Załącznik do Uchwały Nr XXX/X/251/2010 Rady Miejskiej Żarkach z dnia 30.06.2010
GMINNA STRATEGIA ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA LATA 2010- 2020
Czerwiec 2010 rok
SPIS TREŚCI Wstęp ...... str.4 I. Procedura tworzenia Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych ...... str.5 1. Podstawa opracowania str. 5 2. Podstawy prawne str. 6 3. Wykorzystane materiały, dokumentacje str. 8 II. Charakterystyka przestrzenno – demograficzna i gospodarcza gminy Żarki str. 8 1. Historia i położenie gminy str. 8 2. Charakterystyka środowiska naturalnego i użytkowania gruntów rolnych str.10 3. Sieć komunikacyjna gminy oraz zasoby mieszkaniowe str.11 4. Gospodarka wodno – ściekowa oraz sieci – gazowa i elektryczna str.14 5. Struktura demograficzna gminy str.15 6. Gospodarka str.17 III. Oświata i wychowanie oraz sport i rekreacja str.18 1. Szkolnictwo str.18 2. Sport i turystyka str.20 IV. Instytucje i organizacje zajmujące się pomocą społeczną działające na terenie gminy str.20 1. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach str.20 2. Środowiskowy Dom Samopomocy w Żarkach str.21 3. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych str.22 6. Służba zdrowia str.24 7. Organizacje pozarządowe str.24 V. Problemy społeczne – ujęcie ogólne str.25 1. Główne problemy organizacji pomocy społecznej w gminie Żarki str.25 2. Główne problemy zarządzania sferą społeczną str.26 3. Grupy docelowe wymagające wsparcia w ramach pomocy społecznej str.26 4. Identyfikacja podstawowych problemów społecznych str.27 VI. Problemy społeczne w perspektywie Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach
str.28 1. Kwestia osób bezrobotnych ze szczególnym uwzględnieniem osób długotrwale pozostających poza rynkiem pracy str.28 2.Kwestia osób niepełnosprawnych oraz przewlekle chorych str.30 3. Ubóstwo oraz marginalizacja i wykluczenie społeczne str.32 4.Bezradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz problemy opiekuńczo – wychowawcze rodzin objętych pomocą społeczną str.35 5.Problem uzależnień: alkoholizm i narkomania str.39 6. Bezdomność str.41 7.Osoby w wieku podeszłym i sędziwym str.42 8. Świadczenia rodzinne i opiekuńcze , fundusz alimentacyjny……………………… str.44 VII. Formy świadczonej pomocy przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach str.44 1. Informacje ogólne str.44 2. Zasady udzielania świadczeń z pomocy społecznej str.45 3. Świadczenia pomocy społecznej str.46 4. Działania dodatkowe prowadzone przez Miejsko- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej …………………………………………………………………………………………….. str.47 VIII. Analiza SWOT str.48 1. Wprowadzenie str.48 2. Analiza SWOT str.49 IX. Misja i założenia Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych str.52 X. Cele strategiczne str.55 XI. System monitorowania, promocja oraz finansowanie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych...... str.72 1. Monitorowanie i finansowanie Strategii str.72 Wstęp
Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest nie tylko wymogiem prawnym, ale przede wszystkim użytecznym instrumentem pozwalającym na strategiczne spojrzenie na zagadnienia polityki i integracji społecznej na poziomie lokalnym. Stanowi on wyraz zintegrowanego planowania społecznego, wyznaczający długofalowe cele polityki społecznej gminy. Ze względu na zróżnicowany charakter problemów społecznych występujących na poziomie lokalnym niezwykle ważne jest właściwe zdiagnozowanie przyczyn poszczególnych zjawisk oraz wzajemnych zależności pomiędzy zidentyfikowanymi problemami. Dogłębna i wieloaspektowa analiza pozwala nie tylko na lepsze dopasowanie instrumentów wsparcia, ale również na zwiększenie kompleksowości podejmowanych działań. Formuła otwartego, ciągłego przewidywania i projektowania przyszłości powinna stanowić przydatne pragmatyczne narzędzie regulacji rozwoju w sytuacji, gdy nadmiar celów w stosunku do ograniczonych środków utrudnia podejmowanie bieżących i przyszłych decyzji. Zmienność uwarunkowań zewnętrznych, występowanie sprzeczności a nawet konfliktów interesów i dążeń różnych grup społecznych narzuca konieczność przyjęcia negocjacyjnej formuły zarządzania polityką społeczną. Istotą jej jest dochodzenie do porozumienia społecznego, minimalizując sytuacje konfliktowe. Jest to, zatem formuła kształtowania strategii elastycznych, otwartych i dynamicznych wobec przyszłości. Cele integracji powinny być wyrazem dążeń i aspiracji społeczności lokalnej zmierzających do rozwiązania zidentyfikowanych problemów, likwidacji barier i zagrożeń oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji. Strategia jest instrumentem umożliwiającym podejmowanie decyzji zarówno w najbliższym okresie, jak i w odległej perspektywie. Jako element żywy strategia będzie podlegać ciągłym zmianom, będą pojawiać się nowe, ważne cele, a część, straci swoją aktualność. Ten ciągły proces zmian jest jak najbardziej pożądany, ponieważ będzie on miernikiem działań i dążeń społeczności lokalnej, grup społecznych oraz współdziałania instytucji i organizacji zarówno administracji rządowej, samorządowej jak i organizacji pożytku publicznego zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych oraz szeroko rozumianą integracją. Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych służyć będzie jako podstawa określająca kierunki zamierzeń rozwojowych w sektorze pomocy społecznej, na terenie gminy Żarki w latach 2010 – 2020.
I . Procedura tworzenia Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
1 Podstawa opracowania
Podstawę opracowania strategii stanowiły materiały źródłowe powstałe i zgromadzone w wyniku pracy pracowników Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, pracowników Referatu ds. pozyskiwania środków unijnych i krajowych, a także w ramach Samodzielnego stanowiska ds. komunikacji społecznej w Urzędzie Miasta i Gminy w Żarkach oraz materiały będące wynikiem badań różnych środowisk i grup społecznych. W celu selekcji problemów uważanych przez mieszkańców za najistotniejsze dokonano społecznych konsultacji środowiskowych. Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną, zarówno na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki, a także konieczność wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie gminy Żarki została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach, uzyskane w toku bieżącej jego działalności, dane uzyskane z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Powiatowego Urzędu Pracy w Myszkowie, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie , Posterunku Policji w Żarkach oraz instytucji i organizacji współpracujących z Miejsko- Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Żarkach.
Przygotowano bardzo dobrej jakości analityczne materiały źródłowe, niezbędne dla diagnozy sytuacji społecznej w gminie Żarki, co pozwoliło na wypracowanie kierunków strategicznych działań odniesionych do rzeczywistych problemów społeczności lokalnej i wskazanie skutecznych kierunków działań dla ich rozwiązania, a także ustalenie układu współpracy instytucjonalnej dla poszczególnych problemów społecznych. W oparciu o diagnozę sytuacji społecznej, została opracowana strategia rozwiązywania problemów pomocy społecznej na najbliższe lata, która jest rozwinięciem działań oraz założeń programowych realizowanych w sferze pomocy społecznej w gminie Żarki. Sukcesywnie w toku prac strategicznych następowało przeformułowanie roli i zadań Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, a także sposobów realizacji świadczonej pomocy. Dokonano przejścia w ramach prac nad strategią od typu pomocy, którego zasadniczą funkcją było udzielanie wsparcia materialnego, do modelu nastawionego na wzmocnienie postaw aktywnych oraz wspieranie osób i rodzin zgłaszających się z prośbą o pomoc w rozwiązywaniu problemów. Było to możliwe dzięki rozwojowi różnego rodzaju usług w MGOPS w Żarkach w tym poradnictwa prawnego, psychologicznego i pedagogicznego, terapii i wszechstronnej pracy socjalnej świadczonych dla różnych grup osób i rodzin objętych pomocą społeczną. Dokument jest syntezą wypracowanych kierunków strategicznych dla realizacji polityki społecznej Gminy Żarki. W procesie monitoringu realizacji strategii, kierunki i działania powinny być aktualizowane i dostosowane do zmieniającej się rzeczywistości i otoczenia społeczno-gospodarczego. Przyjęcie strategii stanowi proces otwierający długoterminowe planowanie polityki społecznej. Strategia jest dokumentem stanowiącym podstawę do podejmowania długofalowych zintegrowanych działań rozwojowych w sferze społecznej oraz wdrażania rozwiązań w postaci programów lokalnych. Cele i kierunki działań są zgodne ze wskazaniami innych dokumentów o charakterze programowym z obszaru polityki społecznej.
2 Podstawy prawne
Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. (Dz. U. z 2009r Nr 175 poz.1362 z późn. zm.) art. 17 ust.1 pkt.1 cytowanej ustawy wskazuje, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Strategia winna być ponadto osadzona w pozostałych aktach prawnych regulujących i odnoszących się do sytemu pomocy społecznej w Polsce, a także w Unii Europejskiej. Strategia jest spójna ze Strategią Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Żarki, Strategią Rozwoju Powiatu Myszkowskiego oraz Strategią Polityki Społecznej Województwa Śląskiego 2006-2020 oraz Krajowym Planem Działania na Rzecz Integracji Społecznej. Krajowy Plan Działania Na Rzecz Integracji Społecznej to program zmierzający do poprawy przepisów społecznych i zwiększania poziomu ich realizacji. Jest to również zasadniczy instrument osiągania integracji społecznej w europejskim modelu polityki społecznej. Na poziomie operacyjnym ważne jest, że polska polityka integracji społecznej winna być realizowana we współpracy z szeroko rozumianymi partnerami społecznymi. Szczególnie chodzi tu o związki pracodawców, organizacje pozarządowe oraz organizacje pożytku publicznego, samorządy lokalne oraz instytucje oparte na przepisach dot. kościołów i związków wyznaniowych. Niezależnie od stanu koniunktury gospodarczej oraz poziomu zamożności, państwo nie jest w stanie zrealizować celów tej polityki bez partnerstwa z innymi instytucjami. W polityce społecznej Unii Europejskiej, co ma ogromne znaczenie ze względu na funkcjonowanie naszego kraju w tej strukturze, podstawę realizacji stanowią cele odnoszące się do trzech obszarów: 3 polepszenia warunków życia, pracy i kształcenia; 4 prawa do zatrudnienia i prawa do wykształcenia; 5 stworzenia systemu zabezpieczenia społecznego.
Realizacja celów oparta jest na zasadach socjalnych wspólnoty: 6 zasadzie subsydiarności, 7 zasadzie osobistej wolności, 8 zasadzie solidarności.
Szeroko akceptowanymi wartościami współczesnej polityki społecznej, które powinny znaleźć ujęcie w strategii, są: 9 bezpieczeństwo socjalne, tzw. gwarancja dochodów i usług na wypadek pojawienia się tzw. ryzyka socjalnego ( choroba , bezrobocie , inwalidztwo , itp.); 10 wiara w zasoby ludzkie, a więc inwestycje w człowieka, tzw. tworzenie równych szans rozwoju dla ludzi; 11 pokój społeczny, traktowany jako wartość podstawowa dla utrzymania harmonijnej współpracy i współżycia między ludźmi ( redystrybucja dochodu narodowego na rzecz grup upośledzonych jak i dialogu społecznego); 12 życie rodzinne – uznanie rodziny za podstawową grupę społeczną, oraz polityki społecznej jako polityki prorodzinnej.
13 Wykorzystane materiały, dokumentacje
Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Żarki została opracowana na podstawie dostępnych, dokumentów, opracowań i informacji o charakterze analitycznym, diagnostycznym i strategicznym oraz na podstawie zebranych danych statystycznych na potrzeby niniejszej strategii.
II. Charakterystyka przestrzenno – demograficzna i gospodarcza gminy Żarki
14 Historia i położenie gminy
Najstarsze wzmianki historyczne o miejscowości Żarki pochodzą z wykazów świętopietrza z lat 1373 – 1375, które to odnotowały istnienie kościoła w Żarkach. Dalsze dzieje polityczne i gospodarcze Żarek i okolicy wiążą się z nazwiskami właścicieli: Myszkowskich, Korycińskich, Męcińskich. Feudalny związek Żarek trwał do listopada 1829 r. Wówczas zadłużone ziemie żareckie nabył przemysłowiec Piotr Steinkeller, który w latach 1832-1835 zbudował Fabrykę Maszyn i Narzędzi, cegielnię, cukrownię, browar, gorzelnię, młyn parowy. W 1836 r. Żarki zostały siedzibą powiatu. Około 1852 r. zbudowano tutaj nowoczesną przędzalnię, jako pierwsze miasto w Polsce – Żarki miały uliczne oświetlenie gazowe. Ominięte przez uruchomioną w 1847 r. kolej warszawsko- wiedeńską systematycznie podupadały. W okresie walk o wyzwolenie narodowe w 1831 r. i 1863 r. Żarki były miejscem krwawych bitew powstańczych. W wyniku prześladowań caratu w 1870 r. utraciły prawa miejskie i odzyskały je dopiero w 1949 r. Przed I wojną światową Żarki liczyły ponad 6000 mieszkańców. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej znaczny odsetek ludności (60 %) stanowili Żydzi. W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli w mieście getto dla 3200 Żydów, które w październiku 1942 r. zostało zlikwidowane. Materialnym dowodem bytności Żydów w mieście jest odbudowana bożnica (użytkowana jako Dom Kultury) oraz uporządkowany i odnowiony cmentarz żydowski przy ulicy Polnej, charakterystyczna zabudowa w centrum miasteczka.
Żarki leżą na południu Polski w powiecie myszkowskim, w województwie śląskim, w odległości 50 km na północny wschód od Katowic i 30 km od Częstochowy. Przez miasto przebiega dogodne połączenie drogowe w kierunku Kielc, Częstochowy, Katowic i Opola. W pobliżu Żarek przebiega linia kolejowa – trasa Katowice - Warszawa w odległości 7km z przystankiem w Myszkowie oraz Centralna Magistrala Kolejowa z przystankiem w Zawierciu w odległości 25 km.
