WŁADYSŁAW GRAF

OOSSTTRRZZE ESSZZÓÓWW

URZĘDY M IEJSKIE

W 15-lecie reformy administracyjnej kraju

~ 1 ~

SSPPIISS TTRREEŚŚCCII

Wstęp ……………………………………………………………… str. 2

I. Początki administracji miejskiej ………...... ………..…..... str. 3

II. Od XVI do XVIII wieku ……...... …...…………..…………… str. 5

III. W czasie zaboru pruskiego …………………...... …..…..……. str. 7

IV. W okresie międzywojennym 1919 – 1939 ……..…....……..… str. 11

V. Podczas okupacji hitlerowskiej ………………………..……. str. 20

VI. Po drugiej wojnie światowej: …….….………….……..….... str. 22

VII. Struktura organizacyjna ……...………....…………….…..... str. 46

VIII. Herby miasta Ostrzeszowa ………...……………...….…… str. 50

IX. Partnerstwo z zagranicą ……....………...... ……....….....…. str. 55

Posłowie ……...... …...... ……….....…...... … str. 62

Źródła i materiały …….....……..………...... …...... ………...... … str. 63

~ 2 ~

WW SS TT ĘĘ PP

W dziejach Ostrzeszowa, w jego przemianach od średniowiecza po czasy dzisiejsze, zachodziły zmiany w administrowaniu i zarządzaniu, wpierw miejscowością, później miastem przez właścicieli lub wybieralne osoby – przez wójtów, burmistrzów, rajców miasta oraz społeczeństwo.

Na przestrzeni wieków zmiany w zarządzaniu Ostrzeszowem kształtowały procesy przemian życia społecznego, jakie zachodziły w regionie, kraju i Europie.

Dla poznania zwyczajów dawnych pokoleń, powstawania władzy lokalnej oraz urzędów zarządzających miastem i gminą Ostrzeszów, celowym jest spisanie historii przemian w administrowaniu miastem od czasów dawnych do czasów dzisiejszych – dla świadomości mieszkańców i następnych pokoleń.

Autor

~ 3 ~

I. POCZĄTKI ADMINISTRACJI MIEJSKIEJ

Ostrzeszów, zanim doszło do wykształcenia się ośrodka miejskiego, był osadą wiejską. W ujęciu mikroregionu ostrzeszowskiego należy odnotować bliską odległość osady ostrzeszowskiej od szlaku bursztynowego prowadzącego przez Kobylą Górę, Parzynów, Olszynę, Zajączki, Przedborów, Kotłów, Kalisz. W ujęciu mikroregionu ostrzeszowskiego, który nie leżał bezpośrednio na szlaku bursztynowym, lecz wywierał wpływ na osadnictwo ostrzeszowskie i jego bliską okolicę, można upatrywać początków osadnictwa na ziemi ostrzeszowskiej. Istnieją sugestie, że Ostrzeszów pierwotnie należał do Śląska – w XI i XII w. Włączenie Ostrzeszowa w ramy Wielkopolski przypisuje się Władysławowi Odyńcowi księciu Wielkopolski w 1211 roku w kasztelanii kaliskiej. Dzieje Ostrzeszowa notują przemiany własnościowe tego mikroregionu, wskazując na Kazimierza Opolskiego (1230), Henryka Brodatego (1234), Bolesława Pobożnego (1244) Przemysława II (1283), Henryka III księcia głogowskiego (1306). Dopiero Władysław Łokietek w czasie walki o opanowanie Wielkopolski w 1314r. przejął pod swoje panowanie ziemię ostrzeszowską. Dynamika procesu osadniczego zmieniała Ostrzeszów w ośrodek miejski z mikroregionem ostrzeszowskim. Miasto powstało ze Starego Ostrzeszowa (”antiquum Schittperg Sive Ostrzeschow’’), wsi Bertoldów oraz miasteczka Borek. Istnieje kilka wersji dotyczących określenia czasu lokacji miasta i jego ustroju. Historycy wzmiankują, że lokacji dokonał król Przemysław II około 1283 r. pod nazwami Siltperch (Schildberg) i Ostrzeszów. Znacznie późniejsza wiadomość o lokacji miasta datowana w 1661r. podaje, że u schyłku XIV w. Ostrzeszów otrzymał przywilej lokacyjny z rąk króla Ludwika Węgierskiego, prawdopodobnie jako dokument wtórny, bowiem pierwotny uległ zniszczeniu. Na czele Ostrzeszowa, będącego wpierw miastem książęcym, później królewskim, stał wójt dziedziczny (advocatus). Wójt jako urzędnik książęcy w imieniu

~ 4 ~ księcia sprawował władzę wykonawczą i sądowniczą. Wójtowie posiadali szerokie kompetencje, otrzymywali znaczne uposażenia oraz partycypowali w dochodach miejskich. Z początkowego okresu rozwoju Ostrzeszowa brak jest informacji o istnieniu form samorządu miejskiego. Reprezentantem władzy w mieście był wójt zależny wyłącznie od panującego. Przyjmując, że wówczas obowiązywały przepisy prawa magdeburskiego i pochodnego od średzkiego, powoływano ławników do rozpatrywania spraw sądowniczych, co wskazuje na pierwszy przejaw reprezentacji mieszczaństwa we władzach miasta. Ostrzeszów jako ośrodek miasta królewskiego miał charakter miasta publicznego, także prywatno-prawnego. Ustrój późnośredniowiecznego miasta był pod władzą dziedzicznego wójta od czasu lokacji, która zaczęła słabnąć w drugiej połowie XIV w. Wówczas przejawiała się tendencja do likwidacji dziedzicznego urzędu wójtowskiego przez wykupienie go przez istniejącą już radę miejską, z obieralnym burmistrzem na czele. Wtedy urząd wójtowski ustąpił na rzecz starosty, który miał jeszcze wpływ na sprawy miejskie i ogólny nadzór nad miastem. Radzie miejskiej dano większą swobodę w organizowaniu wewnętrznego życia miasta, rozszerzając jej kompetencje. Ta ewolucja szła w kierunku przejęcia uprawnień sądowniczych oraz możliwości rozwoju handlu i rzemiosła. Najstarszy ślad potwierdzający istnienie władzy miejskiej w Ostrzeszowie zachował się w przywileju Władysława Opolczyka z 1386r., w którym wspomina się o rajcach. Siedzibą władz miejskich, gdzie przechowywano także archiwum miejskie, był ratusz usytuowany na środku rynku. Kiedy dokładnie został zbudowany i w jakiej formie architektonicznej, nie zdołano ustalić. Prawdopodobnie był to ratusz drewniany i wybudowany już w XIV w. Około 1700 roku, po odbudowie po pożarze, uległ zniszczeniu podczas najazdu szwedzkiego – później odbudowany już jako murowany i kilkakrotnie przebudowywany. Rada miejska była organem wybieralnym, złożonym z czterech rajców z burmistrzem na czele (magister civium). W odnotowanych przez historyków źródłach podaje się, że w 1455 r. burmistrzem był Jan Plaskota, właściciel barci w Olszynie, a w 1519 r. Wojciech Malinka. Kompetencje Rady Miejskiej były rozległe, co regulowały uchwały zwane wilkierzami, czyli statutami. Niestety, średniowieczne wilkierze ostrzeszowskie nie są znane. Nie wiadomo również, kiedy została założona kancelaria miejska, którą prowadził powoływany pisarz miejski. W czasie II wojny

~ 5 ~

światowej zaginęły akta kancelarii miejskiej z początku XV w. Istnienie kancelarii miejskiej poświadcza używana przez miasto własna pieczęć, odciśnięta na dokumentach pochodzących z lat 1511-1571. Zapewne powstała ona jeszcze przed XIV wiekiem i przedstawiała głowę orła w koronie, zwróconego na prawo, wokół którego umieszczono trzy gwiazdy. W otoku pieczęci był napis: „Sigilium: civitas ostrzeschoviensis”. Rysunek na pieczęci dał podstawę do powstania herbu miasta, który w późniejszych wiekach kilkakrotnie jeszcze się zmianiał.

II. OD XVI DO XVII WIEKU

Od XVI w. ustrój prawny i władze miejskie Ostrzeszowa ulegały zmianom współzależnie od reformacji i stosunków kościelnych, zabudowy miasta, wzrostu liczby ludności, nadzoru starostwa. W mieście można było odnotować zjawisko dwuwładzy: administracyjnej, tj. rady miejskiej z burmistrzem i sądowniczej z ławą wójtowską z wójtem na czele. Władza wójtowska wywodziła się od dawnego zasadźcy, tj. przedsiębiorcy ściągającego osadników i organizującego życie w mieście. Otrzymywał on znaczne uprawnienia sądowe, a także obszary ziemi. Napływająca szlachta, tworząc swoje folwarki, stopniowo wykupywała ziemie wójtowskie. W XVI stuleciu wielu szlachciców wywodziło się z dawnych wójtów, a ci co pozostali w mieście, mieli znaczne wpływy na życie mieszkańców, ponieważ dysponowali funduszami miejskimi. W Ostrzeszowie urzędujący starosta grodzki nie doprowadził do wykupu wójtostwa. Wtedy burmistrz jako przewodniczący rady miejskiej i organ samorządu miejskiego wraz z radą zarządzał majątkiem miejskim i sprawował sądownictwo w sprawach cywilnych. Miasto było zamożne, posiadało m. in. komorę celną. W 1645r. na prośbę miasta król Władysław IV udzielił mieszczanom prawa wyboru magistratu, tj. organu zarządu miasta. Burmistrza i 4 rajców wybierali sami mieszczanie. Po wyborach starosta od nowo wybranych rajców odbierał przysięgę i wręczał im klucze do miasta. Wybory odbywały się 29 września, w dniu św. Mikołaja, a kadencja władz miejskich trwała tylko rok. Jak dowiedli historycy, wybory do władz miejskich niekiedy były bardzo burzliwe. O ostrzeszowskich burmistrzach z tego okresu wiemy bardzo ma ło. Na początku XVII w. funkcję tę pełnił organista fary – Błażej. Około 1640r. burmistrzem

~ 6 ~ był Piotr Perzyński, w 1688r. Jakub Łąkowicz, a w połowie XVIII w. Walenty Nadolski, którego działalność charakteryzowała się wieloma nieprawościami i narzucaniem mieszczanom bezprawnych podatków. Podobnie postępowali, niestety, kolejni burmistrzowie, którzy zamiast dbać o interes miasta, myśleli o własnych dochodach i gromadzeniu majątku. Do takich niechlubnych postaci należy zaliczyć burmistrzów z połowy XVIII w. - Jakuba Pańczyka i Kaspra Gorgolewskiego. W Ostrzeszowie istniało też przedstawicielstwo plebsu jako tzw. „trzeci porządek władzy”. Informują o tym wzmianki zachowane z połowy XVII w., według których w roli trybunów plebejskich występowali Jakub Falbierz i Jan Płóciennik. Do zarządzania miastem powołano urzędników: pisarza miejskiego, oskarżyciela miejskiego (instygatora), kasjera miejskiego i woźnego. Dla ochrony i bezpieczeństwa władz miejskich angażowano pachołków miejskich, zwanych także sługami miejskimi oraz dwóch stróżów miejskich. W tym czasie występowały antagonizmy, a nawet zdarzały się starcia uliczne i potyczki między mieszczanami i ludźmi starosty, na tle czerpania kosztem miasta dochodów z nakładanych podatków. Przykładem takich postaw był ostry konflikt w połowie XVIII w. pomiędzy starostą i mieszczaństwem oraz okolicznymi chłopami. Szczególnie chłopi z Siedlikowa i Zajączków w latach 1757 – 1758 sabotowali pracę na pańskim, rzucali się na podstarościego i włodarza, zabierali łąki i grunty z powodu nakładania na nich dodatkowych podatków. W samym Ostrzeszowie w 1779r. władze miejskie wystąpiły przeciw staroście Franciszkowi Stadnickiemu na tle osiedlania się w mieście szlachty, która była zwolniona od płacenia podatków. W mieście wtedy powstał tumult, na trwogę uderzono w dzwon na wieży ratuszowej, a zdenerwowany tłum domagał się linczu na szlachcicu. Rozwój miasta, jego rozbudowa, oparte były głównie na działalności cechów rzemieślniczych. Wśród kilkudziesięciu rzemieślników byli rzeźnicy, szewcy (w 1758r. aż 32), garncarze, krawcy, kuśnierze, kołodzieje, farbiarze, stolarze, kowale, ślusarze, a nawet golarz zajmujący się strzyżeniem włosów oraz leczeniem chorób i drobnymi zabiegami chirurgicznymi, a także wyrywaniem zębów. Cechy płaciły na rzecz miasta podatki i opłaty od targowych stoisk. Spełniały także zadania związane z obroną miasta, tworząc tzw. bractwa kurkowe. Byli altarystami (opiekunami) ołtarzy kościoła farnego. Koszty związane z funkcjonowaniem, utrzymaniem, rozwojem i rozbudową miasta pokrywane były także z różnych opłat i podatków z wytwórni świadczących na

~ 7 ~ potrzeby ludności: z młynów (w 1614r. było ich 9), tartaku, a także z hut żelaza i szkła oraz smolarni w okolicach miasta. Budżet miasta zasilany był także z opłat kramów na jarmarkach oraz komory celnej. Już w 1416r. nadane miastu przywileje królewskie zezwalały na dwa jarmarki tygodniowo. W drugiej połowie XVIII w. dalsze przywileje królów w zakresie handlu przyznawały dodatkowe jarmarki w liczbie aż 12 w ciągu roku, nawet w dniach Wszystkich Świętych i Nowego Roku. W zakresie handlu nadzór sprawowała władza miejska, ustanawiająca cenniki na podstawowe produkty spożywcze. Zajmował się tym dobrze opłacany pracownik administracji miejskiej. Władze miasta sprawdzały także wagi, miary i wiertele (naczynia do mierzenia ziarna).

