Steltkluut Zomer 2014

Colofon Inhoud

De Steltkluut Steltkluut Uitgave van Natuurbeschermingsvereni- In de schijnwerper 2 ging “De Steltkluut” verschijnt 4x per jaar. Overname is toegestaan, mits bronvermel- VELT Ecologisch leven en tuinieren 3 ding. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de Waarnemingen 4 - 5 inhoud van hun artikelen. Wasbeer en wasbeerhond 6 - 8 Contributie 2014 Boommarter een nieuwe soort ... 8 -9 De contributie bedraagt € 20,00. Planologie 10 colofon / inhoud Betalingen op rekeningnummer Iban: NL81 RABO 0136605540EUR (On)kruiden op je bord 11 Bic: RABONL2U Aardappels aan de bomen 12 - 13 t.n.v. Natuurbechermingsvereniging De Steltkluut Er wordt wat afgeteld 14 - 15 Agenda 16 - 17 Adresgegevens: t Stekkertje Postbus 319, 4530 AH Terneuzen www.steltkluut.nl Wat zijn seizoenen? 1 [email protected] Babydieren top 3 en van spelen .... 2 Koekoek, koekoek, ... 3 Gemier 4 - 5 Contactadressen Werkgroepen Versieren of ruzie maken? 6 Planologie Natuurspeeltuin “De Boomhut” 7 A. Paauwe G.v.d. Nissestraat 48, 4543 AE Zaamslag Bestuur: Vogels A. Paauwe, voorzitter A. Wieland [email protected] Liniestraat 13, 4561 ZS Hulst L. Calle, secretaris 0114-317026 [email protected] Landschapsbeheer W. Wisse, penningmeester B. de Maat [email protected] 06-53559422 Leden K. Rijk, Planten R. Kregting, P. Maas P. Calle Rembrandtlaan 11, 4532 HP Terneuzen 0115-617004 Redactie: [email protected] Insecten J. de Bakker Website: [email protected] Past. Willemsstraat 5, 4586 AJ Lamswaarde B. de Maat 0114-690482 Excursies: [email protected] Jeugd M. Spruyt Verenigingsruimte: Notendijksepad 2, 4583 SZ Terhole Walstraat 7, 4531 ED Terneuzen 0114-314280 0115-61 74 16 [email protected] openingstijden: woensdag 10:30-17:00 uur zaterdag 10:30-16:00 uur

ISSN 1875-1385

Uiterste inleverdatum voor de kopij: 01-08-2014 & Layout: Ontwerp 2014 1

De Steltkluut De 2 schijnwerper

Foto: Stijn Maas verkeerde beeld van “terreinen met Er isweldegebruik erg eenshet belangrijk. het gebiedaankan. Voor onsisrecreatief me naar eenevenwicht tussendevraag en wat moet ikziente regelen. Danzoek iksteeds met deterreinen van Staatsbosbeheer. Dat en Recreatie. Veel mensenwillen vaak iets verantwoordelijk voor Voorlichting, Publiek of zes. Hetbevalt goed.benalsboswachter Ik boswachter!Dé Dat doeiknusindseen jaar opvolger van deopvolger van KeesRiemslag. werd albesloten dat ik hetzou worden: de gestuurd. Tijdens hetsollicitatiegesprek en ophetallerlaatste moment nogeenbrief hebdaarlangoverbosbeheer! Ik nagedacht, boswachter Zeeuws-Vlaanderen bijStaats- hoorde“Ineens iktoen van devacature van werk meer.” Dat was vooral eenbureaubaan. veld Geen - laatst was ikhoofd KennisenCommunicatie. meegegroeid metdieorganisatie. Ophet beheer Zeeland. 22Jaar. beneigenlijk Ik Zeeland. Toen Stichting Landschaps- kwam in Zeeuws-Vlaanderen voor de provincie schap. Entwee seizoenen planten inventariseren maanden vrijwilligerswerk bijZeeuwse Land- voor me.nieuwe eenpaar Daarna ervaring in hetLandbouwcentrum. Dat was eenheel bij Staatsbosbeheer inGoes. Achttien maanden dienstplicht hebikgedaan vervangende “Mijn kon toen fulltimemijnhobby uitvoeren.” Zuid-Holland alsbroedvogelcarteerder. Ik bij de provincieik een baantje kon krijgen heb bijvoorbeeld mijnHavo afgebroken toen was nietzo’n Ik het kort. echte student. Ik ecologieMaar isecht mijnding:biologie in richting. Dieopleidingbestaat nunietmeer. ben zoölogisch analistindeecologische (Terneuzen, 1958)over zijnachtergrond: “Ik tuin in Terneuzen, Peter dedijk. vlakbij Maas Op eenzonovergoten middagineenachter Ecologie ismijnding - prikkel - -

misstaan. Een zeebriesje had niet in de achtertuin. ‘t Was warm geworden inmiddelsbehoorlijk die ruimte.” opzoek naarcreativiteit.mensen. Ga Geef wel samenmetandereMisschien clubsen excursies worden. vernieuwd kan Enuitgebreid. ofhetaanbodaan zou ookeenskijken “Ik ik diverse nieuwe gezichten. Geweldig!” vernieuwing. delaatste In vergadering zag communiceren met deleden.Bestuurlijke aandachtpunt voor hetbestuur. Enmeer meer inhetnieuws te komen.Dat iseen denkdat devereniging“Ik moetproberen planologie ontzettend belangrijk is.” hebben hetmoeilijker. Terwijl bijvoorbeeld werkgroep het goed. andere De werkgroepen speerpunten. Eigenlijkdoetalleendevogel- en ditnooptdustot hetwerken metslimme onze tijd aan; onze middelen zijn beperkt moet maken:waar besteden we alsvereniging watMaar danwel? Ditiseenkeuze dieje zich daar mee bemoeien? de Steltkluut Moet van. neuzen. Daarzijnalstapelsrapporten bijvoorbeeld naar de nieuwe zeesluis in Ter Enerisalveelde Steltkluut. geregeld. Kijk in dienst. Die kennis zit niet alleen meer bij anderenleden. Ook hebbennuecologen opzichte van zo’n jaarge ofdertig twintig op wat jenouwilt. Erisveel veranderd ten vereniging zou megoedbezinnen heb?Ik “Of iknogadviezen voor als deSteltkluut Paauwe dat overgenomen.” Adri namijheeft George Sponselee. Kort of vijfvoorzitter geweest. Als opvolger van zo’n benikeenjaar tienjaargedaan.Daarna tegenwoordigde in het bestuur. Dat heb ik Dieikverzijn dejeugdbeweging gestart. bij alleswatdeedbetrokken. Steltkluut We meegesleurd. Vanaf toen, 1972,waren we onsheelwarmwelkom geheten.heeft En was secretaris en Ottens Geert Steltkluut. Wij hoorden toen van de Vogelwacht de maatje Lucien ging ikvogels ontdekken. kenikalheel lang. Steltkluut mijn “De Met bijvoorbeeld.”en Monitoring willen worden. Als boswachter Inventarisatie zou graag wat meerZeeuws-breed actief communicatie toekomst? viadepc. Ik Mijn tenwereld enhetbeheer. Veel vergaderen, eigenlijk voor tussendebui- hetcontact is om het vee zorg bínnen te houden! Ik willen buitenhouden. Terwijl dat bedoeld draad eromheen”. Alsof we de mensen zouden Rob Kregting - - -

2014 2014 te wisselenorganiseren we activiteiten. allerlei te hierbij ondersteunen enideeën uit elkaar goed evenwicht leven. samenkunnen Om allemaal willenze dat mensennatuur ineen Diverse mensenvan diverse pluimage, maar logisch (enlekker!) energiemet duurzame ofkokengraag eco tuinders. Anderen houden zich meer bezig de Veltleden eenheleboelfanatieke (moes) verschillende manieren doen.Erzijnonder vooren met respect de natuur. je op Dit kun zond leven, van ophetritme deseizoenen Al bewustvoor deze mensenkiezen eenge maar nuiserookhiereen. Vlamingen lid van een Belgische afdeling, groepen. Tot waren voor veel kort Zeeuws- afdelingen en leden enmeerdan100lokale samen zijn er meer dan 13.000 Nederland In met eenafdeling gestart. Vlaanderen en Zeeuws-In Vlaanderen zijnwe vorig jaarjuni België. Ditjaarvieren we bestaan. het40-jarig Deze vereniging isindejaren 70ontstaan in Ecologisch Leven en Tuinieren. lettersDe VELT staanvoor Vereniging voor met Velt. kennismaking maken. Voor demeesten was hetdeeerste ofgewoon eenpraatjevragen, boekenbekijken Heel veel toen informatie mensenkwamen waaronder dievan Velt Zeeuws - Vlaanderen. dag. detent In stonden verschillende stands, Sint Jansteen. Hetwas eengezellige, leerzame z’n ledendagbijde Waterleiding-bossen op Vorig jaarop28september hielddeSteltkluut Een vreemde (ecologische) eendindebijt? - -

info: Lucile Kroes/ [email protected] / 0114-374731 Velt Zeeuws - Vlaanderen. nog nieuwe ideeën? wilgentenen hebjezelf vlechten enz. Of kweken, kruiden koken, fruitverwerken, overideeën uitwisselen tuinieren, gezond inspireren,mensen ontmoeten dieelkaar voorHeb jijookrespect denatuur, wil jeook ten goedekomt aandeleden ! afdeling verdient weer wat wat extra, weer bespaar je jezelf de verzendkosten en de de boeken.Plus alsjeze viadeafdeling bestelt op korting leve ledenkrijgen De deOogst. nieren, enLang eenEcologisch Kookboek verschillende boekenzoals Ecologisch Tui- op ecologisch gebied. publiceert Ook Velt thuis gestuurd. informatie vindjeallerlei Hierin je 6x per jaar het tijdschrift “de Seizoenen” Als jelidwordt (30euro perjaar)dankrijg in te kopen. om samen biologische zaden de mogelijkheid look enaardbeienplanten inen iserjaarlijks kopen - weOok gezamenlijk biologische knof www.velt.be/zeeuwsvlaanderen datajevindenopdewebsite: exacte kun De * Jaarafsluiting metProeverij. * Oogstfeest * Kruidencursus van* Ruilmarkt planten enstekjes * Basiscursusmoestuinieren Dit jaaro.a. : Jos Kroes

Foto: Moestuin- Jos Kroes

3 DeDe SteltkluutSteltkluut ecologisch ...

Steltkluut De veldwaarneming

Rosse Grutto in zomerkleed, Bert van Broekhoven van Bert zomerkleed, in Grutto Rosse Foto:

