content. We gebruiken onze sociale media brandts verjaardag op 15 juli met een kunstzinnig om gebruikers die geïnteresseerd zijn in kunst, straatfeest. Samen met de ondernemers uit de Jo- geschiedenis en Rembrandt in het bijzonder denbreestraat en de Sint Antoniesbreestraat zijn langdurig aan ons te binden. We hebben dit jaar er etsen verfworkshops op straat gegeven, street onze bezoekers wekelijks geactiveerd om zelf de artists waren live aan het werk en winkeliers or- mooiste foto’s van hun bezoek te delen. Hiermee ganiseerden speciale activiteiten. De straat stond hebben we niet alleen veel engagement en inter- vol met kraampjes, tegenover het museum stond nationaal bereik gegenereerd, maar ook meteen een dj-bus. Rembrandts verjaardag viel dit jaar op gratis content ontvangen. De reacties zijn on- een zonnige zondag, een garantie voor succes. verdeeld positief: onze duizenden volgers liken en reageren actief, waarbij we merken dat het Museumnacht de weetjes over Rembrandt, zijn werk en zijn tijd Op de eerste zaterdag van november vindt altijd vooral in de smaak vallen. de Museumnacht Amsterdam plaats. Dit jaar Onze strategie is effectief. We hebben ons had ons programma een Frans tintje dankzij de aantal volgers vergeleken met de top 10 tentoonstelling Rembrandt in Parijs. De winkel Amsterdamse musea op Facebook: Van Gogh was omgebouwd tot een gezellig Frans café met Museum, Rijksmuseum, Stedelijk Museum, cocktailbar, op de binnenplaats stond een prachtig Foam, EYE, Hermitage, Nemo Science Center, uitgelichte Eiffeltoren van zo’n 3 meter hoog. De Hortus Botanicus, Joods Cultureel Kwartier en 1400 bezoekers konden tussen 19:00 en 02:00 het Amsterdam Museum. Waar we op Facebook De nieuwe winkel. uur deelnemen aan etsworkshops en demonstra- op nummer 11 staan, komen we op Twitter op ties, op zaal vertelden museumdocenten span- nummer 8 en op Instagram zelfs op nummer 5. nende verhalen over wat zich in Rembrandts tijd Ons sociale mediakanaal met de grootse groei afspeelde in het huis. in 2018 is Instagram. We zijn bijna verdubbeld in het aantal volgers: van zo’n 10.000 aan het Online en sociale media begin van 2018 naar bijna 19.000 eind december. We hebben gemiddeld 3 à 5 berichten per Nieuwe website week geplaatst, waarmee we in 2018 ongeveer In de tweede helft van 2018 is een nieuwe 520.000 mensen hebben bereikt. Opvallend is website gebouwd, die in december 2018 live is de bereikte doelgroep: 51% van onze volgers is gegaan. De twee jaar oude website was toe aan tussen de 25 en 44 jaar oud. een technische update en ook het uiterlijk is aan- Op Facebook zijn we gestegen in het aantal vol- gepast aan de huidige standaarden. Er is gekozen gers: van 11.541 naar 13.051. Gemiddeld hebben voor een ‘Instagram grid’-uiterlijk, met veel fo- we zo’n 3 à 5 berichten per week geplaatst en in to’s en een vereenvoudigde menustructuur. De totaal hebben onze berichten 938.000 mensen website is gebouwd met een Wordpress CMS en bereikt in 2018. Op Twitter was er sprake van daardoor eenvoudig te onderhouden. Het boe- een lichte toename aan volgers: van 4105 naar kingssysteem voor (school)groepen en tour ope- 4753. Onze berichten hebben naar verhouding rators is geïntegreerd in de website, waardoor een groot bereik: in totaal 157.000 vertoningen het eenvoudig is geworden voor externe partijen in 2018. We zijn als museum verder ook aan om groepsbezoek zelf online te reserveren. wezig op LinkedIn, Pinterest en YouTube. Bezoekers van ons museum op Instagram.

22 Jaarverslag 2018 4. PUBLIEK, MARKETING EN COMMUNICATIE 23 Pers verzet.’ De aankoop van de werken van Degas en Museum Het Rembrandthuis is in 2018 regel Manet kregen in aanloop naar de tentoonstelling matig en positief in de pers verschenen. Uit de ook ruimschoots aandacht in onder andere De media-analyse die we hebben laten uitvoeren Volkskrant, het Parool, het Leidsch Dagblad, De door onze ‘knipseldienst’ Mediaweb blijkt dat Limburger en het Noordhollands Dagblad. er in 2018 in totaal 741 nieuwsberichten zijn De media-aandacht vertoonde nog een aantal gepubliceerd over het museum. De totale media- opvallende pieken gedurende het jaar. Zo lokte waarde was € 1.601.012 en het totale bereik de presentatie Bijzonder bezoek de volgende komt uit op 80.016.923. uitspraak bij Stefan Kuiper van De Volkskrant uit: De meeste aandacht hebben we in het derde ‘Nee, dan die kraag op het portret van Petronella kwartaal gekregen, naar aanleiding van onze Buys in het Rembrandthuis! (…) Volumineus, tentoonstelling Rembrandt in Parijs. Zo schreef rijk aan plastiek, het soort schilderkunstige Koen Kleijn in de Groene Amsterdammer: ‘De goocheltruc dat de detective in kijkers losmaakt tentoonstelling vloeit voort uit een interessant (‘hoe dééd-ie het?’).’ Trouw noemde het een idee over hoe Rembrandts werk – en dan in het ‘wonderlijk verhaal’ en de Telegraaf berichtte bijzonder zijn etsen – invloed had op discussies sensationeel: ‘Overdadig portret was spoedklus’. over wat goed was en wat niet, in de kunsten. De mooiste krantenkop kwam van Maarten Moll (…) Het Rembrandthuis demonstreert de relatie voor het Parool: ‘Opdracht mislukt? Rembrandt van de oude meester met die bekende en minder bakte er wat van’. bekende Franse kunstenaars in een intelligent en uitnodigend overzicht, dat wel vraagt om Kleinere media-pieken vonden plaats na de nauwkeurig kijken en afwegen.’ Ook aan de openstelling van Rembrandt observeert mensen, lezingenreeks in het kader van de tentoonstelling en aan het einde van het jaar, naar aanleiding van werd aandacht besteed in de Gooi- en Eemlander de aanstelling van Karin van Gilst in de Raad van en in de Telegraaf, die kopte: ‘Unieke expositie Toezicht (27 november) en het overlijden van Aat in Rembrandthuis. Rembrandt boegbeeld van Veldhoen (9 december).

