HET RECTORAATSGEBOUW Van De Vrije Universiteit Brussel
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
HET RECTORAATSGEBOUW van de Vrije Universiteit Brussel 1971-1976 RENAAT BRAEM Dit is een publicatie van de Vrije Universiteit Brussel Dienst Cultuur en Dienst Interne en Externe Communicatie “Laten we als nuchtere burgers van de huidige maatschappij dankbaar zijn voor idealisten als Renaat Pleinlaan 2 - 1050 Brussel www.vub.ac.be Braem, die een exponent wilde zijn van moderne gekdoenerij of beeldstormerij.“ Met de steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Karel Poma In het kader van Open Monumentendag 2006. Lay-out: Kunstmaan.be Fotografie: Jan Pollers Een artistieke sjouwer en bouwer Het leven en werk van Renaat Braem werden reeds veelvuldig belicht en bereiken van schoonheid. De ingewikkeldheid, de mengeling van allerlei uitgerafeld, waarbij telkens weer blijkt dat hij, naast de manueel-artistieke dwingende factoren bij de compositie maken dat de architect er niet RENAAT alsook gevoelig filosoof sjouwer en bouwer ook een zeer gevoelig filosoferend denker was. altijd in slaagt tot het wenselijke niveau te geraken. Ontroerend schone bouwwerken zijn er niet zoveel. (…) Er zijn er in Egypte, Griekenland, Hijzelf zei hierover: “Een architect vecht met een reeks vraagstukken die Japan en Mexico die mij sterk hebben aangegrepen. (…) Het staat ook elk om een oplossing schreeuwen en die tot een synthese moeten gebracht vast dat in het verleden de kleur een grote rol moet gespeeld hebben. Men BRAEM Renaat Braem, geboren op 29 augustus 1910 te Antwerpen en architect worden. Er is, ten eerste, een zinvolle schikking van de ruimten, in verband weet dat de Griekse en Mexicaanse tempels volledig met hevige kleuren van het Administratie- en Rectoraatsgebouw van de Vrije Universiteit met de bestemming van het gebouw. Dan is er de geschikte constructie, beschilderd waren, iets wat wij ons vandaag moeilijk kunnen voorstellen. Brussel, stelde in de jaren dertig een ‘kleine sociologie voor architecten‘ die het ‘abstracte’ functionele schema tot materiële werkelijkheid moet op. “Goede architectuur”, aldus Braem, “grijpt in in de strijd om een maken. In steeds groeiende mate is er het equipement, met allerlei Ik heb mij steeds ingespannen om iets in die richting te verwezenlijken. betere levensstijl. Dergelijke architectuur vertrekt van het gegeven dat er mechanismen die de omsloten ruimte leefbaar moeten maken zoals Bijna altijd ben ik gebotst op de kwestie van de kostprijs, omdat men geen klassen zijn en dat de ideale arbeider tot norm van de samenleving verwarming, verlichting, luchtconditionering, enzovoort. In de praktijk schilderingen en beeldhouwerij steeds als overbodige versieringen wordt verheven. Deze architectuur heeft een aantal kenmerken: ze moet splitsen deze opgaven zich in een oneindig aantal detailproblemen, die aanzag, economisch en zelfs sociaal onverdedigbaar! De architect moest gemeenschapskunst zijn, functioneel zijn, actief ingrijpen in het leven dikwijls tegenstrijdige oplossingen meebrengen en een gaaf resultaat het dan maar zelf doen…”. van de gebruiker en geïnspireerd zijn op de vormgeving in de natuur, bemoeilijken. Er is, bovendien, de kostenkwestie, die meer gewicht heeft wat betekent dat altijd de weg van de minste weerstand gevolgd moet dan ons lief is. Renaat Braem werd 90 jaar en overleed op 31 januari 2001 in Essen. Het worden.” Administratie- en Rectoraatsgebouw van de Vrije Universiteit Brussel is En dan komt het mijns inziens zeer belangrijke punt: hoe de plastische, het laatste grote bouwproject dat door Renaat Braem werd gerealiseerd. Deze ideologie heeft hij nergens volledig tot uitdrukking kunnen brengen, visuele verschijning een expressie te geven van de bestemming van het maar het is steeds een bron van inspiratie geweest in zijn ontwerpen. Met architectuurwerk. Hoe kan dit bijdragen tot een positieve werksfeer? Hoe zijn sociaal voelend hart kwam Braem voor de zwakkeren en kansarmen kan een ensemble van beton, glas, steen… de rythmische opvolging der in de maatschappij op. Vandaar ook zijn talrijke realisaties in de sociale ruimten, de esthetische opvatting van gevels en binnenelementen, het peil woningbouw. Onbaatzuchtig streven naar versiteit Brussel een medische campus en een Academisch Ziekenhuis en is hierdoor volledig bepaald, terwijl de ellips oneindig veel vormen kan met een personeelsbestand van in totaal 4500 personen. aannemen door de verhoudingen te wijzigen. De cirkel wordt daardoor VRIJE wetenschappelijke waarheid gezien als symbool van dogma’s en een geocentrisch wereldbeeld, terwijl De Vrije Universiteit Brussel is een open, tolerante en pluralistische uni- de ellips symbool is van antidogma en een heliocentrisch wereldbeeld”. versiteit. Het principe van vrij onderzoek en de Universele Verklaring van Naar verluidt