- - - Bert Broekhoven van werd op 21-3 (1) waargenomen op 21-3 werd . Op 9-1 (2) bij PS (PV, AB) en AB) (PV, PS bij (2) 9-1 Op . Velduil werd op 16-2 (1) op 16-2 werd Witkopstaartmees L Aandeweg (LA), V Adriaens (VA), T Audenaert (TA), M T Audenaert (TA), (VA), Adriaens V (LA), L Aandeweg P Beeke (PB), L Bekaert C Beeke (CB), (MA), Aernaut (LB), A W d Block M Berlijn A Benschop (MBe), (AB), (AB), Belfroid (WdB), J Boot (JB), Boelens Brand G (GB), H vd A Borhem (AB), (MvB), (BvB), Bun (HB), M v Bunderen B v Broekhoven (HvdB), (MCa), M Capello (TdC), Caluwe T d (PC), P Calle (LC), L Calle - Cuij T (RC), Cornelisse R (HC), Castelijns H (LC), Claessens L pers (TC), E Dieleman (ED), P Dhaluin (PD), (AD), A Delzenne T Erwich (TE), M Doorn P Doorn (BD), (MD), (PD), B Dijkstra J (TvG),JT v Gestel Goedbloed Everaert (JE), (DE), D Eykemans (JG), (JvG),v Grimbergen J N Hamacher (NH), I d Hartog T v Heusden (TvH),(IdH), P Heymans (PH), J Hijlkema (JHi), P Heymans (PH), H Hiel J Hooymans (HH), C Hiensch (CH), T Jansen (TJ),(JHoo), G Jenniskens (GJ), M Jeurissen (MJ), R Joos (RJ),Kamp J vd (JvdK), (MK),Kiefer M I Kion(IK), Kolijn J (JK),KleibeukerA (AK), (TK),Koppejan T KlootwijkM (MK), (RK), MvR Kraayeveld Kreij (MvK),(OK), (CK), C Kuik O Kwak (ML), (PG)< M Lieman J Labeij (JL), (KL), P Leguit K Leeftink (TL),T Luiten P Maas (PM), S Lilipaly (SL), (KvL), K v Lierde B d Maat (BdM), D Metsemaker P Meininger (DM), B (PMe), d Meulenaer (BdM), J v Miegehem (JvM), E Minnaar (EM), H Molenaar (JM),J Morcus (HM), J Mussche (JM),H Nijskens (YP),Y Pieters S Ploegaert (SP), J Poortv (LP), (HN), L Persijn liet (JP), R Remmerts (RR), R Renijnse (RRe), G Rijnemans (GR), P Roelse(PR), J Rommens (JR), E Sanders K v Rompaey (KvR), TCJ (ES), Sijpt (RvdS), E Slagmulders R vd (ES), J Scheijbeler, (TS),Sluiter R Sponselee Sponselee (MS), (MSl), M M Sluiter (JT),Tet (ET), H Tetteroo Talens J E (AS), (RS), A Strootman Vergoossen (TvdT),W Torre (FT), T vd (HT), teroo Tombeur F (WV),(KVV), Vlietland (JV), (PV), Vliet Verhees Verhelst K J P (BV),L (MvV), (RvdV),Vliet Vroegindeweij Voorst R vd B M v (JW), (BW),Wiel (LdW),Walhout Wetstijn Waele A vd J B d (RW), (PW).Windly Wolf R (AW), P Wieland (AvdW), A locatie nl: op 28-3 (2) in BN (HC). 28-3 (2) nl: op locatie Temmincks Een Starndloper Starndloper , de Topper van 2 meldingen LB. bij AP door (HH), en op 28-3 (1) bij Ossenisse op 16-2 bij BN (HC).en 29-3 (1) 2 meldingen Slechts de van vroege erg Een (KvR). VLVS (1) bij op 17-2 TELM (MS), bij op 5-3 (1) gezien werd Visarend BZ (HC).bij (1) 31-3 op gezien 2e werd een Een (HC).gezien in Philippine Ibis Zwarte Een (LB). De ZwarteVLVS in op 5-1 aanwezig was op de bekende aanwezig weer was Specht plekken, Clingse Bos in het Jansteen en bij St MD, AB, TJ, PD, in het waterwingebied (HB, JvdK, JK, LB, HN, JHoo, JHi,OK, JHo, MvK, ET, TK). ES, PB, MC, CB, personen, de van namen de volgen Hieronder heb verwerkt. De afkor wie ik gegevens van kunnen in de tekst verwerkttingen kunnen in de tekst zijn.

- Ruigpoot- Roerdompen De Roodhalsgans was op 14-1 aanwezig bij Roodhalsfuut aanwezig op 14-1 was Bij Clinge werd een 2e territorium gevonden. territorium een 2e werd Bij Clinge (2) op 22-2 hij waargenomen werd Daar 26-1 en Tussen en op 18-3 (1) (AW). (HH, HN) bij Zaam- aanwezig een Ooievaar 15-2 was (JvG,slagveer MK, LB, BdM, HH, HN). Overige Terneuzen bij op 5-2 (10) waarnemingen; (BV), 8-2 (1) bij Hulst (RdH), op op 11-2 (4) bij (LB), op VLVS (HC),Philippine op 19-2 (1) bij bij (HM), op 11-3 (3) Terneuzen 23-2 (1) bij (LB), op 20-3 (18) bij Hengstdijk Zuiddorpe MvB) (1) bij en op 30-3 en Zaamslag (AvdW, MK).BN (LB, 1 melding kwam een binnen van gezien werd die op 30-3 bij BN Purperreiger zijn gezien MK).(LB, Rode Wouwen Solitaire op 2-1 bij PS (TvH), plaatsen; op de volgende (PC), 30-3 (1) bij BN op VLVS op 18-2 (1) bij (MC)(JM).Hulst bij en als laatste gezien; op 2-1 bij plaatsen zijn op meerdere tussen 5-1 en 2-2 max 2 (AD,CH), Terneuzen MK, LB, HB), op 2-2 (1) bij Axel bij GE (BvB, (RR), op 15-2 (1) op 14-2 (1) bij Philippine (TdC), (HC),bij Hengstdijk op 16-2 (1) bij BN (JL), op TELM op 5-3 (2) bij 16-2 (1) bij Heikant (TA), (CH,AD). en op 9-3 (1) bij Axel AD) (HM, BV, 1 bij Op 28-2 en 1-3 was (PM,ML). Terneuzen 1 zeldzame Zaamslagveer MK). MV, HN, (LB, aanwezig was dit voorjaar beduidend minder dit voorjaar was buizerd (1) 23-2 2-1 tot Van jaar. dan vorig aanwezig WF, PH, TA, HC, RW, MvV, (JE, SP, MJ, VLVS bij alleen verder Werd BdM). LB, JM, KvL, LdW, (MS) en op 19-1 (2) TelH gezien op 11-1 (1) bij (MS). Enkele waarnemingen bij Hengstdijk bij Nieuwe (1) 2-1 : op het Smelleken van Molen (EM), op 9-1 (1) bij Emmadorp (JK), HM), op 26-1 (1) TELM (BvB, op 26-1 (1) bij op 5-2 (TdC), op 2-2 (1) bij Axel (TA), VLVS bij (1) bij Sluiskil (HN), op 2-3 (1) bij Klooster zande (HB), op 8-3 (1) bij Ossenisse (HN), op mooie groep Een PD). 13-3 (2) bij Hulst (MD, (15-30) liet zich mooi bekijkenSneeuwgorzen zijn door Ze tussen 1-1 en 23-2 bij Ossenisse. De Steltkluut gezien en gefotografeerd. velen was aanwezig Ossenisse al bij jaar vorig die gezien. veelvuldig 30-3 en 1-1 tussen werd melding op een andere Er is nog 1 enkele 2014

Geel- Grauwe Grauwe Bij AP is op 1-1 (1) 1-1 op is AP Bij ; op 14-2 (4) bij Kraanvogels gezien (MC, PD, TJ, AB, MD, TvH, PV, PV, TvH, MD, AB, TJ, GorzenPD, (MC, gezien RK,JK, PB, PW). CB, Barmsijs zijn op De Grote een MD) AB, TJ, 1-1 (1-4) gezien door (PD, er op 25-3 (6) bij Axel 2e waarneming was Halsbandparkiet(RvdS).Een gezien bij is lijkt zich op 31-3 (LP). De Havik Koewacht Zeeuws- te hebben in definitief gevestigd gezien op 4-1 en 9-3 Hij werd Vlaanderen. 25-2, 8-3, (1) bij Clinge (HN,HB), op 12-1, 8-2, op 29-1 (1) 30-3 (1) bij BN (PM,SP,ML,BvB,LB), (PM), Terneuzen bij GE (LB), op 24-2 (1) bij op 30-3 (2) bij en (TdC) op12-3 (1) bij Axel (AvdW). In de periode 4-1 tot Vogelwaarde maximaal 180 IJslandse 30-1 zijn bij BN tot Enkele HC, AD). GB, LB, gezien (BvB, Grutto’s de Kleine Barmsijs; op 8-1 meldingen van (ES, Jansteen (1) bij BZ (SP), op 3-2 (4) bij St TK), en 6-3 (3) bij Clinge (IdH, en op 26-2 (5) 1-2 Kleine Bonte 30-3 zijn 4-1 tot Van HH). HN, AW, (YP, Jansteen gezien bij St Spechten MS, JvdK,JTS, aH, JoH). Bij Hulst MK, LB, PMei, 19-1 langdurig een Koereiger 1-1 tot van was schapen. Hij is door bij een groep aanwezig uitvoerig bekeken. 3 meldingen van velen overtrekkende HC), van 28-2 tot 31-3 (1-2) bij GE (LB, HB, HB, HC), (1-2) bij GE (LB, 31-3 28-2 tot van HN, AvdW),28-2 (RR), op 26-2 (1) bij Axel op (1) bij Hoek (JK) 31-3 (1) bij en op 30-3 tot (PM,BvB). Terneuzen De Goudmen (PMei). - pootmeeuw waargeno vink is gezien op 7-3 (1) bij Nieuwemolen (LP) en op 12-3 (1) bij BN (PM). In1-3 zijn 1-2 periodede tot 1-1 Hoek (PL), op 24-2 (1) bij Hulst (AW) en op Hoek (PL), op 24-2 (1) bij Hulst (AW) zijn gezien Kruisbekken (VA). VLVS 20-3 (3) bij 16-3 max 11 2-1 tot van plaatsen, op diverse bij Clinge (MK, 6-3 max 11 9-1 tot HB), van PB, TE, EM, (HN, LA, AS, HvdB, bij Sr Jansteen TK, HB) en op 18-1 (1) bij BN (HC, AD, ES, LC, op 21-3 bij BvB). een Kwartel 1 melding van Kloosterzande (PL). De Specht Middelste Bonte heeft het 1e kwartaal zich laten goed van zijn er tussen 1-1 en Jansteen Bij St horen. (div.wrns). 29-3 maximaal 4 waargenomen

- - - , Telpost Margarethapolder BZ, Telpost , Verdronken Land van Saeftinghe van Land Verdronken AP, , Paulinaschor PS. Eiland GE, Paulinaschor , Groot zijn waargenomen zijn waargenomen Boomleeuwerikken , Braakman-NoordBN, Braak Div.wrns Regio: Midden en Oost Zeeuws-Vlaanderen Midden Regio: en Oost Zeeuws-Vlaanderen en met Saeftinghe). tot (Paulinaschor meldingen meldingen: Nieuwe Nieuwe naar [email protected]. kunt u sturen via registratie naar uit gaat Devoorkeur Bij de waarnemingen www.waarneming.nl. leeftijd,geslacht, aantal, datum, vermelden: of overtrekkendplaatse ter en dergelijke. waarnemers afkortingen:Gebruikte Diverse = Waarnemingen 1-01 t/m 31-03-2014 t/m 1-01 Waarnemingen man-Zuid man-Zuid , Autriche TELH Hellegat ’t Telpost TELM, Polder VLVS bijzondere zijn alleen In onderstaand overzicht waarnemingen van vogels vermeld. Vanaf juli Vanaf vermeld. vogels van waarnemingen volgorde op alfabetische de vogels 2013 worden dus niet meer op soortgroepen gepresenteerd, voorheen. zoals - max 5 Appel 4-1 en 29-3 zijn er tot Tussen (JH, Jansteen gezien bij St HN, JvdK,vinken HH). Enkele meldingen YP, MK, HB, LB, PB, de Barmsijs; op 3-1 (5) bij Clinge (HH), van Clinge (5) bij op 18-2 (1) bij BN (PD), op 12-1 (BvB),TELM (1) 16-3 op (RvdS),bij (1) 9-3 op KL), op 16-1 (1) bij BN (RS, JW, Jansteen bij St (MC) (FT). en op 26-3 (1) bij Canisvliet Bef waar locaties zijn op de volgende lijsters (TS,MS), Jansteen op 2-3 (1) bij St op 3-3 (1) TELM (BvB) en bij Heikant op 9-3 (1) bij (LB), de TELM. 3 meldingen van op 20-3 (2) bij op 2-3 (1) (TdC), ; op 26-2 (1) bij Axel Casarca (GR,HC). De Cetti’s VLVS (1) bij en op 15-3 vinden op de bekende te Zanger weer was MC, 26-2 (1) in BN (GB, 18-1 tot Van plekken. genomen; op 28-3 (1) bij GE (HN), op 30-3 op (HN), GE bij (1) 28-3 op genomen; (HN, HM), op 30-3 (4) bij (1) bij Hengstdijk MK)BN (LB, en op 31-3 (1) bij BN (HC). mel- 4 Bokjesdingen van ; op 12-1 (1) en op 6-2 (1) Canisvliet (1) bij 17-2 op (LP), Koewacht bij op 20-3 (1) bij BN (LB). Overtrekken en (PM) - de