Enkele krantenkoppen over de tentoonstellingen in Museum Foto: Kirsten van Santen. Het Rembrandthuis.

24 Jaarverslag 2018 4. PUBLIEK, MARKETING EN COMMUNICATIE 25 5. EDUCATIE EN PUBLIEKSBEGELEIDING

In 2018 heeft Educatie & Publieksbegeleiding Voor een relatief klein en zo druk bezocht mu- zich met veel energie gericht op een volledig seum is de capaciteit voor groepsbezoek door nieuw en online boekingssysteem voor de scholen beperkt. Het op peil houden van de vele groepsbezoeken. Tevens is de vernieu- schoolgroepen die met behulp van een educa- wing van bestaande onderwijsprogramma’s in tief programma Museum Het Rembrandthuis 2018 afgerond, inspelend op speciale wensen bezoeken blijft een punt van aandacht. In 2018 van het onderwijs. Educatie en Publieksbege- daalde het aantal schoolgroepen met ongeveer “Great museum! It was a good feeling to walk through the rooms leiding speelde een actieve rol bij de tijdelijke 8%. Het is een herkenbaar patroon, een golfbe- tentoonstellingen, in conceptontwikkeling, weging met een interval van ongeveer drie jaar to get that Rembrandt experience! It’s very nicely arranged. teksten en randprogrammering. De audiotour (zie grafieken). Daarbij valt op dat het aandeel is tevens uitgebreid. De doorlopende demon- Primair Onderwijs-leerlingen blijft dalen, van The daily etching demonstration and paint preparation straties in het museum zijn onveranderd en 1715 in 2017 naar 1585 leerlingen in 2018. onverminderd populair bij bezoekers. Om dit te kenteren zijn we actief bezig met het demonstration are wonderful. They are all provided for free. bereiken van nieuwe schoolgroepen. Dit doen Groepen en schoolbezoek we door speciale programma’s te ontwikkelen Even the audio guide in different languages is for free. It’s truly Voor scholen en andere groepsbezoeken is voor de moeilijk bereikbare scholen en onze eenvoud in boekingsmogelijkheden noodza- advertentiecampagnes te richten op vooral a public-friendly place. Thanks!!!’’ kelijk. Daarom is eind 2018 een online boe- het primair onderwijs. Het percentage Voort- kingssysteem – gekoppeld aan e-ticketing gezet Onderwijs-leerlingen blijft daarentegen – Een bezoeker via Facebook Reviews – geïntroduceerd. Met het systeem wordt stijgen, van bijna 1000 in 2017 naar ongeveer ook de administratieve last in de organisatie 3400 leerlingen in 2018. Het aantal VM- en aan de kassa beperkt. Door het groeiend BO-leerlingen fluctueert per jaar het meest, bezoekersaantal is de urgentie van crowd van ongeveer 1300 leerlingen in 2017 naar een control belangrijker geworden. Het boekings- kleine 1000 in 2018. Het aandeel buitenlandse systeem helpt in het kanaliseren van groeps- scholieren dat gebruik maakte van educatieve bezoeken. programma’s groeide 756 naar 831. 5. EDUCATIE EN PUBLIEKS- BEGELEIDING

Foto: Kirsten van Santen.

26 Jaarverslag 2018 27 aantal unieke scholen nederland De top drie van meest gebruikte programma’s zijn jectmatig en interdisciplinair georganiseerd. De 70 – zoals de afgelopen jaren – de workshops (321), rol van educatie in de conceptontwikkeling, de de rondleidingen (113) en de audiotour (32). publieksbegeleiding en de randprogrammering 60 is groter dan ooit. Educatoren en conservatoren Publieksbegeleiding werkten intensief samen aan de tweedelige ten- 50 toonstelling Rembrandt observeert mensen. Bij Demonstraties Rembrandt in Parijs was Educatie betrokken bij 40 De doorlopende demonstraties in het museum – de conceptontwikkeling, maakte de zaalteksten, 30 etsen en verfbereiding – zijn altijd zeer populair leverde een bijdrage aan de publicatie en speel- bij de algemene museumbezoeker van het Rem- de een belangrijke rol in de randprogrammering 20 brandthuis. In 2018 vonden deze demonstraties voor de bezoekers en scholen. Zo werden er net als in de jaren ervoor zeven dagen per week lezingen en speciale workshops georganiseerd. 10 in de etskamer en Rembrandts atelier plaats. De Vooral voor de workshops, in samenwerking met demonstraties dragen bij aan het unieke karakter De Vrije Academie en MK24, was veel belang- 0 PO VMBO HAVO/VWO GYM van het museum als kunstenaarshuis- en atelier. stelling. Datzelfde gold voor de speciale tijdelijke 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 workshop “Grenzeloos grafisch” voor het VO-on- aantal programma’s Audiotour derwijs, waarin volop met verschillende technie- Aan de audiotour door het oude huis was enig ken geëxperimenteerd kon worden. 300 onderhoud noodzakelijk in verband met nieuwe 250 langdurige bruiklenen. De content werd met Outreach drie objecten verrijkt in tien talen. De in 2017 Het idee om het project Rembrandt onder de 200 voorziene revisie van de kinderaudiotour is in het arm voor de groep ouderen in verzorgings- en afgelopen jaar niet uitgevoerd in verband met verpleeghuizen een ander karakter te geven 150 de hoge kosten en de planvorming rondom het – waarbij het financieel kostendekkend en Meesterplan, waarin ook de audiotour opnieuw mogelijk verzelfstandigd kon worden – bleek 100 onder de loep wordt genomen. vooralsnog niet haalbaar. Wel ontving het 50 museum in 2018 een legaat naar aanleiding van

Tentoonstellingen dit project, met als wens dat het legaat in de 0 Tentoonstellingen en andere grote projecten toekomst in de geest van Rembrandt onder de PO VMBO HAVO/VWO GYM 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 worden in het museum sinds enkele jaren pro- arm zal worden besteed. herkomst scholen binnen of buiten amsterdam

0 PO VMBO HAVO/VWO GYM Foto: Kirsten van Santen. 2011 Buiten 2011 Binnen 2012 Buiten 2012 Binnen 2013 Buiten 2013 Binnen 2014 Buiten 2014 Binnen 2015 Buiten 2015 Binnen 2016 Buiten 2016 Binnen 2017 Buiten 2017 Binnen 2018 Buiten 2018 Binnen

