De Kempische Genealoog is een uitgave van Familiekunde Vlaanderen, Regio Kempen en verschijnt in maart, juni september en december. Gelieve artikels, advertenties, aankondigingen van activiteiten, in te leveren vóór de 10de van de maand waarin het blad verschijnt bij:

Victor Bertels, Thierry de Renesselaan,1, 2390 [email protected]

Gelieve alle correspondentie voor Regio-Kempen te zenden naar: Theo Peeters, Stwg op Zevendonk 38/1 2300 e-mail: [email protected] tel: 014/41.89.86

Studiezaal : Kasteel de Renesse Lierselei 30, B-2390 Malle (Oostmalle) Website: www.fv-kempen.be

Erevoorzitter : Eugeen Van Autenboer (†) Erebestuurslid: Florent Bosch (†) Ereleden: Elisa Nijs (†) Jos Van Breen (†) Voorzitter: Marc Van den Cloot Salphensebaan 24, 2390 Malle 03/312.26.54 [email protected] Ondervoorzitter: Frans Renaerts Sint-Jozefslaan 78, 2400 Mol 014/81.48.27 [email protected] Secretaris: Theo Peeters Stwg op Zevendonk 38/1 2300 Turnhout 014/41.89.86 [email protected] Penningmeester: Victor Bertels Thierry de Renesselaan 1, 2390 Malle 03/312.29.89 [email protected] Bestuursleden: Dago Peeters Burg. Bossaertlaan 10, 2350 014/55.61.00 Webmaster [email protected]

Mariette Backs Wandelweg 4, 2980 Halle- 03/383.26.16 [email protected]

Paul Desseyn Druivenlaan 1, 2390 Malle 03/312.14.07 [email protected]

Gerard Keysers Berkenlaan 8, 2275 Poederlee 014/88.22.84 [email protected]

Andre Sannen Achterbos 208, 2400 Mol 014/31.93.26 [email protected]

Herman Van de Leur Schorvoortstraat 117, 2300 Turnhout 014/41.67.46 [email protected]

Andre Van Steenbergen Pastorijstraat 19, 2275 Wechelderzande 03/383.38.69 [email protected]

E D I T O R I A A L

Wanneer deze editie in uw handen komt loopt 2015 op zijn einde, en is het de moment om even achteruit te blikken op het voorbije werkingsjaar. -Familiekunde Vlaanderen vierde zijn 50 jarig bestaan met een groots opgevat congres in het Felix archief in Antwerpen. Wij konden ons verheugen op twee druk bezette dagen met eminente sprekers en een vijftig tal standen. Een minpunt was spijtig genoeg de totale afwezigheid van enige media belangstelling. Blijkbaar zijn plaatselijke openingen van café’s of privé feestjes belangrijker nieuws voor bepaalde kranten of TV stations! -We kregen wel respons op onze vraag om een TV programma over afstamming. In samenwerking met het productiehuis Blashoffski werd het programma “Ben ik familie van…” ingeblikt voor KETNET. Een reeks van zes afleveringen waarin jongeren tussen de 9 en 14 jaar op zoek gingen naar hun voorouders. De zender verbond daar eveneens het “stambos” aan waar kinderen hun eigen kwartierstaat konden maken en insturen. -Vlaams stam werd in een nieuwe “format” gestoken en de artikelen meer gespreid over gans Vlaanderen werden tevens leesbaarder gemaakt. De transformatie kan als geslaagd beschouwd worden. -Het DNA project, oorspronkelijk initiatief van Regio Kempen, kent een blijvend succes. Het werd uitgebreid over gans België en Frans Vlaanderen en ook de Nederlandse “Zonen van Adam” zullen deelnemen aan dit project om hun resultaten van 17 markers te verruimen tot 37 markers. Dit alles onder het impuls van onze voorzitter Marc Van den Cloot en de medewerking van het onderzoeksteam van de KUL. -Onze klassieke genealogische dagen, telkens de eerste woensdag van de maand, kenden een blijvend succes. Onze uitgebreide bibliotheek biedt immers de mogelijkheid om ter plaatse heel wat informatie te verzamelen, ook al is die verspreid over verschillende gemeenten. -Wij konden ook rekenen op heel wat leden en sympathisanten die ons in grote getale bidprentjes en rouwbrieven bezorgden of tijdelijk ter beschikking stelden om digitaal te verwerken. Met heel veel inzet van Mariette Backs en Andre Sannen worden die allemaal ingescand en/of geklasseerd. -Alhoewel het lidmaatschap van Familie Vlaanderen over het algemeen wat onder druk staat, stellen wij vast dat het aantal leden van Regio Kempen op peil blijft. Dit tijdschrift probeert er voor te zorgen dat plaatselijk nieuws naar de leden doorstroomt. Een bijzondere dank gaat uit naar Maria De Bie die ons uitgebreide copy bezorgt over soldaten uit de eerste wereldoorlog. Misschien zijn er nog lezers die documentatie hebben die in aanmerking komt voor publicatie in onze Kempische Genealoog. Overwin de drempelvrees en laat het ons weten. Meer uitgebreid nieuws vind u in ons jaarverslag 2015 dat begin februari op onze website zal verschijnen.

Wij wensen al onze leden vreugdevolle eindejaarsfeesten en een gezond en hoopvol 2016 Vic Bertels

3

DOMEIN de RENESSE vzw : 30 JAAR

Al vele jaren pronkt het kasteel de Renesse van Oostmalle op de voorpagina van de Kempische Genealoog. Het is de thuisbasis van FV Regio-Kempen en vele genealogen hebben al kennis kunnen maken met het kasteel en zijn prachtige omgeving.