zou het idee van een ellipsvormig gebouw de eerste keer de Rechten van de Mens staan centraal. De universiteit verzet zich tegen door Braem op een bierviltje getekend zijn, en zou hij daarbij gezegd heb- UNIVERSITEIT De Vrije Universiteit Brussel is ontstaan uit de Franstalige Université autoritair denken. Aan de Vrije Universiteit Brussel krijgt de student een ben dat hij ze zo lang en zo smal mogelijk wilde hebben. Libre de Bruxelles (ULB). Deze werd in juni 1834 opgericht door Théodore zelfstandige, open en verantwoordelijke kijk op de wereld mee. Hoe we Verhaegen, een Brussels advocaat van Vlaamse oorsprong. Het was zijn dat doen? Door waarden zoals Vrijheid van denken, Verdraagzaamheid en Om de ideeën die Braem fundamenteel achtte voor de Vrije Universiteit bedoeling een universiteit op te richten die onafhankelijk was van Staat Verscheidenheid in alles wat we doen, centraal te stellen... Brussel nog meer kracht bij te zetten, wilde hij in het gebouw een syn- BRUSSEL en Kerk en waar academische vrijheid heerste. Vanaf 1935 werden aan these van de kunsten nastreven. Hij bracht muurschilderingen aan, liet de Franstalige ULB cursussen in het Nederlands gedoceerd. Het duurde Renaat Braem wilde dit gedachtegoed onderstrepen. “Dit is een univer- de ellipsvorm in vele details terugkeren en zocht voor op de luifel ook echter tot in 1963 vooraleer er in alle faculteiten en scholen colleges in siteit op basis van Vrij Onderzoek, wat een bepaalde anti-dogmatische naar symbolen ‘van een wereldbeschouwing op basis van de vrije weten- het Nederlands gegeven werden. En het duurde nog eens zes jaar, tot in stellingname impliceert. Het kwam de ontwerper voor dat het gebouw als schap’. 1969, vooraleer de oude unitaire universiteit, de ULB, werd opgesplitst in het ware een symbolische vorm moest hebben die aansluit bij de meest een Franstalige en een Nederlandstalige universiteit. De Vrije Universiteit primaire wetenschappelijke waarheid, de meest primaire grondvorm die De inplanting van het gebouw op het terrein van de nieuwe campus zou Brussel was vanaf dat moment een feit. in de natuur voorkomt. Dit sluit de rechthoek uit, die een opzettelijke zo worden, dat het een grote zichtbaarheid zou hebben en kon dienen Sindsdien is de Vrije Universiteit Brussel niet meer weg te denken uit het ordenende wet uitdrukt, een vorm van dwang”. Braem kiest voor een als uithangbord van de Vrije Universiteit Brussel. Het gebouw zou met de wetenschappelijke, culturele, sociale en economische leven van België en ellipsvorm van het gebouw. “Als hoofdvorm is de cirkel of de ellips het lange as loodrecht op de as van de Generaal Jacqueslaan komen te staan, in het bijzonder van de regio Brussel. meest geschikt, omdat de beweging van de bewegende mens niet hoekig zodat men bij het voorbijrijden eerst een zicht heeft op de volledige gevel, Vandaag omvat onze universitaire gemeenschap ruim 9000 studenten, geschiedt, maar steeds afgerond. (…)”. De ellips vond Braem hier meer die sterk versmalt op de kop. Deze inplanting is totaal tegengesteld aan de meer dan 600 hoogleraren en docenten, 800 wetenschappelijke en 960 geschikt dan de cirkelvorm, omdat het een vorm is met twee centra en algemene plaatsing van een gebouw in een straat, waarbij de voorgevel administratieve en technische medewerkers. Daarnaast telt de Vrije Uni- daardoor een dynamiek in zich heeft. “De cirkel heeft maar één centrum volgens de as van de straat ligt. Eerste ontwerpen: Tempel van de Wetenschap “Als men de circulatie in een dergelijk complex nader bekijkt, blijkt de meest rationele hoofdvorm de cirkel of de ellips te zijn, omdat de beweging van de bewegende mens niet hoekig geschiedt, maar steeds afgerond. (…) Bovendien is dit een universiteit op basis van Vrij Onderzoek, wat een bepaalde anti- dogmatische stellingname impliceert. Het kwam de ontwerper voor dat het gebouw als het ware een symbolische vorm moest hebben die aansluit bij de meest primaire wetenschappelijke waarheid, de meest primaire grondvorm die in de natuur voorkomt. Dit sluit mijns inziens de rechthoek uit, die een opzettelijke ordenende wet uitdrukt, een vorm van dwang.” “De ellips is een vorm met twee centra en heeft daardoor een dynamiek in zich. Ze staat symbool voor antidogma en een heliocentrisch wereldbeeld”. Renaat Braem “Men kan de universiteit zien als het Cultuurscheppende Centrum der Natie, als het ware de Tempel der Gemeenschap van Morgen. Men kan er zich ook toe beperken haar te begrijpen als een soort hoger technisch instituut waar men de kaders klaarstoomt voor het collectieve productieproces en wat daarbij hoort, en daarmee basta. De ontwerper geloofde in die Tempelidee…” Renaat Braem De vloer in de inkomhal werd aangelegd met rode, witte en blauwe tegels in verschillende lijnen die de vormen van de ruimte volgen. Een idee uit INKOMHAL de Art Nouveau-stijl