Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013 – 2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

ZLECENIODAWCA:

STAROSTWO POWIATOWE W ŁOBZIE ul. Konopnickiej 41, 73-150 Łobez tel. 91 397 60 99, fax 91 397 56 03 e-mail: [email protected] www.powiatlobeski.pl

ZLECENIOBIORCA:

EKO – TEAM Sebastian Kulikowski ul. Poniatowskiego 20/14, 59-900 Zgorzelec tel. 0691 015 026, fax. 75 613 81 34 e-mail: [email protected] www.ekoteam.com.pl

ŁOBEZ, lipiec 2013 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

AUTOR OPRACOWANIA: Sebastian Kulikowski

Instytucje współpracujące przy opracowaniu niniejszego dokumentu: 1 Dobra, 2 Gmina Łobez, 3 Gmina Radowo Małe, 4 Gmina Resko, 5 Gmina Węgorzyno, 6 Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie, 7 Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, 8 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Szczecinie, 9 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, 10 Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, 11 Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Szczecinie, 12 Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, 13 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, 14 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

Zdjęcia na okładce pochodzą ze stron: www.resko.pl oraz www.lobez.pl

2 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP...... 7 1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 7 1.2 METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE 7 2. UWARUNKOWANIE ZEWNĘTRZNE ...... 8 2.1 POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA ...... 8 2.3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ...... 9 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 10 3.1 POŁOŻENIE ...... 10 3.2 UKSZTAŁTOWANIE TERENU ...... 11 3.3 KLIMAT ...... 11 3.4 DEMOGRAFIA POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 11 3.5 TURYSTYKA I REKREACJA ...... 12 4. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO ...... 13 4.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU...... 13 4.1.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 13 4.1.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 17 4.1.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 18 4.1.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU...... 20 4.2 OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ...... 23 4.2.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 23 4.2.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 26 4.2.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE NA DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 27 4.2.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU LASÓW ...... 28 4.3 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 29 4.3.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 29 4.3.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 34 4.3.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 35 4.3.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB ...... 36 4.4 GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 38 4.4.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 38 4.4.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 39 4.4.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 40 4.4.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 40 5. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ...... 42 5.1 MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ, WODOCHŁONNOŚĆ, ENERGOCHŁONNOŚĆ I ODPADOWOŚĆ PRODUKCJI ...... 42 5.2 WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ...... 43 5.3 KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SKUTKAMI SUSZY ...... 48 5.3.1 CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO W POWIECIE ...... 48 5.3.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 51 5.3.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I 2020 ...... 53 5.3.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY PRZED POWODZIĄ I SUSZĄ ...... 54 6. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 57

3 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.1 GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 57 6.1.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 57 6.1.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 67 6.1.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2013 I DO ROKU 2018 ...... 70 6.1.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO – ŚCIEKOWEJ ...... 71 6.2 ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ...... 75 6.2.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 75 6.2.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 84 6.2.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2013 I DO ROKU 2018 ...... 90 6.2.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY POWIETRZA ...... 91 6.3 GOSPODAROWANIE ODPADAMI ...... 94 6.3.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 94 6.3.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 98 6.3.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 100 6.3.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI ...... 101 6.4 ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ...... 103 6.4.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 103 6.4.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 107 6.4.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 108 6.4.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM ...... 109 6.5 ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 111 6.5.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 111 6.5.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 113 6.5.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 114 6.5.4 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY PRZEZ ODDZIAŁYWANIEM PÓŁ ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 115 6.6 SUBSTANCJE CHEMICZNE W ŚRODOWISKU I POWAŻNE AWARIE ...... 117 6.6.1 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 118 6.6.2 HARMONOGRAM ZADAŃ W ZAKRESIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH I POWAŻNYCH AWARII ...... 119 7. DOSTĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA ... 121 7.1 EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 122 8. UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 124 8.1 WPROWADZENIE ...... 124 8.1.1 OCENA ZASOBÓW WŁASNYCH I ZDOLNOŚCI DO ZACIĄGANIA ZOBOWIĄZAŃ W KONTEKŚCIE PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ ...... 125 8.1.2 OCENA MOŻLIWOŚCI PREFERENCYJNEGO FINANSOWANIA ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA...... 127 8.1.3 ŚRODKI POCHODZĄCE ZE ŹRÓDEŁ KRAJOWYCH ...... 127 8.1.4 ŚRODKI POCHODZĄCE ZE ŹRÓDEŁ ZAGRANICZNYCH ...... 130 8.1.5 NAKŁADY NA REALIZACJĘ ZADAŃ PROGRAMU I PROPONOWANE ŹRÓDŁA ICH FINANSOWANIA ...... 132 8.1.6 KIERUNKI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE WSPÓŁFINANSOWANIA ZADAŃ „POZOSTAŁYCH” ...... 134 8.1.7 WPŁYW WYDATKÓW PROGRAMOWYCH NA SYTUACJĘ FINANSOWĄ BUDŻETU POWIATU ...... 134 9. SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ...... 135 9.1 INSTRUMENTY POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 135 9.2 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO NA OBSZARZE POWIATU ŁOBESKIEGO ..... 135 9.3 MONITORING ŚRODOWISKA ...... 136 9.4 STRUKTURA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM ...... 137 9.5 ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 139

4 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 141

SPIS TABEL TABELA 1 POWIERZCHNIA I UDZIAŁ PROCENTOWY W CAŁOŚCI POWIERZCHNI POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 10 TABELA 2 POWIERZCHNIOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 14 TABELA 3 LICZBOWE ZESTAWIENIE POMNIKÓW PRZYRODY NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 16 TABELA 4 POWIERZCHNIA TERENÓW ZIELENI URZĄDZONEJ NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 16 TABELA 5 POWIERZCHNIA GRUNTÓW LEŚNYCH I LASÓW NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO W LATACH 2010 - 2012 ... 23 TABELA 6 ZALESIENIA NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO W LATACH 2010 - 2011 ...... 24 TABELA 7 HODOWLA LASU I POZYSKIWANIE DREWNA W LASACH PRYWATNYCH NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO...... 26 TABELA 8 PLANOWANE ZADANIA GOSPODARCZE W NADLEŚNICTWACH POWIATU ŁOBESKIEGO BĘDĄCYCH W ZARZĄDZIE LASÓW PAŃSTWOWYCH ...... 26 TABELA 9 ZESTAWIENIE SZKOLEŃ I PORAD ZREALIZOWANYCH PRZEZ ZODR W BARZKOWICACH NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO W LATACH 2011-2012 ...... 30 TABELA 10 OBSZARY GÓRNICZE NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 38 TABELA 11 WYKAZ CIEKÓW NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 49 TABELA 12 NAJWIĘKSZE JEZIORA POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 57 TABELA 13 KLASYFIKACJA STANU/ POTENCJAŁU EKOLOGICZNEGO I STANU CHEMICZNEGO WÓD W LATACH 2010 - 2012 R. W PUNKTACH POMIAROWO-KONTROLNYCH NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 59 TABELA 14 ZESTAWIENIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W POWIECIE ŁOBESKIM ...... 64 TABELA 15 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE JAKOŚCI POWIETRZA ...... 76 TABELA 16 KLASYFIKACJA STREFY ZACHODNIOPOMORSKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM PARAMETRÓW KRYTERIALNYCH OKREŚLONYCH POD KĄTEM OCHRONY ZDROWIA ...... 77 TABELA 17 KLASYFIKACJA STREFY ZACHODNIOPOMORSKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM PARAMETRÓW KRYTERIALNYCH OKREŚLONYCH POD KĄTEM OCHRONY ROŚLIN...... 78 TABELA 18 KLASYFIKACJA STREFY ZACHODNIOPOMORSKIEJ W LATACH 2010 – 2012 W ODNIESIENIU DO KRYTERIÓW USTANOWIONYCH ZE WZGLĘDU NA OCHRONĘ ROŚLIN ...... 78 TABELA 19 KLASYFIKACJA STREFY ZACHODNIOPOMORSKIEJ W LATACH 2010 – 2012 W ODNIESIENIU DO KRYTERIÓW USTANOWIONYCH ZE WZGLĘDU NA OCHRONĘ ZDROWIA ...... 79 TABELA 20 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO W 2011 ROKU ...... 80 TABELA 21 SIEĆ GAZOWA NA TERENIE GMINY ŁOBEZ ...... 81 TABELA 22 SIEĆ GAZOWA NA TERENIE GMINY WĘGORZYNO ...... 82 TABELA 23 SIEĆ GAZOWA NA TERENIE GMINY RESKO ...... 82 TABELA 24 PRACE TERMO MODERNIZACYJNE NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 84 TABELA 25 ILOŚĆ ZEBRANYCH W 2012 R. ODPADÓW KOMUNALNYCH W ROZBICIU NA POSZCZEGÓLNE GMINY POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 97 TABELA 26 ZESTAWIENIE WYNIKÓW POMIARÓW RÓWNOWAŻNEGO POZIOMU DŹWIĘKU ...... 104 TABELA 27 ZBIORCZE ZESTAWIENIE WYDATKÓW NA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘĆ W POSZCZEGÓLNYCH KIERUNKACH OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 133

5 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 LOKALIZACJA POWIATU ŁOBESKIEGO NA TLE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ...... 10 RYSUNEK 2 LICZBA MIESZKAŃCÓW POWIATU ŁOBESKIEGO W LATACH 2009-2012 ...... 12 RYSUNEK 3 PODZIAŁ GEOBOTANICZNY POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 13 RYSUNEK 4 OBSZARY CHRONIONE NA TERENIE POWIATU ŁOBESKI ...... 15 RYSUNEK 5 OBSZARY LEŚNE W REGIONIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 23 RYSUNEK 6 POTENCJAŁ WIATRU ...... 44 RYSUNEK 7 ROCZNA LICZBA GODZIN CZASU PROMIENIOWANIA SŁONECZNEGO (USŁONECZNIENIE) DLA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ...... 45 RYSUNEK 8 OBSZARY PREFEROWANE DLA ROZWOJU ENERGETYKI GEOTERMALNEJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ...... 47 RYSUNEK 9 OBSZAR ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO W ZLEWNIACH RZEK NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 49 RYSUNEK 10 DŁUGOŚĆ SIECI WODOCIĄGOWEJ NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO (KM) ...... 62 RYSUNEK 11 LICZBA PRZYŁĄCZY WODOCIĄGOWYCH NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO (SZT.) ...... 63 RYSUNEK 12 MATERIAŁY Z JAKICH ZOSTAŁY WYKONANE SIECI WODOCIĄGOWE NA TERENIE POWIATU ŁOBESKIEGO ..... 63

RYSUNEK 13 POMIARY PASYWNE NO2 I SO2 W STREFACH WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIEGO ...... 77 RYSUNEK 14 MAPA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Z PODZIAŁEM NA REGIONY GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI ...... 95 RYSUNEK 15 UDZIAŁ ZEBRANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH W POWIECIE ŁOBESKIM (%) ...... 97 RYSUNEK 16 PRZEBIEG LINII KOLEJOWYCH NA OBSZARZE POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 106 RYSUNEK 17 LOKALIZACJA STACJI BAZOWYCH TELEFONII KOMÓRKOWEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ...... 112

6 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

1. WSTĘP

1.1 Podstawa opracowania Podstawą opracowania jest umowa między Eko – Team Sebastian Kulikowski ze Zgorzelca, a Powiatem Łobeskim na wykonanie dokumentacji pt.: „Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013 – 2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko projektu Programu ochrony środowiska”. Każde z wymienionych dwóch opracowań stanowi oddzielny dokument.

1.2 Metodologia opracowania, zawartość dokumentu i jego podstawy prawne Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego został opracowany zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 z późn. zm.), jako narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w powiecie. W ramach niniejszej umowy została opracowana druga aktualizacja Programu ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego obejmująca lata 2013-2016 oraz uwzględniająca perspektywę lat 2017-2020. Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie określa sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwagę (art. 17 pkt 1), by opracowanie uwzględniało pewne elementy określone w art. 14 wynikające również z polityki ekologicznej państwa. Są to:  cele ekologiczne;  priorytety ekologiczne;  poziomy celów długoterminowych;  rodzaj i harmonogram działań proekologicznych;  środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporządzania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska (POŚ) jest zgodna z przyjętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Wytyczne „…mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska”. Dokument ten podkreśla, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa”. Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013 – 2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020 opracowany został z uwzględnieniem układu strukturalnego „Wytycznych...” i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie:  racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych,  poprawa jakości środowiska,  narzędzia i instrumenty realizacji programu,  harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu,  kontrola realizacji programu. Niniejszy Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020 opracowano ze względu na to, iż została zaktualizowana Polityka ekologiczna oraz wprowadzone zostały zmiany w polskim i unijnym prawodawstwie. Przesłanką do opracowania aktualizacji są także zmiany, jakie zaszły w środowisku, które powodują, iż poprzedni dokument stał się niezgodny ze stanem faktycznym. W niniejszym opracowaniu autorzy starali się dokonać porównania stanu środowiska z roku 2009 z obecnym według informacji z 2012 roku (natomiast jeśli brakowało takich informacji posłużono się danymi z 2011 roku). Nawiązując do układu i zawartości Polityki ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 niniejsze opracowanie zawiera takie elementy jak:  OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO  Ochrona przyrody i krajobrazu,  Ochrona i zrównoważony rozwój lasów,  Ochrona powierzchni ziemi,  Ochrona zasobów kopalin,

7 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII  Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji,  Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych,  Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy,  ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO  Jakość wód,  Zanieczyszczenie powietrza,  Poważne awarie,  Oddziaływanie hałasu,  Oddziaływanie pól elektromagnetycznych, Struktura Programu ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013 – 2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020 obejmuje:  omówienie kierunków ochrony środowiska w powiecie łobeskim w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego,  ocenę stanu wyjściowego i stanu docelowego, umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osiągnięty po zrealizowaniu zaproponowanych zadań stanowiących zarówno zadania powiatu łobeskiego, gmin należących do powiatu, a także instytucji i podmiotów działających na analizowanym terenie. Całość działań proekologicznych zamykają wnioski, w których wyspecyfikowane zostały najważniejsze informacje i uwagi odnośnie zadań i potrzeb Powiatu. Dla każdego kierunku działań utworzony został harmonogram realizacji zadań. Zawiera on wykaz zadań własnych - powiatowych, czyli finansowanych w większości ze środków własnych, zadań koordynowanych, czyli takich, które realizowane są na terenie powiatu łobeskiego, ale nie koniecznie ze środków finansowych powiatu. Zadania te będą realizowane często bez zaangażowania środków finansowych powiatu przez przedsiębiorstwa działające na obszarze powiatu lub mieszkańców. Trzecia część harmonogramów to zadania planowane do realizacji przez gminy i ze środków finansowych będących w dyspozycji gmin, są to tzw. zalecenia dla gmin powiatu łobeskiego. Harmonogram określa terminy i jednostki odpowiedzialne za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsięwzięć. Pomagają one w realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Powiatu. Niniejszy „Program…” zawiera także omówienie uwarunkowań finansowych. Na podstawie budżetu Powiatu z ostatnich lat i planu budżetu na rok 2013, wieloletniej prognozy finansowej, a także szacunkowych kosztów zaproponowanych zadań, nakreślono ogólną sytuację finansową, przeprowadzono prognozę budżetową oraz przeanalizowano możliwości Powiatu w zakresie realizacji najważniejszych zadań. Analiza ta pokazuje jak duże powinno być zaangażowanie środków finansowych pochodzących z zewnątrz na realizację zaplanowanych działań. W tej części aktualizacji zostały także przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania.

2. UWARUNKOWANIE ZEWNĘTRZNE

2.1 Polityka ekologiczna państwa „Polityka ekologiczna na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” jest drugim z rzędu dokumentem strategicznym wymaganymi ustawą – Prawo ochrony środowiska. Zasady realizacji Polityki Ekologicznej Państwa zostały przyjęte, jako podstawa realizacji opracowania niniejszego dokumentu. Nadrzędnym, strategicznym celem Polityki Ekologicznej Państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze

8 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. Stąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są:  wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska,  ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,  zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii,  dalsza poprawa, jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski,  ochrona klimatu. Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 13 stwierdza, że Polityka Ekologiczna Państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie jak oczyszczanie gazów i ścieków, a także unieszkodliwianie odpadów. Nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa jest człowiek, co oznacza, że zdrowie społeczeństwa, komfort środowiska, w którym żyją i pracują ludzie, życie obywatela są głównym kryterium realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu. Polityka Ekologiczna Państwa ma służyć zaspokojeniu rosnących potrzeb człowieka. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, której istotą jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych.

2.3 Program ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego Jak wynika z „Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego”, dokumentem nadrzędnym wytyczającym cele i kierunki działań w zakresie polityki ekologicznej województwa jest „Strategia rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego”. CEL. Zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska  kontynuacja działań związanych z poprawą jakości wód,  kontynuacja działań związanych z ochroną powierzchni ziemi,  racjonalna gospodarka odpadami,  kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza atmosferycznego,  kontynuacja działań związanych z ochroną przed hałasem,  kontynuacja działań związanych z ochroną przed promieniowaniem elektromagnetycznym; CEL. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii oraz rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej  racjonalne gospodarowanie wodą,  zrównoważone wykorzystanie energii,  zrównoważone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne),  prowadzenie proekologicznej polityki w dziedzinie transportu. CEL. Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych  ochrona dziedzictwa przyrody, w szczególności bioróżnorodności,  zwiększenie lesistości i ochrona lasów. CEL. Poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego  ochrona przed powodzią i suszą,  ochrona przed osuwiskami,  ochrona przeciwpożarowa,  przeciwdziałanie awariom przemysłowym. CEL: Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej  ustawiczne kształcenie społeczeństwa w zakresie edukacji ekologicznej,  systematyczna poprawa zarządzania ochroną środowiska,  wzmocnienie roli aspektów ekologicznych w politykach sektorowych,  aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska.

9 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU ŁOBESKIEGO

3.1 Położenie Powiat łobeski położony jest w centralnej części województwa zachodniopomorskiego i jest "najmłodszym" powiatem województwa. Został utworzony w 2002 r. z pięciu gmin powiatów: powiat stargardzki (gmina Łobez i gmina Węgorzyno), powiat gryficki (gmina Resko i gmina Radowo Małe) oraz powiat goleniowski (gmina Dobra). Jego siedzibą jest miasto Łobez.

Rysunek 1 Lokalizacja powiatu łobeskiego na tle województwa zachodniopomorskiego Źródło: pl.wikipedia.org

W skład powiatu wchodzą gminy:  gmina Dobra,  gmina Łobez,  gmina Radowo Małe,  gmina Resko,  gmina Węgorzyno. Krzyżują się tutaj ważne szlaki komunikacyjne droga krajowa nr 20 – Gdynia, linia kolejowa i samochodowa Szczecin – Gdańsk, linia samochodowa Gorzów Wielkopolski – Kołobrzeg. Niewielkie odległości od Bałtyku i zachodniego przejścia granicznego bliskość do międzynarodowego lotniska w Goleniowie oraz do portów morskich Szczecina i Świnoujścia sprzyjają kontaktom gospodarczym i turystycznym. Naturalny krajobraz jest jednym najcenniejszych skarbów ziemi łobeskiej i tworzy malowniczy zakątek krajobrazowy rzadko już dziś spotykany. Z uwagi na duże kompleksy leśne, akweny wodne i pagórkowate tereny na obszarze powiatu występują wspaniałe warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Przez powiat przepływa rzeka Rega, której koryto wije się wśród pięknych leśnych terenów. Powiat obejmuje swoim zasięgiem obszar o łącznej powierzchni 1065 km2, co stanowi ok. 5% całkowitej powierzchni województwa zachodniopomorskiego. Powierzchnię zajmowaną przez poszczególne gminy przedstawia tabela poniżej.

Tabela 1 Powierzchnia i udział procentowy w całości powierzchni powiatu łobeskiego

10 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Udział procentowy w całości L.p. Wyszczególnienie Powierzchnia w km2 powierzchni powiatu Powiat łobeski 1065 100% 1 Dobra 116 10,9% 2 Łobez 227 21,3% 3 Radowo Małe 181 17,0% 4 Resko 285 26,8% 5 Węgorzyno 256 24,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.stat.gov.pl, 2012

3.2 Ukształtowanie terenu Powiat Łobeski znajduje się w środkowej części województwa zachodniopomorskiego i zajmuje dość dużą część dorzecza Regi. Ukształtowany przed tysiącami lat przez lądolód krajobraz, pozostawił zarówno równinne moreny denne, jak i pagórkowate moreny czołowe, zajmujące południowe partie powiatu. Północna część Ziemi Łobeskiej w okolicach Reska wznosi się zaledwie 58 - 80 m. n.p.m., natomiast jej partie centralne osiągają 100 m. n.p.m., a partie południowe sięgają nawet 169 m. n.p.m. (góra Sarnikierz). Powiat Łobeski położony jest na obszarze Równiny Gryfickiej, Nowogardzkiej i Wysoczyźnie Łobeskiej. Na terenach powiatu znajduje się część Pojezierza Ińskiego i Ińskiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną (gminy Węgorzyno i Dobra Nowogardzka) oraz część Pojezierza Drawskiego (gmina Łobez). Na krajobraz powiatu składa się pradolina Regi, w której położone są gminy Łobez i Resko oraz dorzecze Regi z gminą Węgorzyno i Radowo Małe. Równina Nowogardzka to region w północno - zachodniej Polsce, wchodzący w obręb Pobrzeża Szczecińskiego. Leży na zachód od Stargardu Szczecińskiego i Goleniowa. Obszar wznoszący się powyżej 50 m n.p.m. ma powierzchnię falistą, rozciętą zabagnionymi dolinkami rzek. Występuje tu kilka niewielkich jezior. Region jest słabo zalesiony, przeważają tereny uprawne. Z południowego zachodu na północny wschód Równinę Nowogardzką przecinają linie komunikacyjne łączące Szczecin z Koszalinem i Gdańskiem. Wysoczyzna Łobeska. Jest to kraina geograficzna w większości zajmująca obszar położony poniżej 100 m n.p.m., najwyższe wzniesienia sięgają 124 m n.p.m. Wysoczyzna pocięta jest głębokimi rynnami dolinnymi utworzonymi przez wody wypływające spod lodowca, w której płyną rzeki i strumienie oraz znajdują się nieliczne, małe jeziorka. Przepływająca w głębokiej dolinie rzeka Rega, w rejonie Łobza tworzy przełomowy zakręt (zakole). Różnice względne doliny Regi i otaczających ją wzniesień dochodzą do 50 - 70 metrów. Pojezierze Ińskie bardzo często nazywane jest Wyżyną Ińską ze względu na znaczne (jak na warunki nizinne) wysokości moren, które zgromadzone są w rejonie Ińska. Pojezierze leży w położonej najwyżej części województwa zachodniopomorskiego i zajmuje ponad 750 km2 powierzchni. Obszar ten jest niezwykle urozmaiconą pod względem rzeźby moreną czołową ciągnącą się równolegle do wybrzeża Bałtyku przez całe Pomorze Zachodnie. Jest największym skupiskiem jezior na Pomorzu Zachodnim. Znajduje się tu prawie 400 jezior o powierzchni przekraczającej 1 ha. Przeważają jeziora rynnowe, długie i wąskie, często położone w głębokich dolinach moreny czołowej. Jeziora w morenie dennej są płytkie, owalne. Występują tzw. oczka, czyli jeziora wytopiskowe. Do osobliwości zalicza się jeziora lobeliowe, niewielkie zbiorniki z ubogą florą i fauną, ale o przeźroczystej wodzie i piaszczystym dnie. Na Pojezierzu Drawskim swoje źródła mają m.in. rzeki: Rega i Drawa.

3.3 Klimat Klimat występujący na ziemiach łobeskich należy do umiarkowanego, morsko - kontynentalnego regionu klimatycznego. Charakteryzuje się on dużą wilgotnością powietrza, i średnią ilością opadów (650 - 720 mm). Amplituda temperatur nie jest duża. Przejściowy charakter klimatu wpływa na zmienność i kapryśność pogody. W klimacie ziemi łobeskiej wyróżniamy 6 pór roku: przedwiośnie, wiosnę, lato, jesień, przedzimie, zimę. Średnia roczna suma temperatur wynosi 9,90C i w porównaniu do zachodniej części województwa zachodniopomorskiego obszar powiatu jest nieznacznie chłodniejszy

3.4 Demografia powiatu łobeskiego Na powierzchni 1065 km2 zajmowanej przez powiat łobeski mieszka 38 338 osób według miejsca zamieszkania, co wskazuje, iż zaludnienie na 1 km2 wynosi 36 osób.

11 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Według danych statystycznych liczba ludności na terenie powiatu łobeskiego w latach 2010-2012 zmalała o około 360 mieszkańców. Do obszaru o najwyższej koncentracji ludności należą kolejno gminy: Łobez (14 492 mieszkańców), Resko (8361 mieszkańców), Węgorzyno (7244 mieszkańców), Dobra (4524 mieszkańców), Radowo Małe (3717 mieszkańców).

38697 38700 38651

38600

38489 38500

38400 38338

38300

38200

38100 2009 2010 2011 2012

Rysunek 2 Liczba mieszkańców powiatu łobeskiego w latach 2009-2012 Źródło: opracowanie własne na postawie danych zamieszczonych na stronie GUS, 2011, oraz uzyskanych w ewidencji ludności w gminach powiatu łobeskiego, 2013

3.5 Turystyka i rekreacja Na terenach należących do Powiatu Łobeskiego ze względu na duże kompleksy leśne, zasobność jezior i rzek oraz malownicze pagórkowate tereny występują dogodne warunki do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej (w tym specjalistycznej) i konnej. Każda z pięciu należących do powiatu gmin ma wytyczone szlaki rowerowe i piesze (jest ich kilkanaście), co sprzyja propagowaniu aktywnego i ekologicznego stylu życia. Wytyczony jest także Szlak Konny Pojezierza Drawskiego, biegnący z Łobza do Białego Boru. Urokliwy krajobraz rzeki Regi jest atrakcyjny dla osób lubiących sporty wodne. Istnieje szlak kajakowy, z którego korzystają zarówno mieszkańcy jak i goście przyjeżdżający tu specjalnie, by uprawiać ten sport. W obrębie powiatu znajduje się również wiele zabytków kulturalnych i architektonicznych. W każdej z gmin spotkać można urokliwe pałace i dworki. Najciekawsze parki w powiecie:  parki dworskie: Dobropole (wpisany do rejestru zabytków), Anielino, Błądkowo, Grzęzno, Wrześno, Łagiewniki, na terenie gminy Węgorzyno wpisane do rejestru zabytków: Brzeźniak, Cieszyno, Dłusko, Ginawa, Kąkolewice, Kraśnik Łobeski, Lesięcin, , , Rogówko, Runowo, , Stare Węgorzyno, , Winniki, Zwierzynek z aleją grabową,  parki pałacowe: Bienice, Krzemienna, Wojtaszyce, Zajezierze, Bełczna, Grabowo, Radzim, Żerzyno, Sielsko, Przytoń, Zwierzynek, Dłusko,  parki podworskie: Łobżany, Zachełmie, Wysiedle,  parki krajobrazowe: Dobra, Starogard, Dargomyśl, Dorowo, Krosino, Lubień Górny, Łabuń Wielki, Miłogoszcz, Mołstowo, Naćmierz, Świegotki, Świeciechowo, Starogard,  parki angielski: Iglice, Przemysław,  parki znajdują się również w miejscowościach: Czachowo, Dobrkowo, Gostomin, Karnice, Maliniec, Orle, Rekowo, , , Wołkowo, Potuliny, Resko, Dobra, Rynowo, Mołdawin.

12 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO

4.1 Ochrona przyrody i krajobrazu 4.1.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego 4.1.1.1 Siedliska przyrodnicze Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski, powiat łobeski położony jest na obszarze Krainy Pojezierzy Środkowopomorskich, Okręgów:  Nowogardzko-Choszczyński (A.4.1)  Podokręgów: Choszczyńsko-Iński, Węgorzyński, Nowogardzki  Świdniński (A.4.2)  Podokręgów: Płotowski, Resznikowski, Świdnińsko-Łobeski  Drawsko-Szczeciniecki (A.4.3)  Podokregu: Drawski.

Rysunek 3 Podział geobotaniczny powiatu łobeskiego Źródło: Matuszkiewicz J.M., 1994, 42.5. Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne 1:2 500 000. 1. Krajobrazy roślinne, 2. Regiony geobotaniczne (w:) Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, IGiPZ PAN, Główny Geodeta Kraju, Warszawa

Ze względu na znaczną intensywność przekształcenia szaty roślinnej na terenie powiatu wszystkie połacie roślinności o bogatszym składzie gatunkowym posiadają istotne znaczenie dla przebiegu procesów biologicznych. Są to: zadrzewienia cmentarzy, zieleń towarzysząca obiektom użyteczności publicznej, zabudowie zagrodowej i mieszkaniowej, zadrzewienia przydrożne i zadrzewienia śródpolne. W krajobrazie rolniczym o znacznej intensywności, jaki charakteryzuje obszar powiatu, istotne znaczenie dla potrzymania funkcjonowania biologicznego posiadają także małoprzestrzenne formy takie jak: aleje drzew przydrożnych, parki przydworskie, zadrzewienia cmentarzy, ogrody przydomowe, oczka wodne itp.

13 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Szata roślinna Powiatu Łobeskiego reprezentowana jest głównie przez zbiorowiska leśne, łąkowe, bagienne i torfowiskowe. Na terenie powiatu zinwentaryzowano ok. 1000 gatunków roślin, w tym gatunki podlegające ochronie prawnej, rośliny rzadkie i zagrożone wyginięciem oraz rośliny o wartościach leczniczych. Duże znaczenie ekologiczne odgrywają zadrzewienia przydrożne, śródpolne, grupy zieleni w zabudowie wiejskiej, w parkach podworskich, przy kościołach i na cmentarzach. Wśród zadrzewień wiejskich i parkach, występują drzewa rodzime m.in.: klon zwyczajny, olsza czarna i szara, brzoza brodawkowa, grab pospolity, jesion wyniosły, sosna pospolita.

4.1.1.2 Chronione i ginące elementy flory i fauny Niewielkie leśne jeziora są siedliskiem ptaków, m.in. kaczek krzyżówek, cyranek, kulików, łysek, a także łabędzi niemych i Żurawi. Spotyka się tutaj rzadkie okazy znajdujących się pod ochroną ptaków takich jak: orzeł bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny. Na Ziemi Łobeskiej występują liczne cenne obszary florystyczne. Na szczególną uwagę zasługuje lobelia jeziorna, rosnąca w jeziorze Chełm. Roślina ta jest ginącym, chronionym gatunkiem ujętym w Polskiej „Czerwonej Księdze Roślin”. Ekosystem jeziora Chełm jest obszarem przyrodniczym o walorach ponadregionalnych - jednym z nielicznych zachowanych stanowisk lobelii w województwie zachodniopomorskim. Planuje się utworzenie częściowego rezerwatu flory w celu ochrony oligotroficznego jeziora. Niezwykłemu zróżnicowaniu krajobrazu odpowiada bogactwo fauny i flory Ińskiego Parku Krajobrazowego. Wśród występujących tu roślin naczyniowych jest 28 gatunków prawnie chronionych, w tym grzybień biały, pełnik europejski, storczyki, rosiczki i widłaki. Wyróżniono 13 zespołów roślinnych - wodnych, torfowiskowych, łąkowych, źródliskowych i leśnych. Pokrywające blisko połowę powierzchni Parku lasy, to w północnej części głównie buczyny, w południowej lasy mieszane. Tereny te są ostoją wielu gatunków zwierząt takich jak: dziki, jelenie, sarny, borsuki, gronostaje, jenoty, tchórze, łasice, lisy, okresowo pojawiają się też wilki. Coraz liczniejsze są wprowadzone w połowie lat dziewięćdziesiątych bobry. Mają tu swoje siedliska ptaki, które wymieniane są w światowej „Czerwonej Księdze” jako gatunki zagrożone wyginięciem. Są nimi: bocian biały, orzeł bielik, kania ruda, a także bąki, błotniaki stawowe, bocian czarny, kania czarna, orlik krzykliwy, rybitwa zwyczajna i czarna, Żuraw i zimorodek - zagrożone wyginięciem w skali europejskiej.

4.1.1.3 Formy ochrony przyrody na terenie powiatu łobeskiego Formy powierzchniowe ochrony przyrody, wymienione w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92 poz. 880 z późn. zm.) na terenie powiatu łobeskiego przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 2 Powierzchniowe formy ochrony przyrody na terenie powiatu łobeskiego

Powierzchnia Forma ochrony/ rok L.P. Nazwa obszaru Gmina Cel ochrony [ha] utworzenia

zachowania szczególnych walorów Iński Park 1 17763 park krajobrazowy/1981 Węgorzyno krajobrazu polodowcowego i walorów Krajobrazowy przyrodniczych Zachowanie stanowisk wielu rzadko Mszar nad 2 4,06 rezerwat/ 1976 Resko występujących i ginących gatunków jeziorem Piaski roślin torfowiskowych. Zachowanie torfowiska wysokiego z Mszar koło typową roślinnością zespołów 3 11,17 rezerwat/ 1976 Resko Starej Dobrzycy mszarnych oraz stanowiskami roślin chronionych. Zachowanie krajobrazu o dużych deniwelacjach na Pojezierzu Ińskim wraz z licznymi źródliskami i Źródliskowe 4 52,21 rezerwat/ 2009 Węgorzyno wysiękami oraz występujących na tym Zbocza terenie olsów, zwłaszcza w odmianie źródliskowej oraz zespołów żyznej i kwaśnej buczyny niżowej Bagno koło 5 Radowa 8,85 użytek ekologiczny Radowo Małe - Wielkiego

6 6 użytków użytek ekologiczny Resko - ekologicznych

14 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

bez nazwy Dłuskie 7 23 użytek ekologiczny Węgorzyno - Wzgórza Płaskowyż nad 8 36,95 użytek ekologiczny Węgorzyno - Samotnikiem Węgorzyński 9 41,20 użytek ekologiczny Węgorzyno - Derkacz 10 Pełnikowe Łąki 5,52 użytek ekologiczny Węgorzyno - Węgorzyno, 11 Dorzecze Regi - obszar NATURA2000 Resko, Radowo - Małe, Łobez 12 Ostoja Ińska - obszar NATURA2000 Węgorzyno - Brzeźnicka 13 - obszar NATURA2000 Węgorzyno Węgorza Źródło: www.crfop.gdos.gov.pl

Rysunek 4 Obszary chronione na terenie powiatu łobeski Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy

Na terenie powiatu łobeskiego znajdują się następujące formy ochrony przyrody:  1 park krajobrazowy: Iński Park Krajobrazowy,  3 rezerwaty: Mszar nad jeziorem Piaski, Mszar koło Starej Dobczycy, Źródliskowe Zbocza,  3 obszary NATURA2000: Dorzecze Regi (obszar ochrony siedlisk), Ińska Ostoja (obszar ptasi), Brzeźnicka Węgorza (obszar ochrony siedlisk),  pomniki przyrody.

15 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Liczba pomników przyrody w powiecie łobeskim jest wysoka, w porównaniu z innymi powiatami w obrębie województwa zachodniopomorskiego. Poniżej w tabeli zestawiono poszczególne pomniki przyrody ożywionej.

Tabela 3 Liczbowe zestawienie pomników przyrody na terenie powiatu łobeskiego Pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej L.P. Gmina Pojedyncze Grupy drzew Aleje drzew Głaz narzutowy drzewa 1 Łobez 4 0 0 1 2 Radowo Małe 1 0 0 0 3 Resko 3 5 0 0 4 Węgorzyno 6 0 0 0 5 Dobra 2 1 1 0 Razem 16 6 1 1 Źródło: Rejestr pomników przyrody na terenie województwa zachodniopomorskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, 2013

W granicach powiatu objęto ochroną prawną 24 pomniki przyrody. Wśród nich znajdują się pojedyncze drzewa (16 szt.), grupy drzew (6 grup), jedna aleja drzew oraz jeden głaz narzutowy w gminie Łobez. W obrębie chronionych drzew przeważają dęby szypułkowe, modrzew i lipy drobnolistne.

4.1.1.4 Zieleń urządzona Ciągły układ przestrzenny terenów otwartych, przyrodniczo aktywnych, zapewniający prawidłowe funkcjonowanie żywych zasobów naturalnych oraz kształtowanie właściwych warunków klimatycznych i możliwości rekreacji ludności w kontakcie z przyrodą to Ekologiczny system Obszarów Chronionych (ESOCh). Ważnym elementem ESOCh są: parki, zieleńce, skwery, zieleń przyzagrodowa w zabudowie mieszkaniowej, izolacyjno – osłonowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowo – przemysłowej, w tym – obiektów użyteczności publicznej oraz zabytkowe zespoły zieleni przydworskiej, przypałacowej i przykościelnej. Na obszarze powiatu znajduje się 63 parki wiejskie o wartościach zabytkowych i historycznych. Część z tych obiektów została wpisana do Rejestru Zabytków:  Gmina Dobra -10 parków,  Gmina Łobez -14 parków,  Gmina Radowo Małe - 3 parki,  Gmina Resko -17 parków,  Gmina Węgorzyno -19 parków. Wszystkie najważniejsze zabytki dla powiatu zostały szczegółowo wymienione w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie.

Tabela 4 Powierzchnia terenów zieleni urządzonej na terenie powiatu łobeskiego

Tereny zieleni Powierzchnia (ha)

parki spacerowo – wypoczynkowe 67,4 zieleńce 45,2 zieleń uliczna 41,3 tereny zieleni osiedlowej 23,5 parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej 136,1 cmentarze 29,6 RAZEM 343,1

16 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Źródło: Bank Danych Regionalnych, 2013

Powiat Łobeski nie dysponuje kompetencjami ustawowymi oraz instrumentami finansowymi do odrębnego kreowania systemu zieleni urządzonej w skali całego powiatu. Niemniej konieczne jest określenie najważniejszych elementów kształtowania w/w zieleni w jego granicach.

4.1.2 Identyfikacja potrzeb Zachowanie ciągłości lokalnych i ponadlokalnych „korytarzy” i „węzłów” ekologicznych (kompleksy leśno – wodne, zabytkowe założenia zieleni parkowej i inne elementy krajobrazu kulturowego), wyznaczenie obszarów dla rozwoju funkcji rekreacyjno – wypoczynkowych, nowe obiekty i obszary chronione – to główne wskaźniki osiągnięcia stanu docelowego w dziedzinie ochrony przyrody i krajobrazu. Dla ochrony całości dziedzictwa przyrodniczego powiatu łobeskiego oraz kształtowania systemu terenów zieleni należy podjąć następujące działania:  utrzymanie walorów i funkcji obszarów objętych ochroną prawną,  obejmowanie ochroną prawną obszarów i obiektów najbardziej wartościowych przyrodniczo,  dostosowanie terenów leśno - wodnych do pełnienia funkcji rekreacyjno – wypoczynkowej,  tworzenie terenów zieleni urządzonej (skwery, zieleńce); zagospodarowanie zielenią otoczenia gminnych obiektów użyteczności publicznej oraz rewitalizacja wybranych cennych zespołów i założeń zieleni w obiektach zabytkowych do celów rekreacyjno – wypoczynkowych,  wspieranie proekologicznych działań lokalnych nadleśnictwa Łobez, Resko, Nowogard, Dobrzany w realizacji obecnie obowiązujących planów urządzania lasu oraz „programów ochrony przyrody”,  zachowanie różnorodności biologicznej ekstensywnie użytkowanych agrocenoz, kompleksów stawów – wdrażanie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych, promocja agroturystyki, kwalifikowanych form rekreacji (wędkarstwo), turystyki pieszej, rowerowej, ukierunkowanej na aktywny odbiór walorów przyrodniczych i krajobrazowo – kulturowych (ścieżki przyrodniczo – dydaktyczne; punkty atrakcyjnych stanowisk roślin i siedlisk zwierząt),  ograniczanie konfliktów między potrzebami ochrony przyrody i rozwoju infrastruktury w obrębie dolin rzek,  unikanie nadmiernej intensyfikacji rolnictwa (konieczne utrzymanie istniejących jeszcze zadrzewień śródpolnych, miedz, pasów zadrzewień wśród cieków itp.),  wsparcie działań organizacji ekologicznych, instytucji naukowych w zakresie ochrony czynnej wybranych gatunków fauny i flory (m.in. ochrona siedliska ptaków, ochrona siedlisk roślin chronionych, akcje edukacyjne w szkołach, promujące np. ideę „opiekunów przyrody”), Wskazane do ochrony w formach przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody fragmenty powiatu pełnią przede wszystkim rolę lokalnych węzłów i korytarzy ekologicznych. Winny one być powiązane przestrzennie z podobnymi strukturami na terenie sąsiadujących terenów. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych zbiorowisk roślinności lęgowej, obszarów nieleśnych) w sytuacji, bowiem zaniechania tradycyjnego użytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do wycofywania się np. gatunków słabych konkurencyjnie, a często należących jednocześnie do grupy gatunków ginących.