Geschiedenis van het kasteel

De heren van Oostmalle duiken op rond 1300 en na 1302 blijken er twee heerlijkheden te bestaan. In 1374 koopt Costijn van Berchem een halve heerlijkheid. Willem van Berchem bouwde tussen 1461 en1464 een nieuw kasteel . Van deze “Berchemburcht” is niets bekend. De enig zichtbare overblijfselen zijn de keldermuren van de donjon en de tornooibalk in de ridderzaal. Willems dochter Elisabeth huwde Wouter van Hamal en erfde zo de bezittingen van Oostmalle. Via Hamal kwamen daar uitgebreide Limburgse en Waalse gebieden bij. Anna van Hamal huwde in 1501 met Frederik van Renesse, uit het Zeeuwse geslacht, die onder meer drossaard van Breda,raadsheer van Keizer Karel V en stadhouder van Holland, Zeeland en Friesland was.Door dit huwelijk werden twee families verenigd die aanzienlijke bezittingen hadden. In 1505 verwierf Frederik van Filips de Schone (vader van Karel V) de hoge rechtsmacht over de halve heerlijkheid van Oostmalle. Na Frederiks dood in 1538, volgde zijn zoon Jan hem op in al zijn functies. Hij huwde Elisabeth van Nassau, bastaarddochter van graaf Hendrik III van Nassau, oom van Willem de Zwijger. De Nassau’s kwamen vaak in Oostmalle en Willem de Zwijger had er een eigen Prinsenkamer.

Jan van Renesse en het kasteel dat hij liet bouwen 1545/1548

Jan van Renesse liet tussen 1545-48 een nieuw kasteel bouwen. Een gravure van rond 1680 in het boek Notitia Marchonatus van baron Jacques Le Roy is de oudste bekende afbeelding. Het kasteel kende zijn grootste uitstraling in de 16de eeuw. Bewoond door een familie met aanzien, lag het op de reisweg van heel wat groten der aarde: Keizer Karel V, landvoogdes Margaretha van Parma, de graaf en de gravin van Hoorn, Willem van Oranje en vele anderen. In 1602 kocht Frederik de andere halve heerlijkheid van de priorin van het klooster van Onze- Lieve-Vrouw-Presentatie. Zo werd hij de eerste heer van heel Oostmalle. Na zijn dood trok

4

de familie rond 1635 naar ’s Herenelderen nabij Tongeren. Enkel dienstpersoneel en de dorpsschout, als vertegenwoordiger van de heer, woonden nog in de dienstgebouwen. Het kasteel werd verwaarloosd en uiteindelijk werden het vervallen opperhof en de kasteelhoeve in 1793 volledig afgebroken en het afbraakmateriaal verkocht.

De nieuwe bloeiperiode

In 1830 verkocht graaf Clément Wenceslas de Renesse-Breidbach het kasteeldomein. De koper van de Oostmalse bezittingen was burggraaf Léonard du Bus de Gisignies. Tijdens het Hollands bewind was hij achtereenvolgens lid en later voorzitter van de Tweede kamer, gouverneur van Zuid Brabant (huidige provincies Vlaams en Waals Brabant en Antwerpen) en tenslotte tot werd hij commissaris-generaal van Nederlands Oost-Indië. Na zijn terugkeer in 1830 (nog voor de Belgische revolutie) benoemde Willem I hem tot staatsminister. Het kasteel werd tot landhuis omgevormd, het domein werd helemaal ommuurd en hij liet een typisch Engelse tuin aanleggen met merkwaardige bomen o.a. drie Sequoia Wellingtonia’s of mammoetbomen. De familie du Bus woonde drie generaties lang in Oostmalle.

Opnieuw in handen van de Renesse

In 1896 huwde Isabelle, enige dochter van Bernard-Daniel du Bus, met Maximiliaan de Renesse Breidbach. Na haar dood in 1912 hertrouwde de graaf met haar nicht Godelieve, de enige dochter van Chrétien, de andere du Bus-erfgenaam. Zo kwam het enorme du Buspatrimonium geheel in handen van de familie de Renesse-Breidbach. In 1920 verbouwde Maximiliaan het kasteel in Vlaamse neorenaissancestijl, de werken stopten echter na de afwerking van de rechtervleugel. De 16de eeuwse linkervleugel bleef bestaan maar raakte in verval. De zonen uit het eerste huwelijk van graaf Maximiliaan woonden het langst op het kasteel. Graaf Thierry volgde zijn vader op als burgemeester in 1933 en bleef dat, met uitzondering van de jaren 1966-72, tot aan zijn dood in 1973 Het kasteel overleefde gelukkig de tornado die de kerk volledige verwoestte en het centrum van Oostmalle op 25 juni 1967 zwaar teisterde.

5

Gemeentelijk patrimonium

Na de dood van Thierry de Renesse kocht de gemeente in 1982 een domein van 27 ha. van de familie de Renesse. Het kasteel was dan een beschermd monument. In 25 maart 1985 werd, mee op initiatief Marc Van den Cloot, voorzitter van Familiekunde

Vlaanderen en van Regio Kempen, in de schoot van de gemeente Malle een vzw opgericht met als doel het beheer van het domein de Renesse. 30 jaar en diverse renovaties later is het kasteel en zijn omgeving een pareltje in het patrimonium van de gemeente Malle. Dank zij een schare van vrijwilligers werden de activiteiten van de vzw geleidelijk uitgebouwd en kan de vereniging een waaier van mogelijkheden aanbieden aan het grote publiek. Het kasteel biedt héél wat mogelijkheden. U kan verschillende zalen huren voor feesten, recepties, tentoonstellingen, vergaderingen, concerten, seminaries, lessenreeksen of andere gebeurtenissen. Dit kan zowel voor particulieren als voor bedrijven.

Het kasteel is ook beschikbaar voor verenigingen of families die een uitstap plannen. Zij kunnen het kasteel bezoeken onder leiding van een gids. Ook parkwandelingen, met gids, kunnen aangevraagd worden. Deze activiteiten kunnen omkaderd worden met koffie en gebak die u in de Ridderzaal van het kasteel worden aangeboden. Het kasteel is vrij toegankelijk iedere zondag van 13 tot 18 uur. Op zondagnamiddag om 15u neemt één van de kasteelgidsen je mee doorheen het kasteel. Vrijwilligers staan iedere zondagnamiddag van 13 tot 18uur en maandagnamiddag van 13 tot 17 uur ter uwer beschikking voor een drankje in het kasteelcafé “Het Binnenhof”.