28 Jaarverslag 2018 5. EDUCATIE EN PUBLIEKSBEGELEIDING 29 herkomst leerlingen binnen of buiten amsterdam

2500

2000

1500

1000

500

0 PO VMBO HAVO/VWO GYM 2011 Buiten 2011 Binnen 2012 Buiten 2012 Binnen 2013 Buiten 2013 Binnen 2014 Buiten 2014 Binnen 2015 Buiten 2015 Binnen 2016 Buiten 2016 Binnen 2017 Buiten 2017 Binnen 2018 Buiten 2018 Binnen

samenstelling leerlingen NL 2018

PO 843 = 14% 1.521 = 24%

VMBO

HAVO/VWO 2.081 = 45% 1.043 = 17%

GYM

buitenlandse leerlingen die gebruik maken leerlingen die het rembrandthuis bezoeken van educatieve programma’s MBV. educatief programma

800 10.000

9.000 700

8.000 600 7.000

500 6.000

400 5.000

4.000 300

3.000 200 2.000

100 1.000

0 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Totaal HAVO/VWO Buitenlands PO GYM Lineair totaal Foto: Kirsten van Santen. VMBO MBO/HBO/UNI

30 Jaarverslag 2018 5. EDUCATIE EN PUBLIEKSBEGELEIDING 31 6. COLLECTIE EN ONDERZOEK

In 2018 is een nieuwe ‘Museale visie op col- het Meesterplan en aan de tentoonstellingen Rem- lectie, onderzoek en publicatie’ verschenen. brandt observeert mensen, Bijzonder bezoek en Rem- Deze visie wordt in 2019 uitgebreid tot een brandt in Parijs. Bovendien werden tentoonstellin- visie op alle museale kerntaken en zal dienen gen en publicaties voor 2019 (het Rembrandtjaar) als basis voor het nieuwe beleidsplan/kunsten- voorbereid, met name Rembrandt’s Social Network. plan voor de periode 2021-2024. De afdeling Ook is er – met financiële steun van Bader Philan- Collectie heeft zich in 2018 wederom gericht tropies – gewerkt aan een monografie over Rem- op onderzoek, beheer, behoud en registratie brandt leerling Abraham van Dijck, dat op termijn van de museumcollectie. Ook zijn er dit jaar mogelijk zal uitmonden in een tentoonstelling en bijzonder veel bruiklenen voor landelijke en wetenschappelijke publicatie. internationale tentoonstellingen uitgegaan. De “Heerlijk. Geschiedenis. Ellende. Vreugde. En intriges in een huis. eigen collectie is dit jaar verrijkt met een ets Beheer, behoud en registratie van een Rembrandt-leerling dankzij een mooie Op het gebied van collectiebeheer en behoud En leuk verteld. Goed overzicht van het huis en zijn geschiedenis. schenking. zijn diverse projecten uitgevoerd (onder meer de restauratie van 17de-eeuwse stoelen, CHV- Gelukkig is de mens in kwestie financieel ten onder gegaan, Onderzoek protocollen, wijzigingen in de vaste opstelling). Het team heeft tevens enkele onderzoeks De inhaalslag registratie en digitalisering basis zodat we nu de optekening hebben. De rest is geschiedenis.’’ projecten uitgevoerd, onder andere naar een collectie is voortgezet, er was een actief in- en zeventiende-eeuwse kopie van Rembrandts schil- uitgaand bruikleenverkeer en de bibliotheek is – Een bezoeker via Tripadvisor derij van Saskia in Kassel. In projectteams zijn opgeschoond, geregistreerd en verhuisd naar bijdragen geleverd aan de museale inrichting voor het belendende hoekpand.

6. COLLECTIE EN ONDERZOEK

Foto: Kirsten van Santen.

32 Jaarverslag 2018 33 Aanwinsten en uitgaande bruiklenen Naar Rembrandt en Saskia, Trouwen in de Gouden Eeuw, Fries Museum, 24 november 2018 – Er zijn in 2018 geen aankopen voor de collec- 17 maart 2019 tie gedaan, vanwege onvoldoende geschikt (of » Rembrandt, Schetsblad met vijf koppen van financieel niet haalbaar) aanbod. Het museum Saskia en één van een oudere vrouw, 1636. heeft wel een mooie schenking mogen ontvan- Ets, 151 x 126 mm gen: Onbekende leerling van Rembrandt, Jonge- » Rembrandt, Etsplaat met vijf koppen van Saskia man, ten halven lijve, ca. 1650. Ets, 93 x 63 mm. en één van een oudere vrouw, 1636. Koper, Een schenking van de heer Jaap Mulders. 154 x 128 mm

Naar Dutch Masters, Rijksmuseum Amsterdam Naar Vereniging Rembrandt steunt de Nederlandse Airport Schiphol, 1 november 2018 – 1 november musea 2008-2018, Kröller-Müller Museum, 2019 Otterlo, 29 september 2018 – 4 februari 2019 » rembrandt (omgeving van), Lachende jongeman, » Rembrandt, De brillenverkoper (het gehoor), ca. 1620-30. Olieverf op paneel, 41,2 x 33,8 cm. ca. 1624. Olieverf op paneel, 20,5 x 17,5 cm. Langdurig bruikleen van het Rijksmuseum Bruikleen Museum De Lakenhal, Leiden » rombout van Uylenburgh, Athalia uit de Naar Rembrandt privé, Stadsarchief Amsterdam, tempel verdreven door Jojada, ca. 1620. 30 november 2018 – 24 maart 2019 Olieverf op doek, 41, 5 56,5 cm » r embrandt, Zelfportret met bontmuts, 1631. » rombout van Uylenburgh, Joas door de Ets, 63 x 57 mm hogepriester Jojada tot koning gezalfd, » Rembrandt, Gezicht op Amsterdam, 1641. ca. 1620. Olieverf op doek, 39,7 54,3 cm Ets, 112 x 153 mm » Rembrandt, De ruïnes van het oude stadhuis Naar Rembrandt & Britain, Scottish National te Amsterdam, 1652. Pen en penseel in bruin, Gallery, Edinburgh, 7 juli – 14 oktober 2018 enig rood krijt, 150 x 201 mm » atelier van Rembrandt, De Heilige Familie bij nacht, ca. 1624 – ca. 1648 olieverf op panel, Naar Werk, bid & bewonder, een nieuwe kijk 66,5 × 78 cm. Langdurig bruikleen van het op kunst en calvinisme, Dordrechts Museum, Rijksmuseum, Amsterdam Dordrecht, 10 november 2018 – 26 mei 2019 » Rembrandt, Portret van Eleazer Swalmius, Naar Rembrandt: Painter as Printmaker, Denver 1637. Olieverf op doek, 132 x 109 cm. Art Museum, Denver (CO), 16 september 2018 Bruikleen van het Koninklijk Museum voor – 6 januari 2019 Schone Kunsten, Antwerpen » Rembrandt, De vlucht naar Egypte, 1633. Ets, staat I(2), 89 x 62 mm Naar Kwab, Dutch design in de eeuw van » Rembrandt, Boomgroep met een wijd verschiet, Rembrandt, Rijksmuseum, Amsterdam, 30 juni 1652. Droge naald, staat II(2), 124 x 211 mm – 16 september 2018 » Rembrandt, Etsplaat van Het loflied van » gebrand van den Eeckhout, De grootmoedig Simeon, 1654. Koper, 217 x 294 mm heid van Scipio, ca. 1650-55. Olieverf op doek, » Rembrandt, Etsplaat van Bedelaar met een 133 x 168 cm. Langdurig bruikleen van het houten been, ca. 1630. Koper, 114 x 66 mm Rijksmuseum, Amsterdam » Pieter Lastman, Paulus en Barnabas in Lystra, 1617. Olieverf op doek, 76 x 115 cm. Foto: Kirsten van Santen. Langdurig bruikleen Amsterdam Museum