17 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.1.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe do roku Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna i współpracująca do roku 2020 2016

Gminy Powiatu Łobeskiego, Regionalna Dyrekcja Objęcie ochroną prawną obszarów i obiektów Ochrony Środowiska w Szczecinie, Województwo OPK.1.1.1 Ochrona, rozwój najbardziej wartościowych przyrodniczo Zachodniopomorskie, lokalne stowarzyszenia i uporządkowanie systemu OPK.1.1 ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe obszarów chronionych na terenie Powiatu Łobeskiego Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Przygotowanie, opiniowanie i konsultacje planów zadań OPK.1.1.2 Szczecinie, Nadleśnictwa, Gminy Powiatu ochronnych obszarów NATURA 2000 Łobeskiego Inwentaryzacja przyrodnicza przeprowadzona na terenie OPK.1.2.1. Gminy Powiatu Łobeskiego gmin powiatu Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Zachowanie i przywrócenie siedlisk roślin i zwierząt Szczecinie, Regionalna Dyrekcja Lasów OPK.1.2.2. oraz zapobieganie ich fragmentacji Państwowych , lokalne stowarzyszenia ekologiczne, OPK.1.2 Ochrona gatunkowa szkoły, instytucje naukowe Wykonywanie zabiegów ochrony czynnej wybranych gatunków fauny, flory, zbiorowisk roślinnych; idea Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w OPK.1.2.3. Zachowanie i ochrona włączenia szkół, jako społecznych opiekunów nad Szczecinie, Nadleśnictwa OPK.1 walorów pomnikami przyrody przyrodniczych Gminy Powiatu Łobeskiego , Powiat Łobeski, Wyznaczenie i ochrona korytarzy ekologicznych w Województwo Zachodniopomorskie, Regionalna OPK.1.3.1 planach zagospodarowania przestrzennego Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie, ZZMiUW w Szczecinie Kształtowanie polityki Zrównoważony rozwój infrastruktury turystycznej na przestrzennej respektującej OPK.1.3. obszarach przyrodniczo cennych, w tym: rozbudowa Gminy Powiatu Łobeskiego , Powiat Łobeski, wartości przyrodnicze OPK.1.3.2 sieci ścieżek rowerowych i szlaków pieszych, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w i krajobrazowe zorganizowanie punktów widokowych, tablic Szczecinie informacyjnych Tworzenie przejść umożliwiających migrację zwierząt OPK.1.3.3 zarządcy dróg przy drogach przecinających korytarze ekologiczne Utrzymanie walorów i funkcji obszarów oraz obiektów Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w OPK.1.4.1. objętych ochroną prawną Szczecinie, Gminy Powiatu Łobeskiego Ochrona i rozwój zieleni na OPK.1.4. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w terenach zurbanizowanych OPK.1.4.2. Budowa, modernizacja i pielęgnacja parków i skwerów Szczecinie, Gminy Powiatu Łobeskiego

OPK.1.4.3. Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego Gminy Powiatu Łobeskiego, Zarząd Dróg

18 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe Powiatowych w Łobzie, Zachodniopomorski Zarząd nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, GDDKiA konserwacyjne zieleni przydrożnej Gminy Powiatu Łobeskiego, Powiat Łobeski, Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w OPK.2.1.1 ochrony i zachowania walorów krajobrazu i przyrody Szczecinie, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, oraz promocja tych walorów Wzrost świadomości szkoły, instytucje naukowe Poszerzenie wiedzy o środowisku OPK.2 ekologicznej OPK.2.1 przyrodniczym powiatu OPK.2.1.2 Promocja działań proekologicznych dla rolników ZODR w Barzkowicach w społeczeństwie Tworzenie sieci ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych w Gminy Powiatu Łobeskiego, Nadleśnictwa, lokalne OPK.2.1.3 obrębie obszarów przyrodniczo cennych, atrakcyjnych stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje krajobrazowo oraz dziedzictwa kulturowego naukowe

19 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.1.4 Harmonogram zadań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Termin Termin Jednostka Planowane efekty Planowane koszty L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia Partnerzy odpowiedzialna ekologiczne ogółem (PLN) tys.* planowany planowany ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU Gminy Powiatu Zwiększenie Łobeskiego, Powiat Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie Regionalna Dyrekcja świadomości Łobeski, Nadleśnictwa, OPK.2.1.1 ochrony i zachowania walorów krajobrazu i przyrody oraz 2013 2020 Ochrony Środowiska w b.d. ekologicznej lokalne stowarzyszenia promocja tych walorów Szczecinie mieszkańców ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Regionalna Dyrekcja Regionalna Dyrekcja Przygotowanie, opiniowanie i konsultacje planów zadań Ochrona Lasów Państwowych, OPK.1.1.2 2013 2020 Ochrony Środowiska w 120 ochronnych obszarów NATURA 2000 bioróżnorodności Gminy Powiatu Szczecinie Łobeskiego Powiat Łobeski, Gminy Powiatu Łobeskiego, Regionalna Dyrekcja Zachowanie i przywrócenie siedlisk roślin i zwierząt oraz Ochrona Nadleśnictwa, lokalne OPK.1.2.2. 2013 2020 Ochrony Środowiska w b.d. zapobieganie ich fragmentacji bioróżnorodności stowarzyszenia Szczecinie ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Powiat Łobeski, Gminy Wykonywanie zabiegów ochrony czynnej wybranych Powiatu Łobeskiego, Regionalna Dyrekcja gatunków fauny, flory, zbiorowisk roślinnych; idea Ochrona Nadleśnictwa, lokalne OPK.1.2.3. 2013 2020 Ochrony Środowiska w 100 włączenia szkół, jako społecznych opiekunów nad bioróżnorodności stowarzyszenia Szczecinie pomnikami przyrody ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Zwiększenie lokalne stowarzyszenia Tworzenie przejść umożliwiających migrację zwierząt przy OPK.1.3.3. 2013 2020 Zarządcy dróg atrakcyjności b.d. ekologiczne, szkoły, drogach przecinających korytarze ekologiczne turystycznej powiatu instytucje naukowe Budowa niebieskiego korytarza ekologicznego wzdłuż Ochrona OPK.1.3.1. 2013 2017 ZZMiUW b.d. - doliny rzeki Regi i jej dopływów bioróżnorodności Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe Wzrost terenów OPK.1.4.3. 2013 2020 Zarządcy dróg zadanie ciągłe - nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - zielonych konserwacyjne zieleni przydrożnej

Poprawa Powiat Łobeski, Gminy OPK.2.1.2 Promocja działań proekologicznych dla rolników 2013 2020 ZODR w Barzkowicach zadania ciągłe świadomości Powiatu Łobeskiego ekologicznej

20 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

rolników ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Objęcie ochroną prawną obszarów i obiektów najbardziej Gminy Powiatu w Szczecinie, OPK.1.1.1 2013 2020 Ochrona przyrody b.d. wartościowych przyrodniczo Łobeskiego Nadleśnictwa, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Utrzymanie walorów i funkcji obszarów oraz obiektów Gminy Powiatu Ochrona walorów w Szczecinie, OPK.1.4.1. 2013 2020 100 objętych ochroną prawną Łobeskiego przyrodniczych Nadleśnictwa, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Inwentaryzacja przyrodnicza przeprowadzona na terenie Gminy Powiatu Identyfikacja w Szczecinie, OPK.1.2.1. 2013 2020 135 gmin Łobeskiego istniejących zasobów Nadleśnictwa, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Wyznaczenie i ochrona korytarzy ekologicznych w planach Gminy Powiatu Ochrona walorów w Szczecinie, OPK.1.3.1 2013 2020 zadania ciągłe zagospodarowania przestrzennego Łobeskiego przyrodniczych Nadleśnictwa, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Zrównoważony rozwój infrastruktury turystycznej na Ochrona walorów Ochrony Środowiska obszarach przyrodniczo cennych, w tym: rozbudowa sieci Gminy Powiatu przyrodniczych, w Szczecinie, OPK.1.3.2 2013 2020 zadania ciągłe ścieżek rowerowych i szlaków pieszych, zagospodarowanie Łobeskiego poprawa rozwoju Nadleśnictwa, lokalne terenów rekreacyjnych turystyki stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe

21 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Ochrona walorów Ochrony Środowiska Gminy Powiatu przyrodniczych, w Szczecinie, OPK.1.4.2. Budowa, modernizacja i pielęgnacja parków i skwerów 2013 2016 Łobeskiego poprawa rozwoju Nadleśnictwa, lokalne turystyki stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Poprawa Ochrony Środowiska Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie świadomości Gminy Powiatu w Szczecinie, OPK.2.1.1 ochrony i zachowania walorów krajobrazu i przyrody oraz 2013 2016 ekologicznej 200 Łobeskiego Nadleśnictwa, lokalne promocja tych walorów mieszkańców stowarzyszenia powiatu ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Powiat Łobeski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Tworzenie sieci ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych w Gminy Powiatu w Szczecinie, OPK.3.1.3 obrębie obszarów przyrodniczo cennych, atrakcyjnych 2013 2020 b.d. Łobeskiego Ochrona przyrody i Nadleśnictwa, lokalne krajobrazowo oraz dziedzictwa kulturowego edukacja stowarzyszenia ekologiczna ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Budowa ścieżki edukacji ekologicznej wzdłuż obszaru OPK.3.1.3.1 2013 2013 Gmina Resko 1 175 - NATURA2000 „Dorzecze Regi” w Gminie Resko RAZEM ZADANIA WŁASNE 0 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 1 610 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 1 375 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

22 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.2 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 4.2.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Ogólna powierzchnia gruntów leśnych na terenie powiatu łobeskiego wynosi ok. 34 535 ha (33 609 ha powierzchnia lasów), co daje przeciętną lesistość powiatu na poziomie ok. 31,6%. Lasy stanowiące własności Skarbu Państwa to 32 857,5 ha, w tym 31 706,4 ha w zarządzie Lasów Państwowych oraz 1139 ha w zasobie Własności Rolnej SP.. Pozostała część lasów stanowi własność prywatną 721,1 ha oraz lasy gminne 30,6 ha.

Rysunek 5 Obszary leśne w regionie powiatu łobeskiego Źródło: http://www.lasy.gov.pl/mapa

Tabela 5 Powierzchnia gruntów leśnych i lasów na terenie powiatu łobeskiego w latach 2010 - 2012

Wyszczególnienie 2010 2011 2012

Powierzchnia gruntów leśnych

ogółem 34494,9 34506,9 34535,3

grunty leśne publiczne ogółem 33909,6 33846,1 33814,2

grunty leśne publiczne Skarbu Państwa 33879,0 33815,5 33783,6

grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych 32621,5 32632,1 32632,5

grunty leśne prywatne 585,3 660,8 721,1

Powierzchnia lasów

lasy ogółem 33557,9 33571,6 33609,2

lasy publiczne ogółem 32972,6 32910,8 32888,1

23 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

lasy publiczne Skarbu Państwa 32942,0 32880,2 32857,5

lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych 31684,5 31696,8 31706,4

lasy publiczne Skarbu Państwa w zasobie Własności Rolnej SP 1236,0 1169,0 1139,0

lasy publiczne gminne 30,6 30,6 30,6

Źródło: Bank Danych Lokalnych, 2013

We wszystkich gminach przeważająca część powierzchni leśnej należy do Skarbu Państwa. Teren powiatu położony jest na obszarze 4 nadleśnictw: Łobez, Resko, Nowogard, Dobrzany. Analiza przestrzennego rozkładu obszarów leśnych pozwala na wydzielenie dwóch wyraźnych grup gmin:  gminy Dobra, Resko w których odsetek lasów i terenów leśnych waha się od 10,6% do 13,2%,  gminy Łobez, Radowo Małe, Węgorzewo, w której powierzchnię od 25 do 37% zajmują lasy i tereny leśne. W występującym drzewostanie przeważają siedliska: bór mieszany świeży, oraz las mieszany świeży, z dużym udziałem drzewostanów mieszanych i liściastych. Panującym gatunkiem jest sosna i modrzew, a wśród pozostałych gatunków najwięcej jest buka, dębu, brzozy i olchy. Stan zdrowotny lasów na terenie powiatu oceniany jest jako dobry. Lasy w powiecie łobeskim stanowią jeden z ważniejszych ekosystemów, a najcenniejsze ich siedliska, o najwyższej wartości przyrodniczej i hodowlanej, zostały objęte ochrona prawną. Racjonalna gospodarka leśna w lasach państwowych w okresie sprawozdawczym opierała się głównie na realizacji planów urządzenia lasu, w tym głównie na zalesieniu. W 2010 r. zalesienia gruntów wynosiło 39,6 ha, w 2011 r. 13,3 ha, w 2012 r. 50,2 ha. Łącznie w latach 2010 – 2012 zalesiono 103 ha gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa.

Tabela 6 Zalesienia na terenie powiatu łobeskiego w latach 2010 - 2011

Wyszczególnienie 2010 2011 2012

zalesienia ogółem 39,6 13,3 50,2

zalesienia lasy publiczne ogółem 1,9 0,6 50,2

zalesienia lasy publiczne Skarbu Państwa 1,9 0,6

zalesienia lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych 1,9 0,6

zalesienia lasy prywatne ogółem 37,7 12,7

grunty nieleśne przeznaczone do zalesienia ogółem 2,5 3,0 2,7

grunty nieleśne przeznaczone do zalesienia w zarządzie Lasów Państwowych 2,5 3,0 2,7

Źródło: Bank Danych Lokalnych, 2013

W latach 2011 – 2012 poszczególne Nadleśnictwa wykonało zabiegi pielęgnacyjne i odnowieniowe w następującym rozmiarze:  Nadleśnictwo Łobez:  odnowienia – 346 ha,  pielęgnowanie lasu – 2826 ha, w tym: pielęgnacja gleby 1828 ha, czyszczenie wczesne 366 ha, czyszczenie późne 632 ha.  Nadleśnictwo Resko:

24 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 odnowienia i zalesienia – 397,47 ha,  pielęgnowanie lasu – 2648,39 ha.  Nadleśnictwo Nowogard:  odnowienia i zalesienia – 332,9 ha,  pielęgnowanie lasu – 2670 ha.  Nadleśnictwo Dobrzany:  odnowienia i zalesienia – ok. 600 ha,  pielęgnowanie lasu – ok. 696 ha. Lasy stanowiące własność osób fizycznych i prawnych (bez skarbu Państwa) oraz prowadzoną gospodarkę leśną pokazują dane przedstawione poniżej.

800 721,1

700 660,8 670,2

609,9 600

500 469,3 469,3

400 2011 2012 300

200

100 50,9 50,9 44,4 44,4 0 0 0 Powierzchnia zalesione (pokryte niezalesione uznanych za lasy objęte aktualnymi objęte gruntów leśnych roślinnością lesną) (przejściowo ochronne uproszczonymi inewntaryzacjami ogółem pozbawione planami urządzenia stanu lasu roślinności lesnej lasu

Rysunek 6 Lasy stanowiące własność osób fizycznych i prawnych (bez Skarbu Państwa) na terenie powiatu łobeskiego w latach 2011 – 2012 Źródło: sprawozdania L-03 za 2011 i 2012 rok

Jak wynika z wykresu w okresie sprawozdawczym nieznacznie zwiększyła się powierzchnia gruntów leśnych stanowiących własność osób fizycznych i prawnych o około 5% oraz powierzchnia zalesiona pokryta roślinnością leśną również o około 5%. Największy udział w powierzchni lasów prywatnych posiadają gminy: Węgorzyno (183,8 ha), Łobez (158,2 ha), Resko (134,5 ha), Radowo Małe (133,1 ha) oraz Dobra (111,5 ha). Poniżej w tabeli umieszczone dane charakteryzujące prace gospodarcze wykonane w lasach prywatnych na terenie powiatu łobeskiego.

25 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Tabela 7 Hodowla lasu i pozyskiwanie drewna w lasach prywatnych na terenie powiatu łobeskiego

Rodzaj prac 2011 2012

Zalesienia gruntów nieleśnych 12,7 50,2

Pielęgnowanie lasu 7 2

Powierzchnia objęta trzebieżami 16 18

Pozyskanie drewna 542 595

Źródło: sprawozdania L-03 za 2011 i 2012 rok

Racjonalna gospodarka leśna w lasach prywatnych w okresie sprawozdawczym opierała się głównie na realizacji uproszczonych planów urządzenia lasu, w tym głównie na zalesieniu gruntów porolnych oraz pozyskanie drewna. W 2011 r. zalesienia gruntów wynosiło 12,7 ha, w 2012 r. 50,2 ha. Łącznie w latach 2011 – 2012 zalesiono 62,9 ha gruntów nie stanowiących własności Państwa i obejmowały jedynie gminę Resko.

4.2.2 Identyfikacja potrzeb Lasy Nadleśnictw na terenie powiatu w przeważającej części wchodzą w obszary chronione, co ukierunkowuje działania administracji Lasów Państwowych do dążenia do uzyskania „proekologicznego modelu” gospodarki leśnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki leśnej. Praktycznie dotyczy to bieżącej realizacji zapisów planów urządzania lasów nadleśnictw oraz „Programów ochrony przyrody”, zsynchronizowanych z cyklem 10-letniego okresu obowiązywania ww. planów. Tak prowadzona polityka będzie zgodna z celem długoterminowym zapisanym w programie ochrony środowiska dla województwa tj. Ochrona ekosystemów leśnych. Ze względu na małe zainteresowanie programem zalesienia obszarów rolniczych na terenie powiatu łobeskiego należałoby wprowadzić działania aktywizujące społeczność szczególnie wiejską do wykorzystywania możliwości zalesiania gruntów rolnych i innych niż rolne ze środków PROW. Działania takie powinny obejmować szkolenia dla właścicieli gruntów oraz pomoc doradczą. Podstawowy zakres pomocy doradczej w zakresie zalesiania gruntów prywatnych świadczony jest na podstawie ustawy o lasach. Pomoc ta obejmuje ogólne doradztwo w zakresie zalesiania gruntów i gospodarki leśnej oraz, w wypadku zalesiania obszarów rolniczych w ramach PROW, sporządzanie na wniosek właściciela gruntów planów zalesienia i potwierdzanie wykonania zalesienia. Doradztwo zalesieniowe świadczone jest nieodpłatnie właścicielom przez nadleśnictwa właściwe ze względu na położenie gruntów przeznaczonych do zalesienia. Znacznym zagrożeniem dla lasów znajdujących się na terenie powiatu jest zaśmiecanie oraz zwiększony ruch pojazdów. Dlatego też należy podjąć działania wspólne z właścicielami lasów oraz Nadleśnictwami zmierzające do ograniczenia szkód powodowanych w lesie. Nierzadko jedynym wyjściem jest zainstalowanie systemu monitoringu w lasach. Ponadto w celu ograniczenia szkód powodowanych przez ludzi należy prowadzić szeroko zakreśloną edukację ekologiczną w formie szkoleń, konferencji i konkursów ekologicznych. Dodatkowym atutem wspierającym edukację ekologiczną mogą być elementy infrastruktury informujące o walorach przyrodniczych i siedliskowych, a także ścieżki edukacyjno- rekreacyjne. Zgodnie z obowiązującymi planami urządzenia lasu dla poszczególnych nadleśnictw na terenie powiatu łobeski określono następujące zadania gospodarcze lasu tj.

Tabela 8 Planowane zadania gospodarcze w nadleśnictwach powiatu łobeskiego będących w zarządzie Lasów Państwowych Planowane zadania Dobrzany Nowogard Resko Łobez etat miąższości użytków głównych (m3) 967142 1050036 1024517 1170339 projektowana powierzchnia zalesień (ha) 20547,47 19217,4 2352,21 22919,39 projektowana powierzchnia pielęgnowania lasu (ha) 14678,35 14296,96 14004,02 16591,08 Źródło: opracowanie własne na podstawie obowiązujących planów urządzenia lasu

26 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.2.3 Cele i zadania środowiskowe na do roku 2016 i do roku 2020

Cele długoterminowe Cel Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2020

Wykonanie projektu uproszczonych planów urządzenia lasu oraz ZRL.1.1.1 inwentaryzacji stanu lasów niestanowiących własności Skarbu Powiat Łobeski Państwa Zwiększenie lesistości powiatu, szczególnie przez zalesianie ARiMR, Gminy Powiatu Łobeskiego, ZRL.1.1.2 Realizacja założeń Programu nieużytków i słabych gruntów rolnych Nadleśnictwa, właściciele gruntów ZRL.1 Zwiększenie lesistości ZRL.1.1 zwiększenia lesistości na terenie powiatu Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej w obszarach nowych ZRL.1.1.3 Nadleśnictwa, właściciele lasów nasadzeń i w lasach prywatnych ZRL.1.1.4 Realizacja wytycznych „Programu ochrony przyrody” nadleśnictw Nadleśnictwa ZRL.1.1.5 Bieżąca aktualizacja ewidencji gruntów zalesionych Powiat Łobeski

27 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.2.4 Harmonogram zadań w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów Termin Termin Jednostka Planowany efekt Planowane koszty L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia Partnerzy odpowiedzialna ekologiczny ogółem (PLN) tys.* planowany planowany ZADANIA WŁASNE Wykonanie projektu uproszczonych planów ZRL.1.1.1 urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasów 2013 2013 Powiat Łobeski Zrównoważony 8 Nadleśnictwa niestanowiących własności Skarbu Państwa rozwój lasów ZRL.1.1.5 Bieżąca aktualizacja ewidencji gruntów zalesionych 2013 2020 Powiat Łobeski 10 - ZADANIA KOORDYNOWANE Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej ZRL.1.1.3 w obszarach nowych nasadzeń i w lasach 2013 2016 Nadleśnictwa Ochrona lasów 100 Powiat Łobeski prywatnych Zwiększenie lesistości powiatu, szczególnie przez ARiMR, Gminy Powiatu zalesianie nieużytków i słabych gruntów rolnych Zwiększenie ZRL.1.1.2 2016 2020 właściciele gruntów 1600 Łobeskiego, Nadleśnictwa, (zgodnie z KPZL z 1995 r. z późn. zm.), zalesianie lesistości właściciele gruntów ciągów i korytarzy ekologicznych (ok. 350 ha) Realizacja wytycznych „Programu ochrony Nadleśnictwa, właściciele Regionalna Dyrekcja Lasów ZRL.1.1.4 2010 2017 Ochrona lasów 10 000 przyrody” nadleśnictw lasów Państwowych w Szczecinie ZADANIA WŁASNE 110 ZADANIA KOORDYNOWANE 11 700 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 0 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

28 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.3 Ochrona powierzchni ziemi Obowiązek prowadzenia monitoringu gleby i ziemi w ramach państwowego monitoringu środowiska wynika z zapisów art. 26 oraz art. 109 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 z późn. zm.), przy czym prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi należy do zadań własnych starosty. Wprowadzenie standardów miało na celu stworzenie skutecznego instrumentu ochrony gleb przed degradacją w wyniku zanieczyszczenia substancjami chemicznymi pochodzącymi ze źródeł antropogenicznych oraz ustalenie prawnych podstaw do egzekwowania obowiązku przywrócenia właściwej jakości gleb w oparciu o wymierne wskaźniki docelowe. Z formalnego punktu widzenia przyjęte standardy wyznaczają docelowy stan jakości gleb poddanych rekultywacji z uwzględnieniem różnych form użytkowania gruntów. Ustawa nakładała na starostów obowiązek prowadzenia corocznie aktualizowanych rejestrów zawierających informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi. Jednak przepis prawa ochrony środowiska traktujący o tym zagadnieniu został uchylony. Ponadto ze względu na fakt, że akumulacja zanieczyszczeń jest procesem powolnym, a skutki rozproszonej emisji najczęściej nie są wykrywalne w krótkim czasie, obowiązku tego nie należy traktować jako konieczności corocznych badań obszarów już uznanych za zanieczyszczone. Natomiast szczegółowymi badaniami potwierdzonymi odpowiednią dokumentacją należy każdorazowo objąć obszary, na których doszło do awarii i niekontrolowanej emisji oraz migracji zanieczyszczeń do gleb.

4.3.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Gleba jest układem dynamicznym, a związki mineralne znajdujące się w niej ulegają ciągłym przemianom, co prowadzi do ich zwiększenia lub do ubytków, aż do całkowitego zubożenia gleby. Ubytki związków mineralnych w glebach powodowane głównie przez pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, wypłukiwanie rozpuszczalnych składników do głębszych warstw gleby, tworzenia się pod wpływem różnych czynników związków nierozpuszczalnych, niedostępnych dla roślin. Gleby powiatu łobeskiego należą w przeważającej ilości do średnich klas bonitacyjnych, od III do V, i są nadmiernie zakwaszone. Według danych otrzymanych ze Starostwa Powiatowego w Łobzie dominujący udział w strukturze gruntów mają użytki rolne, które zajmują około 59% ogólnej powierzchni powiatu, 33% gruntów przynależą do lasów i gruntów leśnych. Wody, grunty zurbanizowane i zabudowane zajmują łącznie jedynie 8% powierzchni. Taka struktura oraz produkcja zdrowej żywności sugeruje kierunek rolny jako naturalny kierunek rozwoju powiatu. Największy odsetek powierzchni grunty rolne zajmują w gminie Dobra (ok. 79 %) i Radowo Małe (ok. 67 %), a najmniejszy w Resku. Gminy Łobez i Węgorzyno są pod tym względem zbliżone do charakterystyk powiatu z udziałem użytków rolnych na poziomie odpowiednio 56 % i 62 % ogólnej powierzchni gminy. Do czynników warunkujących żyzność gleb należy:  budowa morfologiczna – właściwości morfologiczne profilu glebowego,  miąższość gleby i poziomu próchnicznego,  właściwości fizyczne – skład granulometryczny,  struktura i tekstura,  porowatość-układ porów,  właściwości termiczne, wodne i powietrzne (woda i powietrze jako czynniki antagonistyczne),  właściwości chemiczne i fizykochemiczne – zasobność w składniki pokarmowe  inne. Wszystkie te składniki wzajemnie na siebie oddziałują, uzupełniają się i kompleksowo wpływają na stan żyzności gleby. Znając wartości tych czynników w uprawianej glebie istnieje możliwość zastosowania odpowiedniego nawożenia czy też odpowiednich zabiegów agrotechnicznych w celu uzyskania wysokich plonów, natomiast nieprzemyślana działalność człowieka - uprawa roli bez analiz gleb prowadzić może do jej całkowitej degradacji bardzo często niemożliwej do usunięcia. Z tego powodu powinno się, co kilka lat przeprowadzać badania gleb w celu analizy jej właściwości i zawartości metali ciężkich, co spowoduje możliwości ustalenia odpowiednich płodozmianów oraz dawek nawozowych. Obowiązek prowadzenia monitoringu, obserwacji zmian i oceny jakości gleby i ziemi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy – Prawo ochrony środowiska. Kryteria oceny określone są, na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). Zakres badań „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski" określają trzyletnie Programy Państwowego Monitoringu Środowiska. 29 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Badania gleb prowadzone są w oparciu o „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski", który stanowi podsystem Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości gleb i ziemi. Na terenie województwa zachodniopomorskiego w ramach monitoringu przebadano 9 próbek gleb z terenów użytkowanych rolniczo, natomiast na terenie powiatu łobeskiego nie zlokalizowano punktu. Celem badań jest obserwacja zmian szerokiego zakresu cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Monitoring chemizmu gleb ornych Polski jest realizowany od roku 1995. W 5-letnich odstępach czasowych są pobierane próbki glebowe z 216 stałych punktów pomiarowo - kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Kolejna, czwarta tura Monitoringu przypadła na lata 2010-2012. Na obszarze powiatu łobeskiego funkcjonują podmioty mające na celu obsługę rolnictwa, które poprzez swoje działania zachęcają rolników do kontynuowania produkcji, nie odłogowania gruntów ornych, a także inspirują do starania się o pozyskanie środków finansowych na produkcje rolniczą. Jednym z takich podmiotów jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Zachodniopomorski Oddział Regionalny. W ramach swojej działalności realizuje Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Biuro Regionalne pełni rolę podmiotu wdrażającego dla działań takich jak:  korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów,  wspieranie gospodarowania na obszarach górskich oraz na innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania,  programy rolno środowiskowe,  zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne,  renty strukturalne. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 roku (Dz.U. 2004 nr 187 poz. 1929 z późn. zm.) w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na zalesianie gruntów rolnych objętych planem rozwoju obszarów wiejskich była przyznawana rolnikom pomoc finansowa na Zalesianie Gruntów Rolnych. Płatność na zalesianie jest przyznawana producentowi rolnemu do działek rolnych w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gruntów rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności:  użytkowanych, jako grunty orne, trwałe użytki zielone albo sady, które zostały przeznaczone do zalesienia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,  stanowiących własność tego producenta rolnego,  powierzchni co najmniej 0,3 ha i szerokości nie mniej niż 20 metrów. Agencja corocznie kontroluje około 5% gospodarstw korzystających z pomocy finansowej w ramach PROW 2007-2013. Jednocześnie prowadzone są spotkania i konsultacje nt. Optymalnego doboru dawek nawozowych oraz środków ochrony roślin dla zainteresowanych rolników. Kolejnym podmiotem działającym na rzecz rolnictwa jest Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Organizuje szkolenia, konferencje i spotkania dotyczące głównie: zrównoważonego rolnictwa, ochrony wód i gleb, rolnictwa ekologicznego oraz pozostałych programów rolno – środowiskowych. Inspekcja Ochrony Środowiska zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 7 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033 z późn. zm.) przeprowadza kontrolę przestrzegania przepisów dotyczących warunków stosowania i przechowywania nawozów, nawozów oznaczonych znakiem „NAWÓZ WE” oraz środków wspomagających uprawę roślin. Inspekcja corocznie przeprowadza na terenie powiatu kontrole, dotyczą one przede wszystkim punktów sprzedaży środków ochrony roślin, świadectw kwalifikacyjnych opryskiwaczy, a także, jakości materiału siewnego i szkółkarskiego oraz występowanie patogenów i szkodników upraw rolniczych. Niezależnie od działań jednostek wymienionych powyżej rolnicy we własnym zakresie pilnują sposobów gromadzenia obornika na swoim terenie. Zrealizowane zadania przez Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach w latach 2011 – 2012 przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 9 Zestawienie szkoleń i porad zrealizowanych przez ZODR w Barzkowicach na terenie powiatu łobeskiego w latach 2011-2012

30 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Termin Organi- Ilość Lp. Temat szkolenia Forma Miejsce realizacji realizacji zator uczestników

2011

1 Minimalne wymagania wzajemnej zgodności szkolenie 11.02.2011 Węgorzyno Łobez 15

Zasady otrzymywania dopłat bezpośrednich a obowiązek spełnienia przez gospodarstwo zasad wzajemnej zgodności, 2 szkolenie 15-16.02.2011 Resko Łobez 20 ze szczególnym uwzględnieniem programów zwalczania chorób zakaźnych

3 Nowe zrejonizowane odmiany zbóż szkolenie 17.02.2011 Łobez Łobez 16

4 Minimalne wymagania wzajemnej zgodności szkolenie 17.02.2011 Łobez Łobez 22

5 Minimalne wymagania wzajemnej zgodności szkolenie 18.02.2011 Dobra Łobez 18

6 Minimalne wymagania wzajemnej zgodności szkolenie 21.02.2011 Radowo Małe Łobez 27

7 Minimalne wymagania wzajemnej zgodności szkolenie 25.02.2011 Resko Łobez 16

8 Stosowanie środków ochrony roślin przy użyciu opryskiwaczy szkolenie 24-25.03.2011 Radowo Małe Łobez 29

Płatności bezpośrednie oraz wspieranie działalności 9 szkolenie 07.03.2011 Radowo Małe Łobez 28 rolniczych na obszarach ONW

Płatności bezpośrednie i ONW na rok 2011.Korzystanie z 10 szkolenie 09.03.2011 Węgorzyno Łobez 20 usług doradczych, programy rolnośrodowiskowe

Płatności bezpośrednie oraz wspieranie działalności 11 szkolenie 10.03.2011 Dobra Łobez 20 rolniczych na obszarach ONW

Płatności bezpośrednie oraz wspieranie działalności 12 szkolenie 14.03.2011 Łobez Łobez 22 rolniczych na obszarach ONW

Płatności bezpośrednie oraz wspieranie działalności 13 szkolenie 16.03.2011 Łobez Łobez 19 rolniczych na obszarach ONW

14 Łobeska Baba Wielkanocna festyn 17.04.2011 Łobez Łobez 0

15 Róznicowanie w kierunku działalności nierolniczej szkolenie 08.06.2011 Łobez Łobez 23

16 Nowe technologie w odnowie zbóż i rzepaku szkolenie 16.06.2011 Węgorzyno Łobez 16

Warsztaty polowe-wyklady plenerowe i zwiedzanie poletek wyjazd Resko,Łobez,Małe,Do 17 17.06.2011 Łobez 30 doświadczalnych studyjny bra

18 Nowe technologie w ochronie zbóż i rzepaku szkolenie 21.06.2011 Dobra Łobez 13

19 Nowe technologie w ochronie zbóż i rzepaku szkolenie 22.06.2011 Resko Łobez 19

20 Nowe technologie w ochronie zbóż i rzepaku szkolenie 24.06.2011 Radowo Małe Łobez 17

Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy 21 szkolenie 24.06.2011 Radowo Małe Łobez 19 lasów

22 Nowe technologie w ochronie zbóż i rzepaku szkolenie 27.06.2011 Łobez Łobez 15

23 Dożynki gminne stoisko inf. 03.09.2011 Łobez 0

24 Dożynki gminne stoisko inf. 04.09.2011 Łobez Łobez 0

25 Dożynki gminne stoisko inf. 10.09.2011 Dobra Łobez 0

wyjazd 26 Wyjazd studyjny Targi Rolne Agro Pomerania 10.09.2011 Barzkowice Łobez 30 studyjny

31 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

wyjazd 27 Dożynki gminne 17.09.2011 Węgorzyno Łobez 0 studyjny

28 Dożynki powiatowe i gminne stoisko inf. 18.09.2011 Resko Łobez 0

29 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż szkolenie 18.10.2011 Węgorzyno Łobez 16

Bezpieczeństwo i higiena pracy w gospodarstwie rolnym w 30 szkolenie 15.11.2011 Węgorzyno Łobez 21 świetle minimalnych wymogów wzajemnej zgodności

Zasady otrzymywania dopłat bezpośrednich a obowiązek spełnienia przez gospodarstwo zasad wzajemnej zgodności, 31 szkolenie 16-17.11.2011 Radowo Małe Łobez 20 ze szczególnym uwzględnieniem programów zwalczania chorób zakaźnych

32 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż szkolenie 18.11.2011 Resko Łobez 34

33 BHP w rolnictwie szkolenie 18.11.2011 Resko Łobez 40

34 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż szkolenie 22.11.2011 Dobra Łobez 13

35 Rolnictwo ekologiczne szkolenie 29.11.2011 Łobez Łobez 16

36 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż szkolenie 29.11.2011 Łobez Łobez 18

37 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż szkolenie 05.12.2011 Łobez Łobez 23

2012

1 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż i rzepaku szkolenie 25.01.2012 Łobez Łobez 23

2 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż i rzepaku szkolenie 07.02.12 Węgorzyno Łobez 18

3 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż szkolenie 14.02.12 Dobra Łobez 17

4 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż i rzepaku szkolenie 15.02.12 Resko Łobez 22

Zasady otrzymywania dopłat bezpośrednich a obowiązek spełnienia przez gospodarstwo zasad wzajemnej zgodności ze 5 szkolenie 16-17.02.12 Resko Łobez 20 szczegóolnym uwzglednienim programów zwalczania chorób zakaźnych

6 Nowoczesne technologie w produkcji zbóż i rzepaku szkolenie 23.02.12 Radowo Małe Łobez 31

Produkcja mięsa wysokiej jakości szansą optymalności 7 szkolenie 24.02.12 Radowo Małe Łobez 30 produkcji

8 Zmiany w płatnościach bezpośrednich na 2012 r. szkolenie 12.03.12 Radowo Małe Łobez 28

9 Zmiany w programach rolnośrodowiskowych na 2012 r. szkolenie 12.03.12 Radowo Małe Łobez 28

10 Zmiany w programach rolnośrodowiskowych na 2012 r. szkolenie 13.03.12 Węgorzyno Łobez 18

11 Zmiany w płatnościach bezpośrednich na 2012 r. szkolenie 13.03.12 Węgorzyno Łobez 18

12 Zmiany w płatnościach bezpośrednich na 2012 r. szkolenie 14.03.12 Resko Łobez 24

13 Zmiany w programach rolnośrodowiskowych na 2012 r. szkolenie 14.03.12 Resko Łobez 24

14 Zmiany w płatnościach bezpośrednich na 2012 r. szkolenie 15.03.12 Dobra Łobez 23

15 Zmiany w programach rolnośrodowiskowych na 2012 r. szkolenie 15.03.12 Dobra Łobez 23

16 Zmiany w płatnościach bezpośrednich na 2012 r. szkolenie 16.03.12 Łobez Łobez 29

17 Zmiany w programach rolnośrodowiskowych na 2012 r. szkolenie 16.03.12 Łobez Łobez 29

32 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

18 Stosowanie środków ochrony roślin przy użyciu opryskiwaczy szkolenie 20-21.03.12 Łobez Łobez 26

19 Łobeska Baba Wielkanocna wystawa 01.04.12 Łobez Łobez 0

20 BHP w gospodarstwach rolnych szkolenie 12.06.12 Dobra Łobez 43

Dostosowanie gospodarstwa do minimalnych wymogów 21 szkolenie 12.06.12 Dobra Łobez 38 wzajemnej zgodności

22 BHP w gospodarstwach rolnych szkolenie 13.06.12 Radowo Małe Łobez 40

Dostosowanie gospodarstw rolnych do minimalnych 23 szkolenie 13.06.12 Radowo Małe Łobez 32 wymogów

Dostosowanie gospodarstw rolnych do minimalnych 24 szkolenie 18.06.12 Resko Łobez 19 wymogów

25 Nowe zarejestrowane odmiany zbóż szkolenie 18.06.12 Resko Łobez 17

Dostosowanie gospodarstw do minimalnych wymogów 26 szkolenie 19.06.12 Łobez Łobez 11 wzajemnej zgodności

27 Nowe zrejonizowane odmiany zbóż. szkolenie 19.06.12 Łobez Łobez 11

28 BHP w gospodarstwach rolnych szkolenie 19.06.12 Łobez Łobez 14

29 Nowe zrejonizowane odmiany zbóż. szkolenie 25.06.12 Węgorzyno Łobez 14

Dostosowanie gospodarstw do minimalnych wymogów 30 szkolenie 25.06.12 Węgorzyno Łobez 14 wzajemnej zgodności

31 Festyn odpustowy - "Czas na LAS" stoisko inf. 25.08.12 Karwowo Łobez 0

32 Wystawa-stoisko podczas dożynek gminnych stoisko inf. 01.09.12 Starogard Łobez 0

wyjazd 33 XXV Barzkowickie Targi Rolne "AGRO POMERANIA 2012" 08.09.12 Barzkowice Łobez 40 studyjny

34 Wystawa-stoisko podczas dożynek gminnych stoisko inf. 15.09.12 Radowo Małe Łobez 0

35 Wystawa-stoisko podczas dożynek gminnych stoisko inf. 22.09.12 Ginawa Łobez 0

36 Wspólna polityka rolna po 2013 r. szkolenie 13.11.12 Łobez Łobez 14

37 Wspólna polityka rolna po 2013 r. szkolenie 14.11.12 Węgorzyno Łobez 17

38 Nowe zrejonizowane odmiany zbóż. szkolenie 14.11.12 Węgorzyno Łobez 17

39 Wspólna polityka rolna po 2013 r. szkolenie 15.11.12 Radowo Małe Łobez 27

40 Nowe zrejonizowane odmiany zbóż. szkolenie 15.11.12 Radowo Małe Łobez 25

41 Wspólna polityka rolna po 2013 r. szkolenie 16.11.12 Dobra Łobez 21

42 Nowe zrejonizowane odmiany zbóż. szkolenie 16.11.12 Dobra Łobez 22

43 Wspólna polityka rolna po 2013 r. szkolenie 19.11.12 Resko Łobez 23

44 Nowe zrejonizowane odmiany zbóż. szkolenie 19.11.12 Resko Łobez 20

45 Rolnictwo ekologiczne szkolenie 05.12.12 Łobez Łobez 15

Źródło: ZODR w Barzkowicach

W latach 2011 – 2012 ZODR w Barzkowicach zorganizował 8 stoisk informacyjnych w trakcie wystaw i targów, 4 wyjazdy studyjne oraz około 70 szkoleń w których wzięło udział 1600 osób.

33 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.3.2 Identyfikacja potrzeb Z przyrodniczego punktu widzenia duże znaczenie ma zachowanie zróżnicowania biologicznego oraz obecne małoskalowe formy dominujące w krajobrazie, nie mniej jednak by gospodarstwa mogły konkurować z tymi większymi powinny być prowadzone z zachowaniem Dobrych Praktyk Rolniczych współpracując ze sobą. Ważnym zadaniem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin dokonywana przez samych rolników. Realizacja tego zadania przyczyni się do ograniczenia zanieczyszczenia, a także niepotrzebnej degradacji środowiska glebowego na terenie powiatu. Do zadań starosty należy kontrola zawartości metali ciężkich i poziom pH. Zadanie to powinno być realizowane w czasookresach 3-5 letnich. Takie działanie daje możliwość porównania wyników i określenia, w jakim kierunku zmierza stan środowiska. Ważnym zadaniem do zrealizowania jest okresowe badanie gleby w zakresie odczynu pH. Działania te w gospodarstwach przeprowadzają sami rolnicy, co daje podstawę ubiegania się o środki finansowe z WFOŚiGW w Szczecinie na wapno nawozowe. Cennym działaniem, przyczyniającym się do zwiększenia świadomości ekologicznej i rolniczej, jest organizacja spotkań informacyjnych, konferencji, szkoleń i akcji informacyjnych połączonych z praktycznymi zajęciami dla zainteresowanych produkcją rolną i rolników, a także właścicieli gospodarstw predestynujących do ekologicznych i agroturystycznych. Działania takie są czasem współorganizowane przez powiat, natomiast przeprowadzane przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zadaniem, które zarówno teraz jak i przyszłości może się przyczynić do poprawy stanu nie tylko gleb, ale i całego środowiska jest organizacja w szkołach dla dzieci i młodzieży kilku lekcji o tematyce ochrony środowiska i metodach dbania o jego zasoby i naturalny charakter. Zadanie to będzie realizowane przez gminy przy współpracy ze Starostwem Powiatowym.