Domein de Renesse, Lierselei 30 2390 Malle www.domeinderenesse.be [email protected] tel: 03 311 55 91

6

SOLDATEN UIT DE EERSTE WERELDOORLOG

Maria De Bie

JOANNES FRANCISCUS MEULEMANS

Geboren: te Arendonk op 26 augustus 1887

Hij is getrouwd te Arendonk op 08/10/1910 met Maria Constancia PEETERS, ° 14/01/1891

Ouders: Adrianus Benedictus) MEULEMANS °Arendonk 06/08/1854, en er overleden op 07/05/1938

Hij is getrouwd (2) te Arendonk op 24/05/1886 met Maria Josephina VAN DIJCK ° Poppel 28/08/1865, overleden te Arendonk op 10/09/1945.

Hij was eerder getrouwd (1) op 09/06/1877 met Suzanne Norbertina Van Dijck ° te Westmeerbeek op 22/10/1855, overleden te Arendonk op 09/08/1885.)

Kinderen:  Maria Anna ° te Arendonk op 12/05/1909  Adriaan Jan ° te Arendonk op 17/04/1911, overleden te Arendonk op 11/02/1912  Pieter Jozef ° te Arendonk op 20/10/1912  Anna Elisabeth ° te Arendonk op 24/12/1913, overleden te Arendonk voor 1920  Julia Laurentia ° ??, overleden te Arendonk 16.09.1914  Maria Christina Jeannetta ° te Arendonk op 13/01/1915

In 1920 zijn er nog 3 kinderen in leven, zoals blijkt uit de aangifte die weduwe Meulemans- Peeters doet bij het fonds voor oud-strijders.

Broers en zussen: Eerste huwelijk: o Maria Christina ° te Arendonk op 20/10/1877. Zij was getrouwd met de gesneuvelde Jan Baptist Segers uit Arendonk o Franciscus Ludovicus °te Arendonk op 02/06/1879. Hij is getrouwd met Maria Catharina Claessen o Joanna Lucia ° te Arendonk op 11/05/188, † te Arendonk 18.02.1904 o Carolus ° te Arendonk op 15/02/1883. Hij is getrouwd met Maria Elisabeth Maes o Antonia Amelia ° te Arendonk op 28/05/1885, † te Arendonk op 14/09/1885

Tweede huwelijk o Joannes Franciscus ° te Arendonk op 26/08/1887 † Kaaskerke 23.02.19165 o Philomena Sidonia ° te Arendonk op 03/03/1890 o Leo Ludovicus ° te Arendonk op 13/10/1891

7

o Joanna Laurentia ° te Arendonk op 11/01/1894 o Wilhelmus Josephus ° te Arendonk op 27/01/1896 o Eduardus Ludovicus ° te Arendonk op 06/05/1898 en er overleden op 03/01/1968. Hij is getrouwd met Leonie Van Herck o Augustinus Josephus ° te Arendonk op 15/12/1901 o Norbertina Sidonia ° te Arendonk op 20/04/1904 en er overleden op 11/10/1961, Zij was getrouwd met Jacobus Segers o Joannes Josephus ° Arendonk op 22/11/1907

Joannes Franciscus was landbouwer. Zijn weduwe woonde in 1920 in de Kerkstraat 105 te Arendonk.

Andere persoonlijke gegevens: Gewond te Diksmuide op 23 februari 1916, hij overleed dezelfde avond om 20u. Begrafenisgegevens: Hij werd begraven te Adinkerke, op 19 februari 1925 had een hergroepering plaats en werd hij begraven in graf 316

Foto Graf en kerkhof Adinkerke

8

MILITAIRE GESCHIEDENIS Stamnummer: 108/52800 Datum indiensttreding: lotering van 1907 Graad: soldaat 2de klas milicien 1907 Regiment/eenheid: 8ste linie, 1ste compagnie, 1ste bataljon bij het 8e linieregiment, in de 4de legerdivisie

Verloop Militaire loopbaan tijdens WO I: Op 1 augustus 1914 werd hij gemobiliseerd bij het 8e linieregiment, alwaar hij ingedeeld was tot aan zijn dood op 23 februari 1916. Begin 1916 was de 8e linie onderverdeeld in de sector Kaaskerke-Diksmuide (omgeving Dodengang) om aldaar te verdedigen. Deze plaats was bijzonder dicht bij de Duitse linies en er sneuvelden dan ook veel soldaten. Wanneer je in Diksmuide de Dodengang bezoekt kan je een idee vormen van de omstandigheden waarin deze mensen moesten leven en overleven.

Op 23 februari 1916 te Diksmuide is de 4e legerdivisie aldaar en wordt Jan Frans Meulemans gewond, hij krijgt een geweerkogel in de linkerdij. Hij wordt overgebracht naar het veldhospitaal in Kaaskerke, waar hij dezelfde avond rond 20.00 u overlijdt

Volgens het Guldenboek der vuurkaart neemt de 8e linie deel aan de verdediging te Namen, Dendermonde en Tervaete bij de Eerste Slag aan de IJzer. Tijdens de stabilisatieperiode bezet het 8e linieregiment de sectoren Nieuwpoort-Ramskapelle- Diksmuide- Boezinge- Merkem- Elverdingen en Nieuwkapelle. (Bron: Guldenboek der Vuurkaart)

9

ONDERSCHEIDINGEN EN MEDAILLES

Orde van Leopold II toegekend IJzerkruis toegekend Oorlogskruis toegekend Overwinningsmedaille toegekend Herinneringsmedaille toegekend Frontstrepen 2 frontstrepen voor 1 jaar, 6 maanden en 23 dagen frontdienst

Overlijdensakte: Zijn overlijdensakte werd ingeschreven in de akten van de Burgerlijke stand van Arendonk op 24 januari 1925 in het register van overlijden onder nummer 7, met als vermelding: “Gestorven voor België op 23 februari 1916 te Caeskerke”

10

Op zijn grafzerk zien we onderaan volgende symbolen:

Links: het symbool van de medaille van de orde van Leopold II Rechts: het symbool van de medaille Oorlogskruis

Verder zien we: Onderaan links een V, symbool voor de overwinningsmedaille die werd toegekend aan al wie dienst deed tussen 1 augustus 1914 en 11 november 1918.

