Computermodellering Als Methode, Hoogwaterbeheer Als Doel
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Computermodellering als methode, hoogwaterbeheer als doel De Jeker Computermodelering als methode, hoogwaterbeheer als doel Samenstelling en eindredactie Technum-IMDC in samenwerking met Resource Analysis p/a Wilrijkstraat 37 2140 Antwerpen Tel: 03-270 92 95 • Fax: 03- 235 67 11 E-mail: [email protected] Redactieadvies Marijke Van Hoorick Filip Raymaekers (AMINAL - afdeling Water) Fotografie Technum-IMDC Toeristische dienst Tongeren: Henri Savenay Vormgeving Luk Guillaume (ArtWork) Cover: Guy Adam Depotnummer D 2000 324 067 Verantwoordelijke uitgever Paul Thomas AMINAL - afdeling Water / Alhambra Emile Jacqmainlaan 20, bus 5 1000 Brussel Tel: 02-553 21 11 • Fax: 02-553 21 05 E-mail: [email protected] Het volledig rapport alsook de overzichtskaarten horende bij de inventarisatiefase zijn in te kijken bij de afdeling Water. Inhoud Colofon / Lijst van alle projecten 2 Voorwoord 4 Naar duurzaam waterbeheer voor de Jeker 6 Lijst van alle stroomgebieden: 1. De Jeker: samenspel tussen natuur en mens 9 Deze brochure over de Jeker behoort tot een reeks 2. Structuur en infrastructuur van de Jeker 15 van 15 brochures die in de loop van 2000 gemaakt zijn of nog zullen worden gemaakt. Ze behandelen de 3. Waterkwaliteit van de Jeker laat te wensen over 17 modelleringsstudies van de stroomgebieden die deel 4. Het nut van voorspellen 19 uitmaken van fase 2: 1997 van het meerjarenprogram- ma van de afdeling Water. Deze stroomgebieden zijn: Kaderstuk: Een virtuele Jeker: hoe gingen we te werk? 21 het stroomgebied van de Martjesvaart, de Heulebeek, 5. De toekomst van de Jeker 27 de Veurne-Ambacht, de Bellebeek, de Molenbeek te Erpe-Mere, de Marke, de Zwalm, de Jeker, de Mogelijke oplossingen 29 Winterbeek-Kleine Beek-Zwart Water, de Velpe, de Demer te Schulen-Webbekom, de Grote Nete en de Concrete plannen 31 Grote Laak, de Vliet,de Grote Molenbeek, de 6. Verder onderzoek nodig 32 Barebeek en de IJse. Voorwoord De afdeling Water van de Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en herstellen of te vrijwaren op plaatsen waar dit nog kan, kunnen we overstromingen op een Waterbeheer (AMINAL) die deel uitmaakt van het Ministerie van de ongewenste plaats aanpakken.Alleen daar waar Vlaamse Gemeenschap is samen met andere instanties verantwoordelijk dit niet volstaat, moeten aanvullende infrastruc- tuurwerken voorzien worden. voor het waterbeheer in Vlaanderen. Zij beheert zelf de grotere onbevaar- bare waterlopen. Deze waterlopen zorgen geregeld voor overstromingen, Dit principe is in verstedelijkt Vlaanderen niet laatst nog in december 1999. altijd evident, maar het kan. Het herwaarderen van natuurlijke overstromingsgebieden heeft consequenties op de ruimtelijke bestemming en Het bedwingen van waterlopen is een oud stre- ten. Ze gaven aanleiding tot een versnelde het huidige landgebruik. Ook de bevolking moet ven van de mens. Maatregelen die in het verle- afvoer van de neerslag naar stroomafwaarts hierin haar verantwoordelijkheid opnemen. den genomen werden om wateroverlast te ver- gelegen gebieden. Het overstromingsgevaar mijden, hadden vaak heel wat negatieve effec- werd alleen maar verplaatst, niet opgelost. Het binnen dit kader nemen van maatregelen, vergt een zorgvuldig handelen. Er is een grondig Vandaag de dag wordt echter gestreefd naar inzicht nodig in de af te voeren waterhoeveel- integraal waterbeheer. Integraal waterbeheer is heden, de stromingen van water binnen een het duurzaam beheren van het aanwezige water stroomgebied en de buffermogelijkheden in de rekening houdend met de huidige en toekomsti- valleigebieden. Bovendien moeten de verschil- ge noden van mens en natuur. Een onderdeel lende aanspraken op het aanwezige water in het van integraal waterbeheer is de waterhuishou- stroomgebied mee in rekening gebracht wor- ding, die zich vooral op de kwantitatieve aspec- den. Belangen moeten dus worden afgewogen, ten van het waterbeheer richt. Integraal water- meerdere alternatieven met elkaar vergeleken, beheer impliceert ook een andere visie op eventueel negatieve effecten ondervangen. hoogwater. Het uitgangspunt daarbij is dat over- stromingen een natuurlijk verschijnsel zijn die Waterlast aanpakken altijd zullen blijven voorkomen. Door het bou- Om deze principes in de praktijk om te zetten wen in overstromingsgebieden ontstaat er scha- heeft de afdeling Water een aanpak ontwikkeld de. De betrachting van de waterbeheerder was die bestaat uit studies, overlegstructuren en en is nog altijd van deze schade te beperken. beleidsplanning. Deze aanpak wordt via een Het verleden heeft geleerd dat de natuur nooit meerjarenprogramma toegepast voor alle helemaal door de mens kan bedwongen wor- waterlopen en hun stroomgebied die onder de den. bevoegdheid van de afdeling Water