veldwaarneming De Steltkluut 4

De Steltkluut De 16 ... nieuwe twee

Foto:: wasbeerhond- Lucien Calle

Tekening: wasbeer Wasbeer +wasbeerhond in Saeftinghe bivakkeerde, ineenvan devlieren naastde Van Dievoet, die daartoen enkeledagen tinghe. hetvoorjaar In van 2005zagConstant de wasbeer inhet Verdronken Landvan Saef Als eerste een “vergeten waarneming” van Wasbeer bij dewasbeer zwart-witgeringd. donkeren is bijdewasbeerhondeenkleurig voornaamste Deze verschil vormt destaart. langere poten dandewasbeerhond. Het weerszijden van dekop. wasbeer De heeft echter aan lange bakkebaarden hond heeft bandrond wasbeer deogen.De een zwarte snuit enwitte wenkbrauwstrepen) rondom echtervan dewasbeer meerwit(witte heeft Dat een gezichtsmasker eneenvolle staart. noordelijk hebben halfrond. soorten Beide bewonen verschillende werelddelen ophet en verwant op geen enkele wijze aan elkaar lijkenze opelkaar Hoewel beidesoorten Signalement zijn verdeeld. om ze meningenhierover te De bestrijden? hetzin de endemischefaunaenflora? Heeft die eengrote invloed gaanuitoefenen op wasbeer enwasbeerhond nuextra “rovers” wege derisico’s voor dewaterkering. Zijn meer maar worden wel flink bestreden van- muskusrat enbeverrat, niet halendekrant die inmiddelsvolledig zijningeburgerd, de muntjak enstinkdier. Twee andere exoten veelal netzoals dekrant, dievan bijvoorbeeld mate waargenomen. Waarnemingen halen decennia incidenteel maarwel intoenemende ons landthuishoren, worden ze delaatste Hoewel wasbeer enwasbeerhondnietin - - hun nachtelijke levenswijze ze kunnen daar stedelijke omgeving goed redden. Door als vos, konijnendas. Ze zichineen kunnen bomen enholenvan andere zoogdiersoorten zoals in parklandschap. Ze gebruiken holle gebieden metoudloof- of gemengdbos, Het optimalebiotoop bestaat uitwaterrijke etal). waargenomen ineenboom(Bekker werd enkelejaren geledeneenexemplaar onze contreien isgesignaleerd. Bij Zaamslag het nietdeeerste keerdat ereenwasbeer in zijn ze mondjesmaat aanwezig. is Overigens vaste voet veroverd.soort In Vlaanderen waargenomen. in Ook Wallonië de heeft Amsterdam: erzijnreeds dieren metjongen gevestigd indeoostelijke provincies enbij lijkt dewasbeer zichdefinitief te hebben 1910 nabij Breda gevangen. Momenteel Duitsland. eerste De wasbeer werd eralin dieren isbereikt uit.actief Nederland vanuit 1936 ten behoeve van de pelsdierfokkerij devoormalige Sovjet UniezetteIn menna ze snelspijtkrijgen. te halen, iets waarvan een wasbeer eengezellig huisdier binnen zijn ernogsteeds mensendiedenkenmet dieren vuldendepopulatie aan.Overigens uit gevangenschap ontsnapte enlosgelaten te planten.Deze begonnenzichvoort Elders laten indebossenvan HesseninDuitsland. losge 1934 werden voor dejacht twee paartjes In thuisinNoord-Amerika. wasbeerDe hoort het boomloze verzeild isgeraakt. Saeftinghe eenraadsel hoehetdierzoHet blijft diepin bezoeken ishetdiernietmeeraangetroffen. wordt. de nestbouwisbijzonder. Ook Bijlatere eenplaatsdirect waar zo’n verwacht soort niet vanmaar liefst dezeedijk, 3,5kilometer inbuitendijksbetreft gelegenschorren op is datin. Opmerkelijk dit een waarneming metnuendaneenuitstapjehetschor buurt dagen dat Constant eraanwezig was, inde nest bouwen. Hetdierbleefgedurende de Noordschaapstal opDe eenwasbeer een -

Wasbeer in Saeftinghe

2014 Verspreiding wasbeer- bron: Telmee.nl Foto: Pootafdruk wasbeer- Saeftinghe Pootafdruk wasbeer- bron: veldgids diersporen wasbeerhond. Achtervolgd door de vogels inzicht; onmiskenbaareen al dat kabaal minuten later ze deveroorzaker kregen van grond engedacht werd aaneenvos. Enkele consternatie bevond zich duidelijk op de veroorzaker De van van de Rijksdam. deze zeedijk enkelehonderden meters westelijk engrutto’skieviten inhetschortegen de onder de aanwezige broedvogels tureluurs, waren dieochtend getuigevan grote paniek plaatst. Barbara deConinck enStefan Thiers doordat hijop Waarneming.nl werd ge depubliciteit. het wat vertraagd Ditkwam op 29 mei 2011 haalde wel in zij Saeftinghe eersteDe waarneming van dewasbeerhond Wasbeerhond gemerkt. jarenlang vertoeven zonder te worden op - - gesignaleerd. en Antwerpen nuendanwasbeerhonden in deBelgische provincies Oost-Vlaanderen de oostelijke provincies van en Nederland wilderd enontsnapt. Vanaf 1986worden in vanwege zijnpels. Van daaruitzijn ze ver wasbeerhonden uit als nieuw jachtwild, van Ruslandzette men indejaren 1950 hetEuropese In deel pelsdierfokkerijen. ontsnapten enkeledieren uitOost-Europese dingsgebied dejaren isOost-Azië. In 1930 hond genoemd. Hetoorspronkelijke versprei - enwordtlevende ookwel lidervan) marter der hondachtigen (waarschijnlijk hetoudst wasbeerhond iseenroofdier De uitdefamilie een wasbeerhondbetrof danwel eenhond. kon worden uitgemaakt ofhetwederom van dusdanigeaard dat nietmetzekerheid prenten waargenomen. was kwaliteit De de JosNevegeul eenspoorvan hondachtige bevestigd worden. Op12mei2014werd in konniet mei 2011doorBernard Messiaen exemplaar opongeveer dezelfde plekals29 op24juli2013vanEen 1 zichtwaarneming Marc Buise). Het dier zelf is niet meer gezien. in deIJskelder(HuubBun,Marcen Jeurissen sporen aangetroffen, hetlaatst op25augustus zijn indeverre omgevingnogdiverse malen worden toegeschreven. de maandendaarna In digen later aaneenwasbeerhond konden zijn gefotografeerd- en door enkele deskun een geul450meter dieperhetschorindie even later sporen aangetroffen evenals in door hetgaasover dedijk. Ter plaatse werden ging dedijkopenverdween vervolgens maakte eenplas(ofmeer?), halverwege dijk, hijuitdeondiepte aandevoetkwam van de - - Pootafdruk wasbeerhond- bron: veldgids diersporen

17 De Steltkluut exoten signaliseerd

De Steltkluut De De Steltkluut De 8 een oorsprong van

Foto: Gezenderde dode Boommarter, Rinsse van der Vliet Verspreiding wasbeerhond- bron: Telmee.nl halsbandzender omte hebben. te gaan.Hetdierbleekeen Boommarter bleek Bij het nader om onderzoek een zagenze eendoodgeredenuitkwamen marter. ’s morgensvroeg de Westerscheldetunnel naar detrektelpost inBreskens. Zodra ze Verlind vanuit denHaag Berkelder en Rob reden vanOp 27april der Rinse Vliet, Erik aanrichten (bijv. inhetgeval van kwetsbare schadezullen slechts lokaal deze twee soorten dat Recente doen vermoeden onderzoeken Toekomst nachtdier. Evenals de wasbeer is de wasbeerhond een enzeer goedzwemmen. klimmen kunnen maken ze ookwel nesten Ze inhetriet. bosjes oftussenrotsen. vochtige In terreinen zelf holenonderboomstammen,indichte vaak holenvan vos ofdas, maarmakenook bieden enbuitenwijken niet. Ze gebruiken maar mijdengrazige vlakten, landbouwge dichte ondergroei nabijrivierdalen enmeren, loofbossen en gemengde bossen met een Wasbeerhonden leven vooral invochtige Zeeuws-Vlaanderen in eennieuwe soort Boommarter -

door beplantingen vormen eengeschikt bossendieverbonden zijn metelkaar kleine biotoop.typisch gebiedenmetdiverse Ook bossen (naald-,loofengemengd) vormen een is van oorsprong eenechte bosbewoner. Grote inNederland. Boommarter De zeldzame soort biotoopvernietiging door demenseenzeer was doorvervolging en Boommarter De vanuit isuitroeiing Duitsland eenutopie. haast zeker. devoortdurende immigratie Door mars ondanksdat niette stuiten is, is wel mening van de terreineigenaar. Dat de op deze dieren laten ongeacht bestrijden, de en Florawet. Gedeputeerde staten mogen van deFauna-ding dieren, eenuitwerking - 1 vanbeheerenschadebestrij deRegeling broedvogelkolonies). staaninBijlage Beide Mammals, London. A.J. Mitchel-Jones etal. (Ed.), 1999. The Atlas ofEuropean KNNV Veldgids 8,Utrecht. R. Langeetal., 1994.Zoogdieren van West-Europa. Veldgids 12,Utrecht. 1999. A. van Diepenbeek, Veldgids diersporen. KNNV 2-9-2011. gespot inHet Verdronken Landvan PZC Saeftinghe. S. van Doorsselaer, 2011. Zeldzame wasbeerhond Zoogdier 23(4):4-6. J. Thissen, 2012.Exoten, eenvloekofzegen? open?Zoogdierde kraan 24(1):22-24. A. Hazekamp, wasberen 2013.Bestrijden dweilen met 55(2): 101-127. dog (Nyctereutes procyonoides) in Europe. Lutra J. Mulder, 2012.Areview oftheecology oftheraccoon Nederland. Zoogdier 24(4):1-3. J. Mulder, vaste wasbeerhond voetheeft 2013. De in Fauna Zeelandica 6. Deel J.P. etal. (red.) Bekker 2010.Zoogdieren inZeeland; landse zoogdieren. Utrecht. S. Broekhuizen etal. (red.) 1992.Atlas van deNeder Literatuur Marc Buise - - -