34 Jaarverslag 2018 Atelier van Rembrandt, De Heilige Familie bij nacht, ca. 1642- ca. 1648 7. OPERATIONELE ZAKEN

Operationele Zaken heeft dit jaar verschei kantoren. Eind van het jaar zijn vrijwel alle dene verbouwingen en een gefaseerde ondersteunende functies (Directie, Collectie, verhuizing van de ondersteunende functies Administratie, Secretariaat, Marketing & Com- aangestuurd en gerealiseerd. Ook zijn er municatie en Educatie) naar het nieuwe pand stappen gezet in het kader van klimaat verhuisd. Ook de studiezaal Rembrandthuis is beheersing, collectiehulpverlening (CHV) hier gerealiseerd. Op termijn worden ook ope- en duurzaamheid. rationele, facilitaire taken hier ondergebracht, evenals de meldkamer. Quick Win: herinrichting museum Verbetering en vernieuwing: “This is a very intimate museum, not like the busy more well- In 2018 waren er diverse verbouwingen plannen en uitwerking known spots. It was my favorite in Amsterdam given the fact en herinrichtingen van het museum. Zo is Het klimaatbeheerssysteem is zoals bekend een ruim en modern entreegebied voor aan vervanging toe. Dit is echter ingrijpend en that I could learn about life in the 1600’s, about Rembrandt and ontvangst en kaartverkoop ontstaan, een vergt een flinke investering die niet op korte nieuwe en grotere museumwinkel in het termijn te realiseren is, maar volop terugkomt see the interior of a typical home of that era. (…) The place is souterrain gerealiseerd, is de bewegwijzering in het Meesterplan. Het afgelopen jaar is met grotendeels vernieuwd, zijn het trappenhuis hulp en advies van externe partijen ingezet op well appointed, with a complete gift shop with lots of cool stuff. en de toiletgroepen voorzien van blow-ups van kleine praktische oplossingen waarmee Rembrandts etsen, en zijn de muren van de we voldoende vooruit kunnen. Check it out!’’ vertrekken op de bel-etage van het woonhuis Met diverse Amsterdamse musea zijn er con- geschilderd. Met deze quick wins tegen een crete stappen gezet voor de CHV (collectie- – Een bezoeker via Facebook reviews relatief kleine investering kan het museum de hulpverlening). Er is een grote gemeenschap- komende jaren vooruit en het groeiend aantal pelijke oefening gehouden in de Hermitage bezoekers beter ontvangen. waar ook de Brandweer in optrekt. Intern is de hele CHV-procedure aangescherpt. Verhuizing ondersteunende functies Ook is er een samenwerking met de culturele We hebben bovendien het hoekpand aan de instellingen in het Duurzaamheidsoverleg van Zwanenburgwal, de Uylenburgh-vleugel erbij de Plantage. Dit heeft geleidt tot een gezamen- gehuurd waardoor we nu drie aaneensluiten- lijke inkoop van de energie, verder wordt er de panden hebben. De vier verdiepingen zijn ingezet op ‘zero waste’. Er is een aanvraag ge- ingrijpend verbouwd en daarmee geschikt daan voor de BREEAM-keurmerk (duurzaam- 7. gemaakt voor ondersteunende functies en heidscertificering), deze aanvraag loopt nog. OPERATIONELE ZAKEN

38 Jaarverslag 2018 39 Foto: Mike Bink. 8. DEVELOPMENT

Voor het maken van onze tentoonstellingen was een ambitieuze en omvangrijke tentoon- zijn we afhankelijk van publieke en private stelling als deze, te zien in twee musea, nooit fondsen en sponsoring. We zijn alle begun- mogelijk geweest. stigers en partners zeer erkentelijk voor hun Voor de tentoonstelling Rembrandt in Parijs zijn ondersteuning en vertrouwen. Ook ontvingen we ondersteund door de Stichting Gravin van we in 2018 speciale particuliere giften, waar- Bylandt, de P.W. Janssen’s Friesche Stichting en onder een nalatenschap en een bijzondere gift twee anonieme begunstigers. Samen met het in natura: een miniatuur Rembrandthuis. Het Institut Français, de Alliance Française en de miniatuurhuis is handgemaakt en gedoneerd Franse Kamer van Koophandel organiseerden door de Stichting Dolls House Nederland. Het is we een geanimeerde Franse avond, waar we te bewonderen bij de ingang van het oude huis. veel gasten ontvingen die nog onbekend waren met het Rembrandthuis en de invloed van “Ik was hier nog nooit geweest en sinds kort in het bezit van een Voor de grote tentoonstelling en bijbehoren- Rembrandt op negentiende-eeuwse Franse de catalogus Ferdinand Bol en Govert Flinck, kunstenaars. museumjaarkaart dus besloten om een kijkje te nemen. Mooi Rembrandts meesterleerlingen – een samen werkingsproject met het Amsterdam Museum In 2018 zijn ook reeds fondsen geworven voor oud gebouw, midden in een drukke doorgaande straat. Als je – kregen beide musea genereuze bijdragen van het Rembrandtjaar 2019, met royale toezeg- publieke en private fondsen, bedrijven en par- gingen van Fonds 21, Prins Bernhard Cultuur- niks over de Hollandse meester(s) weet als toerist zijnde dan blijf ticulieren: BankGiro Loterij, FEBO, Fonds 21, fonds, Turing Foundation en Zabawas. Ook zijn Gemeente Amsterdam, Amsterdam Marketing, de voorbereidingen voor de capital campaign je wellicht één tot anderhalf uur binnen. (…)’’ KLM, Mondriaan Fonds, NH Collection, Porsche voor het Meesterplan gestart. Door middel Centrum Amsterdam, Prins Bernhard Cultuur- van interne sessies is de positioneringsstrate- – Een bezoeker via Tripadvisor fonds en Nieske Fonds, RAI Amsterdam, Rijks- gie van Museum Het Rembrandthuis aange- dienst voor Cultureel Erfgoed, SmeetsGijbels, scherpt en is de wervingsstrategie ontwikkeld Stichting Puikenburg Fonds, Turing Foundation, voor fondsen, corporate partijen, particulieren VSB Fonds en Stichting Zabawas. Zonder hen en andere financieringsbronnen.