34 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.3.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020

Cel Cele długoterminowe do roku 2020 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna

Ochrona przed erozją wietrzną m.in. poprzez prowadzenie odpowiednich zabiegów Właściciele gospodarstw rolnych, OG.1.1.1 agrotechnicznych i wprowadzenie zalesień na Powiat Łobeski, Nadleśnictwa glebach o najniższych klasach bonitacji ARiMR, ARR, Województwo Zachodniopomorskie, Fundacja OG.1.1. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo OG.1.1.2 Realizacja programu rolnośrodowiskowego Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, rolnicy indywidualni Ograniczenie redukcji wartościowych powierzchni gruntów rolnych przez OG.1.1.3 Gminy Powiatu Łobeskiego odpowiednie zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego OG.1 Ochrona powierzchni ziemi Zwiększenie skali rekultywacji Rekultywacja gleb zdewastowanych i Gminy Powiatu Łobeskiego, właściciele OG.1.2 terenów zdegradowanych i OG.1.2.1 zdegradowanych, przywracająca im funkcje terenów zdewastowanych przyrodnicze, rekreacyjne lub rolne Promocja rolnictwa ekologicznego i agroturystyki poprzez działania edukacyjno – Powiat Łobeski, Gminy Powiatu OG.1.3.1 szkoleniowe, a także promocyjne powiatu Łobeskiego łobeskiego jak i samych Gmin OG.1.3 Edukacja ekologiczna rolników

OG.1.3.2 Upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych ZODR w Barzkowicach

35 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.3.4 Harmonogram zadań w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleb Termin Planowane Termin zakończenia Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia Jednostka odpowiedzialna koszty ogółem Partnerzy planowany ekologiczne planowany (PLN) tys.* ZADANIA WŁASNE Ochrona przed erozją wietrzną m.in. w zależności od poprzez prowadzenie odpowiednich Poprawa struktury zainteresowania OG.1.1.1 zabiegów agrotechnicznych i 2013 2020 Powiat Łobeski, właściciele terenów agrarnej na terenie Nadleśnictwa właścicieli wprowadzenie zalesień na glebach o powiatu gruntów porolnych najniższych klasach bonitacji ZADANIA KOORDYNOWANE Ograniczenie ARiMR, ARR, Województwo zanieczyszczenie wód Realizacja programu Zachodniopomorskie, Fundacja 50/rok OG.1.1.2 2013 2020 powierzchniowych i Powiat Łobeski rolnośrodowiskowego Programów Pomocy dla Rolnictwa gleb środkami ochrony 400 FAPA, rolnicy indywidualni roślin Rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych, przywracająca im Poprawa walorów RDOŚ w Szczecinie, Powiat OG1.2.1 2013 2020 właściciele terenów b.d. funkcje przyrodnicze, rekreacyjne lub krajobrazowych Łobeski rolne Powiat Łobeski, Gminy Rozwój rolnictwa na Upowszechnianie dobrych praktyk 50/rok Powiatu Łobeskiego, OG1.3.2 2013 2020 ZODR w Barzkowicach bazie naturalnych rolniczych właściciele terenów metod gospodarowania 400 rolniczych ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO Ograniczenie redukcji wartościowych powierzchni gruntów rolnych przez Monitoring kwasowości Środki własne Właściciele terenów OG.1.1.3 2013 2020 Gminy Powiatu Łobeskiego odpowiednie zapisy w planach gleb ornych rolników rolniczych zagospodarowania przestrzennego Rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych, przywracająca im Poprawa walorów OG1.2.1. 2013 2020 Gminy Powiatu Łobeskiego b.d. - funkcje przyrodnicze, rekreacyjne lub krajobrazowych rolne Promocja rolnictwa ekologicznego i OG1.3.1 2013 2020 Gminy Powiatu Łobeskiego Rozwój turystyki 5/rok w jednej ZODR w Barzkowicach agroturystyki poprzez działania

36 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

edukacyjno – szkoleniowe, a także wiejskiej gminie promocyjne powiatu łobeskiego jak i 80 samych Gmin RAZEM ZADANIA WŁASNE 0 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 800

ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 80

* koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

37 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.4 Gospodarowanie zasobami geologicznymi Złoża surowców przedstawiają naturalne skupienia kopalin, których wydobycie może przynieść korzyść gospodarczą. Są rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich występowanie i możliwość wykorzystania zależą w dużej mierze od budowy geologicznej. Ogólna klasyfikacja złóż według możliwości ich zastosowania przedstawia się następująco: surowce energetyczne, metaliczne, chemiczne oraz inne skalne. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2011 nr 163 poz. 981). W ustawie tej rozstrzygnięto sprawę własności złóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Dla prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody (między innymi kopalinami) ustala się w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego szczególne warunki zagospodarowania terenów. Podjęcie działalności w zakresie wydobywania kopalin jest uzależnione od uzyskania koncesji oraz od odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

4.4.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na terenie powiatu łobeskiego udokumentowano szereg złóż surowców mineralnych. Są to kopaliny pospolite: żwiry, piaski, pospółki, surowce ilaste i torf. Na obszarze powiatu łobeskiego występuje 5 obszarów górniczych, w tym 4 kruszyw naturalnych oraz jeden obszar górniczy surowców torfów i kredy. W 2012 roku zostały opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie całej Polski. Według danych zamieszczonych w tej bazie na terenie powiatu łobeskiego zalegają złoża:

Tabela 10 Obszary górnicze na terenie powiatu łobeskiego

Lp. Nazwa Lokalizacja Rodzaj surowca Teren górniczy (m2) Status

1 Pęczerzyno-Rynowo Pole C gmina Łobez (Pęczerzyno) torfy, kreda 74 862 aktualny

2 Dorowo gmina Resko (Dorowo) kruszywa naturalne 15 980 aktualny

3 Ginawa gmina Węgorzyno kruszywa naturalne 300 103 aktualny

Storkowo - Pola: N i C, ... 4 gmina Węgorzyno kruszywa naturalne 473 340 aktualny Pole - S, 10-16/1/61/a,b

5 Dobropole II A gmina Dobra kruszywa naturalne 380 359 aktualny

Źródło: Baza Danych Państwowego Instytutu Geologicznego MIDAS, według danych z 31 grudnia 2012 rok

38

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.4.2 Identyfikacja potrzeb W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008r. nr 25, poz. 150 z późn. zm.),oraz ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (Dz.U. 2007 nr 75 poz. 493 z późn. zm. ) a także ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981) dokonano regulacji dotyczących ochrony zasobów środowiskowych pod względem szkód i odpowiedzialności za działania naprawcze, a także ochrony złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Zapewniono ochronę złóż kopalin, która polega na tym, że podejmujący eksploatację złóż kopaliny lub prowadzący tę eksploatację jest obowiązany przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Ze względu na zasobność terenu powiatu łobeskiego w złoża kruszywa naturalne, wynikają z tego zagrożenia dla powierzchni ziemi związane ze zmianami ukształtowania terenu. Pojawienie się nowych form w krajobrazie związane jest z działalnością gospodarczą człowieka w zakresie składowania lub wybierania masy skalnej. Wynikiem są formy wklęsłe po wydobyciu kruszywa naturalnego. Użytkownicy złóż powinni prowadzić eksploatację w sposób niezagrażający środowisku, w miarę możliwości powierzchnię ziemi narażoną na osiadania i deformacje nieciągłe na bieżąco rekultywować, a niecki obniżeniowe zalewane wodą odwadniać.

39

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4.4.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020

Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe do Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2020 roku 2016

OZG.1.1.1 Ograniczenie nielegalnej eksploatacji kopalin Starosta Powiatu Łobeskiego

Ochrona zasobów Starosta Powiatu Łobeskiego, złóż przez oszczędne Monitoring i kontrola OZG.1 OZG.1.1. OZG.1.1.2 Kontrola realizacji koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż Marszałek Województwa i zrównoważone kopalin Zachodniopomorskiego gospodarowanie Wprowadzenie zapisów planów zagospodarowania przestrzennego gmin o OZG.1.1.3 Gminy Powiatu Łobeskiego niezagospodarowywaniu terenów nieeksploatowanych złóż

4.4.4 Harmonogram zadań w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Termin Termin Planowane koszty Jednostka Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia ogółem (PLN) Jednostki partnerujące odpowiedzialna ekologiczne planowany planowany tys.* ZADANIA WŁASNE Ograniczenie nielegalnej eksploatacji Starosta Powiatu Ochrona terenów Koszty Państwowy Instytut OZG.1.1.1 2013 2020 kopalin Łobeskiego nieeksploatowanych złóż administracyjne Geologiczny Ograniczenie negatywnego Kontrola realizacji koncesji na Starosta Powiatu Koszty Państwowy Instytut OZG.1.1.2 2013 2020 wpływu górnictwa na wydobywanie kopalin ze złóż Łobeskiego administracyjne Geologiczny środowisko ZADANIA KOORDYNOWANE Ograniczenie negatywnego Kontrola realizacji koncesji na Marszałek Województwa Koszty Państwowy Instytut OZG.1.1.2 2013 2020 wpływu górnictwa na wydobywanie kopalin ze złóż Zachodniopomorskiego administracyjne Geologiczny środowisko ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO Wprowadzenie zapisów planów Ochrona perspektywiczna zagospodarowania przestrzennego gmin o Gminy Powiatu zasobów do Państwowy Instytut OZG.1.1.3 2013 2020 50 niezagospodarowywaniu terenów Łobeskiego przyszłościowego Geologiczny nieeksploatowanych złóż wykorzystania RAZEM ZADANIA WŁASNE - RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE -

40

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 50 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

41

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

5. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII

Dokumentami, które wyznaczają kierunki w opracowywaniu Programów Ochrony Środowiska są:  Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016,  Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska zatwierdzone przez Ministerstwo Środowiska w grudniu 2002 roku. Zapisy w obu tych dokumentach sugerują, iż struktura powiatowego programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do układu zawartego w Polityce Ekologicznej. Proponuje się umieszczenie w programach zarówno gminnych jak i powiatowych podrozdziałów:  materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji,  wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych,  kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy. Podrozdziały te zostały umieszczone jako jeden z elementów zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii.

5.1 Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji Postępowanie mające ca celu zmniejszenia wykorzystania surowców, wody i energii na jednostkę produktu są to działania przyczyniające się do zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności. Działania dążące w kierunku racjonalizowania użytkowania wód powinny objąć wszystkie dziedziny gospodarki korzystające z wód przede wszystkim poprzez:  zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji głównie w większych przedsiębiorstwach produkcyjnych funkcjonujących na obszarze powiatu łobeskiego,  zastosowanie dobrych praktyk rolniczych w gospodarstwach rolnych. Celem takich działań jest zmniejszenie ilości zużywanej wody, a także ograniczenie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. Zmniejszenie wodochłonności w działaniach związanych z gospodarką wodno-ściekową realizowane jest przez:  zmniejszenie strat wody,  modernizację ujęć,  modernizację sieci wodociągowej,  edukację ekologiczną. Racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych powinna polegać przede wszystkim na ograniczeniu marnotrawstwa wody, stosowaniu wodooszczędnej aparatury czerpalnej i sprzętu gospodarstwa domowego, dalszego rozwoju pomiarowania zużycia wody, a także podejmowaniu działań w celu ograniczenia strat w systemach rozprowadzania wody. Głównym kierunkiem działań nieinwestycyjnych w zakresie zmniejszenia wodochłonności produkcji jest prowadzenie szeroko pojętej edukacji ekologicznej dla wszystkich gałęzi produkcji, a także dla dzieci i młodzieży oraz dorosłej części mieszkańców powiatu łobeskiego. W zakresie działań inwestycyjnych powinno się promować:  zamknięte obiegi wody w przemyśle,  wodooszczędne technologie produkcji,  przedsięwzięcia modernizacyjne w systemach zaopatrzenia w wodę ukierunkowane na zmniejszenie strat wody. Materiałochłonność to wielkość nakładów materiałowych poniesionych na wytworzenie określonych dóbr użytkowych, wyznaczana przez ilość materiału zużytego na wytworzenie określonej wartości użytkowej. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości pozwoli na uzyskanie większych korzyści gospodarczych poprzez zmniejszenie nakładów na produkcję, a także poprawę jakości życia mieszkańców poprzez ograniczenie wykorzystania zasobów naturalnych i ochronę środowiska. Bardzo istotnym elementem jest zagospodarowywanie wycofanych z użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych oraz wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT) zmniejszających materiałochłonność i odpadowość produkcji oraz poprawiających efektywność ekonomiczną procesów wytwórczych.

42

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Energochłonność ujmuje się jako relację wielkości zużycia energii w procesie produkcyjnym w przemyśle czy gospodarce w odniesieniu do odpowiedniej wielkości produkcji, w której uczestniczy ta energia, czyli inaczej jako relację nakładów do efektów. O poziomie energochłonności decydują głównie:  struktura gałęziowa przemysłu,  stosowane technologie wytwarzania,  ceny energii,  jakość produkcji. Działaniom w zakresie zmniejszenia energochłonności powinno towarzyszyć kontynuowanie przedsięwzięć zmieniających sposób zaspokajania istniejących potrzeb energetycznych. Zmianom powinna podlegać przede wszystkim struktura wykorzystania nośników energii w kierunku zwiększenia udziału energii elektrycznej w ogólnym zużyciu energii. Zwiększenie udziału produkcji energii z gazu w miejsce węgla, zwiększenie wykorzystane węgla o większej wartości energetycznej, a także wzrostu udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej z energetycznych nośników odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy) oraz pochodzących z odpadów. Dla zmniejszenia energochłonności niezbędna jest wymiana urządzeń o niskiej sprawności na nowe zużywające mniej energii elektrycznej. W zakresie zaopatrzenia w wodę temu celowi służą modernizacje ujęć wody, stacji uzdatniania, pompowni i hydroforni, a także wymiana odcinków sieci wodociągowej znajdujących się w złym stanie technicznym, która będzie wpływać na zmniejszenie ilości strat wody. Realizowane w ramach modernizacji obiektów termomodernizacje, polegające na ociepleniu dachów i ścian obiektów kubaturowych, modernizacji systemów ogrzewania, wymianie źródła ciepła, wymianie stolarki okiennej i drzwiowej również przyczyniają się do zmniejszenia energochłonności przez zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną.

5.2 Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych Rozwój energetyki odnawialnej został zaplanowany w „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej”, przyjętej przez Sejm w dniu 23 sierpnia 2001 r., w dokumentach „Polityka energetyczna Polski do roku 2025” (dokument przyjęty przez Rade Ministrów w dniu 4 stycznia 2005 r.) oraz „Program dla elektroenergetyki” – (dokument przyje ty przez Rade Ministrów w dniu 28 marca 2006 r.). Plany wykorzystania odnawialnych zasobów energii zostały wskazane jako działania priorytetowe. Jednym z głównych celów polityki energetycznej Polski jest zapewnienie trwałego zaopatrzenia w energię, który spełniałby wymogi związane z ochroną środowiska przy jednoczesnym wzroście gospodarczym. Celem strategicznym polityki państwa jest takie zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii (OZE), aby w bilansie energii pierwotnej jej udział wyniósł 14% w roku 2020. Dlatego promowanie zwiększenia wykorzystania odnawialnych zasobów energii powinno stanowić jeden z filarów polityki energetycznej kraju. Promowanie odnawialnych źródeł energii traktowane jest jako jeden z elementów polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego, głównie z uwagi na potrzebę racjonalnego korzystania z zasobów przyrody oraz kształtowania środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju, przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Malejące w skali globalnej zasoby surowców naturalnych stanowią coraz większe wyzwanie dla utrzymania trwałego rozwoju gospodarczego z jednoczesnym działaniem w celu poprawy jakości środowiska naturalnego. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym świata przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. Wspieranie rozwoju tych źródeł staje się coraz poważniejszym wyzwaniem dla niemalże wszystkich państw świata. Niezbędne jest więc podejmowanie przedsięwzięć dążących do poszukiwania nowych źródeł energii, których wykorzystanie nie będzie skutkowało pogorszeniem się stanu środowiska. Energia wiatru Energia wiatru należy do odnawialnych źródeł energii, nie jest jednak dla środowiska neutralna. W praktyce bowiem elektrownie wiatrowe mogą wywierać negatywny wpływ na otoczenie – ludzi, ptaki oraz krajobraz. Problemem jest np. wytwarzany przez turbiny wiatrowe monotonny, stały hałas o niskim natężeniu, który niekorzystnie oddziałuje na psychikę człowieka. Innym ujemnym aspektem jest wpływ elektrowni na ptaki. Nie można też zapomnieć o ujemnym wpływie farm na krajobraz, zajmują one bowiem duże powierzchnie i

43

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

zlokalizowane są często w rejonach turystycznych lub nadmorskich, co zniechęca część osób do odwiedzenia takich miejsc. Instalacje wiatrowe utrudniają także rozchodzenie się fal radiowych. Powiat łobeski leży w obszarze, który jest preferowany dla rozwoju energetyki wiatrowej, bowiem na jej terenie, energia wiatru na wysokości 30 m nad poziomem gruntu wynosi 1000 kWh/m2. Potwierdzeniem tego stanu jest fakt, z którego wyraźnie wynika, że powiat ma „dość korzystne” warunki do wykorzystania energii wiatru jako odnawialnego źródła energii, które wynikają m.in. z jej bliskiej lokalizacji od wybrzeża Morza Bałtyckiego. Z uwagi na uwarunkowania prawne, przyrodnicze, krajobrazowe i sozologiczne, należy uznać za wyłączone dla lokalizacji elektrowni wiatrowych następujące obszary:  wszystkie tereny objęte formami ochrony przyrody,  projektowane obszary ochronne, w tym zwłaszcza obszary planowane do włączenia do Parku Narodowych oraz wytypowane w ramach tworzenia Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych NATURA 2000, projektowane i postulowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,  tereny tworzące osnowę ekologiczną województwa, której zasięg określony został w planie zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego,  tereny położone w strefach ekspozycji obiektów dziedzictwa kulturowego: pomników historii, cennych założeń urbanistycznych i ruralistycznych oraz założeń zamkowych, parkowo- pałacowych i parkowo- dworskich,  tereny zabudowy mieszkaniowej oraz intensywnego wypoczynku ze strefą 500 m, ze względu na hałas oraz występowanie efektu stroboskopowego,  tereny w otoczeniu lotnisk wraz z polami wznoszenia i podejścia do lądowania.

Rysunek 7 Potencjał wiatru Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego ; Szczecin

W 2013 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Szczecinie zaopiniował przedsięwzięcie polegające na:

44

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 budowie farmy wiatrowej w rejonie miejscowości Karwowo, w gm. Łobez wraz z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą,  budowa zespołu elektrowni wiatrowych, wraz z towarzyszącą infrastrukturą techniczną, w rejonie miejscowości Zagórzyce-Zajezierze, gm. Łobez  budowie farmy elektrowni wiatrowych „Borkowo” o łącznej mocy do 14 MW wraz z infrastrukturą towarzyszącą, na terenie gminy Radowo Małe, w okolicy miejscowości Borkowo, Ponadto na terenie powiatu łobeskiego istnieje farma wiatrowa o mocy 2 MW wraz z niezbędną infrastrukturą w miejscowości Ługowina (gmina Resko). Na farmę składa się 7 wiatraków typu G90. Energia słoneczna Zaletą wykorzystania energii słonecznej jest brak jej negatywnego oddziaływania na środowisko. Trudność wykorzystania tego źródła energii wynika zaś z dobowej i sezonowej zmienności promieniowania słonecznego. Do wad należy także mała gęstość dobowa strumienia energii promieniowania słonecznego. Energię słoneczną wykorzystuje się przetwarzając ją w inne użyteczne formy, a więc w energię:  cieplną – za pomocą kolektorów;  elektryczną – za pomocą ogniw fotowoltaicznych.

Rysunek 8 Roczna liczba godzin czasu promieniowania słonecznego (usłonecznienie) dla województwa zachodniopomorskiego Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego ; Szczecin

Powiat łobeski położony jest na obszarze, gdzie usłonecznienie względne w ciągu roku (czyli liczba godzin z bezpośrednio widoczną tarczą słoneczną) waha się w granicach 32-34%. Natomiast średnioroczne sumy napromieniowania słonecznego całkowitego padającego na jednostkę powierzchni poziomej na obszarze powiatu wynoszą 3 700 MJ/m2, zaś roczna liczba godzin czasu promieniowania słonecznego wynosi 1 600. Gminy powiatu łobeskiego oraz sam powiat wykorzystując sprzyjające warunki nasłonecznienia, powinni stopniowo podejmować działania w celu rozpowszechniania wykorzystania energii słonecznej na potrzeby c.o. i

45

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

c.w.u. budynków użyteczności publicznej, jaki i pozostałych obiektów. Ponadto, władze powinny zacząć propagować wśród mieszkańców oraz lokalnych przedsiębiorców korzyści wynikające z zastosowania kolektorów słonecznych na potrzeby c.o. i c.w.u., zachęcając ich do wykorzystywaniu w szerokim zakresie niniejszego odnawialnego źródła energii. Powiat Łobeski W dniu 13.04.2012 r. została podpisana umowa o dofinansowanie Projektu „Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii poprzez instalację kolektorów słonecznych w jednostkach organizacyjnych Powiatu Łobeskiego” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 Oś Priorytetowa 4 „Infrastruktura ochrony środowiska” Działanie 4.1 „Energia odnawialna i zarządzanie energią”. W 2012 roku ramach projektu wybudowano instalację solarną do ogrzewania ciepłej wody użytkowej dla potrzeb Domu Dziecka w Łobzie (koszt 115 750,74 zł), Domu Pomocy Społecznej w Resku (koszt 177 037,66 zł). Ponadto zamontowano instalację centralnego ogrzewania Powiatowego Urzędu Pracy w Łobzie w kwocie 116 881,78 zł. Środki na ww. zadania pochodzą z dotacji celowych w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich w kwocie 283 847,98 zł oraz środków budżetu powiatu 125 822,20 zł. Gmina Węgorzyno Gmina w latach 2011-2012 zrealizowała dwie inwestycje, której efektem jest ograniczenie zanieczyszczenia oraz poprawa jakości powietrza. Łączny koszt poniesiony to 220 000,00 zł, w tym:  zakup pieca centralnego ogrzewania w Szkole Podstawowej w Runowie Pomorskim – 10 000,00 zł,  modernizacja systemu grzewczego budowy instalacji gazowej wraz z przebudową kotłowni oraz wymianą wewnętrznej instalacji gazowej w budynku 210 000,00 zł. Gmina Radowo Małe Gmina realizowała zadanie „Instalacja urządzeń pozyskujących energię ze źródeł odnawialnych w gminie Radowo Małe – wdrożenie nowych technologii w gminie Radowo Małe przez zastosowanie pomp (powietrze- woda)”. Polegało one na wykonaniu instalacji urządzeń pozyskujących energię ze źródeł odnawialnych w gminie Radowo Małe na obiektach:  Budynek Urzędu Gminy, Radowo Małe nr 21, 72-314 Radowo Małe,  Zespół Szkół Publicznych i Przedszkole, Radowo Małe 35 i 36, 72-314 Radowo Małe,  Szkoła Podstawowa w Siedlicach, Siedlice nr 16A, 73-155 Węgorzyno. Prace obejmowały zakup, montaż, wykonanie dokumentacji powykonawczej i uruchomienie pomp ciepła w układzie powietrze - woda zgodnie z projektami koncepcyjnymi i specyfikacją techniczną ST.

Energia geotermalna Główną zaletą wykorzystania energii zawartej w wodach geotermalnych (geotermii głębokiej) jest jej „czystość”, gdyż zastępując tradycyjne nośniki energii (np. węgiel, koks), energią gorącej wody eliminuje się emisję gazów i pyłów, co ma istotny wpływ na środowisko naturalne. Poza tym instalacje oparte o wykorzystanie energii geotermalnej odznaczają się stosunkowo niskimi kosztami eksploatacyjnymi. Wadami pozyskiwania tego rodzaju energii są:  duże nakłady inwestycyjne na budowę instalacji;  ryzyko przemieszczenia się złóż geotermalnych, które na całe dziesięciolecia mogą „uciec” z miejsca eksploatacji;  ich eksploatację ograniczają często niesprzyjające wydobyciu warunki;  efektem ubocznym ich wykorzystania jest niebezpieczeństwo zanieczyszczenia atmosfery, a także wód powierzchniowych i podziemnych przez szkodliwe gazy (np. siarkowodór) i minerały. Teren powiatu łobeskiego położony jest na pograniczu 2 okręgów: szczecińsko – łódzkiego charakteryzującym się potencjałem 246 000 tpu/km2 oraz okręgu przedsudecko-północno-świętokrzyskiego o potencjale 26 000 tpu/km2 w związku czym, posiada korzystny potencjał wykorzystania energii geotermalnej w gminie Dobra i Węgorzyno.

46

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Rysunek 9 Obszary preferowane dla rozwoju energetyki geotermalnej województwa zachodniopomorskiego Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego ; Szczecin 2010

Pompy wodne mogą być wykorzystywane przede wszystkim w budynkach o dużej kubaturze, np. użyteczności publicznej, jednak trudno jest je promować wśród indywidualnych odbiorców. Ponadto, biorąc pod uwagę koszt instalacji pomp ciepła na analizowanym obszarze, należy uznać to źródło energii za mało efektywne w porównaniu z innymi odnawialnymi źródłami energii. Energia z biogazu Biogazownia jest stabilnym i pewnym źródłem energii cieplnej i elektrycznej, gdyż jest ona wytwarzana w trybie ciągłym przez 90% czasu w ciągu roku. Zarówno ilość jak i parametry wytworzonej energii są utrzymywane na stałym poziomie, dzięki czemu zwiększa się bezpieczeństwo energetyczne regionu. Wyprodukowana energia elektryczna w biogazowi jest zazwyczaj sprzedawana operatorowi energetycznemu, lub ewentualnie dostarczania jest bezpośrednio do pobliskich odbiorców. Ponadto biogazownia może współpracować z lokalnymi sieciami cieplnymi i dostarczać tanią energię do celów grzewczych dla budynków użyteczności publicznej, domów lub bloków mieszkalnych. Obecnie na terenie powiatu funkcjonują dwa kotły na biomasę znajdujące się w firmie Swedwood Sp. z o.o. w oddziale w Resku. Firma posiada dwa kotły: kocioł typu MULIMISTER 21 o mocy 2,5 MWt na odpady drzewne suche oraz kocioł typu FURTELTUNNEL o mocy 3,0 MWt (odpady drzewne mokre). Ponadto na terenie powiatu łobeskiego działają dwie biogazownie w miejscowości Byszewo i Przemysław (gmina Łobez). Biogazownia w Przemysławie, o mocy 1,6 MW, używa jako surowców produkcyjnych gnojowicy świńskiej, kiszonki z kukurydzy, liści buraków i traw, wysłodków buraczanych (odpad z produkcji cukru) oraz wywaru pogorzelnianego. Budowa tej instalacji kosztowała 17 mln zł, z czego połowę pokryła dotacja unijna z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Właścicielem biogazowni, poprzez spółkę celową, jest firma Łąkrol, należąca do przedsiębiorcy rolnego.

47

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Biogazownia w Byszewie posiada moc 1,0 MW. Budowa tej instalacji kosztowała 14,5 mln zł, z czego połowę pokryła dotacja unijna z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Harmonogram działań w tym zakresie znajduje się w rozdziałach gospodarka wodna oraz ochrona powietrza. Energia wodna Małe elektrownie wodne, które piętrzą wodę w rzekach na niewielkie wysokości nie wpływają znacząco na ekosystem i krajobraz otoczenia. Wpływają natomiast korzystnie na poziom wód gruntowych i retencję wód, uspokajają nurt rzeki i zatrzymują zjawiska erozji dennej i bocznej. Wyposażone w odpowiednie urządzenia ochrony ryb nie powodują szkód dla środowiska. Na terenie Powiatu Łobeskiego zlokalizowanych jest 12 małych elektrowni wodnych (określane skrótem MEW), czyli o mocy poniżej 5 MW:  rzeka Rega (szt. 4) w km 69+150, 75+850, 102+800, 127+700,  rzeka Ukleja (szt. 4) w km 7+000, 13+250, 15+000, 22+750 (nieczynna),  rzeka Loźnica (szt. 3) w km 0+535, 1+605, 2+300,  rzeka Stara Rega (szt.1 ) w km 8+400. Zaliczane są one do niekonwencjonalnych, odnawialnych i ekologicznych źródeł energii, gdyż zamieniają energię spadku wody na elektryczną. Podczas wytwarzania energii przez elektrownię wodną do atmosfery nie dostają się żadne zanieczyszczenia, a poziom emitowanego hałasu (ze względu na małą prędkość obrotową turbin) jest niski.

5.3 Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy 5.3.1 Charakterystyka zagrożenia powodziowego w powiecie Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz.145 z późn. zm.) powódź to czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyną podtopień i powodzi są na ogół:  bardzo intensywne opady burzowe (określane jako oberwanie chmury), obejmujące najczęściej niewielkie obszary o dużych nachyleniach zboczy, powodujące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód,  opady rozlewne tj. trwające kilka dni opady o wysokim natężeniu (od kilkudziesięciu do 100 mm w ciągu doby), obejmujące większa część zlewni. Na terenie powiatu łobeskiego zagrożenie powodziowe związane jest głównie z doliną rzeki Rega. Tereny zalewowe występują w obrębie trzech gmin powiatu – Resko, Łobez, Radowo Małe. Tereny zalewowe obejmują głównie położone w dolinach rzecznych łąki i nieużytki, w mniejszym stopniu są to również, zgodnie z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, tereny dolesień lub tereny lasów, w tym najczęściej ich brzeżnych części lub niewielkich skupisk leśnych.

48

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Rysunek 10 Obszar zagrożenia powodziowego w zlewniach rzek na terenie powiatu łobeskiego Źródło: Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW

Opracowane przez RZGW w Szczecinie mapy terenów zalewowych pozwolą na wprowadzenie rygorów lokalizacyjnych oraz stworzy podstawy do opracowania programu ochrony przed powodzią terenów narażonych na podtapianie. Dla obszaru powiatu łobeskiego narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego zostaną wykonane:  dla rzeki Rega w km 0-150 (dotyczy całego powiatu łobeskiego) do dnia 22 grudnia 2013 r. dokładne mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego,  dla rzeki Ukleja mapy zostaną wykonane w drugim cyklu planistycznym tj. za około 6 lat. Wody istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa oraz urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych zlokalizowanych na terenie powiatu łobeskiego administrowane są przez Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie. Zgodnie z ewidencją wód, urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów, prowadzonej przez ZZMiUW poniżej przedstawiono dane dla powiatu łobeskiego:

Tabela 11 Wykaz cieków na terenie powiatu łobeskiego Lp. Wykaz Długość (km) Rzeki 1 Wilkowa 8,7 2 Dobrzenica 11 3 Stara Rega 8,4

49

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4 Łosośnica 11,8 5 Okra 8,4 6 Dobra 11,1 7 Rekowa 7,5 8 Resko Węgorza 24,8 9 Golnica 12,5 10 Brzeźnicka Węgorza 11,4 11 Młynowa 11,9 12 Piaskowa 18 13 Przytonka 6,4 14 Łoźnica 20 15 Ukleja 38,6 16 Rega 51,8 17 Sąpólna 4,5 Kanały 1 Żerzyno 6 2 Bród 4,5 3 Resko 2,9 4 Iglice 4 5 Dobropole 5,4 6 Sielsko Mielno 5,6 7 Mielno 6,8 8 Połchowo 3,3 9 Sosnowo 7,1 10 Garno 2,4 11 Klępnica 2,7 12 Radowo 8,2 13 Zajezierze 6,7 14 Runowo 4,6 15 Zagórzyce 4,5 16 Bonin 6,9 17 Kraśnik 3,6 Źródło: ZZMiUW w Szczecinie, 2013

Obszar zmeliorowany na gruntach ornych w powiecie łobeskim:  zmeliorowane – 17 044 ha,  nawadniane – 20 ha,  zdrenowane – 16 332 ha. Obszar zmeliorowany na trwałych użytkach zielonych na terenie powiatu łobeskiego:  zmeliorowane – 7 694 ha,  nawadniane – 1 134 ha,  zdrenowane – 1 440 ha,  zagospodarowane zmeliorowane trwałe użytki zielone – 6 636 ha. Melioracje szczegółowe na terenie powiatu łobeskiego:  rowy i cieki – 795,2 km,

50

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 rurociągi z wyjątkiem deszczownianych – 20,5 km,  powierzchnia zdrenowanych użytków rolnych – 17 762 ha. W związku z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 32 poz. 159) strefy ujęć wody ustanowione przed dniem 1 stycznia 2002 roku tj. dniem wejścia w życie aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne wygasły z dniem 31 grudnia 2012 r. Wobec powyższego strefy ochronne dla komunalnego ujęcia wód podziemnych w Dobrej, Łobzie, Resku i Starej Dobrzycy wygasły z dniem 31 grudnia 2012 r. Aktualnie na terenie powiatu łobeskiego brak prawnie ustanowionych stref ochronnych ujęć wód podziemnych obejmujących teren ochrony bezpośredniej i pośredniej ustanowionych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie, jak również brak stref ochronnych obejmujących wyłącznie ochrony bezpośredniej ustanowionych po dniu 1 stycznia 2002 r. przez organy właściwe do wydania pozwolenia wodno prawnego W związku z tym, iż RZGW w Szczecinie nie posiada w swojej administracji wałów przeciwpowodziowych i urządzeń wodnych zlokalizowanych na terenie powiatu łobeskiego, poproszono w piśmie z dnia 15 lipca 2013 r. znak ZU-401-3-1/2013/jw. o dokonanie poprawki w Programie i wykreślenie jednostki odpowiedzialnej tj. RZGW w Szczecinie za realizację zadania „Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych”. Ponadto jednostką realizującą zadanie zakresu melioracji i utrzymania urządzeń wodnych był Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie. W 2012 roku na terenie powiatu łobeskiego wybudowano jaz na rzece Uklei stabilizujący poziom wody jeziora Mielno – wartość inwestycji około 218 000 zł. W latach 2011 – 2012 prowadzono również roboty konserwacyjne na rzekach i kanałach polegające między innymi na wykoszeniu skarp oraz dna, odmulenia cieków, hakowania roślin korzeniących się w dnie, wycięciu zakrzaczeń na skarpach i usuwaniu występujących zatorów. Łączny rozmiar wykonanych robót w 2011 r. – 113 km za wartość 610 000 zł, oraz w 2012 r. – 116 km za wartość 340 000 zł.

5.3.2 Identyfikacja potrzeb Do Starosty Łobeskiego należą kompetencje dotyczące określania obowiązków związanych z utrzymaniem obiektów melioracji wodnych szczegółowych oraz nadzór nad działalnością spółek wodnych (art. 178 Prawa wodnego), które między innymi obejmują obowiązek wydawania decyzji określających szczegółowy zakres i termin wykonania prac dotyczących utrzymania obiektów (art. 77 ust. 2 Prawa wodnego), w przypadku gdy obowiązek ten nie jest realizowany przez właścicieli gruntów. Inwestycje w zakresie przeciwdziałania skutkom powodzi wykraczają znacznie poza możliwości Gmin, możliwe jest jednak zwiększenia bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców poprzez działania niezwiązane bezpośrednio z inwestowaniem w urządzenia przeciwpowodziowe. W zasadzie wszystkie przedsięwzięcia można podzielić na czynne i bierne. Bardzo często ich rodzaj wymuszony jest własnością. Do działań biernych należą:  monitoring powodziowy dla całego powiatu oparty na koncepcji pozyskiwania skutecznej informacji o opadzie i odpływie w warunkach powodziowych, współpracujący z istniejącą i planowaną siecią IMGW,  system ostrzeżeń gwarantujący mieszkańcom i użytkownikom terenów zalewowych możliwie szybkie powiadomienie o nadchodzącym zagrożeniu,  wyposażenie drużyn ratowniczych w specjalistyczny sprzęt niezbędny do efektywnego prowadzenia akcji przeciwpowodziowej, w tym wyposażenie magazynów ochrony przeciwpowodziowej,  opracowanie bazy informacyjnej dla utrzymywania i projektowania systemu ochrony przed powodzią na obszarze powiatu,  opracowanie materiałów informacyjnych z podstawowymi danymi umożliwiającymi identyfikację przez każdego mieszkańca zagrożonego obszaru zagrożenia powodziowego w jego otoczeniu. Do działań aktywnych należą:  bieżące remonty budowli regulacji rzek i potoków,  bieżące remonty, stała konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urządzeń odprowadzających wodę lub zabezpieczających odpływ,  wycinka drzew i krzewów w korytach cieków, co przeciwdziała podnoszeniu się poziomu zwierciadła wód odpływowych oraz niszczeniu mostów i brzegowych ubezpieczeń dróg,

51

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 systematyczne oczyszczanie z rumowiska koryt powyżej zapór przeciwrumowiskowych i stopni wodnych, stabilizujących dno cieków. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy jest opracowanie projektu planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie. Ochronę przed powodzią prowadzi się zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju, planami ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a w szczególności przez:  zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych;  racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a także sterowanie przepływami wód;  funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze;  kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi.

52

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

5.3.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i 2020

Cele długoterminowe do Cele krótkoterminowe do Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna roku 2020 roku 2016

Wyznaczania i wprowadzania do planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i innych Przygotowywanie oraz Gminy Powiatu Łobeskiego, RZGW w OPS.1.1.1 dokumentów planistycznych granic obszarów zagrożenia aktualizacja dokumentów Szczecinie OPS.1.1 planistycznych i map w powodzią oraz ustaleń planów zarządzania ryzykiem zakresie bezpieczeństwa powodziowym przeciwpowodziowego Minimalizacja zagrożeń OPS.1.1.2 Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem powodziowym RZGW w Szczecinie, KZGW OPS.1 spowodowanych klęskami ZZMiUW w Szczecinie, Gminy Powiatu powodzi OPS.1.2.1 Poprawa stanu istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej Łobeskiego, Powiat Łobeski Przygotowanie i modernizacja technicznego Budowa i modernizacja infrastruktury pozwalającej na ZZMiUW w Szczecinie, Gminy Powiatu OPS.1.2 OPS.1.2.2 zaplecza w zakresie ochrony zwiększenie retencji wody w sposób techniczny i nietechniczny Łobeskiego, Powiat Łobeski przed powodzią i suszą Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed Wojewoda Zachodniopomorski, Gminy OPS.1.2.3 zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi Powiatu Łobeskiego, Powiat Łobeski

53

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

5.3.4 Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed powodzią i suszą

Termin Termin Planowane Planowane L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia Jednostka odpowiedzialna efekty koszty ogółem Partnerzy planowany planowany ekologiczne [PLN] tys.* ZADANIA WŁASNE POWIATU Ochrona mienia i mieszkańców Gminy Powiatu Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed OPS.1.2.3 2013 2020 Powiat Łobeski przed 20 Łobeskiego, RZGW w zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi zagrożeniem Szczecinie powodziowym ZADANIA KOORDYNOWANE Ochrona mienia i mieszkańców Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem OPS.1.1.3 2013 2015 RZGW w Szczecinie przed b.d. - powodziowym zagrożeniem powodziowym Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.1 2016 2018 b.d. - Przytonki w gminie Węgorzyno Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód kanału Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.2 2018 2020 b.d. - Zajezierze w gminie Łobez Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód kanału Melioracji i Urządzeń Ochrona mienia i OPS.1.2.1.3 2018 2020 b.d. - Zagórzyce w gminie Łobez Wodnych mieszkańców w Szczecinie przed zagrożeniem Zachodniopomorski Zarząd powodziowym Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Łoźnicy Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.4 2019 2021 b.d. - w gminie Łobez Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.5 2018 2020 b.d. - Wilkowej w gminie Radowo Małe Wodnych w Szczecinie Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Regi w OPS.1.2.1.6 2018 2020 Zachodniopomorski Zarząd b.d. - gminie Resko Melioracji i Urządzeń

54

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód kanału Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.7 2020 2022 b.d. - Sielsko – Mielno w gminie Węgorzyno Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.8 Zapewnienie prawidłowego przepływu wód kanału Resko 2020 2022 b.d. - Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Sępólnej Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.9 2018 2020 b.d. - w gminie Dobra Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Dobra Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.10 2020 2022 b.d. - w gminie Dobra Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.11 2019 2021 b.d. Dobrzenica w gminie Dobra Wodnych w Szczecinie Zachodniopomorski Zarząd Zapewnienie prawidłowego przepływu wód rzeki Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.1.12 2015 2020 b.d. - Brzeźnicka Węgorza w km 1+000 Wodnych w Szczecinie Ochrona mienia i Zachodniopomorski Zarząd mieszkańców Budowa przepławki dla ryb na rzece Reskiej Węgorzy w Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.2.1 2018 2020 przed b.d. - miejscowości Runowo Wodnych zagrożeniem w Szczecinie powodziowym Ochrona mienia i Zachodniopomorski Zarząd mieszkańców Melioracji i Urządzeń OPS.1.2.2.2 Budowa zbiornika retencyjnego na rzece Łoźnica 2013 2013 przed b.d. - Wodnych zagrożeniem w Szczecinie powodziowym

Ochrona mienia i Gminy Powiatu Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed Wojewoda OPS.1.2.3 2013 2020 mieszkańców b.d. Łobeskiego, RZGW w zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi Zachodniopomorski przed Szczecinie zagrożeniem

55

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

powodziowym ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO Wyznaczania i wprowadzania do planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach Ochrona mienia i koszty OPS.1.1.2 zabudowy i innych dokumentów planistycznych granic 2013 2020 Gminy Powiatu Łobeskiego RZGW w Szczecinie mieszkańców administracyjne obszarów zagrożenia powodzią oraz ustaleń planów przed zarządzania ryzykiem powodziowym zagrożeniem Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed powodziowym OPS.1.1.3 2013 2020 Gminy Powiatu Łobeskiego 30 RZGW w Szczecinie zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi ZADANIA WŁASNE POWIATU 20 ZADANIA KOORDYNOWANE 0 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 30 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

56

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU ŁOBESKIEGO

6.1 Gospodarka wodno – ściekowa 6.1.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego 6.1.1.1 Hydrografia Wody powierzchniowe Obszar powiatu łobeskiego położony jest w zlewni rzeki Rega i jej dopływów. Sieć hydrograficzną powiatu tworzą przede wszystkim:  Stara Rega - wypływająca z jeziora Dębowo, o długości 8 km na terenie powiatu, zbiera wody z powierzchni 172 km2 i wprowadza lewostronnie do Regi. Dolina rzeki jest wcięta i miejscami zabagniona,  Mołstowa - jest prawobrzeżnym dopływem Regi,  Ukleja - najdłuższy lewy dopływ Regi, wypływa z jeziora Mielno, którego lustro wody jest położone na wysokości 78,4 m n. p. m. Fragment początkowy połączony jest z wydłużoną misą jeziora. Przy wypływie z jeziora ma 60 m szerokości, a kilkaset metrów dalej osiąga 900 m, przy końcu tego odcinka jest rozległa na 400 m. Najszerszy fragment doliny ma około 400m, a najwęższy 50 m. Ukleja uchodzi do Regi w okolicy wsi Taczały,  Rekowa - prawy dopływ Regi, bierze źródło pomiędzy wsią Gardzin a przysiółkiem Gozdno, skąd płynie na zachód.. Przepływa przez jezioro Łabuń, następnie płynie małym spadkiem 0,2-0,3% przez duże powierzchnie łęgów zabagnionych. W 5 kilometrze przedzielona urządzeniami zastawkowymi, piętrzy wody do celów energetyki wodnej. W końcowym odcinku nurt nabiera prędkości, gdzie spadek wynosi 15%. Do rzeki Regi wpada poniżej Płotów,  Brzeźnicka Węgorza - rzeka w województwie zachodniopomorskim, w gminie Węgorzyno. Stanowi lewy dopływ Regi o długości ok. 40 km, a wypływa z jeziora Studnica na Równinie Drawskiej, z obszaru zamkniętego Poligonu Drawskiego. Przepływa przez Jezioro Ostrowickie oraz Bucierz, Małą i Dużą Czaplę oraz Jezioro Brzeźniak. Uchodzi do Regi w okolicach Łobza. Ponadto na terenie powiatu łobeskiego zlokalizowane są jeziora, które wskazano w tabeli poniżej.