Foto: Boommarter nog in leven bij een cameraval 2014 deze melding. Opdebetreffende locatie zijn resultaat. We waren duserg verbaasd over holtes onderzocht. Tot ophedenzonder zijnmetboomcamera’sOok potentiele nest bosjes indegrensstreek inZeeuws-Vlaanderen. enige jaren geledenproberen vast te leggenin cameravallenlijstje staan.Met hebbenwe ze We- aloponsverwachtings haddendeze soort vangelegen opcirca degrens. 10kilometer Vlaanderen dedichtstbijzijnde populatie, in het Vlaamse Sinaai.Ditisvoor Zeeuws- geïsoleerde populatieEen komt kleine voor Vlaanderen ishetvoorkomen fragmentarisch. verbondenleefgebieden zijn.In met elkaar Ecologische Hoofdstructuur (EHS)waardoor bosbeheerenderealisatievriendelijk van de hetgoeddankzijmeernatuur de soort aan een opmars c.q. herstel. doet Nederland In doodsoorzaak. Toch bezig isdeBoommarter verkeerslachtoffers. isdebelangrijksteVerkeer envallen erveel soms langezwerftochten gaan naar een eigen territorium maken ze zijn geslachtsrijpna2of3jaar. Als ze opzoek ze uithetterritoriumgejaagd. Boommarters tijd inhetterritorium geduld, worden daarna is dithetdubbele. Jongedieren worden een een territorium van circa 250ha,voor mannetjes hele jaarenalsnestboom. Vrouwtjes hebben belang. Zowel als dagverblijf gedurende het vruchten. Boomholtes zijnvan essentieel konijnen vogelsbestaat uit knaagdieren, en Hetvoedsel isveelzijdigzijn belangrijk. en en eenruimeaanwezigheid van doodhout heid (struik en boomvegetatie), soortenvariatie leefgebied. gelaagd- Een goed ontwikkelde - -

formatie. Van Berge Den voor hetverstrekken van in- van der dankaanRinse Met Vliet enKoen waar te nemen. met cameravallen eenlevende Boommarter zullen deaankomendetijdnogeensproberen inonze regioBoommarters verblijven. We bruggen. Hetismogelijkdat ermeerdere gaannietgraag overBoommarters lange overgestoken ofviaeenbrug). is(zwemmend van naar Gent Alain hetKanaal Terneuzen natuur zijnverrast enbosonderzoek) dat vanonderzoekers hetINBO(instituutvoor hij deStekense Vaart overgezwommen. De begroeide boom.Regelmatig heeft klimop bijna altijdeensparrenboom ofeenmet was hetdagverblijfplaats het geboortegebied waargenomen. was Daarna hijspoorloos. In bijSinaai isAlain inhetgeboortegebied maart en inrichtingvan hetleefgebied. Tot eind dan weer leidentot eenbetere bescherming worden over Ditkan hetbiotoopgebruik. waardevolleZo kan informatie verzameld meteenantennekunnen opgespoord worden. werd voorzien. Gezenderde Boommarters een aantal van zenders jongen, waarvan vrouwtjes haddenin2013drie eennest Hier van Sinaai(genaamdAlain, geboren in2013). uitdepopulatie eenboommarter betreft is erinteressante informatie verzameld. Het Omdat hetdiereenhalsbandzender had gevaarlijk punt. aangetroffen. Hetis een voor marterachtigen overigens aldiverse doodgereden Bunzingen Alex Wieland

Pijl onderin geboortegebied van Alain, pijl bovenin vindplaats dode Alain

9 DeDe SteltkluutSteltkluut echte bosbewoner •

Steltkluut De lekker en goedkoop en lekker

11 Foto: Paardebloemsap en kappertjes - Cathy Maas Cathy - kappertjes en Paardebloemsap Foto:

Cathy Maas Cathy Iedereen kent wel paardebloem, kleefkruid, paardebloem, wel kent Iedereen bijna groeien Ze en brandnetel. zevenblad liefst De, en lekker. zijn heel gezond overal, blaadjes kunnen allemaal in de sla, al jonge, Je blancheren. even wel moet je de brandnetels stamppot, saus, kunt het ook allemaal in soep, omelet, quiche, groenteschotel, pesto (etc.) (etc.) pesto groenteschotel, quiche, omelet, verwerken. wat paardebloem de blad van het wie Voor vindt; je kan bitter te de hele pol begraven Het oogsten. daarna opkomt, en hetgeen het omdat molsla genoemd, ook wel wordt een zoals geweest, is de grond onder eerst sla. van zoals zachter, De smaak is veel mol. kunbloemen de heerlijkeje geleiof sap Van koken, op te maken door de gele lintbloemen te en naar smaak (gelei) suiker toe zeven te je de knoppen Als voegen. een paar uurtjes staan, schoonspoelt en op azijn laat in zout krijgzet, je heerlijke kappertjes. gemalen en gedroogde, van werd Vroeger kleef en paardebloemwortels - geroosterde Als je kruidzaadjes gezet. surrogaatkoffie laagjes kleefkruid en suiker afwisselt in een krijg staan, een dag laat potje en dat je een kun zevenblad Gedroogd heerlijkesiroop. je gebruiken als vervanger peterselie, van op de worteltjes. gestrooid bijvoorbeeld koop in de winkel, is te Brandnetelthee maar kan maken door jonge zelf je beter drogen. laten blaadjes te nu zie je sommige onkruiden misschien Vanaf en goedkope maaltijd gezonde als lekkere, als vervelende van plaag. in plaats

pluk liever niet langs wegen, bij industrie- niet langs wegen, pluk liever gebieden, langs akkers, etc.; met loslopende dieren, houd rekening denk aan hondenplas of vossenlintworm; de maar laat alles weg, pluk niet zomaar natuur zich ook herstellen en neem niet zich ook herstellen natuur gebruiken; meer dan je direct gaat beschermde planten; blijf af van van eigenaar de aan toestemming vraag de grond; bij twijfel: plantenkennis, voldoende voor zorg niet plukken.

(On) kruidenbord je op (On) leggen hoef ik niet uit te De moestuinierder Aardbeien smaakt. tuin beter alles uit eigen dat smaken in naar aardbeien die daadwerkelijk Knapperige waterbommetjes. flauwe van plaats je echt Je vraagt tomaten..... sla, geurende heeftkoopt; de winkel in je wat nog af het is de smaak en waar voedingswaarde wel er zoveel niets worden Niet voor gebleven? en dressings smaakmakers zoals verkocht, kant-sauzen, klaar en allerlei tot pakjes om komen. De puurheid te wordt gerechten vervangen kleur- door geur-, en smaakstoffen, en suiker. zout om alles uit eigen tuin te werk Het is vrij veel tuin. heeft en niet iedereen een (grote) telen Gelukkig (on)kruiden zijn er heel veel heerlijk mensen veel drinken. Het zal voor en te eten om te smaak, zijn aan de volle wennen even wel speelt. rol een belangrijke ook bitter waar in een paar regeltjes Natuurlijk moet je wel houden: acht • • • • • • beginnen. smaakavontuur kandan En grote het de in van creatiever veel ook er wordt Je nodig is die vaak keuken en de wandeling is ook goed om de lekkernijen vergaren te lichaam en geest. voor 2014

- - worden gehandhaafd. Dat wil zeggen dat dat zeggen wil Dat gehandhaafd. worden wor blijven voorgelicht goed de chauffeurs maaibreedte. de voorgeschreven den over - maai de 2 meter dat duidelijk werd Tevens het vanaf worden te dient gemeten breedte buitenkant af de de asfalt en niet van van doorgroeistenen. aanwezige eventueel - proef positief over staat Het waterschap de bij- bermen met ZLTO, in samenwerking De Steltkluut, en eventueel envereniging zien moet nog verder hoe die er uit moeten vervolg zijn wel daarover worden, uitgewerkt afspraken gemaakt. afspraken Eventuele naar de resultaten. zijn benieuwd We klachten/opmerkingen het maaibeleid over Anne-Marie aan u doorgeven kunt Kok de (088-2461508). Waterschap het van Geplande kippenstal afgewezen Heikant een kippenstalDe bouwplannen voor net over Wilde vlakbij de de grens het natuurgebied landen bij aan de Hellestraat te Heikant, te landen bij aan de Hellestraat van 2012 op de agenda eind al vanaf staat de gemeente Via werkgroep. de planologie bezwaren ingediend (te Hulst hebben we Na de natuurgebied). bij dit gevoelige dicht nu is vergunning een om aanvraag eerste door de gemeente aanvraag ook de tweede - bedrei Hopelijk is deze geweigerd. Stekene de baan. van nu voorgoed ging

- -

Een elk voorjaar een terugkerende ergernis een terugkerende elk voorjaar Een natuurliefhebbers; het overdreven voor Waterschap Het wegbermen. de maaien van beheert ruim 3900 km. in Zeeland wegen; km. is ruim 7800 dat gemiddeld van wegberm geeft Dat een oppervlakte breed. 2 meter met 10 cm De maaibreedte 1560 hectare. van verkleinen geeft 78 hectare al een winst van van ruige berm. Niet alleen de chauffeurs de klepelmaaiers, ook par maar plaatselijk een gesprek Hulst e.o. met de Bijen-vereniging , Scheldestromen Waterschap gehad met het ‘t Duumpje heeft een gelijkaardig gesprek ook Waterschap Het Waterschap. gehad met het bezwaren onze begrijpt en geeft aan dat zijn. Het is een nodig er nog verbeteringen is Waterschap het Volgens tijd. kwestie van geboekt vooruitgang al 3 jaar de laatste er is niet Al af. maai-ijver en keurt overdreven ze het waterschap van opdracht in dat zeker altijd meer gemaaid is dan voorgeschreven. zullen beter de regels is dat Afgesproken ticulieren zijn actief de wegbermen ticulieren om van onwetend Vaak maken. te gazon strak een insec vele van daarmeebiotoop het ze dat geheel dieren en vogels planten, wilde ten, veel Ja, het staat vernielen. of gedeeltelijk bijen, vlinders, de hebben daar maar netter, toch momenteel enz., die het wilde planten al moeilijk genoeg hebben, niets aan. hebben Steltkluut keren In het tij te een poging Uit de planologiewerkgroep de Uit het mag Scheldestromen, Waterschap Maaibeleid ? minder zijn ietsje Foto: Breed gemaaide wegberm- Lucien Calle Lucien wegberm- gemaaide Breed Foto:

staat netter, maar De Steltkluut 10

De Steltkluut De 12 wij kunnen daar “aardappels” inde eiken. Kennelijk hangenerdit jaaroveral veel gedaan worden van deze bijzondere gal. dat veel ernuinheel Nederland meldingen Op door van deze soort. Waarneming.nl blijkt stuurdendagen daarna diverse mensenfoto’s uitop750 exemplaren!schatting kwam De eik hinghelemaal afgeladen. Een voorzichtige dezedan om enkele gallen per boom. Maar wel vaker tegaat het zienineiken.Meestal nog iets dat opvallend is was. Deze galsoort het zo aardappels zijn!Enerwas kunnen formaat, meteenbeetjegoedewilzouden Want dievreemde “vruchten” bleken fors van wesp. naamaardappelgal De isgoedgekozen. gal diewe hierzagen,isdeveroorzaker een enzelfs gezwellen heksenbezems.allerlei Bijde variërend van groepjes fors uitgroeiende haren, vergroeiingen vormen allerlei hebben, kunnen van andere organismen zijnontstaan. Die groeiingen opplanten, dieonderinvloed ver zijnabnormale appelgal te gaan.Gallen Dichterbij gekomenbleekhetomdeaard- Die draagt gesproken normaal alleen eikeltjes. was, deboombleekeeneiktegekker zijn. appels ofandere vruchten. wat Maar nog was helemaalniethetgoedeseizoen voor leek ertoch ietsvreemds aandehand. Het iets nietklopte. Langzaamdichterbij komend goed door. dieopmerkte dat er Niemand tige vruchten. Eerst drong hetnognieteens zagenwe deverte eenboommetappelach- In aan hetwerk inhetbosvan Sint Jansteen. We waren ditvoorjaar metdeknotploeg Vreemde eikeltjes… nog wel wat van leren… te planten. kunnen wijmensen Daarkunnen zichzelf ten koste van dewaardplant voort middelen om en mijten gebruikt dit soort schimmels, virussen,aaltjes, bacteriën, insecten stoffen worden ingezet. Een heel legioen van inspuiten van hormonencocktails engroei- trucs als genetische manipulatie,vernuftige proces dat eraan ten grondslag ligt. Allerlei vaak vreemde verschijningsvormen, alshet bazing indeandere. Zowel wat de betreft groeiingen van planten, valt van de ene ver Wie zichverdiept indeze ver merkwaardige als mensengeconfronteerd worden metgallen. Zomaarlofelijk. wat diete kreten horen zijn Bizar. te Moeilijk bevatten, ingenieusenonge de bomen De aardappels groeien ditjaaraan - - - -