8. DEVELOPMENT

Philippe Lalliot, ambassadeur van Frankrijk in Nederland, met Lidewij de Koekkoek tijdens de opening van Rembrandt in Parijs. Foto: Mike Bink.

42 Jaarverslag 2018 43 9. PERSONEEL EN ORGANISATIE

In 2018 had Museum Het Rembrandthuis voor Development. Annelies Kronenberg is gemiddeld 49,75 medewerkers in dienst aangesteld als manager Development en heeft (2017: 48). Het gemiddeld aantal fte’s al snel een groep van deskundige vrijwilligers (fulltime equivalent) bedroeg in 2018 gevonden die ons steunen bij de opzet van 34,52 (2017: 33). Er is een nieuw hoofd de capital campaign. Suzanne Venneker is bij Operationele Zaken aangetrokken, diverse de afdeling collectie tijdelijk aangesteld voor administratieve zaken zijn uitbesteed, er is registratie en digitalisering van de collectie. een quick scan van het secretariaat gemaakt In 2018 lag de focus op het deels outsourcen en een verder onderzoek naar de museum- van administratieve werkzaamheden op het cao uitgevoerd. Ook is er geïnvesteerd in gebied van personeels- en salarisadministratie, communicatie en development. en het moderniseren van onze “We hebben, omdat we toch in de buurt waren (…) Het arbeidsvoorwaarden. In het najaar is er een Een nieuw gezicht heeft het Managementteam bijeenkomst georganiseerd om medewerkers Rembrandthuis bezocht. Dat was bepaald geen teleurstelling. dit jaar verrijkt: in februari 2018 is ons te informeren over de huidige stand van zaken nieuwe hoofd Operationele Zaken, Jasper in het onderzoek naar een eventuele overgang Beter gezegd: het is een museum dat een bezoek meer dan waard Nanninga, begonnen. Hij heeft met het oog naar de museum-cao. Dit onderzoek wordt in op efficiency en effectiviteit al snel een nieuw 2019 voortgezet. is. Je gaat hier voor je gevoel een heel eind terug in de tijd.’’ afdelingsplan opgesteld, met als uitgangspunt 2018 stond verder in het teken van een quick een effectievere inzet van medewerkers, van de het secretariaat. Uit dit advies is scan – Een bezoeker via Google Reviews een actievere sturing op verzuim en een een plan van aanpak ontstaan om het secre afname van het inzetten van uitzendkrachten. tariaat efficiënter en effectiever te kunnen Een medewerker Operationele Zaken is laten functioneren. De uitvoering van dit plan gedetacheerd bij het Drents Museum en daar van aanpak zal in 2019 worden afgerond. vervolgens in dienst genomen. De Personeelsvertegenwoordiging (PvT) heeft Het museum heeft het gehele jaar 2018 diverse keren met de directeur-bestuurder te kampen gehad met veel langdurig en vergaderd, naast de reguliere eigen vergade- niet-werkgerelateerd ziekteverzuim. Het ringen. Bespreekpunten met de directeur- verzuim betrof medewerkers in functies die bestuurder betroffen onder meer de mogelijke voor de dagelijkse operatie van het museum overgang naar de museum-cao, het actieplan noodzakelijkerwijs vervangen moesten naar aanleiding van de uitkomsten van het me- worden. dewerkersonderzoek van najaar 2017, diverse Met het oog op het vergroten en verbreden vernieuwde personele regelingen en tot slot 9. van ons publieksbereik (onder andere voor de verkiezing van een nieuwe PvT vanwege de het Rembrandtjaar 2019) is met Nathalie aflopende termijnen van de zittende leden. De Maciesza extra ingezet op Communicatie en eerste verkiezing heeft niet geleid tot kandi- PR. Ook zijn er vanwege de benodigde werving daten, binnen een half jaar zal de PvT nieuwe PERSONEEL EN voor het Meesterplan meer uren vrijgemaakt verkiezingen uitschrijven (voorjaar 2019). ORGANISATIE

44 Jaarverslag 2018 45 10. FINANCIËN

Met 262.322 bezoekers is – zoals verwacht – automatiseren van de financiële administratie. het aantal bezoekers ten opzichte van 2017 Er is een nieuw boekingssysteem in gebruik wat afgenomen, maar we hebben wel meer genomen, wat in 2019 verder zal worden bezoekers mogen ontvangen dan de geschatte geoptimaliseerd. In 2019 zal de aandacht ook 260.000. In de begroting is gecalculeerd vol- uitgaan naar het verfijnen van een financiële gens het voorzichtigheidsbeginsel, waardoor projectadministratie ten behoeve van het de baten hoger zijn dan begroot. Ondanks Meesterplan. enkele onvoorziene kosten, hebben we het boekjaar mogen afsluiten met een mooi Het boekjaar 2018 is afgesloten met een mooi positief resultaat. positief resultaat van € 216.693,-. Tevens zijn er in dit jaar bestemmingsreserves gevormd, “Rondlopen in het huis waar hij gewoond heeft ergens in de Ten opzichte van 2017 hebben we dit jaar meer voor onder andere collectieaankopen, maar vol-betalende bezoekers mogen ontvangen. ook voor de planfase van het Meesterplan, zeventiende eeuw. Gaf een apart gevoel. Het huis had hij met Er is echter ook een aantal kostenposten over- het Rembrandtjaar 2019 en tot slot een schreden, waaronder de personeelslasten van- bestemmingsreserve voor een ontvangen een hypotheek van 13.000 gulden gekocht. Helaas niet kunnen wege langdurig niet-werkgerelateerd verzuim. legaat ten behoeve van een educatieproject. Het vervangen van deze medewerkers bracht Het saldo van de materiële vaste activa is flink afbetalen. Dat hij ook kunstverkoper was en verzamelaar van hoge lasten met zich mee. Ook bleek dat een toegenomen ten opzichte van 2017. Dit heeft eerder (eind 2017) geschrapte formatieplaats enerzijds te maken met de quick wins, maar bijzondere dingen uit de natuur was ook leuk om te weten en voor beveiliging alsnog nodig was om de veilig- ook met de verhuizing van de ondersteunende heid van bezoekers en collectie te garanderen. faciliteiten naar het hoekpand op de Zwanen- te zien.’’ 2018 stond in het teken van het verder burgwal. – Een bezoeker via Tripadvisor