Midden onderaan zie je een Y voor de ijzermedaille, deze werd toegekend aan militairen die tussen 17 en 31 oktober 1914 in de gevechten aan de IJzer betrokken waren, we kunnen hieruit afleiden dat Jan Frans Meulemans reeds tussen 17 en 31 oktober 1914 in de IJzerstreek aanwezig was.

Onderaan rechts staat een 14 dit symboliseert de Herinneringsmedaille toegekend aan al wie dienst deed tussen 1 augustus 1914 en 11 november 1918.

11

Joannes Baptist Meulemans Meulemans Baptist Joannes Haacht ° Mertens Catharina Wijnants Wilhelmus Vocht De Maria Anna Geenen Andreas Mijnendonckx Maria Anna Antonisse Antonius Stroijbant Elisabeth Jacobs Jacobus Donckers Maria Gompel Van Petrus Vaes Maria Anna

1758 1768 1749 1766

05.10 27.06 21.10 10.06

X Retie

X Arend X Arend X Arend X

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Tuerlinckx

08.10.1754

Bladel 11.09.1827 Bladel

Joqnnes Bqpist Meulemans Bqpist Joqnnes 1765 rond ° Wakkerzeel † Wijnants Catharina 08.06.1766 ° Arendonk 30.07.1848 † Arendonk Daems Franciscus Meulemans Joanna Geenen Petrus 25.06.1770 ° Arendonk 19.04.1851 † Arendonk Antonisse Joanna r 1775 ° Bladel 28.12.1841 † Arendonk Jacobs Adrianus ° Arendonk 15.12.1807 † Arendonk Van Gompel Catharina Maria 12.03.1767 ° Retie 07.04.1806 † Arendonk Dijck Van Franciscus Petrus Verbist Theresia Berg Van den Ludovicus Luyten Elisabeth Anna Backer De Franciscus Adrianus Bellekens Joanna Andreas Joannes Derboven Barbara Anna X Arendonk X Retie

09.05.1797 18.06.1794 8 9 10 11 12 13 14 15

Arendonk Arendonk Arendonk Arendonk Arendonk Houtvenne

Joanna Jacobs Joanna

WilhelmusMeulemans ° Arendonk 03.10.1792 † 17.11.1880 Monica Daems 1792° Schaffen rond † 08.05.1858 Petrus Geenen ° Arendonk 26.01.1800 † 13.09.1853 ° Arendonk 14.11.1802 † 24.04.1841 Joannes Baptist Van Dijck ° Westmeerbeek 06.07.1797 Maria Elisabeth Van Bergh den ° Westmeerbeek 02.04.1792 † 24.4.1832 PetrusJosephus De Backer Itegem 24.03.1793 Norbertina Tuerlinx ° Westemeerbeek 03.03.1807 X Schaffen (?) X Arendonk 15.02.1828 X Westmeerb 31.12.1823 X Westmeerb 08.11.1833 4 5 6 7

Petrus Meulemans Maria Catharina Geenen Petrus Josephus Van Dijck Barbara Theresia De Backer ° 14.11.1827 ° Arendonk 06.06.1832 ° Houtvenne 28.05.1829 †Arendonk 05.01.1886 † Arendonk 02.11.1857 † Arendonk 27.04.1877 °Westmeerbeek 17.08.1834 X Arendonk 15.10.1853 † Arendonk 23.08.1875 2 3 Adrianus Benedictus Meulemans Maria Josephina Van Dijck ° Arendonk 6 augustus 1854 °Poppel 28 agustustus 1865 † Arendonk 07 mei 1938 † Arendonk 10 september 1945 X Arendonk 09.06.1877 Joannes Fransciscus MEULEMANS 1 ° Arendonk 26 augustus 1887 † Kaaskerke 23.02.1916 X Arendonk 8 oktober 1910 met Maria Constantia Peeters

12

VERBETERINGEN AAN STAMREEKS J.H. BERTELS Soldaat van Napoleon – KG 3-2015

In de KG 3-2015 werd de mannelijke afstamming van J.H. Bertels, sodaat van Napoleon weergegeven. Hierin zijn een aantal storende data fouten en een foutieve relatie opgenomen Hieronder de juiste gegevens in vet weergegeven. Met dank aan de opmerkzaamheid van Robert Mijnendonckx I Joannes Henricus Bertels, 4 Maria Barbara, ° Retie op 2 september 1824, † aldaar op 20 september 1824 5 Joannes Henricus, ° Retie op 30 september 1825, † aldaar op 4 februari 1881 IIIb Henricus Bertels 4 Mieke, ° Retie op 20 augustus 1904, † te Turnhout op 21 oktober 1991 III-c Ludovicus Carolus Bertels, 11 Maria Emma, ° Retie op 3 juni 1923. X te Retie op 11 juli 1942 met Alo‹s Melis, ° Retie op 15 februari 1918, † te op 24 januari 2008, zoon van Pieter Jan Corneel Melis en Coleta Cools. IV-c Henri Jozef Bertels, ° Retie op 10 juli 1910, † te Mol op 1 maart 1978, zoon van III-c.