veroorzakers leven. zijnerookpa- Daarnaast woners dus dievaak vreedzaam naastde ze worden inquilinen genoemd. Medebe maar diedegallenzelf nietteweegbrengen, kelijk zijn van deze groeisels, merkwaardige veroorzakers. die afhan- Er zijn ook soorten indanalleende meestal veel meersoorten compleet ecosysteem opzich,want erleven bekend. Iederesoorten galiseigenlijkeen van dezomereik zijnalruim80 inNederland AlleenEr zijnheelveel galvormende soorten. vaak nogdehelewinter zichtbaar. zijnkennelijkveel sterker endieblijvenkamers verschrompelen ente rotten, maardegal- met gaatjes. hetnajaarbegint In degalte zijn, zijn dezegallen gekropen doorboord Als de bewoners volwassen zijn en uit de zekleuren bruinenzijnze minderopvallend. fruitig rood-geel, indeloopvan dezomer jaar van uiterlijk. Waren ze inhetvoorjaar aardappelgal indeloopvan het verandert leefomgeving Onze voor delarven. perfecte een hoogste aaneiwitten. kwaliteit Kortom, bestaat uitzeer voedzame cellen, metde en schimmels. binnenwandbacteriën De hard enbevat chemischeafweerstoffen tegen buitenwand hebben. De hun functie is meestal weefsels soorten die Er allemaal zijn allerlei zijn buitengewoonAndere complex.soorten gallenzijneenvoudigSommige van structuur. zelf eennieuwe groeivorm aante maken. rende stof af. daarop door boomreageert De leggen, scheiden ze een galproduce daarbij vrouwtjes van bv. galwespen eitjes gaan is intrigerend.diverse galsoorten Als de millimetersvan de groot. ontwikkeling De wesp, iseenpiepkleine slechtservan enkele Hoe fors deze gallen ook zijn,de veroorzaker Ecosysteem Waarneming.nl Aantal gemeldeAardappelgallen inNederland, bron - -

2014 Voorjaarsbeeld van deaardappelgal metgallen eikhingafgeladen De grote hoeveelheid foto’s perplantengeslacht. op http://www.bladmineerders.nl vindjeeen oa. http://www.plantengallen.com. ook Maar enzijnerinformatieve websites,(uitgave KNNV) van Leeuwen van Docters het Gallenboek in dewonderlijke wereld van degalleniser gallen. Voor wiezichwat verder wilverdiepen planten ineens opallerlei diverse soorten naardeze vreemdete kijken groeisels, zieje Als jeeenbeetjegewend bent geraakt om uitkruipen! insecten danwel Er kunnen 20verschillende soorten wegvliegen.uit degalkomen,nietkunnen fijne vitragestof die zodanig dat deinsecten blijven leven. om de gallen een heel Doe die ineenpotmetwater, zodat detakken metgallenenzet eenpaartakken daarvoor stellen, doordegallenuitte Neem kweken. vast jeookproefondervindelijk Zoiets kan Uitkweken complexe leefgemeenschap aanwezig zijn. eenzeergeen centimeter doorsnedekan profiteren!klein galletje van nog Ook ineen bewonersworden dedierlijke enwaarvan binnen hele schimmelcultures gehouden hyperparasieten. Er zijn zelfs gallen waar ook weer geparasiteerd, doorzogenaamde behoren. Endeze worden ophunbeurt rasieten, diebijnaaltijdtot debronswespen - -

galkamers zichtbaarzijn gal,Dezelfde maarnu gesneden,waarbij open de Truffelgal op van wortels zomereik In hetnajaarzietdeaardappelgal erheelandersuit Lucien Calle

13 De Steltkluut nog iets van leren

De Steltkluut De 14 ... ook misschien

Foto: Margarethapolder- Bert van Broekhoven er nietmeervan omookhieraan regelmatig de trektelpost Margarethapolder komt het benmetde tellingen op Omdat ikgestart groep telt eenaantal plaatsen vanaf de dijk. gaat tellen volgens een vaste route. Een vierde groependrie dieelkéénderde van hetgebied tinghe. clubwordt De daaropgesplitstin samen bijhetbezoekerscentrum van- Saef hierachter isHenkCastelijns. tellers De komen door, drijvende in2015al25jaar!De kracht engaanbijnaaltijd van julitot enmetmaart maanden buiten hetbroedseizoen gedaan, Deze tellingen worden maandelijksin de Laagwatertelling Saeftinghe heb gedaanen/ofnogdoe. enkeletellingen toelichten dieikzelfik kort hetleukvoor iedereen.blijft Hieronderzal en goede afspraken maken met elkaar. Dan van Hetisduseenkwestie plannen te krijgen. daarwatde wederhelft moeite meebegint gaan ze Soms zovervelen. vaak op pad dat Vogelaars hoeven zichhetjaarrond niette laagwatertelling inSaeftinghe. stadsvogeltelling, slaapplaatstelling en BMP, MUS,Atlastelling, weidevogeltelling, tertelling, trektellen, tuinvogeltelling, Enkele voorbeelden zijn:midwin- daarvan en organisaties. vogeltellingen voor diverse doeleinden Sinds eenaantal jaren ik mee aan doe Er wordt wat afgeteld

in heel Nederland inhetzelfdein heelNederland weekend uit gedaan.Dietellingjanuari wordt simultaan wordt midwintertelling De halverwege jaarlijks Midwintertelling en Aalscholvers. Spreeuwen, Veldleeuweriken,Rietgorzen er toen voorbij. Hetwaren vooral Vinken, vogels;trekkende helewolken kwamen 19 oktober 2013:eendagmet30.000langs- vogels mooiste gezien.De dagwas voor mij we almeerdan220verschillende soorten gegevens zijnopenbaar. Opdetelpost hebben april, september enoktober. ingevoerde De dagen vallen meestalindemaandenmaart, mei betekent dit vroeg uit de veren. piek De uurdaarna. twee àdrie Vooral indemaand tellenen januari we vanaf zonsopgang tot vandering demaandenjuni,juli,december op www.trektellen.nl. Elkezondag, metuitzon- resultatenDe worden achteraf geregistreerd enkele anderen vogels. allelangstrekkende Op detelpost tel iksinds 2008 samenmet Trektellingen telpost Margarethapolder Woestijntapuit. jaren geledenvoor heteerstZeearenden en de avonturiers. zagikenkele Saeftinghe In conditie is een vereiste; een aanrader voor inhetgebied, duseengoede best zwaar het isaltijdleukengezellig. Hetisfysiek mee te doen.Eigenlijkbestjammer want - -

2014 die worden gehoord eerste of gezien. De minuten lang alle vogels worden genoteerd puntenwaarbij optwaalf inhetgebiedvijf broeden. Deze telling bestaat rondes uitdrie alle broedvogels dieinstedelijk gebied wordt Daarmee bedoeld: Soorten. Urbane voor Meetnet mussen. MUSisdeafkortring 4535. Nee, hierniethettellen hetbetreft van MUS-tellingen in het gebiedmet postcode metdezogenaamde Dit jaarbenikgestart MUS-tellingen en zijnnietopenbaar. ingevoerd viaeenprogramma van Sovon gegevensbaar gemaakt. De worden online worden. Trends worden dannamelijkzicht als ze meerdere jaren gedaan achter elkaar pas echt betekenis Deze tellingen krijgen moet geenmoeite hebbenmetvroeg opstaan. te inventariseren. Leuk omte doen,maarje alle inhetgebiedvoorkomende broedvogels tot eindjuniom vanperiode begin maart je moetminstens acht keeroproute inde de Groeneweg. BMP-tellingen zijnintensief, achterste Kreek nabij deelvan deOtheense met denaam ‘Gat van Pinte’, dat isrond het metdeBMP-tellingen voorgestart hetgebied polder opgestart. Vier jaargeledenbenik enkele anderen de BMP voor de Margaretha- Een jaarofvijfgeledenhebiksamenmet BMP staat voor Broedvogel Project. Monitoring BMP-tellingen doealtijdmee.den. Ik tie over te vin- dete soorten verwachten worden veel tips gegeven enis veel informa- doen. Via desite van de Vogelbescherming is laagdrempelig; eraanmee iedereen kan tuinvogeltelling. Hetvraagt weinig tijdenhet jaren rond jaarlijks delandelijke halfjanuari sindsenkele vogelbeschermingDe organiseert Tuinvogeltelling van de Vogelbescherming worden aangeleverd aanSovon. op.weer eenleukesoortenlijst gegevens De iedere keer Het levert en rond deBraakman. samen metHenkCastelijns inhetgebied land dieindewinterlen watervogels inNeder gevoerd indeaantal- ominzicht te krijgen verblijven. Ditdoeiksindsenkelejaren - -

Bert van BroekovenBert ([email protected]) de slag. veel snelzelfstandig bijenkuntdanvrij aan tijd danopkorte kele keren oppad. Jeleert vogelaar engasamenmethemofhaar- advies: ZoekMijn meteenervaren contact Vogelbescherming (www.vogelbescherming.nl). websites van Sovon (www.sovon.nl) ofvan de opde ofzelfvan eenskijken deSteltkluut jeaanmeldenbijdevogelwerkgroepkan denken dat hetjeleuklijktomte doen,dan jenahetlezenMocht over deze tellingen Tellingen ietsvoor doen jou? opuiterlijk engeluidte herkennen. soorten sieve telling waarbijjeinstaat moetzijnalle wordt bepaald.soort Ditiseenzeer inten- het aantal territoria van elkewaargenomen tweede debroedvogels blokbetreft waarbij een bepaald gebied wordt geschat. Het worden geregistreerd enhetaantal voor vogels waarbijallevoorkomende soorten splitsen. Heteerste dewinter blokbetreft opte tellingenpad moet. De zijnintwee blokken waar jeveel voor ditiseenheleklus Ook op Terneuzen samenmetBram Vroegindeweij. mee. Zelf doeikhetatlasblok inenrond doet deSteltkluut aan deelnemen.Ook verse regionale vogelwerkgroepen diehier Nederland. Hetzijnvooral ledenvan dedi- tot eennieuweverwerken vogelatlas van tellingen degigantische berg gegevens te jaar. isdrie dit project Hetdoelisomnade van vrijwilligers. doorlooptijd betrokken De tariseren. Een groot metheelveel project broedvogels van te heelNederland inven- Momenteel omalle looptereenproject Atlastellingen goed te uitvoeren. kunnen en hungeluidiswel nodigomdetellingen weinig tijd. Kennis van de stedelijke vogels 15 juli. Het vergt dus eigenlijk betrekkelijk telling iseenavondtelling tussen15meien telling tussen15meienjunidederde 30 april, detweede telling iseenochtend- telling isindeochtend 1tot indeperiode -