Rysunek nr 1. Gmina Żarki na tle województwa śląskiego oraz powiatu myszkowskiego. Miasto Żarki jest siedzibą gminy, która zajmuje powierzchnię 100,67 km 2, co stanowi 0,83 % powierzchni województwa Śląskiego. Przez gminę przechodzą drogi: 15 wojewódzkie – 27 km 16 powiatowe – 20 km 17 miejskie lokalne –25 km 18 gminne – 30 km W skład gminy Żarki oprócz miasta Żarki wchodzi 10 sołectw: Czatachowa, Jaroszów, Jaworznik, Kotowice, Ostrów, Przybynów, Suliszowice, Wysoka Lelowska, Zaborze, Zawada.
Miasto podzielone jest na osiedla, które spełniają różne funkcje społeczno - gospodarcze i cechują się odmiennymi warunkami zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej: 19 Osiedle Centrum 20 Osiedle Częstochowskie 21 Osiedle Olesiów 22 Osiedle 600-lecia 23 Osiedle Leśniów
24 Charakterystyka środowiska naturalnego i użytkowania gruntów rolnych
Żarki, wraz z całą gminą, z uwagi na atrakcyjny widokowo i turystycznie teren, włączone zostały do obszaru Jurajskich Parków Krajobrazowych ”Orlich Gniazd’’ na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. W falisto-pagórkowatym krajobrazie dominują wzniesienia porośnięte lasami i malownicze ostańce skalne. Na terenie Żarek występują ciekawe i unikalne okazy fauny i flory. Od strony wschodniej i północnej na wapiennym podłożu, między ostańcami rośnie unikatowy dziewięćsił bezłodygowy. Niżej w ekosystemach łąkowych wczesną wiosną zakwitają przebiśniegi, zawilce i sasanki łąkowe. To one dodają elegancji i piękna żareckiemu przedwiośniu. Na wzniesieniu zwanym Mogiłką, leżącym między hubami kotowickimi, można podziwiać fioletowe przylaszczki. Lasy wokół miasteczka pełne są grzybów, owoców leśnych i zwierzyny. Szlaki turystyczne piesze i rowerowe ułatwiają poruszanie się po okolicy.
25 Sieć komunikacyjna gminy oraz zasoby mieszkaniowe
Większość dróg i ulic wewnętrznych układu komunikacyjnego miasta już istnieje, wymaga jednak modernizacji i doprowadzenia do pożądanych parametrów, a także regulacji prawnych (zaliczenia do odpowiednich kategorii). Podstawowy układ drogowy tworzą: - drogi wojewódzkie: Nr 793 Myszków – Żarki – Janów; Nr 789 Koziegłowy – Żarki – Lelów: Nr 792 Żarki – Kroczyce; - drogi powiatowe - drogi gminne
Trasy rowerowe i szlaki piesze Dla gminy i miasta Żarki ważnym elementem jest prowadzenie ścieżek i tras rowerowych o różnym znaczeniu bytowym, rekreacyjnym, edukacyjnym i innym. Trasy rowerowe są powiązane z głównymi trasami zamieszczonymi w koncepcji dróg rowerowych województwa śląskiego. Przez teren gminy przebiegają trasy rowerowe: 26 Jurajski Szlak Rowerowy Orlich Gniazd - (czerwony) - (Kraków- Częstochowa). Przez gminę przebiega na odcinku 10 km przez: Przewodziszowice, Czatachowa, Ostrężnik, Suliszowice, Zrębice. 27 Jurajski Szlak Rowerowy Z. Krasińskiego – (zielony) - 70 km (Częstochowa-Myszków) Przez gminę przebiega na odcinku 10 km, ze Złotego Potoku przez Żarki do Myszkowa. 28 Szlak - (czarny) Przez gminę przebiega na odcinku 11 km przez: Czatachowę, Żarki, Żarki Letnisko. 29 Szlak - (czarny) Przez gminę przebiega na odcinku 1,5 km przez: Przewodziszowice, Moczydło, Mirów, Bobolice, Hucisko. 30 Szlak im. K. Karlińskiego - (niebieski) Przez gminę przebiega na odcinku 6 km przez Zaborze. 31 Szlak Edukacyjnych Zagród Agroturystycznych - (żółty) Przez gminę przebiega na odcinku 29 km przez Ostrów, Przybynów, Jaroszów, Zaborze. 32 Szlak Maryjny; 33 Szlak Kultury Żydowskiej;
Poważnym problemem miasta jest skoncentrowanie ruchu – tak tranzytowego, jak i wewnętrznego – wzdłuż głównego ciągu komunikacyjnego poprzez drogę wojewódzką Nr 793. Usprawnienie tego ruchu nastąpi dzięki budowie obwodnicy, która jest w trakcie realizacji .
W Żarkach zlokalizowanych jest ponad 1500 mieszkań, z czego ok. 1300 można zaliczyć do kategorii mieszkań zamieszkałych stale (stanowiące w czasie spisu miejsce faktycznego zamieszkania, co najmniej jednej osoby). Łączną powierzchnię mieszkań w Żarkach można oszacować na ok. 106884 tys. m2. Jeżeli chodzi o wyposażenie mieszkań w podstawowe media, to można określić ten stan, jako zadawalający. Ok. 95 % z nich jest zaopatrzonych w sieć wodociągową. Należy podkreślić znaczną gazyfikację miasta. W mieszkaniach gdzie nie doprowadzono przyłącza gazowego instalowane są butle gazowe. Większość gospodarstw domowych posiada centralną instalację grzewczą. W kotłowniach montowane są kotły spalające miał, węgiel, drzewo a także gaz, choć generalnie odchodzi się od ogrzewania budynków gazem ze względu na wzrastające koszty, wpływa to jednak niekorzystnie na stan środowiska naturalnego. Żarki cechuje niski poziom wskaźnika aktywności budowlanej. Również ilość wydanych zezwoleń na budowę ma tendencję spadkową. Powyższe dane świadczą, że budownictwo mieszkaniowe jest jednym z poważniejszych problemów Żarek. Od lat miasto nie prowadziło żadnych inwestycji w zakresie budowy mieszkań komunalnych. Na terenie Żarek inwestycji mieszkaniowych nie prowadzą także spółdzielnie mieszkaniowe czy też inni administratorzy. W Żarkach funkcjonują 4 wspólnoty mieszkaniowe – 3 - na Osiedlu Częstochowskim, 1 - przy ul. Myszkowskiej, administrujące byłymi, komunalnymi zasobami mieszkaniowymi. O nie najlepszej sytuacji mieszkaniowej w Żarkach i ogromnych potrzebach w tym zakresie świadczy liczba osób, które oczekują na lokale komunalne. Najatrakcyjniejszym rejonem miasta, w którym zrealizowano w ostatnich latach najwięcej prywatnych inwestycji budowlanych są Osiedla: 600 – lecia, Częstochowskie i Olesiów. Domy wielorodzinne są natomiast zlokalizowane przede wszystkim na Osiedlu Częstochowskim na terenie za szkołą podstawową oraz przy ul. Myszkowskiej na terenie byłego POM-u. Miejscowy plan przestrzennego zagospodarowania miasta uwzględnia możliwość dalszej budowy mieszkań głównie w zabudowie jednorodzinnej na niektórych obszarach miasta. Brakuje jednak uzbrojonych działek, które stanowiłyby potencjalne zaplecze dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Powodem tego jest przede wszystkim brak środków w budżecie miasta na ten cel. Dużym ograniczeniem dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego są warunki naturalne miasta otoczonego lasami i nieużytkami rolnymi. Mówiąc o sytuacji budownictwa mieszkaniowego należy poruszyć jeszcze jeden bardzo istotny aspekt związany z technicznym stanem budynków wielorodzinnych. W większości są to obiekty kilkudziesięcioletnie. Mimo długiego okresu eksploatacji nie były one poddawane poważniejszym pracom modernizacyjnym ani remontowym, co jest w dużym stopniu odczuwane przez mieszkańców. Podsumowując stan budownictwa mieszkaniowego w Żarkach należy podkreślić, że podstawowy problem tkwi w braku mieszkań komunalnych lub innych lokali czynszowych dla mniej zasobnych obywateli miasta. W związku z powyższym konieczne jest podjęcie konkretnych działań, które by zapewniły ludności miasta mieszkania komunalne. Ponadto konieczne będzie podjęcie starań o poprawę stanu technicznego budynków już istniejących, poprzez prowadzenie gruntownych prac remontowych. Powinno to mieć na celu nie tylko poprawę stanu obiektów, ale także zapewnienie dobrych warunków do życia. Kwestia ta jest tym bardziej istotna, że rozwój taniego budownictwa mieszkaniowego może być jednym z ważniejszych kroków w kierunku poprawy sytuacji demograficznej Żarek.
34 Gospodarka wodno - ściekowa oraz sieci - gazowa i elektryczna
Telekomunikacja Na terenie Żarek istnieje dobrze rozwinięta sieć infrastruktury telekomunikacyjnej, należąca przede wszystkim do Telekomunikacji Polskiej SA. Wskaźnik stelefonizowania przekracza 90%. Ponadto gmina jest objęta zasięgiem telefonii komórkowej operatorów: GSM Plus, Era GSM, Orange, Play.
Elektroenergetyka Właścicielem sieci i urządzeń elektroenergetycznych na terenie miasta jest Zakład Energetyczny w Myszkowie. Energia elektryczna wykorzystywana jest do oświetlania i ogrzewania mieszkań oraz do przygotowania ciepłej wody użytkowej Wykorzystanie energii elektrycznej do wyżej wymienionych celów jest wysokie w związku z brakiem systemu ciepłowniczego w mieście. Gazownictwo Obecnie miasto jest w pełni zgazyfikowane. Właścicielem sieci i urządzeń gazowniczych na terenie miasta jest Górnośląska Spółka Gazownicza z siedzibą w Zabrzu. Długość sieci gazowej w gminie wynosi 100 km.
Gospodarka wodno – ściekowa
Zaopatrzenie miasta w wodę odbywa się z lokalnych sieci wodociągowych bazujących na własnych ujęciach wód głębinowych z utworów jurajskich. Na terenach nie objętych zbiorowym systemem zaopatrzenia w wodę mieszkańcy korzystają z własnych ujęć studziennych. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 112,8 km. Wykonana została w latach 1959 - 2001 z rur stalowych, żeliwnych, PVC, PE oraz azbestowo- cementowych. Stan techniczny sieci określa się ogólnie jako dobry, za wyjątkiem rurociągów stalowych, które kwalifikuje się do wymiany. Woda kierowana do sieci wodociągowej nie wymaga uzdatniania, jest regularnie badana przez SANEPID. Pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym odpowiada wymogom stawianym wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Obecnie występujące punktowe i obszarowe źródła zanieczyszczeń stanowią przede wszystkim: 35 ścieki socjalno-bytowe z zabudowy mieszkaniowej, 36 ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, 37 zanieczyszczenia spływające z pól, szczególnie w okresach po nawożeniu gruntów rolnych. W mieście realizowany jest program budowy kanalizacji sanitarnej w ramach którego prowadzona jest dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej. Etap IV budowy kanalizacji obejmuje niewielkie już obszary miasta dotąd nieskanalizowane oraz obszar Wysokiej Lelowskiej. Zadanie to będzie realizowane w 2011 r. W 2010 z środków unijnych zostanie sfinansowana kompostowania przy oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnie ścieków sanitarnych i kanalizacja sanitarna
Na terenie Żarek znajduje się mechaniczno – biologiczno - chemiczna oczyszczalnia ścieków typ ARBF F300-1.D.1. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na terenie miasta wynosi ok. 36,9 km. Na dzień dzisiejszy do kanalizacji sanitarnej jest przyłączonych 890 gospodarstw domowych. Jest oczyszczonych około 460 m3/dobę ścieków. Pozostała ilość ścieków sanitarnych na terenie gminy gromadzona jest w zbiornikach bezodpływowych i okresowo wywożona wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni.
38 Struktura demograficzna gminy
Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku Gmina Żarki liczyła 8.426 mieszkańców (wg danych z GUS). W stosunku do 2008 roku liczba mieszkańców wzrosła o 51 osób (tj. o - 1%), natomiast w stosunku do 2006 roku liczba mieszkańców wzrosła o 121 osób (tj. o 1,01%). Pod względem gęstości zaludnienia wynoszącej 84 osób/km2, obszar Gminy zalicza się do średnio zaludnionych terenów województwa śląskiego. Na koniec analizowanego przedziału czasowego (2009 r.), kobiety stanowiły 51,1%, a mężczyźni 48,9% ogólnej liczby ludności, co oznacza, że na każdych 100 mężczyzn przypadało 101 kobiet.
Tabela 1. Liczba ludności Gminy Żarki wg płci – stan w dniu 31.12.2009 Wyszczególnienie J. m. 2006 2007 2008 2009 ogółem osoba 8 305 8 362 8375 8 426 mężczyźni osoba 4 080 4 087 4 092 4 122 kobiety osoba 4 225 4 275 4 283 4 304 Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego
Tabela 2. Liczba ludności Gminy Żarki wg faktycznego miejsca zamieszkania – stan w dniu 31.12.2009
Wyszczególnienie J. m. 2006 2007 2008 2009 ogółem osoba 8 305 8 362 8375 8 426 miasto osoba 4 473 4 527 4 533 4 560 wieś osoba 3 832 3 835 3 842 3 866 Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego
Według danych Urzędu Gminy w Żarkach najwyższa liczba mieszkańców jest w mieście i stanowi 54 ,1 % ogólnej liczby mieszkańców Gminy .