vallen. Ongewenste overstromingen Door de natuurlij- We moeten dus respect opbrengen voor het ke functie van het water te herwaar- gedrag van het natuurlijk systeem. Meer zelfs, deren, kunnen het kan ons de middelen aanreiken om onze overstromingen op ongewenste huidige problemen aan te pakken. plaatsen worden Overstromingen zijn maar al te vaak een gevolg aangepakt. van het in een eng keurslijf dwingen van de waterloop. Door de natuurlijke functie van de valleigebieden als overstromingsgebied in ere te 4 De Jeker: computermodellering als methode, hoogwaterbeheer als doel Infrastructuurwerken aan waterlopen worden van het Maasbekken. De studie werd uitgevoerd voorafgegaan door studies, uitgevoerd door door het studiebureau Technum - IMDC. De externe studiebureaus. Men noemt dit modelle- stad Tongeren, de provincie Limburg, verschillen- Naar duurzaam ringsstudies, omdat er gebruik gemaakt wordt de afdelingen van AMINAL, de Vlaamse van computermodellen die de werkelijkheid Milieumaatschappij, de NV Aquafin, en de ver- waterbeheer voor de Jeker nabootsen. Ze laten toe om de effecten van antwoordelijke waterbeheerders van het Waals mogelijke ingrepen te voorspellen. Bovendien Gewest waren vertegenwoordigd in het lokale Door de materiële schade die ze De doorgedreven verstedelijking heeft geleid wordt steeds uitgegaan van het volledig stroom- wateroverleg. tot een aanzienlijke toename van het verharde gebied. Elke studie is opgebouwd uit 3 luiken: (i) aanrichten, komen elk jaar ook oppervlak waardoor neerslag niet de gelegen- een inventarisatieluik waarin alle watergerela- Met deze brochure wenst de afdeling Water de overstromingen van kleinere heid krijgt in de bodem te dringen, maar via het teerde gegevens worden bijeengebracht en betrokkenen in te lichten over de gevolgde rioleringsstelsel in een mum van tijd in de geïnterpreteerd naar hun invloed op het water- methode en de geplande maatregelen die de omvang in Vlaanderen in de waterlopen terechtkomt.Waterlopen werden in systeem; (ii) een hydrologisch luik waarin de komende jaren in de Jekervallei zullen worden actualiteit. In de winterperiode het verleden recht getrokken en ingedijkt waar- karakteristieken van de neerslag en de afvoer uitgevoerd. Het ontwerp van deze werken door ze van laaggelegen gebieden die als ervan over het land naar de waterloop wordt steunt op de resultaten van de studie. Ze moe- zijn ze meestal het gevolg van natuurlijke overloop fungeerden werden afge- geanalyseerd en (iii) een hydraulische luik waar- ten in eerste instantie de wateroverlastproble- dagenlange regenval, eventueel sneden.Veel van die natuurlijke wachtbekkens in de stroming in de waterloop wordt gesimu- men aanpakken. Later zal de verzamelde infor- in combinatie met dooi. 's Zomers zijn overigens ingepalmd als woon- of industrie- leerd en de effecten van verschillende alterna- matie verder worden aangevuld tot een water- zones.Tenslotte vormen infrastructuurwerken tieve oplossingen voor de bestaande knelpunten huishoudingsplan voor de Jeker. De gegevens kunnen ze plaatsgrijpen na als duikers, bruggen of overwelvingen vernau- worden voorspeld en vergeleken. zullen ook aangewend worden in het op te stel- len bekkenbeheersplan voor het Maasbekken. hevige onweersbuien. wingen die in sommige gevallen niet berekend zijn voor uitzonderlijke piekdebieten. Lokaal overleg belangrijk De studies worden begeleid door een lokaal AMINAL - afdeling Water Behalve het specifiek neerslagpatroon wordt Wateroverlast in In dit door menselijke activiteiten beheerste de straten komt wateroverleg: een groep van specialisten die als Mei 2000 echter bij het zoeken naar oorzaken steeds landschap kan een lokale ingreep op één bepaal- regelmatig voor, waterbeheerder of als vertegenwoordiger van zoals in de gewezen op nog een aantal typische omstandig- de plaats langs een waterloop meer stroomop- een bepaald maatschappelijk belang de plaatse- Nullenarenstraat heden die overstromingen in de hand werken. of stroomafwaarts onverwachte gevolgen heb- in Lauw. lijke problemen kennen en die aan de oplossing kunnen meewerken. Op deze manier onstaat door het samenbrengen van verschillende di- sciplines en bevoegdheden een ruim draagvlak voor de te nemen maatregelen. De resultaten van de studies en het overleg daarrond worden vervolgens neergeschreven in beleidsplannen, die het integraal waterbeheer in Vlaanderen moeten omzetten naar de praktijk. Het is de bedoeling dat alle waterbeheerders daarbij samenwerken, en eenieder zijn verant- woordelijkheid opneemt. Momenteel is men gestart met de opmaak van de bekkenbeheers- plannen. Dit zijn geïntegreerde plannen op bek- kenniveau die de aspecten waterkwantiteit, waterkwaliteit en natuurlijk milieu gezamenlijk behandelen. Op lokaal niveau (deelbekkens) zul- len de waterhuishoudingsplannen de kwanti- teitsaspecten meer in detail