15 De Steltkluut ...iets voor jou?

De Agenda De ‘t Stekkertje ‘t 17

Landschap

Deelname voor donateurs van Het Zeeuwse Landschap en hun huisgenoten is gratis. Niet-donateurs betalen € 3,- pp, kinderen tot 16 jaar € 1,50. € jaar 16 tot kinderen pp, 3,- € betalen Niet-donateurs gratis. is huisgenoten hun en Landschap Zeeuwse Het van donateurs voor Deelname Zeeuwse

Fonny Roels, fonnyroelsATzeelandnet.nl Roels, Fonny Contact:

start bij het infobord bij het pompstation aan het einde van de Heerstraat in St. Jansteen Jansteen St. in Heerstraat de van einde het aan pompstation het bij infobord het bij start Plaats: uur 14.00 Tijd:

Zaterdag 25 oktober: excursie Waterwingebied excursie oktober: 25 Zaterdag

Deelname aan de excursie kost € 5,00 per persoon en € 2,50 voor kinderen tot 12 jaar. 12 tot kinderen voor 2,50 € en persoon per 5,00 € kost excursie de aan Deelname

broodje, koffie e.d. in het café (wel op eigen kosten). eigen op (wel café het in e.d. koffie broodje, Staatsbosbeheer oktober

Gezien de aard van het terrein is het gebruik van laarzen zeer aan te bevelen. Na afloop van de excursie is er gelegenheid tot het nuttigen van een een van nuttigen het tot gelegenheid er is excursie de van afloop Na bevelen. te aan zeer laarzen van gebruik het is terrein het van aard de Gezien

bijzonder de vele vogels, niet storen. Deze vogels foerageren bij laagwater op de Westerschelde en komen bij hoogwater uitrusten in de Margarethapolder. de in uitrusten hoogwater bij komen en Westerschelde de op laagwater bij foerageren vogels Deze storen. niet vogels, vele de bijzonder

een prachtig natuurgebied. Het is alleen toegankelijk onder begeleiding van een gids van Staatsbosbeheer, want we willen de dieren die hier zitten, in het in zitten, hier die dieren de willen we want Staatsbosbeheer, van gids een van begeleiding onder toegankelijk alleen is Het natuurgebied. prachtig een

Tijdens deze Staatsbosbeheer-excursie kunt u de ontwikkelingen in de Margarethapolder van nabij volgen. Sinds 2005 is deze polder omgetoverd tot tot omgetoverd polder deze is 2005 Sinds volgen. nabij van Margarethapolder de in ontwikkelingen de u kunt Staatsbosbeheer-excursie deze Tijdens

graag vooraf aanmelden bij: Hans Molenaar, 0115-612008, e-mailadres: jmmolenaATplanet.nl e-mailadres: 0115-612008, Molenaar, Hans bij: aanmelden vooraf graag Contact:

verzamelen bij Café De Griete in buurtschap de Griete de buurtschap in Griete De Café bij verzamelen Plaats: uur 9.30 Tijd:

Zondag 5 oktober: excursie Margarethapolder excursie oktober: 5 Zondag

Gedetailleerde oproep volgt in het volgende nummer. Info op te vragen via [email protected] via vragen te op Info nummer. volgende het in volgt oproep Gedetailleerde gel- Vo

zaterdag 4 oktober: Birdwatch oktober: 4 zaterdag

Vooraf aanmelden is verplicht. is aanmelden Vooraf

Stelt kluut

Adri Paauwe, A3PaauweAThetnet.nl Paauwe, Adri Contact: Hulst te Verkorting 8e parkeerplaats Plaats: uur 16.00 tot uur 13.00 Tijd:

Zaterdag 4 oktober: excursie Groot Eiland Groot excursie oktober: 4 Zaterdag - Kijk voor meer excursies in de natuur op de website van Natuur & Zo: http://www.natuurenzo.nl/agenda/ Zo: & Natuur van website de op natuur de in excursies meer voor Kijk

Landschap

Zeeuws e Deelname voor donateurs van Het Zeeuwse Landschap en hun huisgenoten is gratis. Niet-donateurs betalen € 3,- pp, kinderen tot 16 jaar € 1,50. € jaar 16 tot kinderen pp, 3,- € betalen Niet-donateurs gratis. is huisgenoten hun en Landschap Zeeuwse Het van donateurs voor Deelname dag: Open

Fonny Roels, fonnyroelsATzeelandnet.nl Roels, Fonny Contact:

Zaterdag 27 september: excursie Waterwingebied excursie september: 27 Zaterdag

Bram Vroegindeweij, vroegtolATzeelandnet.nl of 0115 612493 0115 of vroegtolATzeelandnet.nl Vroegindeweij, Bram

Contact: Vogel-

werk

september lokaal schaakclub Terneuzen, Edvard Grieghof 113, Terneuzen Terneuzen 113, Grieghof Edvard Terneuzen, schaakclub lokaal Plaats: uur 19.30 Tijd:

Donderdag 18 september: vergadering vogelwerkgroep vergadering september: 18 Donderdag

Deelname aan de excursie kost € 5,00 per persoon en € 2,50 voor kinderen tot 12 jaar. 12 tot kinderen voor 2,50 € en persoon per 5,00 € kost excursie de aan Deelname

broodje, koffie e.d. in het café (wel op eigen kosten). eigen op (wel café het in e.d. koffie broodje, Staatsbosbeheer

graag vooraf aanmelden bij: Hans Molenaar, 0115-612008, e-mailadres: jmmolenaATplanet.nl e-mailadres: 0115-612008, Molenaar, Hans bij: aanmelden vooraf graag Contact:

verzamelen bij Café De Griete in buurtschap de Griete Griete de buurtschap in Griete De Café bij verzamelen Plaats: uur 9.30 Tijd: Zondag 7 september: excursie Margarethapolder excursie september: 7 Zondag

‘t Stekker- we samen op zoek naar dagvlinders. Zullen we weer bijzondere soorten tegen gaan komen? Een vriendje of vriendinnetje is welkom. is vriendinnetje of vriendje Een komen? gaan tegen soorten bijzondere weer we Zullen dagvlinders. naar zoek op samen we

De nachtvlinders die de experts van de insectenwerkgroep hebben gevangen, kunnen we goed bekijken en mogen we daarna bevrijden. Daarna gaan gaan Daarna bevrijden. daarna we mogen en bekijken goed we kunnen gevangen, hebben insectenwerkgroep de van experts de die nachtvlinders De

tje

Hanneke Smulders, jeugdgroepATsteltkluut.nl Smulders, Hanneke Contact: bepalen te nader nog Hulst, omgeving Plaats: uur 16.00 - 14.00 Tijd:

Zaterdag 6 september: dagen nachtvlinders en dag- september: 6 Zaterdag

Bram Vroegindeweij, vroegtolATzeelandnet.nl of 0115 612493 0115 of vroegtolATzeelandnet.nl Vroegindeweij, Bram

Contact: Vogel- werk

lokaal schaakclub Terneuzen, Edvard Grieghof 113, Terneuzen Terneuzen 113, Grieghof Edvard Terneuzen, schaakclub lokaal Plaats: uur 19.30 Tijd: Donderdag 21 augustus: vergadering vogelwerkgroep vergadering augustus: 21 Donderdag -

Landschap

augustus Fonny Roels, fonnyroelsATzeelandnet.nl Roels, Fonny Contact:

Vrijdag 15 augustus: excursie Waterwingebied excursie augustus: 15 Vrijdag

Deelname aan de excursie kost € 5,00 per persoon en € 2,50 voor kinderen tot 12 jaar. 12 tot kinderen voor 2,50 € en persoon per 5,00 € kost excursie de aan Deelname

broodje, koffie e.d. in het café (wel op eigen kosten). eigen op (wel café het in e.d. koffie broodje, Staatsbosbeheer

prachtig natuurgebied. Het is alleen toegankelijk onder begeleiding van een gids van Staatsbosbeheer, want we willen de dieren die hier zitten, in het het in zitten, hier die dieren de willen we want Staatsbosbeheer, van gids een van begeleiding onder toegankelijk alleen is Het natuurgebied. prachtig

Tijdens deze Staatsbosbeheer-excursie kunt u de ontwikkelingen in de Margarethapolder van nabij volgen. Sinds 2005 is deze polder omgetoverd tot een tot omgetoverd polder deze is 2005 Sinds volgen. nabij van Margarethapolder de in ontwikkelingen de u kunt Staatsbosbeheer-excursie deze Tijdens

graag vooraf aanmelden bij: Hans Molenaar, 0115-612008, e-mailadres: jmmolenaATplanet.nl e-mailadres: 0115-612008, Molenaar, Hans bij: aanmelden vooraf graag Contact:

verzamelen bij Café De Griete in buurtschap de Griete Griete de buurtschap in Griete De Café bij verzamelen Plaats: uur 9.30 Tijd:

Zondag 10 augustus: excursie Margarethapolder excursie augustus: 10 Zondag en nachtvlinders. Natuurlijk is er ook tijd voor het maken van lekkere hapjes boven het vuur. Wie durft dit avontuur aan? avontuur dit durft Wie vuur. het boven hapjes lekkere van maken het voor tijd ook er is Natuurlijk nachtvlinders. en

‘t Stekkertje

muizenvallen vullen met verleidelijk voer en op scherp zetten. ’s Avonds en ’s ochtends doen we een telronde. Als het lukt, tellen we ook weer vleermuizen vleermuizen weer ook we tellen lukt, het Als telronde. een we doen ochtends ’s en Avonds ’s zetten. scherp op en voer verleidelijk met vullen muizenvallen

boomgaard van natuurgebied Canisvliet van Staatsbosbeheer. Het kamp begint met het opzetten van de zelf meegebrachte tenten. Dan gaan we de de we gaan Dan tenten. meegebrachte zelf de van opzetten het met begint kamp Het Staatsbosbeheer. van Canisvliet natuurgebied van boomgaard Na het succes van vorig jaar gaan we opnieuw samen met de Visdiefjes uit West Zeeuws-Vlaanderen op nachtdierenkamp. Kamperen doen we in de de in we doen Kamperen nachtdierenkamp. op Zeeuws-Vlaanderen West uit Visdiefjes de met samen opnieuw we gaan jaar vorig van succes het Na

juni Hanneke Smulders, hsATkpnmail.nl Smulders, Hanneke Contact: Westdorpe Canisvliet, Plaats: uur 12.00 zondag tot uur 19.00 zaterdag Tijd:

Zaterdag 28 en zondag 29 juni: nachtdierenkamp juni: 29 zondag en 28 Zaterdag

Zeeuwse Fonny Roels, fonnyroelsATzeelandnet.nl Roels, Fonny Contact:

start bij het infobord bij het pompstation aan het einde van de Heerstraat in St. Jansteen St. in Heerstraat de van einde het aan pompstation het bij infobord het bij start Plaats:

14.00 uur 14.00 Tijd:

Zaterdag 28 juni: excursie Waterwingebied excursie juni: 28 Zaterdag Excursies, wandelingen, fietstochten wandelingen, Excursies,

De Steltkluut De Agenda 16 Wat zijn seizoenen?