Tabela 3. Liczba ludności Gminy Żarki wg wieku i płci – stan w dniu 31.12.2009
Wiek 2006 2007 2008 2009 0-18 1 862 1 849 1.834 1 804
Kobiety 2 459 2 508 2 508 2 516 19-60 Mężczyźni 2 747 2 776 2 791 2 830 19-65 Kobiety 857 861 873 900 powyżej 60 Mężczyźni 380 368 369 376 Powyżej 65 Razem 8 305 8 362 8 375 8 426
Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego
Na postawie analizy struktury ludności Gminy Żarki, przedstawionej według wieku (stan na dzień 31.12.2009 ). można stwierdzić, że największy odsetek ludności w strukturze mieszkańców przypada dla osób z przedziału wiekowego 19-65 lat, a najmniej liczną grupą wiekową są mężczyźni w wieku powyżej 65 roku życia (4 % ogólnej liczby mieszkańców). Kobiety w wieku powyżej 60 lat stanowią 10 % ogólnej liczby mieszkańców. Tabela 4. Liczba urodzeń i zgonów– stan w dniu 31.12.2009
Zgony 2006 2007 2008 2009 ogółem w tym: 101 92 92 76 Mężczyźni 58 52 49 43 Kobiety 43 40 43 33 Urodzenia 85 90 91 92
Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego
W 2009 r w stosunku do 2006 r. zauważa się przyrost naturalny o 1,2 %, wzrosła liczba osób w wieku aktywności zawodowej o 1 %, wzrosła także liczba ludności w wieku poprodukcyjnym o 1,1%, natomiast liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym zmniejszyła się o 1,1 %. Jak z powyższego wynika wydłuża się linia życia mieszkańców gminy.
39 Gospodarka Obserwuje się stały wzrost ilości podmiotów gospodarki narodowej. Na terenie gminy według stanu na dzień 31.12.2009 r. zarejestrowanych było 603 podmiotów gospodarczych, osiągając najwyższą wartość w całym analizowanym okresie.
Wykres 1. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Żarki – stan na 31.12.2009r. Wykres 1
700 590 603 600 531 500 451 400 300 200 100 0 2006 2007 2008 2009
Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego.
W strukturze własnościowej sektora prywatnego (2009 r.) dominują osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (85,1% podmiotów sektora prywatnego) Obserwuje się wzrost liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i organizacji społecznych. Czynnych podmiotów jest jednak około 400, pozostałe to podmioty , które zawiesiły bezterminowo działalność. Biorąc pod uwagę poziom zatrudnienia najwięcej osób pracuje w sektorze obuwniczym, jednakże praca w nich jest sezonowa. Wzrasta liczba zatrudnionych w przemyśle piekarniczym. Na terenie gminy Żarki realizowanych jest wiele inwestycji unijnych, w których pracę znajdują mieszkańcy naszej gminy.
III. Oświata i wychowanie oraz sport i rekreacja
40 Szkolnictwo Na terenie gminy Żarki znajduje się 1 przedszkole, 4 szkoły podstawowe, 1 gimnazjum i 1 Niepubliczne Gimnazjum Prowadzone przez Zakład Doskonalenia Zawodowego w Katowicach. Obwód szkolny obejmuje wszystkie wsie w granicach administracyjnych gminy. Do placówek oświatowych dowożeni są uczniowie, kiedy odległość do szkoły przekracza 4 km, dowozem łącznie objętych jest 327 uczniów. Do szkół podstawowych w gminie Żarki uczęszcza łącznie 603 uczniów (stan na koniec 2009 roku).
Tabela 5.Szkoły podstawowe – stan uczniów na 31.12.2009 Szkoła/liczba 2006 2007 2008 2009 uczniów S.P..Jaworznik 73 73 72 80 S.P.Przybynów 71 73 78 85 S.P.Żawada 86 85 62 84 SP Żarki 370 372 356 354 Razem 600 603 568 603
Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego
Tabela 6.Gimnazjum – stan uczniów na 31.12.2009 Szkoła/liczba 2006 2007 2008 2009 uczniów Gimnazjum 318 317 289 272 Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego
Tabela 7. Zespół Szkół w Żarkach– stan w dniu 31.12.2009 Wyszczególnienie J. m. 2006 2007 2008 2009
Liceum osoba 283 246 235 183 Technikum osoba 283 309 312 294 Razem osoba 566 555 547 477 Źródło: dane z Głównego Urzędu Statystycznego
Od 2008 r. zauważa się tendencje spadkową młodzieży uczęszczającej do gimnazjum i zespołu szkół w Żarkach, co spowodowane jest niżem demograficznym w tych latach. Wychowanie przedszkolne prowadzone jest w przedszkolu w Żarkach oraz oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych. Liczba dzieci uczęszczających do przedszkola w Żarkach w roku 2009 wynosiła 160. W stosunku do 2006 roku liczba dzieci wzrosła o 26 osób.
Na terenie gminy znajduje się także Zespół Szkół im. Tadeusza Kościuszki w Żarkach, w którym nauka odbywa się w liceum oraz technikum w zawodach; handlowiec, hotelarz, informatyk, kelner, kucharz, usługi kosmetyczne. Ponadto w Zakładzie Doskonalenia Zawodowego w Żarkach realizowana jest nauka w Gimnazjum dla Dorosłych, Zasadniczej Szkole Zawodowej, Szkole Policealnej. Od miesiąca października 2010r. planuje się uruchomienie Wyższej Szkoły Zarządzania. W godzinach popołudniowych prowadzone są zajęcia dla dzieci i młodzieży w świetlicy środowiskowej i 8 świetlicach wiejskich tj. Kotowicach, Jaworzniku, Zaborzu, Przybynowie, Ostrowie, Wysokiej Lelowskiej, Zawadzie i Czatachowie. Obecnie trwa przebudowa ośrodka kultury w Żarkach. Funkcje lokalnych ośrodków kultury pełnią świetlice wiejskie oraz remizy OSP. Na terenie Gminy Żarki działa Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna oraz Filie Biblioteczne w Przybynowie i Kotowicach. W bibliotece głównej oraz każdej fili znajdują się czytelnie. W bibliotekach organizowane są także cykliczne wystawy, na których prezentowane są prace plastyczne mieszkańców gminy Żarki. 41 Sport i turystyka
Na terenie gminy działają trzy piłkarskie kluby sportowe: KS Kotowice, Orzeł Przybynów, LKS Zieloni a także Uczniowskie Kluby Sportowe: „Lider” przy Gimnazjum oraz „Champion” przy Szkole Podstawowej w Żarkach. Bardzo popularną dyscypliną sportową w gminie jest siatkówka, dzięki prężnie działającemu Żareckiemu Towarzystwu Siatkarskiemu. Działają amatorskie sekcje mężczyzn oraz młodzieżowe. Corocznie rozgrywane są turnieje piłki siatkowej mężczyzn z udziałem drużyn amatorskich z gminy Żarki oraz gmin sąsiednich . Większość obiektów turystycznych (ośrodki wypoczynkowe) znajdują się w Zaborzu. Wzrasta liczba gospodarstwa agroturystycznych: w Przybynowie, Jaworzniku, Kotowicach, Ostrowie, Zaborzu. Odpowiednie zagospodarowanie turystyczne na obszarze Gminy może pozwolić na rozwój turystyki krajoznawczej, aktywnej i kulturowej. Potencjał turystyczno-krajobrazowy Gminy jest dosyć duży, jednak do tej pory nie w pełni wykorzystywany.
IV. Instytucje i organizacje zajmujące się pomocą społeczną działające na terenie gminy
1. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach realizuje zadania z zakresu pomocy osobom i rodzinom w celu przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Ośrodek wypełnia zadania pomocy społecznej określone w ustawie o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. z późn. zm., ustawie o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. z późn. zm., ustawie o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej z dnia 22 kwietnia 2005r., oraz ustawie o przeciwdziałaniu przemocy z dnia 29 lipca 2005r, a także ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005r. W szczególności zadania realizowane są poprzez tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy społecznej, w tym poprzez rozbudowę niezbędnej infrastruktury socjalnej, diagnozę, analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej, przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń, pobudzanie społecznej aktywności w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin, pracę socjalną rozumianą jako działalność zawodową mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Ośrodek Pomocy Społecznej wspiera i współdziała w organizowaniu i tworzeniu lokalnego programu dla osób chorych w tym osób chorych i zaburzonych psychicznie, niepełnosprawnych i w podeszłym wieku, realizuje programy z zakresu przeciwdziałania przemocy i narkomanii, podejmując współpracę z organizacjami pożytku publicznego i stowarzyszeniami, Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi, a także z osobami fizycznymi i prawnymi. Ponadto pracownicy MOPS zajmują się tworzeniem i wdrażaniem projektów socjalnych i programów dotyczących wsparcia i pomocy na rzecz rodzin niewydolnych wychowawczo, ubogich oraz zagrożonych patologiami społecznymi i marginalizacją. Realizowane są działania profilaktyczne wspólnie z GKPRPA oraz policją na rzecz dzieci i młodzieży ze środowisk szczególnie narażonych na uzależnienia. W strukturach MGOPS jest:
Dział Pomocy Środowiskowej Dział Usług Opiekuńczych Dział Finansowo – Księgowy Dział Świadczeń Rodzinnych i Funduszu Alimentacyjnego
1. Środowiskowy Dom Samopomocy w Żarkach
Środowiskowy Dom Samopomocy w Żarkach jest placówką dziennego pobytu dla osób upośledzonych umysłowo, niepełnosprawnych i chorych psychicznie. Ośrodek wsparcia obejmuje pomocą osoby z terenu gminy Żarki oraz gmin ościennych. Osoby korzystające z usług Środowiskowego Domu Samopomocy to osoby z upośledzeniem umysłowym, osoby po leczeniu psychiatrycznym lub wykazujące zaburzenia psychiatryczne, które wymagają wsparcia społecznego w przystosowaniu do życia w rodzinie i środowisku lokalnym, a nie wymagają leczenia szpitalnego. Tryb pracy ośrodka oraz warunki skierowania, odpłatność za pobyt oraz zwolnienie z odpłatności określa Regulamin Środowiskowego Domu Samopomocy w Żarkach. ŚDS przewidziany jest na prowadzenie zajęć dla 30 osób. Środowiskowy Dom Samopomocy powstał w 2001 roku ze środków przyznawanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Zgodnie z art. 51 ust. 1, 2 i 4 ustawy o pomocy społecznej jest ośrodkiem wsparcia finansowanym w ramach zadań zleconych. ŚDS planuje rozszerzyć działalność o rehabilitację dla dzieci.
2. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych powołana została na podstawie art. 41 ust. 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity Dz. U. z 2002 r. nr 147 poz. 1231 z późn. zm.) Do głównych zadań realizowanych przez komisję należy prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych, przemocy domowej oraz narkomanii, a w szczególności:
42 Zwiększenie dostępności do pomocy terapeutycznej dla osób
uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz członków ich rodzin
(współuzależnienie)
43 Udzielanie rodzinom, w których występują problemy z
uzależnieniami (ze szczególnym naciskiem na problemy
alkoholowe), pomocy psychospołecznej i prawnej, a w
szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie.
44 Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i
edukacyjnej skierowanej pośrednio i bezpośrednio do dzieci i
młodzieży
45 Wspomaganie działań instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych
służących rozwiązywaniu problemów alkoholowych i przemocy
domowej Do zadań GKRPA należy również przygotowywanie corocznego projektu Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, a także koordynacja oraz czuwanie nad jego realizacją.
Na terenie gminy działa Punkt Konsultacyjny, z którego porad w 2009 r. skorzystało 46 osób. Przy punkcie działa grupa AA, która spotyka się na mitingach otwartych i zamkniętych.
Na terenie gminy znajduje się Posterunek Policji, który swoim zasięgiem obejmuje gminę Żarki i Niegowa. Jednym z zadań realizowanych przez Policję jest ochrona bezpieczeństwa i porządku w miejscach publicznych, jak również podejmowanie interwencji domowych. Poniżej w tabeli zawarto dane na temat przestępczości na terenie gminy Żarki.
Tabela 7 Liczba przestępstw na terenie gminy Żarki stan na 31.12.2009 .
ę Liczba przestępstw
2007 2008 2009 interwencja domowa 55 96 57 interwencje domowe 7 12 10 przemoc domowa osoby zatrzymane w izbie 32 48 30 wytrzeźwień interwencje w miejscu 82 92 50 publicznym nietrzeźwi użytkownicy dróg 22 21 19 osoby pod wpływem - 1 - narkotyków
Źródła : dane statystyczne z posterunku policji w Żarkach
Jak widać z zaprezentowanych danych w 2008 r. zwiększyła się liczba wykroczeń w najbardziej uciążliwych społecznych kategoriach tj. interwencja domowa w tym przemoc domowa i utrzymywała się w 2009 r. nadal na wysokim poziomie. Główną przyczyną tego zjawiska jest alkohol. Realizując procedurę „Niebieskiej karty” podejmowana jest współpraca z Policją, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Prokuratorem Rejonowym i Sądem Rejonowym. W ramach realizacji procedury Niebieskiej Karty kierowane są wnioski do Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o wydanie skierowania na leczenie odwykowe sprawcy przemocy domowej.