ALGEMENE VERGADERING F.V.-REGIO KEMPEN vzw

Familiekunde Vlaanderen Regio Kempen vzw nodigt alle leden uit op haar jaarlijkse algemene vergadering PLAATS: Stadsarchief , Werft, 2440 Geel DATUM- UUR: Zaterdag 30 januari 2016 om 15u

AGENDA: 1. Onderteking van de aanwezigheidslijst 2. Vaststellen van de geldigheid van de vergadering 3. Ontslagen en benoemingen 4. Goedkeuring van het verslag van de A.V. dd.6 februari 2015 5. Goedkeuring financieel verslag over 2014 6. Goedkeuring begroting 2016 7. Goedkeuring van het jaarverslag 2015 8. Verlening kwijting aan de bestuurders 9. Aanpassen van het ledenregister 10 Bespreking werking en activiteiten werkingsjaar 2016

Na het officiële gedeelte van de vergadering brengen wij een bezoek aan de Sint- Dimphnakerk. De deelname aan de A.V.en het bezoek aan de Sint-Dimphna is gratis Om organisatorische reden vragen wij uw aanwezigheid te willen melden voor 23 januari 2016 aan onze secretaris: [email protected] 13

DE FAMILIE TIEBOS OP DE VLUCHTFrans TiebosIN is geboren te W.O. II Antwerpen op

Ivo Tiebos

Frans Tiebos werd geboren op 17 maart 1901, als zoon van Ludovicus en Anna Theresia Staepels. Hij trouwde op 28 oktober te Antwerpen met Maria Emilia Theresia Convent. Bij het uitbreken van de oorlog op 10 mei 1940 telt het gezin 7 kinderen, vijf jongens en twee meisjes. Louisa ° 30 oktober 1925, Ward ° 7 maart 1927, Herman ° 10 september 1928, Jan ° 31 maart 1930, Ivo ° 28 januari 1932, Lieve 12 juli 1936 en André ° 5 januari 1940. Zij hebben ook nog een hond Kiki, deze speelt ook een rol tijdens de vlucht in 1940.

Een vluchtelingenverhaal uit de eerste oorlogsmaanden van 1940

Vader Frans werkt als boekhouder bij de olieverwerkende firma “Spirolex” die gevestigd was langs het Albertkanaal te . Omwille van de bevoorrading wordt de fabriek voor de inval van de Duitsers burgerlijk gemobiliseerd en staat zij onder het bevel van de militaire overheid van het fort van Zwijndrecht. Het was voorzien dat, ingeval van oorlog, het burgerlijk en militair personeel van het fort van Zwijndrecht zich naar Tarbes in Zuid Frankrijk moest begeven. Zodoende wordt het vertrek vanuit Antwerpen in feite geen vlucht, maar eerder een gedwongen verplaatsing. Wanneer de inval komt op 10 mei 1940, beslissen de ouders dat het ganse gezin mee zal verhuizen. Er is pas nog een baby bijgekomen en vader wenst niet dat moeder alleen achterblijft met zeven minderjarige kinderen! Op 15 mei wordt het ganse gezin met een legercamion opgehaald en naar het fort van Zwijndrecht gevoerd om ondergebracht te worden bij de aldaar gelegerde militairen. Ook Constance, zuster van moeder en haar zoon Eddy maken deel uit van de geëvacueerden. Eddy ontsnapt zo aan de oproeping van rekruten. Het gezelschap wordt voorzien van de nodige kledij, voedsel en beddengoed en vertrekt richting Tarbes. Na enig aandringen bij de militaire overheid in Zwijndrecht mag de hond Kiki ook meegenomen worden. De eerste etappe van de tocht verloopt helemaal niet rimpelloos. Onderweg worden we opgehouden door militaire colonnes die voorrang hebben, door luchtalarm en door de overvolle wegen. De mensen zijn massaal op de vlucht voor het oorlogsgeweld.

Aankomst in Frankrijk

Onze eerste halte in Frankrijk is Falaise in Normandië. Wij worden ondergebracht in een hengstenstoeterij die door de Franse overheid ter beschikking gesteld is aan de militairen en hun gevolg. Ons gezin heeft hier een min of meer normaal leven. Voor de militairen zijn de gezinnen en vooral de kinderen eerder een lastpost. Na enige tijd beslist de militaire overheid dan ook om te vertrekken en de gezinnen aan hun lot over te laten. Zij vertrekken naar Tarbes, zogezegd 14

om de nodige voorbereidingen te treffen om de gezinnen te laten overkomen. We zouden later wel geïnformeerd worden… De hengstenstoeterij, waar we verblijven,is voor ons stadskinderen een ware belevenis. We kunnen van nabij volgen hoe de paarden verzorgd en opgeleid worden enz. We maken kennis, zij het stiekem, met de “seksuele” spelletjes van de hengsten die regelmatig bezoek krijgen van de merries uit de omgeving, kwestie van het Franse leger van de nodige voorraad te voorzien van paarden.

Gescheiden

Voor vader duurt het verblijf in Falaise niet lang. Na een paar weken worden de mannelijke burgers ontboden op het plaatselijke gemeentehuis. Daar krijgen ze te horen dat ze gevorderd worden om loopgraven te graven ter verdediging van Parijs. De familie Knaeps, die samen met ons in Falaise verblijft, besluit dan om terug te keren naar België. Vader en moeder beslissen dat wij ter plaatse zullen blijven. Vader vertrekt naar Tarbes en moeder blijft alleen achter met zeven kinderen die dan tussen de vijf maanden en vijftien jaar oud zijn. Maar het oorlogsgeweld komt dichterbij en de hengstenstoeterij moet ontruimd worden.

Verder weg van het oorlogsgeweld

De dreiging van het Duitse leger komt alsmaar dichter en moeder beslist om dieper Frankrijk in te trekken. Ieder kind krijgt volgens zijn mogelijkheden een pak met het hoogst noodzakelijke te dragen. Moeder zorgt voor de nog zogende baby en de hond Kiki maakt nog altijd deel uit van het gezin. Na een voettocht van vijftien kilometer komen we aan in Argentan. Hier krioelt het van de vluchtelingen radeloos op zoek naar een onderkomen of een plek om zich te vestigen. Niemand bekommerd zich om hen. Een vermoeide massa verzamelt zich op het plein voor het treinstation in afwachting van een trein naar veiliger oorden. Regelmatig is er luchtalarm en de militairen dwingen de mensen om naar de schuilkelders te gaan. Dit is niet naar de zin van moeder, halsstarrig blijft zij met haar gezin op post aan het station, kwestie van de eerst komende trein niet te missen en een goed plaatsje te bemachtigen voor haar en de kinderen. Uiteindelijk geraken we met z’n allen op de trein, behalve de hond Kiki, die wordt achtergelaten omdat we nauwelijks nog eten hebben voor ons zelf, laat staan voor een hond! Het wordt een hartverscheurend afscheid en er vloeien heel wat traantjes.