III. W CZASIE ZABORU PRUSKIEGO

Okres zaboru pruskiego należy podzielić na 3 części: ˜ okres Prus Południowych (1743-1806), ˜ okres Księstwa Warszawskiego (1807 – 1815), ˜ okres panowania pruskiego (1814 – 1918). W okresie Prus Południowych Ostrzeszów był miastem otwartym. Znajdowały się tu 163 domy. Na rynku wybudowano drewniany ratusz będący miejscem urzędowania władz miejskich, a także pełniący rolę miejskiego więzienia. Wybrukowany był tylko rynek i dwie ulice: Krakowska i Wrocławska, od których pobierano tzw. cło brukowe. Liczba ludności pozostająca pod zarządem miasta w 1793r. wynosiła 668 osób. Przez dalsze 11 lat liczba ludności wzrosła do 1275 osób, przede wszystkich z powodu napływu Żydów i Niemców. Na mocy Konstytucji 3 Maja z 1791r. mieszczanie ostrzeszowscy otrzymali prawo wyboru władz miejskich spośród siebie. W 1793r. burmistrzem został Jan Cichoń, zaś jego zastępcą Jerzy Sandi. Wybrano także trzech radców w osobach: Franciszka Melkowskiego, Jerzego Czemplowicza i Antoniego Zakrzewskiego. Pisarzem miejskim (sekretarzem) był Marcin Duczyński, a tzw. sługą miejskim Franciszek Skaziński. Na wójta wybrano Macieja Idzikowskiego, wspieranego w urzędowaniu przez ławników: Józefa Kubarskiego, Stanisława Sarnowicza, Pawła

~ 8 ~

Skokalskiego, Macieja Hendrykowskiego, Franciszka Paneckiego i Antoniego Linkowskiego. W czasach Księstwa Warszawskiego, po zwycięskiej bitwie wojsk napoleońskich 3 listopada 1806 r. pod Jeną i Auerstadt, w Wielkopolsce, w tym również w Ostrzeszowie, wybuchło powstanie przeciw Prusakom. Dnia 13 listopada tegoż roku władza w mieście przeszła w ręce podprefektów: Jana Bąkowskiego (1807-1808), Juliana Samsona Masłowskiego (1808-1810), Feliksa Pomian Kiełczewskiego (1811-1812) i Wincentego Sucheckiego (1813-1815). Władze miejskie w okresie Księstwa Warszawskiego były nadzorowane przez władze państwowe. Brak jest informacji o burmistrzach, jedynie w dokumencie z 1812 r. wymieniono Karola Zakrzewskiego. W skład rady miejskiej wchodzili wtedy: Czaplicki, Andrzej Czyżewski, Duszyński, Antoni Mroziński i Wincenty Szutkowski, a przewodniczącym rady był Mroziński. Lata 1813-1814 dla miasta i jego zarządzania były okresem trudnym z powodu przemarszów i postojów wojsk francuskich i rosyjskich. Najdłuższy postój miał miejsce na początku września 1814 r. Oddziały z dywizji hr. Solstau i dwa pułki baszkirskie liczące po około 400. żołnierzy, dokonały znacznych zniszczeń, grabieży, co spowodowało zubożenie miasta. W trzecim okresie panowania pruskiego (1815-1918) władza miejska była zorganizowana według ustaw z 1808 i 1831 roku, działając w oparciu o tzw. statut miejski. Ostrzeszów, ze względu na swoją polskość, taki statut otrzymał dopiero 12 września 1841r. Zaborca wydał kolejną ustawę miejską dnia 30 maja 1853r., która obniżała znacznie koszty utrzymania administracji miejskiej i wprowadziła daleko idącą kontrolę nad władzami miejskimi sprawowaną przez landrata, czyli starostę. Główną władzę w mieście dzierżył burmistrz urzędujący pod nadzorem władzy powiatowej. W latach 1815-1919 urząd burmistrza piastowali:

— Karol Zakrzewski (1815-1824),

— Bogusław Rogowski (1825-1840) pochodzący ze Skwierzyny,

— Meissner (1841-1849) jako burmistrz komisaryczny,

— Antoni Borucki (1849-1862),

— Wiktor Iwankowski (1862-1863),

— Witkowski (1864-1874) z Kościana,

~ 9 ~

— Pflegel (1874-1908) urzędujący przez 24 lata,

— Hermann Jendryke (1908-1911), — Wilhelm Meyn (1911-1917) z Piły,

— Artur Staeckel (1917-1919) do wybuchu Powstania Wielkopolskiego w Ostrzeszowie.

Urząd Miejski w Ostrzeszowie, zwany Magistratem, po 1815 roku składał się z burmistrza i trzech członków. Statut nadany miastu w 1841 r. wprowadził jedną osobę więcej w osobie zastępcy burmistrza. Członkowie magistratu nie otrzymywali wynagrodzeń, dlatego też funkcje te pełnili zamożni mieszkańcy Ostrzeszowa. Na początku XX w. w magistracie było już razem z burmistrzem 6 osób. W 1913r. płatnymi urzędnikami magistratu byli: księgowy, sekretarz miejski, leśnik, borowy, 3 policjantów i stróż nocny. W sprawowaniu władzy w mieście ważną rolę spełniała rada miejska, podejmując uchwały do realizacji przez magistrat. Równolegle z rozwojem przestrzennym miasta, rozbudową i wzrostem liczby ludności, zwiększała się liczba członków rady miejskiej:

— w 1815r. rada składała się z 4. radnych wybieralnych,

— w 1835r. z 7. osób,

— w 1841r. z 9. osób i taki stan utrzymywał się aż do 1918r.

Rada miejska i magistrat w Ostrzeszowie przyczyniły się do budowy urządzeń komunalnych. W 1888r. powstała rzeźnia miejska, którą rozbudowano jeszcze w 1904r. W tym samym roku zatrudniono weterynarza powiatowego i trzech oglądaczy mięsa. Wraz z rozwojem rzeźni miejskiej zwiększyły się przychody do budżetu miasta: w 1900r. – 9450 marek, w 1910r. – 14 708 marek. 28 października 1905r. oddano do użytku miejską gazownię. W 1911r. sieć gazowa wynosiła 9700 m, a produkcja gazu wzrosła do 182 000 m3. Wtedy to w mieście zainstalowano 108 latarń ulicznych. W 1911r. miasto oddało do eksploatacji kanalizację oraz wodociąg miejski. Rozbudowa urządzeń komunalnych doprowadziła do poprawy warunków życia mieszkańców i przekształcenia Ostrzeszowa w miasto nowoczesne. W końcu XIX w. został zaostrzony kurs germanizacyjny w Ostrzeszowie, któremu przeciwstawiała się ludność polska. Walka o utrzymanie polskości prowadzona była na różnych płaszczyznach życia mieszkańców, np. poprzez

~ 10 ~ umacnianie pozycji gospodarczej, ruch czytelniczy i kulturalny, założenie Banku Ludowego i Spółdzielni Rolniczo-Handlowej. Działania te prowadzili Polacy, szczególnie członkowie rady miejskiej, celem ochrony polskiego społeczeństwa przed uciskiem zaborcy. Pod koniec I wojny światowej powstał w Ostrzeszowie Tajny Komitet Polski. Dnia 11 listopada 1918r. z inicjatywy burmistrza Artura Staeckla w ratuszu w sali posiedzeń zwołano radę miejską i około 50. robotników, żołnierzy i mieszczan. Utworzono tymczasową Radę Robotniczo-Obywatelsko-Żołnierską pod przewodnictwem burmistrza, a także Straż Obywatelską. Następnie 15 listopada tymczasową Radę przekształcono w Radę Robotniczo-Żołnierską. Radą Robotniczą kierował Antoni Władysław Wodniakowski, a Radą Żołnierską Stefan Marweg, obaj byli członkami rady miejskiej. Dnia 20 listopada Rada zwołała zebranie przedstawicieli gmin z terenu powiatu, powierzając kontrolę nad urzędem landrackim Józefowi Wężykowi z Rogaszyc i Stanisławowi Thielowi z Doruchowa. Leonarda Worsztynowicza mianowano kierownikiem gospodarki wojennej. Zaczął się proces przejmowania władzy w mieście i powiecie przez Polaków. Rozprawiono się z Grenzchutzem, przybyłym z Kępna w sile około 250 ludzi. Powołano Radę Ludową, wyłonioną z Tajnego Komitetu Polskiego pod przewodnictwem Jana Dirski. Powstały straże ludowe w powiecie w sile około 2000 osób, którymi kierował Antoni Władysław Wodniakowski. Dnia 6 stycznia Rada Ludowa dała impuls do zbrojnego powstania przeciw zaborcy, które zako ńczyło się sukcesem. Wtedy to 16 lutego 1919r. został zawarty rozejm z Niemcami w Trewirze, na mocy którego walki zostały wstrzymane do 20 lutego 1919r., a ziemia ostrzeszowska powróciła po długiej niewoli w granice państwa polskiego. Władzę w Ostrzeszowie pod nadzorem Rady Ludowej pełnił do końca lutego

1919r. A. Staeckel. Z powodu choroby zastąpił go właściciel tartaku Stefan Borczyński, najstarszy członek magistratu, którego mianowano 1 marca tegoż roku na stanowisko burmistrza komisarycznego. Skończył się w Ostrzeszowie okres zaboru pruskiego, władza w mieście przeszła w ręce polskie i zaczął się nowy okres w dziejach miasta w odrodzonym Państwie Polskim.

~ 11 ~

Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie

Ratusz ostrzeszowski - siedziba magistratu, przebudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XIX w.

Grafika datowana w 1913 roku. Na parterze, po lewej stronie by ł detaliczny

sklep z bielizną i pasmanterią p. P. Urbańskiej. Po prawej stronie holu ratusza

oraz od strony wschodniej były pomieszczenia policji miejskiej. Na piętrze – biura

magistratu z salą posiedzeń.

W piwnicach areszt miejski i magazyn.

IV. W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM 1919 – 1939

Po zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim ziemia ostrzeszowska została włączona w granice odrodzonego Państwa Polskiego. Zorganizowanie polskiej administracji wymagało wymiany personelu urzędniczego, który dotychczas posługiwał się językiem niemieckim. Dopiero od

~ 12 ~ połowy maja 1919r. we wszystkich urzędach wprowadzono obowiązkowo język polski. Stopniowo malało też znaczenie Rady Ludowej w Ostrzeszowie. Dnia 11 lutego 1919r. rozwiązano radę miejską. Zorganizowano nowe wybory do rady, które zostały przeprowadzone dopiero w październiku, zwiększając liczbę radnych z 9. do 18. osób, wyłącznie Polaków. Polacy zajęli wszystkie stanowiska administracyjne, a niemieccy urzędnicy wyprowadzili się do Niemiec. Władzę wykonawczą w mieście sprawował burmistrz z 4. ławnikami, a rada miejska była władzą stanowiącą i kontrolującą. Działalność administracji miejskiej wspomagały komisje powołane przeważnie w składzie 4. osób, które działały do 1933 roku w 10. komisjach: gazowni, kanalizacji i wodociągów, rzeźni, lasów miejskich, gimnazjalnej, opieki społecznej, sanitarnej, targów, budowlanej oraz budżetowo – rewizyjnej. Na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933r. dotyczącej częściowej zmiany zasad funkcjonowania samorządu terytorialnego liczbę radnych zmniejszono do 16. członków, natomiast zwiększono uprawnienia burmistrza oraz zmieniono nazwę organu wykonawczego na „Zarząd Miejski”. W oparciu o tę ustawę zmniejszono liczbę stałych komisji o połowę i powołano komisje: elektryfikacyjną, lasu miejskiego, zakładów kanalizacji, wodociągu i gazowni, rzeźni oraz opieki społecznej. Do 1936r. w Ostrzeszowie urzędował burmistrz zawodowy wybierany na 12 – letnią kadencję. W okresie międzywojennym w latach 1919 – 1939 burmistrzami byli:

— Stefan Borczyński – wiosną 1919r. jako burmistrz komisaryczny,

— Jan Dirska (1919 – 1920), przemysłowiec i kupiec,

— Stefan Tanulski (1920 – 1922), złożył rezygnację w 1922r.,

— Florian Kasperski (1922 – 1923), kupiec, złożył rezygnację w 1923r.,

— Paweł Seydak (1923 – 1935), pełna kadencja przez 12 lat jako burmistrz zawodowy,

— Julian Żmudziński (1936 – 1939), do wybuchu wojny jako burmistrz niezawodowy, pełniący jednocześnie funkcję wójta komisarycznego na obwód ostrzeszowski,

Sekretarzami miejskimi w latach 1919 – 1939 byli: — Stefan Karolewski (1919 – 1921),

~ 13 ~

— Władysław Golus (1921 – 1928), — Stefan Szwacki (1928 – 1939).