4. Służba zdrowia
W gminie Żarki funkcjonuje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Żarkach oraz Przychodnia Lekarska Medycyny Rodzinnej i Specjalistycznej świadczące usługi dla ludności w zakresie opieki zdrowotnej. W miesiącu kwietniu 2010 r. został oddany do użytku nowy budynek Ośrodka Zdrowia (wybudowany ze środków unijnych) . Ponadto w Żarkach funkcjonują dwie apteki oraz cztery gabinety stomatologiczne. Pielęgniarka szkolna pełni dyżury w dane dni tygodnia w poszczególnych szkołach na terenie gminy. Lecznictwo szpitalne, inspekcja sanitarna oraz opieka psychiatryczna znajdują się w Myszkowie
46 5. Organizacje pozarządowe
W ewidencji Starostwa Powiatowego w Myszkowie znajduje się 20 organizacji i stowarzyszeń. Poniżej zamieszczono najważniejsze organizacje pozarządowe działające na terenie gminy Żarki (według strony internetowej http:zarki.bip.jur.pl ; 47 Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Zespołu Szkół im. T. Kościuszki w Żarkach 48 Obywatelski Komitet Pamięci Narodowej w Żarkach 49 Stowarzyszenie ‘Pomocna Dłoń” w Żarkach 50 Stowarzyszenie Ochotnicza Straż Pożarna w Żarkach 51 Stowarzyszenie Ochotnicza Straż Pożarna w Przybynowie 52 Stowarzyszenie Ochotnicza Straż Pożarna w Czatachowie 53 Klub Sportowy „Zieloni” Żarki 54 Klub Sportowy „Orzeł” Przybynów 55 Klub Sportowy Kotowice 56 Żareckie Towarzystwo Siatkarskie w Żarkach
V. Problemy społeczne – ujęcie ogólne
57 Główne problemy organizacji pomocy społecznej w gminie Żarki
Główne problemy występujące w sferze organizacji systemu pomocy społecznej w gminie Żarki to:
58 Skomplikowana procedura weryfikacji projektów systemowych dotyczących rozwiązywania problemów i negatywnych zjawisk społecznych. 2. Konieczność wzmocnienia partnerstwa i współpracy organizacji oraz instytucji działających w gminie. 59 Utrwalony model kulturowy i wychowawczy niepromujący postaw aktywnych wśród społeczności lokalnej 60 Stereotypy zwłaszcza dotyczące uzależnień funkcjonujące w społeczeństwie 61 Niewielka liczba liderów społecznych inicjujących działania na szczeblu gminnym i samorządowym. 62 Niska świadomość społeczna i zaangażowanie społeczne mieszkańców 63 Zwiększenie liczby osób długotrwale bezrobotnych i pogarszanie się sytuacji materialnej części społeczeństwa w związku z nasilającym się zjawiskiem rozwarstwienia i pauperyzacji społeczeństwa. 64 Zwiększenie liczby osób i rodzin z problemami uzależnień. 65 Nie wystarczająco rozwinięta sieć infrastruktury socjalnej oraz brak powszechności zatrudnienia socjalnego 66 Brak długofalowych i długoterminowych programów dotyczących profilaktyki wśród dzieci i młodzieży w połączeniu z niewystarczającą ofertą zajęć pozalekcyjnych, wyrównawczych, rekreacyjno-sportowych i socjoterapeutycznych.
67 Główne problemy zarządzania sferą społeczną
1. Konieczność2. umocnienia instytucji na rzecz rozwoju współpracy lokalnej, regionalnej i europejskiej 3. Wdrożenie systemu organizacyjnego dla wspierania inicjatyw obywatelskich 4. Konieczność5. efektywniejszego wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej i społecznej 6. Konieczność7. zapewnienia jednostce organizacyjnej pomocy społecznej właściwej bazy lokalowej, zaopatrzenia w sprzęt i niezbędne środki finansowe, w tym zasoby kadrowe, uwzględniając dodatkowe zadania nakładane na pomoc społeczną w związku z nowymi aktami prawnymi oraz przystąpienie do programów funduszy unijnych. 8. Umożliwienie podnoszenia pracownikom kwalifikacji, pogłębiania wiedzy, nabywanie nowych doświadczeń i ich wymianę.
3. Grupy docelowe wymagające wsparcia w ramach pomocy społecznej
Proces rozwiązywania problemów społecznych nie może odbywać się bez udziału lokalnej społeczności. Oznacza to konieczność partnerstwa sektora publicznego ze społeczeństwem, a w ich ramach inicjowanie i podejmowanie społecznego dialogu. Jednym z rezultatów tak pojmowanego procesu integracji społecznej jest identyfikacja grup społecznych wymagających wsparcia w ramach pomocy społecznej. W gminie Żarki są to: 68 Osoby długotrwale bezrobotne, zwłaszcza osoby z rodzin dotkniętych podwójnym bezrobociem, bez prawa do zasiłku; oraz kobiety w wieku po 40 roku życia, należy podjąć działania zmierzające do ponownego włączenia ich w życie gminy, a zwłaszcza przywrócenia na rynek pracy, 69 Osoby niepełnosprawne i chore psychicznie - na terenie gminy należy przeciwdziałać wykluczeniu i marginalizacji społecznej poprzez włączanie niepełnosprawnych w życie społeczno- gospodarcze gminy oraz poszerzanie różnych form wsparcia środowiskowego i konsultacji psychologicznych i psychiatrycznych 70 Osoby starsze – zwłaszcza w wieku sędziwym, osoby samotne, szczególnie narażone na marginalizacje i wykluczenie społeczne – należy podjąć działania zmierzające do zmiany wizerunku człowieka starego jako jednostki czynnej społecznie oraz poszerzyć formy wsparcia środowiskowego 71 Osoby uzależnione oraz współuzależnione od alkoholu i środków psychoaktywnych – konieczne jest rozwijanie programów profilaktycznych dla osób i rodzin osób uzależnionych oraz podniesienie świadomości członków rodzin dot. problemem współuzależnienia oraz jego negatywnych skutków 72 Dzieci i młodzież z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz marginalizacją ze szczególnym uwzględnieniem rodzin patologicznych – należy rozszerzyć oferty świetlic środowiskowych i oraz wdrażać nowe projekty i programy z zakresu terapii i psychoterapii oraz profilaktyki środowiskowej.
4. Identyfikacja podstawowych problemów społecznych
W toku konsultacji społecznych i warsztatów strategicznych oraz ankietowania mieszkańców dokonano identyfikacji podstawowych problemów społecznych w gminie Żarki, są to: 73 Wysoka stopa bezrobocia w tym długotrwałego bezrobocia i jego niekorzystna struktura 74 Brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych ludności i ich niedostosowanie do zmieniających się wymogów rynku pracy 75 Niskie dochody ludności i znaczny w nich udział pomocy socjalnej 76 Odpływ ludności do miast oraz za granicę, zwłaszcza w obrębie grup najlepiej wykształconych, 77 Niekorzystne zmiany struktury demograficznej (starzenie się ludności, nie wysoki przyrost naturalny), 78 Zbyt mała liczba i niewielkie znaczenie organizacji pozarządowych, 79 Niewystarczająca aktywność lokalnej społeczności, patologie społeczne .
80 Problemy społeczne w perspektywie Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach
81 1. Kwestia osób bezrobotnych ze szczególnym uwzględnieniem osób 82 długotrwale pozostających poza rynkiem pracy 83 Statystyki dotyczące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcają obraz zjawiska ze względu na duży stopień tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechności „ pracy na czarno ‘’. Bezrobocie powoduje, iż standard życia wielu rodzin stale się obniża w związku, z czym rozszerzania się obszaru patologii społecznej. Bezrobotnym zgodnie z definicją ustawową jest osoba pozostająca bez pracy, ale jednocześnie zdolna i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze czasu pracy. Bezrobocie, przyczyniając się do zubożenia materialnego, w bezpośredni sposób wpływa na poziom życia rodzin, wywierając negatywne skutki zwłaszcza w postaci: 84 dezintegracji rodziny, 85 zmniejszenia siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami rodziny, 86 zwiększenia ryzyka zaistnienia patologii życia społecznego. Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczną i psychospołeczną sferę życia człowieka bezrobotnego oraz jego rodzinę. Jednym z pierwszych skutków utraty pracy jest obniżenie standardu życia rodziny, także wtedy, gdy otrzymywane są świadczenia kompensujące płacę. Sytuacja materialna osób dotkniętych bezrobociem zależy od ich standardu życia w czasie zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego użytku, oszczędności i długów. Trudności finansowe w takich rodzinach prowadzą do drastycznych ograniczeń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe. Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkniętej, lecz także całej rodziny. Pogorszenie funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy, i może przejawiać się problemami i kryzysem w rodzinie, a nawet doprowadzić do jej rozpadu. Pojawia się także groźba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorców osobowych, a w konsekwencji „dziedziczenia statusu osoby bezrobotnej. Duża liczba grupy osób bezrobotnych i długotrwale bezrobotnych świadczeniobiorców pomocy społecznej łączy się ze wzrostem zadań i wydatków oraz koniecznością dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Podstawowe znaczenie w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia ma praca socjalna oraz działania środowiskowe dotyczące aktywizacji osób bezrobotnych. Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych to między innymi pomoc w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie motywacji do działania ukierunkowanego na zatrudnienie, jak również technika kontaktu socjalnego, która pozwala na to, by pomoc uzależniona była od współpracy bezrobotnego i stymulowała aktywność osoby bezrobotnej i jego rodziny. Niepokojący jest wpływ bezrobocia na zachowania patologiczne. Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem staje się alkoholizm i przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy może powodować procesy dezintegracji życia rodzinnego. Przymusowa bezczynność zawodowa i nieuregulowany tryb życia wyzwalają zachowania społecznie nieakceptowane, skierowane na rodzinę i lokalne środowisko. Negatywne emocje związane z sytuacją bezrobocia przenoszone są na najbliższych, na środowisko rodzinne. Długotrwałe bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi, wymaga odpowiednich form oddziaływań pomocy społecznej oraz instytucji bezrobotnych organizacji zajmujących się reintegracją zawodową. Liczba bezrobotnych w Gminie, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Myszkowie wyniosła na koniec 2009 roku 548 osób. Wskaźnik bezrobocia rejestrowanego na dzień 31.12.2009 roku wynosił 17,0% w kraju 11.9%. Liczba bezrobotnych na koniec 2009 roku była o 27 osób wyższa niż w roku 2008 oraz o 135 osób (tj. o 5%) niższa, niż na początku analizowanego okresu. Tabela 4. Liczba bezrobotnych, ludności w wieku produkcyjnym i wskaźnika bezrobocia. Ujęcie dynamiczne w latach 2006- 2009 w Gminie Żarki
ł w tym ź kobiety mężczyźni z prawem do zasiłku rok 683 352 331 139 18,4% 2006 rok 589 303 286 112 15,5% 2007 rok 521 284 237 104 15,0% 2008 rok 548 255 293 169 17,0% 2009 * - wskaźnik bezrobocia rejestrowanego tj. procentowy udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Źródło: dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Myszkowie
Na koniec 2009 roku pracy nie miało 284 kobiet i 293 mężczyzn. Wśród zarejestrowanych osób bezrobotnych 46,6% stanowiły kobiety, których sytuacja na rynku pracy jest specyficzna (zróżnicowanie wiekowe, wykształcenie, stan cywilny) i tym samym trudniejsza niż mężczyzn. Z prawem do zasiłku, na koniec 2009 roku pozostawały 169 osoby bezrobotne. Na podstawie danych statystycznych stwierdzono, iż według stanu na 31.12.2009 roku liczba osób bezrobotnych w odniesieniu do całkowitej liczby mieszkańców Gminy (dane z Urzędu Gminy) wynosi 6,5%. Na dzień 32.12.2009 r. w PUP było zarejestrowanych 31 kobiet w wieku powyżej 50 roku życia , oraz 67 mężczyzn (dane PUP) Wśród osób bezrobotnych 167 osób jest bez kwalifikacji zawodowych. Bezrobocie jest jednym z przesłanek do ubiegania się o przyznanie pomocy społecznej, wymienionej w art. 7 pkt 4 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku. W 2009 roku w Miejsko- Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Żarkach z powodu bezrobocia pomocą społeczną objętych było 111 rodzin w tym 341 osób w rodzinach co daje 1,3 % mieszkańców gminy.
Tabela 5. Liczba rodzin i osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w latach 2006 - 2009.
Stan na 31.12. 2006 2007 2008 2009
Liczba rodzin 180 139 115 111
Liczba os .w rodzinach 673 489 384 341
(Źródło: dane Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach)
87 Kwestia osób niepełnosprawnych oraz przewlekle chorych.
Problem niepełnosprawności istniał od zawsze. Kulturę i serce narodu, od niepamiętnych czasów, oceniano po stosunku danej społeczności do osób starych, chorych i niepełnosprawnych. Za niepełnosprawne uznaje się, zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
osoby, dotknięte trwałą lub okresową niezdolności do pełnienia ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Osoby niepełnosprawne napotykają liczne przeszkody związane z samodzielnym funkcjonowaniem. Są to problemy spotykane w życiu codziennym, rodzinie, pracy, urzędach, na ulicy, przybierające postać barier: architektonicznych, psychicznych, materialnych, prawnych czy społecznych. Od stopnia niepełnosprawności zależy czy osoba niepełnosprawna osiągnie odpowiednie wykształcenie, uzyska zatrudnienie, zapewni sobie materialne warunki życia, dostęp do infrastruktury medycznej i rehabilitacyjnej, do systemu edukacji i kultury. Obok tych utrudnień osoba niepełnosprawna musi pokonać funkcjonujące nadal w społeczeństwie bariery świadomościowe bierność, niezrozumienie, niechęć i niewiedzę. Na podobne problemy napotykają osoby długotrwale chore, które w okresie choroby mają ograniczone możliwości wypełniania swych ról społecznych, a nawet rodzinnych. Problem osób niepełnosprawnych w naszej gminie jest bliski zarówno pracownikom samorządowym jak i społeczności lokalnej. Wiedze na temat niepełnosprawności oraz działania integrujące środowisko lokalne z osobami niepełnosprawnymi propaguje Środowiskowy Dom Samopomocy Żarkach Niepełnosprawność oraz długotrwała choroba znajdują się w katalogu przesłanek do udzielenia pomocy społecznej, zgodnie z art. 7 pkt. 5 i 6 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. Tylko w 2009 roku z pomocy społecznej z tego tytułu skorzystało z powodu niepełnosprawności 138 rodzin, w tym 322 osób, oraz z powodu długotrwałej choroby - 169 rodzin w tym 387 osoby. Łącznie świadczeniobiorcy ubiegający się o pomoc społeczną z tytułu niepełnosprawności i długotrwałej choroby stanowią 39.27% ogólnej liczby objętej pomocą tut. ośrodka.
Tabela 6. Liczba rodzin i osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w latach 2006 - 2009 Stan na dzień 31.12. 2006 2007 2008 2009 Liczba rodzin 148 147 146 138
Liczba osób w rodzinach 395 384 362 322
Źródło: dane Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach
Tabela 7. Liczba rodzin i osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu długotrwałej choroby w latach 2006 - 2009.
Stan na dzień 31.12. 2006 2007 2008 2009
Liczba rodzin 117 169 175 169
Liczba osób w rodzinach 294 432 425 387
(Źródło: dane Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach)
Szczególna forma pomocy finansowej dla osób niepełnosprawnych jest zasiłek stały przyznawany w oparciu o art. 37 ust. 1 i 2 cyt. ustawy, który przyznawany jest pełnoletniej osobie samotnej lub pełnoletniej osobie w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie jest niższy niż kryterium dochodowe osoby samotnej lub niższy niż kryterium dochodowe rodziny. Z tego typu świadczeń w 2009 roku skorzystało łącznie 66 zasiłkobiorców , co daje 16,2% z ogólnej liczby zasiłkobiorców korzystających z pomocy społecznej.