Tabela 12 Największe jeziora powiatu łobeskiego Gmina Jeziora Klępnicko, Karwowo, Nowe Zajezierze, Radostowo, Miejskie Łobez (Dybrzno), Unimie (Moszczenica), Chełm, Biały Zdrój Reska Dobrzyca, Łabuń Radowo Małe Okrzeja, Głębokie, Konie, Piaski Woświn (największe w powiecie – 831 ha), Węgorzyno, Brzeźniak, Węgorzyno Żabice, Przytoń, Mielno, Okrzeja, Zajezierze, Dłusko, Sielsko, Gardno Dobra Dobra, Woświn Źródło: Program ochrony środowiska dla Powiatu Łobeskiego ma lata 2009 – 2012 z perspektywą na lata 2013 – 2016

Jakość wód powierzchniowych Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, badania wód powierzchniowych prowadzone są w ramach 4 rodzajów monitoringu:  diagnostycznego  operacyjnego  badawczego  obszarów chronionych Sposób oceny i klasyfikacji stanu wód powierzchniowych określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych.

57

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Oprócz klasyfikacji stanu jednolitych części wód (jcw), czyli oddzielnych i znaczących elementów wód powierzchniowych takich jak rzeka, część rzeki, zbiornik zaporowy itp., klasyfikacji jakości wód dokonuje się też w poszczególnych punktach pomiarowo – kontrolnych (ppk). Na ocenę stanu wód składa się klasyfikacja ich stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. Teren powiatu łobeskiego należy do Zlewni Regi. W granicach powiatu znajduję się 7 jednolitych części wód powierzchniowych:

58

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Tabela 13 Klasyfikacja stanu/ potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w latach 2010 - 2012 r. w punktach pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu łobeskiego Substancje Silnie szczególnie Nazwa jcw, Nazwa punktu zmieniona lub Klasa szkodliwe – Stan/ której Kod jcw, której ocenie Klasa elementów Stan Lp. Kod ppk pomiarowo- sztuczna jcw elementów specyficzne potencjał Stan ocenie służy służy ppk fizykochemicznych chemiczny kontrolnego biologicznych zanieczyszczenia ekologiczny ppk (T-tak, N- nie) syntetyczne i niesyntetyczne

Łoźnica – ujście 1 Łoźnica PLRW60001742349 PL02S0101_516 T II I - II - - do Regi

Brzeźnicka Brzeźnicka 2 PLRW600025424699 PL02S0101_1445 Węgorza - ujście T I I - II - - Węgorza do Regi

Reska Reska Węgorza – 3 PLRW6000194249 PL02S0101_1556 N - I - - - - Węgorza ujście do Regi

Piaskowa – 4 Piaskowa PLRW60001742569 PL02S0101_3120 T II II - II - - ujście do Regi

Sąpólna od Sępólna – ujście 5 Dobrej do PLRW600020426899 PL02S0101_3125 T II II - II - - do Uklei ujścia

Ukleja od Ukleja – ujście 6 Dobrzenicy PLRW6000194269 PL02S0101_0519 T II II - II - - do Regi do ujścia

Rega od Uklei do Rega – poniżej 7 PLRW60002042739 PL02S0101_0521 T I I - - - - zbiornika m. Płoty Rejowice

Źródło: Klasyfikacja stanu/ potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód w latach 2010 – 2012 r., WIOŚ Szczecin

59

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Wyniki oceny potwierdziły, iż na terenie Powiatu Łobeskiego przeważają wody I i II klasy czystości odpowiadającej wodom dobrej jakości. Zgodnie z zasadami klasyfikacji do tej klasy czystości zalicza się wody, w których wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego, przy czym kilka wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne dla wód przeznaczonych na cele wodociągowe.

Wody podziemne Zgodnie z podziałem regionalnym zwykłych wód podziemnych Polski (wg. B. Paczyńskiego 1993) obszar Powiatu należy do regionu Pomorskiego (V) należącego do regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, w którego granicach wyznaczono subregion Przymorski. Powiat Łobeski znajduje się w rejonie hydrograficznym Gryficko - Drawskim (V1B) wspomnianego subregionu. Według atlasu hydrograficznego na obszarze całego regionu głównym użytkowym poziomem wodonośnym jest czwartorzęd, natomiast udział trzeciorzędowych systemów wodonośnych w kształtowaniu zasobów wód podziemnych ma znaczenie lokalne.

Jakość wód podziemnych Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych związanych z osiągnięciem dobrego stanu ekologicznego, określonego przez Ramową Dyrektywę Wodną (RDW). Oceny stanu chemicznego w jednolitych częściach wód (JCWPd) i w poszczególnych punktach badawczych dokonano w oparciu o rozporządzenie MŚ z 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. nr 143, poz. 896), które wyróżnia pięć klas jakości wód:  klasa I – wody bardzo dobrej jakości,  klasa II – wody dobrej jakości,  klasa III – wody zadowalającej jakości,  klasa IV – wody niezadowalającej jakości,  klasa V – wody złej jakości oraz dwa stany chemiczne wód ocenione na podstawie średniej wartości poszczególnych wskaźników ze wszystkich punktów zlokalizowanych w analizowanej JCWPd:  stan dobry (klasy I, II i III)),  stan słaby (klasy IV i V). Na terenie powiatu łobeskiego nie zlokalizowano w latach 2011 - 2012 4 punktów monitoringu jakości wód podziemnych, w którym były prowadzone badania przez Państwowy Instytut Geologiczny. Wyniki badań wód podziemnych za lata poprzednie zostały przedstawione w poprzedniej wersji Programu ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego. Badania wód podziemnych przeprowadzone w ramach monitoringu krajowego w latach 2009 – 2010 wykazały, że wśród badanych wód dominowały wody zadowalającej jakości (III klasa) i wody niezadowalającej jakości (IV klasa). Na obniżenie jakości wód podziemnych miały wpływ głównie związki żelaza i manganu (pochodzenia naturalnego) oraz amoniak i azotyny, pochodzące przede wszystkim z antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń. Przeciętne zawartości żelaza i manganu w wodach podziemnych wskazują na znaczne potrzeby ich uzdatniania przed wykorzystaniem do spożycia. W obrębie poszczególnych gmin znajduje się wiele ujęć wodnych zaopatrujących poszczególne miejscowości. Część z powyższych ujęć nie posiada urządzeń do uzdatniania wody, mimo iż woda jest zanieczyszczona i powinna być uzdatniana. Tam gdzie istnieje potrzeba, dla poprawy jakości wody przewiduje się zmniejszenie liczby stacji wodociągowych, budowę wodociągów grupowych i zbiorowych zasilanych wodą z ujęć wodnych ze stacji uzdatniania wody.

6.1.1.2 Główne źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych Głównymi zagrożeniami dla wód powierzchniowych i podziemnych prowadzących wody nieodpowiadające normom są skażenia komunalne i związane z chemicznymi środkami do produkcji rolnej. Ścieki socjalno-bytowe, pochodzące z zabudowy mieszkaniowej, odprowadzane są często do nieszczelnych osadników przydomowych bądź też lokalnie budowanymi przez mieszkańców kanałami bezpośrednio do

60

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

przydrożnych rowów melioracyjnych lub cieków wodnych. Ścieki te są źródłem zanieczyszczeń wyrażającym się w związkach takich jak BZT5, ChZT, azot amonowy i fosforany. Dodatkowo istotnym zagrożeniem, dla jakości wód są substancje ropopochodne spłukiwane podczas opadów deszczu z nawierzchni dróg, parkingów czy placów stacji paliw. Poważne źródło zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych stanowią też związki biogenne spływające z pól uprawnych w okresach po nawożeniu gruntów rolnych.

6.1.1.3 Zaopatrzenie w wodę Charakterystykę zaopatrzenie w wodę w gminach powiatu łobeskiego sporządzono na podstawie danych uzyskanych z gmin, administratorów sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, właścicieli ujęć oraz SUW, Banku Danych Lokalnych. Gmina Łobez Stopień zwodociągowania gminy Łobez wynosi 99,7%. Łączna długość sieci wodociągowej 67,9 km oraz 1 486 szt. przyłączy do budynków. Na terenie Gminy Łobez funkcjonuje 16 wodociągów publicznych, których eksploatatorem jest Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łobzie (14 wodociągów) oraz Spółdzielnia Mieszkaniowa „Nadzieja” w Dalnie (2 wodociągi). Gmina Dobra Stopień zwodociągowania gminy Dobra wynosi 91,7%. Łączna długość sieci wodociągowej 29,2 km oraz 572 szt. przyłączy do budynków. Wodociągi obsługiwane są przez Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Dobrej. Obecnie na terenie gminy funkcjonują ujęcia w następujących miejscowościach: Dobra (wodociąg komunalny), Błądkowo, Bienice, Krzemienna, Tucze, Wojtaszyce (wodociągi zbiorowe) i Dobropole (wodociąg grupowy). Gmina Resko Stopień zwodociągowania gminy wynosi około 83,6%. Łączna długość sieci wodociągowej to 96 km oraz 1315 szt. przyłączy do budynków. Administratorem sieci wodociągowej jest Spółka „Wodociągi i Kanalizacja” w Resku. Obecnie na terenie gminy funkcjonują następujące ujęcia wody pitnej:  Resko – Mickiewicza (Resko, Prusim, Łabuń Mały, Policko, Słowikowo, Luboradz, Komorowo),  Resko – Rynek (Resko, Prusim),  Lubień Górny (Lubień Górny, Lubień Dolny, Łagiewniki),  Łabuń Wielki,  Krosino (Krosino, Starogard, Mostowo, Sosnowo),  Iglice,  Ługowina (Ługowina, Piaski, Święciechowo),  Łosośnica (Łosośnica, Siwkowice, Taczały),  Przemysław,  Naćmierz,  Dobrzyca,  Orzeszkowo,  Gardzin (Gardzin, Sosnówko),  Święciechowo,  Komorowo,  Dorowo,  Smólsko,  Miłogoszcz. Gmina Węgorzyno Stopień zwodociągowania gminy wynosi około 98%. Łączna długość sieci wodociągowej to 67,6 km oraz 1031 szt. przyłączy do budynków. Administratorem sieci wodociągowej są Wodociągi Zachodniopomorskie Sp. z o.o. w Goleniowie. Obecnie na terenie gminy funkcjonują następujące ujęcia wody pitnej:  Węgorzyno (Węgorzyno, Węgorzynko, Runowo Pomorskie, Połchowo),  Chwarstno (Chwarstno , ),

61

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 Sielsko (Sielsko, Runowo),  Brzeźniak,  Mieszewo (Mieszewo, Zwierzynek, Mielno),  Podlipce,  Kąkolewice (Kąkolewice, Kraśnik, Lesięcin),  Cieszyno,  Gościsław,  Przytoń,  Gardno,  Dłusko,  Rogówko,  Winniki,  Wiewiecko (Wiewiecko, PGR, Ginawa). Gmina Radowo Małe Stopień zwodociągowania gminy wynosi około 83,7%. Łączna długość sieci wodociągowej to 58,4 km oraz 519 szt. przyłączy do budynków. Na terenie gminy zlokalizowanych 11 ujęć wód.

Podsumowanie Stosunek ilości mieszkańców podłączonych do wodociągu do ogólnej liczy mieszkańców (stopień zwodociągowania powiatu) wynosi 63,8%.

96 100

90

80 67,9 67,6 70 58,4 60

50

40 29,3 30

20

10

0 Dobra Łobez Radowo Małe Resko Węgorzyno

Rysunek 11 Długość sieci wodociągowej na terenie powiatu łobeskiego (km) Źródło: dane z gmin powiatu łobeskiego, 2013

Powiat łobeski charakteryzuję się dobrym wskaźnikiem długości sieci wodociągowej, Najdłuższą sieć posiada gmina Resko (30% łącznej długości w powiecie), gmina Łobez (21,3%) oraz gmina Węgorzyno (21,2%), gmina Radowo Małe (18,3%), gmina Dobra (9,2%).

62

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

1600 1486

1400 1315

1200 1031 1000

800

519 600 462

400

200

0 Dobra Łobez Radowo Małe Resko Węgorzyno

Rysunek 12 Liczba przyłączy wodociągowych na terenie powiatu łobeskiego (szt.) Źródło: dane z gmin powiatu łobeskiego, 2013

Najwięcej podłączonych do sieci odbiorców wody pitnej posiadają: gmina Łobez (1486 szt.), gmina Resko (1315 szt.), gmina Węgorzyno (1031 szt.), gmina Radowo Małe (519 szt.), gmina Dobra (572 szt.).

9% 11% 3%

10%

azbest PCV PC stal żeliwo

67%

Rysunek 13 Materiały z jakich zostały wykonane sieci wodociągowe na terenie powiatu łobeskiego Źródło: dane z gmin powiatu łobeskiego, 2013

Bardzo dobrze świadczy o infrastrukturze wodociągowej na terenie powiatu łobeskiego analiza materiałów z jakich jest ona wykonana. Największy udział mają rury i przyłącza wykonane z polichlorku winylu (67%), pozostałe rury wykonane są z mieszanki azbestowo – cementowej (11%), poliwęglanów (10%), stali i żeliwa (12%).

6.1.1.4 Odprowadzanie ścieków Stopień wyposażenia powiatu łobeskiego w sieć kanalizacji sanitarnej jest dobry - łączna długość wraz z przyłączami, wynosi 89,8 km. Siecią kanalizacyjną objętych jest ok. 81,3% mieszkańców powiatu łobeskiego. W poszczególnych gminach sytuacja wygląda następująco:

63

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 gmina Łobez – 29 km,  gmina Dobra – 10,2 km,  gmina Resko – 21,5 km,  gmina Radowo Małe – 17,3 km,  gmina Węgorzyno – 11,2 km. Kanały wykonane są z rur kamionkowych, betonowych i PVC. Stan techniczny sieci kanalizacyjnej jest dostateczny. Odcinki w złym stanie technicznym są przyczyną infiltracji wód gruntowych do kanalizacji oraz są przyczyną eksfiltracji ścieków do ziemi. Ścieki z terenów powiatu łobeskiego odprowadzane są do kilku oczyszczalni ścieków, których charakterystykę przedstawiono poniżej.

Tabela 14 Zestawienie oczyszczalni ścieków w powiecie łobeskim

Przepustowość Uwagi Lp. Nazwa oczyszczalni Obsługiwany rejon

m3/d 1 Siedlice gmina Radowo Małe 100 mechaniczno – biologiczna 2 Radowo Małe gmina Radowo Małe 300 mechaniczno – biologiczna 3 Węgorzyno gmina Węgorzyno 250 biologiczna Komunalna oczyszczalnia zestaw „BIOBLOK” typu PS- 4 gmina Resko 1200 ścieków Resko 1200 Komunalna oczyszczalnia 5 gmina Resko 15 mechaniczno – biologiczna ścieków w Miłogoszczy 6 Oczyszczalnia Łosośnica gmina Resko 24 mechaniczno – biologiczna Oczyszczalnia ścieków 7 gmina Resko 60 mechaniczno – biologiczna Starogard Łobeski Miejska Oczyszczalnia 8 gmina Łobez 1950 mechaniczno – biologiczna Ścieków w Łobzie Oczyszczalnia ścieków we 9 gmina Łobez 100 - wsi Dalno Oczyszczalnia ścieków we 10 gmina Łobez 45 - wsi Bełczna 11 Dobra gmina Dobra 400 mechaniczno – biologiczna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Gmin

Zadania realizowane w poprzednich latach przedstawia się następująco: Gmina Dobra Na terenie gminy Dobra w latach 2011 – 2012 wykonano jedynie przyłącza kanalizacyjne i wodociągowe do sieci istniejącej wg. zaplanowanych zadań i uzbrojenia działek na kwotę 348.000 zł. Stopień zwodociągowania gminy Dobra wynosi 91,7%. Łączna długość sieci wodociągowej 29,2 km oraz 572 szt. przyłączy do budynków.

Gmina Łobez W gminie Łobez w okresie sprawozdawczym wykonano inwestycję wodno – kanalizacyjne na kwotę około 850 tys. zł, w tym:  budowa w Łobzie sieci kanalizacji sanitarnej z przyłączami w ulicach: Przemysłowa, Boczna, Kościelna i Bema - Wykonano sieć kanalizacji sanitarnej z rur PCV 250, 200 i 160 o łącznej długości 993,9 m i 29 przyłączy z rur PCV 160 o długości 472,3 m. Koszt 618.648,53 zł,  zakup pompy ściekowej wraz z panelem sterującym do przepompowni ścieków Świętoborzec – koszt 10 000 zł,  zakup i montaż biologicznej oczyszczalni ścieków – koszt 11.460,00 zł,

64

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 rozbudowa sieci wodociągowej – koszt 13.920,00 zł,  zakup i montaż zestawu filtracyjnego do usuwania jonów amonowych w wodzie ujmowanych na stacji uzdatniania wody w Zagórzycach, m. Łobez – koszt 22.755,00 zł,  zakup i montaż zestawu filtracyjnego do usuwania twardości wody na stacji uzdatniania wody w m. Worowo – koszt 23.985,00 zł  wykonanie obudowy studni w Zajezierzu wraz z instalacją wodociągową i elektryczną – koszt 18.450,00 zł,  „Porządkowanie gospodarki wodno - ściekowej w gminie Łobez”, zakres przedsięwzięcia:  wykonanie robót w ul. Sikorskiego w Łobzie - wymiana kanalizacji ogólnospławnej w kwocie 9.650,64 zł - wykonano remont czynnego odcinka rurociągu poprzez wymianę rur betonowych na rury PCV o średnicy 315 mm o długości 25 m, Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej w ul. Drawskiej (odbitki z map) w kwocie 476,82 zł,  wykonanie przyłącza wodociągowego do budynku mieszkalnego przy ul. Ogrodowej 7 w kwocie7.825,80 zł - wykonano przyłącze wodociągowe do budynku mieszkalnego przy ul. Ogrodowej 7 z rur PE o długości 26 m, Wykonanie inwentaryzacji przyłącza kanalizacji ogólnospławnej od budynku usługowego MEDICOR zlokalizowanego przy ul. Kwiatowej 12 do miejskiej sieci kanalizacyjnej w kwocie1.230,00 zł,  wymiana czynnego i skorodowanego stalowego rurociągu wodociągowego na rury PE w ul. Kościelnej w kwocie 52.844,75 zł,  wykonanie przyłącza wodociągowego do budynku mieszkalnego przy ul. Komuny Paryskiej 8 w Łobzie w kwocie 22.799,99 zł,  wykonanie przełączenia do miejskiej sieci kanalizacji sanitarnej budynku mieszkalnego Nr 32 przy ul. Kraszewskiego w Łobzie w kwocie 11.685,00 zł,  wymiana czynnej kanalizacji ogólnospławnej w ul. Sienkiewicza w Łobzie w kwocie 21.117,06 zł,  budowa kanalizacji deszczowej w Łobzie w ul. Węgorzyńskiej,  wykonanie dokumentacji na rozbudowę i budowę oczyszczalnia ścieków w Łobzie wraz ze sporządzenie Programu Funkcjonalno – Użytkowego realizacji inwestycji – koszt 78.246,12 zł, Stopień zwodociągowania gminy Łobez wynosi 99,7%. Łączna długość sieci wodociągowej 67,9 km oraz 1 486 szt. przyłączy do budynków. Na terenie Gminy Łobez funkcjonuje 16 wodociągów publicznych, których eksploatatorem jest Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łobzie (14 wodociągów) oraz Spółdzielnia Mieszkaniowa „Nadzieja” w Dalnie (2 wodociągi).

Gmina Radowo Małe Na terenie gminy Radowo Małe w latach 2011 – 2012 wykonano jedynie przyłącza domowe sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Czachowo i Borkowo Wielkie – koszt 1 955 116 zł.

Gmina Resko W gminie Resko w okresie sprawozdawczym wykonano inwestycję wodno – kanalizacyjne, w tym:  budowa sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej w mieście Resko - obszar C i D – koszt 2 919 249,83 zł  budowa wiejskiego wodociągu Ługowina - Święciechowo - koszt 297 104,12 zł,  budowa wiejskiego wodociągu Komorowo – Luboradz –Słowikowo – Policko – Resko – koszt 895 792,61 zł,  budowa wodociągu wiejskiego przesyłowo-rozdzielczego z przyłączami do miejscowości Policko k. Płoty – koszt 14 944,50 zł,  budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ciśnieniowej wraz z przyłączami oraz przepompownią w miejscowości Ługowina i przyłączenie do kanalizacji sanitarnej w m. Resko – koszt 20 000 zł,  budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ciśnieniowej wraz z przyłączami oraz przepompownią w miejscowości Prusim i przyłączenie do kanalizacji sanitarnej w m. Resko – koszt 20 000 zł,

65

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ciśnieniowej wraz z przyłączami oraz przepompownią w miejscowości Smólsko i przyłączenie do kanalizacji sanitarnej w m. Resko – koszt 20 000 zł,  budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Resko (ul. Woj. Polskiego, Stodólna, Zielona, Leśna koszt 6725,83 zł  budowa sieci wodociągowej rozdzielczej w miejscowości Policko w Gminie Resko k. Płoty – koszt 6725,84 zł

Gmina Węgorzyno Gmina Węgorzyno wykonała w latach 2011 – 2012 przedsięwzięcia wodociągowe i kanalizacyjne wymienione poniżej:  budowa sieci wodociągowej przesyłowej Cieszyno – Cieszyno tereny rekreacyjne. – koszt 294 724,00 zł. Wodociąg PE fi 90mm- 1446 mb i PE fi32 mm -14mb,  Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej w granicach Aglomeracji Węgorzyno, w tym:  budowa kanalizacji sanitarnej w części ulicy Podgórnej – koszt 170 000,00 zł,  budowa i przebudowa sieci kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej wraz z przyłączami – IETAP koszt 7 327 764 zł,  budowa sieci wodociągowej przesyłowej Węgorzyno – Gościsław – koszt 100 000 zł.  Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej w granicach Aglomeracji Węgorzyno ETAP II – wykonanie projektu koszt 70 000 zł, Dynamiczny rozwój infrastruktury wodno – kanalizacyjnej na terenie powiatu łobeskiego, można zaobserwować w latach 2010 - 2011. Natomiast w okresie sprawozdawczym powstało około 80 km sieci wodociągowej (wzrost 15% w porównaniu do 2010 r.),oraz sieci kanalizacji sanitarnej około 25 km (wzrost 35% w porównaniu do 2010 r.). Jest to wynik dobry, biorąc pod uwagę fakt, iż w miejscach gdzie kanalizacja jest inwestycją nieopłacalną, gminy realizują program dofinansowania dla przydomowych oczyszczalni ścieków (gmina Węgorzyno)

66

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

4,89 5,00 4,82 4,61

4,50

4,00

3,50

3,00

2,50

2,00 1,67

1,30 1,50 1,19 1,23 1,04 1,09 0,82 1,00 0,71 0,70

0,50

0,00 2010 2011 2012

połączenia wodociągowe prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania (w tys.) woda dostarczona gospodarstwom domowym (tys. m3)

połączenia kanalizacyjne prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania (w tys.)

Rysunek 14 Dane dotyczące gospodarki wodno – ściekowej na terenie powiatu łobeskiego w latach 2010 - 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Gmin powiatu łobeskiego oraz przedsiębiorstw wodno kanalizacyjnych, 2013

Wyraźny wzrost widoczny jest również na powyższym wykresie, o liczbę połączeń 719 szt. (dla wodociągowych 278 szt., dla kanalizacyjnych 441 szt.). Jest to efekt rozbudowy kanalizacji sanitarnej w większym stopniu niż wodociągu. Zadania w gospodarce ściekowej wynikają ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza także Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych. W roku 2010 liczba mieszkańców korzystających z kanalizacji sanitarnej wynosiła 21 005 osób (54,5%) natomiast na koniec roku 2012 liczba ta wynosiła 21 826 osób, co stanowi 57,1%.

6.1.2 Identyfikacja potrzeb Podstawowym działaniem jest likwidacja lub ograniczenie oddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagrażającym czystości wód jest nieuporządkowana gospodarka ściekowa, stąd też priorytetowym działaniem będą inwestycje z tego zakresu oraz racjonalizujące użytkowanie wody. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, konieczna będzie likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren powiatu. W tym celu należy wykonać szczegółową inwentaryzację punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie ją aktualizować. Następnym, niezwykle ważnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem

67

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

zanieczyszczenia wód. Powinna być prowadzona kontrola stanu technicznego szamb, a po przyłączeniu posesji do sieci kanalizacyjnej - możliwie szybka ich likwidacja. Należy również propagować budowę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, na których obecnie nie przewiduje się budowy sieci kanalizacyjnej. W zakładach przemysłowych należy promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych, itp. W rolnictwie głównie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno również doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i jednocześnie ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. Osobnym zagadnieniem jest budowa w gospodarstwach rolnych instalacji do bezpiecznego przechowywania nawozów naturalnych, tj. zbiorników na gnojowicę i gnojówkę oraz płyt obornikowych. Powyższą kwestię reguluje ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2007 r., Nr 147, poz. 1033 z późn. zm.). W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej będzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych ujęć wód podziemnych, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpośredniej (grupa bezwzględnie obowiązujących nakazów) ma na celu eliminację zagrożenia powstającego w związku z ujęciem wody. Ustalenia związane z ochroną wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zostać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zadania w gospodarce ściekowej wynikają ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza także Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych. Do końca 2010 r. powinny zostać osiągnięte następujące cele:  wyposażenia aglomeracji powyżej 100 000 RLM w oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów do wartości nieprzekraczalnych 10 mg N/dm3 i 1 mg P/dm3 oraz niezbędna modernizacja i rozbudowa istniejącej w tych aglomeracjach sieci kanalizacyjnej,  wyposażenia aglomeracji o wielkości 15 000 - 100 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem miogenów,  wyposażenia aglomeracji o wielkości 2 000 – 15 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem miogenów,  wyposażenia zakładów sektora rolno-spożywczego w oczyszczalnie ścieków zapewniające osiągnięcie wprowadzonych standardów emisji zanieczyszczeń. Ponadto dla potrzeb wypełnienia pozostałych wymagań dyrektywy 91/271/EWG opracowano: Program wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości 4000 RLM, odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód, w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód oraz Program wyposażenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji < 2 000 RLM, posiadających w dniu przystąpienia Polski systemy kanalizacji sanitarnej. W dniu 1 lutego 2011 r. została zatwierdzona przez Radę Ministrów Trzecia Aktualizacja KPOŚK (AKPOŚK 2010). Celem trzeciej Aktualizacji Programu było ustalenie realnych terminów zakończenia inwestycji w aglomeracjach, które ze względu na opóźnienia inwestycyjne nie zrealizują zaplanowanych zadań do końca 2010 r. Dlatego też, AKPOŚK 2010 swoim zakresem objęło wyłącznie zmiany dotyczące terminów realizacji inwestycji. Wartości inne niż terminy osiągnięcia efektów ekologicznych pozostały zgodne z dokumentem AKPOŚK 2009. Aby zrealizować zapisane cele w KPOŚK niezbędne są działania w zakresie:  rozbudowy i modernizacji istniejących oczyszczalni ścieków,  budowy nowych oczyszczalni ścieków,  modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków kanalizacji,  modernizacji istniejących i budowy nowych ujęć i stacji uzdatniania wody,  modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków sieci wodociągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). Ponadto należy wspierać działania z zakresu uporządkowania i modernizacji gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych – działania te realizowane będą poprzez budowę urządzeń podczyszczających ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, technologiczne wykorzystanie ścieków oraz wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej. Zadanie te będą finansowane przez podmioty gospodarcze.

68

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Na terenach zurbanizowanych należy dążyć do uporządkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególności wspierać działania zmierzające do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszczeń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy używa się środków chemicznych do likwidacji śliskości pośniegowej. Ograniczenie ilości zanieczyszczeń niesionych w spływach opadowych powinno następować w sposób możliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód opadowych do kanalizacji ogólnospławnej, a tam gdzie jest to możliwe do kanalizacji deszczowej zakończonej separatorem lub do sztucznych zbiorników budowanych np. przy drogach ekspresowych i autostradach. Ograniczenie zanieczyszczeń powinno się odbywać również poprzez utrzymanie czystości w zlewni, sprzątanie jej ale też nakładanie powszechnych kar za zanieczyszczenia np. jezdni. Bardzo istotne jest, aby wzdłuż ulic sadzona była zieleń, która nie dopuści do wymywania gruntu z niezagospodarowanych terenów. Separatory substancji ropopochodnych są niezbędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wszędzie tam gdzie mogą wystąpić spływy deszczu z olejami napędowymi i benzyną. Rozbudowa istniejącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzględnić następujące zalecenia:  wykorzystanie istniejących rowów melioracyjnych i ich pojemności retencyjnej,  systematyczne czyszczenie rowów melioracyjnych (np. usuwanie odpadów w postaci tzw. „dzikich składowisk”, koszenie roślinności zarastającej rowy),  naprawa istniejącego systemu kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej i sanitarnej. Racjonalizacja użytkowania wody będzie realizowana zgodnie z hierarchią ważności wykorzystania wód przez różnych użytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejności realizowane są potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a następnie przemysłu spożywczego wymagającego wody wysokiej jakości, rolnictwa (w celu nawadniania użytków rolnych i pojenia zwierząt) oraz przemysłu. Użytkownicy wody będą informowani o możliwościach relatywnego zmniejszania jej zużycia, np. poprzez wprowadzanie zamkniętych obiegów, zmiany technologii, poprawę stanu sieci wodociągowych (także zakładowych), zakup urządzeń wodooszczędnych. W celu ograniczenia strat wody należy systematycznie dokonywać przeglądu i konserwacji sieci wodociągowej, prowadząc niezbędne remonty i modernizacje poszczególnych odcinków.

69

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.1.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2013 i do roku 2018

Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe do Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2020 roku 2016

Wparcie finansowe dla gospodarstw realizujących przydomowe oczyszczalnie WŚ1.1.1 ścieków oraz porządkujących gospodarkę ściekową w zakresie składowania i Gminy Powiatu Łobeskiego wykorzystania odchodów zwierzęcych GDDKiA, Zarząd Dróg Rozbudowa Powiatowych w Łobzie, Sukcesywna modernizacja i budowa systemów kanalizacji deszczowej wraz z i modernizacja sieci WŚ1.1.2 Zachodniopomorski Zarząd Dróg WŚ.1.1 urządzeniami podczyszczającymi kanalizacyjnej sanitarnej Wojewódzkich w Koszalinie, Gminy oraz deszczowej Powiatu Łobeskiego Budowa, rozbudowa i modernizacja komunalnych oczyszczalni ścieków oraz systemów kanalizacyjnych zgodnie z planem przyjętym w Krajowym Programie WŚ1.1.3 Gminy Powiatu Łobeskiego Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK), w tym szczególnie na obszarach wiejskich WŚ.1.2.1 Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej Gminy Powiatu Łobeskiego Ochrona zasobów Ograniczenie strat wody i poprawa stanu wód związanych z przesyłem WŚ.1.2.2 Modernizacja ujęć wody oraz stacji uzdatniania Gminy Powiatu Łobeskiego WŚ.1 WŚ.1.2 oraz poprawa podziemnych oraz Optymalizacja zużycia wody poprzez zapobieganie stratom wody na przesyle powierzchniowych zaopatrzenia ludności w wodę WŚ.1.2.3 oraz wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle i oszczędne mieszkańcy, podmioty gospodarcze korzystanie z wody przez indywidualnych użytkowników Edukacja mieszkańców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania WŚ.1.3.1 zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie Gminy Powiatu Łobeskiego postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody) Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich – ewidencja WŚ.1.3.2 Gminy Powiatu Łobeskiego Ochrona wód i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem WŚ.1.3 powierzchniowych Organizacja cyklu spotkań z rolnikami w zakresie propagowania tzw. dobrych Gminy Powiatu Łobeskiego, i podziemnych WŚ.1.3.3 praktyk rolniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez Powiatowy Zespół Doradztwa związki biogenne Rolniczego w Łobzie Wojewódzki Inspektor Ochrony WŚ.1.3.4 Monitoring wód podziemnych i powierzchniowych Środowiska w Szczecinie, podmioty gospodarcze,

70

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.1.4 Harmonogram zadań w zakresie gospodarki wodno – ściekowej

Termin Termin Planowane koszty Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia Jednostka odpowiedzialna ogółem Partnerzy ekologiczne planowany planowany [PLN] tys.* ZADANIA KOORDYNOWANE Sukcesywna modernizacja i budowa systemów GDDKiA, Zarząd Dróg zadania ujęto WŚ1.1.2 kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami 2013 2020 Powiatowych, Zarząd Dróg w rozdziale Powiat Łobeski podczyszczającymi Wojewódzkich ochrona powietrza Optymalizacja zużycia wody poprzez zapobieganie stratom wody na przesyle oraz mieszkańcy, podmioty Zmniejszenie WŚ.1.2.3. wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w 2013 2020 b.d. - gospodarcze zanieczyszczenia wód przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez podziemnych i indywidualnych użytkowników powierzchniowych Monitoring wód podziemnych i powierzchniowych zgodnie z Programem Wojewódzki Inspektor Ochrony WŚ.1.3.4. Państwowego Monitoringu Środowiska 2013 2020 b.d. Środowiska w Szczecinie województwa zachodniopomorskiego na lata 2013 - 2015

ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO

Wparcie finansowe dla gospodarstw Wyeliminowanie skażenie realizujących przydomowe oczyszczalnie ścieków wód powierzchniowych i WŚ1.1.1 oraz porządkujących gospodarkę ściekową w 2013 2020 Gminy Powiatu Łobeskiego - - podziemnych ściekami zakresie składowania i wykorzystania odchodów komunalnymi zwierzęcych Budowa w Łobzie kanalizacji sanitarnej, deszczowej oraz sieci wodociągowej w ulicach: WŚ.1.1.3.1 2013 2016 Gmina Łobez 4 785 - Strumykowa, Węgorzyńska, Odnoga Węgorzyńska, Łąkowa - kontrakt nr 11 Budowa kanalizacji sanitarnej w ulicach Podgórnej, Segala; deszczowej w ulicy Podgórnej, Magazynowej; sieci wodociągowej w WŚ.1.1.3.2 ulicy Magazynowej (+ rondo Węgorzyńska), 2013 2014 Gmina Łobez 2 330 - Waryńskiego - Świętoborzec, ul. Podgórnej (+ odgałęzienie biegnące w kierunku Strumykowej) - kontrakt nr 14

Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. Armii WŚ.1.1.3.3 Krajowej, Pomorskiej, Kamiennej w Łobzie - 2013 2014 Gmina Łobez 1 850 - kontrakt nr 18

71

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków WŚ.1.1.3.4 2013 2015 Gmina Łobez 12 993 w Łobzie

Pełnienie funkcji Inżyniera Kontraktu dla Związek Miast i WŚ.1.1.3.5 projektu pn. "Ochrona wód zlewni rzek Drawy i 2013 2015 Gmina Łobez 300 Gmin Pojezierza Regi" Drawskiego

Budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Worowo, WŚ.1.1.3.6 2013 2016 Gmina Łobez 2 000 Dobieszewo, Unimie

Budowa kanalizacji w obszarze ulic: Niepodległości, Sienkiewicza, Cicha, WŚ.1.1.3.7 2015 2015 Gmina Łobez 40 - Sikorskiego, Murarska, Łobzówek - dokumentacja

Budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi: Wysiedle, WŚ.1.1.3.8 Suliszewice, Niegrzebia w ramach aglomeracji 2013 2016 Gmina Łobez 2 060 - Łobez

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Resko: WŚ.1.1.3.9 2013 2013 Gmina Resko 1 040 - ul. Wojska Polskiego, Stodólna, Zielona, Leśna

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ciśnieniowej wraz z przyłączami WŚ.1.1.3.10 2013 2013 Gmina Resko 17,858 - oraz przepompownią w miejscowości Ługowina i przyłączenie kanalizacji sanitarnej w m.Resko Budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ciśnieniowej wraz z przyłączami WŚ.1.1.3.11 2013 2016 Gmina Resko 17,858 - oraz przepompownią w miejscowości Prusim i przyłączenie kanalizacji sanitarnej w m.Resko Budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ciśnieniowej wraz z przyłączami WŚ.1.1.3.12 2013 2013 Gmina Resko 17,858 - oraz przepompownią w miejscowości Smólsko i przyłączenie kanalizacji sanitarnej w m.Resko

Opracowanie koncepcji gospodarki ściekowej w WŚ.1.1.3.13 2013 2014 Gmina Dobra 50 - gminie Dobra

72

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Dokumentacja techniczna, kanalizacja sanitarna i deszczowa, remonty sieci i przyłącza WŚ.1.1.3.14 2013 2015 Gmina Dobra 128 - wodociągowe, przydomowe oczyszczalnie ścieków

Budowa i przebudowa kanalizacji w granicach WŚ.1.1.3.15 aglomeracji Węgorzyno – budowa kanalizacji w 2013 2013 Gmina Węgorzyno 170 - części ulicy Podgórnej

WŚ.1.2.1.1 Wodociąg Trzeszczyna – Dalno 2013 2013 Gmina Łobez 250 -

WŚ.1.2.1.2 Rozbudowa sieci wodociągowej 2013 2013 Gmina Łobez 10 - Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami, sieci kanalizacji sanitarnej wraz WŚ.1.2.1.3 2013 2013 Gmina Łobez 1 300 z przyłączami, sieci kanalizacji deszczowej i utwardzenie dróg przy ul. Świętoborzec Budowa sieci wodociągowej rozdzielczej w Poprawa zaopatrzenie WŚ.1.2.1.4 2013 2013 Gmina Resko 350 miejscowości Policko w Gminie Resko k.Płoty mieszkańców w wodę przeznaczona do spożycia Wodociągi Remont uzbrojenia sieci wodociągowej z Zachodniopomorski WŚ.1.2.1.5 2013 2016 Gmina Radowo Małe 40 przebudową przyłączy e Sp. z o.o. w Goleniowie Budowa sieci przesyłowej Gostomin – WŚ.1.2.1.6 2018 2018 Gmina Radowo Małe 250 Mołdawinek 2000 mb Budowa i przebudowa sieci wodociągowej i WŚ.1.2.1.7 kanalizacyjnej w granicach aglomeracji 2013 2013 Gmina Węgorzyno 100 Węgorzyno ETAP II Edukacja mieszkańców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami Wzrost świadomości WŚ.1.3.1 wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego 2013 2016 Gminy Powiatu Łobeskiego ekologicznej 20 - (propagowanie postaw i zachowań mieszkańców motywujących ludność do oszczędzania wody)

Rozpoznanie problemu starych studni WŚ.1.3.2 gospodarskich – ewidencja i zabezpieczenie 2013 2016 Gminy Powiatu Łobeskiego 20 - przed zanieczyszczeniem

73

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Organizacja cyklu spotkań z rolnikami Powiatowy Zespół w zakresie propagowania tzw. dobrych praktyk Doradztwa WŚ.1.3.3 2013 2016 Gminy Powiatu Łobeskiego 20 rolniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń Rolniczego w obszarowych przez związki biogenne Łobzie ZADANIA WŁASNE POWIATU 0 ZADANIA KOORDYNOWANE 0 ZALENCENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 30 169,574 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

74

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.2 Zanieczyszczenie powietrza Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez:  utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach;  zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane;  zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza mają wpływ następujące czynniki:  emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja,  emisja ze środków transportu i komunikacji,  emisja niezorganizowana. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące się na terenie powiatu i określono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzoalfapiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak:  sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niską emisję,  sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych.

6.2.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Ocenę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2012 roku pochodzące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie pt.: „Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2012 r.”. Ocena przeprowadzona jest w wyodrębnionych strefach na terenie województwa zachodniopomorskiego. Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin (z wyjątkiem stref grodzkich). Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy, następnie określa się klasę wynikową dla danej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z koniecznością podjęcia konkretnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub utrzymania jego jakości na niezmienionym poziomie. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do określonej klasy (A, B, C), które zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie.

75 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Tabela 15 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza

Poziom stężeń Zanieczyszczenie Klasa Wymagane działania

Poziom dopuszczalny i poziom krytyczny utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu poziom dopuszczalny i poziom benzen dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP C krytyczny pył PM10 nie był uprzednio opracowany),  kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach ołów (PM10) przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych Poziom dopuszczalny i margines tolerancji

utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu

>poziom dopuszczalny pył zawieszony PM2.5  określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, dodatkowo dwutlenek B  określenie przyczyn przekroczenia poziomu poziom dopuszczalny z powiększonego o margines tolerancji, C marginesem tolerancji  opracowanie Programu Ochrony Powietrza POP w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego w wyznaczonym terminie Poziom docelowy

poziom docelowy benzo/a/piren (PM10) osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie był opracowany pod kątem określonej substancji

PM2.5 C2 dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego do 2015 r.

Poziom celu długoterminowego

poziom celu dążenie do osiągnięcia poziomu celu D2 długoterminowego długoterminowego do 2020 r.

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopolskim za 2012 r., WIOŚ w Szczecinie

Ocenę poziomu zanieczyszczeń powietrza w poszczególnych strefach województwa zachodniopomorskiego wykonano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych stacjach pomiarowych, automatycznych i manualnych oraz stanowiskach pasywnych. Wszystkie stacje pomiarowe funkcjonowały zgodnie z wojewódzkim programem państwowego monitoringu środowiska.

76 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Powiat łobeski należy do strefy zachodniopomorskiej, na której zlokalizowano 5 punktów monitoringowych pomiarów automatycznych. Na terenie powiatu łobeskiego prowadzono pomiary dwutlenku azotu i siarki na stacji pasywnej w miejscowości Łobez. Natomiast nie zlokalizowana stacji automatycznych na terenie powiatu. Strefa zachodniopomorska obejmuję obszar 22 493 km2, na której zamieszkuję 1 203 910 osób.