Rada miejska w Ostrzeszowie wybierała także 4. członków do Wydziału Powiatowego, a miasto należało do Związku Miast i Koła Miast Wielkopolskich. W latach międzywojennych w mieście rozwój demograficzny przedstawiał się następująco: — w 1927r. – 5567 osób, — w 1931r. – 5901 osób, — w 1936r. – 6134 osób, — w 1938r. – 6419 osób.

Pod zarządem miasta był rozległy obszar obejmujący powierzchnię 1945 ha, z włączonymi enklawami z gromad Myje, Marydół i Olszyna, co zwiększyło ten obszar do 2082 ha. Miasto posiadało 41 ulic o łącznej długości 18450 m, w tym brukowanych 8840 m. W 1939r. w mieście było 615 budynków mieszkalnych, w tym 427 parterowych oraz 579 budynków gospodarczych. Władza miejska od 1919 roku nadzorowała infrastrukturę komunalną, tj. gazownię, wodociągi, kanalizację i rzeźnię, których działalność uzupełniała wpływy finansowe na pokrywanie bieżących wydatków. Dla budżetu miasta spore znaczenie miały również wpływy z wyrębu drzewa w lasach stanowiących własność Ostrzeszowa. Podstawę budżetów miejskich przez cały okres międzywojenny stanowiły jednak dochody z podatków państwowych, podatków samoistnych i opłat administracyjnych. Większe inwestycje miejskie, jak budowa szkół, realizowano przy pomocy zaciąganych kredytów. W latach 1937 – 1938 wybudowano częściowo sieć elektryczną, podłączając instalacje do 131. obiektów. Korzystano z zasilania z elektrowni kaliskiej. Ogólnoświatowy kryzys gospodarczy, który trwał od 1930r., przyczynił się do pogorszenia się sytuacji w mieście, czego efektem był wzrost poziomu bezrobocia. Liczba osób pozostających bez pracy kształtowała się wtedy na następującym poziomie: — w 1930r. – 103 bezrobotnych, — w 1931r. – 113 bezrobotnych, — w 1935r. – 160,

~ 14 ~

— w 1936r. – 190, — w 1937r. – 292, — w 1939r. – 210 rodzin.

Władze miejskie przychodziły z pomocą bezrobotnym poprzez czasowe zatrudnianie przy pracach melioracyjnych i naprawie ulic, zbiórki finansowe od społeczeństwa, zapomogi z dotacji i pożyczek z funduszu bezrobocia, dożywianie dzieci, dostarczanie drewna opałowego i węgla. Na zatrudnienie bezrobotnych wydatkowano w latach 1935 – 1938 rocznie około 15 do 20 tys. złotych. Działania władz miejskich w celu łagodzenia skutków bezrobocia były wspierane przez Miejski Komitet Obywatelski do Walki z Bezrobociem. Ostrzeszowski Zarząd Miasta w okresie międzywojennym, mimo skromnych środków budżetowych, realizował program zabudowy miejskiej, podniesienia estetyki i stanu higieny miasta, poprawy zdrowia mieszkańców. Ostrzeszów, choć przestał być stolicą powiatu w 1932 roku, pozostał na poziomie dobrego wielkopolskiego miasta, dystansując nawet większe miejscowości, jak Gostyń czy Wągrowiec. Dalsze plany rozbudowy miasta i jego infrastruktury oraz polepszenia bytu mieszkańców przerwała 1 września 1939 roku agresja Niemiec na Polskę.

Za zasługi w pracach Urzędu Miasta w okresie międzywojennym Rada Miejska nadała honorowe tytuły burmistrzom: — Janowi Dirsce – Honorowy Obywatel Miasta Ostrzeszowa w 1933 r., — Florianowi Kasperskiemu – Senior Miasta Ostrzeszowa w 1938 r.

~ 15 ~

Ze zbiorów p. Anny Pacanowskiej.

S T E F A N B O R C Z Y Ń S K I

Pierwszy burmistrz miasta Ostrzeszowa po odzyskaniu niepodległości Polski. Wybrany przez członków Rady Ludowej w Ostrzeszowie. Funkcję burmistrza pełnił od 1 marca 1919r. prawdopodobnie do połowy maja 1919r.

~ 16 ~

Ze zbiorów p. Mirosławy Pogorzelskiej.

J A N D I R S K A (1854 – 1941)

Przemysłowiec i handlowiec, patriota i społecznik.

Członek Rady Miejskiej w zaborze pruskim w latach 1910 – 1913. Przewodniczący Rady Miejskiej w latach 1910 – 1913. Członek Rady Miejskiej (1913 – 1919). Burmistrz miasta Ostrzeszowa (1919 – 1920). Honorowy obywatel Miasta Ostrzeszowa od 1933r.

~ 17 ~

Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie

S T E F A N T A B U L S K I

Burmistrz miasta Ostrzeszowa w latach 1920 – 1922. Złożył rezygnację z pełnienia funkcji burmistrza pod koniec 1922 roku.

~ 18 ~

Ze zbiorów Władysława Grafa.

P A W E Ł S E Y D A K

Zawodowy burmistrz miasta Ost rzeszowa pełnej kadencji przez 12 lat (1923 – 1935). W 1936 roku objął funkcj ę burmistrza w Grabowie nad Prosną.

~ 19 ~

Ze zbiorów Władysława Grafa.

J U L I A N Ż M U D Z I Ń S K I

Niezawodowy burmistrz miasta Ostrzeszowa od 1936r. do wybuchu II wojny światowej 1 września 1939r.

Studia prawnicze odbył w Wiedniu (1913-1915). Major wojsk polskich – współorganizator Ostrzeszowskiego Batalionu Obrony Narodowej w 1939r.

~ 20 ~

V. PODCZAS OKUPACJI HITLEROWSKIEJ

1 września 1939r. armia niemiecka dowodzona przez gen. Johannesa Blaskowitza około godziny 16 wkroczyła do Ostrzeszowa. Po zajęciu miasta przez niemieckiego agresora władzę w mieście przejęli dowódcy armii niemieckiej. Były to służby kwatermistrzowskie, wspomagane przez oddział policji i żandarmerii polowej. Posiadali nieograniczoną władzę, szczególnie grupa operacyjna tajnej policji państwowej. Taka grupa zwana Einsatzgrupe III przy 8 armii niemieckiej stacjonowała w Ostrzeszowie i oznaczona była w powiecie kępińskim cyfrą 1. Pierwszym niemieckim burmistrzem w Ostrzeszowie był Eryk Hofmann, Niemiec zamieszkały w okresie międzywojennym w Ostrzeszowie, członek tzw. „V kolumny”, działającej tajnie w mieście. Urząd burmistrza sprawował do końca 1939r. Jego siedzibą był ratusz, nad którego wejściem zawieszono duży napis „Rathaus” (ratusz). Po Hofmannie, w 1940r. urząd burmistrza przejął Rittgen, a w 1944r. Bierwagen i sprawował go aż do zakończenia II wojny światowej w Ostrzeszowie, tj. do dnia 20 stycznia 1945r. Wyżej wymienieni dwaj burmistrzowie byli Niemcami skierowanymi z Rzeszy, podobnie jak kierownicy szczebli administracji miejskiej oraz policjanci. Na niższych stanowiskach administracji miejskiej zatrudniono miejscowych Niemców, a nawet Polaków, z powodu trudności w obsadzie wszystkich stanowisk urzędniczych Niemcami miejscowymi lub z głębi Rzeszy, ponieważ było ich za mało. W kilka dni po zajęciu Ostrzeszowa organizowano tu niemieckie urzędy i instytucje. Do Ostrzeszowa sprowadzono z Rzeszy policję ochronną – Schutzpolizei oraz żandarmerię wiejską pod komendą oficera Mecke. Skład osobowy policji został wzmocniony przez młodych miejscowych Niemców wcielonych do tzw. Hilfspolizei (policja pomocnicza). Od początku okupacji działało w mieście więzienie i sąd grodzki (Amtsgericht), podległy sądowi specjalnemu (Sondergericht) w Kaliszu. W pierwszych dniach września 1939r. powstał w mieście urząd pracy (Arbeitsamt), a także urząd aprowizacyjny (Wirtschaftsamt). Z dniem 26 października 1939r. zniesiony został w Ostrzeszowie zarząd wojskowy. Miasto zostało włączone do Kraju Warty (Reichsgau Wartheland) i wcielone do Trzeciej Rzeszy. Administracyjnie podlegało powiatowi kępińskiemu, a ten prezesowi rejencji w Łodzi, przez niego zaś namiestnikowi Rzeszy Arthurowi Greiserowi w Poznaniu. W czasie okupacji Ostrzeszów wyznaczono jako miejsce obozu jenieckiego z oddzielną komendanturą wojskową. Wszystkim przejawom terroru i ucisku Polaków

~ 21 ~ przez okupanta przeciwstawiała się polska konspiracja polityczna i wojskowa, ale to już inny rozdział w dziejach Ostrzeszowa. W ratuszu, w którym siedzibę miały niemieckie władze miasta, do dziś są witraże założone przez Niemców w sali posiedzeń, przedstawiające herby cechów rzemieślniczych

Miejska niemiecka władza administracyjna w Ostrzeszowie (Schildberg) wydała Polakom tzw. „zgłoszenie celem policyjnego stwierdzenia ludności”, w miejsce dowodu tożsamości. Na miejscu fotografii był odcisk palca. Ten „dowód osobisty” był opieczętowany stemplem niemieckim urzędu policyjnego Rzeszy ds. rejestracji mieszkańców (Einwohner Erfassung).

~ 22 ~

VI. PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

Wyzwolenie Ostrzeszowa nastąpiło w niedzielę 21 stycznia 1945r. o godz. 8 przez oddziały radzieckie należące do I Frontu Ukraińskiego, tj. 22 Brygadę Artylerii PP i 63 Brygadę Pancerną, wchodzącą w skład 10 Korpusu Pancernego, dowodzonego przez płk N. Czuprowa. Po wyzwoleniu mieszkańcy miasta przystąpili do grzebania zabitych poprzedniego dnia w tzw. „Krwawą Sobotę” 14. obywateli z miasta i okolicy. 22 stycznia 1945r. obywatele miasta zorganizowali wiec w sali widowiskowej p. Hendrykowskiego przy placu Borek. Na tym wiecu radziecki komendant wojenny Ostrzeszowa, pozostawiony z czołówki natarcia na miasto w dniu poprzednim, ppłk. gwardii Michał Aleksandrowicz Bogomołow przekazał miasto w ręce polskich obywateli. Na wiecu, uznanym za pierwsze organizacyjne zebran ie mieszkańców miasta, wybrano Komitet Zarządu Miasta jako władzę administracyjną do czasu wyboru Miejskiej Rady Narodowej. Przewodniczącym Komitetu został inż. Edmund Dudziński, przyjmując jednocześnie funkcję pierwszego tymczasowego burmistrza miasta Ostrzeszowa. Po utworzeniu tymczasowych władz miejskich, dnia 25 marca 1945r. partie polityczne i organizacje społeczne doprowadziły do wyboru 16. członków Miejskiej Rady Narodowej, której skład w niedługim czasie zwiększono do 24. radnych. Na pierwszej sesji Rady wybrano przewodniczącego – Teofila Grafa, powołano sekretarza i Prezydium Miejskiej Rady. Funkcję sekretarza objął Tadeusz Kobylański, uczeń gimnazjum okresu międzywojennego, który jednak po kilku dniach został powołany do służby wojskowej. Jego stanowisko przejął Stefan Pacanowski i pełnił funkcję sekretarza w Radzie Miejskiej prawie do końca maja 1945r., a następnie wyjechał na studia wyższe do Poznania. Nad wejściem do budynku ratusza zawieszono duży szyld: „Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie”. Funkcję przewodniczącego i sekretarza Rady pełniono tylko w określone dni tygodnia. Społecznie prowadzono Biuro Rady.