Tabela 8. Liczba zasiłkobiorców oraz liczba osób w rodzinach korzystających z zasiłku stałego w latach 2006 - 2009.
Stan na dzień 31.12. 2006 2007 2008 2009
Liczba rodzin 65 64 62 66
Liczba osób w rodzinach 140 129 114 111
Źródło: dane Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach
88 Ubóstwo oraz marginalizacja i wykluczenie społeczne
Ubóstwo jest jednym z najbardziej znaczących składników warunkujących patologię życia społecznego w sensie najbardziej dramatycznym: egzystencjalnym, instytucjonalnym i politycznym. Jest składnikiem o tyle niebezpiecznym, że zwiększa dystans pomiędzy poszczególnymi warstwami społecznymi, powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb, co często prowadzi do frustracji. Ubóstwo jest jednym z najbardziej znaczących składników warunkujących patologię życia społecznego. "Ubóstwo” - to termin, który funkcjonuje w świadomości społecznej jako brak dostatecznych środków materialnych do życia, jako bieda, niedostatek. Idąc dalej - ubóstwo można zdefiniować także jako "stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej” (T. Pilch, I. Lepalczyk, "Pedagogika społeczna”). Ubóstwo jest składnikiem o tyle niebezpiecznym, że zwiększa dystans pomiędzy poszczególnymi warstwami społecznymi, powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb, co często prowadzi do frustracji. Pojęcie ubóstwa powstałego na drodze indywidualnych sytuacji życiowych obejmuje takie aspekty jak:
89 bezrobocie
90 niepełnosprawność wszelkiego rodzaju, fizyczna, psychiczna, umysłowa
91 długotrwała, przewlekła choroba
92 rodziny niepełne, samotnie wychowujące dzieci
93 wielodzietność (wg statystyk GUS rodziny ubogie są większe od pozostałych, a ich średnia wielkość wynosi 4,3 osoby)
94 uzależnienia (zwłaszcza narkomania i alkoholizm)
95 samotność ( zjawisko szczególnie częste wśród emerytów i rencistów posiadających niskie uposażenia finansowe).
Warto też zauważyć, że w wielu przypadkach problemy te nie występują pojedynczo, ale zespołowo, nawarstwiają się, stawiając jednostkę w bardzo nie korzystnej sytuacji materialno - bytowej i społecznej.
Zjawisko wykluczenia społecznego jest trudno definiowalne. Mamy, bowiem do czynienia z wieloma nakładającymi się wymiarami. Wykluczenie społeczne to sytuacja uniemożliwiająca lub w sposób znaczny utrudniająca jednostce (osobie) lub grupie zgodnie z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych infrastruktury społecznej - gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób.
Wykluczenie społeczne to brak lub ograniczenie możliwości uczestniczenia, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i organizacji, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności osób ubogich. Dotyczy osób i rodzin czy też grup ludności, które: 96 żyją w niekorzystnych warunkach materialnych (ubóstwo) 97 nie posiadają odpowiednich kwalifikacji umożliwiających im wejście na rynek pracy, założenie rodziny, czy też utrudniają dostosowanie się do zmieniających się warunków społeczno- ekonomicznych 98 posiadają cechy utrudniające im korzystanie z powszechnych (codziennych) zasobów społecznych na skutek niepełnosprawności, uzależnienia, długotrwałej choroby, uzależnień, czy innych cech indywidualnych 99 są przedmiotem niszczącego działania innych osób: przemocy, szantażu, agresji
Proces wykluczania może być: dynamiczny, wielowymiarowy Przejawy wykluczenia bezdomność, samotność, bierność, nieprzestrzeganie norm współżycia
Skutki dla osób zagrożonych deprywacja potrzeb, bezradność, osłabienie więzi wykluczeniem rodzinnych, rozpad rodziny, izolacja, marginalizacja, utrata poczucia własnej tożsamości i celu w życiu (tzw.„zatracenie siebie”) Skutki dla społeczeństwa w ograniczenie demokracji, zagrożenie demokracji, tym społeczeństwa lokalnego ekstremalne nierówności, pojawienie się podklas
Grupy wrażliwe na wykluczenie społeczne to: 100dzieci i młodzież ze środowisk zaniedbanych 101dzieci wychowujące się poza rodziną 102kobiety samotnie wychowujące dzieci 103ofiary patologii życia rodzinnego 104osoby bezrobotne w tym długotrwale bezrobotne 105osoby o niskich kwalifikacjach 106osoby żyjące w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych 107niepełnosprawni i osoby przewlekle chore 108osoby chorujące psychicznie 109osoby samotne w podeszłym wieku 110osoby opuszczające zakłady karne 111bezdomni 112osoby uzależnione od narkotyków i alkoholu 113członkowie rodzin osób uzależnionych/ osoby współuzależnione 114imigranci (szczególnie utrzymujący się z nielegalnej pracy Podstawowym czynnikiem ubóstwa, a zarazem wykluczenia społecznego jest bezrobocie - szczególnie długotrwałe tzw. długookresowe, powyżej 1 roku czasu, szczególnie narażone są tu tzw. grupy wrażliwe. Grupy wrażliwe to: młodzież, osoby niepełnosprawne, osoby o niskich kwalifikacjach (brak wykształcenia) kobiety, szczególnie po 40 roku życia oraz osoby w wieku nie mobilnym). Konsekwencją braku pracy jest zubożenie i nie uczestnictwo w życiu społecznym, ale również ograniczony dostęp do zabezpieczenia dochodowego w przyszłości. Praca jest, bowiem źródłem ubezpieczenia społecznego: na okres niezdolności do pracy oraz starość. Długotrwała choroba i niepełnosprawność stanowią w Polsce bardzo istotny czynnik wykluczenia społecznego, chociaż nie zawsze ubóstwa. Mimo formalnie istniejącego powszechnego systemu opieki zdrowotnej, istnieje ryzyko wykluczenie z powodu deficytów funkcjonowania ochrony zdrowia. Z powodu ubóstwa w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Żarkach w 2009 roku korzystało z pomocy społecznej 82 rodzin w tym 179 osób w rodzinach, co stanowi 2,1 % mieszkańców gminy.
Tabela 9. Liczba zasiłkobiorców oraz liczba osób w rodzinach korzystających z pomocy z powodu ubóstwa w latach 2006 - 2009.
Stan na dzień 31.12. 2006 2007 2008 2009
Liczba rodzin 139 143 89 82
Liczba osób w rodzinach 382 421 221 179
(Źródło: dane Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach)
115Bezradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz problemy opiekuńczo – wychowawcze rodzin objętych pomocą społeczną
Bezradność wynikająca z zaburzenia równowagi systemu rodzinnego przejawiającego się trudnościami we własnym wypełnianiu ról społecznych przez poszczególnych członków rodziny często jest przyczyną złego funkcjonowania rodziny. Objawia się to problemami w pełnieniu ról rodzicielskich i problemami wychowawczymi związanymi z prezentowaniem przez dzieci agresywnych zachowań, łamaniem obyczajów i norm społecznych. Wszelka pomoc w takim przypadku powinna zmierzać do udzielania rodzinie wsparcia w odbudowie prawidłowych relacji i umacniania własnych postaw rodzicielskich. Warunkiem powodzenia jest możliwie jak najwcześniejsze udzielenie pomocy oraz stosowanie działań profilaktyczno-ochronnych. Znaczącą część klientów MOPS stanowią rodziny z trudnościami opiekuńczo- wychowawczymi. Najczęściej niezaradność rodziny w opiece i wychowaniu własnych dzieci łączy się z innymi dysfunkcjami takimi jak: uzależnienie od środków psychoaktywnych, przemoc domowa, zaburzenia równowagi systemu rodzinnego w sytuacjach kryzysowych, problemy w pełnieniu ról rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych wyrażające się m. in. w postaci niedojrzałości emocjonalnej, problemach we współżyciu z ludźmi, trudnościach adaptacyjnych, nie zaradności w prowadzeniu gospodarstwa domowego, problemy wychowawcze w środowisku rodzinnym, szkolnym ujawniające się w postaci zachowań buntowniczych, agresywnych, konfliktowych, łamania przez dzieci i młodzież panujących obyczajów, norm, wartości.
Środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka. Tu nawiązuje ono pierwsze kontakty z innymi ludźmi i zdobywa pierwsze doświadczenia z dziedziny współżycia społecznego. Na środowisko rodzinne składają się: struktura rodziny, atmosfera wychowawcza w domu, warunki materialne i zdrowotne, stopień wykształcenia rodziców i ogólna struktura środowiska. Zaburzona struktura rodziny, często spotykana wśród świadczeniobiorców ośrodka, niekorzystnie wpływa na sytuację dziecka, na jego więź z rodziną. Rodziny - świadczeniobiorcy ośrodka odznaczają się często zaburzoną strukturą w postaci nieustabilizowanych formalnie i społecznie związków, rozkładem pożycia małżeńskiego, częstymi zmianami partnerów, występuje w nich przemoc skierowana na partnera lub dzieci.
W rodzinach zaburzonych rodzicom brakuje umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, rozładowywania napięć powstałych poza domem, właściwych wzorców komunikacji i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa, obdarzania dzieci uwagą. Rodziny te często żyją w takich społecznościach, które nie chcą ingerować w życie innych lub nie potrafią pomóc gdyż same nie posiadają właściwych wzorców. W wielu sytuacjach dzieci pochodzące z tych rodzin pozostawione są same sobie, większość wolnego czasu spędzają wśród rówieśników na podwórku, częściej pojawiają się u nich problemy w szkole (mniej czasu poświęcają przygotowywaniu się do lekcji, przeżywają więcej porażek szkolnych w efekcie, czego rezygnują z podejmowania wysiłku w zdobywaniu wiedzy), w takiej sytuacji rodzice nie pomagają, lecz podwyższają wymagania w stosunku do ocen i zachowania dziecka lub też w ogóle przestają się nim interesować. Dzieci odrzucane przez środowisko rodzinne szukają akceptacji wśród rówieśników, łączą się w grupy subkulturowe, zaczynają wagarować, uciekać z domu i popadać w konflikt z prawem.
Problemy opiekuńczo - wychowawcze, przemoc w rodzinie, konflikty międzypokoleniowe wielokrotnie są przyczyną umieszczania dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczo - wychowawczych lub resocjalizacyjnych, a dla dorosłych ofiar przemocy domowej są powodem szukania schronienia i porad w placówkach i organizacjach „pomocowych”. Rodzina dysfunkcyjna nie jest w stanie spełnić swoich podstawowych zadań, gdyż: 116nie realizuje właściwie funkcji opiekuńczo-wychowawczej 117nie zaspokaja potrzeb materialnych i duchowych 118nie przekazuje właściwych społecznie wzorów postępowania norm i zasad współżycia społecznego Praca z rodziną problemową winna zmierzać do uwzględnienia indywidualnych problemów jej członków, a także do naprawy różnych systemów, których rodzina jest częścią składową: 119system oświatowy 120system społeczności sąsiedzkiej 121system społeczności zawodowej 122system społeczności lokalnej
W 2009 roku z pomocy społecznej tut. ośrodka skorzystało łącznie 258 rodzin, w tym 1002 osoby w rodzinach, z czego 20 rodziny zdiagnozowano jako rodziny niepełne oraz jako 10 rodziny wielodzietne, co stanowiło 11,6% rodzin korzystających z pomocy społecznej.
Tabela 10. Liczba rodzin oraz liczba osób w rodzinach korzystających z pomocy z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w latach 2006 - 2009.
ń Rodziny bezradnie w sprawach opiekuńczo wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego Ogólna liczba Rodziny samotnie Rodziny wielodzietne wychowujące dzieci 2006 rok 21 13 8 2007rok 26 20 6 2008 rok 23 15 8 2009 rok 30 20 10 (Źródło: dane Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach)
Uwzględniając dobro dziecka i rodziny ze szczegolnym naciskiem na problemy rodzin wielodzietnych i dysfunkcyjnych opracowano Lokalny Program Pomocy Społecznej, który zawiera szereg kompleksowych rozwiązań. Szczególny nacisk przy tworzeniu systemu położono na:
● stworzenie kompleksowej polityki lokalnej na rzecz wzmacniania i integracji rodziny
● przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu rodzin
● przeciwdziałanie patologiom społecznym występującym w rodzinie ze szczególnym naciskiem na przemoc i alkoholizm
● poprawa jakości życia, zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego rodzin
● wzmocnienie roli rodziny oraz prawidłowego wypełniania obowiązków opiekuńczo wychowawczych względem dzieci i młodzieży
● poszukiwanie nowatorskich rozwiązań oraz podejmowanie działań w pracy z dzieckiem i rodziną
● propagowanie i promowanie wartości rodzinnych oraz rodziny jako podstawowego środowiska do prawidłowego wychowania i funkcjonowania dziecka
● zapobieganie i przeciwdziałanie różnym formom niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży
● wspieranie i pomoc rodzinom z dzieć● mi, które stwarzają problemy opiekuńczo-wychowawcze oraz są zagrożone patologiami społecznymi.