Tabela 16 Klasyfikacja strefy zachodniopomorskiej z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych pod kątem ochrony zdrowia Czas Stanowisko Stężenie średnie Poziom dopuszczalny/ Liczba przekroczeń w uśredniania Klasa strefy pomiarowe 3 docelowy (ozon) µg/m3 roku stężeń µg/m

dwutlenek siarki SO2 24-h 125/3 dni 0 Łobez 5,8 A 1 godzina 350/24 razy 0

dwutlenek azotu NO2 rok 11,5 40 0 Łobez kalendarzowy A 1 godzina 54,0 200/18 razy 0 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopolskim za 2012 r., WIOŚ w Szczecinie

Rysunek 15 Pomiary pasywne NO2 i SO2 w strefach woj. zachodniopomorskiego Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopolskim za 2012 r., WIOŚ w Szczecinie

Klasyfikacja strefy zachodniopomorskiej obejmującej powiat łobeski ze względu na ochronę zdrowia za rok 2012 dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ozon zalicza strefę do klasy A. Natomiast odnotowano przekroczenie pyłu PM10 na terenie powiatu dla stężeń 24-godzinnych. Przyczynami stwierdzonych przekroczeń pyłu PM10 w punktach monitoringowych w pobliżu granic powiatu były:  niekorzystne warunki klimatyczne (S15), 77 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni elektrowni zlokalizowanych w pobliżu stacji (S3),  oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków (S5),  szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (S14).

Tabela 17 Klasyfikacja strefy zachodniopomorskiej z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych pod kątem ochrony roślin Poziom krytyczny/ docelowy Stanowisko Czas uśredniania Stężenia średnie (ozon) Klasa strefy pomiarowe stężeń µg/m3 µg/m3

dwutlenek siarki SO2 rok kalendarzowy 5,8 Łobez pora zimowa 1.10- 20 A 7,5 31.03

dwutlenek azotu NO2 Łobez rok kalendarzowy 30 13 A OZON-AOT40 (okres wegetacyjny Łobez 18 000 12 483 A 1.05.-31.07.) Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopolskim za 2012 r., WIOŚ w Szczecinie

Klasyfikacja strefy zachodniopomorskiej obejmującej powiat łobeski ze względu na ochronę roślin za rok 2012 dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ozonu zalicza strefę do klasy A. Zakres, jakość i ilość danych pomiarowych wykorzystanych w ocenie rocznej należy uznać dla większości zanieczyszczeń za wystarczające. W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2012 r. określono strefy, w których doszło do przekroczenia standardów imisyjnych i zostały zakwalifikowane do opracowania Programu ochrony powietrza:  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne (kryterium ochrona zdrowia):  strefa zachodniopomorska – pył PM10 (24-h, rok), pył PM2,5 (rok),  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe (kryterium ochrona zdrowia):  strefa zachodniopomorska - benzo(a)piren B(a)P (rok), Dla pozostałych zanieczyszczeń: dwutlenek siarki SO2, tlenek węgla CO, benzen C6H6, ołów-Pb, arsen-As, kadm-Cd, nikiel-Ni, ozon-O3 (poziom dopuszczalny) standardy imisyjne na terenie strefy zachodniopomorskiej (cały obszar województwa) były dotrzymane. Klasyfikację strefy zachodniopomorskiej do której należy również powiat łobeski, dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskanych w rocznych ocenach jakości powietrza za 2010, 2011 i 2012 rok, z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia i ochrony roślin przedstawiono w tabelach poniżej.

Tabela 18 Klasyfikacja strefy zachodniopomorskiej w latach 2010 – 2012 w odniesieniu do kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę roślin

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Rok Strefa oceny SO2 NO2 O3 (dc) O3 (dt)

2010 A A A D2

Zachodniopomorska 2011 A A A D2

2012 A A A D2

Źródło: opracowania WIOŚ w Szczecinie

78 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Tabela 19 Klasyfikacja strefy zachodniopomorskiej w latach 2010 – 2012 w odniesieniu do kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Rok Strefa oceny SO2 NO2 CO C6H6 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni BaP O3

2010 A A A A C A A A A A C D2

Zachodniopomorska 2011 A A A A C A A A A A C D2

2012 A A A A C A A A A A C D2

Źródło: opracowania WIOŚ w Szczecinie

Ze względu na przekroczenie standardu jakości powietrza dla 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 dla strefy zachodniopomorskiej określono klasę C w latach 2010 – 2011. Nie oznacza to, że przekroczenia występują na całym jej obszarze, a jedynie obszary wymagające podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza. W większości przypadków przekroczenia pyłu PM10 oraz benzo(a)piranu w pyle związane są z tzw. niską emisją oraz emisją ze źródeł komunikacyjnych. Ponadto zauważalna jest wyraźna sezon ość stężeń pyłu PM10. W okresie grzewczym (styczeń-marzec, październik-listopad) są one około dwukrotnie wyższe od stężeń rejestrowanych w sezonie letnim. W latach 2010 – 2012 w strefie zachodniopomorskiej poziomy stężeń ozonu nie wykazały przekroczeń poziomów docelowych ze względu na ochronę zdrowia i roślin. Liczba dni ze stężeniami 8-godzinnymi wyższymi niż 120 µg/m3, uśredniona z 3 lat okresów 2008-2010 oraz 2009-2011, nie przekroczyła 25 dni. Jednak konieczność podejmowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia ozonem zaistniała 2 2009 roku jako wynik oceny za 2008 r. Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej w zakresie ozonu uchwalony został przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 2011 roku. Działanie wymagane w tym przypadku to ograniczenie emisji prekursorów ozonu (tlenków azotu, węglowodorów i lotnych związków organicznych), które powinny być ujęte w wojewódzkich programach ochrony środowiska.

Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, związanych z komunikacją jest zanieczyszczenie powietrza występujące w sąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszające się po drogach, emitują do atmosfery duże ilości różnorodnych substancji toksycznych, powstających w wyniku spalania paliwa napędowego, a także na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zużywania się niektórych elementów pojazdu (powstają wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastający, zwłaszcza na terenie miast i centrum gmin. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastającej liczby samochodów, płynność ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwany jest w letnie, słoneczne dni, ponieważ oprócz toksycznych spalin tworzy się bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Łączna długość dróg publicznych w powiecie łobeskim wynosi ok. 528,83 km. Drogi, które przebiegają przez teren powiatu to drogi gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe. Długość dróg wynosi odpowiednio:  gminne 38,7 km, w tym 30,2 km nawierzchnia twarda ulepszona,  powiatowe 337,440 km, w tym:  gmina Dobra – 31,098 km,  gmina Resko – 118,58 km,  gmina Radowo Małe 59,044 km,  gmina Węgorzyno – 75,201 km,

79 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 gmina Łobez – 53,517 km,  wojewódzkie 132,69 km, w tym:  droga nr 144 – 13,443 km,  droga nr 146 – 29,270 km,  droga nr 147 – 26,779 km,  droga nr 148 – 26,424 km,  droga nr 151 – 26,774 km,  droga nr 152 – 10,000 km.  drogi krajowe 20,12 km Zarządcami dróg, do właściwości, których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące organy:  dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Szczecinie,  dróg wojewódzkich – Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie,  dróg powiatowych – Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie.  dróg gminnych – władze Gmin. Utrzymanie dróg we właściwym stanie technicznym, daje możliwość szybkiego i dogodnego komunikowania się. Stanowiąc podstawę do podnoszenia atrakcyjności terenu powiatu, wymaga ciągłego utrzymywania wszystkich dróg na odpowiednim poziomie technicznym oraz podnoszenia ich parametrów technicznych i dostosowywania do standardów europejskich. Procentowy udział pojazdów na drodze:  dla dróg krajowych wojewódzkich: osobowe 85,8%, dostawcze 10,8%, ciężarowe 1,6%, autobusy 1,7%, motocykle 0,1%,  dla dróg powiatowych i gminnych: osobowe 82,6%, dostawcze 13,3%, ciężarowe 2,6%, autobusy 1,3%, motocykle 0,2%. Przyjęte natężenie ruchu dla dróg:  krajowych – 8244 [poj/dobę],  wojewódzkich – 12064 [poj/dobę],  powiatowych - 5988 [poj/dobę],  gminnych – 724 [poj/dobę]. Na podstawie danych dotyczących natężenia ruchu oraz udziału poszczególnych typów pojazdów w tym ruchu (raport „Generalny pomiar ruchu 2010 – Synteza wyników” na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz opracowania Ministerstwa Środowiska „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza” oszacowano wielkość emisji komunikacyjnej. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 20 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie powiatu łobeskiego w 2011 roku Emis.max. Emisja Emisja śr. Nazwa emitora Nazwa zanieczyszczenia mg/s Mg/rok mg/s tlenek węgla 7324,827 230,996 7324,827 benzen 65,943 2,08 65,943 węglowodory alifatyczne 1127,586 35,56 1127,586 drogi krajowe węglowodory aromatyczne 338,276 10,668 338,276 tlenki azotu 4460,947 140,68 4460,947 pył ogółem 258,07 8,138 258,07 dwutlenek siarki 348,399 10,987 348,399 tlenek węgla 6511,134 2,05 6511,134 benzen 5,853 184,592 5,853 drogi wojewódzkie węglowodory alifatyczne 99,467 31,36 99,467 węglowodory aromatyczne 298,488 9,410 298,488 tlenki azotu 3934,476 124,074 3934,476

80 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

pył ogółem 226,55 7,144 226,55 dwutlenek siarki 307,97 9,712 307,97 tlenek węgla 624,9521 19,70849 624,9521 benzen 5,62627 0,17743 5,62627 węglowodory alifatyczne 96,20528 3,03393 96,20528 drogi powiatowe węglowodory aromatyczne 28,86158 0,91018 28,86158 tlenki azotu 380,6066 12,00281 380,6066 pył ogółem 22,01843 0,69437 22,01843 dwutlenek siarki 29,72533 0,93742 29,72533 tlenek węgla 117,549 3,70702 117,549 benzen 1,05826 0,03337 1,05826 węglowodory alifatyczne 18,09552 0,57066 18,09552 drogi gminne węglowodory aromatyczne 5,42866 0,1712 5,42866 tlenki azotu 71,58937 2,25764 71,58937 pył ogółem 4,14151 0,13061 4,14151 dwutlenek siarki 5,59112 0,17632 5,59112 Źródło: opracowanie własne, do obliczeń użyto Programu OPERAT2000

6.2.1.1 System gazowniczy na terenie powiatu PGNiG SPV 4 Sp. z o.o. Administratorem sieci gazowniczej na terenie gmin Łobez i Węgorzyno jest PGNiG SPV 4 Sp. z o.o., Oddział w Poznaniu, Zakład w Koszalinie. Zaopatrywane miejscowości to: Łobez, Węgorzyno, Przytoń. Istniejącym źródłem gazu ziemnego dla Łobza, Węgorzyna i Przytonia jest gazociąg magistralny wysokiego ciśnienia z kierunku Gorzów Wielkopolski, Barlinek, Choszczno, Recz, Drawsko Pomorskie, Świdwin. Długość sieci gazowej administrowanej przez PGNiG SPV 4 Sp. z o.o. na terenie powiatu łobeskiego wynosiła 71,859 km:  sieć gazowa w/c – 18,637 km,  sieć gazowa śr/c – 30,808 km,  sieć gazowa n/c – 22,414 km. Ilość przyłączy:  gazowych n/c – 1 081 szt.,  gazowych śr/c – 343 szt.

Tabela 21 Sieć gazowa na terenie gminy Łobez

Wyszczególnienie Jednostka 2010 2012

Sieć gazowa długość czynnej sieci ogółem w m m 61003 61003 długość czynnej sieci przesyłowej w m m 18637 18637 długość czynnej sieci rozdzielczej w m m 42366 42366 czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt 1366 1390 odbiorcy gazu gosp.dom. 2580 2616 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. 1298 1294 odbiorcy gazu w miastach gosp.dom. 2580 2616 zużycie gazu w tys. m3 tys.m3 1873,60 1605,10

81 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 tys.m3 1353,5 1191,7 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 7588 7537

Korzystający z instalacji w % ogółu ludności

gaz % 52,2 51,9

Źródło: PGNiG SPV 4 sp. z o.o., Oddział w Poznaniu, Zakład w Koszalinie

Tabela 22 Sieć gazowa na terenie gminy Węgorzyno

Wyszczególnienie Jednostka 2010 2012

Sieć gazowa długość czynnej sieci ogółem w m m 10328 10858 długość czynnej sieci rozdzielczej w m m 10328 10858 czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt 17 28 odbiorcy gazu gosp.dom. 7 20 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. 6 10 odbiorcy gazu w miastach gosp.dom. 7 19 zużycie gazu w tys. m3 tys.m3 7 29,40 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 tys.m3 1,1 9,3 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 22 98

Korzystający z instalacji w % ogółu ludności

gaz % 0,3 1,2

Źródło: PGNiG SPV 4 sp. z o.o., Oddział w Poznaniu, Zakład w Koszalinie

Gmina Resko Źródłem zaopatrzenia gminy w gaz jest sieć przesyłowa wysokiego i średniego ciśnienia. Długość sieci gazowej przedstawia się następująco:  DN100 – 3,920 km,  DN80 – 8,76 km,  De32 – 0,21 km,  De63 – 14,766 km,  De90 – 5, 334 km,  De110 – 0,423 km,  De125 – 1,960 km,  De160 – 0,516 km,  De200 – 0,631 km. Łączna długość sieci gazowej wynosi 36,52 km, zużycie gazu na terenie gminy w 2012 r. – 1 968 tys. m3.

Tabela 23 Sieć gazowa na terenie gminy Resko

Wyszczególnienie Jednostka 2010 2012

Sieć gazowa długość czynnej sieci ogółem w m m 36174 36528 długość czynnej sieci przesyłowej w m m 12712 12675 długość czynnej sieci rozdzielczej w m m 23462 23553

82 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt 223 201 odbiorcy gazu gosp.dom. 575 601 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. 562 581 odbiorcy gazu w miastach gosp.dom. 524 549 zużycie gazu w tys. m3 tys.m3 1106,50 1968,00 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 tys.m3 1104,5 1144,5 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 1686 1755

Korzystający z instalacji w % ogółu ludności

gaz % 20,1 20,9

Źródło: G.EN Gaz Energia S.A. Tarnowo Podgórne

6.2.1.2 System elektroenergetyczny na terenie powiatu Gmina Łobez Głównym dystrybutorem energii elektrycznej na terenie gminy Łobez jest ENEA S.A. Oddział w Szczecinie. Terenowymi jednostkami organizacyjnymi spółki jest pięć Rejonów Energetycznych, obejmujących 56 gmin oraz Rejon Wysokich Napięć, który zajmuje się eksploatowaniem sieci rozdzielczej wysokiego napięcia (110 kV). Gmina Łobez podlega Rejonowi Energetycznemu Gryfice, który nadzoruje Posterunek Energetyczny w Łobzie. Miasto Łobez jest zasilane liniami SN - 15 kV napowietrzno-kablowymi i liniami kablowymi tworzącymi pętle zasilane ze stacji 110/15 kV. Na terenie miasta jest zlokalizowanych 45 stacji transformatorowych 15/0,4 kV, w tym 22 typu miejskiego, 14 wieżowych i 9 słupowych. W mieście większość stacji ma zainstalowane moce powyżej 200 kVA (35 na 45 stacji), w tym 6 stacji powyżej 500 kVA. Stacje te w większości (23 stacje) zlokalizowane są na terenach wytwórczo usługowych lub w ich sąsiedztwie. Gmina Resko Dostawcą energii elektrycznej na obszarze gminy Resko jest Grupa Energetyczna ENEA S.A. Oddział w Szczecinie. Dostawa odbywa się za pośrednictwem linii przesyłowej 400 kV „Dolna Odra” – Elbląg. Zasilanie główne realizowane jest na terenie gminy linią kV nr 462 poprzez układ zasilania głównego 40 kV z GPZ Gryfice. Natomiast zasilanie uzupełniające stanowią: 15 kV GPZ Łobez, 15 kV EW Likowo, 15 kV GPZ Gryfice. Gmina Dobra Gmina Dobra zasilana jest energią elektryczną z krajowej sieci elektroenergetycznej liniami napowietrznymi średnich napięć 15 kV, zlokalizowanymi w sąsiednich gminach – Maszewo, Nowogard, Węgorzyno i Chociwel. Głównym dostawcą energii elektrycznej na obszarze gminy Dobra jest Grupa Energetyczna ENEA S.A. Oddział w Szczecinie. Posterunek Energetyczny w Dobrej nadzorowany jest przez Rejon Energetyczny Goleniów. Przez teren gminy przebiega linia najwyższych napięć 400 kV oraz dwie linie wysokiego napięcia 110 kV. Poszczególne Jednostki osadnicze zasilane są siecią napowietrzną średniego napięcia 15 kV, Linie te w większości mają długość w granicach 12,5-15 km, co kwalifikuje obszar gminy do obszarów o słabszych warunkach zasilania. Na terenie gminy Dobra zlokalizowanych jest 41 stacji transformatorowych 15/0,4 kV. Gmina Węgorzyno Gmina Węgorzyno zasilana jest w energię elektryczną ze stacji transformatorowej 110/15 kV, zlokalizowanej w Węgorzynie. Przez północno - zachodni skraj gminy przebiega tranzytowa linia wysokiego napięcia 110 kV, Morzyszyn- Łobez. Zainstalowana na terenie gminy moc transformatorowa przekracza obecnie zapotrzebowanie na energię elektryczną. Konserwacją i remontami linii zajmuje się ENEA S.A. Oddział w Szczecinie, Rejon Energetyczny w Gryficach. Pod koniec lat 90-tych zostało w całości odnowione oświetlenie w miejscowości Węgorzyno. Gmina Radowo Małe Teren Gminy Radowo Małe zasilany jest w energię elektryczną z krajowej sieci elektroenergetycznej liniami napowietrznymi średnich napięć 15 kV z GPZ Łobez oraz częściowo z Rejonu Energetycznego Goleniów (ENEA S.A.) Przez teren gminy przebiegają trasy linii magistralnych WN 110 kV i 222 kV. W miejscowościach znajdują się linie napowietrzne 0,4 kV, sporadycznie występują linie energetyczne kablowe 15 i 0,4 kV.

83 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.2.1.3 System ciepłowniczy Gmina Łobez Systemy centralnego ogrzewania funkcjonują głównie w mieście Łobez. Zarządza nimi Szczecińska Energetyka Cieplna (SEC). Obecnie SEC eksploatuje:  węzłów cieplnych - w tym 7 węzłów indywidualnych,  4,5 km sieci ciepłowniczej, wymiennikownię para – woda,  4 lokalne kotłownie gazowe - w tym 1 pracująca tylko na potrzeby ciepłej wody w okresie letnim,  jedno źródło centralne - ciepłownię zasilającą sieć cieplną. Gmina Resko Na terenie miasta Resko funkcjonują kotłownie, które dostarczają ciepło dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego, dla zakładów produkcyjnych i przemysłowych oraz dla zakładów użyteczności publicznej. Największymi producentami ciepła są:  Kotłownia SM Jutrzenka,  Kotłownia wspólnoty mieszkaniowej, ul. Wojska Polskiego 3,  Kotłownia wspólnoty mieszkaniowej, ul. Parkowa 3,  Kotłownia szpitalna,  Kotłownia Zespołu Szkół Gimnazjalnych (sala gimnastyczna),  Kotłownia Zespołu Szkół Gimnazjalnych,  Kotłownia Zespołu Szkół Gimnazjalnych – Szkoła Podstawowa,  Kotłownia w Przedszkolu Miejskim,  Kotłownia w Przychodni Gminnej,  Kotłownia w Urzędzie Miejskim,  Kotłownia w Piekarni Bujnowski–Sobczak,  Kotłownia wspólnoty mieszkaniowej ul. Prusa 35/43,  Kotłownia Biblioteki Miejskiej i Ośrodka Kultury,  Kotłownia Domu Pomocy Społecznej,  Kotłownia w piekarni przy ul. Gdańskiej w Resku,  Kotłownia w piekarni przy ul. Leśnej w Resku.  Kotłownia w miejscowości Starogard wyposażona jest w dwa kotły o mocy 520 kW każdy oraz w pięć wymienników po 500 l każdy. Kotłownia zaopatruje w ciepło osiedle mieszkaniowe po byłym PGR o liczbie mieszkań 132, do celów c.o. i c.w.u. Opalana jest gazem,  Kotłownia wspólnoty mieszkaniowej w miejscowości Łabuń Wielki, wyposażona jest w jeden kocioł o mocy 160 kW. Kotłownia obsługuje dwa bloki po byłych PGR. Opalana jest trocinami.

6.2.2 Zadania zrealizowane z zakresu ochrony jakości powietrza Na terenie powiatu łobeskiego w ramach wspólnego projektu pn. “Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w gminach powiatu łobeskiego” z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - Priorytet IX: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna – Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, realizowane są prace związane ze zmniejszeniem zużycia energii na ogrzanie budynków. Liderem projektu jest Gmina Łobez. Poprawa parametrów energetycznych budynków użyteczności publicznej polegało głównie na termomodernizacji, w tym: dociepleniu elewacji, wymiana okien, drzwi, pokrycia dachowego. Poniżej w tabeli przedstawiono zrealizowane inwestycje termo modernizacyjne na terenie powiatu łobeskiego w latach 2011- 2012.

Tabela 24 Prace termo modernizacyjne na terenie powiatu łobeskiego

Nazwa zadania koszt w tys. zł

gmina Łobez

Termomodernizacja budynku Szkoły Podstawowej Nr 2 w Łobzie 750

Termomodernizacja budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w Bełcznej (projekt i wykonanie robót 380,201 budowlanych)

84 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Termomodernizacja budynku Zespołu Szkół Gimnazjalnych w Łobzie 676,808

Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej przy ul. Plac Spółdzielców 330,162

Renowacja i termomodernizacja głównego budynku Urzędu Miejskiego w Łobzie 725

Termomodernizacja budynku Urzędu Miejskiego w Łobzie (Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej) 85

gmina Radowo Małe

Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej (budynek urzędu gminy) b.d.

Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej (budynek zespołu szkół publicznych w Radowie Małym) b.d.

Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej (budynek świetlicy wiejskiej w Gostominie) b.d.

gmina Resko

"Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej" Szkoła Podstawowa w Starogardzie 515,784

"Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej" Przedszkole Miejskie w Resku 535,38

Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Szkoła Podstawowa w Łabuniu Wielkim 67,768

Przebudowa i termomodernizacja budynku świetlicy wraz z infrastrukturą techniczną w miejscowości Iglice 314,964

Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Centrum Kultury w Resku 451,302

gmina Węgorzyno

Termomodernizacja obiektu Przedszkola Publicznego w Węgorzynie b.d.

Termomodernizacja Biblioteki Publicznej w Węgorzynie b.d.

Termomodernizacja Świetlicy wiejskiej w Sielsku b.d.

Termomodernizacja Świetlicy wiejskiej w Mielnie b.d.

Termomodernizacja Świetlicy wiejskiej w Mieszewie b.d.

Termomodernizacja Świetlicy wiejskiej w Runowie Pomorskim b.d.

gmina Dobra

Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Dobrej b.d.

Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Wojtaszycach b.d.

Termomodernizacja obiektu Urzędu Miejskiego w Dobrej b.d.

85 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Szczecińska Energetyka Cieplna Sp. z o.o. Projekt Inwestycyjny SEC Sp. z o.o.: „Ograniczenie emisji gazów i pyłów do powietrza w wyniku zmiany technologii produkcji ciepła w Ciepłowni Miejskiej SEC Sp. z o.o.” Przedsięwzięcie ma charakter kompleksowy i będzie polegać na zmianie technologii produkcji ciepła opartej o produkcję pary technologicznej na technologię produkcji ciepła w oparciu o wodę. Zasadniczą częścią Projektu będzie budowa nowego kotła wodnego w technologii ścian szczelnych, który zastąpi eksploatowany do tej pory kocioł. Ponadto, w celu zapewnienia kompatybilności pracy dwóch kotłów na jeden system ciepłowniczy, drugi kocioł zostanie przebudowany na kocioł wodny. Główne założenia Projektu, który koncentruje się na kompleksowym i długoterminowym procesie inwestycyjnym dotyczą:  ograniczenia emisji zanieczyszczeń do środowiska, w tym w głównej mierze do powietrza w celu poprawy jego jakości w regionie,  zapewnienia w długoterminowym horyzoncie czasu bezpieczeństwa i niezawodności w zakresie dostaw ciepła na terenie zasilanym przez ŁEC tj. w zakresie zamówionej mocy cieplnej, bieżącej dostawy ciepła oraz w zakresie nośnika ciepła. W zakresie budowy nowego kotła wodnego wykonano:  wykonanie nową część ciśnieniową w technologii ścian szczelnych,  podwyższenie sprawności kotła,  nowy ruszt mechaniczny łuskowy wraz z nowym układem nadmuchu powietrza pod ruszt,  nową wysokosprawną instalację odpylania wraz z kanałami spalinowymi i nowym wentylatorem wyciągu spalin. W zakresie rewitalizacji istniejącego kotła z parowego na wodny i oczekiwanej sprawności na poziomie 80% wykonano:  niezbędne zmiany w części ciśnieniowej kotła,  modernizację pokładu rusztowego,  zamontowanie dodatkowego ekonomizera,  remont urządzeń odżużlających,  zamontowanie nowych kanałów spalinowych i urządzeń odpylających,  adaptację istniejących i remontowanych instalacji kotła rewitalizowanego do współpracy z urządzeniami nowo wybudowanego kotła (odżużlanie, instalacje odpylania itp.). Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Szczecinie W 2011 roku GDDKiA w Szczecinie zrealizowała remont drogi nr 20 na odcinku Ginawa – Drawsko od km 49+500 do km 61+100 za kwotę 5 333 968,80 zł poniesioną ze środków budżetu państwa. Część zrealizowanego odcinka o długości 4,283 km tj. od km 49+500 do km 53+783 km znajduję się na terenie powiatu łobeskiego. Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie W 2011 roku ZZDW w Koszalinie zrealizował następujące inwestycję:  Przebudowa chodnika w miejscowości Resko w ciągu drogi wojewódzkiej nr 152. Zadanie zostały zrealizowane na odcinku od km 9+600 do km 10+111 i od km 10+496 do km 10+846. W ramach zadania wykonano 1 186,75 m2 nawierzchni chodnika, oraz 377,50 m2 nawierzchni wjazdów. Koszt zadania wyniósł 229 110,99 zł. Zadanie realizowane było w ramach porozumienia zawartego z gminą Resko i bez udziału funduszy UE,  Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 151 na odcinku Węgorzyno – Ińsko. Inwestycja była realizowana w okresie dwóch lat 2011 – 2012, współfinansowana ze środków UW, koszt realizacji zadania 6 000 000,00 zł. Zakres inwestycji obejmował: odnowę nawierzchni na długości 4m8 km, przebudowę przejścia przez miejscowość Stare Węgorzyno wraz z budową chodnika o długości 460 mb, budowę obejścia Storkowa z zapewnieniem odwodnienia nawierzchni,  Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 151 na odcinku Łobez – Węgorzyno. W ramach zadania wykonano 3 km warstwy wyrównawczej i ścieralnej nawierzchni. Koszt zadania wyniósł 1 176 950,00 zł, bez udziału funduszy UE,  Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 151 w miejscowości Łobez, ul. Kraszewskiego. W ramach zadania wykonano 158 mb warstwy wyrównawczej i ścieralnej nawierzchni, koszt inwestycji wyniósł 248 965,00 zł, bez udziału funduszy,

86 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 148 w miejscowości Łobez, ul. Drawska. W ramach zadania wykonano 217 mb warstwy wyrównawczej i ścieralnej nawierzchni, koszt realizacji inwestycji wyniósł 212 709,00 zł, bez udziału funduszy,  Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 151 wraz z chodnikiem w miejscowości Łobez, ul. Kraszewskiego. W ramach zadania wykonano 175 mb warstwy wyrównawczej i ścieralnej nawierzchni, 280 mb chodnika, 277 m2 miejsca postojowego. Koszt realizacji wyniósł 530 619,00 zł. Zadanie realizowano w porozumieniu z Gminą Łobez, bez udziału funduszy UE,  Przebudowa chodnika w miejscowości Łobez, ul. Szosa Świdnińska w ciągu drogi wojewódzkiej nr 151. W ramach zadania wykonano 220 mb chodnika, koszt wyniósł 179 588,00 zł. Zadanie realizowano w porozumieniu z Gminą Łobez, bez udziału funduszy UE, Natomiast w 2012 roku ZZDW w Koszalinie zrealizował inwestycję:  Przebudowa chodnika w miejscowości Resko w ciągu drogi wojewódzkiej nr 152 etap II. Zadanie zostało zrealizowane od km 10+540 do km 10+880, w ramach robót wykonano 806,97 m2 chodnika oraz 185,75 m2 zjazdów. Koszt realizacji zadania wyniósł 124 192,78 zł. Zadanie realizowano w porozumieniu z Gminą Resko, bez udziału funduszy UE,  Przebudowa drogi wojewódzkiej w miejscowości Węgorzyno. Zakres zadania obejmował wykonanie warstwy wyrównawczej i ścieralnej nawierzchni na odcinku 0,1 km, remont zjazdów i regulacja rowów. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 300 000,00 zł,  Przebudowa chodnika w miejscowości Łobez, ul. Szosa Świdnińska – etap II w ciągu drogi wojewódzkiej nr 151. W ramach zadania wykonano 140 mb chodnika. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 21 038, 00 zł,  Przebudowa chodnika w miejscowości Łobez, ul. Kościelna i Bema – etap II w ciągu drogi wojewódzkiej nr 148. W ramach zadania wykonano 592 mb chodnika, 33 m2 miejsca postojowego. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 138 591 zł. Zadanie realizowano w porozumieniu z Gminą Łobez, bez udziału funduszy UE,  Przebudowa chodnika w miejscowości Bełczna w ciągu drogi wojewódzkiej nr 148 – etap II. W ramach zadania wykonano 75 mb chodnika, 270 m2 skrzyżowania. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 208 369,00 zł,  Przebudowa chodnika i zatoki autobusowej w miejscowości Przemysław w ciągu drogi wojewódzkiej nr 148. W ramach zadania wykonano 93 mb chodnika, 114 m2 zatoki autobusowej. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 52 006,00 zł. Zadanie realizowano w porozumieniu z Gminą Resko, bez udziału funduszy UE, Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie Z informacji uzyskanych z ZDP w Łobzie poniżej przedstawiono zrealizowane inwestycję w latach 2011 – 2012 na terenie powiatu łobeskiego:  w gminie Łobez:  przebudowa mostu przez rzekę Regę w ciągu drogi powiatowej nr 4323Z. Koszt realizacji wyniósł 555 634,74 zł, w tym dofinansowanie 277 810,00 zł,  rozebranie i ułożenie chodnika przy ul. Głowackiego w Łobzie w ilości 209 m2. Koszt realizacji wyniósł 20 532,39 zł,  rozebranie i ułożenie chodnika przy ul. Przedmiejskiej w Łobzie w ilości 429 m2. Koszt realizacji wyniósł 45 722,79 zł,  remont chodnika przy ul. Spokojnej w Łobzie w ilości 177 m2. Koszt realizacji wyniósł 19 416,78 zł,  remont chodnika przy ul. Okopowej w Łobzie w ilości 754,20 m2. Koszt realizacji wyniósł 65 067,00 zł,  ułożenie chodnika przy ul. Boczna w Łobzie w ilości 132,80 m2. Koszt realizacji wyniósł 3 984,00 zł,  rozebranie i ułożenie chodnika przy ul. Kolejowej w Łobzie w ilości 11,27 m2. Koszt realizacji wyniósł 1 167,09 zł,  ułożenie chodnika przy ul. Przemysłowej w Łobzie w ilości 105 m2. Koszt realizacji wyniósł 6 964,63 zł,  rozebranie i ułożenie chodnika przy ul. Spokojnej w Łobzie w ilości 248,75 m2. Koszt realizacji wyniósł 4 999,87 zł,  remont chodnika w miejscowości Meszne w ilości 230 m2. Koszt realizacji wyniósł 24 876,84 zł,  remont nawierzchni chodnika ul. Rolna, H. Sawickiej w Łobzie w ilości 258 m2,  remont nawierzchni chodnika ul. Komuny Paryskiej w Łobzie w ilości 331,2 m2. 87 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 w gminie Węgorzyno:  przebudowa drogi powiatowej nr 4314Z Resko – Węgorzyno na odcinku I w km 22+279 na długości 484 mb. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 524 365,26 zł, w tym dofinansowanie 262 180,00 zł,  remont zjazdów w miejscowości Runowo Pomorskie na kwotę 50 511,20 zł,  remont chodnika w ciągu drogi powiatowej 4314Z Resko – Węgorzyno w miejscowości Runowo Pomorskie w ilości 267,12 m2. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 8 013,60 zł,  w gminie Resko:  remont istniejącej nawierzchni bitumicznej w ciągu drogi powiatowej nr 3136Z Modlimowo – Resko w km 15+667 – 24+575 wraz z elementami bezpieczeństwa ruchu na odcinku 8,908 km. Koszt realizacji inwestycji wyniósł 4 590 051,94 zł, w tym dofinansowanie 2 295 025,00 zł,  remont chodnika na ul. Szpitalnej w Resku w ilości 88 m2.  w gminie Radowo Małe:  przebudowa drogi powiatowej nr 4300Z Miłogoszcz – Maliniec na odcinku 2,1 km, kwota wydatkowana na inwestycję wyniosła 284 000,00 zł,  remont chodnika w miejscowości Żelmowo w ilości 403 m2.  w gminie Dobra  remont nawierzchni ul. Dąbrowskiego w miejscowości Dobra na długości 530 mb. Koszt realizacji wyniósł 276 170,61 zł,  wyrównanie istniejącej nawierzchni na drodze powiatowej ul. Dąbrowskiego w Dobrej w ilości 2960 m2, na kwotę 130 023,72 zł,  remont nawierzchni chodnika ul. 3 Maja w Dobrej w ilości 390,73 mb, na kwotę 67 936,00 zł. Gmina Łobez  Przebudowa chodnika w m. Łobez, ul. Kościelna i Bema w ciągu drogi wojewódzkiej nr 148,  Przebudowa chodnika w m. Łobez ul. Kraszewskiego w ciągu drogi wojewódzkiej nr 151,  Przebudowa ul. Krasickiego (nr 257014Z) i łącznika ulic Sawickiej i Rapackiego (nr 257021Z) w Łobzie,  Przebudowa nawierzchni chodników i jezdnia przy ul. XXX lecia PRL,  Przebudowa chodnika w miejscowości Bełczna w ciągu drogi wojeówdzkiej nr 148 - etap II. Łączny koszt zrealizowanych inwestycji w latach 2011 – 2012 wyniósł 1 718 262,00 zł. Gmina Radowo Małe  Budowa i remont drogi wewnętrznej w miejscowości Radowo Małe o długości 0,825 km, dz. .nr 405/2, 403/95,  Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Żelmowo - Gostomin o długości 2,7 km, Łączny koszt zrealizowanych inwestycji w latach 2011 – 2012 wyniósł 1 934 610,00 zł Gmina Węgorzyno  Przebudowa drogi dojazdowej w Trzebawiu,  Przebudowa drogi w Przytoni,  Budowa drogi w Kąkolewicach. Łączny koszt zrealizowanych inwestycji w latach 2011 – 2012 wyniósł 461 121,00 zł.

88 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.2.3 Identyfikacja potrzeb Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie powiatu łobeskiego w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane są działania dążące do poprawy czystości atmosfery. W związku z zaostrzeniem się przepisów ochrony środowiska oraz w interesie mieszkańców działania te należałoby przeprowadzić w następujących kierunkach poprzez wdrożenie niżej wymienionych celów:  systematyczna poprawa jakości powietrza na obszarze gmin powiatu,  opracowanie lub aktualizacja planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz jego sukcesywne wdrażanie,  opracowanie i wdrożenie strategii zmniejszania stężenia pyłów drobnych PM10 oraz ozonu przyziemnego w powietrzu,  zwiększenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii.  wspieranie i promocja ekologicznych nośników energii,  wymiana konwencjonalnie opalanych pieców węglem na ogrzewania gazowe lub inne przyjazne środowisku nośniki energii zarówno w obiektach publicznych, jak mieszkaniach prywatnych (realizacja programu ograniczenia niskiej emisji),  wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii,  wspieranie i promowanie korzystania z materiałów energooszczędnych w budownictwie przez mieszkańców,  kontynuowanie prac termomodernizacyjnych na terenie gmin powiatu łobeskiego,  intensyfikację działań związanych z modernizacją dróg.

89 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.2.4 Cele i zadania środowiskowe do roku 2013 i do roku 2018

Cele długoterminowe Cel Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2020

Termomodernizacja gminnych i powiatowych obiektów Gminy Powiatu Łobeskiego, P.1.1.1 użyteczności publicznej Powiat Łobeski

Wykonanie aktualizacji „Założeń do planu zaopatrzenia w P.1.1.2 Gminy Powiatu Łobeskiego ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” Poprawa, jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji z procesów Tworzenie lokalnych sieci ciepłowniczych i podłączanie do nich spalania paliw do celów P.1.1.3 Gminy Powiatu Łobeskiego P.1.1 budynków z indywidualnymi paleniskami domowymi grzewczych, ograniczenie niskiej emisji, zmniejszenie Gminy Powiatu Łobeskiego, zapotrzebowania na energię P.1.1.4 Promocja ekologicznych nośników energii Powiat Łobeski

administrator sieci gazowniczej Budowa i modernizacja sieci gazowej oraz energetycznej na Polskie Sieci P.1.1.5 Spełnienie norm jakości terenie powiatu Elektroenergetyczne – Centrum powietrza S.A atmosferycznego P1 poprzez sukcesywną GDDKiA, Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w redukcję emisji Rozwój systemu dróg w kierunku ograniczenia jego uciążliwości P.1.2.1 Koszalinie, Powiatowy Zarząd zanieczyszczeń do dla ludzi i środowiska powietrza Dróg w Łobzie, Gminy Powiatu Poprawa jakości powietrza poprzez Łobeskiego P.1.2 poprawienie warunków ruchu drogowego na terenie powiatu GDDKiA, Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w P.1.2.2 Budowa i organizacja tras rowerowych Koszalinie, Powiatowy Zarząd Dróg w Łobzie, Gminy Powiatu Łobeskiego

Poprawa jakości powietrza poprzez Prowadzenie edukacji ekologicznej młodzieży i dorosłych w Gminy Powiatu Łobeskiego, P.1.3 prowadzenie edukacji ekologicznej P.1.3.1 zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu Powiat Łobeski w zakresie ochrony powietrza

Poprawa jakości powietrza z P.1.4.1 Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł zanieczyszczeń WIOŚ w Szczecinie P.1.4 procesów przemysłowych, Redukcja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego w Przedsiębiorstwa działające na P.1.4.2 energetyki i elektrociepłowni zakładach na terenie powiatu terenie Powiatu Łobeskiego

90 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.2.5 Harmonogram zadań w zakresie ochrony powietrza

Termin Termin Planowane koszty Planowany efekt L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia Jednostka odpowiedzialna ogółem Partnerzy ekologiczny planowany planowany [PLN] tys.* ZADANIA WŁASNE POWIATU Przebudowa drogi powiatowej 4314Z Resko – Radowo – P.1.2.1.1 Borkowo –Węgorzyna od skrzyżowani w Sielsko do Runowa 2014 2014 Powiat Łobeski 6 300 ZDP w Łobzie Pom. długości 3,607 km Przebudowa drogi powiatowej 4314Z Resko – Radowo – P.1.2.1.2 2016 2017 Powiat Łobeski 7 500 ZDP w Łobzie Borkowo –Węgorzyna od skrzyżowani o długości 9,990 km

Przebudowa drogi:  4313Z Łabuń Wielki – St. Dobrzyna odcinek 4,047 P.1.2.1.3 km 2015 2015 Powiat Łobeski 4 500 ZDP w Łobzie  4309Z Prusim – Iglice – Orzeszkowo odcinek 4,58 km,

Przebudowa drogi 4315Z Radowo Małe – Dargomyśl na P.1.2.1.3 2015 2015 Powiat Łobeski Poprawa 1 050 ZDP w Łobzie odcinku 1,014 km warunków drogowych P.1.2.1.4 Przebudowa drogi 4303Z 2014 2015 Powiat Łobeski zmniejszenie 14 000 ZDP w Łobzie emisji komunikacyjnej P.1.2.1.5 Remont 4323Z Meszne – Łobez na długości 11,135 km 2015 2016 Powiat Łobeski 11 000 ZDP w Łobzie

P.1.2.1.6 Remont drogi 4342Z Runowo – Lesięcin na długości 4,310 km 2016 2016 Powiat Łobeski 3 500 ZDP w Łobzie

P.1.2.1.7 Remont drogi 4337Z Mielno – Sielsko na długości 6,345 km 2017 2017 Powiat Łobeski 5 000 ZDP w Łobzie

P.1.2.1.8 Remont drogi 4301Z na długości 4,801 km 2018 2018 Powiat Łobeski 5 000 ZDP w Łobzie

P.1.2.1.9 Remont drogi 4335Z Komorowo – Luboradz - Resko 2019 2019 Powiat Łobeski 5 000 ZDP w Łobzie

91 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

P.1.2.1.9 Remont drogi 4330Z Łobez – granica powiatu 2020 2020 Powiat Łobeski 7 000 ZDP w Łobzie

P.1.2.1.10 Remont drogi 4332Z Tucze - Dobropole 2020 2020 Powiat Łobeski 6 000 ZDP w Łobzie

ZADANIA KOORDYNOWANE Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 153, ul. Wojska Polskiego Zachodniopomorski Zarząd Poprawa P.1.2.1.11 w miejscowości Resko na odcinku od km 9+592 do km 10+110 2013 2015 Dróg Wojewódzkich w warunków 411,553 oraz od km 10+135 do km 1-+515 Koszalinie drogowych zmniejszenie Budowa obwodnicy Węgorzyna na drodze krajowej nr 20 P.1.2.1.12 2013 2014 GDDKiA w Szczecinie emisji b.d. długości 960 m komunikacyjnej Gminy Powiatu Zwiększenie Prowadzenie edukacji ekologicznej młodzieży i dorosłych w P.1.3.1 2013 2020 Łobeskiego, Powiat świadomości 80 zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu Łobeski ekologicznej Zmniejszenie Gminy Powiatu P.1.4.1 Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł zanieczyszczeń 2013 2020 WIOŚ w Szczecinie emisji 40 Łobeskiego, przemysłowej Powiat Łobeski ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO Termomodernizacja gminnych i powiatowych obiektów P.1.1.1. 2013 2013 Gminy Powiatu Łobeskiego b.d. użyteczności publicznej Wykonanie aktualizacji „Założeń do planu zaopatrzenia w Ograniczenie P.1.1.2 2013 2016 Gminy Powiatu Łobeskiego 125 ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” emisji ze spalania niskiej jakości nie Modernizacja systemu grzewczego budynku Urzędu P.1.1.3.1 2013 2013 Gmina Węgorzyno -ekologicznych 100 Miejskiego w Węgorzynie paliw prywatni P.1.1.4. Promocja ekologicznych nośników energii 2013 2016 Gminy Powiatu Łobeskiego b.d. inwestorzy Przebudowa skrzyżowania ul. Segala i Wojska Polskiego w m. P.1.2.1.13 2013 2013 Gmina Łobez Poprawa komfortu 150 - Łobez w ciągu drogi wojewódzkiej nr 151 jazdy Budowa i remont drogi wewnętrznej w miejscowości radowo P.1.2.1.14 2013 2013 Gmina Radowo Małe 683,441 - małe o długości 0,825 km, dz.nr 405/2, 403/95- Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Żelmowo - zmniejszenie ilości P.1.2.1.14 2013 2013 Gmina Radowo Małe 915,245 - Gostomin o dł 2,7 km kolizji drogowych

P.1.2.1.15 Przebudowa drogi w Kąkolewicach 2013 2013 Gmina Węgorzyno poprawa 250 - drożności ruchu w centrach miast i

92 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

gmin

ograniczenia emisji komunikacyjnej ZADANIA WŁASNE POWIATU 75 850 ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU 531 553 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 2 223,686 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

93 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.3 Gospodarowanie odpadami Na terenie powiatu łobeskiego źródłami wytwarzanych odpadów są:  gospodarstwa domowe, w których powstają także odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne,  obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej,  obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk,  ulice i place,  przedsiębiorstwa i firmy prowadzące działalność gospodarczą. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych, wskaźnik ich nagromadzenia, jak również ich struktura oraz skład są uzależnione od różnych uwarunkowań lokalnych. Należy do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamożność społeczeństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a także cechy charakterologiczne mieszkańców i ich podatność na edukację ekologiczną. Największy wpływ na ilość i skład morfologiczny powstających odpadów komunalnych w danej społeczności mają pojedyncze decyzje zapadające w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Do celów niniejszego opracowania wykorzystano dane pochodzące z gmin powiatu łobeskiego zamieszczone w rocznych sprawozdaniach z gospodarowania odpadami (wg stanu na 31 grudnia 2012 rok), oraz dane dotyczące zarówno odpadów komunalnych jak i przemysłowych dostępne w Wojewódzkim Systemie Odpadowym.