En daar is de hond terug…

In een ware chaos vertrekt de overvolletrein met burgers en militairen. Het wordteen reis met heel wat hindernissen. Regelmatig wordt halt gehouden wegens luchtalarm of om soldaten te lossen of op te laden. Maar bij de eerste stop wacht ons een aangename verassing. Onze hond Kiki is de trein gevolgd en vleit zich volledig uitgeput tegen ons aan. Zoveel trouw kan uiteraard niet meer genegeerd worden en hij wordt met veel plezier terug opgenomen in het gezin. Vooral onze Jan wordt zijn beschermengel. 15

“Sales boches”

Bij één van de volgende onvoorziene haltes ontstaat plots een ware stormloop. Een bakker uit een nabij gelegen dorp staat langs het spoor brood te verkopen. Iedereen wil wel een broodje maar wanneer het onze beurt is worden we afgescheept. We spreken onder elkaar “Vlaams” en dat is niet naar de zin van de bakker: “va le chercher chez les boches” is zijn reactie. Vijf dagen en vier nachten zitten we op de trein zonder veel eten of drinken. Enkel het weinige dat we hebben kunnen meenemen uit Falaise wordt zorgvuldig bij mondjesmaat door moeder verdeeld.

Volgende etappe: Bordeaux-Tarbes-Lourdes

Na de vijfdaagse treinreis komen we aan in Bordeaux waar het Franse rode kruis klaar staat met hulp. Poolse soldaten die het rode kruis helpen trakteren ons op chocolade en versnaperingen. Eén van de soldaten heeft bijzondere belangstelling voor onze baby, hij neemt hem in zijn armen en gaat er mee pochen bij zijn kameraden. Misschien heeft hij thuis zelf ook zo’n kind? Slechts op het laatste moment van vertrek geeft hij het kind, overladen met lekkers, terug aan moeder. Van Bordeaux gaat het naar Tarbes waar vader ons vol ongeduld opwacht. Hij is daar al enkele dagen en heeft voor zijn gezin een onderkomen gevonden in Lourdes. Met een autobus worden we naar Lourdes gebracht. Hier zijn alle hotels en pensions opgeëist voor de vluchtelingen. Onze verblijfplaats wordt een pension op de Boulevard de la Grotte op de hoek met de Route de Pau waar we beschikken over een woongelegenheid en slaapkamers.

Lourdes: leven zonder oorlog

De drie maanden die we in Lourdes wonen zijn een welgekomen verademing voor ons kinderen met als voordeel dat we niet naar school moesten maar als nadeel dat we geen speelgoed hebben en geen vrienden. Het eten is zonder afwisseling en zeker niet in overvloed, dit enerzijds bij gebrek aan goederen en anderzijds wegens de prijs. ’s Morgens is het stokbrood met confituur of smeerkaas, ’s middags pasta en ’s avonds rijst, telkens aangevuld met tomaten. Een enkele keer Vlaamse stoofkarbonaden door moeder lekker klaar gemaakt. Onder de vluchtelingen zijn er heel wat priesters, zij willen dagelijks de mis lezen en daarvoor hebben ze misdienaars nodig. Al snel nemen de drie oudste jongens de taak op zich. Het is bij wijze van spreken werken aan de lopende band. De priesters volgen elkaar op in het mislezen en de misdienaars blijven ter plaatse om de volgende mis te dienen. Taal is geen probleem, immers alle missen zijn in het Latijn. Het hoogtepunt voor mijn broers is de mis dienen aan het altaar in de grot. Daar konden ze later nog mee pochen!

16

De acht Tiebossen vlnr: Marcel, André, Godelieve, Ivo, Jan, Herman,Ward en Louisa

Het dagelijkse eten bestaat uit rantsoenen. Het broodrantsoen voor het ganse pension moet afgehaald worden, in een grote korf, bij een bakker die op de markt staat. Al snel hebben we door dat de korf ook nog andere dingen kan bergen en als we een fruitkraam passeren valt er af en toe door wat geduw en getrek, al dan niet gewild, wat fruit in de mand zonder dat de eigenaar het ziet. In de gegeven omstandigheden voelden we ons geen dieven! In het bedevaartsoord gaan ook tijdens de oorlogsdagen, de verschillende plechtigheden gewoon door. De missen in de kathedraal en aan de grot, de kruisweg, de kaarskensprocessie enz. De vriendschap met de priesters geeft ons af en toe wat mogelijkheden o.a. een bezoek aan het geboortehuis van Bernadette. Als aankomende tieners hebben we ook het traditionele kattenkwaad uitgehaald, appellen plukken in privé boomgaarden e.d. De minder goede kanten waren het ongedierte en de vlooien, maar dat was vlug vergeten als we na drie maanden terug aan de Belgische grens kwamen.

Hoe moeder er in geslaagd is om gedurende gans de vlucht, met de kracht van een leeuwin, de beste zorgen te geven aan haar groot gezin blijft voor mij nog altijd een groot raadsel. Na de overgave van het Franse leger keren we in augustus 1940, met het ganse gezin en de hond Kiki, in goede gezondheid terug naar Vlaanderen.

Terug Thuis

Terug thuis gaat vader opnieuw aan de slag bij Spirolex, het olieverwerkende bedrijf van voor de oorlog. Na enkele jaren probeert hij als zelfstandige aan de kost te komen maar dat mislukt. Uit de documenten hieronder blijkt dat hij neergeschoten piloten hielp onderduiken en dat hij zich ontfermde over ondergedoken joden. Wij waren toen nog te jong om de draagwijdte te snappen en thuis werd er zeker nooit over gepraat. Omwille van echtelijke relaties hebben wij kinderen nooit echt veel contact gehad met vader en hij heeft nooit iets uit die periode verteld aan zijn kinderen. Onze opzoekingen in België hebben tot dusver weinig opgeleverd. We blijven hieromtrent op onze honger zitten. Uit de officiële dankbetuigingen vanuit Amerika, Engeland en van de Joodse Hoge Raad blijkt dat hij hulp heeft verleend aan een neergeschoten piloot en aan een ondergedoken Joods gezin.. Wij zijn nog steeds op zoek naar Belgische bronnen die een licht kunnen werpen op deze activiteiten. Ik doe hier dan ook een oproep aan ieder die iets zou kunnen bijbrengen aan deze puzzel om 17

mij te contacteren.