~ 23 ~

Ze zbiorów Władysława Grafa.

Ratu sz w Ostrzeszowie Siedziba Miejskiej Rady Narodowej w pierwszych latach po II wojnie światowej. Budynek zewnętrznie pokryty pnącym bluszczem.

W A C Ł A W D I R S K A

Wiceburmistrz miasta Ostrze- szowa od 22 stycznia do 31 grudnia 1945r.

Burmistrz miasta Ostrzeszowa od 1 stycznia 1946r. do 31 marca 1948r.

Ze zbiorów Barbary Dirska

~ 24 ~

Ze zbiorów Władysława Grafa.

T E O F I L G R A F

Pierwszy po wojnie Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie od 25 marca do 30 czerwca 1945r.

~ 25 ~

Już 23 stycznia 1945r., po wiecu mieszkańców w dniu poprzednim, na którym wybrano Komitet Miasta Ostrzeszowa, Przewodniczący Komitetu inż. Edmund Dudziński wydał zaświadczenia wybranym członkom Komitetu. Wymagały one zatwierdzenia przez radzieckiego Komendanta Wojennego Miasta Ostrzeszowa. Takie zaświadczenie jednocześnie było nocną przepustką, bowiem obowiązywała godzina policyjna (w godz. od 600 – 1900), dlatego że utrzymywał się stan wojny z Niemcami, który trwał do 10 maja 1945r. Z tym dniem zakończyła się także misja radzieckiego wojennego Komendanta Miasta Ostrzeszowa.

Tłumaczenie zaświadczenia: Potwierdzam! Komendant garnizonu (podpis prawie nieczytelny, prawdopodobnie: pp łk Michał Bogomołow).

Zarząd Miejski w Ostrzeszowie powoływał wydziały administracyjne, m.in. Biuro Ewidencji Ruchu Ludności. Na rozkaz Komendanta Wojennego Miasta Ostrzeszowa z dnia 14 lutego 1945r. Biuro Ewidencji Ruchu Ludności przy Zarządzie Miejskim w Ostrzeszowie wydawało zaświadczenia jako tymczasowe dowody osobiste dla obywateli zamieszkujących w mieście. Zaświadczenia te były

~ 26 ~ stemplowane na odwrocie okrągłą pieczęcią Milicji Obywatelskiej i podpisywane przez Komendanta posterunku w Ostrzeszowie.

Ze zbiorów Władysława Grafa.

Kserokopia oryginału zaświadczenia rejestracyjnego.

Prezydium Miejskiej Rady Narodowej było organizatorem pracy Rady oraz rozwoju życia gospodarczego i społecznego w mieście. Pierwszym wybieralnym burmistrzem miasta od dnia 25 marca 1945r. był inż. Edmund Dudziński, dotychczasowy burmistrz, tzw. „tymczasowy”. Wiceburmistrzem został Wacław Dirska, który 1 stycznia 1946r. został burmistrzem, pełniąc tę funkcję do końca marca 1948r. Z tego stanowiska został odwołany na skutek nacisku Urzędu Bezpieczeństwa (UB) w Kępnie. Posądzono go niesłusznie o przynależność do struktur podziemia działającego jeszcze AK. W jego mieszkaniu funkcjonariusze UB z Kępna przeprowadzili nawet szczegółową rewizję (także na strychu budynku, w którym mieszkał), lecz bez spodziewanych rezultatów. Była to prowokacja. Do pracy w Magistracie Miasta Ostrzeszowa, bo taką nazwę przyjęto zwyczajowo z nazewnictwa z okresu międzywojennego, ochotniczo zgłaszali się

~ 27 ~ przedwojenni uczniowie gimnazjum i liceum, umiejący dobrze pracować w administracji miejskiej. Czynności urzędnicze wykonywali nieodpłatnie, uznając je za patriotyczny obowiązek naprawy tego, co zniszczył okupant. Taki stan trwał do czasu wznowienia nauki w gimnazjum i liceum w Ostrzeszowie w początkach maja 1945r. Praca Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie wyzwalała wśród mieszkańców miasta inicjatywy do podejmowania i realizacji czynów społecznych w oparciu o uchwały dotyczące zadań planów wieloletnich. Zachodziły przemiany organizacyjne w strukturach Miejskiej Rady Narodowej w warunkach ustrojowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Ze zbiorów Władysława Grafa. Tłumaczenie: Z a ś w i a d c z e n i e Okaziciel tego dokumentu ob. Władysław Graf ur. 25.5.1923, zam. w mieście Ostrzeszów ul. Zamkowa 2 – jest pracownikiem oddziału budownictwa zatrudniony jako kierownik oddziału.

Ostrzeszów, dn. 1 lutego 1945r. Komitet Rady Narodowej m. Ostrzeszowa Dudzi ński Edmund

Postscriptum: Zaświadczenie to stanowiło jednocześn ie przepustkę na poruszanie się po mieście po godzinach policyjnych, jeszcze w stanie wojennym, okazywane patrolom radzieckich żołnierzy wojennej komendantury.

~ 28 ~

Strukturę i przemiany władzy miejskiej po drugiej wojnie światowej można rozdzielić na trzy okresy: — władzy burmistrzowskiej wzorowanej na czasie mi ędzywojennym w latach 1945 – 1950, — administracji w warunkach PRL w latach 1950 – 1990, — powrotu władzy burmistrzowskiej od 1990r. W bieżącym 2005 roku będziemy obchodzić 15 – lecie demokratycznej normalności, od 2004 roku w warunkach członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Aby ustosunkować się do wymienionych okresów, należy cofnąć się w czasie do 1948r., kiedy to usunięty został ze stanowiska burmistrza Wacław Dirska uważany za politycznego oponenta. Wakat burmistrza został obsadzony poprzez ingerencję i nacisk Miejskiego Komitetu Współdziałania PPR i PPS. Na burmistrza wytypowano przedwojennego weterana ruchu robotniczego, Antoniego Ma łyszkę, zupełnie nie przygotowanego do sprawowania burmistrzowskiego urzędu. O fakcie jego nominacji zdecydowały jednak względy czysto polityczne. Funkcję burmistrza pełnił on od kwietnia 1948r. do marca 1950r. Pracę w Urzędzie Miasta wykonywali doświadczeni urzędnicy, a burmistrz był osobą reprezentacyjną. Nadszedł drugi okres administracji miasta już w odmiennych warunkach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1950 – 1990, kiedy w miejsce funkcji burmistrza wybierano Przewodniczących Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. W sali Miejskiej Rady Narodowej dnia 17 czerwca 1950r. zostało wybrane Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie pod przewodnictwem Jana Witwickiego, dotychczasowego burmistrza miasta Grabowa nad Prosną, doświadczonego administratora miejskiego. W tym czasie w administracji miejskiej w Ostrzeszowie zatrudniono już 19 pracowników umysłowych i 2 pracowników fizycznych. Rozpoczął się nowy etap zarządzania i rozbudowy miasta. Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Jan Witwicki dobrze się sprawdzał w roli gospodarza miasta. Już w 1950r. zostało powołane Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej, któremu podlegały: wodociągi, kanalizacja, gazownia, Zakład Oczyszczania Miasta, kąpielisko i służba drogowa. W Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej było zatrudnionych 16 pracowników umysłowych i 47 fizycznych. Został utworzony Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych, przemianowany w 1958r. na Administrację Domów Mieszkalnych.

~ 29 ~

W grudniu 1954 roku została wybrana nowa Miejska Rada Narodowa w składzie 40. radnych, która uchwaliła plan gospodarczy do 1960 roku. Kiedy na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 1954r. ponownie utworzono po 22 latach Powiat Ostrzeszowski, w pracach Miejskiej Rady Narodowej odnotowano wiele przemian. Powiat Ostrzeszowski rozpocz ął swoją działalność 1 stycznia 1955r. Reaktywowanie powiatu przyczyniło się w dużym stopniu do dynamicznego rozwoju gospodarczego miasta. Najdobitniej przejawia ło się to w budownictwie mieszkaniowym komunalnym, spółdzielczym, zakładowym i indywidualnym. Ponadto rozwinął się przemysł, usługi i rzemiosło, handel oraz działalność banków. Usprawniono i rozszerzono zakres działalności gospodarki komunalnej. Dobrej działalności władz miejskich, kierowanych przez przewodniczącego Jana Witwickiego do 1971 roku (przez 21 lat), należy także przypisać rozwój oświaty, kultury i sportu w mieście i gminie. Od chwili reaktywowania powiatu, a przedtem od przybycia do Ostrzeszowa Jana Witwickiego, w latach 1950 – 1966, tj. w ciągu 15 lat liczba mieszkańców wzrosła o 36% (w 1950r. wynosiła 6075 osób, a w 1966r. 8300 osób).

A N T O N I M A Ł Y S Z K A

Burmistrz miasta Ostrzeszowa od kwietnia 1948r. do marca 1950r.

Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie.

~ 30 ~

Ze zbiorów Jerzego Dembskiego.

J A N W I T W I C K I

Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie w latach 1950 – 1971.

~ 31 ~

Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie Jan Witwicki, sprawując do końca swojego pracowitego życia tę funkcję, zmarł 27 czerwca 1971r. Po nim funkcję przewodniczącego przejął Jerzy Dembski, z zawodu pedagog, dotychczasowy sekretarz Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie, zatrudniony od 12 listopada 1969r. Oficjalnie mianowany na Przewodni czącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie został 25 sierpnia 1971r. Obejmował to stanowisko do 20 marca 1973r. Na skutek zmian ustawowych o radach narodowych Jerzy Dembski do 31 października 1975r. kontynuował pracę włodarza miasta, lecz już pod nazwą Naczelnika Miasta Ostrzeszowa, a później Naczelnika Miasta i Gminy Ostrzeszów. W czasie jego kadencji, przez okres ponad pięcioletni, w Ostrzeszowie wykonano bardzo wiele inwestycji, mających na celu polepszenie warunków bytu i zamieszkania obywateli, zmiany w zabudowie i komunikacji oraz poprawę estetyki i wyglądu miasta. Lista tych dokonań jest zresztą długa. Celem uściślenia tematu „Urzędy Miejskie” należy się Czytelnikom informacja o istnieniu Urzędu Gminy w Ostrzeszowie. Otóż do 1974r. urząd miasta i urząd gminy były oddzielnymi instytucjami administracyjnymi. Urząd Gminy Ostrzeszów powstał na bazie istniejących już od 1954r. Gromad, a jego biura mieściły się przy ul. Chmielnej. Połączenie tych urzędów w jedną jednostkę administracyjną nastąpiło w czerwcu 1975r. Po odwołaniu Jerzego Dembskiego ze stanowiska Naczelnika Miasta Ostrzeszowa, co nastąpiło w związku z nowym podziałem administracyjnym państwa polskiego i utworzeniem nowego województwa kaliskiego, partyjne władze powiatowe, w porozumieniu z władzami szczebla wojewódzkiego, obsadziły z dniem 1 listopada 1975r. urząd naczelnika gminy osobą Mariana Kubiaczyka, który funkcję tę sprawował do 1990r., tj. przez 15 lat. Pełniąc urząd Naczelnika Miasta i Gminy Ostrzeszów realizował on wytyczone plany rozwoju i rozbudowy miasta oraz jego bliskiego otoczenia w granicach gminy ostrzeszowskiej. Sprawdził się też jako dobry gospodarz i zwierzchnik podległych mu stanowisk urzędniczych. Za jego kadencji miasto i gmina wykonały dalsze inwestycje, szczególnie rozbudowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w rejonie miasta i wsi. W mieście wybudowano nową przychodnię specjalistyczną, rozbudowano gazociąg i w znacznym zakresie mieszkalnictwo komunalne. Zmodernizowano oświetlenie miasta i okolic.

~ 32 ~

Rozszerzono i zmodernizowano telefonizację na wsiach oraz wykonano jeszcze wiele innych potrzebnych miastu i gminie inwestycji. Równolegle z procesem rozwoju Ostrzeszowa powiększał się personel urzędniczy, który wymagał odpowiednich pomieszczeń biurowych. Od 1945r. do 1975r. władze miasta zajmowały wszystkie pomieszczenia w ratuszu na ostrzeszowskim rynku, a urząd gminy mieścił się przy ul. Chmielnej jako oddzielna i samodzielna instancja. Dopiero od 1975r. Urząd Miasta i Gminy przeniósł swą siedzibę do budynku sądu rejonowego w Ostrzeszowie, przy ul. Zamkowej 31. Czas jednak mijał i warunki lokalowe okazały się znów niewystarczające. Wystąpiła potrzeba nadbudowy gmachu o trzecie piętro, co zostało zrealizowane w latach 1972 – 73.