6.3.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Gospodarka odpadami w powiecie łobeskiego jest oparta na zasadach Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami przyjętego przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego Uchwałą Nr XVI/218/12 z dnia 29 czerwca 2012 r. którego celem jest określenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014 oraz wymaganiami aktualnie obowiązujących przepisów prawa. Dokument zawiera uzasadnienie oraz podsumowanie, o którym mowa w art. 43 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz.1227 z późn. zm.). Dokument jest zgodny z aktualnymi przepisami prawa oraz z KPGO 2014 i przedstawia podział województwa na regiony gospodarowania odpadami. Główne cele strategiczne wynikające z KPGO 2014 to:  uniezależnienie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju,  zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska,  zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów,  wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów,  utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO) KPGO formułuje również dodatkowe cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów. W przypadku odpadów komunalnych są to:  objęcie systemem zbiórki odpadów komunalnych 100% mieszkańców, najpóźniej do 2015 r.,  objęcie 100% mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, najpóźniej do 2015 r.,  zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, aby nie było składowanych:  w 2013 r. więcej niż 50%,  w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.,  zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do poziomu maks. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r.,  przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych iw miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50% ich masy do 2020 roku.

94 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Rysunek 16 Mapa województwa zachodniopomorskiego z podziałem na regiony gospodarki odpadami komunalnymi Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2023

REGION CZG R XXI Według WPGO powiat łobeski (oprócz gminy Łobez) należy do regionu o nazwie CZG R XXI. Na terenie regionu nie funkcjonuje żadna instalacja do mechaniczno – biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, ani regionalna instalacja do termicznego przekształcania odpadów komunalnych (stan na koniec 2012 r.). W związku z tym, aby zapewnić zagospodarowanie odpadów zmieszanych komunalnych planuje się budowę regionalnej instalacji MBP, której maksymalna moc przerobowa wynosić będzie 120 000 Mg/rok, dla części biologicznej 35 000 Mg/rok. Ponadto planuję się budowę zakładu termicznego przekształcania odpadów 95 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

komunalnych w Śniatowie, którego maksymalna moc przerobowa będzie kształtować się na poziomie 150 000 Mg/rok. Do czasu uruchomienia planowanych instalacji RIPOK (MBP oraz TPOK), zmieszane odpady komunalne z regionu CZG RXXI kierowane będą do następujących istniejących instalacji MBP:  węzeł segregacji i kompostowania, Leśno Górne 12, 72-004 Tanowo, której podmiotem zarządzającym jest Zakład Odzysku i Składowania Odpadów Komunalnych w Leśnie Górnym (region szczeciński),  Regionalny Zakład Odzysku Odpadów Komunalnych w Korzyścienku, którego podmiotem zarządzającym jest Miejski Zakład Zieleni i Dróg i Ochrony Środowiska w Kołobrzegu Sp. z o.o. (region koszaliński). Składowiska odpadów komunalnych innych niż niebezpieczne i obojętne Na terenie regionu nie występują składowiska odpadów innych niż niebezpieczne, które spełniałyby wymogi RIPOK. Planowana jest budowa w/w składowiska.

REGION SZCZECINIECKI W regionie szczecineckim nie funkcjonuje żadna instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych spełniająca wymagania regionalnej instalacji. Dlatego też, aby zapewnić zagospodarowanie prognozowanych do mechaniczno-biologicznego przetwarzania w 2017 r. ilości zmieszanych odpadów komunalnych zgłoszono inwestycje polegające na budowie instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, które będą spełniać warunek RIPOK. Planowane maksymalne moce przerobowe regionalnych instalacji MBP będą kształtować się na poziomie 85 000 Mg/rok dla części mechanicznej i 26 000 Mg/rok dla części biologicznej. Ponadto, na terenie regionu zlokalizowana jest istniejąca instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych niespełniająca wymogu regionalnej instalacji (gm. Wardyń Górny), która planuje rozbudowę: części mechanicznej do 37 500 Mg/rok i części biologicznej do 16 000 Mg/rok, a także istniejąca instalacja do mechanicznego przetwarzania odpadów (gm. Mirosławiec), która planuje się rozbudować o część biologiczną o zdolności przerobowej 20 000 Mg/rok odpadów. Ponieważ aktualnie na terenie regionu szczecineckiego nie istnieje żadna regionalna instalacja MBP, zmieszane odpady komunalne z regionu szczecineckiego kierowane będą do następujących regionalnych instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów spoza regionu, które do czasu uruchomienia regionalnych instalacji MBP w regionie szczecineckim będą pełnić funkcję instalacji zastępczych:  Regionalny Zakład Odzysku Odpadów Komunalnych w Korzyścienku, gm. Kołobrzeg, którego zarządzającym jest Miejski Zakład Zieleni, Dróg i Ochrony Środowiska w Kołobrzegu Sp. z o.o. (region koszaliński),  Sortownia odpadów zmieszanych komunalnych w Sianowie, której zarządzającym jest Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Koszalinie (region koszaliński).

6.3.1.1 Zbiórka odpadów komunalnych W powiecie łobeskim występują różne systemy zbierania odpadów komunalnych. Podstawę indywidualizacji postępowania w poszczególnych gminach i mieście stanowią sposoby zbiórki odpadów, gwarantujące ich sprawny przewóz od wytwórcy do miejsca przetworzenia lub unieszkodliwienia. We wszystkich gminach i miastach prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. Dominującym systemem w zabudowie jednorodzinnej jest segregacja prowadzona „u źródła” poprzez gromadzenie poszczególnych odpadów (szkło, tworzywa sztuczne, papier i tektura, metale) w odpowiednio oznakowanych workach. W poszczególnych gminach powiatu zbierane są również selektywnie takie odpady jak:  Odpady wielkogabarytowe – nie wymagają specjalnych urządzeń do zbierania. W określonych harmonogramem dniach są wystawiane przed domem lub na miejsce wyznaczone do tego celu przez zarządcę nieruchomości, z którego odbierane są przez uprawniony podmiot  odpady biodegradowalne – poza zbieraniem w indywidualnych kompostownikach z przeznaczeniem do wykorzystanie w przydomowych ogrodach, zbierane są również w wyznaczonych kontenerach w niektórych gminach (głównie z obiektów i terenów gminnych)  baterie i akumulatory – odbierane są w punktach handlowych, w placówkach oświatowych i innych miejscach użyteczności publicznej zbierane w specjalistycznych pojemnikach  zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny – okresowo zbierany z miejsc wyznaczonych w poszczególnych sołectwach poszczególnych gmin  przeterminowane leki zbierane są do pojemników ustawionych w aptekach.

96 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Sektor usług związanych ze zbiórką i transportem odpadów komunalnych w 2012 roku był wystarczająco rozwinięty, aby zapewnić konkurencyjność w tej dziedzinie i możliwość wyboru przez poszczególne podmioty oraz mieszkańców firmy, z którą zawierają umowę. Częstotliwość wywozu odpadów, do tej pory określana była w gminnych przepisach porządkowych, dostosowana jest do lokalnej specyfiki i występujących uwarunkowań.

6.3.1.2 Ilości odebranych odpadów komunalnych odbieranych na terenie powiatu łobeskiego Według stanu na dzień 31.12.2012 r. liczba mieszkańców w powiecie łobeskim wynosiła 38 338 osób. W 2012 r. zebrano 10 155 Mg odpadów z gospodarstw domowych, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosło 171,6 kg/rok/mieszkańca. Zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych objętych jest ok. 3 156 budynków. Oprócz systemu zbierania zmieszanych odpadów komunalnych na terenie powiatu istnieje system selektywnego zbierania odpadów. Selektywnie zbierane są odpady opakowaniowe: papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne, odpady ulegające biodegradacji, odpady niebezpieczne, baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.

Tabela 25 Ilość zebranych w 2012 r. odpadów komunalnych w rozbiciu na poszczególne gminy powiatu łobeskiego

Ilość zebranych Ilość zebranych odpadów komunalnych Liczba Gminy Powiatu łobeskiego odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca mieszkańców Mg (kg/M, rok) Dobra 2431 4524 326,1 Łobez 5076 14492 253,6 Radowo Małe 499 3717 113,5 Resko 1458 8361 127,6 Węgorzyno 691 7244 88,6 Powiat 23416,58 38 338 176,1 Źródło :opracowanie własne na podstawie ankiet i sprawozdań poszczególnych gmin powiatu łobeskiego

Najwięcej odpadów komunalnych w 2012 r. wytworzono i zebrano na terenie gminy Łobez (50%) oraz Dobra (24%), gmina Resko (14,4%), gmina Węgorzyno (6,8%), gmina Radowo Małe (4,9%).

6,8% 23,9% 14,4%

4,9% Dobra Łobez Radowo Małe Resko Węgorzyno

50,0%

Rysunek 17 Udział zebranych odpadów komunalnych w powiecie łobeskim (%) Źródło :opracowanie własne na podstawie ankiet i sprawozdań poszczególnych gmin powiatu łobeskiego

6.3.1.3 Nowy system gospodarki odpadami W celu umożliwienia wejścia w życie unijnych zobowiązań odnoszących się do gospodarki odpadami komunalnymi Ministerstwo Środowiska przygotowało ustawę z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z późn. zm.). Przepisy znowelizowanej ustawy weszły w życie 1 stycznia 2012 roku (z wyjątkami), jednakże nowy 97 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

system gospodarowania odpadami ma funkcjonować w pełni od 1 lipca 2013 roku. Do kluczowych zmian, jakie wprowadza ww. ustawa zalicza się m.in. obowiązek przejęcia od właścicieli nieruchomości prac w zakresie odbierania odpadów komunalnych przez gminę, tryb wyboru przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne oraz wprowadzenie obowiązku budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych jako zadania własnego gminy W celu dostosowania się do nowych przepisów gminy podjęły stosowane uchwały oraz przyjęły stawki na odbiór odpadów.

6.3.2 Identyfikacja potrzeb Głównymi celami w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu łobeskiego jest: doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych na składowisko. Wzięto pod uwagę konieczność:  doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w oparciu o zbieranie selektywne z wykorzystaniem systemu workowego, o wydzielanie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, o wydzielania odpadów budowlano - remontowych ze strumienia odpadów komunalnych, o wydzielanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, o odzysk i unieszkodliwianie odpadów ulegających biodegradacji wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych,  doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych,  doskonalenie gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych,  udziału poszczególnych gmin powiatu w rozbudowie niezbędnej infrastruktury technicznej niezbędnej dla wdrażania regionu zachodniego. Odpady komunalne wytwarzane w obszarze gmin powiatu łobeskiego będą od 1 lipca 2013 r. (a w niektórych gminach były już wcześniej) zbierane selektywnie z wydzieleniem:  papieru, szkła tworzyw sztucznych, metali i opakowań szklanych,  odpadów kuchennych ulegających biodegradacji,  odpadów zielonych z ogrodów i parków, odpadów ulegających biodegradacji z targowisk,  odpadów wielkogabarytowych,  odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych,  przeterminowanych leków,  zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,  zużytych baterii i akumulatorów,  pozostałych odpadów niebezpiecznych (typu oleje odpadowe, chemikalia, itp.). Ważnym elementem jest świadomość ekologiczna społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców powiatu łobeskiego w sferze konsumpcji, a także postępowania z odpadami. W zakresie gospodarki odpadami świadomość ekologiczna społeczeństwa jest nadal niewystarczająca, dlatego też konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Stosuje się dwa rodzaje edukacji ekologicznej:  formalną obejmującą kształcenie dzieci i młodzieży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia,  nieformalną, która stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa się poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Celem edukacji jest wykształcenie wśród wszystkich grup społecznych odpowiedzialnych i świadomych zachowań w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami, poprzez:  realizację polityki edukacyjnej i informacyjnej na temat selektywnej zbiórki odpadów i przez to prowadzenie ekologicznego sposobu życia we własnym domu,  świadome dokonywanie zakupów (minimalizacja wpływu reklam),  przekonywanie do kupowania rzeczy trwałych,

98 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 wybieranie towarów bezodpadowych oraz posiadających opakowanie łatwo ulegające całkowitej degradacji lub nadające się do utylizacji,  rozpowszechnienie wiedzy, dotyczącej możliwości powtórnego wykorzystania odpadów (recykling) oraz wynikających z tego korzyści ekonomicznych,  wskazywanie konkretnych działań poprawiających efektywność gospodarki odpadami. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska oraz zmniejszenie szkodliwości tych odpadów. Gospodarowanie odpadami komunalnymi według nowych przepisów podlega rocznemu obowiązkowi sprawozdawczości, zarówno na poziomie gminnym, jak i wojewódzkim. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta w terminie do 31 marca przedkładają Marszałkowi Województwa i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, a Marszałek Województwa do 15 lipca za poprzedni rok kalendarzowy Ministrowi Środowiska sprawozdania, zawierające:  informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru sprawozdawczego odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji, do której zostały przekazane odebrane od właścicieli nieruchomości zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania,  informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji: przekazanych do składowania na składowisku odpadów, nieprzekazanych do składowania na składowisku odpadów i sposobie ich zagospodarowania,  właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane odpady komunalne,  informacje o osiągniętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania,  informacje o ilości i rodzaju nieczystości ciekłych odebranych z obszaru, z którego jest przedkładana informacja. Dodatkowo sprawozdania gminne wskazują liczbę właścicieli nieruchomości, którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem. System sprawozdawczości opiera się również na wskaźnikach, które zostały dobrane w sposób umożliwiający pozyskanie danych oraz sprawne prowadzenie monitoringu planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, a także przeprowadzenie analizy stanu gospodarki odpadami w województwie.

99 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.3.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020

Cele długoterminowe do roku Cele krótkoterminowe do Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna 2020 roku 2016

Zorganizowanie systemu zbierania, sortowania i odzysku Gminy Powiatu Łobeskiego, przedsiębiorstwa GO.1.1.1 odpadów komunalnych ulegających biodegradacji komunalne Zwiększenie udziału odzysku odpadów, w szczególności Zmniejszenie ilości recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw odpadów kierowanych na Gminy Powiatu Łobeskiego, przedsiębiorstwa GO.1.1.2 sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku składowiska odpadów, w komunalne energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony GO.1.1 tym zmniejszenie masy środowiska składowanych odpadów do max. 60% Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej wytworzonych odpadów dotyczącej konieczności właściwego postępowania z Powiat Łobeski, Gminy Powiatu Łobeskiego, GO.1.1.3 odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpiecznymi. przedsiębiorstwa komunalne Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów. Tworzenie regionalnych Wyznaczenie i budowa regionalnych zakładów gospodarki Gminy Powiatu Łobeskiego, przedsiębiorstwa Racjonalna gospodarka GO.1.2 systemów gospodarki GO.1.2.1 GO.1 odpadami komunalne odpadami odpadami Dostosowanie składowisk Kontrola sprawdzająca dostosowanie składowisk odpadów GO.1.3 odpadów do standardów GO.1.3.1 innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są WIOŚ w Szczecinie UE składowane odpady komunalne do standardów UE Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach Gminy Powiatu Łobeskiego, przedsiębiorstwa GO.1.4.1 Usunięcie i występowania wyrobów zawierających azbest komunalne unieszkodliwienie do 2032 Przygotowanie i aktualizacja programów usuwania azbestu Gminy Powiatu Łobeskiego, przedsiębiorstwa GO.1.4 GO.1.4.2 r. wszystkich wyrobów i wyrobów zawierających azbest komunalne zawierających azbest Gminy Powiatu Łobeskiego, przedsiębiorstwa GO.1.4.3 Usuwanie wyrobów zawierających azbest komunalne Właściwe Minimalizacja oddziaływania na środowisko osadów zagospodarowanie Gminy Powiatu Łobeskiego, przedsiębiorstwa GO.1.5 GO.1.5.1 ściekowych poprzez prawidłowe ich komunalnych osadów komunalne ściekowych zagospodarowanie

100 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.3.4 Harmonogram zadań w zakresie gospodarki odpadami

Termin Termin Planowane koszty Jednostka Planowane efekty Lp. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia ogółem Partnerzy odpowiedzialna ekologiczne planowany planowany [PLN] tys. ZADANIA WŁASNE POWIATU ŁOBESKIEGO

Redukcja masy Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej odpadów i konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i Gminy Powiatu GO.1.1.5 2013 2020 Powiat Łobeski ograniczenie ich 30 innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych Łobeskiego uciążliwości dla technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów. środowiska

ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU ŁOBESKIEGO

Kontrola sprawdzająca dostosowanie składowisk odpadów innych niż Wojewódzki Inspektor Kontrola jakości GO.1.3.1 niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne do 2013 2020 Ochrony Środowiska w gospodarki bd - standardów UE Szczecinie odpadami ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO Zorganizowanie systemu zbierania, sortowania i odzysku odpadów Gminy Powiatu Poprawa czystości GO.1.1.1 2013 2020 b.d. komunalnych ulegających biodegradacji Łobeskiego środowiska Zwiększenie udziału odzysku odpadów, w szczególności recyklingu w Zwiększenie odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, Gminy Powiatu odpadów GO.1.1.2 2013 2020 bd jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony Łobeskiego poddawanych środowiska przetwarzaniu Redukcja masy Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej odpadów i konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i Gminy Powiatu 10 jedna gmina/ Powiat Łobeski, GO.1.1.3 2013 2020 ograniczenie ich innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych Łobeskiego podmioty gospodarcze uciążliwości dla 50 technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów. środowiska Zmniejszenie Wyznaczenie i budowa regionalnych zakładów gospodarki odpadami, w Gminy Powiatu GO.1.2.1 2013 2020 odpadów bd tym Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych Łobeskiego składowanych Poprawa Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania Gminy Powiatu GO.1.4.1 2013 2020 gospodarki bd wyrobów zawierających azbest Łobeskiego odpadami zawierającymi

101 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

azbest Poprawa gospodarki Ministerstwo Przygotowanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów Gminy Powiatu GO.1.4.2 2013 2020 odpadami 50 Gospodarki, WFOŚiGW zawierających azbest Łobeskiego zawierającymi w Szczecinie azbest Poprawa gospodarki Gminy Powiatu GO.1.4.3 Usuwanie wyrobów zawierających azbest 2013 2020 odpadami bd Łobeskiego zawierającymi azbest Minimalizacja oddziaływania na środowisko osadów ściekowych poprzez Gminy Powiatu Poprawa czystości GO.1.5.1 2013 2020 bd prawidłowe ich zagospodarowanie Łobeskiego środowiska RAZEM ZADANIA WŁASNE 30 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE bd RAZEM ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 60

*Dane z bazy azbestowej www.bazaazbestowa.gov.pl

102 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Przewiduje się, że w obliczu wprowadzanego nowego systemu gospodarowania odpadami:  nastąpi wyraźne zwiększenie zastosowania metod odzysku odpadów komunalnych i jednocześnie ograniczenie składowania nieprzetworzonych odpadów komunalnych,  postępowanie z odpadami zgodnie z obowiązującą hierarchią postępowania, która wynika wprost z art. 4 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r., tj.  zapobieganie powstawaniu,  przygotowanie do ponownego użycia,  recykling i inne metody odzysku (np. odzysk energii),  unieszkodliwianie;  istotną zmianą jest obowiązek przekazywania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych zlokalizowanej w danym regionie,  przewiduje się pozytywny wzrost zastosowania metod biologicznych (np. kompostowanie) przekształcania odpadów zielonych i innych odpadów ulegających biodegradacji. W związku z wejściem w życie znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach gminy i miasto są zobowiązane do odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości od dnia wejścia w życia uchwał albo zarządzeń, nie później niż do 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Został zniesiony obowiązek opracowywania planów gospodarki odpadami dla gmin i powiatów. Wójtowie, burmistrzowie są odpowiedzialni za zorganizowanie systemu odbioru oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, co wiąże się z obowiązkiem stworzenia systemu kontroli i monitoringu strumienia odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gmin i miast.

6.4 Oddziaływanie hałasu Głównymi źródłami hałasu na terenie powiatu łobeskiego są:  ruch drogowy,  działalność przemysłowa,  ruch kolejowy. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez:  utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie;  zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Jeżeli na terenach przeznaczonych do działalności produkcyjnej, składowania i magazynowania znajduje się zabudowa mieszkaniowa, szpitale, domy opieki społecznej lub budynki związane ze stałym albo czasowym pobytem dzieci i młodzieży, ochrona przed hałasem polega na stosowaniu rozwiązań technicznych zapewniających właściwe warunki akustyczne w budynkach. Można to osiągnąć przez stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających powstawaniu lub przenikaniu hałasu do środowiska, a także środków zmniejszających poziom hałasu lub poprzez eliminację czynności powodujących hałas. Zgodnie z przepisami Prawa ochrony środowiska (art. 180) prowadzący instalację nie ma obowiązku uzyskania decyzji określającej poziom hałasu. Decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu wydaje organ ochrony środowiska z urzędu w przypadku stwierdzenia na podstawie pomiarów, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu.

6.4.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego 6.4.1.1 Hałas przemysłowy Istotnym źródłem hałasu na terenie powiatu łobeskiego są duże i małe przedsiębiorstwa, szczególnie te nieposiadające żadnych zabezpieczeń akustycznych. Punktowe źródła emisji tzw. hałasu przemysłowego, związanego głównie z działalnością produkcyjną lub przetwórczą podmiotów gospodarczych, stanowią znikomą uciążliwość dla mieszkańców poszczególnych gmin. Na terenie powiatu łobeskiego działają także niewielkie przedsiębiorstwa transportowe, małe zakłady usługowe, warsztaty lakiernicze i warsztaty mechaniki samochodowej. Funkcjonowanie małych zakładów jest niejednokrotnie źródłem konfliktów mieszkańców z przedsiębiorcami, gdyż zakłady te stwarzają uciążliwości i dyskomfort akustyczny mieszkańców.

103 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Nie mniej jednak coraz więcej przedsiębiorstw wprowadza u siebie rozwiązania technologiczne przyczyniające się do ograniczenia emisji hałasu powodującego uciążliwości dla mieszkańców i zlokalizowanych w niewielkiej odległości innych przedsiębiorców. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie corocznie przeprowadza kontrole, przedsiębiorstw w zakresie ochrony przed hałasem ustalając zalecenia dotyczące minimalizacji emisji hałasu. W okresie sprawozdawczym Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził na terenie powiatu łobeskiego 8 kontroli emisji hałasu przemysłowego (2011 - 4 kontrole, 2012 - 4 kontrole). W 3 przypadkach stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych i po realizacji działań wyciszających nie stwierdzono ponownych naruszeń. W dwóch przypadkach (kontrole przeprowadzone w 2012 roku) aktualnie prowadzone są prace dotyczące realizacji zaleceń pokontrolnych i działań wyciszających. W trakcie pozostałych kontroli nie stwierdzono naruszeń i nie wydawano zarządzeń pokontrolnych. Działalność inspekcyjna WIOŚ oparta jest na rocznych i kwartalnych planach, w ramach tych planów przeprowadzane są kontrole rutynowe i problemowe oraz realizacyjne nałożonych wcześniej zarządzeń pokontrolnych. Większość uciążliwości powodowanych emisją hałasu z małych przedsiębiorstw wynika z niewłaściwej ich lokalizacji. Lokowanie przedsiębiorstw, z których działalnością nierozłącznie jest związana emisja hałasu takich jak firmy transportowe czy warsztaty mechaniki samochodowej powinny być lokowane w miejscach zapisanych w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego o przeznaczeniu na działalność produkcyjną i przemysłową, a nie na terenach zabudowy mieszkaniowej.

6.4.1.2 Hałas drogowy Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren powiatu łobeskiego przebiegają drogi:  gminne,  powiatowe,  wojewódzkie,  drogi krajowe. W latach 2011 – 2012 zarządcy dróg na terenie powiatu nie prowadzili pomiarów poziomów dopuszczalnego hałasu. Jednakże, rosnąca liczba samochodów na drogach wewnętrznych i tranzytowych powiatu bez wątpienia powoduje pogorszenie klimatu akustycznego wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z ciągami komunikacyjnymi obserwuje się zanikanie tzw. „ciszy nocnej”. Według „Raportu o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku” na przestrzeni 5 lat liczba pojazdów samochodowych w województwie wzrosła prawie o 1/4 uzyskując wynik niespełna 1 mln pojazdów. W związku z tym bardzo ważnym elementem działań w tym przypadku jest właściwe planowanie przestrzenne, które powinno polegać przede wszystkim na zakazie lokalizacji budynków podlegających ochronie akustycznej na terenach, które znajdują się w zasięgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Działania te powinny być skoordynowane i finansowane przede wszystkim ze środków Zarządcy drogi – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Zarządu Dróg Wojewódzkich jak i jednostek samorządów terytorialnych oraz organizacji pozarządowych, których statut określa prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska. Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2010 – 2012 zakładał na rok 2011 wykonanie pomiarów hałasu komunikacyjnego w 3 punktach na terenie powiatu łobeskiego w miejscowości Węgorzyno:  droga krajowa nr 20 – ul. Drawska,  droga wojewódzka nr 151 – ul. Grunwaldzka,  droga wojewódzka nr 151 – ul. Podgórna, Pomiary krótkookresowe (minimum 2 doby w dni powszednie oraz 1 doba podczas weekendu) wykonano w Węgorzynie przy ul. Podgórnej, natomiast w pozostałych punktach wykonano pomiary długookresowe (minimum 2 doby w dni powszednie i 1 doba podczas weekendu, w okresie wiosennym oraz minimum 2 doby w dni powszednie i 1 doba podczas weekendu, w okresie jesiennym).

Tabela 26 Zestawienie wyników pomiarów równoważnego poziomu dźwięku Równoważny poziom Równoważny poziom Równoważny poziom hałasu dla pory dnia hałasu dla pory wieczoru hałasu dla pory nocy (przedział czasu od godz. (przedział czasu od godz. (przedział czasu od godz.

104 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

600 do godz. 1800) 1800 do godz. 2200) 2200 do godz. 600) droga nr 20 przy ul. Drawskiej w Węgorzynie dni powszedni 58,2 56,2 48,2 Pora wiosenna dni weekendowe 57,5 55,3 48,1 dni powszedni 58,7 56,4 53,8 Pora jesienna dni weekendowe 59,3 55,5 48,4 droga wojewódzka nr 151 przy ul. Grunwaldzkiej w Węgorzynie dni powszedni 65,1 61,1 55,7 Pora wiosenna dni weekendowe 62,1 59,9 54,0 dni powszedni 64,4 62,0 54,2 Pora jesienna dni weekendowe 61,8 59,9 55,9 droga wojewódzka nr 151 przy ul. Podgórnej w Węgorzynie dni powszedni 62,1 58,3 53,8 Pora wiosenna dni weekendowe 60,1 53,3 47,6 Źródło: WIOŚ w Szczecinie – Klimat akustyczny województwa zachodniopomorskiego

Ponadto w oparciu o pomiary wielodobowe (w okresie wiosennym i jesiennym) wyznaczono długookresowe wartości wskaźników LDWN, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2010 r. w sprawie sposobu ustalanie wartości wskaźnika hałasu LDWN (Dz. U. Nr 215, poz. 1414). Wyniki przedstawiona na poniższym rysunku.

70 64,8 59,9 60 55 51 50

ul. Drawskiego w 40 Węgorzynie ul. Grunwaldzka w 30 Węgorzynie

20

10

0 L DWN Ln

Rysunek 18 Zestawienie wyników długookresowych średnich poziomów dźwięku Źródło: WIOŚ w Szczecinie – Klimat akustyczny województwa zachodniopomorskiego

Wyżej wyszczególnione punkty pomiarowe zlokalizowane zostały na terenach zabudowanych. Wyniki długookresowe średnich poziomów dźwięku dla przedziału czasu odniesienia równego wszystkim dobom roku (LDWN) wyniosły od 59,9 do 64,8 dB. Długookresowe średnie poziomy dźwięku dla wskaźnika LN wyniosły od 51,0 do 55,0 dB. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826) obowiązują następujące dopuszczalne poziomy hałasu: LDWN = 55 dB, LN = 50 dB dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej

105 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

oraz LN = 60 dB, LN = 50 dB dla terenów budowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej oraz terenów mieszkaniowo - usługowych. .

6.4.1.3 Hałas kolejowy Hałas kolejowy powstaje w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Przez teren powiatu łobeskiego przebiegają następujące linie kolejowe:  Linia nr 202 Gdańsk Główny – Stargard Szczeciński w km 265,400 – 296,980.

Rysunek 19 Przebieg linii kolejowych na obszarze powiatu łobeskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie map zamieszczonych na www.pkp.pl, 2013

Najbardziej odczuwalny jest hałas w sąsiedztwie torowisk. Ze względu reorganizacje kolejnictwa liczba pociągów jest ograniczana z roku na rok. Wobec tego hałas pochodzący z transportu kolejowego też powinien być redukowany. Jednak nie bez znaczenia jest w tym przypadku stan techniczny taboru kolejowego. Z informacji uzyskanych od PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. linia kolejowa nr 202 pozostaje czynna i jest w stanie technicznym dobrym. Na w/w linii kolejowej prowadzony jest ruch pasażerski i towarowy, obciążenie linii (ilość pociągów w ciągu doby) wynosi:  odcinek H km 222,634 – 288,718 – 26 pociągów,  odcinek J km 288,718 – 326,251 – 36 pociągów. Poprawa dotychczasowych warunków akustycznych jest możliwa poprzez modernizacje i właściwe utrzymanie torowisk oraz taboru kolejowego. Brak badań klimatu akustycznego wzdłuż linii kolejowych na terenie powiatu łobeskiego nie daje obiektywnej oceny natężenia hałasu.

6.4.1.4 Hałas lotniczy Z uwagi na brak lotniska na terenie powiatu łobeskiego nie występują tu problemy związane z bezpośrednim oddziaływaniem hałasu lotniczego.

6.4.1.5 Hałas niezorganizowany Do źródeł hałasu niezorganizowanego zaliczyć można hałas związany z turystyką i rekreacją oraz wypoczynkiem i rozrywkami. Powiat łobeski jest miejscem o walorach turystycznych, krajoznawczych, wycieczki turystyczne, rowerowe, w sezonie przyciągają wielu turystów.

106 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

W związku z tym bez znaczenia jest hałas, jaki w tym czasie emitowany jest przez większą ilość samochodów pojawiających się na gminnych drogach. W miarę rozwoju usług turystycznych corocznie rozwijana jest także baza gastronomiczna i noclegowo – hotelowa, a wraz z nimi głośne formy rozrywki takie jak dyskoteki, dancingi czy sieć nocnych sklepów i małych punktów gastronomicznych. Restauracje i miejsca wypoczynkowe głównie w okresie wakacyjnym tętnią życiem, co stwarza niejednokrotnie uciążliwości zwłaszcza dla starszych mieszkańców powiatu.

6.4.2 Identyfikacja potrzeb Hałas jest elementem tzw. stresu miejskiego, wpływającym, na jakość życia ludności, zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych (miasta powiatu łobeskiego). Poprawa jakości środowiska na tych obszarach musi obejmować, oprócz szeregu działań wyszczególnionych w paragrafach dotyczących jakości powietrza i ,jakości wód działania ukierunkowane na ochronę przed hałasem, zwłaszcza pochodzącym ze środków transportu. Realizacja celu krótkoterminowego, którym jest zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez jego obniżenie do poziomu obowiązujących standardów winna być poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. W pierwszej kolejności, rozpoznaniem klimatu akustycznego należy objąć obszar gdzie skala zagrożenia hałasem jest największa ze względu na stopień urbanizacji i istniejącą sieć dróg oraz główne ciągi komunikacyjne (drogi krajowe). Zarządzający drogą lub linią kolejową zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co pięć lat mapę akustyczną terenu, (mapy takie zostały opracowane w 2011 i 2012 roku) na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Przedsiębiorstwa, zakłady i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na obszarze powiatu łobeskiego kształtują klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Na analizowanym obszarze działalność prowadzi wiele średnich i mniejszych przedsiębiorstw i to one stanowią źródło niekontrolowanej emisji hałasu. Natomiast większe przedsiębiorstwa posiadają uregulowany stan prawny i czynią starania w kierunku zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania uciążliwości związanych z ich działalnością. Działanie zakładów nie powinno powodować przekroczeń standardów, jakości środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza teren, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Dotyczy to również obszaru ograniczonego użytkowania, jeżeli został utworzony w związku z funkcjonowaniem zakładu. Jeżeli akustyczne oddziaływanie będące wynikiem prowadzenia zakładu występuje na terenach, dla których nie zostały ustawowo ustalone dopuszczalne poziomy hałasu lub na terenach, dla których nie można określić dopuszczalnego poziomu hałasu poprzez przyjęcie wartości dopuszczalnych dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu – wówczas nie podejmuje się działań przewidzianych ustawą na rzecz kształtowania klimatu akustycznego tych terenów. Za przekroczenie poziomów hałasu określonych w decyzji na emitowanie hałasu do środowiska i obowiązujących decyzjach o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikającego do środowiska – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjnej kary pieniężne. Ponadto na podmiocie prowadzącym działalność gospodarczą spoczywa odpowiedzialność za ochronę środowiska polegająca na podjęciu niezbędnych działań naprawczych. Cele krótkoterminowe (do 2016 roku) i główne działania w zakresie ochrony przed hałasem to:  ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych,  niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji.  ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej: o budowa obwodnic, o poprawa nawierzchni dróg, o optymalizacja płynności ruchu, o wprowadzanie systemów pasów zieleni izolacyjnej. Istotnym elementem dla gmin należących do powiatu będzie kontynuacja wprowadzania do Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego gmin zapisów poświęconych ochronie przed hałasem.

107 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.4.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2020 do roku 2016

OH.1.1.1 Realizacja aktualizacji Programu ochrony przed hałasem Województwo Zachodniopomorskie

OH.1.1.2 Kontynuacja monitoringu hałasu w województwie Województwo Zachodniopomorskie

Monitoring narażenia Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony zdrowia i życia mieszkańców OH.1.1 mieszkańców województwa OH.1.1.3 Organizacje ekologiczne przed hałasem na ponadnormatywny hałas Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania nadmiernej emisji hałasu OH.1.1.4 Powiat Łobeski w powiecie

OH.1.1.5 Gromadzenie danych nt. zagrożenia i emisji hałasu w powiecie Powiat Łobeski

Podniesienie komfortu akustycznego OH.1.2.1 Tworzenie pasów zieleni ochronnej wzdłuż dróg Zarządcy dróg OH.1 mieszkańców województwa Wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego OH.1.2.2 Gminy Powiatu Łobeskiego obszarów chronionych przed hałasem

Budowa, rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego wszystkich OH.1.2.3 Gminy Powiatu Łobeskiego gmin powiatu Ograniczenie uciążliwości OH.1.2 akustycznej dla Budowa ekranów akustycznych wzdłuż tras komunikacyjnych - w mieszkańców OH.1.2.4 miejscach gdzie występują przekroczenia standardów akustycznych Zarządcy dróg (zgodnie z zapisami POH)

OH.1.2.5 Modernizacja dróg na terenie powiatu Zarządcy dróg

Przedsiębiorstwa prowadzące Dostosowanie przedsiębiorstw do obowiązujących standardów emisji OH.1.2.6 działalność na terenie Powiatu hałasu do środowiska Łobeskiego

108 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.4.4 Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed hałasem Termin Termin Jednostka Planowane efekty Planowane koszty L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia Jednostki partnerujące odpowiedzialna ekologiczne ogółem (PLN) tys.* planowany planowany ZADANIA WŁASNE Koszty zostały ujęte w Zwiększenie komfortu OH.1.2.5 Modernizacja dróg na terenie powiatu 2013 2020 Powiat Łobeski rozdziale dotyczącym jazdy i usprawnienie ruchu ochrony powietrza Edukacja ekologiczna w zakresie Poprawa i zwiększenie 16 Szkoły, Przedszkola, OH.1.1.4 zapobiegania nadmiernej emisji 2013 2020 Powiat Łobeski świadomości ekologicznej organizacje ekologiczne hałasu w powiecie mieszkańców powiatu 2/rok Gromadzenie danych nt. zagrożenia i Koszty OH.1.1.5 2013 2020 Powiat Łobeski Ograniczenie emisji hałasu emisji hałasu w powiecie administracyjne ZADANIA KOORDYNOWANE Generalna Dyrekcja Tworzenie pasów zieleni ochronnej Dróg i Autostrad, ZZDW OH.1.2.1 2013 2020 Ograniczenie emisji hałasu 600 Powiat Łobeski wzdłuż dróg powiatowych w Koszalinie, PZD w Łobzie Edukacja ekologiczna w zakresie Zwiększenie świadomości 30/rok Powiat Łobeski , Szkoły, OH.1.1.3 ochrony zdrowia i życia mieszkańców 2013 2020 Organizacje ekologiczne ekologicznej mieszkańców Przedszkola w zakresie ochrony przed hałasem powiatu łobeskiego 240 Dostosowanie przedsiębiorstw do Przedsiębiorstwa Ograniczenie emisji hałasu Koszty zależą od Wojewódzki Inspektorat obowiązujących standardów emisji prowadzące działalność pochodzące z przemysłu i OH.1.2.6 2013 2020 rodzaju prowadzonej Ochrony Środowiska hałasu do środowiska (decyzje o na terenie Powiatu drobnej działalności działalności w Szczecinie dopuszczalnym hałasie) Łobeskiego gospodarczej Generalna Dyrekcja Budowa ekranów akustycznych wzdłuż Usprawnienie ruchu i Dróg i Autostrad, ZZDW OH.1.2.4 dróg gdzie występują przekroczenia 2013 2020 komunikacji na obszarze b.d. Powiat Łobeski w Koszalinie, PZD w standardów akustycznych Powiatu Łobzie Realizacja aktualizacji Programu Województwo Monitoring poziomu OH.1.1.1 2013 2020 b.d. Powiat Łobeski, ochrony przed hałasem Zachodniopomorskie hałasu pozostałe powiaty

109 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

województwa Powiat Łobeski, Kontynuacja monitoringu hałasu w Województwo Monitoring poziomu OH.1.1.2 2013 2020 b.d. pozostałe powiaty województwie Zachodniopomorskie hałasu województwa ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 100/w jednej gminie Wyznaczanie w miejscowych planach Gminy Powiatu Zwiększenie komfortu OH.1.2.2 zagospodarowania przestrzennego 2013 2020 500 Łobeskiego akustycznego mieszkańców obszarów chronionych przed hałasem (w razie zaistnienia takiej potrzeby) Budowa, rozbudowa i modernizacja Usprawnienie ruchu koszty zostały ujęte w Gminy Powiatu OH.1.2.3 układu komunikacyjnego na obszarze 2013 2020 komunikacyjnego na rozdziale dotyczącym Powiat Łobeskiego Łobeskiego gmin powiatu terenie gmin ochrony powietrza RAZEM ZADANIA WŁASNE 16 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 840 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 500 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

110 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.5 Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Pola elektromagnetyczne (PEM) ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150 z późn. zmianami) definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:  utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach;  zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, określa, w drodze rozporządzenia, dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003 nr 192 poz. 1883) są ustalone zróżnicowane poziomy pól elektromagnetycznych dla:  terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową - do 50Hz  miejsc dostępnych dla ludności – do 300Hz Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 25, poz. 150 z późn. zm.) prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia emitującego pola elektromagnetyczne, które są:  stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV,  instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emitującymi pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitującymi pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz, są obowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary te wykonywane są:  bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia;  każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia,. Wyniki pomiarów przekazuje się Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska i Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a także aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących:  terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową;  miejsc dostępnych dla ludności. Zgodnie z przepisem art. 135 ustawy Prawo ochrony środowiska, jeżeli z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być zachowane standardy ochrony środowiska to dla instalacji urządzeń radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy się obszar ograniczonego użytkowania. Do kompetencji Starosty należy sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska, natomiast Rada Powiatu ustanawia w razie potrzeby obszary ograniczonego użytkowania. Do kompetencji wójtów, burmistrzów należy preferowanie i kontrolowanie zgodności lokalizacji nowych instalacji emitujących promieniowanie elektromagnetyczne z Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego.