Hieronder enkele documenten waaruit blijkt dat Frans Tiebos zowel Joden als een Amerikaanse piloot geholpen heeft in WO II

Ivo Tiebos, Sint Michielsstraat 11, 2260 Oevel-, [email protected]

18

KWARTIERSTAAT IVO TIEBOS

Op de volgende pagina vindt u de kwartierstaat van de Familie Tiebos als aanvulling van bovenstaand artikel.

19

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63

aepels

Bogaerts

a

a Theresia Verhuyck a Theresia

Joannes Franciscus Tibo(t) Franciscus Joannes Mous Appolina Joanna Coppens Martinus Corneli Anna Wesenbeeck Van Martinus Janssens Catharina Maria St Gummarus Joannes Rommens Theresia Anna Staeyen Van Cornelius Peeters Dymphna Snepvangers Joris Cornelius Weijden van der Joannis Joanna Sanden van der Willem Vergouwen Catharina Maria Jurgen Frans Christiaen Joanna Theresia Turpin Janssens Balthzar Mari

03

x x x x x x

X

1798 1800 1801 18 1807 1795 1802

22.09 13.06 07.02 14.12 10.05

r1823

07.10.

XAntw

X rond

xWuust

X Wuust

xKalmth. xGr Zun.

Xzundert

XKalmth.

xca 1817 xca 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

3

180

Coppens

3.1808

.1827

(Tibot)

arina

19.12.

r r 1877

oo

etrus Hellemans etrus

Henricus Tiebos Henricus 29.8.1800 ° 18.4.1870 + Kapellen Cath Joanna 5.9.1802 ° Oorderen + Wesenbeeck Van Joanna ° Kalmthout Staepels Joannes Petrus 21.1.1806 ° 1.9.1873 + Wuustwezel Staeyen Van Cornelia Anna 10. ° Wuustwezel 11.2.1886 + Wuustwezel Snepvangers Corn. Joannes 26.7.1799 Zundert ° Gr 28.9.1852 + Zundert Sanden der van Johanna 25.01.1803 ° Zundert 09.03.1875 + Zundert Covent Joannes Petrus 08.02.1808 ° Berchem + Peeters Theresia Maria 08.01.1807 ° Berchem + P 14.01.1812 ° Berchem + Wachter De Franc. Maria Joanna 18220 ° rond Christiaen Franciscus Joannes 15.10.1819 ° Oostvleteren 23.02.1868 +Polinckhove Duhamel Josepha Cecilia 25.01.1825 (Fr) ° Belle + Klasen Josephus Franciscus 9.12 ° Antwerpen + v Janssens Maria Joanna 01.06.1825 ° Antwerpen + 1877 voor

X Kapellen X Wuustwezel Zundert X ? X ? X ? X Antwerpen ongehuwd 06.04.1826 17.06.1835 16.05.1822 rond 1840 rond 1844 rond 1850 25.02.1851

8 9 10 11 12 13 14 15

893

Hellemans

annes Franciscus annes

PetrusTiebos ° Ekeren 15.05.1829 + 30.7.1896 voor Maria Elisabeth Van Wesenbeeck ° Kalmthout 25.06.1832 + na 30.7.1896 Joannes Josephus Staepels ° Wuustwezel 13.1.1838 +Wuustwezel 25.9.1888 MariaAnna Snepvangers ° Gr.Zundert 12.08.1835 +Wuustwezel 4.12.1921 Jo Covent 1843° Berchem rond + Maria Constantia Angelina ° Berchem 05.05.1845 + Eduardus Bernardus Leopoldus Christiaen °Polinckhove 2.7.1852 + Anterpen 30.6.1890 Maria Ludvica Klasen ° Antwerpen 28.4.1856 + Antwerpen 19.10.1

X Kapellen 30.04.1856 X Wuustwezel 29.04.1863 X rond 1868 X Antwerpen 18.09.1877 4 5 6 7 Ludovicus Tiebos Anna Theresia Staepels Joannes Eduardus Maria Theresia Clementina Covent Christiaen °Kapellen 04.10.1863 ° Wuustwezel 04.01.1865 ° Berchem 05.11.1878 ° Antwerpen 06.01.1880 † Antwerpen 20.05.1935 † Antwerpen 27.01.1931 † Antwerpen 29.06.1957 †Antwerpen 26.05.1964

X Antwerpen 30.07.1896 X Antwerpen 12.10.1897 2 3 Franciscus Maria Ludovicus Tiebos Maria Emilia Theresia Covent ° Antwerpen 17.03.1901 ° Antwerpen 01.04.1902 † Antwerpen 26.10.1968 † Antwerpen 22.06.1973

X Antwerpen 28.10.1924 Ivo Renaat Karel Tiebos 1 ° Antwerpen 28-01-1932 20 X 3.1.1958 Annie Thérèse Georgette Gilberte de Brauwere

MEDEDELINGEN EN KORT NIEUWS

Turnhoutse gesneuvelden WO I (nieuwsbrief Taxandria 4, 2015) Op http://www.taxandriavzw.be/wordpress/?p=500 vind u de officële lijst van de gesneuvelde soldaten van Turnhout van de Eerste Wereldoorlog. Deze is gebaseerd op (verbeterde versies van): -Turnhout, onze helden van de WO 1914-1918: naamlijst van gesneuvelde soldaten -Vermelde namen op het oorlogsmonument aan het Zegplein -Vermelde namen op de kunstig uitgegeven lijst/poster: “Gesneuvelde Helden van Turnhout Wanneer we echter deze lijst vergelijken met de volgende pas verschenen bronnen: http://www.gonewest.be/nl/namenlijst http://www.inflandersfields.be/nl/namenlijst/zoek http://www.wardeadregister.be/nl komen we tot de verrassende vaststelling dat er geen 131, maar wel 169 Turnhoutse gesneuvelden zijn! De voornaamste verklaring voor dit grote verschil is dat alle gesneuvelden wel geboren zijn in Turnhout, maar nadien elders verbleven en dus niet zijn opgenomen in de officiële Turnhoutse lijst. Toch zijn er enkele Turnhoutenaren (die hier ook woonden) die op een onverklaarbare wijze niet zijn opgenomen op deze lijst.