J E R Z Y D E M B S K I

Przewodniczący Prezydium

Miejskiej Rady Narodowej

w Ostrzeszowie w latach

1971 – 1973.

Naczelnik Miasta

Ostrzeszów w latach

1973 – 1975.

Ze zbiorów Jerzego Dembskiego.

~ 33 ~

. Ze zbiorów p. Janiny Kubiaczyk

M A R I A N K U B I A C Z Y K

Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej

W Ostrzeszowie w latach 1975 – 1990.

~ 34 ~

Ze zbiorów Władysława Grafa

Budynek Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie przy ul. Bohaterów Stalingradu nr 31 – pr zed przebudową.

Fot. Władysław Graf (2004r.)

Gmach Urzędu Miasta i Gminy w Ostrzeszowie po przebudowie w latach 1972 –1973.

~ 35 ~

Począwszy od 1989 roku zmieniła się Polska. Nastąpił upadek totalitarnego systemu i zapoczątkowany został proces demokratycznych przemian oraz transformacji ustrojowej. W 1990 roku Ustawą o samorządzie terytorialnym ustanowiono demokratyczny samorząd gminny. Reforma samorządowa gmin według opinii znawców była reformą najbardziej udaną. W miastach i gminach powstały regulacje prawne dotyczące działania samorządu i instytucji samorządowych oraz firm komunalnych. Od 1990r. organem stanowi ącym i kontrolnym samorządu stała się Rada Miejska. Przywrócono urząd burmistrza, który sprawował władzę wykonawczą. W latach 1990 – 2002 burmistrz przewodniczył Zarządowi Miasta i Gminy, liczącemu wg statutu 5 – 7 członków (przez większą część działalności w skład Zarządu - z burmistrzem włącznie - wchodziło 7. członków).

W I i II kadencji samorządu (lata 1990 – 1998) urząd Burmistrza Miasta i Gminy Ostrzeszów pełnił dr inż. Stanisław Wabnic. W I kadencji (lata 1990 – 1994) radni powierzyli mu ten urząd jako osobie spoza Rady Miejskiej, zaś w II kadencji (lata 1994 – 1998) wybrano go spośród radnych. Okres transformacji ustrojowej był niełatwy dla mieszkańców ostrzeszowskiej ziemi. Nastąpiła likwidacja wielu zakładów pracy, a w szczególności Fabryki Urządzeń Mechanicznych w Ostrzeszowie. Sukcesem burmistrza i ówczesnego samorządu były przede wszystkim działania, które doprowadziły do powstania nowych miejsc pracy, co radykalnie zmniejszyło stopę bezrobocia z 26% do 8%. Stworzono również - poprzez umiejscowienie w Ostrzeszowie lokalnych urzędów oraz instytucji administracji publicznej i sądownictwa – niezbędne warunki, dzięki którym możliwe było utworzenie powiatu ostrzeszowskiego.

W III kadencji (lata 1998 – 2002) funkcję burmistrza Rada Miejska powierzyła dr inż. Zbyszkowi Szmajowi. Podobnie jak w kadencji poprzedniej został on wybrany spośród radnych i stał na czele Zarządu Miasta i Gminy. Działania burmistrza i samorządu skoncentrowane były na poprawie warunków życia mieszkańców, które zaowocowały wieloma przedsięwzięciami w różnych obszarach działalności. Dnia 1 stycznia 1999r. kolejna reforma administracyjna przywróci ła Powiat Ostrzeszowski, w którego skład – jako niezależna jednostka samorządowa – weszło także Miasto i Gmina Ostrzeszów.

~ 36 ~

W wyborach samorządowych IV kadencji, które miały miejsce jesienią 2002r. burmistrz – już jako jednoosobowy organ wykonawczy samorządu - wyłaniany był przez mieszkańców miasta w sposób bezpośredni. W pierwszej turze wyborów na burmistrza kandydowały następujące osoby: Jan Góra, Marian Lamek, Stanisław Wabnic, Mariusz Witek. Ponieważ żadna z tych kandydatur nie uzyskała wymaganej, ponad 50 – procentowej ilości głosów – dnia 10 listopada 2002r. nastąpiła druga tura wyborów, do której zakwalifikowali się Stanisław Wabnic i Mariusz Witek. Wybory te wygrał dr inż. Stanisław Wabnic, który z dniem 19 listopada 2002r. został Burmistrzem Miasta i Gminy Ostrzeszów już po raz trzeci i który ten urząd piastuje nadal, z pozytywnym skutkiem dla mieszkańców miasta i gminy, mimo trudnej sytuacji z powodu niedoboru potrzebnych finansów na realizację założonych celów. Szczególną uwagę zwraca na stworzenie warunków do powstania nowych miejsc pracy poprzez politykę proinwestycyjną, wspomaganą w możliwie największym stopniu środkami Unii Europejskiej, do której Polska przystąpiła od 1 maja 2004r. W tej trudnej pracy wspomagają go w szczególności dobrze przygotowani do działalności samorządowej radni Rady Miejskiej Ostrzeszów, na czele z jej Przewodniczącym mgr Edwardem Skrzypkiem, a także zastępca burmistrza mgr inż. Mariusz Witek, który pełni tę funkcję nieprzerwanie od 1994 roku.

Należy raz jeszcze podkreślić, iż piętnastoletni okres działalności samorządu, począwszy od 1990 roku był okresem bogatym w inwestycje, które zmieniły oblicze naszego miasta. W mieście i gminie Ostrzeszów wybudowano 2 szkoły podstawowe, 2 sale gimnastyczne przy szkołach, oczyszczalnię ścieków, stację uzdatniania wody, założono we wszystkich wsiach wodociągi, telefony, rozbudowano dwie sieci telefoniczne, sieć gazową, zbudowano nowe place, chodniki, ulice, parkingi, wymieniono oświetlenie miasta i wsi na energooszczędne, rozbudowano sieć oświetleniową. Dokonano remontów szkół podstawowych, ulic, chodników, stadionu sportowego z położeniem nawierzchni tartanowej, jak również basenu kąpielowego. Działania inwestycyjne, ukierunkowane na nowoczesną, funkcjonalną, przyjazną mieszkańcom i inwestorom gminę będą kontynuowane zgodnie z opracowanymi strategiami rozwoju.

~ 37 ~

Ze zbiorów tygodnika ,,Czas Ostrzeszowski’’.

dr inż. S T A N I S Ł A W W A B N I C

Burmistrz Miasta i Gminy Ostrzeszów w latach 1990 – 1998

(I i II kadencja samorządu) oraz od 2002 roku (IV kadencja samorządu).

~ 38 ~

Ze zbiorów p. Zbyszko Szmaja.

dr inż. Z B Y S Z K O S Z M A J

Burmistrz Miasta i Gminy Ostrzeszów w latach 1998 –2002

(III kadencja samorządu).

Obecnie radny Sejmiku Samorządowego Województwa Wielkopolskiego.

~ 39 ~

Ze zbiorów Urzędu Miasta i Gminy w Ostrzeszowie.

mgr E D W A R D S K R Z Y P E K

Przewodniczący Rady Miejskiej Ostrzeszów IV kadencji samorządu

(2002 - 2006).

Członek Zarządu Miasta i Gminy Ostrzeszów w latach 1998 – 2002.

Przewodniczący Komisji Oświaty Rady Miejskiej w latach 1994 – 1998.

~ 40 ~

W latach 1990 – 2002 Przewodniczącymi Rady Miejskiej w Ostrzeszowie byli: — mgr Zygmunt Żurawski od 1990r. do 1993r. Jego pełną kadencję do 1994r. przerwała śmierć w 1993r., — mgr inż. Zdzisław Filipczak od 1993r. do 1994r., obejmując stanowisko Przewodniczącego Rady Miejskiej w Ostrzeszowie do końca I kadencji samorządu po Zygmuncie Żurawskim, — inż. Zenon Lewek w latach II kadencji samorządu, tj. od 1994 do 1998 roku, — mgr inż. Ryszard Rewinkowski w latach III kadencji samorządu, tj. od 1998 do 2002 roku. W samorządową działalność ostatnich 15. lat zaangażowanych było wiele osób, czego przykładem są poniższe zestawienia.

KADENCJE SAMORZĄDU MIASTA I GMINY OSTRZESZÓW

L.p. Kadencja samorządu Okres kadencji 1. I KADENCJA 27 maja 1990r. – 26 maja 1994r.

2. II KADENCJA 19 czerwca 1994r. – 19 czerwca 1998r. 3. III KADENCJA 11 października 1998r. – 10 października 2002r. 4. IV KADENCJA od 27 października 2002r. do zakończenia kadencji w 2006r.

ILOŚĆ RADNYCH I PODJĘTYCH PRZEZ RADĘ MIEJSKĄ UCHWAŁ

L.p. Ilość radnych Ilość podjętych uchwał I KADENCJA SAMORZĄDU 1. 31 368 II KADENCJA SAMORZĄDU 2. 28 437 III KADENCJA SAMORZĄDU 3. 28 314 IV KADENCJA SAMORZĄDU (do 27.05.2005r.) 4. 21 220 Razem uchwał 1339

~ 41 ~

RADNI RADY MIEJSKIEJ OSTRZESZÓW

Lata kadencji, L.p. Nazwisko i imię w której pełniony był mandat radnego 1. BARTOŚ Grzegorz 1990 - 1994 2. CZECHOWSKI Józef 1990 - 1994 3. DOLATA Helena 1990 - 1994 4. FILIPCZAK Zdzisław 1990 - 1994 5. GÓRA Zbigniew 1990 – 1994, zmarł 01.08.1999 6. GRZYB Andrzej 1990 - 1994 7. JANOWSKI Włodzimierz od 1990 do dnia śmierci, zmarł 01.03.1993 8. JANULEK Jerzy 1990 – 25.02.1993 9. JASTRZĘBSKI Zbigniew 1990 - 1994 10. KOBIELA Tadeusz 1990 - 1994 1990 – 25.02.1993, 1998 – 2002, 11. KOSZARNY Jerzy 2002 – 12.06.2003 12. KOWALSKI Janusz 1990 - 1994 13. KUBIAK Antoni 1990 – 1994, 1994 -1998 14. KUBOŚ Czesław 1990 – 27.11.1992 15. MACKANIĆ Henryk 1990 – 1994, 1994 –1998, 2002 - nadal 16. NIESOBSKI Piotr 1990 - 1994 17. NOWACZYK Leszek 1990 - 1994, zmarł 12.03.2001 18. ODROBIŃSKI Sławomir 1990 – 1994, 1994 –1998, 1998 – 2002, 2002 - nadal 19. OLEJNICZAK Alfons 1990 – 1994, 1994 - 1998 20. OWCZAREK Andrzej 1990 - 1994 21. PAWLAK Bogdan 1990 – 05.11.1992 22. POKUSA Bolesław 1990 - 1994 23. PRZYBYLSKI Kazimierz 1990 - 1994 24. STEFAŃSKI Wiktor 1990 - 1994 25. ŚCIERSKI Mieczysław 1990 - 1994 26. TORZ Irena 1990 - 1994 27. TRZCIŃSKI Wiesław 1990 – 05.11.1992 28. WAWRZYNOWICZ Henryk 1990 - 1994 1990 – 1994, 1994 –1998, 1998 – 2002, 29. WITEK Mariusz w IV kadencji do 06.12.2002, w związku z powołaniem na Zastępcę Burmistrza 30. ŻURAWSKI Zygmunt od 1990 do dnia śmierci, zmarł 18.09.1993 31. CHOWAŃSKI Stefan 14.12.1993 - 1994 32. KUŹBIŃSKI Stefan 23.05.1993 - 1994 33. WILCZAK Jacek 23.05.1993 - 1994 34. BARGENDA Leonard 1994 – 1998, 1998 - 2002 35. BOROWICZ Lech od 1994 do dnia śmierci, zmarł 29.01.1996 36. CHACHUŁA Maria 1994 - 1998 37. CIEPLIK Jan Marek 1994 - 1998 38. GRUCHOCKI Ludwik 1994 - 1998