5. Problem uzależnień: alkoholizm i narkomania Alkoholizm jest zjawiskiem, które dotyka bardzo wielu mieszkańców naszej gminy w różnym wieku, niezależnie od miejsca zamieszkania, płci, wykształcenia. Alkoholicy to ludzie, którzy nie są w stanie konsekwentnie kontrolować swojego picia przez dłuższy czas i którzy nie mogą ręczyć za swe zachowanie po tym jak zaczną pić. Jest to choroba, którą można zatrzymać, ale nie wyleczyć. Potrafimy zaproponować sposoby i środki, które będą sprzyjać całkowitej abstynencji osoby uzależnionej i rekonstrukcji jej sposobu życia. Nie znamy dotąd sposobu, aby osoba uzależniona powróciła do kontrolowanego picia. Dlatego mówimy „trzeźwy alkoholik„, a nie „były alkoholik”. Proces uzależnienia jest nieodwracalny, co nie oznacza braku możliwości powrotu do trzeźwego życia. Nie wystarczy jednak w tym celu przestać pić. Leczenie jest długotrwałym procesem, tak jak długotrwałym procesem jest rozwój uzależnienia. Alkoholizm jest szczególnie drastycznym problemem w naszym kraju. Każdy człowiek doświadczający picia ma prawo do pomocy prawnej, socjalnej, psychologicznej i medycznej, bez naruszenia jego godności osobistej. Nadużywanie alkoholu jest przyczyną powstawania innych problemów: zdrowotnych oraz problemów materialnych, zawodowych i wychowawczych. Powoduje zaburzenie relacji między członkami rodziny. Alkohol często bywa przyczyną agresji, stosowania przemocy wobec członków rodziny, stosowania niewłaściwych metod wychowawczych wobec dzieci, kryzysu a nawet rozpadu rodziny. W rodzinach długotrwale nadużywających alkoholu wzorzec picia powielają dzieci. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt wzrastania liczby osób uzależnionych i obniżania się wieku osób sięgających po alkohol. Coraz częściej interwencje w leczeniu alkoholizmu rozpoczyna się od nieuzależnionych członków rodzin uwikłanych w problem alkoholowy. Zgodnie z zapisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi - udzielanie pomocy rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, a w szczególności ochrona przed przemocą w rodzinie należy do zadań własnych gminy.
Narkomania - potoczne określenie odnoszące się do uzależnienia od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Narkomania charakteryzuje się:
tzw. głodem narkotycznym
przymusem zażywania środków odurzających
chęcią zdobycia narkotyku za wszelką cenę i wszystkimi sposobami
Od początku lat dziewięćdziesiątych obserwujemy w naszym kraju znaczny wzrost rozmiarów problemu narkotyków. Szybko zwiększało się rozpowszechnienie eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji nielegalnych wśród młodzieży. Pojawiły się pierwsze sygnały zainteresowania narkotykami wśród dorosłych. Rosły w znacznym tempie wskaźniki narkomanii rozumianej jako regularne używanie narkotyków powodujące poważne problemy. Zwiększała się podaż narkotyków na nielegalnym rynku i w ślad za tym ich dostępność. Wraz ze wzrostem ilościowym następowały zmiany jakościowe. Polska „scena leków” zaczęła upodabniać się do zachodnioeuropejskich. Pojawiły się na szerszą skalę nowe, charakterystyczne dla krajów zachodnich substancje i nowe wzory ich używania, które choć pod pewnymi względami są mniej destruktywne, sprzyjają rozwojowi problemu. Nowe środki takie jak: amfetamina, heroina w odmianie do palenia czy halucynogeny, a przede wszystkim przetwory konopi, nie kojarzą się w świadomości młodych ludzi z narkomanią i jej ciemnymi stronami. .Łatwości sięgnięcia po nowe środki sprzyja nie tylko ich „image” oraz wzrost ich dostępności, ale również mniej inwazyjne sposoby przyjmowania. Według szacunkowych danych uzyskanych w szkołach, skala problemu narkomanii wśród młodzieży na terenie województwa śląskiego sięga ok. 10% całej populacji. Dotyczy to zarówno pojedynczych prób, jak i systematycznego „kontaktu”. Jednym z najczęściej stosowanych działań mających na celu przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii i ich ograniczenie jest profilaktyka, która ma na celu m.in. informowanie o ich szkodliwych następstwach. Tymczasem w wielu przypadkach powoduje ono tylko rozbudzenie ciekawości młodzieży na skutek tendencyjnych informacji i ich nadawców. Tylko właściwie dobrane programy profilaktyczne mogą się przyczynić do odrzucenia niewłaściwych zachowań. Powinny one ukazywać postawy społecznie akceptowane, wzorce alternatywne wobec subkultury alkoholowej i narkomańskiej. Wobec tego programy profilaktyczne nie powinny się koncentrować na straszeniu i proponowaniu abstynencji, ale na informowaniu o mechanizmach uzależnienia, na rozwijaniu umiejętności odpowiedzialnego podejmowania decyzji, a także umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych oraz na sprzyjaniu rozwojowi osobowości.
Jednym z powodów korzystania z pomocy społecznej są również uzależnienia od alkoholu oraz od narkotyków. W 2009 roku z tego tytułu pomocą społeczną objętych było 35 rodzin w tym 91 osób.
Tabela 11. Liczba zasiłkobiorców oraz liczba osób w rodzinach korzystających z pomocy z powodu uzależnień w latach 2006 - 2009.
Stan na dzień 31.12. 2006 2007 2008 2009 Liczba rodzin 28 29 39 35 Liczba osób w rodzinach 61 77 95 91 Źródło: dane Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach.
6. Bezdomność
Bezdomność, z uwagi na skalę zjawiska, jego złożone przyczyny oraz szczególnie dotkliwe społeczno - ekonomiczne skutki, jest kwestią społeczną o znaczeniu i zasięgu globalnym, mającym specyficzne, regionalne i lokalne uwarunkowania. Bezdomność warunkują liczne przyczyny, do których należy zaliczyć przede wszystkim: 123rozpad rodziny - a więc zerwanie więzi formalnych, psychologicznych i społecznych oraz brak możliwości spełniania przez rodzinę jej podstawowych funkcji 124pogłębiające się ubóstwo pewnych warstw społecznych 125eksmisje - prawny nakaz opuszczenia lokalu, spowodowany w większości przypadków zadłużeniem z tytułu opłat czynszowych 126opuszczenie zakładu karnego przy jednoczesnym braku możliwości powrotu do mieszkania 127brak stałych dochodów i stałego źródła utrzymania 128przemoc w rodzinie 129konflikty spowodowane brakiem tolerancji społecznej 130uzależnienia 131brak schronienia spowodowany: opuszczeniem Domu Dziecka, opuszczeniem szpitala psychiatrycznego 132uchodźstwo
Działania o charakterze profilaktycznym w gminie winny być skierowane między innymi do następujących osób i grup społecznych: osób i rodzin zagrożonych eksmisją wychowanków opuszczających Domy Dziecka byłych więźniów i osób opuszczających zakłady karne środowisk patologicznych innych grup szczególnie zagrożonych bezdomnością.
Zapewnienie schronienia należy do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym i wynika z art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku. MOPS Żarki bezdomnych z terenu gminy umieszcza w schronisku dla bezdomnych prowadzonym przez Stowarzyszenie Dobroczynne w Myszkowie. W 2009 roku z formy pomocy w postaci miejsca w schronisku skorzystały 9 osoby. Tabela 12. Liczba zasiłkobiorców korzystających z pomocy z powodu bezdomności w latach 2006 - 2009.
Stan na dzień 31.12.2009. 2006 2007 2008 2009
Liczba osób 4 6 5 9
Źródło: dane Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach
7.Osoby w wieku podeszłym i sędziwym
Jednym z celów polityki społecznej realizowanych przez Ośrodek Pomocy Społecznej jest ułatwienie funkcjonowania w środowisku lokalnym osób starszych. Z danych demograficznych wynika, że społeczeństwo naszej gminy starzeje się i proces będzie narastał. W 2009 roku na 8426 mieszkańców gminy przypadało 1276 osób w wieku podeszłym, w tym 376 mężczyzn po 65 roku życia oraz 900 kobiet po 60 roku życia, co stanowi 15,1 % mieszkańców gminy.
W przyszłości szczególną uwagę będzie należało zwrócić na pomoc i aktywizację osób „złotego wieku”. Należy dołożyć wszelkich starań, aby ograniczyć marginalizację i wykluczenie tej kategorii mieszkańców z życia społecznego. Działania w głównej mierze należy ukierunkować na wsparcie osób starszych w środowisku zamieszkania, oferując szeroki wachlarz usług socjalnych, gdyż zmiany związane z wiekiem prowadzą do ograniczenia samodzielności, utraty poczucia bezpieczeństwa i wynikającej z niej niemożności podejmowania samodzielnych decyzji. Zawęża się własny horyzont patrzenia na świat, zmniejsza się sprawność intelektualna, stary człowiek czuje się zagubiony. Bardzo często poczucie zagubienia wynika po prostu z lęku, trosk i osamotnienia. MOPS zapewnia osobom samotnym, przewlekle chorym, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania .Ta forma pomocy pozwala pozostać osobie starszej w jej naturalnym środowisku. Usługi opiekuńcze są finansowane ze środków własnych gminy zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 11 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. gdyż są zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym. Ponadto realizowane są usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi finansowane z środków budżetu państwa zgodnie z art.128 ust.1pkt 3 .
Tabela 13. Liczba środowisk objętych pomocą w postaci usług opiekuńczych w latach 2006 - 2009.
Stan na dzień 31.12. –liczba osób 2006 2007 2008 2009
Liczba osób samotnych 22 24 28 20
Liczba osób w rodzinach 5 6 4 11
ogółem 27 30 32 31
Źródło: dane Miejsko -Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach.
8. Świadczenia rodzinne i opiekuńcze , fundusz alimentacyjny
Tabela 14. Kwota wydatków – stan na dzień 31.12.2009 Stan na dzień 31.12. 2006 2007 2008 2009 Zasiłki rodzinne 815 177 988 568 893 048 865 617 Dodatki do zasiłków rodzinnych 732 982 772 571 726 554 712 808 Zasiłki pielęgnacyjne 324 846 391 986 432 225 544 833 Świadczenie pielęgnacyjne 122 640 126 420 122 346 137 102 Zaliczka alimentacyjna 175 866 165 774 119 108 Fundusz alimentacyjny 53 050 285 271 Jednorazowa zapomoga z tytułu 77 000 75 000 86 000 90 000 urodzenia dziecka Kwota wydatków 2.248 511 2.520 319 2. 432 331 2.635 631 Źródło: dane Miejsko -Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach
Jak wynika z wyżej przedstawionego wykresu wydatki na świadczenia rodzinne w latach 2006-2009 wzrosły i tak w 2007 roku wydatki wzrosły 1,1 % w stosunku do 2006r , a 2008 zmniejszyły się o 1 % w stosunku do roku 2007 w związku z migracją rodzin za granicę oraz niżem demograficznym. Od 2006 roku zwiększyła się kwota wypłaconych świadczeń pielęgnacyjnych. Liczba wypłaconych zasiłków pielęgnacyjnych z każdym rokiem znacznie się zwiększa co wskazuje na rosnący problem niepełnosprawności wśród mieszkańców gminy .
133Formy świadczonej pomocy przez Miejsko- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach
1. Informacje ogólne
Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej uwarunkowane jest wykazaniem się własną aktywnością w zakresie zaspokajania swych potrzeb życiowych. Pomoc społeczna nie może stanowić stałego źródła utrzymania, zwłaszcza, jeśli chodzi o osoby, które mają wszelkie warunki ku temu, aby podjąć pracę. Adresatami pomocy społecznej są obywatele Polski i cudzoziemcy posiadających prawo stałego pobytu lub status uchodźcy, zamieszkujący i przebywający na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Osoby i rodziny, które korzystają z pomocy społecznej obowiązane są do współudziału w rozwiązywaniu swoich trudnych sytuacji życiowych przy wsparciu ze strony pracownika socjalnego. Wysoce niepokojące jest także trwałe uzależnienie się od pomocy społecznej i niechęć do podejmowania osobistej odpowiedzialności za los własny i własnej rodziny, prowadzący do wykorzystania pomocy społecznej i instytucji gminnych, jako naturalnego i należnego sposobu świadczeń ze strony społeczeństwa. Jednym z głównych celów prowadzonej polityki społecznej powinno być, zatem wyrobienie umiejętności społecznych w takim zakresie, aby mieszkańcy potrafili samodzielnie rozwiązywać pojawiające się przed nimi problemy i zagrożenia, a instytucje państwowe i organizacje samorządowe winny pełnić wobec jednostek, rodzin jedynie rolę pomocniczą.
2. Zasady udzielania świadczeń z pomocy społecznej
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt. 1, 2, 3 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku: 134osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 477 złotych miesięcznie 135osobie w rodzinie, w której dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 351 złotych miesięcznie 136rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art.7 pkt.2-15 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej. . Pomocy społecznej na zasadach określonych w ustawie udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych, braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo – wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej.
3. Świadczenia pomocy społecznej
Zgodnie z zapisem art.36 ustawy o pomocy społecznej, świadczeniami z pomocy społecznej są: świadczenia pieniężne i świadczenia niepieniężne. W 2009 roku w ramach realizacji zadań własnych z pomocy społecznej skorzystało 258 rodzin, w tym 709 osób. Wartość przyznanych świadczeń to 409 610 zł. w tym z zasiłków okresowych skorzystało 106 rodzin w tym 366 osób na łączną kwotę 169 441 zł, a z zasiłków celowych i pomocy w naturze – 141 rodzin w tym 371 osoby na łączną kwotę 76 246 zł. Natomiast pracą socjalną było objętych 295 rodzin w tym 873 osób. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej szczególny nacisk kładzie na realizację wieloletniego rządowego programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”,. Dożywianiem w szkołach objętych było 176 dzieci, Łączna liczba sfinansowanych posiłków to 18522 a średnia wartość posiłku 2,76 zł. Koszt realizacji wieloletniego programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” w ramach przyznanej dotacji z budżetu państwa wyn.36.000 zł , natomiast z zadań własnych 36183 zł. Świadczenia rzeczowe to nie tylko pomoc w formie dożywiania dzieci w szkołach, to także przyznawane świadczenia w naturze/ żywność lub leki dla tych osób i rodzin, gdzie zachodzi podejrzenie o zmarnotrawieniu przyznanej pomocy finansowej lub wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem np. na zakup alkoholu. Pomoc w naturze to także paczki mikołajkowe dla dzieci z rodzin problemowych .