10. FINANCIËN

Foto: Kirsten van Santen.

46 Jaarverslag 2018 47 Code Cultural Governance Verkort financieel verslag Verkorte balans

De stichting Museum het Rembrandthuis past EXPLOITATIEREKENING 2018 ACTIVA 12-31-2018 31-12-2017 PASSIVA 31-12-2018 31-12-2017 de Code Cultural Governance toe. De negen Materiële vaste activa € 510.598 € 266.735 2018 2017 Eigen vermogen € 1.414.363 € 1.197.670 praktijkaanbevelingen voor stichtingen met een Voorraden € 128.013 € 137.583 BATEN Voorzieningen € 572.397 € 498.819 € 492.059 € 487.422 Raad-van-Toezicht-besturingsmodel worden zon- Directe opbrengsten Vorderingen Schulden € 305.048 € 385.529 der uitzondering toegepast. Conform deze praktij- Publieksinkomsten € 2.425.367 € 2.411.035 Liquide middelen € 1.161.138 € 1.190.278 kaanbevelingen wordt een aantal gegevens in dit Overige inkomsten € 633.148 € 574.876 jaarverslag 2018 opgenomen: € 2.291.808 € 2.082.018 € 2.291.808 € 2.082.018 Indirecte opbrengsten € 40.903 € 219.771 » Wij maken melding van de toepassing van de

code en van eventuele wijzigingen op het gebied TOTALE € 3.099.418 € 3.205.682 van governance, inclusief het besturingsmodel (in OPBRENGSTEN 2018 zijn op dit gebied geen wijzingen te melden); » Onze organisatie kent een op het museum Bijdragen toegesneden systeem voor risicobeheersing Subsidie Gemeente € 906.732 € 894.213 en controle; Amsterdam » Het bestuur geeft in het jaarverslag informatie over het bezoldigingsbeleid van de organisa- TOTALE BIJDRAGEN € 894.213 € 894.213 tie en over de aard van het contract met de bestuurder; TOTALE BATEN € 4.006.150 € 4.099.895 » Het verslag van de Raad van Toezicht maakt deel uit van het jaarverslag van de organisatie LASTEN (zie pp. 6-7); Beheerlasten personeel € 1.821.952 € 1.647.654 » In de jaarrekening wordt informatie verstrekt Beheerlasten materieel € 1.235.986 € 1.166.022 over de vergoeding van de Raad van Toezicht- leden. Onze Raad van Toezichtleden verrichten TOTALE € 3.057.938 € 2.813.676 BEHEERLASTEN hun toezichthoudende werk onbezoldigd; » goedgekeurde besluiten waarbij sprake is van Activiteitenlasten € 443.735 € 416.704 tegenstrijdige belangen komen, met toelichting, personeel in het jaarverslag te staan (niet van toepassing Activiteitenlasten € 283.734 € 525.573 over het jaar 2018); materieel » Dit jaarverslag vermeldt de nevenfuncties van de leden van de Raad van Toezicht en het TOTALE € 727.469 € 942.277 bestuur (zie p. 56) ACTIVITEITENLASTEN

Bezoldiging toezichthouders, TOTALE LASTEN € 3.785.407 € 3.755.953 bestuurder en medewerkers De voorzitter en leden van de Raad van Toezicht SALDO UIT GEWONE € 220.743 € 343.942 BEDRIJFSVOERING ontvangen geen bezoldiging. De directeur-bestuurder heeft een contract van onbepaalde tijd en Saldo rentebaten/lasten € -4.050 € -2.271 ontvangt een salaris onder het betreffende WNT maximum. De bezoldiging van medewerkers in EXPLOITATIE- € 216.693 € 341.671 loondienst is geregeld in de Arbeidsvoorwaarden- RESULTAAT Foto: Mike Bink regeling stichting Museum Het Rembrandthuis.