~ 42 ~

39. JURKIEWICZ Kazimierz 1994 – 1998, 1998 - 2002 40. KAJSER Henryk 1994 –1998, 1998 – 2002, 2002 - nadal 41. KAJSER Zbigniew 1994 - 1998 42. KONARSKI Andrzej 1994 - 1998 43. KROWICKI Andrzej 1994 - 1998 44. LEWEK Zenon 1994 - 1998 45. NOWAK Franciszek 1994 - 1998 46. OBSADNY Antoni 1994 –1998, 1998 – 2002, 2002 - nadal 47. PAPIERNIK Jan 1994 –1998, 1998 – 2002 48. POHL Marek 1994 –1998, 1998 – 2002, 2002 - nadal 49. RUBIK Szymon 1994 - 1998 50. SKRZYPEK Edward 1994 –1998, 1998 – 2002, 2002 - nadal 1994 –1998, 1998 – 2002, w IV kadencji 51. WABNIC Stanisław zrezygnował z mandatu radnego, ponieważ został wybrany Burmistrzem 52. WIĘCEK Grzegorz 1994 – 1998, 2002 - nadal 53. WIŚNIEWSKI Stanisław 1994 –1998, 1998 – 2002 54. ZAWADA Adam 1994 –1998, 1998 – 2002, 2002 - nadal 55. ZAWADKA Maria 1994 - 1998 56. ZMYŚLONY Kazimierz 1994 - 1998 57. JÓZEFIAK Aleksander 26.05.1996 - 1998, 1998 – 2002, 2002 - nadal 58. CZWORDON Marek 1998 - 2002 59. DADACZYŃSKI Ryszard 1998 – 2002, 28.08.2003 - nadal 60. DEMBSKA Halina 1998 - 2002 61. LAMEK Marian 1998 - 2002 62. LIZAKOWSKI Zygmunt 1998 – 2002, 21.12.2002 - nadal 63. MAKLES Jerzy 1998 - 2002, zmarł 04.02.2005 64. REWINKOWSKI Ryszard 1998 - 2002 65. OSTROWICZ Zygmunt 1998 – 2002, 2002 - nadal 66. PAWLAK Walerian 1998 - 2002 67. SIKORA Krystyna 1998 – 2002, 2002 - nadal 68. SZCZOT Franciszek 1998 - 2002 69. SZMAJ Zbyszko 1998 - 2002 70. SZULCZYŃSKI Jerzy Marek 1998 - 2002 71. TULISZKA Jacek 1998 – 10.02.2000 72. KALINA Ryszard 16.03.2000 - 2002 73. BOCIĄGA Adam 2002 - nadal 74. DERENDAL Elżbieta 2002 - nadal 75. GÓRA Jan 2002 - nadal 76. PAREŃSKI Marian 06.12.2002 - nadal 77. PAUŚ Karol 2002 - nadal 78. SUCHANECKI Arkadiusz 2002 - nadal 79. SZYMAŃSKA Mieczysława 2002 - nadal 80. SZYMAŃSKI Ryszard 2002 - nadal

~ 43 ~

PRZEWODNICZĄCY I WICEPRZEWODNICZĄCY

RADY MIEJSKIEJ OSTRZESZÓW

Okres pełnienia L.p. Nazwisko i imię Funkcja funkcji I KADENCJA SAMORZĄDU Przewodniczący Rady Miejskiej 1. ŻURAWSKI Zygmunt 1990 – 18.09.1993 2. FILIPCZAK Zdzisław 10.11.1993 - 1994 Zastępcy Przewodniczącego Rady 1. FILIPCZAK Zdzisław 1990 – 10.11.1993 2. JANULEK Jerzy 1990 – 25.02.1993 3. MACKANIĆ Henryk 10.11.1993 - 1994 4. NIESOBSKI Piotr 25.02.1993 - 1994 II KADENCJA SAMORZĄDU Przewodniczący Rady Miejskiej 1. LEWEK Zenon 1994 - 1998 Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej 1. MACKANIĆ Henryk I Wiceprzewodniczący 1994 - 1998 2. ZAWADKA Maria II Wiceprzewodniczący 1994 - 1998 III KADENCJA SAMORZĄDU Przewodniczący Rady Miejskiej 1. REWINKOWSKI Ryszard 1998 - 2002 Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej 1. LAMEK Marian I Wiceprzewodniczący 1998 - 2002 2. PAPIERNIK Jan II Wiceprzewodniczący 1998 - 2002 IV KADENCJA SAMORZĄDU Przewodniczący Rady Miejskiej 1. SKRZYPEK Edward 2002 - nadal Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej 1. SZYMAŃSKA Mieczysława I Wiceprzewodniczący 2002 - nadal 2. SZYMAŃSKI Ryszard II Wiceprzewodniczący 2002 - nadal

BURMISTRZOWIE MIASTA I GMINY OSTRZESZÓW

L.p. Nazwisko i imię Okres pełnienia urzędu 19.06.1990 – 1994, 1. WABNIC Stanisław 07.07.1994 – 1998, i 19.11.2002 - nadal 2. SZMAJ Zbyszko 03.11.1998 - 2002

ZASTĘPCY BURMISTRZA MIASTA I GMINY OSTRZESZÓW

L.p. Nazwisko i imię Okres pełnienia funkcji 1. WITEK Mariusz 07.07.1994 – nadal

~ 44 ~

ZARZĄD MIASTA I GMINY OSTRZESZÓW

L.p. Nazwisko i imię Okres pełnienia funkcji I KADENCJA SAMORZĄDU WABNIC Stanisław - 1. 1990 - 1994 Przewodniczący 2. DOLATA Helena 1990 - 1994 3. TORZ Irena 1990 - 1994 4. KOBIELA Tadeusz do 17.12.1990 5. POKUSA Bolesław od 17.12.1990 - 1994 6. TRZCIŃSKI Wiesław do 05.11.1992 7. MACKANIĆ Henryk od 05.11.1992 - 1994 8. KOSZARNY Jerzy 1990 - 25.02.1993 9. FILIPCZAK Zdzisław od 25.02.1993 - 1994 II KADENCJA SAMORZĄDU WABNIC Stanisław - 1. 1994 - 1998 Przewodniczący WITEK Mariusz – Zastępca 2. 1994 - 1998 Przewodniczącego 3. JURKIEWICZ Kazimierz 1994 - 1998 4. KONARSKI Andrzej 1994 - 1998 5. ODROBIŃSKI Sławomir 1994 - 1998 6. POHL Marek 1994 - 1998 7. ZAWADA Adam 1994 - 1998 III KADENCJA SAMORZĄDU SZMAJ Zbyszko - 1. 1998 - 2002 Przewodniczący WITEK Mariusz – Zastępca 2. 1998 - 2002 Przewodniczącego 3. JURKIEWICZ Kazimierz 1998 - 2002 4. KAJSER Henryk 1998 - 2002 5. MAKLES Jerzy 1998 – 31.07.2002 6. ODROBIŃSKI Sławomir 1998 - 2002 7. SKRZYPEK Edward 1998 - 2002

SEKRETARZE MIASTA I GMINY OSTRZESZÓW

L.p. Nazwisko i imię Okres pełnienia funkcji 1. POWĄZKA Mirosław 20.06.1990 – 28.09.1995 2. OFIERSKI Włodzimierz 28.09.1995 – 30.09.1999 3. PIEKARCZYK Włodzimierz 22.12.1999 - nadal

SKARBNIK MIASTA I GMINY OSTRZESZÓW

L.p. Nazwisko i imię Okres pełnienia funkcji 1. BUKIEWICZ Józef 27.09.1990 – nadal

~ 45 ~

Ze zbiorów tygodnika ,,Czas Ostrzeszowski’’.

mgr inż. M A R I U S Z W I T E K

Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Ostrzeszów od 1994 roku. Członek Zarządu Miasta i Gminy Ostrzeszów od 1994 do 2002r. Przewodniczący Komisji Budżetu Rady Miejskiej w latach 1992 - 1994

~ 46 ~

VII. STRUKTURA ORGANIZACYJNA

W tym rozdziale przedstawiono struktury organizacyjne Urzędu Miasta i Gminy w Ostrzeszowie wg stanu obecnej IV kadencji. Jego działalność reguluje w szczególności „Regulamin Organizacyjny Urzędu Miasta i Gminy w Ostrzeszowie”, stanowiący „Załącznik do Zarządzenia Nr 17/2003 Burmistrza Miasta i Gminy Ostrzeszów z dnia 10 czerwca 2003 roku”. Poszczególne wydziały urzędu i samodzielne stanowiska pracy oraz ich podległość obrazuje schemat, zamieszczony poniżej.

SCHEMAT ORGANIZACYJNY URZEDU MIASTA I GMINY W OSTRZESZOWIE

SCHEMAT ORGANIZACYJNY URZĘDU MIASTA I GMINY W OSTRZESZOWIE

~ 47 ~

Władza wykonawcza sprawowana jest jednoosobowo przez Burmistrza Miasta i Gminy Ostrzeszów, dr inż. Stanisława Wabnica, wykonującego swoje zadania przy pomocy Urzędu Miasta i Gminy, którego jest kierownikiem. Współdziałają z nim: — mgr inż. Mariusz Witek – Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Ostrzeszów, — mgr Włodzimierz Piekarczyk – Sekretarz Miasta i Gminy Ostrzeszów, — Józef Bukiewicz – Skarbnik Miasta i Gminy Ostrzeszów. Wydziałami Urzędu kierują naczelnicy, z wyjątkiem Urzędu Stanu Cywilnego, na czele którego stoi kierownik. Samodzielne stanowiska pracy podległe są burmistrzowi. Pełnomocnikiem ds. wyborów – urzędnikiem wyborczym i administratorem ds. bezpieczeństwa informacji są pracownicy urzędu wyznaczeni przez burmistrza. Spośród pracowników urzędu burmistrz wyznacza również osoby wchodzące w skład Pionu Ochrony Informacji Niejawnych, kierowanego przez Pełnomocnika. W chwili obecnej w Urzędzie pracują – włącznie z burmistrzem i jego zastępcą - 52 osoby na stanowiskach administracyjnych, 5 funkcjonariuszy Straży Miejskiej, 7 osób na stanowiskach obsługi oraz 2 mechaników – kierowców OSP. Najważniejszym aktem prawnym, regulującym działalność ostrzeszowskiego samorządu jest „Statut Miasta i Gminy Ostrzeszów’’, stanowiący ,,Załącznik do Uchwały Nr VI/67/2003 Rady Miejskiej z dnia 23 kwietnia 2003 roku’’. Organem stanowiącym i kontrolnym samorządu Miasta i Gminy Ostrzeszów jest 21. osobowa Rada Miejska, którą w IV kadencji samorządu (lata 2002-2006) kieruje Przewodniczący mgr Edward Skrzypek, współpracujący z Wiceprzewodniczącymi: Mieczysławą Szymańską i Ryszardem Szymańskim oraz przewodniczącymi stałych Komisji Rady: — Markiem Pohlem, Przewodniczącym Komisji Rewizyjnej, — Aleksandrem Józefiakiem, Przewodniczącym Komisji Budżetu i Przestrzegania Prawa, — Krystyną Sikorą, Przewodniczącą Komisji Planowania i Rozwoju, — Grzegorzem Więckiem, Przewodniczącym Komisji Oświaty, Kultury, Sportu i Zdrowia, — Adamem Zawadą, Przewodniczącym Komisji Gospodarki Komunalnej i Rolnictwa. Ponadto w skład Rady Miejskiej Ostrzeszów wchodzą następujący radni: Adam Bociąga, Ryszard Dadaczyński, Elżbieta Derendal, Jan Góra, Henryk Kajser, Zygmunt Lizakowski, Henryk Mackanić, Antoni Obsadny, Sławomir Odrobiński

~ 48 ~

(jedyny radny wchodzący w skład Rady Miejskiej przez wszystkie kadencje), Zygmunt Ostrowicz, Marian Pareński, Karol Pauś, Arkadiusz Suchanecki. Działalność miasta i gminy jako podmiotu władzy samorządowej wspomagana jest przez gminne jednostki organizacyjne i pomocnicze. Do jednostek organizacyjnych miasta i gminy - zgodnie z „Załącznikiem Nr 3 do Statutu Miasta i Gminy Ostrzeszów” - należą:

1. Urząd Miasta i Gminy, a w jego strukturze Urząd Stanu Cywilnego, 2. Ośrodek Sportu i Rekreacji, 3. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, 4. Zakład Obsługi Placówek Oświatowych, 5. Przedszkole Publiczne Nr 1 z Grupą Żłobkową, 6. Przedszkole Publiczne Nr 5, 7. Przedszkole Publiczne Nr 6, 8. Przedszkole w Rogaszycach, 9. Szkoła Podstawowa Nr l w Ostrzeszowie, 10. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Ostrzeszowie, 11. Szkoła Podstawowa Nr 3 w Ostrzeszowie, 12. Szkoła Podstawowa w Niedźwiedziu, 13. Szkoła Podstawowa w Olszynie, 14. Szkoła Podstawowa w Potaśni, 15. Szkoła Podstawowa w Rojowie, 16. Szkoła Podstawowa w Rogaszycach 17. Szkoła Podstawowa w Siedlikowie, 18. Szkoła Podstawowa w Szklarce Przygodzickiej, 19. Gimnazjum Nr 1 w Ostrzeszowie, 20. Gimnazjum Nr 2 w Ostrzeszowie, 21. Gimnazjum w Siedlikowie.