6.5.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Źródła pola elektromagnetycznego można podzielić na naturalne występujące w przyrodzie oraz sztuczne, które powstają wraz z rozwojem przemysłu w tym telekomunikacji. Głównymi instalacjami emitującymi pola elektromagnetyczne są:

111 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe,  instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: o stacje bazowe telefonii komórkowej, o stacje radiowe i telewizyjne. Przebieg i rodzaj linii elektroenergetycznych przez teren gmin powiatu łobeskiego determinowany jest rozmieszczeniem krajowych źródeł energii elektrycznej. Przez obszar powiatu łobeskiego przebiegają sieci elektroenergetyczne średniego, niskiego i wysokiego napięcia. Największe znaczenie z punktu widzenia zdrowia i życia mieszkańców powiatu mają sieci wysokiego napięcia. Corocznie sieć energetyczna jest rozbudowywana, dobudowywane są nowe odcinki sieci napowietrznej linii energetycznej i stacje transformatorowe zarówno wysokiego jak i niskiego napięcia. Wynika to z ciągłego rozwoju terenów miejskich i wiejskich, oraz związanej z tym potrzeby mieszkańców do posiadania dostępu do nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej. Na obszarze powiatu źródłem elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego są następujące urządzenia: anteny nadawcze stacji bazowych telefonii komórkowej, przekaźniki radiowe i telewizyjne oraz urządzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne. Większość tych urządzeń ulokowanych jest na terenach prywatnych lub na dachach budynków użyteczności publicznej (szkoła, kościół).

Rysunek 20 Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie województwa zachodniopomorskiego Źródła: WIOŚ w Szczecinie

Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645) na obszarze województwa wyznaczono 45 punktów pomiarowych dla trzyletniego cyklu pomiarowego, po 15 punktów dla każdego roku.

112 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Na terenie powiatu łobeskiego zlokalizowano punkt monitoringowy w miejscowości Starogard Łobeski w gminie Resko. Wynik składowej elektrycznej (V/m) wynosi 0,33 i jest dużo niższy od dopuszczalnej normy tj. 1 kV/m.

6.5.2 Identyfikacja potrzeb Głównym celem w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jest monitoring występujących pól elektromagnetycznych w środowisku. Dysponując wynikami przeprowadzonych pomiarów poziom pól elektromagnetycznych będzie możliwa reakcja na ewentualne przekroczenia (np. zmiana anten na mniej emisyjne). W celu ograniczenia oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, powinno się przestrzegać następujących zasad:  unikać lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napięcia;  wprowadzać w nowoprojektowanych i remontowanych układach energetycznych nowe materiały i technologie wykonawstwa. W związku z rozwojem systemu usług telekomunikacyjnych na terenie województwa potencjalnie wzrośnie oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego pochodzącego z tego źródła. Dla potrzeb rozwoju sieci telekomunikacyjnych należy uwzględniać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miejsca dla urządzeń teletechnicznej kanalizacji kablowej. Natomiast w związku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrastać będzie gęstość linii energetycznych. Linie energetyczne o napięciu 110 kV i wyższych, nie powinny być lokalizowane w sąsiedztwie terenów mieszkalnych. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o występujących poziomach pól. Zniesiony został obowiązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednak nałożono obowiązek wykonania pomiarów natężenia pól elektromagnetycznych na prowadzących instalacje i użytkowników urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne. Pomiary należy przeprowadzać bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia i każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urządzenia. Zadania na poziomie powiatu obejmują kontrolę przestrzegania zapisów prawa oraz w razie potrzeby ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania Zadania na poziomie gminy obejmują:  preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego,  opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym.

113 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.5.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku Cele krótkoterminowe do Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna 2020 roku 2016 Powiat Łobeski, Gminy Powiatu Gromadzenie i analiza danych nt. instalacji emitujących pola Łobeskiego, Urząd PR.1.1.1 elektromagnetyczne wymagających zgłoszeń Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Wojewódzki Inspektorat PR.1.1.2 Rozwój systemu badań poziomów promieniowana elektromagnetycznego Ochrony Środowiska w Szczecinie Urząd Marszałkowski Minimalizacja emisji Gromadzenie danych dotyczących instalacji powodujących wytwarzanie pól Minimalizacja oddziaływania PR.1.1.3 Województwa promieniowania elektromagnetycznych PR.1 promieniowania PR.1.1 Zachodniopomorskiego niejonizującego do elektromagnetycznego środowiska Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia PR.1.1.4 Gminy Powiatu Łobeskiego dotyczące pól elektromagnetycznych

Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego oraz w razie potrzeby wyznaczenie stref ograniczonego PR.1.1.5 Gminy Powiatu Łobeskiego użytkowania w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym

PR.1.1.6 Ustanawianie w razie potrzeby obszarów ograniczonego użytkowania terenów Rada Powiatu Łobeskiego

114 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.5.4 Harmonogram zadań w zakresie ochrony przez oddziaływaniem pół elektromagnetycznych Termin Termin Planowane koszty Jednostka Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia ogółem (PLN) Jednostki partnerujące odpowiedzialna ekologiczne planowany planowany tys.* ZADANIA WŁASNE

Ustanawianie w razie potrzeby Rada Powiatu Ochrona zdrowia Koszty PR.1.1.6 obszarów ograniczonego użytkowania 2013 2020 Gminy Powiatu Łobeskiego Łobeskiego mieszkańców administracyjne terenów

ZADANIA KOORDYNOWANE Powiat Łobeski, Gminy Gromadzenie i analiza danych nt. Powiatu Łobeskiego, Aktywny udział w Przedsiębiorca starający instalacji emitujących pola Koszty PR.1.1.1 2013 2020 Urząd Marszałkowski lokalizacji nowych źródeł się o decyzję lokalizacyjną elektromagnetyczne wymagających administracyjne Województwa promieniowania instalacji zgłoszeń Zachodniopomorskiego Wojewódzki Inspektorat Rozwój systemu badań poziomów Określenie poziomu Powiat Łobeski, Gminy PR.1.1.2 2013 2020 Ochrony Środowiska w 350 promieniowana elektromagnetycznego promieniowana Powiatu Łobeskiego Szczecinie

Gromadzenie danych dotyczących Urząd Marszałkowski Stały monitoring 5/rok PR.1.1.3 instalacji powodujących wytwarzanie 2013 2020 Województwa lokalizacji źródeł Powiat Łobeski pól elektromagnetycznych Zachodniopomorskiego promieniowania 40 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO Uwzględnieniu w planach zagospodarowania przestrzennego Gminy Powiatu Ochrona zdrowia 100/w jednej gminie PR.1.1.4 zagadnienia dotyczące pól 2013 2020 Łobeskiego mieszkańców elektromagnetycznych (w trakcie 500 zmian planów) Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego oraz w razie potrzeby Usprawnienie ruchu Gminy Powiatu Koszty PR.1.1.5 wyznaczenie stref ograniczonego 2013 2020 komunikacyjnego na Powiat Łobeski Łobeskiego administracyjne użytkowania w zakresie ochrony przed terenie gmin promieniowaniem elektromagnetycznym RAZEM ZADANIA WŁASNE 0

115 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 390 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŁOBESKIEGO 500 * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

116 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.6 Substancje chemiczne w środowisku i poważne awarie Według Polityki ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 głównym zadaniem, po przyjęciu przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych innych ustaw, jest przygotowanie aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy w celu pełnej implementacji do polskiego prawa przepisów rozporządzenia REACH i innych aktów wspólnotowych. Zagrożenia chemiczne i pożarowe wynikają głównie z gęstości zaludnienia, charakteru zabudowy i stopnia uprzemysłowienia. Na zagrożenia pożarowe wpływa sąsiedztwo lokalizacji budynków i występowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych (stropy, więźba dachowa, schody i pokrycia dachów) oraz magazynowane środki i materiały łatwopalne (paliwo, smary, farby, oleje, tworzywa chemiczne, tarcica, opał itp.). Obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadzącym zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej, a także wojewodzie. Zakłady takie zazwyczaj przynoszą wiele korzyści dla lokalnej społeczności, zapewniają zatrudnienie, utrzymanie, są motorem rozwoju i wspierają inicjatywy społeczne. Jednakże z uwagi na charakter prowadzonej działalności, są także źródłem potencjalnego zagrożenia. Na terenie powiatu łobeskiego aktualnie nie funkcjonuje zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Ewidencją poważnych awarii zajmuje się Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie. W latach 2011 – 2012 Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej nie odnotowała poważnych awarii przemysłowych na terenie powiatu o zwiększonym ryzyku powstania poważnej awarii przemysłowej. Istotne zagrożenie niesie za sobą transport substancji niebezpiecznych przez teren powiatu, w szczególności przez centrum gmin. Na obszarze powiatu łobeskiego nie ma wyznaczonych stałych tras przewozu substancji niebezpiecznych. Wyznaczanie tras odbywa się tylko w przypadku transportu substancji szczególnie niebezpiecznych, gdy występuje konieczność ich eskorty przez policję bądź straż pożarną. W pozostałych przypadkach, jeśli znaki drogowe tego nie zabraniają, transport odbywa sie po trasach dogodnych z punktu widzenia przewoźnika. Przez teren powiatu przebiega trasa którą mogą być przewożone substancje niebezpieczne. Jest to:  linia kolejowa nr 202,  droga krajowa nr 20. W latach 2011 – 2012 miało miejsce jedno zdarzenie o znamionach poważnej awarii na terenie powiatu łobeskiego. Zdarzenie polegało na zanieczyszczeniu ziemi odpadami olejowymi na terenie byłej bazy paliw w Łobzie przy ul. Szosa Świdwińska 6. Stwierdzono, że w wyrobisku ziemnym, po wydołowaniu zbiorników magazynowych paliw i odpadów olejowych, znajdowała się substancja o zabarwieniu ciemnobrązowym i zapachu substancji ropopochodnych. Konsystencja i zapach wykazywały, iż były to odpady z olejów lub paliw, które zostały wylane do wyrobiska ziemi. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości podczas kontroli przedsiębiorcy przez WIOŚ w Szczecinie, wydano zarządzenie pokontrolne zobowiązujące do usunięcie i utylizacji odpadów paliw. Dla zwiększenia nadzoru przestrzegania przepisów w zakresie drogowego przewozu materiałów niebezpiecznych prowadzone są akcje kontroli tych przewozów koordynowane przez policję, przy udziale Państwowej Straży Pożarnej, Transportowego Dozoru Technicznego, Inspekcji Transportu Drogowego i Inspekcji Ochrony Środowiska. Na poziomie powiatu działaniami w zakresie interwencji kryzysowej zajmuje się Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Łobzie. Zapobieganie awariom miejscowym, prowadzi się głównie poprzez ograniczenie transportu substancji niebezpiecznych, kierowanie ich oznakowanymi trasami, omijającymi centra miast, informowanie i społeczeństwa o sposobach zapobiegania zagrożeniom, o sposobie postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia, a także ewentualna ewakuacja.

117 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.6.1 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020

Cel Cele długoterminowe do roku 2020 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna

GDDKiA, ZZDW w Wyznaczenie i budowa przy głównych drogach w Koszalinie PZD w Łobzie, PAP.1.1.1 pobliżu dużych miast parkingów dla pojazdów Gminy Powiatu przewożących materiały niebezpieczne Łobeskiego Ograniczenie budownictwa obiektów użyteczności publicznej i zbiorowego zamieszkania wzdłuż Gminy Powiatu PAP.1.1.2 szlaków, którymi prowadzony jest transport Łobeskiego, Województwo materiałów niebezpiecznych poprzez odpowiednie Zachodniopomorskie zapisy w mpzp Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń związanych PAP.1.1 z transportem materiałów niebezpiecznych Wojewoda Ewidencjonowanie ilości przewożonych materiałów PAP.1.1.3 Zachodniopomorski, niebezpiecznych podmioty gospodarcze Komenda Wojewódzkiej Ograniczenie ryzyka wystąpienia Aktualizacja wykazu tras drogowych i kolejowych PAP.1.1.4 Państwowej Straży PAP.1 poważnych awarii przemysłowych oraz po których przewożone są towary niebezpieczne minimalizacja ich skutków Pożarnej w Szczecinie Gminy Powiatu Doposażenie Jednostek Ochotniczych Straży PAP.1.1.5 Łobeskiego, Powiat Pożarnej w nowoczesny sprzęt Łobeski Zakaz lokalizacji zakładów stwarzających Gminy Powiatu zagrożenie życia lub zdrowia ludzi w granicach PAP.1.2.1 Łobeskiego, Województwo miast i w obrębie zwartej zabudowy wsi poprzez Zachodniopomorskie odpowiednie zapisy w mpzp Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń przez PAP.1.2 zakłady, które mogą być potencjalnymi sprawcami Zakaz lokalizacji inwestycji mogących znacząco poważnych awarii oddziaływać na środowisko Gminy Powiatu PAP.1.2.2 na terenach szczególnie narażonych na Łobeskiego, Województwo niebezpieczeństwo powodzi poprzez odpowiednie Zachodniopomorskie zapisy w mpzp

118 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

6.6.2 Harmonogram zadań w zakresie substancji chemicznych i poważnych awarii Termin rozpoczęcia Termin zakończenia Planowane efekty Planowane koszty L.P. Nazwa zadania Jednostka odpowiedzialna Partnerzy planowany planowany ekologiczne ogółem (PLN) tys.* ZADANIA KORDYNOWANE Wyznaczenie i budowa przy głównych GDDKiA, ZZDW w Zachowanie bezpieczeństwa drogach w pobliżu dużych miast Koszalinie PZD w Łobzie, mieszkańców i PAP.1.1.1 2013 2020 5 - parkingów dla pojazdów przewożących Gminy Powiatu bezpieczeństwa ekologiczno materiały niebezpieczne Łobeskiego – przyrodniczego powiatu Ograniczenie budownictwa obiektów użyteczności publicznej i zbiorowego zamieszkania wzdłuż szlaków, którymi Województwo Zachowanie bezpieczeństwa PAP.1.1.2 2013 2020 b.d. Gminy Powiatu Łobeskiego prowadzony jest transport materiałów Zachodniopomorskie mieszkańców niebezpiecznych poprzez odpowiednie zapisy w mpzp Ewidencjonowanie ilości przewożonych Wojewoda Zachowanie bezpieczeństwa PAP.1.1.3 2013 2020 b.d. podmioty gospodarcze materiałów niebezpiecznych Zachodniopomorski ekologicznego Zachowanie bezpieczeństwa Aktualizacja wykazu tras drogowych i Komenda Wojewódzkiej mieszkańców i PAP.1.1.4 kolejowych po których przewożone są 2013 2020 Państwowej Straży b.d. podmioty gospodarcze bezpieczeństwa ekologiczno towary niebezpieczne Pożarnej w Szczecinie – przyrodniczego powiatu ZALECENIA DLA GMIM POWIATU ŁOBESKIEGO Ograniczenie budownictwa obiektów użyteczności publicznej i zbiorowego zamieszkania wzdłuż szlaków, którymi Gminy Powiatu Zachowanie bezpieczeństwa PAP.1.1.2 2013 2020 b.d. - prowadzony jest transport materiałów Łobeskiego mieszkańców niebezpiecznych poprzez odpowiednie zapisy w mpzp W ramach Powiat Łobeski, Wojewódzki Doposażenie Jednostek Ochotniczych Gminy Powiatu Zwiększenie ochrony zdrowia PAP.1.1.5 2013 2020 możliwości Fundusz Ochrony Środowiska - Straży Pożarnej w nowoczesny sprzęt Łobeskiego i życia mieszkańców finansowych gmin dofinansowanie

119 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Zakaz lokalizacji zakładów stwarzających zagrożenie życia lub Gminy Powiatu PAP.1.2.1 zdrowia ludzi w granicach miast i w 2013 2020 Łobeskiego obrębie zwartej zabudowy wsi poprzez odpowiednie zapisy w mpzp Zakaz lokalizacji inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko Gminy Powiatu PAP.1.2.2 2013 2020 na terenach szczególnie narażonych na Łobeskiego niebezpieczeństwo powodzi poprzez odpowiednie zapisy w mpzp RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 5 ZALECENIA DLA GMIM POWIATU ŁOBESKIEGO - * koszty zamieszczone w tabeli pochodzą danych udostępnionych przez instytucje realizujące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin należących do Powiatu Łobeskiego, a także szacunków własnych autorów

120 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

7. DOSTĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA

Według ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227 ze zmianami) organy administracji są obowiązane do udostępnienia każdemu informacji o środowisku i jego ochronie znajdujących się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Udostępnieniu na terenie powiatu łobeskiego podlegają informacje dotyczące:  stanu elementów środowiska, takich jak:  powietrze,  woda,  powierzchnia ziemi,  kopaliny,  klimat,  krajobraz i obszary naturalne, w tym:  rośliny,  zwierzęta i grzyby  oraz inne elementy różnorodności biologicznej,  emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska,  środków, takich jak:  środki administracyjne,  polityki,  przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki wodnej,  plany, programy  porozumienia w sprawie ochrony środowiska,  a także działania wpływające lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, oraz na emisje i zanieczyszczenia, jak również środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów;  raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska,  analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych w ramach środków i działań,  stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych - w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub mogą oddziaływać:  stany elementów środowiska,  przez elementy środowiska - emisje i zanieczyszczenia.1 Wśród opracowań, stanowiących dokumenty jawne, które powinny zostać udostępnione przez Powiat Łobeski znajduje się również projekt Programu Ochrony Środowiska, a także już zaopiniowany i zatwierdzony dokument. W ramach współuczestnictwa społeczeństwa i niektórych grup społecznych w tworzeniu niniejszego opracowania będzie ono poddawane konsultacjom społecznym. Władze Powiatu udostępnią projekt POŚ do publicznej wiadomości poprzez umożliwienie wglądu do dokumentów na stronie internetowej, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w Wydziale Ochrony Środowiska, możliwe będą również wszelkiego rodzaju konsultacje i udział społeczeństwa w konstruowaniu ostatecznego kształtu dokumentu. Działania te zostaną poprzedzone informacjami i ogłoszeniami zamieszczonymi:  na tablicy ogłoszeń w Starostwie Powiatowym w Łobzie,  na stronie internetowej w Biuletynie Informacji Publicznej. Działania takie przyczyniają się do stworzenia dokumentacji, która jest jasna i zrozumiała dla wszystkich mieszkańców i zainteresowanych. Stworzone dzięki nowej ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania

1 art. 9, pkt 1 ppt. 6 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227 ze zmianami)

121 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) mechanizmy mają się przyczynić do usprawnienia współpracy organów samorządowych z mieszkańcami, a także uprawnić budowanie partnerstwa i jego sprawne funkcjonowanie. Ważną rolę odgrywa budowanie powiązań między samorządami, a społeczeństwem, gdzie podstawą są komunikacje społeczne, systemy konsultacji i debat publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów budowania świadomości środowiskowej. Wynikiem rozmów i konsultacji o szerokiej skali, jaką tworzy Internet a także interpersonalna komunikacja będzie stworzenie aktualizacji Powiatowego Programu Ochrony Środowiska o kształcie i zawartości będącego zarówno zrozumiałym narzędziem dla mieszkańców jak i przydatnym instrumentem dla samorządów gminnych należących do powiatu łobeskiego oraz dla samego Powiatu w realizacji jednolitej polityki społeczno – ekologicznej, w dążeniu do realizacji zamierzeń i planów zapisanych w niniejszym opracowaniu.

7.1 Edukacja ekologiczna W zakresie edukacji ekologicznej najważniejszym celem, który należy osiągnąć jest wykształcenie świadomości ekologicznej i przekonanie młodej i dojrzałej części społeczeństwa o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, wykraczający poza horyzont 2020 roku, do którego można się zbliżać poprzez stopniowe podnoszenie świadomości ekologicznej. Ustawa Prawo ochrony środowiska. (Dz. U. nr 25, poz. 150 z późn. zm.) narzuca obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, a także kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. W środkach masowego przekazu w publikacjach i audycjach również istnieje obowiązek popularyzacji ochrony środowiska i kształtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Organy administracji, instytucje koordynujące działania związane z ochroną środowiska oraz te, które kierują i zarządzają działalnością naukową i naukowo-badawczą w zakresie ekologizacji są zobowiązane uwzględniać w swoich planach i działaniach bieżących i długoterminowych zagadnienia dotyczące ekologii i ochrony przyrody. Na wszystkich etapach edukacji od przedszkolnej poprzez podstawową, gimnazjalną i wyższą placówki nauczania obejmujące swym działaniem jakąkolwiek edukację dzieci i młodzieży zawierają w swoich programach działania dziedziny nauki lub dyscypliny naukowe wiążące się z ochroną środowiska. W zakresie działalności edukacyjnej w zakresie szeroko pojętej ochrony środowiska na terenie powiatu łobeskiego, a także poszczególnych gmin należących do Powiatu stale i na bieżąco realizuje się różnorakie:  akcje,  spotkania,  konkursy,  warsztaty,  szkolenia. W ramach promocji ekologii i przyrody, a także turystyki na terenie powiatu łobeskiego drukowane są:  ulotki informacyjne,  pakiety reklamowe,  foldery informacyjno – edukacyjne  informatory przyrodniczo – krajoznawcze. Ze względu na położenie części powiatu łobeskiego na teren ach chronionych oraz obszarach zaliczonych do sieci NATURA 2000, cennymi i wskazanym działaniem edukacyjnym jest wydawanie materiałów informacyjnych na temat miejsc i rejonów w powiecie, jego historii, najlepiej zachowanych walorach przyrodniczych i krajobrazowych w celu ich ochrony, a także popularyzacji wśród miłośników przyrody. Powiat łobeski powinien kontynuować współpracę z placówkami oświatowymi, organizacjami społecznymi i instytucjami, przy organizowaniu konkursów, wystaw, spotkań, wycieczek o tematyce ekologicznej i przyrodniczej, organizować akcje oraz pomagać przy realizacji programów szkolnych promujących idee zbierania surowców wtórnych w celu ich właściwego zagospodarowania. Czynnikami, które decydują o sukcesie realizowanej akcji edukacji ekologicznej są rzetelna informacja oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne są działania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dla dorosłej części społeczeństwa. Z tego powodu zadania krótko i długoterminowe

122 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

zaplanowane do realizacji do roku 2020 w zakresie edukacji ekologicznej umieszczono w harmonogramach we wszystkich rozdziałach dotyczących poszczególnych aspektów środowiskowych.

123 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

8. UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

8.1 Wprowadzenie W zasadzie każdy dokument planistyczny zawiera zbiór zadań, których realizacja przyczyni się do osiągnięcia założonych celów. Praktyka konstruowania programów pokazuje, że nie ma większych problemów ze zdefiniowaniem i umieszczeniem w czasie niezbędnych. Natomiast w większości przypadków otwarta pozostaje kwestia pokrycia wydatków związanych z ich wdrożeniem. Przyczyną tego może być:  ograniczoności własnych zasobów finansowych inwestora,  konieczności działania w wielu obszarach, nie tylko związanych z tematyką programu,  trudnościami i konsekwencjami pozyskiwania zewnętrznych funduszy dostępnych na rynku finansowym,  złożonością pozyskiwania preferencyjnych form finansowania. W przypadku sektora komunalnego można mówić jeszcze o obciążeniu finansowym związanym z zadłużeniem przeznaczanym na inwestycje, które co prawda są istotne z punktu widzenia społeczności lokalnej, niemniej jednak często cechują się niską rentownością lub wręcz jej brakiem. Dlatego też umiejscowienie określonych działań w otoczeniu finansowym jest niezmiernie ważne dla skutecznego osiągania przyjętych priorytetów. Niniejszy rozdział jest próbą takiego właśnie podejścia – jego celem jest przede wszystkim:  określenie niezbędnych środków, które należy skierować na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska,  ocena zasobów własnych i zdolności do zaciągania zobowiązań w kontekście planowanych przedsięwzięć,  ocena możliwości współfinansowania przedsięwzięć środkami preferencyjnymi,  zbadanie wpływu wydatków programowych na sytuację finansową budżetu Powiatu. Należy podkreślić pewną „niedoskonałość” dokonywania analizy uwarunkowań finansowych realizacji zadań przewidzianych programem na obecnym etapie. Wynika ona w szczególności z :  wyłącznie szacunkowego wskazania wartości zadań – precyzyjne określenie niezbędnych nakładów wymaga z reguły przygotowania stosownej dokumentacji projektowej i kosztorysowej,  długiego horyzontu czasowego wdrażania grupy zadań objętych programem, co przykładowo zwiększa wpływ ryzyka niestabilności zasad pozyskania środków preferencyjnych. „Program Ochrony Środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020” obejmuje zadania własne, tj. leżące w kompetencji samorządu lokalnego, zadania koordynowane, za które odpowiadają inne podmioty, a także zadania stanowiące zalecenia dla gmin wchodzących w skład powiatu. Niemniej jednak analiza uwarunkowań finansowych realizacji programu koncentrować się będzie na zadaniach własnych. Powodem tego jest:  konieczność dokonania oceny sytuacji finansowej wielu podmiotów, co w praktyce jest mocno utrudnione, lub wręcz niemożliwe,  brak bezpośredniego wpływu założeń programu ochrony środowiska na decyzje gospodarcze, inwestycyjne i finansowe innych niż jednostka samorządu terytorialnego podmiotów – program jest w zasadzie wyznacznikiem pożądanych z punktu widzenia środowiskowego działań a nie „nakazem administracyjnym”,  możliwość samodzielnego zaplanowania kwestii finansowych przez poszczególne podmioty zainteresowane realizacją danego działania (zbędne staje się przygotowywanie analiz dla wszystkich jednostek). Metodologia analizy opisana zostanie w kolejnych podpunktach rozdziału.

124 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

8.1.1 Ocena zasobów własnych i zdolności do zaciągania zobowiązań w kontekście planowanych przedsięwzięć W roku 2013 zaplanowano dochody budżetu powiatowego na poziomie ok. 144 mln zł, natomiast wartość wydatków ogółem – na ok. 158 mln. Oznacza to występowanie deficytu budżetowego, który musi znaleźć pokrycie w przychodach – zwykle kredytach i pożyczkach. Chociaż w kolejnych latach Wieloletnia Prognoza Finansowa na lata 2013-2019 przewiduje zrównoważenie budżetu od 2013 r. i nawet osiągnięcie pewnej nadwyżki, to jednak obserwując dane historyczne (gdzie deficyt był „stałym” elementem sprawozdań rocznych), jak również otoczenie makroekonomiczne (np. malejące wpływy z podatków na skutek spowolnienia gospodarczego), osiągnięcie tego celu będzie bardzo trudne. Wprowadzenie dodatkowych zadań przewidzianych programem może tylko pogłębić ten problem, dlatego też należy założyć, że samodzielne wdrożenie poszczególnych działań z zakresu ochrony środowiska będzie utrudnione. Stąd ważnym z punktu widzenia polityki pozyskiwania środków finansowych na inwestycje jednostek samorządu terytorialnego jest określenie zdolności do zaciągania zobowiązań. Możliwości samorządowe w tym zakresie reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, ze zmianami).

Art. 243. 1. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, którego realizacja spowoduje, że w roku budżetowym oraz w każdym roku następującym po roku budżetowym relacja łącznej kwoty przypadających w danym roku budżetowym: 1) spłat rat kredytów i pożyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90, wraz z należnymi w danym roku odsetkami od kredytów i pożyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90, 2) wykupów papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90 wraz z należnymi odsetkami i dyskontem od papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 i art. 90, 3) potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych poręczeń oraz gwarancji do planowanych dochodów ogółem budżetu przekroczy średnią arytmetyczną z obliczonych dla ostatnich trzech lat relacji jej dochodów bieżących powiększonych o dochody ze sprzedaży majątku oraz pomniejszonych o wydatki bieżące, do dochodów ogółem budżetu, obliczoną według wzoru:

gdzie poszczególne symbole oznaczają: R – planowaną na rok budżetowy łączną kwotę z tytułu spłaty rat kredytów i pożyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90, oraz wykupów papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90, O – planowane na rok budżetowy odsetki od kredytów i pożyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90, odsetki i dyskonto od papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 i art. 90 oraz spłaty kwot wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji, D – dochody ogółem budżetu w danym roku budżetowym, Db – dochody bieżące, Sm – dochody ze sprzedaży majątku, Wb – wydatki bieżące, n – rok budżetowy, na który ustalana jest relacja, n–1 – rok poprzedzający rok budżetowy, na który ustalana jest relacja, n–2 – rok poprzedzający rok budżetowy o dwa lata, n–3 – rok poprzedzający rok budżetowy o trzy lata.

Przedstawione zasady dotyczą danych od roku 2014. Zgodnie bowiem z zapisami art. 121 ust. 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. - przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241 z późn. zm.) mają zastosowanie zasady określone w art. 169-171 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.). Wynika z nich, że łączna kwota spłat rat kapitałowych wraz z odsetkami oraz wykupów papierów wartościowych wraz z należnymi odsetkami (z uwzględnieniem włączeń przewidzianych ustawą) nie może przekraczać progu 15% dochodów planowanych na danych rok. Ponadto łączna kwota długu na koniec roku nie może być wyższa niż 60% dochodów. Nim jednak możliwa stanie się ocena kondycji finansowej budżetu powiatowego w kontekście wdrażania zadań własnych przewidzianych programem, konieczne jest przedstawienie obecnej i prognozowanej sytuacji budżetowej. Odpowiednie zestawienie w tym zakresie zawiera wspomniana już Wieloletnia Prognoza Finansowa. Wyciąg z tego dokumentu przedstawia tabela 23. Analiza przepływów pieniężnych budżetu Powiatu pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków:  lata 2010 – 2012 to nasilenie procesów inwestycyjnych, głównie za sprawą wykorzystania środków preferencyjnych,

125 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 na rok 2013 przypada kulminacja skali zadłużenia gminy – wskaźniki zadłużenia liczone wg zapisów ustawy o finansach publicznych z 2005 r. pozostają jednak poniżej limitów prawnych, na dosyć bezpiecznym poziomie (nieco ponad 17%).  w kolejnych latach obserwuje się przewidywane spowolnienie tempa inwestycyjnego połączonego z redukcją długu; czas ten może być wykorzystany do wdrożenia zapisów programu.

126 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

8.1.2 Ocena możliwości preferencyjnego finansowania zadań wynikających z programu ochrony środowiska Przedsięwzięcia, które zostały zdefiniowane w programie, prowadzą do poprawy stanu środowiska naturalnego. Różnice między nimi dotyczą w zasadzie jednostek wdrażających, charakteru przedsięwzięcia i oczywiście kosztów realizacji. Ponieważ kwestia ochrony środowiska naturalnego jest jedną z kluczowych dziedzin polityki krajowej i Unii Europejskiej, to podmioty dokonujące odpowiednich działań w tej sferze mogą ubiegać się o ich wsparcie finansowe ze środków zewnętrznych na preferencyjnych (w stosunku do rynkowych) zasadach. Jest to szczególnie ważne w sytuacji ograniczonych możliwości budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, jak również znacznych kosztów pozyskania klasycznych kredytów bankowych. Preferencyjne źródła finansowani a przedsięwzięć środowiskowych wynikają z szeregu programów (np. finansowanych środkami UE) bądź związane są z polityką instytucji ochrony środowiska. Generalnie źródła te można podzielić na dwie umowne grupy: środki krajowe i środki zagraniczne. W dalszej części opisane zostaną najistotniejsze metody finansowania przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Tym niemniej przedstawione informacje ograniczać się będą do zagadnień ogólnych a ich główną rolą będzie wskazanie miejsc i źródeł, w których można uzyskać stosowną pomoc organizacyjną. Wynika to z następujących przesłanek:  oficjalne serwisy internetowe programów wsparcia oraz instytucji ochrony środowiska są najbardziej wyczerpującym źródłem informacji oraz bazą kluczowych dokumentów aplikacyjnych,  proces wdrażania programów wsparcia cechuje się pewną „zmiennością zasad”, co przy horyzoncie czasowym przedmiotowego programu jest sprawą ważną; bieżące śledzenie informacji dotyczących kwestii dofinansowania przedsięwzięć pozwala na uniknięcie błędów wynikających z dokonanych przez instytucje zarządzające „zmian” czy „aktualizacji”,  w momencie przygotowywania aktualizacji programu ochrony środowiska stopniowemu ukończeniu ulega wdrażanie programów operacyjnych wspieranych środkami UE w okresie programowania 2007- 2013, przy czym nieznane są szczegółowe zasady pomocowe dla beneficjentów w nowym, przypadającym na lata 2014-2020, horyzoncie programowym,  wojewódzkie fundusze ochrony środowiska bazują na corocznie uchwalanych zasadach dofinansowania, co obarcza ryzykiem błędu wszelkie prognozy długoterminowe,  okresowo powstają szczególne formy dofinansowania (np. „System Zielonych Inwestycji” wdrażany przez NFOŚiGW), co nakazuje bieżące i systematyczne śledzenie dostępnych (zwykle drogą internetową) danych. Podsumowując, bieżące i systematyczne śledzenie oficjalnych serwisów informacyjnych (dostępnych przede wszystkim na stronach internetowych) programów i instytucji ochrony środowiska wydatnie zwiększa skuteczność wyboru źródła dofinansowania, jak również ułatwia późniejszy proces aplikacyjny.

8.1.3 Środki pochodzące ze źródeł krajowych Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), system finansowania ochrony środowiska oparty jest na działalności narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska).

8.1.3.1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności NFOŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. NFOŚiGW stosuje następujące formy dofinansowania:  oprocentowane pożyczki;  dotacje;  przekazywanie środków jednostkom budżetowym;  dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów bankowych i pożyczek;

127 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej;  udostępnianie środków finansowych bankom z przeznaczeniem na udzielanie kredytów na wskazane przez Narodowy Fundusz programy i przedsięwzięcia;  poręczanie spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych przez rządy państw obcych i organizacje międzynarodowe, przeznaczonych na realizację zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dofinansowanie NFOŚiGW może być również formą pokrycia wkładu własnego w sytuacji realizacji inwestycji ze środków UE. Do obszarów wsparcia NFOŚiGW należą:  inwestycje wodno- ściekowe,  gospodarka wodna,  gospodarka odpadami,  górnictwo i geotermia,  odnawialne źródła energii i efektywność energetyczna,  ochrona przyrody,  edukacja ekologiczna,  badania i programy między dziedzinowe. Zasadniczo Fundusz wspiera projekty środkami krajowymi w formie pożyczki preferencyjnej, nieumarzanej, o oprocentowaniu oscylującym na poziomie stopy WIBOR 3M + 50 punktów bazowych, lub też dopłatami do oprocentowania kredytów bankowych, które nie przekracza 300 pkt. bazowych w skali roku (punkt bazowy to 1/100 części punktu procentowego). Do ważniejszych obszarów wsparcia, gdzie potencjalni beneficjenci mogą uzyskać jednak wsparcie w formie bardziej korzystnej, tj. dotacji, są m.in.:  Program 1.4. Dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podłączeń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego – udział dotacji wynosi do 45% kosztów kwalifikowanych (istnieje możliwość uzupełnienia dofinansowania pożyczką preferencyjną),  Program 3.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych – dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych (możliwość połączenia z pożyczką preferencyjną),  Program 3.3. Gospodarowanie odpadami innymi niż komunalne; Część 2. Usuwanie wyrobów zawierających azbest – dotacja udzielana za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska  Program 4.4. Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków dla środowiska – dotacja do 100% kosztów kwalifikowanych  Program 5.3. System zielonych inwestycji GIS 2 ; Część 1. Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej – dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych, pożyczka do 60% kosztów kwalifikowanych  Programy szczególne dotyczące ochrony powietrza, takie jak: „LEMUR” – budowa energooszczędnych budynków użyteczności publicznej”, „KAWKA” – likwidacja/modernizacja systemów grzewczych (program realizowany przy współudziale WFOŚiGW), „SOWA” – energooszczędne oświetlenie uliczne, „GAZLA” – działania w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń w transporcie.3 Oprócz udzielania dofinansowania ze środków krajowych, NFOŚiGW pełni rolę instytucji zarządzającej dla szeregu programów zagranicznych – głównie Unii Europejskiej, ale nie tylko. Oficjalny serwis internetowy: www.nfosigw.gov.pl

2 System zielonych inwestycji (GIS – Green Investment Scheme) jest pochodną mechanizmu handlu uprawnieniami do emisji. Idea i cel GIS sprowadzają się do stworzenia i wzmacniania proekologicznego efektu wynikającego ze zbywania nadwyżek jednostek AAU. 3 Programy mają charakter konkursowy. Wyjątek stanowi „LEMUR”, dla którego przewidziano nabór ciągły od 06.05.2013 r. 128 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

8.1.3.2 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie wspiera przedsięwzięcia wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska w następujących formach:  udzielanie oprocentowanych pożyczek, w tym pożyczek przeznaczonych na zachowanie płynności finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej;  udzielanie dotacji, w tym:  dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych,  dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych;  nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej;  dofinansowanie zadań państwowych jednostek budżetowych. Fundusz udziela głównie pożyczek preferencyjnych – mogą one dotyczyć finansowania do 100% kosztów kwalifikowanych netto. Udzielając pożyczek Fundusz stosuje preferencyjne oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej określonej w umowie, ustalanej w odniesieniu do stopy redyskonta weksli – ogłaszanej przez NBP, w wysokości 0,6 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 4% rocznie a dla pożyczek płatniczych 0,8 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 5% rocznie. Pożyczki mogą podlegać umorzeniu na poziomie:  45% kwoty wykorzystanej pożyczki na zadania związane z ochroną wód, dla których umowa została podpisana po 1.01.2008r. (po spłacie minimum 55% wykorzystanej pożyczki), a dla umów podpisanych do 31.12.2007r. 40% kwoty uzyskanej pożyczki (po spłacie minimum 60% wykorzystanej pożyczki),  40% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji zadań dotyczących odnawialnych źródeł energii (po spłacie minimum 60% wykorzystanej pożyczki),  35% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji pozostałych zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych (po spłacie minimum 65% wykorzystanej pożyczki) Warunkiem uzyskania umorzenia są:  ukończenie zadania w terminie ustalonym w umowie,  osiągnięcie zakładanych i określonych w umowie rzeczowych i ekologicznych efektów zadania. Jednostki samorządu terytorialnego mogą liczyć na uzyskanie dotacji na:  likwidację nadzwyczajnych zagrożeń środowiska lub likwidację skutków klęsk ekologicznych – do 40% kosztów kwalifikowanych,  likwidację niskiej emisji, budowę odnawialnych źródeł energii i termomodernizację, które realizowane są w szkołach, przedszkolach i w domach pomocy społecznej – do 40% kosztów kwalifikowanych,  na działalność związaną z profilaktyką zdrowotną dzieci na obszarach szczególnej ochrony środowiska, na których występują przekroczenia norm zanieczyszczeń – do 25% kosztów kwalifikowanych,  na zadania związane z utrzymaniem form ochrony przyrody oraz na zadrzewianie, zakrzewianie i urządzanie terenów zielonych – do 40% kosztów kwalifikowanych,  na zadania nieinwestycyjne (w tym na edukację ekologiczną) – do 40% kosztów kwalifikowanych,  na zadania nieinwestycyjne związane z ochroną środowiska wynikające z działalności statutowej jednostek samorządowych szczebla wojewódzkiego – do 100% kosztów kwalifikowanych oraz na zadania inwestycyjne – do 65% kosztów kwalifikowanych,  na realizację sieci wodociągowej, pod warunkiem, że została zrealizowana sieć kanalizacyjna na terenach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników (tzw. osłona zbiorników) - do 40% kosztów kwalifikowanych. Oprócz zasad ogólnych, WFOŚiGW dofinansowuje przedsięwzięcia stosując konkursową procedurę aplikacyjną. Na dzień 31 lipca 2013 r. działalność WFOŚiGW w Szczecinie obejmuję następujące otwarte programy: OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ORAZ POWIETRZA  Ograniczenie zanieczyszczeń z niskiej emisji poprzez montaż kotłów na biomasę,  Racjonalizacja zużycia i poszanowanie energii elektrycznej,  Racjonalizacja zużycia i poszanowanie energii cieplnej, w tym termomodernizacja,  Wspieranie zadań w zakresie ograniczenia emisji pyłowych i gazowych w transporcie,  Modernizacja systemów cieplnych o niskiej sprawności i złym stanie technicznym, produkcja ciepła w kogeracji,  Ograniczanie zanieczyszczeń z niskiej emisji,

129 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 Budowa i rozbudowa instalacji w ramach WPGO,  Tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych ,  Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu na terenie województwa zachodniopomorskiego,  Wspieranie przedsięwzięć związanych z odzyskiem surowców wtórnych oraz gospodarczym wykorzystaniem odpadów ,  Zamykanie i rekultywacja składowisk ,  Ograniczenie zanieczyszczeń z niskiej emisji poprzez montaż kotłów na biomasę. OCHRONA WÓD I GOSPODARKI WODNEJ  Realizacja obiektów służących małej retencji wodnej,  Program dofinansowania zadań z zakresu ochrony wód,  Program dofinansowania zadań z zakresu gospodarki wodnej,  Dofinansowanie podłączeń budynków do zbiorczej sieci kanalizacyjnej,  Program budowy przydomowych oczyszczalni ścieków dla jednostek samorządu terytorialnego ,  Program wsparcia zadań związanych z działaniami na rzecz modernizacji i odbudowy urządzeń wodnych i obiektów melioracji podstawowej i szczegółowej, zapewniających ochronę terenów zurbanizowanych przed nadmiarem wód podsiąkowych i opadowych,  Zakup sprzętu do utrzymywania urządzeń służących zabezpieczeniu p. powodziowemu . ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII  Zakup i montaż kolektorów słonecznych dla JST ,  Projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii, ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM ŚRODOWISKA I POWAŻNYM AWARIOM ORAZ USUWANIA ICH SKUTKÓW  Zakup specjalnych samochodów pożarniczych ,  Zakup podnośników hydraulicznych i innych pojazdów specjalnych służących zapobieganiu lub likwidacji skutków żywiołów oraz poważnych awarii przemysłowych. Oficjalny serwis internetowy: www.wfos.szczecin.pl

8.1.4 Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych 8.1.4.1 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Jednym z najważniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę środowiska w Polsce, w okresie programowym na lata 2007-2013 jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Na realizację POIiŚ zostało przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej pochodzi 27 848,3 mln euro. Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetykę, kulturę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wyższe, a także ochronę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla dużych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpieczeństwa ekologicznego, a także edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak również m.in. organizacje pozarządowe, Parki Narodowe i Lasy Państwowe. Środowiskowe priorytety w POIiŚ to:  Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa (zredukowanie ilości zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz zapewnienie odpowiedniej jakości wody pitnej).  Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (zmniejszenie presji na powierzchnię ziemi - zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywację terenów zdegradowanych).  Oś priorytetowa 3 - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (ograniczenie ryzyka zagrożeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania).  Oś priorytetowa 4 - Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego).  Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów różnorodności biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji ekologicznej).