48 Jaarverslag 2018 10. FINANCIËN 49 11. VRIENDEN VAN MUSEUM HET REMBRANDTHUIS

Het bestuur van de Vereniging Vrienden van de jaar en lopende activiteiten, directeur Lide- Museum Het Rembrandthuis ging in 2018 ver wij de Koekkoek vertelde over de plannen van der op de ingeslagen weg: met behulp van even- het museum rondom het Rembrandtjaar 2019 ementen, communicatie en inzet van het eigen en de grootschalige renovatie van het museum. netwerk meer leden en meer inkomsten verkrij- Het bestuur vergaderde in 2018 drie maal, gen voor bijzondere projecten van het museum, onderwerpen waren onder meer communica- dit conform het meerjarenplan 2016-2020. tie, financiën, de voorbereiding voor het Rem- brandtjaar en de mogelijkheden voor leden- en “Het kleine kantoortje is zo mooi ingericht dat je daardoor het Vriendenactiviteiten fondsenwerving. In februari was de feestelijke opening van gevoel hebt dat je het leven van Rembrandt in stapt en dat hij twee met steun van de Vriendenvereniging Vriendenbijdrage en gerealiseerde herinrichtingsprojecten van financiën zo binnen kan lopen. (...) Het meubilair, het papier, maar vooral het museum, het Prentenkabinet en ‘Cleyn Per 1 januari 2019 telde de Vereniging Kantoor’. Tevens werden DLA Piper Nederland 279 leden (lidmaatschap geldig voor twee de prachtige lichtinval op het bureau is zo adembenemend. en Rembrandt BPO als sponsor verwelkomd. personen), iets minder dan in 2018 (286). Ook werden weer twee goedbezochte Het bestuur zal in het Rembrandtjaar extra Daarom is het mijn lievelingsplek.’’ netwerkbijeenkomsten georganiseerd. In mei inzet plegen op (online) marketing en speciale ging Lucas Waagmeester, NOS-correspondent activiteiten om nieuwe Vrienden te trekken en – Suzette Wyers, voorzitter van de Vrienden van het Rembrandthuis in Turkije en Midden-Oostenspecialist, in bestaande Vrienden te binden. Verder zijn in gesprek met presentator en historicus Lennart 2018 gesprekken gevoerd met diverse grote Booij over de geschiedenis van de Oriënt en de bedrijven, allen relaties van het bestuur. Het invloed daarvan op Westerse kunstenaars als bestuur hoopt de losgemaakte interesse om te Rembrandt. In november werd predikant en kunnen zetten in nieuwe sponsorafspraken. schrijver Ad van Nieuwpoort door presentator De inkomsten van particuliere leden bleven in Rens de Jong ondervraagd over zijn fascinatie 2018 op peil dankzij de werving van nieuwe voor de Bijbelse taferelen van Rembrandt. leden, waarmee het natuurlijk verloop werd De Vrienden werden tevens voor diverse opgevangen. Ook waren er dit jaar voor het activiteiten van het museum uitgenodigd, zoals eerst substantiële sponsorinkomsten. De in- 11. previews van nieuwe tentoonstellingen. vesteringen in de evenementen en in publici- teit (voornamelijk online) vielen lager uit dan Bestuur en ledenwerving begroot omdat zo veel mogelijk scherp en ge- Op de Algemene Ledenvergadering in juni sponsord is ingekocht. Mede dankzij de spon- VRIENDEN VAN werd afscheid genomen van Alex Westerman sorbijdragen kon in totaal € 35.000 door de en van Wanda Lieuwen en werden Erik Mi- Vrienden worden gefinancierd voor de renova- chielsens en Lalita de Goederen-van Lams- tie van het Prentenkabinet en ‘Cleyn Kantoor’. weerde als nieuwe penningmeester resp. be- In het Rembrandtjaar 2019 beoogt het bestuur MUSEUM HET stuurslid communicatie benoemd. Het bestuur fondsen te werven voor de herinrichting van presenteerde de resultaten van het voorgaan- de binnenplaats. REMBRANDTHUIS

50 Jaarverslag 2018 51

12. MUSEUM HET REMBRANDTHUIS IN 2019: VOORUITBLIK

2019 is het jaar van Rembrandt. Exact 350 zijn in 2018 voorbereid: Rembrandts Social jaar na zijn dood zullen we zijn leven en werk Network, Inspired by Rembrandt en Laboratorium eren met een landelijk themajaar Rembrandt Rembrandt. Wij willen met dit uitgebreide en de Gouden Eeuw. Dit bijzondere jubileum programma meer Nederlandse (specifiek organiseren we samen met NBTC (Nationaal Amsterdamse) bezoekers trekken. Wij zijn niet Bureau voor Toerisme en Congressen), Am- voor niets van oorsprong een Amsterdams sterdam Marketing (nu Amsterdam & Part- museum, geworteld in de buurt en in de stad. ners), het Rijksmuseum, Museum de Lakenhal, Wij zijn klaar om Rembrandt-liefhebbers te het Mauritshuis, het Fries Museum, alsmede ontvangen in ons ‘artistieke bedevaartsoord’ “One of the best structured museums dedicated met het Stadsarchief, het Joods Cultureel en nieuwe geïnteresseerden kennis te laten Kwartier, het Scheepvaartmuseum, Museum maken met zijn leven, zijn werk, zijn stad en to one artist ever!’’ Prinsenhof Delft, en de steden Amsterdam, zijn relevantie voor nu. Waar immers beter het Delft, Den Haag, Dordrecht, Enkhuizen, Haar- Rembrandtjaar beginnen dan in het huis en – Een bezoeker via Get Your Guide lem, Hoorn, Leiden en Middelburg. Al in 2018 atelier van de meester zelf? hebben we gezamenlijk de strategie en mar- Om het museum, ons nationaal erfgoed, op keting- en PR-plannen ontwikkeld en zijn we de best mogelijke manier voor de toekomst te begonnen aan de uitvoering ervan. Zo hebben behouden en te innoveren, zullen we in 2019 we deelgenomen aan persreizen naar Los An- verdere stappen zetten in de planning en rea- geles, San Francisco, Berlijn en Düsseldorf. lisatie van ons Meesterplan. Ook inhoudelijk zitten we niet stil: komend jaar werken we aan Ook hebben we in samenwerking met de een nieuw en gevarieerd meerjarenprogramma NOS en XSAGA de basis gelegd voor een en richten we onze aandacht zoals altijd op groots Rembrandt Festival ter viering van de onze collectie – zowel in beheer, in aanwinsten Amsterdamse kick-off van het Rembrandjaar. als in voortgaand en nieuw onderzoek naar de 12. Drie speciale Rembrandtjaar tentoonstellingen wereld van Rembrandt. MUSEUM HET REMBRANDTHUIS IN 2019: VOORUITBLIK

Een sneak peek van de Amsterdamse kick-off van het Rembrandtjaar. Foto: XSAGA.