Według „Załącznika Nr 4 do Statutu Miasta i Gminy Ostrzeszów” do jednostek pomocniczych należy 6 dzielnic miasta Ostrzeszowa, oznaczonych numerami od 1 do 6 (przykładowa nazwa: Dzielnica Nr 1 w Ostrzeszowie) oraz 20 sołectw, do których należą Sołectwa: Bledzianów, Jesiona, Kochłowy, Korpysy, Kotowskie, Kozły, Kuźniki, Marydół, Myje, Niedźwiedź, Olszyna, Pustkowie Południe, Pustkowie Północ, Rogaszyce, Rojów, Siedlików, Szklarka Myślniewska, Szklarka

~ 49 ~

Przygodzicka, Turze, Zajączki. Organami dzielnicy są: Rada Dzielnicy w liczbie 15. osób i Zarząd Dzielnicy w liczbie 3 – 5 osób (obecnie zarządy wszystkich dzielnic występują w maksymalnym, pięcioosobowym składzie), ze stojącym na jego czele Przewodniczącym Zarządu Dzielnicy. Organami sołectwa są: Zebranie Wiejskie oraz Sołtys, wspomagany przez 4 – 7 osobową Radę Sołecką. W strukturach Miasta i Gminy Ostrzeszów występują również następujące gminne osoby prawne – instytucje kultury: Ostrzeszowskie Centrum Kultury oraz Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Ostrzeszów im. Stanisława Czernika. Ponadto w obszarze zadań komunalnych działają 4 spółki z o.o., będące całkowicie własnością gminy: Zakład Oczyszczania, Zakład Gospodarki Mieszkaniowej, Zakład Energetyki Cieplnej i Wodociągi Ostrzeszowskie. Funkcję jednoosobowego Zgromadzenia Wspólników tych spółek sprawuje burmistrz, będący również jednocześnie Przewodniczącym Zgromadzenia Wspólników. Gmina posiada również większość udziałów w Spółce Wodno – Ściekowej „Strzegowa” oraz udziały w spółce „Oświetlenie Uliczne i Drogowe w Kaliszu”. Jak widać z powyższego - zakres działania, administrowania, nadzoru i odpowiedzialności samorządu miasta i gminy jest bardzo szeroki. Aby uzmysłowić czytelnikom zasięg obsługi naszej Małej Ojczyzny – Ziemi Ostrzeszowskiej, podstawowe dane statystyczne według stanu ze stycznia 2005 roku przedstawia zamieszczona tabelka.

PODSTAWOWE DANE LICZBOWE

Lp. WYSZCZEGÓLNIENIE ILOŚĆ Ilość mieszkańców w gminie 1 23 760 łącznie z miastem Ilość mieszkańców 2 15 014 w mieście Ostrzeszowie 3 Powierzchnia miasta i gminy 187 km2 4 Powierzchnia miasta Ostrzeszowa 12 km2 5 Ilość wsi 21 6 Ilość dzielnic w Ostrzeszowie 6 7 Powierzchnia użytków rolnych 79,9 km2 8 Ilość gospodarstw rolnych 1 300 9 Powierzchnia lasów w gminie 73 km2 10 Ilość firm 1 900

~ 50 ~

Na zakończenie rozdziału dotyczącego ,,Struktury organizacyjnej’’ nie można pominąć faktu, ze Samorząd oraz Władze Miasta i Gminy w Ostrzeszowie przychylnie ustosunkowane są do organizacji pozarządowych, o czym świadczy nieodpłatne udostępnienie im pomieszczeń w gmachu Urzędu. Swoje siedziby mają tu lokalne zarządy następujących organizacji:

— Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Ostrzeszowie, — Związku Inwalidów Wojennych, — Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów, — Polskiego Czerwonego Krzyża, — Polskiego Związku Niewidomych, — Stowarzyszenia ,,Uniwersytet Trzeciego Wieku’’

W budynku Urzędu Miasta i Gminy Ostrzeszów znajduje się część struktur organizacyjnych, w tym władze samorządowe Starostwa Ostrzeszowskiego, Miejsko – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Zakład Obsługi Placówek Oświatowych, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin w Poznaniu – Oddział Terenowy w Ostrzeszowie oraz Związek Spółek Wodnych. W budynku ratusza ma swą siedzibę Urząd Stanu Cywilnego oraz Muzeum Regionalne im. W ładysława Golusa. Miasto i Gmina Ostrzeszów współdziała również z innymi jednostkami samorządowymi, będąc m.in. członkiem Związku Gmin Ziemi Ostrzeszowskiej, Związku Miast Polskich, Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolskich, Związku Gmin Zlewni Górnej Baryczy oraz Wielkopolskiego Ośrodka Studiów Samorządowych.

VIII. HERBY MIASTA OSTRZESZOWA

Zewnętrznym znakiem każdego miasta, a nawet gminy, jest herb. Herb miasta Ostrzeszowa prawdopodobnie został ustanowiony podczas lokacji miasta przez króla Ludwika Węgierskiego (1370-1382). Wtedy został określony jego kształt i wizerunek. Ostrzeszów jako miasto królewskie na prawach magdeburskich zachowa ło regułę wizerunku herbowego dla miast królewskich, wg której na tarczy heraldycznej umieszczano orła z godła państwowego w całości lub wyrażonego w części. Dla herbu Ostrzeszowa przyjęto nie całego orła z godła państwowego, lecz jego głowę z szyją (w niektórych okresach wyobrażano orła w całości).

~ 51 ~

Na podstawie różnych publikacji dotąd wydanych i dotyczących herbów miast polskich, artykułów prasowych i pism okolicznościowych oraz opisów kronikarskich dokonałem próby odtworzenia herbów ostrzeszowskich, które były używane na przestrzeni od XIV w. po czasy dzisiejsze. Używane do 1919 roku rozrysowałem osobiście, późniejsze są skopiowane z różnych archiwaliów lub Uchwał Rady Miejskiej Ostrzeszowa z 1922r. i 1990r. Bardzo często wizerunki herbu miasta Ostrzeszowa, przy zachowaniu podstawowych akcentów, były rysowane według osobistych wizji grafików w formach przez nich stosowanych.

Wiek XIV Wiek XVII Wiek XVIII

Głowa białego orła Pieczęć wójtowska Pieczęć przechowy- z godła państwowego – dlatego tylko głowa wana w Muzeum Naro- w koronie z krzyżem. orła białego bez korony dowym w Warszawie. Trzy gwiazdki symboli- i gwiazdek. Głowa orła w koronie zują przyległe do mias- bez krzyża. Zamiast ta miejscowości: Siedli- gwiazdek u dołu tarczy ków, Zajączki, Mechni- herbowej dwie skrzyżo- ce. wane gałązki. U góry tarczy data 1785.

Wiek XIX Wiek XIX Wiek XIX

Czasy Księstwa W czasie Prus Dla zaakcento- Warszawskiego (1807- Południowych jako wy- wania dominacji władzy 1815). Cały orzeł biały raz niewoli orzeł cały pruskiej nad miastem w koronie z krzyżem, i czarny w koronie bez Schildberg (Ostrzeszów) siedzący na murze po krzyża, siedzący na na piersi orła pruskiego prawej stronie wieży murze po lewej stronie umieszczono literę ,,F’’ fortecznej. wieży fortecznej. Tłok jako inicjał panującego pieczęci znajduje się w Prusach Fryderyka. w Państwowym Archi- U góry tarczy wum w Poznaniu. Na herbowej umieszczono tarczy heraldycznej brak dwie gwiazdki. gwiaz- dek.

~ 52 ~

Rok 1912 Rok 1919 Rok 1922 Herb Ostrzeszowa ze znakiem ,,F’’ na piersi Po odzyskaniu Rada Miejska Ostrze- czarnego orła ustanowiony niepodległości Polski szowa 8 marca 1922r. przez władzę pruską, został wzorowano się począt- jednogłośnie uchwaliła przy- kowo (od wiosny 1919r.) n ieznacznie zmieniony wrócenie herbu z XIV w. przez dodanie litery ,,R’’. na pieczęci z okresu o wyglądzie: ,,Na tarczy Ówczesny magistrat zaboru pruskiego, usta- głowa orła z koroną na pru ski na posiedzeniu wiając jednak na murze głowie i szyją poziomo 21 marca 1912r. uwidocznił orła białego w koronie uciętą, zwróconą profilem l itery stanowiące inicjały z krzyżem. w prawo. W kątach szczytu ,,FR’ ’ (Fridericus Rex – tarczy – sześcioramienna Fryderyk Król), co miało gwiazda, taka sama pod podkre ślić niemieckość ściętą szyją orła, na osi m iasta mimo większej pionowej tarczy. Tarcza her- l iczebnie ludności polskiej bu ma być w kolorze zam ieszkałej w Ostrzeszo- czerwonym, na niej głowa wie. orła z szyją białą, ze złotą

koroną i trzema sześcio- promiennymi gwiazdami zło- temi’’

Prawo używania herbu miasta Ostrzeszowa nadało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ,,Dekretem z dnia 27 maja 1922 roku’’. Do 1934r. Ostrzeszów posiadał herb z 1922r. Z niewiadomych powodów, może z wyobraźni rytownika, któremu zlecono wykonanie matrycy herbu do kliszy drukarskiej w 1934r. do wydanej jednodniówki pt. „Regionalna Wystawa Rolniczo- Przemysłowa Powiatu Kępińskiego w Ostrzeszowie”, pojawił się herb Ostrzeszowa zmieniony: z korony na głowie orła zdjęto krzyżyk, orzeł ma otwarty dziób z językiem nienaturalnie długim, upierzenie głowy orła zbyt gęste, a gwiazdy rozdzielono na 6 pól.

Takim herbem posługiwano się na okolicznościowych drukach i planszach oraz czołówce

,,Gazety Ostrzeszowskiej’’ aż do wybuchu II wojny światowej, a także po jej zakończeniu. W okresie powojennym także zmieniono wizerunek herbu

Ostrzeszowa według różnych wizji grafików, nie przestrzegając uchwały Rady Miejskiej z 1922r.

~ 53~

Jednak Magistrat Miasta Ostrzeszowa od 1922 roku do wybuchu II wojny światowej oraz po wyzwoleniu w styczniu 1945r. stosował pieczątkę z herbem ustanowionym przez Radę Miejską 8 marca 1922 roku.

Pieczątka Magistratu Miasta Ostrzeszowa stosowana w latach 1922 – 1939 oraz 1945 – 1946, ukryta i przechowana przez Polaków w czasie

okupacji, prawdopodobnie przez p. Stefana Szwackiego – sekretarza Magistratu Miasta Ostrzeszowa.

Ostatecznie sprawę uregulowania wizerunku herbu Miasta Ostrzeszowa rozwiązała Rada Miejska I kadencji po przywróceniu funkcji burmistrza i wyborze na to stanowisko dr inż. Stanisława Wabnica, gdy Przewodniczącym Rady Miejskiej był mgr Zygmunt Żurawski. Wtedy Rada Miejska w Ostrzeszowie ,,Uchwałą Nr 7/32/90 z dnia 27 września 1990r. w sprawie ochrony herbu i barw Miasta i Gminy Ostrzeszów’’, postanowiła ściśle określić i zastrzec warunki używania herbu i barw, które sprecyzowała w pięciu paragrafach:

§ 1

Organizacje, partie i stowarzyszenia mogą używać herbu i barw w trakcie

wszelkich imprez i uroczystości o charakterze niekomercyjnym.

§ 2

Umieszczenie herbu lub barw Miasta i Gminy na przedmiotach

przeznaczonych do obrotu handlowego, drukach i prospektach reklamowych

wymaga zgody Zarządu, który może wyrazić zgodę na korzystanie odpłatne lub

nieodpłatne.

§ 3

Bez zgody Zarządu można używać herbu i barw Miasta i Gminy w drukach i

informatorach turystycznych, publikacjach naukowych, prasie i twórczo ści

artystycznej z wyłączeniem rzemiosła artystycznego.

§ 4

Uchwałę wykonuje Zarząd.