130 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 Oś priorytetowa 10 - Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko; wsparcie będzie udzielane na podwyższenie sprawności wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i użytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw). Wsparcie na realizację zadań środowiskowych w ramach PO IiŚ sięga 85%. W obecnej jednak fazie realizacji program ten traci na znaczeniu w tym sensie, że główne (tj. na najdroższe inwestycje infrastrukturalne, leżące w sferze zainteresowania samorządu powiatowego) zostały zakończone. Realne zatem wsparcie będzie musiało wynikać z kolejnego, zapewne zbliżonego, programu operacyjnego w perspektywie lat 2014-2020. Informacje w zakresie „środowiskowych” osi priorytetowych PO IiŚ można uzyskać na stronach instytucji pośredniczących, tj. NFOŚiGW oraz WFOŚiGW w Szczecinie. Oficjalną stroną internetową programu jest www.pois.gov.pl

8.1.4.2 Norweski Mechanizm Finansowy / Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego W dniu 10 czerwca 2011 r. podpisano tzw. Memorandum of Understanding dotyczące Norweskiego Mechanizmu Finansowego, natomiast 17 czerwca 2011 r. Memorandum of Understanding dotyczące Mechanizmu Finansowego EOG. Na mocy tych umów Polska otrzyma drugą pulę środków w wysokości 578 mln euro. Zawarcie dwustronnych umów międzynarodowych było konsekwencją podpisanych 28 lipca 2010 r. porozumień pomiędzy Unią Europejską a państwami-darczyńcami w sprawie uruchomienia nowej perspektywy finansowej Mechanizmów na lata 2009-2014. Państwami-Beneficjentami będzie dwanaście nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Portugalia, Grecja i Hiszpania. Łączna kwota wsparcia wynosi 1,788 mld euro, z czego dla Polski przeznaczono 32 proc. Głównymi celami Mechanizmów Finansowych - podobnie jak w przypadku poprzedniej edycji – jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem- beneficjentem. W sumie, alokacja dla Polski wynosi 578 mln euro, w tym koszty zarządzania darczyńców i strony polskiej. Generalnie okres przyznawania dofinansowania upłynie 30 kwietnia 2014 r., natomiast okres kwalifikowalności wydatków w ramach wyłonionych projektów zakończy się 30 kwietnia 2016 r. Wnioskodawcami mogą być podmioty prywatne czy też publiczne, komercyjne bądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarządowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak również organizacje międzyrządowe działające w Polsce. Szczegółowe zasady kwalifikowalności zostaną określone w programach operacyjnych dla poszczególnych obszarów wsparcia. Ich publikacja planowana jest w IV kwartale 2012 r. Nowa perspektywa będzie się opierała na tzw. podejściu programowym. Ustanowionych zostanie 19 programów zorientowanych na osiąganie założonych celów, rezultatów i wyników. Każdy program będzie zarządzany przez Operatora (np. Ministerstwo Ochrony Środowiska). Programy będą zatwierdzane przez Darczyńców. Jeśli chodzi o wybór projektów, złożonych przez beneficjentów ostatecznych, to ocena będzie dokonywana na poziomie programu. W przypadku nowej perspektywy strona darczyńców położyła duży nacisk na wzmocnienie współpracy dwustronnej pomiędzy Państwami-Darczyńcami i Państwami-Beneficjentami. Jednym z narzędzi zacieśniania współpracy będzie partnerstwo na poziomie programu i na poziomie projektu. Większość programów będzie wdrażana przez polskich operatorów we współpracy z partnerami z krajów darczyńców. Partnerzy będą mieli wpływ na kształt programu i jego wdrażanie. Współpraca dwustronna będzie również możliwa poprzez nawiązywanie partnerstw na poziomie projektów. Poza tym, w ramach niektórych obszarów, jak np. badania naukowe, partnerstwo będzie obligatoryjne. Generalnie minimalna wartość dofinansowania została ustanowiona na 170 tys. euro. Ponadto, w ramach niektórych programów przewidziano możliwość ustanowienia Funduszu małych grantów, gdzie minimalna wartość dofinansowania może wynosić od 5 tys. euro do 250 tys. euro. Zakres wsparcia w ramach nowej perspektywy będzie bardzo szeroki. Największe środki zostaną przeznaczone na wsparcie rozwoju i stosowania technologii wychwytywania i składowania CO2 (CCS). Na drugim miejscu pod względem wartości środków znalazła się ochrona środowiska, na którą przeznaczono 110 mln euro, z czego 75 mln euro zostanie przeznaczone na wsparcie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Wsparcie otrzymają też działania na rzecz różnorodności biologicznej i ekosystemów, a także przedsięwzięcia służące wzmocnieniu monitoringu środowiska i działań kontrolnych.

Oficjalny serwis internetowy: www.eog.gov.pl

131 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Działania środowiskowe wdrażane będą przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: www.nfosigw.gov.pl

8.1.4.3 Środki Unii Europejskiej w latach 2014-2020 Na ukończeniu jest wdrażanie programów operacyjnych związanych z alokacją środków Unii Europejskiej w okresie programowania 2007-2013 w tym sensie, iż zasadnicze konkursy na najważniejsze (czyt. najdroższe) działania infrastrukturalne w dziedzinie ochrony środowiska zostały zakończone (aczkolwiek oczywiście trwa wydatkowanie środków, które potrwa do 2015 r.). Powstanie realnych możliwości ubiegania się o środki UE w latach 2014-2020 wymaga szeregu działań organizacyjnych, których uwieńczeniem będzie przedstawienie konkretnych procedur wdrażania. Na obecnym etapie ważnym jest bieżące monitorowanie kluczowych serwerów internetowych instytucji publicznych i finansowych, w szczególności oficjalnej strony Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego.

8.1.5 Nakłady na realizację zadań Programu i proponowane źródła ich finansowania W ramach każdego z analizowanych kierunków ochrony środowiska oszacowano wartość nakładów finansowych związanych z realizacją zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Odpowiednie zestawienia (harmonogramy) dla tych przedsięwzięć, oprócz parametrów „cenowo-terminowych”, wskazują podmiot/podmioty odpowiedzialne za wdrożenie – a zatem i finansowanie konkretnych działań. Ogólnie rzecz ujmując, można wydzielić trzy grupy przedsięwzięć – wg kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych:  zadania finansowane bezpośrednio ze środków będących w dyspozycji powiatu łobeskiego (środków budżetowych powiatu),  zadania finansowane przez osoby prywatne, podmioty komercyjne, różnego rodzaju organizacje i inne podmioty instytucjonalne,  zadania finansowane przez jednostki samorządu terytorialnego (gminy) wchodzące w skład powiatu łobeskiego. Dokonany podział stanowi odzwierciedlenie kryterium odpowiedzialności za realizację przedsięwzięcia, tj. zadań własnych, zadań koordynowanych oraz zaleceń dla gmin wchodzących w skład powiatu. Obecnie zestawione zostaną łączne wartości wydatków inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w ramach kierunków ochrony środowiska – z uwzględnieniem kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych.

132 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Tabela 27 Zbiorcze zestawienie wydatków na realizację przedsięwzięć w poszczególnych kierunkach ochrony środowiska

Zalecenia Zadania dla gmin Zadania własne OGÓŁEM koordynowane powiatu łobeskiego Lp. Wyszczególnienie

Wartość Wartość Wartość Wartość [tys. Udział [tys. Udział [tys. Udział [tys. Udział PLN] PLN] PLN] PLN]

1. Ochrona przyrody 250 0,33% 1 610 0,29% 1 375 3,93% 3 235 0,49% 2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 110 0,14% 11 700 2,14% 0 0,00% 11 810 1,79% Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed 3. 200 0,26% 800 0,15% 80,00 0,23% 1 080 0,16% powodzią i suszą 4. Ochrona powierzchni ziemi i gleb 0,00% 0,00% 50 0,143% 50 0,008% 5. Ochrona zasobów kopalin 20 0,03% 0 0,00% 30 0,09% 50 0,01% 6. Ochrona powietrza 0,00% 0 0,00% 30 159 86,22% 30 159 4,58% 7. Ochrona wód 75 850 99,14% 531553 97,20% 2 223,69 6,36% 609 627 92,59% 8. Gospodarka odpadami 60 0,08% 0,00% 60 0,17% 120 0,02% 9. Ochrona przed hałasem 16 0,02% 840 0,15% 500 1,43% 1 356 0,21% Ochrona przed promieniowaniem 10. 0,00% 390 0,07% 500 1,43% 890 0,14% elektromagnetycznym 11. Poważne awarie 5 0,01% 0,00% 0,00% 0,00%

12. OGÓŁEM 76 511 100,00% 546 893 100,00% 34 978 100,00% 658 382 100,00%

Źródło: opracowanie własne

133 Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Przedstawione zestawienie wskazuje, że o ile koszty zadań własnych i zadań koordynowanych rozkładają się względem siebie w miarę równomiernie, o tyle wydatki gminne w tym względzie wyraźnie dominują (zadania własne stanowią ok. 60% wartości zadań gminnych). Pomimo zatem faktu, iż to od gmin powiatu łobeskiego zależeć będzie tak naprawdę tempo i zakres zmian na rzecz ochrony środowiska, to jednak powiat– jako samodzielna jednostka samorządu terytorialnego – pozostaje bez możliwości szerszego wpływu na wdrożenie większości zaplanowanych rozwiązań. Głównym narzędziem stymulowania odpowiednich postaw wśród gmin będą zachęty ekonomiczne (np. dofinansowanie działań w zakresie edukacji ekologicznej bądź programów związanych z odnawialnymi źródłami energii) a nie nakazy czy zakazy administracyjne. Drugą istotną kwestią jest to, iż istnieją obszary (kierunki) ochrony środowiska, które są zdecydowanie bardziej „kapitałochłonne” niż inne. Zatem sposób ich finansowania może zależeć od możliwości ich odpowiedniego zgrupowania.

8.1.6 Kierunki działań w zakresie współfinansowania zadań „pozostałych” Pomimo, iż zadania „pozostałe” stanowią tylko niecałe 3% zaplanowanych wydatków na zadania własne, to jednak stanowią najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną tematycznie grupę. Poszukiwania dla nich zewnętrznych źródeł współfinansowania należy rozpocząć od analizy listy zadań priorytetowych oraz zasad dofinansowania w danym roku WFOŚiGW w Szczecinie. Jest to w wielu przypadkach jedyne dostępne – a zarazem gwarantujące skuteczne wdrożenie projektu – źródło zewnętrznego wsparcia przedsięwzięć4. Ponadto warto na bieżąco analizować dane i informacje w zakresie realizacji programów operacyjnych w ramach okresu programowania UE 2014-2020.

8.1.7 Wpływ wydatków programowych na sytuację finansową budżetu Powiatu Zazwyczaj ocena wpływu określonych działań na sytuację budżetową jednostki samorządu terytorialnego polega na „nałożeniu” nowych zadań na dotychczasową prognozę finansową (bez programu). Dotyczy to zarówno wydatków, jak i zadłużenia czy dochodów z tytułu uzyskania środków preferencyjnych. Pomimo, że we wstępie rozdziału podkreślono przyjęcie takiej metodyki, to jednak w przypadku przedmiotowego programu operacja taka nie jest konieczna ponieważ:  szereg zadań, przede wszystkim kosztownych prac infrastrukturalnych, znalazło już swoje odzwierciedlenie w wieloletniej prognozie finansowej ponieważ wiążą się z infrastrukturą drogową (ochrona powietrza poprzez modernizację układu transportowego nie jest celem jedynym); dodanie zadań programu spowodowałoby w wielu przypadkach zdublowanie kwot,  zadania nie wykazane dotychczas w WPF wiążą się z relatywnie niewielkimi nakładami, bez praktycznego wpływu na sytuację budżetową. Podsumowując, realizacja zadań programu nie zmienia diametralnie sytuacji finansowej budżetu Powiatu Łobeskiego.

4 Przykładem mogą być zadania z zakresu edukacji ekologicznej, gdzie beneficjent może liczyć na wsparcie bezzwrotne (dotacyjne) WFOŚiGW nawet do 100% wydatków kwalifikowanych.

134

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

9. SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO

Instrumentami wspomagającymi realizację Programu Ochrony Środowiska są elementy polityki ekologicznej oraz zasady zarządzania środowiskiem. Wynikają one z obowiązków i kompetencji organów powiatu i gminy. Narzędziem, które koordynuje i spina w jedną całość działania związane z ochroną środowiska jest Program Ochrony Środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniają się do zacieśniania współpracy gmin należących do powiatu, instytucji i organizacji działających na jego terenie. Wszystkie te działania przyczyniają się do większej skuteczności i efektywności wdrażania zapisów zawartych w Programie. Z tej przyczyny procedura wdrażania i realizacji Programu powinna zostać jasno i czytelnie przedstawiona, tak by instytucje i organizacje działające w szeroko pojętej ochronie środowiska miały możliwość weryfikacji realizacji zestawionych w Programie celów i zadań środowiskowych. Kolejnym cennym narzędziem do realizacji Programu jest zdobycie źródeł finansowania. Aby zapewnić sprawne funkcjonowanie zarządzania trzeba pamiętać o zasadzie zrównoważonego rozwoju i zapewnieniu sprawnych rozwiązań organizacyjnych nie tylko związanych z ochroną środowiska. Niezbędne jest by w procesie wdrażania Programu Ochrony Środowiska wzięły udział przedsiębiorstwa i instytucje różnych profili gospodarki oraz różnych sfer życia społecznego, wynikiem, czego możliwa będzie realizacja Programu, a także zachowanie ładu gospodarczego, społecznego i ekologicznego.

9.1 Instrumenty polityki ochrony środowiska Instrumentarium służące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw, wśród których najważniejsze to ustawy:  Prawo ochrony środowiska,  Prawo wodne,  O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,  O ochronie przyrody,  O odpadach,  Prawo geologiczne i górnicze,  Prawo budowlane. Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze;  prawnym – wszystkie uwarunkowania prawne i ustalenia wynikające z przepisów szeroko pojętej ochrony środowiska,  finansowym – zarządzanie projektami i inwestycjami związane jest z dostępnością i zaangażowaniem środków finansowych,  instrumenty prawno - administracyjne - (np. Polityka Ekologiczna Państwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska),  społecznym – uwarunkowania związane mieszkańcami i ich akceptacją czy sprzeciwami dotyczącymi poszczególnych inwestycji w zakresie ochrony środowiska,  instrumenty o charakterze strukturalnym - (systemy zintegrowanego zarządzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe).

9.2 System Zarządzania Środowiskowego na obszarze powiatu łobeskiego System Zarządzania Środowiskowego umożliwia systematyczną kontrolę i ocenę oddziaływania organizacji na środowisko oraz podejmowanie działań dla poprawy stanu środowiska. Wprowadzenie Systemu Zarządzania Środowiskowego w Starostwie Powiatowym w Łobzie polegałoby na:  Wyznaczeniu właściwej Polityki Środowiskowej Polityka Środowiskowa organizacji jest fundamentem Systemu Zarządzania Środowiskowego, która stanowi ramy do ustalania i przeglądu celów i zadań środowiskowych. Kierownictwo organizacji jest odpowiedzialne za wdrażanie polityki. Polityka środowiskowa Powiatu Łobeskiego powinna uwzględniać:

135

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

o misję organizacji, o wymagania zainteresowanych stron oraz komunikowanie się z nimi, o ciągłe doskonalenie, o zapobieganie zanieczyszczeniom, o specyficzne warunki lokalne i regionalne, o zgodność z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska oraz z innymi wymaganiami prawnymi, które dotyczą organizacji, o koordynację z istniejącą polityką (np. Polityka jakości), o udostępnienie polityki publicznie.  Zidentyfikowaniu aspektów środowiskowych związanych z działalnością i usługami powiatu, Wskaźniki oceny efektywności działalności środowiskowej mogą być, np.: efektywność wykorzystania materiałów i energii, procent powtórnie wykorzystanych odpadów (np. makulatury).  Wyznaczeniu celów i zadań środowiskowych w oparciu o znaczące aspekty środowiskowe i Politykę Środowiskową, Po ustaleniu celów i zadań organizacja określa dla nich mierzalne wskaźniki. Wskaźniki te mogą być podstawą do oceny efektów działalności środowiskowej. Organizacja ustanawia i utrzymuje udokumentowane cele i zadania środowiskowe dla każdej służby oraz na odpowiednim szczeblu wewnątrz organizacji.  Opracowaniu Programu Zarządzania Środowiskowego. Program Zarządzania Środowiskowego przydziela odpowiedzialnością realizację wyznaczonych celów i zadań środowiskowych konkretnym osobom lub odpowiedniemu szczeblowi organizacji, określa środki i terminy, w których cele i zadania środowiskowe są realizowane.

9.3 Monitoring środowiska Istotnym elementem prawnym ochrony środowiska jest monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Działania monitorujące stan środowiska przeprowadzane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska między innymi przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska i Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Monitoring prowadzony jest zarówno, jako badania, jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Do podstawowych zadań państwowego monitoringu środowiska należy dostarczanie informacji o:  aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska,  ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska,  dynamice antropogenicznych przemian środowiska przyrodniczego  przewidywanych skutkach użytkowania środowiska. Celem monitoringu powietrza jest:  wielkości stężeń zanieczyszczeń, które są podstawą długotrwałych działań prowadzących do zmniejszenia zanieczyszczeń,  bieżąca kontrola stopnia zanieczyszczenia oraz sygnalizowanie zagrożeń w wypadku wystąpienia stężeń przekraczających wartości dopuszczalne. Monitoring powierzchni ziemi (gleby) zajmuje się badaniem i oceną stanu biologicznie czynnej powierzchni ziemi w powiązaniu z czynnikami powodującymi jej degradację, np. górniczą eksploatacją surowców, składowaniem odpadów lub chemizacją produkcji rolnej i leśnej. Celem monitoringu gleb jest śledzenie zmian różnych cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Celem sieci obserwacyjnej wód powierzchniowych i podziemnych jest systematyczna rejestracja stanu wód i ich zmian pod wpływem czynników zewnętrznych oraz składu chemicznego wód ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich zanieczyszczenia. Ważnym uzupełnieniem monitoringu środowiska są pomiary ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska, np.

136

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 wielkości emisji pyłów i gazów do atmosfery,  ilość i skład ścieków odprowadzanych do wód,  nagromadzenia i charakterystyki odpadów. Wyniki monitoringu pozwalają na dokonanie oceny wpływu działalności człowieka na poszczególne komponenty środowiska. Generalnie do oceny realizacji założonych celów w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego proponuje się pozyskiwać dane do monitoringu i poprzez:  ankietyzacja gmin powiatu,  kontrole własne,  kontrole WIOŚ,  korzystanie z sieci monitoringu środowiska,  zbieranie informacji i kontakty z instytucjami i przedsiębiorcami wyspecjalizowanymi w zakresie ochrony środowiska. Przy wyborze wskaźników zestawionych w powyżej uwzględniono możliwość monitorowania stopnia realizacji i efektów wdrażania Programu Ochrony Środowiska w Powiecie Łobeskim. W czasie realizacji postanowień Programu Ochrony Środowiska i opracowywania raportów istnieje możliwość korygowania zaprojektowanego zestawu wskaźników w zależności od bieżących potrzeb. Dane analizowane na bieżąco pozwolą na rozpoznanie trudności i ewentualnych opóźnień w realizacji konkretnych przedsięwzięć, szczególnie inwestycyjnych oraz na ocenę zaangażowania poszczególnych ogniw odpowiedzialnych za ich wykonanie. Elementem wspomagającym system sprawozdawczości oparty na wskaźnikach środowiskowych może być komputerowy system ochrony środowiska. Jest on nie tylko narzędziem do gromadzenia informacji dotyczących ochrony wód, ochrony powietrza, czy gospodarowania odpadami, ale również bardzo użytecznym narzędziem dla potrzeb kontroli i kształtowania przyszłościowych rozwiązań w zakresie ochrony środowiska. Właściwe ukierunkowanie systemu przepływu informacji z przedsiębiorstw do bazy, w celu stałego uaktualniania danych, a także obserwacja zachodzących zmian, będą dawały aktualny obraz skuteczności wdrażania i stopnia realizacji w czasie, zamierzonych w programie celów. Natomiast aktualizacja danych oraz opracowanie raportów z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla powiatu łobeskiego (w cyklach dwuletnich) stworzą korzystne warunki do prowadzenia stałej kontroli nad stanem wszystkich komponentów środowiskowych.

Kompetencje Ustawy określają narzędzia prawne wykorzystywane dla realizacji zadań w dziedzinie ochrony środowiska, jak również nakładają na organy administracji samorządowej obowiązki w tym zakresie. Organami ochrony środowiska w myśl art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska są:  wójt, burmistrz lub prezydent miasta,  starosta,  sejmik województwa,  marszałek województwa,  wojewoda,  minister właściwy do spraw środowiska.

9.4 Struktura zarządzania Programem Struktura zarządzania środowiskiem określona w aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020 będzie kontynuacją tej przedstawionej we wcześniejszym Programie Ochrony Środowiska i wdrażanej już od 2004 roku. W dalszym ciągu nadrzędnym celem będzie powiązanie wdrażania programu w połączeniu z zarządzaniem środowiskiem na obszarze powiatu łobeskiego Zarządzanie środowiskiem opiera się na podstawowych zasadach polityki ekologicznej.

137

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne, tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. Stąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są:  wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska,  ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,  zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii,  dalsza poprawa, jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski,  ochrona klimatu. System zarządzania realizujący cele ekologiczne powinien opierać działania na następujących zasadach polityki ekologicznej:  zasada prewencji (zapobiegania przyszłym problemom) i oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych,  zasada likwidacji aktualnych problemów i zasada "zanieczyszczający płaci",  zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi odpowiedzialność grup zadaniowych,  zasada regionalizmu,  zasada subsydiarności (pomocniczości),  zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej,  zasada uspołecznienia polityki ochrony środowiska, Na przestrzeni lat zasady te stały się powszechnie akceptowane i stosowane nie tylko w krajach lepiej rozwiniętych, ale i w Polsce. Jednocześnie podtrzymuje się założenia wynikające z istoty koncepcji zrównoważonego rozwoju:  nieodnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane w takim zakresie, w jakim istnieje możliwość ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi,  odnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane tylko w zakresie nie przekraczającym stopnia ich odnawialności,  chłonność środowiska nie powinna być w żadnym zakresie przekroczona,  różnorodność biologiczna środowiska nie powinna maleć. Zarządzanie środowiskiem nadal odbywa się poprzez zarządzanie nim na każdym szczeblu, lokalnym, regionalnym i krajowym. W powiecie łobeskim zarządzanie dotyczy działań własnych (podejmowanych przez Powiat) oraz działań poszczególnych gmin, ważnych w skali powiatu, a także jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Ponadto administracja publiczna województwa również w ramach swoich obowiązków i kompetencji realizuje zadania związane z zarządzaniem środowiskiem w powiecie. Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się także z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez:  dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,  porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń,  modernizację technologii,  eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska  instalowanie urządzeń ochrony środowiska,  stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez racjonalne planowanie przestrzenne,

138

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska. Zarządy województw, powiatów i gmin sporządzają programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, ale także w celu dokonania szczegółowych i spiętych w jedna całość zapisów dotyczących planowanych przedsięwzięć do realizacji na danym terenie w krótkiej i długiej perspektywie czasowej. Dzięki tym zapisom niejednokrotnie możliwe jest pozyskanie dofinansowania na realizację przedmiotowych inwestycji. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, gdyż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Powiaty opiniują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, dzięki czemu mają wpływa na ostateczny kształt tej dokumentacji. Samorząd powiatowy określa również strategię rozwoju powiatu, na którą składa się m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Ustawowy jest również obowiązek uchwalenia powiatowego programu ochrony środowiska, sporządzania raportów i aktualizacji. Zarządy Gmin także maja ustawowy obowiązek opracowania i uchwalania Programów ochrony środowiska ich aktualizacji w czteroletnich cyklach a także wykonywania raportów z ich realizacji w dwuletnich cyklach. Programy gminne są powiązane z programami wyższych szczebli, są spójne z powiatowym i wojewódzkim. Raporty wykonywane, co 2 lata przyczyniają się do kontroli stanu wdrożenia i realizacji programów. Każda inwestycja oddziałująca na środowisko musi być zlokalizowana na terenie, opisanym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nadającym się pod daną działalność. Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

9.5 Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska dla powiatu łobeskiego Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska na poziomie Powiatu związane jest z potrzebą oddzielenia zarządzania środowiskiem i wydzielenia go, jako odrębnego niezbędnego celu do realizacji. W procesie wdrażania zapisów Programu będą uczestniczyć nie tylko jednostki bezpośrednio zaangażowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to również podmioty uczestniczące w zarządzaniu programem, czyli jednostki administracji samorządowej, jednostki udzielające dofinansowania oraz spółki komunalne. Ważną rolę we wdrażaniu Programu mają wszystkie podmioty realizujące zadania zapisane w Programie, zarówno te własne, czyli Powiatu Łobeskiego, jak i koordynowane, do których zaliczamy zakłady przemysłowe i produkcyjne, Nadleśnictwa, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Zarząd Dróg Wojewódzkich, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, a także gminy należące do powiatu. W każdej fazie wdrażania programu uczestniczą mieszkańcy, są grupą, która bezpośrednio wykorzystuje produkty wynikające z realizacji postanowień programu. (np. sieć kanalizacji sanitarnej, zmodernizowana droga czy akcja ekologiczna). Warunkiem prawidłowego wdrożenia programu jest stosowanie zasad:  współdziałania,  wzajemnej wymiany informacji,  otwartości i przejrzystości w stosunku do współuczestniczących w realizacji programu. Zasadne jest ze względu na wiele obowiązków i zadań pojawiających się na każdym etapie wdrażania programu określenie możliwości rozłożenia środków i obowiązków na poszczególnych wykonawców programu. Dzięki partnerstwie i współdziałaniu jednostek zaangażowanych w Program zostaną pozyskane środki finansowe i osiągnięte zamierzone efekty. Często duże znaczenie ma wykorzystanie doświadczeń sąsiednich jednostek administracyjnych, które wcześniej wdrażały na swoim obszarze Program. Partnerstwo w połączeniu z wymianą doświadczeń może stać się początkiem współpracy na szczeblu nie tylko lokalnym, ale także regionalnym.

139

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Podstawową zasadą w realizacji zapisów Programu Ochrony Środowiska jest prawidłowe i właściwe wykonywanie zadań własnych przez poszczególne jednostki świadome własnej roli we wdrażaniu i odpowiedzialne za swoje uczestnictwo w Programie. Najważniejsza i główna odpowiedzialność za prawidłowe wdrożenia spoczywa na Zarządzie Powiatu, który składa Radzie Powiatu raporty z wykonania Programu. Zarząd współdziała z organami administracji samorządowej wojewódzkiej oraz samorządami gminnymi, które dysponują narzędziami wynikającym z ich kompetencji. Wojewoda dysponuje narzędziem prawnym umożliwiającym ograniczania korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez WFOSiGW w Szczecinie). Powiatowy Inspektor Sanitarny przedkładają Radzie Powiatu sprawozdania roczne. Okresowo odbywają się posiedzenia komisji tematycznych, na których prezentowane są sprawozdania z działalności w zakresie ochrony środowiska, edukacji, inwestycji czy promocji na terenie powiatu. Ponadto Zarząd Powiatu współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji, których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (Inspektor Sanitarny, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), prowadzą monitoring wód (Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej). Cenna jest stała kontrola i bieżący nadzór procesu wdrażania aktualizacji programu, zapoznawania się z okresowymi raportami nt. wykonania zadań i uzyskanych efektów ekologicznych. Ponadto ważnym jest uzyskanie porozumienia i płaszczyzny współpracy pomiędzy instytucjami i mieszkańcami na drodze do osiągania celów Programu. Przedstawiciele różnych grup zawodowych, instytucji i społeczeństwa zaangażowanych w realizację Programu będą mieli różne poglądy nt. realizacji celów Programu i konkretnych przedsięwzięć. Istnieje, zatem potrzeba stworzenia obiektywnych warunków uzgadniania współpracy w realizacji zadań programu i udziału we wdrażaniu Programu. Wypracowane wspólnej strategii działania i procedur w realizacji programu przyczynia się do wzajemnej zgodnej, z obustronnymi korzyściami współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Dzięki tym działaniom etap planowania i zarządzania programem staje się jasny i zrozumiały na tyle, że pewne działania stając się rutyną, powodują samoistne powtarzanie się dobrych rozwiązań wytwarzając mechanizmy samoregulacji.

140

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

10. Streszczenie w języku niespecjalistycznym

Przedmiotem niniejszego opracowania jest zaktualizowanie wykonanej w 2008 roku dokumentacji pn.: "Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016”. Zakresem opracowania objęto:  cele ekologiczne;  priorytety ekologiczne;  poziomy celów długoterminowych;  rodzaj i harmonogram działań proekologicznych;  środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporządzania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska (POŚ) została przyjęta tak by była zgodna z przyjętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Wytyczne „…mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska”. Dokument ten podkreśla, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa”. Aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020” opracowana została z uwzględnieniem układu strukturalnego „Wytycznych...” i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie:  racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych,  poprawa jakości środowiska,  narzędzia i instrumenty realizacji programu,  harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu,  kontrola realizacji programu. Program Ochrony Środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020 zawiera takie elementy jak:  OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO o Ochrona przyrody i krajobrazu, o Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, o Ochrona powierzchni ziemi, o Ochrona zasobów kopalin,  ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII o Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, o Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, o Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy,  ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO o Jakość wód, o Zanieczyszczenie powietrza, o Gospodarka odpadami, o Poważne awarie, o Oddziaływanie hałasu, o Oddziaływanie pól elektromagnetycznych. Struktura Aktualizacji Programu obejmuje:  Omówienie kierunków ochrony środowiska w poszczególnych gminach i w całym powiecie w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego.

141

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 Ocenę stanu umożliwia identyfikację potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osiągnięty po zrealizowaniu zaproponowanych zadań stanowiących zarówno zadania Powiatu Łobeskiego, Gmin należących do powiatu, a także instytucji i podmiotów działających na analizowanym terenie. Dowodów osiągania stanu docelowego dostarczać będzie ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (według ustawy, co 2 lata) w formie Raportu z Realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego. Dla każdego kierunku działań utworzony został harmonogram realizacji zadań. Zawiera on wykaz zadań własnych - powiatowych, czyli finansowanych w większości ze środków własnych i koordynowanych, czyli takie, które realizowane są na terenie powiatu łobeskiego, ale nie koniecznie ze środków będących we władaniu powiatu. Zadania te będą realizowane często bez zaangażowania środków finansowych powiatu przez przedsiębiorstwa działające na obszarze powiatu czy mieszkańców. Harmonogram określa terminy i jednostki odpowiedzialne za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsięwzięć a także jednostkami pełniącymi funkcję partnerujących w realizacji tych zadań. Harmonogramy pomagają w realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Powiatu Łobeskiego. Aktualizacja programu to przede wszystkim przedstawienie zadań, które zostaną zrealizowane w najbliższych 8 latach w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego powiatu i tworzenia podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Planowane nakłady na realizację zadań własnych powiatu w latach 2013- 2020 na ochronę środowiska szacuje się na około 76 mln zł. Największe środki planowane są na zadania gmin związanych z ochroną gospodarki wodno - ściekową (0,5 mln). Aktualizacja Programu zawiera omówienie uwarunkowań finansowych Powiatu Łobeskiego. Na podstawie budżetów powiatu z ostatnich lat i planu budżetu na rok 2013 i szacunkowych kosztów zaproponowanych zadań nakreślono ogólną sytuację finansową Powiatu, przeprowadzono prognozę budżetową oraz przeanalizowano możliwości Powiatu w zakresie realizacji najważniejszych zadań. Analiza ta pokazuje jak duże powinno być zaangażowanie środków finansowych pochodzących z zewnątrz na realizację zaplanowanych działań. Zostały przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania. Dzięki wyznaczeniu i identyfikacji problemów możliwe jest określenie celów, do jakich należy dążyć w ciągu najbliższych 8 lat wdrażania programu. Najważniejszymi problemami ekologicznymi na terenie powiatu łobeskiego są:  niska emisja,  zły stan dróg na terenie powiatu,  nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa,  niska świadomość ekologiczna mieszkańców. Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie powiatu łobeskiego w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane są działania dążące do poprawy czystości atmosfery. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego powiat realizuje na bieżąco zadania polegające na termomodernizacji budynków będących w jego zarządzie. Natomiast gminy we własnym zakresie przeprowadzają działania w budynkach komunalnych, polegające na zmniejszeniu zapotrzebowania na energię i paliwa. Są to głównie działania polegające na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej, dociepleniu dachów, ścian zewnętrznych, a także wymiana instalacji i źródła ciepła. Gminy także w miarę możliwości finansowych starają się modernizować budynki komunalne w celu ograniczenia strat ciepła oraz ograniczenie ilości spalanych paliw. W celu zmniejszenie zanieczyszczeń liniowych planuje się kontynuacje działań związanych z modernizacją dróg powiatowych i gminnych. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, niezbędna jest likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren powiatu, niezwykle ważnym w tym zakresie zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. W niektórych zakładach przemysłowych wprowadzane są technologie ograniczające ilość zużywanej wody w innych powinno się promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych, itp. W rolnictwie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno doprowadzić ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników.

142

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

W tym celu należy prowadzić działania w kierunku:  rozbudowy i modernizacji istniejących oczyszczalni ścieków,  budowy nowych oczyszczalni ścieków,  modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków kanalizacji,  modernizacji istniejących i budowy nowych ujęć i stacji uzdatniania wody,  modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków sieci wodociągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). W ramach programu planuje się, że w ciągu 8 najbliższych lat na terenie powiatu łobeskiego zostaną zrealizowane także z udziałem środków finansowych unijnych zadania o wartości ponad 2,3 mln złotych, będą to przede wszystkim przebudowy, modernizacje i remonty dróg powiatowych i gminnych. Na ten cel planuje się przeznaczyć około 1,3 mln złotych. Nie bez znaczenia są także inwestycje w zakresie sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, na ten cel w najbliższych latach gminy planują przeznaczyć około 22% wszystkich wydatków opisanych niniejszym opracowaniem, jest to ponad 127 mln złotych. W zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo ważnym celem do realizacji jest racjonalne gospodarowanie zasobami glebowymi i ich ochrona przed degradacją. Cel ten osiągnąć można przez właściwą gospodarkę rolną dostosowaną do panujących warunków glebowych i ukształtowania terenu. Lokalizacja złóż kopalin jest trwałym elementem obrazu przestrzennego każdego regionu, w związku z tym obiekty te powinny stanowić repery dla sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego. Podejmując eksploatację należy mieć na uwadze, iż kopaliny są szczególnym zasobem przyrodniczym, który jest nieodnawialny, a jego występowanie jest związane z określonym miejscem. Zatem ochrona udokumentowanych złóż kopalin, jak i stwierdzonych obszarów perspektywicznych ich wystąpień jest szczególnie ważna. Zadaniem przyczyniającym się do ograniczenia zanieczyszczenia gleb nawozami mineralnymi jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin dokonywana przez samych rolników. Badanie poziomu pH i zawartości metali ciężkich daje możliwość porównania wyników i określenia, w jakim kierunku zmierza stan środowiska. Na terenie powiatu łobeskiego występują obszary, na których hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny. Są to głównie centra miast, istotnym źródłem hałasu są drogi wojewódzkie, a także krajowe przebiegające przez obszar powiatu. Bardzo ważnym elementem i celem krótkoterminowym w zakresie ochrony przed hałasem jest:  ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych,  niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji.  ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej W zakresie ochrony przyrody najwyższy poziom walorów przyrodniczych na terenie powiatu łobeskiego wyznaczają obszary NATURA 2000. Dla ochrony całości dziedzictwa przyrodniczego powiatu oraz kształtowania systemu terenów zieleni należy podjąć następujące zadania:  Współpraca z samorządami gminnymi w zakresie wdrażania obszarów i obiektów chronionych istniejących i projektowanych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody, w tym obszarów na styku sąsiadujących gmin, bądź gmin powiatu i powiatów sąsiednich;  Prowadzenie ewidencji indywidualnych form ochrony przyrody (we współdziałaniu z Regionalnym Konserwatorem Przyrody);  Udział w tworzeniu „dynamicznego i nowoczesnego modelu” ekosystemowej i siedliskowej ochrony środowiska przyrodniczego poprzez zachowanie ciągłości „węzłów”, „korytarzy” i „łączników” ekologicznych, zwłaszcza w obrębie równoleżnikowego systemu dolin cieków wodnych oraz kompleksów leśnych,  Koordynacja i dalszy rozwój sieci tras i ścieżek rowerowych,  Wsparcie organizacyjne rekultywacji i rewitalizacji przeobrażonych i zdegradowanych terenów poeksploatacyjnych,

143

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

 Poszukiwanie w miarę bezkolizyjnego współistnienia priorytetowych inwestycji gospodarczych dla powiatu łobeskiego z wykazanymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi terenów przyległych. Lasy Nadleśnictw na terenie powiatu w przeważającej części wchodzą w obszary chronione, co ukierunkowuje działania administracji Lasów Państwowych do dążenia do uzyskania „proekologicznego modelu” gospodarki leśnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki leśnej. Praktycznie dotyczy to bieżącej realizacji zapisów planów urządzania lasów nadleśnictw oraz „Programów ochrony przyrody”, zsynchronizowanych z cyklem 10-letniego okresu obowiązywania planów. Renaturalizacja lasów na terenie powiatu powinna wiązać się z dostosowaniem składu gatunkowego wprowadzanych drzewostanów do charakteru siedlisk. Właściwa współpraca nadleśnictw z różnymi podmiotami gospodarczymi zainteresowanymi zagospodarowaniem i użytkowaniem turystycznym lasów, wymaga, a w przyszłości w coraz większym stopniu wymagać będzie, systematycznej koordynacji działań. Działania te winny być oparte przede wszystkim na promocji walorów turystycznych regionu. Priorytetem podstawowym gospodarki leśnej, niezmiennym dla lasów w powiecie, jest utrzymanie ciągłości i trwałości lasu oraz wdrażanie wielofunkcyjnego modelu gospodarki leśnej. Koszty, które należy ponieść na zapewnienie realizacji tego priorytetu, będą różne, a zależeć będą w głównej mierze od uwarunkowań przyrodniczych, aktualnego stanu lasu oraz prognozowania i ograniczania skutków zagrożenia. Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie dbania o środowisko to cenne i długoterminowe zadanie, które niejednokrotnie trzeba prowadzić na bieżąco i nieustająco. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców powiatu łobeskiego w sferze konsumpcji, a także ochrony powietrza, gospodarki wodnej oraz postępowania z odpadami. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonych działań na rzecz ekologizacji, co zapewni ograniczenia niskiej emisji, zmniejszenie ładunku zrzutu ścieków surowych do rzek i potoków a także pozyskanie większej surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowisko. Realizacja zadań zaproponowanych w niniejszej aktualizacji przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności powiatu łobeskiego, polepszenia warunków życia i zdrowia mieszkańców, inwestowania przez przedsiębiorców a także poprawy jakości walorów środowiskowych i skuteczniejszej ochrony terenów prawnie chronionych oraz tych o walorach rekreacyjno -wypoczynkowych.

144

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

Wykaz użytych skrótów: APGO – Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami B(a)P – benzo(a)piren, b.d. – brak danych,

BZT5 – Pięciodniowe biologiczne zapotrzebowanie na tlen,

C6H6 – benzen, ChZT – Chemiczne zapotrzebowanie na tlen, CNG - (ang. Compressed Natural Gas) - gaz ziemny w postaci sprężonej do ciśnienia 20-25 MPa, CO – tlenek węgla,

CO2 – dwutlenek węgla, DN – nominalna średnica zewnętrzna, DSM – techniki zarządzania popytem, GJ, kWh, MWh – jednostka pracy, energii oraz ciepła (0,001 MWh = 1 kWh = 1*1000*W*60*60*s = 3 600 000 Ws = 3 600 000 J = 3 600 MJ = 3,6 GJ), GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych, HC, HCal, HCar – węglowodory, JCWP – Jednolite części wód podziemnych, KPGO 2010 – Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, KPOŚ – Krajowy Plan Oczyszczania Ścieków, kV – jednostka napięcia, Mg – jednostka masy (tony), MPa - jednostka ciśnienia - megapaskal (106 Pa), MPOP – Miejskiego Programu Ochrony Powietrza, MW – jednostka mocy cieplnej, NN – najwyższe napięcie, nN – niskie napięcie, NOx- tlenki azotu , Pb – ołów, PGO – Plan Gospodarki Odpadami, PM10 – cząstki pyłu zawieszonego o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, PONE – Program Ograniczenia Niskiej Emisji, POP – Program Ochrony Powietrza, PREP - Plan Redukcji Emisji Przemysłowych, Qnom – przepustowość nominalna, SN – średnie napięcie, SOx – tlenki siarki, SRP – Stacja Redukcyjno Pomiarowa, TSP – pył ogółem, UPWP – Użytkowy Poziom Wód Podziemnych, WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, WN – wysokie napięcie,

145

Program ochrony środowiska dla powiatu łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020

WR-5 – oznaczenie kotła wodnego rusztowego, ciepłowniczego o mocy cieplnej na wyjściu wynoszącej 5 Gcal/h (1 Gcal/h = 1,163 MW),

146