54 Jaarverslag 2018 55 13. Bijlagen

NEVENFUNCTIES RAAD Karin van Gilst (vanaf 1 oktober 2018) VAN TOEZICHT Algemeen directeur BNNVARA Maarten Feilzer, voorzitter Karin van Gilst heeft de volgende neven Zadelhoff B.V., algemeen directeur functies: Maarten Feilzer heeft de volgende neven » lid Raad van Toezicht Boekmanstichting, functies: kenniscentrum voor kunst, cultuur en beleid » Bestuurslid Foundation Continuity ProQR Therapeutics Jan van der Grinten Advocaat en partner bij Kennedy Van der Laan Esther Kwaks (tot 1 december 2018) Jan van der Grinten heeft de volgende neven Eigenaar Culture Games functies: Esther Kwaks heeft de volgende » voorzitter van de Sybren Polet Stichting nevenfuncties: » lid van de Commissie Rechtsstatelijkheid » Bestuurslid Vereniging van Vrienden, van de Nederlandse Orde van Advocaten Frans Hals Museum » Gastdocent » lid van de Raad van Commissarissen, overheidsaansprakelijkheidsrecht aan de Theater- en Congrescentrum Orpheus NV Universiteit Leiden » lid van de Raad van Toezicht, NH Media Michaela van Wassenaer Dorine Manson (tot 1 oktober 2018) (vanaf 11 december 2018) Algemeen Directeur VluchtelingenWerk Adviseur filantropie en social impact Nederland investment Dorine Manson heeft de volgende neven Michaela van Wassenaer heeft de volgende functies: nevenfuncties: » Commissaris Stadsherstel Amsterdam » lid Raad van Toezicht Stichting Educatie » lid van de Raad van Advies voor het College en Cultuur (SEC) van de Rechten van de Mens » Bestuurslid UNESCO Centrum NL » eCRE (internationaal) » Bestuurslid C. Goekoop Fonds » refugee Talent HUB (RTH) » Bestuurslid Jacoba van Wassenaer Fonds » Bestuurslid, penningmeester Internationale Jan van Adrichem Van Wassenaer Concours Kunsthistoricus » Bestuurslid Museum Van Loon Jan van Adrichem heeft geen nevenfuncties. Directeur/bestuurder Zakia Guernina Lidewij de Koekkoek Lid College van Bestuur van de Hogeschool Lidewij de Koekkoek heeft de volgende 13. Rotterdam nevenfuncties: Zakia Guernina heeft de volgende » voorzitter stichting Hofstede de Groot nevenfucties: – Vrienden van het RKD » lid van de Raad van Toezicht Veerstichting » Bestuurslid Stichting In Principio » lid van de Raad van Commissarissen » lid Muiderkring Bijlagen WoonzorgNL » lid van de Raad van Toezicht VluchtelingenWerkNL

56 Jaarverslag 2018 57 MEDEWERKERS 2018 Sara Backer, freelance museumdocent Guus Duin Michael Katzberg Ina Brekelmans, freelance museumdocent Emmah Gateru Alexandra van der Kar Tentoonstellingen Evelyn Cnossen, freelance museumdocent Quenten Helbers (vanaf 1 juli 2018) Nazar Mahmood Hester Huitema, hoofd Iris Frerichs, freelance museumdocent Encarni Ibanez Tineke Nanne Titia Wissing, interim projectleider presentaties Stefanie van Gemert, freelance museumdocent Esther Jong (vanaf 7 mei 2018) Anneke Ohm (vervanging zwangerschapsverlof tot 30 juni Stan Klamer, freelance museumdocent Shanice Josefin Cassidy Schultz 2018) Elke Kuiper, freelance museumdocent Naomi Kalwij (vanaf 1 oktober 2018) José Vogelpoel Katchik Berg Mazloumian, freelance Tomas Rios Thellaeche (tot 31 oktober 2018) Iris Wassenaar Collectie museumdocent Tigo Smal (vanaf 7 mei 2018) Epco Runia, hoofd Anita Liemburg, freelance museumdocent Birkan Tuzkapan David de Witt, senior conservator Mieke Marx, freelance museumdocent Henk van der Putten (tot 30 november 2018) Leonore van Sloten, conservator Berdien Nieuwenhuizen Jeroen Wijnands Iris Kost, registrar Sandra den Ouden, freelance museumdocent Mitchel Hermarij, stagiair (tot 28 februari 2018) Suzanne Venneker, registrar (vanaf 15 juli 2018) Lisouk van de Pol, freelance museumdocent Jeroen Koorn, stagiair (vanaf 1 juli 2018) Maartje Veringa, stagiair (vanaf 5 maart tot 4 juli Peter Pelkmans, freelance museumdocent Fay Meulman, stagiair (vanaf 7 mei 2018) 2018) Nina Rave, freelance museumdocent Eduard Stuijt, stagiair (tot 8 juli 2018) Marlieke Schoen, freelance museumdocent Marketing, Sales en Communicatie Marieke de Wit, freelance museumdocent Uitzendkrachten (65+) Martijn Bosch, hoofd Kees Barens Daniella Bruinsma, merchandise & retail Financiën en Organisatie Cor de Bie Nathalie Maciesza, medewerker communicatie Silvia Pfeiffer, hoofd Jan Meijer & PR (vanaf 1 februari 2018) Sandra Broeren, interim hoofd (vervanging Bert Meijerink zwangerschapsverlof van 1 mei tot 31 oktober) Jan Romswinckel Development Patricia Heshof, boekhoudkundig medewerker Peter Roossingh Anita Soer (tot 31 januari 2018) Elisabeth de Jongh, secretariaatsmedewerker Zier Schouten Annelies Kronenberg (vanaf 1 februari 2018) Fleur Vos, secretariaatsmedewerker Willem Tates (en winkelmedewerker) Ben Zwanink Educatie & Publieksbegeleiding Berrie Legel, medewerker financiële Pieter de Dreu, hoofd administratie Kassa- en winkelmedewerkers Aernout Hagen, medewerker educatie Mariko Bregman (tot 31 augustus 2018) Wim Schot, medewerker educatie Operationele zaken Maurice Knegtel Merel Lucassen, medewerker educatie Jasper Nanninga, hoofd (vanaf 26 februari 2018) Neelam Pugliese (ziektevervanging van 14 mei tot 30 september) Lilian Ramcharan, hoofdsuppoost Conny Vuur-Geijssen Ruben Wijlacker, stagiair (vanaf 29 januari Arthur van den Ende, hoofdsuppoost tot 11 meI) Karel van Egten, medewerker facilitaire zaken Vrijwilligers Marc Souren, medewerker facilitaire zaken Elise Aarnink COLOFON Demonstrateurs en museumdocenten Herman van der Klauw, medewerker facilitaire Mohamad Al Bahesh Samenstelling: Museum Het Rembrandthuis, Eric Armitage zaken Anya Amasova Raad van Toezicht en Vereniging Vrienden Annet Bult Haian Archied van Museum Het Rembrandthuis Donnée Festen Suppoosten Tracey Ayero Foto voorkant: Mike Bink Celeste Hafkenscheid Yassine Bahadi (vanaf 13 oktober 2018) Henny Brasser Foto achterkant: Het Portretbureau Fons van Laar Jasamin Bayat (tot 31 december 2018) Ramon van Eijk Vormgeving: Loudmouth Veronica Nahmias Jennifer Boerenstam (tot 30 september 2018) Ilse Euser Redactie: Nathalie Maciesza Yvonne Strang Chelsea Boering Brian Jones © 2019, Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam

58 Jaarverslag 2018 13. BIJLAGEN 59