deze pagina is leeg vanwege het layout, omdat het Stek- kertje met een rechte pagina begint- is alleen bij de op- zon, regen, sneeuw maak niet in het boekje Tekening: Elisabeth Hoek Tekening: Heb je je wel eens afgevraagd waarom lam- - Doe hetzelfde aan het eind van de middag. metjes in de lente worden geboren? Of waarom Wat is er met je schaduw gebeurd? er in de winter (bijna) geen bladeren zijn aan de bomen? We zien de zon op verschillende tijden van Een seizoen is een verandering in het weer de dag op verschillende plekken aan de hemel en daardoor zijn er veranderingen in de natuur. -> de aarde draait rond haar as! In veel delen van de wereld is het jaar verdeeld in vier seizoenen. Doordat de aarde Een voorbeeld van een natuurlijke kringloop rond de zon draait wisselen de seizoenen en is een jaar lang een appelboom volgen, dan daarmee het weer. Als we het hebben over weet je voor altijd, waarom er seizoenen het weer bedoelen we: is het koud of warm? zijn! En wat er dan gebeurt! Is het zonnig of bewolkt? Waait, regent of sneeuwt het? In de winter is de fruitboom kaal. Alle aandacht (voor zover een boom aandacht 1. Weet jij welke vier seizoenen er zijn? heeft!) is bij het proces in de wortels. Aan 2. Hoe lang doet de aarde erover om rond het begin van de lente is de boom klaar de zon te draaien? voor de sprong naar buiten. Er komen bla- 3. Welk seizoen is op de plaats met het meeste deren en de boom gaat bloeien. Na de bloei licht en warmte van de zon? valt alle bloesem van de boom. 4. De aarde draait zelf ook rond (om zijn eigen as). Hoe lang doet hij daarover? Halverwege de lente en zomer staat de 5. Wanneer is jouw schaduw langer? In de boom volop in blad. De knopjes, die zijn zomer of in de winter? overgebleven op de plaatsen waar de bloesem af is gevallen, gaan groeien, tot de boom

volt hangt met fruit. Aan het einde van de

In de winter -> de zon staat dan ‘lager’. dan staat zon de -> winter de In

5. zomer/ het begin van de herfst valt het fruit

die we verdelen in een nacht en een dag. een en nacht een in verdelen we die van de boom of plukken wij het eraf. Een

24 uur en dat noemen we een etmaal, etmaal, een we noemen dat en uur 24

4. paar weken later vallen ook de bladeren. ‘Als

Zomer.

3. ik nu maar niet doodga’, denkt de boom. Uit

365 dagen(=een jaar). dagen(=een 365

2. angst trekt hij zich terug in zijn wortels en

Winter, lente, zomer en herfst. en zomer lente, Winter,

1. dat is precies wat de boom moet doen. Zo Antwoorden: kan de boom de hele winter rustig blijven staan en bereidt zich van binnen weer voor Proefje: Schaduwpatronen. op de lente. - Ga ’s morgens als de zon schijnt buiten staan. Vraag aan een vriend(innet)je, broertje Dit is een voortdurend herhalend proces of zusje om met krijt jouw schaduw te van winter naar lente, van lente naar zomer, tekenen. van zomer naar herfst en van herfst weer - Ga om 12u ’s middags op dezelfde plek naar lente! staan en laat weer jouw schaduw tekenen. Anja van der Giessen 2014 1 2 ... leren spelend van word spelen jeslim! De begaafde baby-dieren top 3en veel kleintjes wordenveel kleintjes gewoon aan hunlot Dat moet ook wel,hun geboorte! want dierenSommige zijn dus al briljant vanaf pas alsze uitheteizijngekomen. zitten, nognieteensbaby’s zijn! Dat zijnze bedenken dat zolang inhetei dekuikens toch?allemaal tegelijk Endante uit. Knap op moeten schieten. Zo komenalleeieren een teken voor de andere dat kuikens ze vlak voordat Dat ze is uitkomente tikken. slimme oplossing voor. beginnen kuikens De hebbenze daareen hele vinden. Gelukkig hetzijnfamilienietmeer alleen achter enkan het kuikentje nog niet is uitgekomen, blijft op zoek naarvoedsel. Als eeneiopdat moment hun eizijn,moeten ze methunmoedermee, moment uitkomen. Zodra ze namelijk uit is hetheelbelangrijk dat ze ophetzelfde 1. Eenden: Voor uitéénnest eendenkuikens Wat zijnwijblijmetdegierzwaluwen! elke dagwel duizenden muggenbijzitten. uitdelucht. heleboel insecten Daarkunnen ze inhunvluchtdat een jehetziet, pikken dragen ze zichalsechte stuntvliegers. Zonder langzaam af. Zodra ze zijn,ge weer wakker en alsze heelhoogzijn,dalenze slapend zich doordewarmelucht omhoogvoeren eten, badenenzelfs drinken, slapen!Ze laten meer. Alles doenze vanaf dat moment vliegend: ze beginnen te vliegenenze stoppen niet als ze eenweek ofzes oudzijn,komt het: nognietzoveel, gierzwaluwen kunnen maar 2. Gierzwaluwen: Als ze netuitheteikomen, naar deze nieuwe grootste groep! brengt. Danlopendekuikentjesautomatisch van degrote groep groepje naarhetkleinere af, maarlaat jewel ziendat jetwee kuikens andere uitvijf. Vervolgens dekjedegroepjes ene groep bestaat kuikentjesende uitdrie dat jetwee groepjes hebt. De metkuikens grootste groepje Stel metsoortgenoten. te bewijzen. Kuikentjes zoeken altijdhet is meteenwetenschappelijk experiment voor ze. Dat min 2ofplusiseenmakkie nen zodra ze uit het ei komen. Een som als 4 3. Kippenkuikens: Kuikentjes alreke kunnen eigenschappen eengrote rol. schap. eigen- is eenbijzonder goedontwikkelde Volgens Wikipedia: Bij begaafdheid spelendeaangeboren Begaafdheid of talent - -

spelen. zijn: jebent nooitte oudomte leren, eh… hele leven spelletjesdoen. Hoeoudze ook goed voor ze. Daarom blijven dieren hun sterken ze hunvriendschap. Spelenisdus te spelen,verdoor methunsoortgenoten trainen. Ze worden erookslimmervan. En spelen om hun spieren en behendigheid te Conclusie: Van spelenword jeslim!Dieren atleten. draaien enrollen alsdebeste Olympische Ze denken:aanturnen. rennen, springen, sport Muizenspelletjes doen wel eenbeetje aan wat ouderzijn,rennen aan. ze achter elkaar lopperen enrare sprongen te maken.Als ze Bv. doorte ga- veulens spelenmetelkaar Er wordt te geoefend spelen. doormetelkaar moeteneen prooi doden. diezichfel verweert, te stoeien, lerenelkaar ze hoeze uiteindelijk vlieglessen hebbengehad. flinkmet Door jemaarbeter kun eerstwat moet storten, meteennoodgangopjeprooieen valk, Als je,meer lesseneendiernodigheeft. zoals hoe lastigerdietwee takenworden, hoe enzelf nietopgegeten wordt.krijgt Maar nodig. moetalleenzorgen Hij dat hijte eten leven eenvoudig. geen scholing Die heeft meer hetmoetleren. Voor een vliegishet het gedrag van een dier is,wikkelder hoe aanleren. Leren door te spelen! Hoe inge je jezelf Dan kun nog vangekregen? alles Heb jediebegaafdheid nietmeteen mee ook niet. worden. Een echte ze opvoeding dan krijgen voor zorgen alsdat allemaaltegelijk mugjes honderden ze onmogelijk eieren. Daarkan overgelaten. Bv. eenvrouwtjesmug legtwel Anja van derGiessen - -

Foto: Speelende jonge bunzings- Lucien Calle Foto: Wilde eend met kuikens- Lucien Calle

2014 Foto: Een iets groter koekoeksei in een ander nest Koekoek, koekoek, … Na 12 dagen komt de koekoek uit het ei. Na 12 dagen komt de koekoek uit het ei. die alinhetnestliggen,isalleenwat groter. niet te onderscheidenvan dat van deeieren de anderen aan.Zo ishetkoekoekseibijna van zijneiaandievan pastzijdekleur Ook zodat hetaantal van deeieren weer klopt. eet danvaak eenvan deanderen eieren op de andere vogels ernietzijn en de koekoek maar vogels.dezelfde Ze soort legterinelknest 25 eieren leggenenvaak wel inhetnestvan overlaat. 15tot Hetkoekoeksvrouwtje kan uitbroeden van heteiaandegastouders in andere vogelnesten gaat leggen en het al van gehoord dat dekoekoek zijneieren vogel enjulliehebbendanzeker allemaal hetisnatuurlijkwelMaar eenheelbijzondere en omhunterritorium te veroveren. ander geluidomdemannetjesaante lokken “koekoek” roept? vrouwtjes De maken een Wist jedat alleendemannetjeskoekoek donkere dwarsbanden. bovenzijde. isvaalwit met onderzijde De ofeengrijzevrouwtje ofeenbruine heeft het mannetjeisblauwgrijs van kleur. Het groot alseenhoutduif. bovenzijde De van isongeveer Hij zobezet metwitte vlekken. en vleugels eneenlangeafgeronde staart koekoekiseenslankevogelDe metspitse omdat hijerg schuwis. de vogelWij wel krijgen bijna niet te zien, nietterug zijn. uit Afrika voorbij zijn.Anders zou deze bijzondere vogel met zekerheid weet dat dekoudedagen hoor, misschien ook omdat je dan ergens word erelkjaarweer blijvan alsikhem Heb jeditjaaraldekoekoekgehoord? Ik é én ei. Dit gebeurt dan ook heel snel als én ei. Dit gebeurt

het helpt! op zak…Dat doe ikdanooknogsteeds en melen, danheb je hethelejaargenoeggeld met wat los geld moet ram- koekoek hoort dat je als je voor het eerst de roep van de bijgeloof iserookeensoort Oostenrijk In te komen. meiweer ominapril- terugterug naarAfrika de jongedieren weer onslandenvliegen augustus verlatenIn zowel deoudealsook enanderekrekels insecten. koekoek eetgraagDe rupsen,torren, wormen, een week doorzijnpleegoudersbijgevoerd. koekoekuitenwordtvliegt dekleine nog vastgrijpen. Naongeveer 17tot 21dagen hij zich beter zetten aan het nest kan kan tenen naarvoren entwee tenen naarachter koekoek gewapend. Omdatkleine hijtwee isde het nestte ookhiervoor vallen. Maar omuit vogelskleinere enloopthetdekans meestal te groot voor hetnestvan devaak hem alleenis. weken Nadrie ishetjong voor 5-6jongevogeltjes bedoeldis, voor zorgt dat alhet eten wat hijervoor normaal uit hetnest, zodat hetalleenover Zo blijft. van eentijdelijke holte opzijnrugdeeieren werkt hetmetzijnvleugelsenbehulp koekoekje geboren isenzelfs nogblindis komt dandeanderen. Vlak nadat hetkleine van de koekoekook altijd iets vroeger uit Het isdanookheelbijzonder dat hetjong Elisabeth Hoek Elisabeth -

Foto: kleine koekoek in zijn veel te klein nest wordt gevoerd door de veel kleinere pleegouder

3 slim of lui? wat weet je ... Om te zorgen dat de ruimten niet instorten, Gemier maken de mieren de wanden stevig met een soort metselspecie dat ze maken van Heb je net een goed plekje gevonden in het eten. Gelukkig blijven er meer dan genoeg grond en een vloeistof uit hun lichaam. Bij bos om even stiekem te plassen, word je in mieren over om het volgende jaar weer en ons in de buurt komt de rode bosmier met je billen geprikt! Auw, Auw! Snel wegwezen! nieuw volk te stichten. Alleen de mannetjes name voor in de buurt van Clinge. Zie je Mieren! Je trappelt wild in het rond en slaat en koninginnen hebben vleugels. Wanneer zo’n grote berg? Meld het dan even, want de beestjes van je af. Je vergeet helemaal ze gepaard hebben, vallen hun vleugels af. het is voor Zeeuws-Vlaanderen heel bijzonder. je broek op te trekken… Oeps, dat moet De mannetjes gaan dood, de koninginnen En vooral niet kapot maken natuurlijk. over mieren? er gek uit zien voor de mensen die naar je zoeken een plekje om een volk te stichten.