4. Działania dodatkowe prowadzone przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
Ośrodek Pomocy Społecznej prowadzi szereg działań pomocowych, aktywizacyjnych i integracyjnych zarówno w stosunku do rodzin i osób objętych pomocą społeczną, jak i grup narażonych na marginalizację, wykluczenie oraz patologie społeczne, a także na rzecz społeczności lokalnej: na rzecz rodzin i osób z problemem przemocy współpraca z GKRPA oraz Poradnią Psychologiczno- domowej, alkoholizmu i Pedagogiczną w Myszkowie, Dzielnicowym .Stała narkomanii współpraca z Punktem Konsultacyjnym , prowadzenie Niebieskich kart dla rodzin i osób z problemem przemocy , zorganizowanie akcji „Dobry wieczór”– wizyty i monitorowanie środowisk dysfunkcjonalnych. na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych „Praca zamiast zasiłek" aktywizacja osób bezrobotnych w ramach prac społecznie użytecznych na rzecz rodzin zagrożonych Realizacja Projektu współfinansowanego ze środków Unii ubóstwem marginalizacją i Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu wykluczeniem społ. Społecznego pt.”Aktywna integracja społeczna i zawodowa osób bezrobotnych na terenie gminy Żarki” . na rzecz dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych współpraca z GKRPA w Żarkach - realizacja programów wypoczynku letniego z programem socjoterapeutycznym – „Lato 2009 w Władysławowie “.
realizacja projektów socjalnych i wycieczek krajoznawczych do Parku Miniatur w Inwałdzie , Jaskini Raj ,Parku Wodnego w Tarnowskich Górach, Skansenu Górniczego”Królowa Luiza” oraz zajęć dla dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcjonalnych w ramach wzmacniania 3 świetlic „Nasza Świetlica-Akademia Nauki Przygody ,Nasza Świetlica w Zawadzie uczy i bawi, Przystań na Wysokiej”, oraz nowopowstałej świetlicy” Nasza świetlica w Ostrowie- okno na świat” na rzecz dzieci i młodzież z rodzin dysfunkcyjnych Współpraca z GKRPA- zorganizowanie i dostarczenie paczek dla dzieci z rodzin problemowych pt.
„Mikołajkowe niespodzianki” na rzecz osoby w wieku podeszłym i sędziwym integracja rodzin wielopokoleniowych, Wigilia dla osób samotnych i niepełnosprawnych przy współpracy młodzieży zrzeszonej w kole Caritas przy Zespole Szkół w Żarkach oraz oo Paulinów . na rzecz osób opracowanie i realizacja programu „Oparcie społeczne dla niepełnosprawnych, osób niepełnosprawnych i ich rodzin” – 3 –dniowa psychicznie chorych, wycieczka do Krakowa i okolic . upośledzonych i członków ich rodziny
VIII. Analiza SWOT
1. Wprowadzenie
Analiza SWOT stanowi kompleksowe narzędzie pomocnicze pozwalające pogłębić ocenę otoczenia planowanego przedsięwzięcia, a także wewnętrznych aspektów warunkujących jego powodzenie. Z oczywistych względów w niniejszej analizie zdefiniowano jedynie czynniki mające kluczowe znaczenie dla polityki społecznej samorządu gminy Żarki.
Analizę SWOT oparto na wyodrębnionych czynnikach mających wpływ na rozwój sfery społecznej. Treść analizy jest z natury szersza niż wyspecyfikowane czynniki rozwojowe, gdyż obejmuje ona również nie tylko pola działań polityki społecznej, lecz również uwzględnia efekty tych działań np. stan rozwoju systemu opieki społecznej, w tym poziom rozwoju instytucji realizujących politykę społeczną władz samorządowych. W zasadzie nie można bezpośrednio planować z poziomu władz lokalnych wszystkich kierunków działań w polityce społecznej z uwagi na silny związek tej sfery z polityką centralną państwa, ale uwzględniać należy czynniki stymulujące do rozwiązywania problemów społecznych na terenie gminy. Stąd np. jako szansę uwzględniono zainteresowanie władz (na poziomie deklaratywnym i popartym konkretnymi rozwiązaniami prawnymi, praktycznymi). Wnioskowanie szans i zagrożeń w przedstawionej powyżej części dokumentu oparte zostało na zestawieniu mocnych i słabych stron. Innymi słowy szanse i zagrożenia stanowią pochodną wielu czynników. Są też obciążone pewnym subiektywnym podejściem do oceny, osób i grup środowiskowych, uczestników procesu konsultacji społecznych, co zawsze jest nieuniknione w przypadku konieczności wyboru kluczowych czynników dla rozwoju danej sfery, w warunkach istnienia wielu kryteriów oceny. Mocne cechy polityki społecznej gminy są czynnikami pozytywnymi z punktu możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego wywołanego m.in. realizacją strategii społecznej gminy i działań dla aktywizacji społecznej i gospodarczej mieszkańców. Rozwój jest tu traktowany jako wszelkie pozytywne zmiany w systemie opieki społecznej wywołane podjęciem działań zawartych w Strategii.
2. Analiza SWOT W oparciu o diagnozę sytuacji społecznej w gminie Żarki można wskazać najważniejsze dla lokalnej społeczności problemy.
ANALIZA SWOT
UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE
Mocne strony Słabe strony
o1 wysoki poziom bezrobocia w tym o1 bogactwo, różnorodnośćo2 i długotrwałego bezrobocia wysoka jakośćo3 zasobów o2 wysoki poziom bezrobocia wśród przyrodniczych i krajobrazowych osób po 40 roku życia, zwłaszcza o4 bardzo dobre warunki wśród kobiet hydrograficzne tworzące warunki o3 niskie kwalifikacje oraz brak do wykorzystania ich w turystyce. wykształcenia osób bezrobotnych o5 stowarzyszenia działające w gminie o4 brak form aktywizacji osób o6 rozwinięty system oświaty długotrwale bezrobotnych podstawowej i ponadpodstawowej o5 niski poziom przedsiębiorczości o7 dobra współpraca z jednostkami o6 mała aktywnośćo7 społeczna samorządu terytorialnego o8 brak liderów społecznych o8 promowanie gminy poprzez o9 starzenie się społeczeństwa imprezy lokalne i ponadlokalne o10 niewystarczająca o9 współpraca organizacji i gmin w infrastruktura, placówek Związku Gmin Jurajskich , Śląskim stacjonarnych dla osób “złotego Związku Gmin i Powiatów wieku”. ,Stowarzyszeniu Partnerstwa o11 słabo rozwinięta infrastruktura Północnej Jury ,Częstochowskiej turystyczna i baza sportowo- Organizacji Turystycznej rekreacyjna o10 znaczne wewnętrzne o12 występowanie patologii rezerwy rozwojowe poszczególnych społecznych miejscowości - przeznaczenie na o13 odpływ młodzieży do cele inwestycyjne większych miast o11 rozwój infrastruktury w o14 brak mieszkań socjalnych zakresie pomocy społecznej – o15 brak zorganizowanego realizacja nowych zadań wolontariatu o12 rozwój niematerialnych form o16 brak dużych zakładów pracy pomocy, ze szczególnym o17 przemoc w rodzinach uwzględnieniem przeciwdziałania o18 brak programów dla sprawców wykluczeniu społecznemu. przemocy o13 Opracowany Lokalny o19 brak ośrodka interwencji Program Pomocy Społecznej kryzysowej dla ofiar przemocy o14 opracowanie i realizacja o20 bezradnośćo21 gminnego programu “Zachowaj opiekuńczo-wychowawcza w wielu trzeźwy umysł" rodzinach oraz w prowadzeniu o15 realizacja programów gospodarstwa domowego finansowanych przez MPiPS w o22 narastająca przestępczośćo23 zakresie wspierania aktywności , przemoc i agresja dzieci i osób chorych psychicznie oraz młodzieży rodzin i dzieci zagrożonych o24 niewystarczająca ilośćo25 wykluczeniem społecznym miejsc w ogniskach przedszkolnych o16 realizacja projektów i o26 nowe zadania gmin zlecane programów socjalnych z zakresu bez pokrycia finansowego ze pomocy i aktywizacji rodzin środków centralnych korzystających z pomocy społ. oraz o27 wzrastająca liczba osób z osób w wieku podeszłym zaburzeniami i chorobami o17 udział gminy w projekcie psychicznymi „Integracja społeczna i zawodowa o28 brak mieszkań chronionych osób bezrobotnych na terenie o29 wandalizm gminy Żarki” w ramach programu o30 alkoholizm w wielu rodzinach Operacyjnego Kapitał Ludzki, korzystających z pomocy społecznej priorytet VII. o alkoholizm wśród dzieci i . 31 młodzieży o32 niewystarczające środki finansowe przeznaczane na programy profilaktyczne oraz wypoczynek dzieci i młodzieży z rodzin patologicznych o33 wyuczona bezradnośćo34 i roszczeniowośćo35 postaw wśród osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej o36 niewystarczające zasoby w zakresie profilaktyki i ochrony zdrowia o1 brak koordynacji współpracy jednostek samorządowych z organizacjami pozarządowymi UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE Szanse Zagrożenia położenie geograficzne odległość od dużych aglomeracji bliskość atrakcji turystycznych konkurencja turystyczna gmin walory przyrodniczo – krajobrazowe ościennych kontakty z gminami partnerskimi niedostosowanie szkolnego systemu możliwość pozyskiwania do potrzeb lokalnego rynku pracy dodatkowych środków (fundusze brak programów aktywizacji osób unijne), długotrwale bezrobotnych po 40 roku rozwój infrastruktury społecznej i życia technicznej niewystarczające nakłady na możliwość zlecania zadań dofinansowanie zatrudnienia organizacjom pozarządowym z stażystów i absolwentów zakresu pomocy społecznej niewystarczające środki nowy okres finansowania UE 2007- przekazywane na integrację i 2013 i potencjalne środki na reintegracje zawodową – roboty inwestycje i rozwój gminy publiczne, prace społecznie możliwość pozyskania użyteczne funduszy w ramach programów zły stan techniczny gminnej i rządowych powiatowej infrastruktury rezerwy na rynku pracy i tania siła komunikacyjnej. robocza brak środków na budownictwo stosunkowo niska inflacja i społeczne oprocentowanie kredytów emigracja poza gminę i z Polski najbardziej wykształconych i przedsiębiorczych osób w związku z ograniczonymi możliwościami uzyskania pracy, prowadzenia własnej działalności gospodarczej i niskimi zarobkami brak zainteresowania wśród znacznej części mieszkańców gminy prowadzeniem działalności gospodarczej na własny rachunek brak środków finansowych na realizację ustawowych zadań brak środków lub wysokie oprocentowanie kredytów na inwestycje i rozwój miejsc pracy. ugruntowanie postaw wyuczonej bezradności oraz braku aktywności zawodowej wśród osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej wzrost patologii dzieci i młodzieży oraz propagowanie negatywnych wzorców zachowań w skali kraju wzrost przestępczości nieletnich zachwianie tradycyjnego modelu rodziny, wzrost rodzin niepełnych, samotnie wychowujących dzieci
IX. Misja i założenia Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
W celu zapobiegania problemom społecznym występującym na terenie gminy wytyczono główne kierunki realizacji zadań instytucji i organizacji zajmujących się pomocą społeczną, między innymi jest to opracowanie nowych szczegółowych programów, a przede wszystkim stworzenie zintegrowanego systemu wsparcia dotyczącego: • pomocy osobom długotrwale bezrobotnym • wsparcia rodzin wielodzietnych i samotnie wychowujących dzieci • opieki nad dziećmi i młodzieżą ze szczególnym uwzględnieniem środowisk zagrożonych uzależnieniami • pomocy rodzinie w kryzysie i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie • wsparcia osób niepełnosprawnych i upośledzonych i z zaburzeniami psychicznymi oraz ich rodzin • kompleksowej pomocy osobom starszym, chorym i niesprawnym z powodu wieku • pomoc osobom i rodzinom zagrożonych ubóstwem, marginalizacją i wykluczeniem społecznym • wsparcia dla osób bezdomnych • kształcenie kadry pracowników służb społecznych Założeniem strategii jest ukształtowanie sprawnego systemu polityki społecznej (socjalnej) w oparciu o rolę instytucji oraz organizacji pozarządowych, wspieranie rozwoju tych organizacji w ramach nowoczesnego modelu pomocy społecznej zarówno instytucjonalnej, jak i pozarządowej.
Cele pośrednie: 137Podjęcie kompleksowych działań na rzecz umocnienia roli rodziny. 138Realizacja Programu pomocy dziecku i rodzinie. 139Promocja zdrowego stylu życia. 140Poprawa stanu zdrowia mieszkańców oraz wzrost odpowiedzialności za zdrowie własne i innych. 141Pomoc osobom niepełnosprawnym, osobom z zaburzeniami psychicznymi oraz innych potrzebujących pomocy, a także ich rodzinom 142Prewencja, profilaktyka oraz skuteczna walka z wszelkimi przejawami patologii społecznych. 143Organizacja czasu wolnego (pozaszkolnego) dla młodzieży. 144Rozwój systemu edukacji oraz poprawa dostępu do edukacji. 145Tworzenie warunków do kształcenia młodzieży upośledzonej umysłowo oraz kształcenia integracyjnego młodzieży niepełnosprawnej fizycznie. 146Zapewnienie bezpieczeństwa poprzez minimalizowanie zagrożeń kryminalnych i społecznych.