§ 5

Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

~ 54 ~

Wzór herbu Miasta Ostrzeszowa oraz flagi Miasta i Gminy Ostrzeszów zosta ły również opublikowane w „Załączniku Nr 2 do Statutu Miasta i Gminy Ostrzeszów”, w którego aktualnej wersji uchwalonej dnia 23 kwietnia 2003 roku § 3 stanowi: ,,1. Herbem Miasta i Gminy jest herb miasta Ostrzeszowa określony zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 3 października 1936 roku w sprawie zatwierdzenia herbu miasta Ostrzeszów (MP nr 241, poz. 421) o następującej postaci: „W polu czerwonym ukoronowana głowa (z szyją) orła srebrnego zwrócona w prawo o dziobie złotym bez języka; wokół głowy trzy gwiazdy sześciopromienne wrozstrój - dwie u czoła tarczy, jedna w dole, korona i gwiazdy – złote”. Wzór herbu określa załącznik nr 2 do niniejszego Statutu. 2. Barwy Miasta i Gminy określa jej flaga w kształcie prostokąta, w którym proporcja długości do szerokości wynosi 8:5, o barwach trzy pasy poziome przez całą długość flagi, jednakowej szerokości w kolorach od góry: białym, czerwonym i żółtym. W układzie pionowym barwy umieszcza się w kolejności od lewej: kolor biały, czerwony i żółty. Wzór flagi określa załącznik nr 2 do niniejszego Statutu. 3. Zasady używania herbu i barw Gminy określa Rada.’’

Autor projektu herbu –

Czesław Bojszczak

Załącznik Nr 2 do Statutu Miasta i Gminy Ostrzeszów

~ 55 ~

Załącznik Nr 2 do Statutu Miasta i Gminy Ostrzeszów

Wstępny projekt flagi opracował Czesław Bojszczak, przy współpracy Burmistrza dr inż. Stanisława Wabnica i Przewodniczącego Rady

Miejskiej mgr Zygmunta Żurawskiego. Został on zatwierdzony Uchwałą Nr V/31/90 Rady Miejskiej w Ostrzeszowie z dnia 27 września 1990r.

VI. PARTNERSTWO Z ZAGRANICĄ

Zarząd Miasta i Gminy Ostrzeszów podjął postanowienie rozwijania współpracy z zagranicą poprzez nawiązanie stosunków partnerskich z miastem z krajów zachodnich. Dnia 27 grudnia 1999r. zapisano w protokole nr 50/59 zadanie pozyskania miasta partnerskiego z Niemiec. Podjęto Uchwałę Rady Miejskiej z dnia 31 maja 2001 Nr XXIX/213/2001 w sprawie zawarcia umowy partnerskiej z niemiecką Gminą Stuhr.

~ 56 ~

~ 57 ~

~ 58 ~

Ze zbiorów Urzędu Miasta i Gminy w Ostrzeszowie.

Dnia 24 lipca 2001 roku w ostrzeszowskim ratuszu zosta ła podpisana

umowa o współpracy partnerskiej między gminą Ostrzeszów i gminą Stuhr.

Umowę podpisali w języku polskim, siedząc od lewej: ze strony gminy Stuhr: - Rolf Döring

Dyrektor Urzędu

- Wilfried Huntemann

Burmistrz, ze strony gminy Ostrzeszów: - Zbyszko Szmaj

Burmistrz,

- Ryszard Rewinkowski

Przewodniczący Rady Miejskiej

~ 59 ~

Ze zbiorów Urzędu Miasta i Gminy w Ostrzeszowie.

Dnia 17 października 2001 roku w Stuhr potwierdzono podpisaną

umowę partnerska pomiędzy gminami Stuhr i Ostrzeszów.

Umowę podpisali w języku niemieckim, siedząc od lewej:

ze strony gminy Stuhr: - Rolf Döring

Dyrektor Urzędu

- Wilfried Huntemann

Burmistrz,

ze strony gminy Ostrzeszów: - Zbyszko Szmaj

Burmistrz,

- Ryszard Rewinkowski

Przewodniczący Rady Miejskiej

Podpisana umowa partnerska umożliwiła współpracę i wzajemną pomoc na różnych płaszczyznach życia, np. wymianę doświadczeń na temat struktur gminnych, rozwoju w dziedzinie gospodarki, szkolnictwa, usług socjalnych, kultury i sportu. Plany współpracy co roku są wzajemnie uzgadniane. Porozumienie zostało zawarte na czas nieokreślony. Umowa partnerska jest jednym z przejawów współpracy w ramach porozumienia pomiędzy krajami w Unii Europejskiej. Współpraca partnerska Ostrzeszowa i Stuhr była i jest kontynuowana z pozytywnym skutkiem w okresie ostatnich czterech lat, tj. od czasu jej zawarcia i obustronnego podpisania. Nie sposób szczegółowo wymienić wszystkich zdarzeń z lat 2001 – 2004. Efekty współpracy są widoczne w różnych dziedzinach. Zrealizowano m.in.:

~ 60 ~

— w zakresie działalności sportowej – 6 imprez, — we współpracy ze szkołami – 5 spotkań oraz podarowanie płytek ściennych i podłogowych dla SP w Szklarce Przygodzickiej, — w obszarze działalności kulturalnej – 5 wystaw, — w zakresie pomocy humanitarnej – 3 dostawy ze Stuhr wyposażenia dla szpitala i DPS w Kobylej Górze. Ponadto rezultatami współpracy są: — spotkania – 3 konferencje wspólne celem uściślenia współdziałania, — liczne publikacje prasowe w Stuhr i w Ostrzeszowie, — wspólne działania w ramach współpracy środowisk osób niepełnosprawnych (w tym udział w Targach Bożonarodzeniowych w Stuhr). W działaniach tych uczestniczyły Warsztaty Terapii Zajęciowej z Ostrzeszowa, Doruchowa oraz Kuźnicy Grabowskiej, a także Domy Pomocy Społecznej z Ostrzeszowa, Kobylej Góry oraz miejscowości Kochłowy. — wspólne zawody strażackie – 1 impreza, — badania historyczne – rozpoczęto uzgodnienia, — coraz liczniejsze kontakty organizacji polskich i niemieckich (m.in. Kurkowego Bractwa Strzeleckiego, harcerzy) oraz osób prywatnych.

Obecnie współpraca partnerska nie jest koordynowana na szczeblu samorządów zaprzyjaźnionych gmin, lecz poprzez organizacje pozarządowe - stowarzyszenia, utworzone zarówno przez stronę polską, jak i niemiecką. W lutym 2002 roku rozpoczęło w Ostrzeszowie działalność ,,Stowarzyszenie Współpracy Partnerskiej Gmin Ostrzeszów i Stuhr”, którego podstawowe cele działalności statutowej są następujące: 1) wspieranie rozwoju współpracy partnerskiej pomiędzy gminą Ostrzeszów i gminą Stuhr, 2) wspieranie nawiązywania osobistych przyjaźni między mieszkańcami obu jednostek terytorialnych, 3) propagowanie i udzielanie pomocy, w szczególności młodzieży, przy organizowaniu wymiany: a) grup młodzieżowych, klubów i organizacji sportowych, b) uczniów i nauczycieli, c) przedstawicieli z dziedziny kultury i sztuki,

~ 61 ~

d) przedstawicieli innych organizacji społecznych i gospodarczych, e) reprezentantów samorządów, 4) wymiana i upowszechnianie rozwiązań stosowanych w obu jednostkach terytorialnych oraz informacji, 5) promowanie współpracy partnerskiej, 6) współudział w organizowaniu wspólnych spotkań, imprez dotyczących integracji europejskiej i promocji obu jednostek terytorialnych, 7) współpraca w zakresie pomocy społecznej.

Należy podkreślić, że władze Miasta i Gminy Ostrzeszów są otwarte na rozszerzanie współpracy partnerskiej z miastami innych krajów Europy.

~ 62 ~

PP OO SS ŁŁ OO WW II EE

Niniejsze opracowanie powstało w 15. rocznicę działalności samorządu Miasta i Gminy Ostrzeszów. Nie ma w nim szczegółowego zapisu przedsięwzięć i dokonań – wymagałoby to bowiem odrębnych opracowań. Jest ono próbą spojrzenia na to, jak wyglądała organizacja samorządowej władzy na przestrzeni wieków. Pokazuje również, iż w każdym momencie dziejów naszego miasta i regionu zawsze znajdowali się ludzie, którzy nie bali się odpowiedzialności i pracy dla dobra ostrzeszowskiej społeczności, ludzie których było tak wielu, że nie sposób ich wszystkich wymienić. Dzięki nim nasze miasto sukcesywnie zmieniało swój wygląd i dziś możemy widzieć tego efekty. Powstały nowe ulice, place, chodniki, rozbudowana została infrastruktura komunalna, baza kulturalna, turystyczna i sportowa, stworzono warunki do powstania nowych miejsc pracy. Nie zapomina się o historii Ostrzeszowa i o jego patriotycznych tradycjach. Chwila obecna jest pewnym etapem drogi, na której jest jeszcze wiele do zrobienia. Tę kartę działalności samorządu zapiszą przyszłe pokolenia. Za to, co zostało dokonane dziękuję tym wszystkim, którzy się do tego przyczynili, w szczególności radnym, pracownikom samorządowym, społeczeństwu, tym dla których dobro naszej Małej Ojczyzny jest wartością najcenniejszą. Dziękuję autorowi – Panu Władysławowi Grafowi za ogromny wkład pracy włożony w napisanie tej wartościowej publikacji, a także wszystkim, którzy przyczynili się do jej powstania.

Stanisław Wabnic

Burmistrz Miasta i Gminy Ostrzeszów

~ 63 ~

Ź R Ó D Ł A I M A T E R I A Ł Y

DRUKOWANE:

- Władysław Golus, Stanisław Nawrocki ,,Ostrzeszów przeszłość i teraźniejszość’’, Poznań 1969 - Stanisław Nawrocki ,,Dzieje Ostrzeszowa’’, Kalisz 1980 - Bogusław Polak, Marek Rezler ,,Z dziejów Grabowa nad Prosną’’, Kalisz 1990

PISANE: - Urząd Miasta i Gminy w Ostrzeszowie – materiały archiwalne, - Muzeum Regionalne im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie – zbiory, - Władysław Graf – archiwalia prywatne.

WYWIADY: - mgr Edward Skrzypek, Przewodniczący Rady Miejskiej Ostrzeszów, - dr inż. Stanisław Wabnic, Burmistrz Miasta i Gminy Ostrzeszów, - mgr inż. Mariusz Witek, Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Ostrzeszów, - mgr Włodzimierz Piekarczyk, Sekretarz Miasta i Gminy Ostrzeszów, - Jerzy Dembski, Naczelnik Miasta i Gminy Ostrzeszów (1971 – 1975).

KORESPONDENCJA: - Anna Pacanowska – zam. Wisła - Stefan Pacanowski – zam. Poznań.

FOTOGRAFIE: - Muzeum Regionalne im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie, - Anna Pacanowska z Wisły, - Władysław Graf z Ostrzeszowa, - Mirosława Pogorzelska z Ostrzeszowa, - Barbara Dirska z Ostrzeszowa, - Jerzy Dembski z Ostrzeszowa. - Zbyszko Szmaj z Ostrzeszowa, - Janina Kubiaczyk z Ostrzeszowa, - tygodnik ,,Czas Ostrzeszowski’’.

Wydanie w ramach cyklu ,,Zeszyty Ostrzeszowskie’’

Nr 82

Publikacja została wydana dzięki inicjatywie Burmistrza Miasta i Gminy Ostrzeszów dr inż. Stanisława Wabnica

Życzliwej pomocy autorowi podczas przygotowania publikacji do druku udzielili:

— mgr Edward Skrzypek, Przewodniczący Rady Miejskiej Ostrzeszów, — mgr Włodzimierz Piekarczyk, Sekretarz Miasta i Gminy Ostrzeszów, — mgr Wojciech Bąk, młodszy referent w Wydziale Organizacyjnym UMiG – edycja graficzna materiału, — mgr Wanda Dubis – redakcja techniczna, — mgr Mirosława Rzepecka – dyrektor Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie

Wymienionym – w imieniu Czytelników oraz własnym - wyrazy podziękowania

składa autor

Okładka tytułowa:

Herb miasta Ostrzeszowa według projektu Czesława Bojszczaka, ustanowiony w 1990 roku

Okładka tylna:

Ratusz ostrzeszowski przebudowany w drugiej połowie XIX w.

Siedziba władz miejskich do 1955r.

Obecnie – siedziba Urzędu Stanu Cywilnego w Ostrzeszowie oraz Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie,

Poniżej – taśma z kolorów flagi miejskiej

Strona tytułowa:

Pieczęć miejska Ostrzeszowa z 1642r., używana jeszcze w XIX w.

Opracowanie graficzne: mgr Wojciech Bąk

Redakcja techniczna: mgr Wanda Dubis

Wydawca:

Urząd Miasta i Gminy w Ostrzeszowie

Ostrzeszów 2005