staan te kijken… Volgende keer beter opletten. Soms is dat bij een ander volk of zelfs bij Gatenkaas Calle Lucien Gele weidemier- Foto: Gelukkig heb je wel weer een nieuwe soort haar oude nest. Vaker echter zal ze zelf gescoord: de rode bosmier. Snel even invoeren een nieuw volk stichten. Ze zoekt dan een kan leven. De luizen maken honingdauw op waarneming.nl. holletje of spleet en sluit zichzelf op. Daar dat de mieren eten en soms eten ze ook de Jammer genoeg kunnen niet veel mensen legt ze haar eerste eitjes. De larven die er uit jonge luizen. Net als veel andere mieren- het waarderen als er mieren in de buurt komen worden de eerste werksters van haar soorten, zorgt de gele weidemier dat het zijn. Zodra een nest in de buurt van ons volk. Die verzorgen haar en al haar eieren heerlijk is in de kamers van zijn nest: niet huis wordt ontdekt, pakken we zonder na en larven. In snel tempo wordt de kolonie te heet en niet te koud. De luizen genieten te denken een lokdoosje of giftig mieren- steeds groter. Om te zorgen dat alles goed daar ook van mee. Om dit voor elkaar te krijgen, poeder. Maar waar maken we ons zo druk blijft gaan, worden de taken verdeeld: moet het nest steeds een beetje worden om? Zijn we misschien bang voor mieren? voedsel verzamelen, larven verzorgen of verplaatst of verbouwd. Het zonlicht moet Wat weten we eigenlijk van mieren? Wie op bouwen aan het nest. zo goed mogelijk worden opgevangen, zodat Foto: Nest glanzende houtmier- Lucien Calle Lucien houtmier- Nest glanzende Foto: zijn knieën gaat zitten en eens goed kijkt, de zandheuvel de warmte kan opnemen. zal een heleboel ontdekken! Naaldenberg De glanzende houtmier maakt een heel ander Daarvoor wordt de zijkant van de nestheuvel in soort nest. Die kiest daarvoor een holle een bepaalde hellinghoek gebouwd. Grappig Sterke vluggertjes boomstam uit. In het ondergrondse deel is dat als het gras op en om het nest heen In onze omgeving leven ongeveer 20 soorten overwinteren de mieren. Uit houtdeeltjes groter groeit, de mieren het nest ook laten mieren. Iedere soort heeft zo zijn eigen maken de mieren een soort papierpulp. Met groeien. Ze bouwen het gewoon een stukje manier van leven. Wat ze allemaal hetzelfde een soort van suikeroplossing plakken ze de hoogte in. hebben, is dat ze net als bijen, in een volk de houtdeeltjes aan elkaar. Daar bouwen ze leven. Een volk bestaat uit een of meerdere kamers van in de holten van de boom. Het Natuurlijk is er heel veel meer over mieren koninginnen, heel veel werksters en in de lijkt een soort gatenkaas van karton. De sui- te vertellen. Wil je nog meer weten over voortplantingstijd ook mannetjes. De koningin keroplossing is tegelijkertijd voedsel voor mieren en hun boeiende manier van leven? is de baas en bepaalt wat er gebeurd. Zij legt een schimmel. Deze schimmel komt altijd Kijk dan eens op internet of in een van de alle eitjes. Een mierenvolk is altijd druk bezig. voor in nesten van deze mieren. De schim- vele boeken over mieren. Verschillende mieren hebben elk hun eigen meldraden groeien door het bouwsel van taak. De diertjes die het nest uitgaan en voeder- de mieren heen en geven extra stevigheid. Sandra Dobbelaar sporen volgen, zoeken voedsel en andere Prima geregeld zo: de schimmel heeft een voorwerpen die ze terugbrengen naar het prima plekje om te groeien en de mieren nest. Je hebt vast wel eens een mierenspoor- hebben een stevig huis. Glanzende hout-

tje gevolgd. Ze sjouwen met stukjes blad, Calle Lucien bosmier- Nest rode Foto: mieren zijn niet moeilijk te herkennen. Hun kruimels, dennennaalden of zelfs een dikke Je hebt ze vast wel eens gezien: enorme naam zegt het eigenlijk al, maar ze glanzen rups. Zo’n kleine mier is supersterk. Mieren mierenhopen van de rode bosmier. Van ver prachtig. Er zijn mensen die zeggen dat houden van mooi weer en houden niet van af lijkt het vaak een gewone stapel van sparre- deze mieren een beetje zoetzuur smaken, koudere klimaten. In Europa leeft dan ook of dennennaalden. Maar als je dichterbij net als een zuurstok op de kermis. Als je dus maar een klein deel van de rond negenduizend komt, zie je er honderden mieren op en om- twijfelt of het de glanzende houtmier is, soorten die op de aarde bestaan. heen lopen. Die hele stapel is door die kleine kun je altijd nog even proeven… beestjes gebouwd! Zo’n hoop heeft verschil- Zwarte wegmier lende ingangen. Als je er in zou kunnen kijken, Beetje bleek Een van de meest voorkomende en bekendste zou je kunnen zien, dat er een heleboel Gele weidemieren leven vooral in het gras mieren is de zwarte wegmier. Je kunt ze overal tunnels zijn. Boven de grond en onder de of andere lange planten. Deze bleke mieren tegenkomen. Ze zitten tussen de tegels, onder grond. Met de gangen boven de grond leven het grootste deel van de tijd onder de een steen of bloempot. Op een warme zomer- regelen de mieren de temperatuur in het grond. Je ziet ze meestal alleen even als je in dag vliegen ze ineens massaal uit om te paren. nest. Het mag er niet te heet en ook niet te de tuin werkt of het gras omspit. Soms maken Het zijn er ontzettend veel. Soms zie je het koud zijn. De openingen maken ze daarom ze hun nest een beetje omhoog en komen nog eerder aan de vele vogels in de lucht, groter of kleiner als dat nodig is. Onder de ze tussen de planten te zitten. Het lijken dan die de vliegende mieren vangen. In een grond zitten kraamkamers. Daar worden de net begroeide molshopen. Bijzonder is dat korte tijd, kunnen ze hun buikje lekker vol eieren gelegd en de jongen grootgebracht. de gele weidemier niet zonder wortelluizen 2014 4 5 eendjes voeren ... Versieren of ruziemaken? Een woensdagmiddag in natuurspeel- Even gezellig de eendjes voeren aan de naar elkaar toe. Ze hadden geen interesse tuin ‘De Boomhut’ in Terneuzen oude waterleiding. Eigenlijk is het niet alleen in eten, alleen in elkaar. Ineens maakten eendjes voeren, want er komen ook een he- ze hun nekken lang en legden hun snavels leboel andere gasten mee-eten. Meerkoeten, op het water. Langzaam zwommen ze naar waterhoentjes, kokmeeuwen, zilvermeeuwen, elkaar toe en weer terug. Dit deden ze een kuifeenden en soms zelfs een paar karpers. paar keer achterelkaar. Opeens deden ze Meestal zien de vogels je al van ver aan- hun staarten recht overeind. Waterhoentjes komen. Ze haasten zich dan naar de voe- hebben een zwarte staart met aan de zijkant derplek waar we altijd het brood verdelen. helder witte veren. Daar zwaaiden ze een paar

Kleine stukjes gooien we dan naar de eenden. keer mee in het rond. Toen draaiden alle ook eens meedoen! Soms hebben die het zo druk met ruzie drie de dieren zich om. Terwijl ze met hun maken dat een ander er met het brood achterwerken naar elkaar zaten, schudden vandoor gaat. Om te zorgen dat iedereen ze met hun staart en draaiden zich dan een stukje krijgt, maken we heel veel kleine weer om. Twee vogels vlogen elkaar daarna stukjes en die gooien we dan heel verspreid aan en eentje dook onder water om geen in het rond. Waterhoentjes, meerkoeten pik van de ander te krijgen. Telkens als hij boven kwam, schoot dat ene waterhoentje er weer op af om hem opnieuw te pakken te nemen. Na een tijdje was het ene diertje niet meer te zien en waren er nog twee waterhoentjes over. Het spel begon weer opnieuw: lange nek, kop en snavel op het water leggen, naar elkaar toe zwemmen, staart omhoog en weer terug op hun plaats. Dan staarten weer omhoog, omdraaien en Er werd slecht weer afgegeven, nu maar hopen Tot slot mochten ze zelf een waterfilter maken. lekker schudden met die veren. Weer ging dat er kinderen komen... Plastic fles zonder bodem op z’n kop in een

Foto: Kuifeenden blijven op afstand - Lucien Calle op afstand - Lucien blijven Kuifeenden Foto: een van de twee op de ander af. Ook deze En jawel, 4 kinderen komen af op het bericht potje zetten. Watten erin, zand erop eerst en kuifeenden durven nooit heel dichtbij probeerde weg te komen door onder te uit de krant met vader en/of moeder. fijn zand daarna schelpenzand en daarop te komen en krijgen op deze manier ook duiken, net zolang tot hij ver genoeg uit Wisselend sloten er 6 tot 8 kinderen aan –> kiezels. Zeewater erdoor gieten, wat gebeurt altijd wel iets te pakken. De kokmeeuwen de buurt was. En toen was er nog maar één alleen jongens! Waar zijn die andere kinderen? er? Ze vonden het geweldig om te zien dat wachten meestal niet netjes op hun beurt. waterhoentje over. Wat deden deze vogels? het water heel helder eruit kwam. Het ziet Vonden ze elkaar niet lief en probeerden ze We hebben de brakwater-kist mee: met daarin eruit als kraanwater, wie durft er te proeven? elkaar weg te jagen? Of waren ze verliefd en enkele opdrachten voor de kinderen. We gingen Bleh, het smaakt als zeewater! probeerden ze elkaar te versieren om samen het zeewater én het kreekwater onderzoeken: te paren en een nestje te bouwen? Het was ruikt het verschillend? Is er verschil in kleur heel mooi om te zien. Net een waterballet. te zien? En de geleiding in het water meten. Je zou er zo vlinders van in je buik krijgen…

Sandra Dobbelaar Foto: Kokmeeuw wacht zijn kans af- Lucien Calle af- Lucien zijn kans wacht Kokmeeuw Foto: Ze duiken er op af en pikken snel een stukje voor de snavel van de eenden weg en vliegen er mee vandoor. Een keer zagen we een eend met een korst brood in de snavel zwemmen. Kom je ook een keer meedoen? Een dikke zilvermeeuw dook op de eend Adres: Evertsenlaan 88a, 4535 AD, Terneuzen af en landde met zijn poten op de rug. De http://www.terneuzen.nl/Terneuzen_In- eend schrok zo dat hij het brood liet vallen Zout opgelost in kraanwater was er ook, zodat formatief/Cultuur_sport_en_vrije_tijd/ en onder dook. In één beweging was de de kinderen het verschil in kraan-, brak- en Natuurspeeltuin_De_Boomhut/Activiteiten meeuw er mee weg. Slimme truc! zeewater konden proeven. Spannend! Foto: Waterhoen- Lucien Calle Lucien Waterhoen- Foto: Waterdiertjes scheppen in de voorste en De laatste keer dat we bij de eendjes waren, achterste poel, de temperatuur meten en zagen we iets interessants. Drie waterhoentjes de kinderen de verschillen tussen de beide zwommen in een driehoekje met de snavels poelen laten benoemen. 2014 6 7