Stadsarchief Turnhout Op de website www.genalogieturnhout.be zijn sedert oktober 40.000 documenten uit het Stadsarchief Turnhout online te raadplegen. Het betreft hier alle akten van de burgerlijke stand (G-H-O) van Turnhout van 1800 tot 1914 inbegrepen Oud-Turnhout tot 1859 Eveneens te raadplegen: de bevolkingsregisters van 1821-1890 Om de databank te bekijken moet je je wel registreren!

Cursus Familiekunde Dinamo Voor de cursus familiekunde, georganiseerd door FV Regio Kempen in samenwerking met Dinamo, cc.Warande Turnhout, schreven 16 cursisten in. Na de lessenreeks van zes, in oktober en november, brachten de deelnemers op 9 december een bezoek aan het Studie en documentatiecentrum van Familiekunde Vlaanderen in Merksem waar ze kennis maakten met de uitgebreide bibliotheek en genealogische verzamelingen. Een geslaagde afsluiter van de lessenreeks.

Schenkingen Wij mochten de afgelopen maanden weer heel wat bidprentjes en rouwbrieven ontvangen van volgende personen: Fons Bosch , Fik Haepers Mol, José Hendrickx Mol, Frans Simons-Mortelmans , Geert Jacobs Turnhout, Herman Van de Leur Turnhout.

21

Bevolkingsregister van gedigitaliseerd Op initiatief van de Heemkring De Vlierbes en met financiële steun van de gemeente Beerse en de Erfgoedcel Noorderkempen werd in april 2015 het bevolkingsregister van Beerse van 1847 tot 1910 gedigitaliseerd. Wie hierin opzoekingen wil doen, kan nu terecht in het docu- mentatiecentrum van De Vlierbes of bij de dienst Bevolking op het gemeente Op die manier worden de meer dan 100 tot 165 jaar oude boeken gevrijwaard huis van Beerse.

In memoriam : Alfons Bosch Kasterlee Fons is geboren te Lier op 1 maart 1937 en overleed op woensdag 2 december in het ziekenhuis te Turnhout. Fons was een gedreven genealoog en heemkundige. Hij had zijn bezigheid en hobby in het oude gemeentehuis van Tielen waar hij de bezoekers met raad en daad bijstond bij hun opzoekingen. Voor enkele maanden was hij nog op onze genealogische dag om bidprentjes te overhandigen. En plotseling sloeg de ziekte toe, en in onverwacht korte tijd is hij overleden. Wij zullen Fons herinneren als een zachtaardig man, steeds bereid om te helpen in een zoektocht naar voorouders. Aan de familie bieden wij in naam van FV Regio Kempen, onze innigste gevoelens van medeleven aan.

A G E N D A

Januari 2016______

6 januari Wat ? Genealogische dag – Open bibliotheek Waar? Kasteel de Renesse, Lierselei 30, 2390 Malle Wanneer? van 15u tot 22u Wie? FV-Regio Kempen

30 januari Wat? Jaarvergadering FV Regio Kempen vzw Waar? Stadsarchief Geel Werft, Geel Wanneer? 15u Wie? FV-Regio Kempen

Februari 2016

3 februari Wat? Genealogische dag – Open bibliotheek Waar? Kasteel de Renesse, Lierselei 30, 2390 Malle Wanneer? van 15u tot 22u Wie? FV-Regio Kempen

22

Maart 2016

2 maart Wat ? Genealogische dag – Open bibliotheek Waar? Kasteel de Renesse, Lierselei 30, 2390 Malle Wanneer? van 15u tot 22u Wie? FV-Regio Kempen

Meer info bij: Theo Peeters, Stwg op Zevendonk 38/1 2300 Turnhout e-mail: [email protected] Op onze website: http://www.vvf-kempen.be

N U T T I G E A D R E S S E N

Rijksarchief Antwerpen Kruibekesteenweg 39 B1, 9120 Beveren 03/236.73.00 Rijksarchief Beveren Kruibekesteenweg 39 B1, 9120 Beveren 03/750.29.77 Rijksarchief Brussel Ruisbroekstraat 2-10, 1000 Brussel 02/513.76.80 Felix-Archief Antwerpen Oudeleeuwenrui 29, 2000 Antwerpen 03/338.94.11 Gemeentearchief Gemeentehuis, 2480 Dessel 014/38.99.26 Gemeentearchief Gemeentestraat 21, 2570 Duffel 015/30.72.10 Stadsarchief Geel Werft 30, 2440 Geel 014/56.66.90 Stadsarchief Herentals Augustijnenlaan 1, 2200 Herentals 014/21.28.00 Stadsarchief Hoogstraten Vrijheid 149, 2320 Hoogstraten 03/340.19.60 Stadsarchief Lier Kardinaal Mercierplein 6, 2500 Lier 03/480.11.96 Stadsarchief G. de Stassaertstraat, 2800 Mechelen 015/20.43.46 Gemeentearchief Mol Molenhoekstraat 2, 2400 Mol 014/33.09.70 Stadsarchief Turnhout Grote Markt 1, 2300 Turnhout 014/44.44.98 Archief abdij Kloosterstraat 71 2880 Bornem 03/889.08.11 Archief abdij Postel Abdijlaan 16, 2400 Mol-Postel 014/37.81.21 Archief Abdij Tongerlo Abdijstraat 40, 2260 Tongerlo 014/53.99.00 Archief Aartsbisdom Mechelen Varkensstraat 3, 2800 Mechelen

23