Cele operacyjne: 147Realizacja kompleksowych projektów ukierunkowanych na reintegrację społeczną i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. 148Realizacja kompleksowego programu profilaktyki prorodzinnej. 149Wsparcie finansowe najuboższych rodzin. 150Organizowanie specjalistycznego poradnictwa dla rodzin, młodzieży i dzieci nieprzystosowanych społecznie. 151Kontynuowanie działalności świetlic środowiskowych i ŚDS 152Zapewnienie osobom niepełnosprawnym możliwość udziału w życiu publicznym. 153Utworzenie sieci wsparcia społecznego organizacji i instytucji 154Poprawa warunków infrastrukturalnych działania MOPS: poszerzenie oferty pomocowej i wsparcia środowiskowego 155Wspieranie organizacji zajmujących się przeciwdziałaniu marginalizacji i wykluczeniu społ. 156Wspieranie świetlic socjoterapeutycznych oraz organizacji i ruchów samopomocowych.. 157Opracowanie gminnego programu w zakresie zapobiegania bezrobociu, łagodzenia jego skutków oraz aktywizacji zawodowej bezrobotnych. 158Wprowadzanie zachęt dla inwestorów oraz tworzenie odpowiedniego klimatu do rozwoju przedsiębiorczości lokalnej 159Organizowanie specjalistycznego poradnictwa oraz warsztatów pracy socjalnej dla ośrodka pomocy społecznej. 160Wspieranie tworzenia funduszy stypendialnych dla młodzieży najbardziej uzdolnionej, niepełnosprawnej i pochodzącej z rodzin ubogich. 161Rozbudowa zaplecza sportowo-rekreacyjno przy szkołach i świetlicach wiejskich 162Adaptacja szkół do potrzeb niepełnosprawnej fizycznie młodzieży, tworzenie klas integracyjnych; przygotowanie kadry nauczycielskiej do prowadzenia klas integracyjnych; rozwój kształcenia zawodowego osób niepełnosprawnych. 163Powiększenie zasobów mieszkaniowych 164Tworzenie warunków do powstania pozalekcyjnych klubów zainteresowań, kół zainteresowań w oparciu o bazę szkolną i świetlice wiejskie. 165Profilaktyka poprzez zwiększenie świadomości prawnej społeczeństwa oraz wiedzy o możliwościach unikania zagrożeń. Główne cele i kierunki zapobiegania zagrożeniom społecznym
Warunkami zasadniczymi osiągnięcia celów i kierunków określonych w Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, co jest szczególnie ważne w sferze pomocy społecznej mieszkańcom, są zgoda polityczna oraz partnerski dialog i akceptacja społeczna.
Główne cele i kierunki zapobiegania zagrożeniom społecznym to:
166systematyczne diagnozowanie 167okresowy monitoring i kontrola 168subsydiarność, pomocniczość świadczeń 169kompleksowość rozwiązań 170wyznaczenie standardów usług socjalnych 171korzystanie z doświadczeń samorządów partnerskich gmin powiatu 172konsekwencja i długotrwałość działania 173indywidualizacja metod i środków 174zachowanie współuczestnictwa i pełnoprawności klientów 175prowadzenie konkretnych programów i projektów 176zdobywanie środków pozabudżetowych 177pozyskiwanie środków w ramach funduszy z Unii Europejskiej 178propagowanie sponsoringu i działalności charytatywnej 179szeroka i różnorodna informacja oraz poradnictwo 180nacisk na profilaktykę i zapobieganie 181współpraca samorządów powiatu 182rozwinięcie form pomocy środowiskowej 183polityka parorodzinna 184decentralizacja działań zakładająca wzmocnienie aktywności społecznej, tj. różnego rodzaju inicjatyw obywatelskich, funkcjonowania organizacji pozarządowych i wolontariatu; 185aktywne uczestnictwo mediów. Misja: Systemowe podejście do rozwiązywania problemów społecznych w celu przeciwdziałania marginalizacji, wykluczeniu i patologiom społecznym oraz poprawy jakości życia mieszkańców gminy.
X. Cele strategiczne
Określony w niniejszej Strategii Systemy Rozwiązywania Problemów Społecznych, wskazują cele szczegółowe oraz plan działania służący ich osiągnięciu. Cele szczegółowe zostały odniesione do poszczególnych zidentyfikowanych problemów społecznych. Określonym działaniom podporządkowano instrumenty realizacyjne w postaci określania czasu realizacji, źródeł potencjalnego finansowania oraz odpowiedzialnych za poszczególne działania. Przyczyni się to do uszczegółowienia sposobu wdrażania strategii.
Problem: Istnienie znacznego poziomu bezrobocia na terenie gminy Żarki, który pogłębia obszary społeczne zagrożone ubóstwem oraz marginalizacją i wykluczeniem.
Cel strategiczny 1
System wsparcia osób i ich rodzin dotkniętych bezrobociem i zagrożonych długoterminowym pozostaniem bez pracy. Celem planowanych działań w ramach Strategii jest wspieranie bezrobotnych w poszukiwaniu pracy oraz przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnych skutków psychospołecznych bezrobocia. Adresatem programu jest grupa osób bezrobotnych z terenu gminy, które są podopiecznymi pomocy społecznej i wykazują aktywność w poszukiwaniu zatrudnienia.
Cele szczegółowe:
1. Wspieranie bezrobotnego w trakcie poszukiwania zatrudnienia 2. Przeciwdziałanie uzależnieniu świadczeniobiorców od instytucji pomocy społecznej.
3. Pobudzanie aktywności bezrobotnych w działaniach służących ich
usamodzielnieniu.
4. Niwelowanie psychospołecznych skutków bezrobocia osób pozostających bez pracy i ich rodzin.
5.Rozwiązywanie problemu bezrobocia systemowo, czyli z uwzględnieniem pomocy
dla rodziny bezrobotnego.
6. Budowanie sieci współpracy między instytucjami i organizacjami pozarządowymi
działającymi na rzecz rozwiązywania problemów bezrobocia.
Kierunki działania :
1. Stała współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie monitorowania i rozwiązywania zjawiska bezrobocia na terenie gminy: 186organizacja prac interwencyjnych i robót publicznych 187organizacja prac społecznie użytecznych 188promowanie klubów pracy i szkoleń zawodowych 189zdobywanie środków pozabudżetowych w tym z funduszy unijnych na aktywizacje i reintegracje osób bezrobotnych zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.
2. Objęcie pracą socjalną osób długotrwale bezrobotnych, tak by zachęcać je do systematycznego poszukiwania stałej pracy. W szczególności należy dążyć do udzielania osobom bezrobotnym wszechstronnej pomocy w zakresie: poradnictwa, i wsparcia oraz zapoznania z aktywnymi technikami poszukiwania pracy. 3. Praca socjalna na bazie kontraktów socjalnych 4. Praca socjalna z indywidualnym przypadkiem, rodziną oraz grupą. 5. Objęcie pomocą materialną rodzin dotkniętych problemem bezrobocia 6. Objęcie pomocą w szerokim zakresie w tym pomocą w naturze w postaci gorących posiłków dzieci z rodzin osób pozostających bez zatrudnienia. 7. Dofinansowanie szkoleń zawodowych oraz badań lekarskich osób bezrobotnych 8. Tworzenie na terenie gminy sprzyjającego klimatu dla potencjalnych inwestorów, mogących tworzyć nowe miejsca pracy. 9. Promowanie na terenie gminy nowatorskich działań zmierzających do aktywizacji osób bezrobotnych /np. Spółdzielnie socjalne lub Klubu Integracji Społecznej/ 10. Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez instytucje rynku pracy np. WUP 11.Bieżący monitoring ofert programowych i ewentualne opracowanie projektów mających na celu rozwiązywanie problemu bezrobocia w szczególności wśród kobiet i osób długotrwale bezrobotnych.
Podmioty i źródła finansowania w celu przeciwdziałania bezrobociu Problem: Dysfunkcje opiekuńczo – wychowawcze oraz bezradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego w rodzinach wymagających profesjonalnej pomocy w rozwiązywaniu pojawiających się trudności
Cele strategiczny 2 .Budowa zintegrowanego systemu pomocy rodzinie dysfunkcyjnej
Cele szczegółowe
1. Pozostanie dziecka w rodzinie biologicznej: 190pomoc rodzinom niewydolnym wychowawczo w przezwyciężaniu problemów opiekuńczo – wychowawczych poprzez odtworzenie, wzmocnienie funkcji rodziny oraz ról rodzinnych 191zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do życia i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługującymi im prawami 192pomoc młodzieży w życiowym usamodzielnieniu poprzez nabycie umiejętności społecznych umożliwiających prawidłową adaptację społeczną oraz integrację ze środowiskiem 193przeciwdziałanie szerzeniu się postaw destrukcyjnych , agresywnych aspołecznych w środowisku dzieci i młodzieży 2. Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodziców z zachowaniem priorytetu prorodzinnych form opieki zastępczej : 194zagwarantowanie dzieciom i młodzieży właściwych warunków opiekuńczo - wychowawczych poprzez umieszczenie w placówkach opieki najbardziej zbliżonych do środowiska rodzinnego lub formach instytucjonalnych odpowiednio do diagnozy dziecka , na czas kryzysu rodziny naturalnej 195reintegracja rodziny poprzez ponowne podjęcie funkcji opiekuńczo – wychowawczych przez rodzinę naturalną dziecka po przezwyciężeniu problemów życiowych stanowiących przyczynę umieszczenia dziecka poza rodziną oraz odtworzenie i wzmocnienie funkcji rodziny naturalnej. 3. Aktywne rozwiązywanie problemów opiekuńczo-wychowawczych: objęcie opieką psychologiczną i pedagogiczną członków rodziny mediacje – oferta wsparcia środowiskowego dla rodzin dysfunkcyjnych zagrożonych rozpadem wsparcie instytucjonalne rodzin dysfunkcycjnych długofalowa praca socjalna na bazie kontraktu socjalnego
Kierunki działania :
1.Systematyczna praca socjalna z rodzinami z problemem opiekuńczo – wychowawczym polegająca na: 196diagnozie deficytów w zakresie pełnienia ról rodzicielskich , wydolności opiekuńczo – wychowawczej , zaniedbań względem dzieci 197diagnozie – ocenie sytuacji dziecka w rodzinie , środowisku szkolnym , rówieśniczym. 198opracowaniu i realizacji projektów socjalnych i programów dot. wspierania rodziny w kryzysie ze szczególnym naciskiem na rodziny niewydolne wychowawczo 2.Pomoc materialna dla rodzin pozostających w trudnej sytuacji finansowej realizowana przez Miejsko- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej: 199 z systemu pomocy społecznej 200 z systemu świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego 201z systemu dodatków mieszkaniowych 3. Systematyczna współpraca z istniejącymi w powiecie jednostkami zapewniającymi opiekę dla dzieci i młodzieży. 4. Systematyczna współpraca z wymiarem sprawiedliwości właściwym ze względu na położenie gminy , w szczególności: 202sądem rodzinnym 203kuratorami sądowymi dla dzieci i młodzieży. 5. Współpraca z organizacjami pozarządowymi promującymi rodzinne formy opieki zastępczej. 6. Współuczestnictwo w kampaniach medialnych i informacyjnych organizowanych przez inne podmioty pomocy społecznej ( PCPR , PCK, PARPA, OPS-y, inne 7.Systematyczne współdziałanie Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z placówkami oświatowymi w celu bieżącej analizy sytuacji dzieci i młodzieży uczęszczającej się, a w szczególności przeciwdziałanie pojawiającym się patologiom, 8.Wspieranie działań mających na celu utworzenie na terenie gminy świetlic środowiskowych i socjoterapeutycznych oraz ognisk przedszkolnych.
Podmioty i źródła finansowania pomocy na rzecz rodzin niewydolnych opiekuńczo oraz bezradnych w prowadzeniu gospodarstwa domowego Problem: Nasilający się problem przemocy rodzinnej oraz rozpadu rodziny.
Cel strategiczny 3
Utworzenie systemu pomocy rodzinie w kryzysie i przeciwdziałania przemocy domowej
Przestępczość kryminalna jako przejaw patologii społecznej definiuje art. 207 par. 1 K.K,: „przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciwko członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody”. Przemoc w rodzinie jest przestępstwem.
Wszystkich zainteresowanych ideą pomagania ofiarom przemocy domowej oraz przeciwdziałaniu temu zjawisku skupia ogólnopolskie porozumienie osób, organizacji i instytucji pomagającym ofiarom przemocy w rodzinie „NIEBIESKA LINIA„ powołane do życia w grudniu 1996 r. podczas 3 Ogólnopolskiej Konferencji „Przeciw przemocy„
Ośrodek od 2005 roku realizuje we współpracy z GKRPA program dla rodzin i osób z problemem przemocy domowej. W gminie działa także Punkt Konsultacyjny który świadczy pomoc ofiarom przemocy .
Istnieje ogólnopolska procedura interwencji wobec przemocy domowej program „Bezpieczeństwo w rodzinie NIEBIESKA KARTA. Pracownicy socjalni współdziałając z policją i kuratorami odbywają wspólną wizytę w domu pokrzywdzonych, opracowują plan pomocy i uruchamiają lokalny system wsparcia. Bardzo trudno jest określić zakres występowania skali zjawiska przemocy gdyż jest ono powiązane z innymi patologiami (alkoholizmem, bezrobociem, ubóstwem i bezradnością). Barierą do postawienia pełnej diagnozy sytuacji jest niska świadomość społeczna przejawów przemocy oraz niechęć środowiska do ingerowania w sprawy rodzinne innych.
Cele szczegółowe:
204Zapobieganie oraz powstrzymywanie zjawiska przemocy w rodzinie. 205Zapewnienie bezpieczeństwa ofierze i tworzenie warunków kontroli społecznej w sytuacjach przemocy. 206Wspieranie osób i rodzin w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych i problemu przemocy. 207Przeciwdziałanie rozpadowi rodziny w sytuacjach kryzysu i przemocy. 208Pomoc pedagogiczno – psychologiczna dzieciom i młodzieży z rodzin zagrożonych przemocą 209Upowszechnianie informacji o problemie przemocy rodzinnej oraz o możliwościach uzyskania pomocy
Kierunki działań:
1.Opracowanie i realizacja programów odnoszących się do przeciwdziałania przemocy o zasięgu lokalnym
2.Organizowanie poradnictwa psychologicznego, pedagogicznego, prawnego i socjalnego.
3.Organizowanie terapii indywidualnej i grupowej oraz terapii rodzinnej, mediacje. 4.Organizowanie grup wsparcia dla osób dorosłych.
5.Prowadzenie zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży.
6.Pośrednictwo w kontaktach z instytucjami wspierającymi rodziny.
7.Zapewnienie ofiarom przemocy domowej schronienia w OIK-ach i partycypowanie
w kosztach pobytu .
8.Pozyskanie mieszkań socjalnych na terenie gminy dla ofiar przemocy
9.Działalność edukacyjna w zakresie pogłębiania wiedzy merytorycznej i umiejętności interpersonalnych w celu zapewnienia klientom profesjonalnej pomocy zgodnie z aktualnie obowiązującymi standardami – edukacja pracowników socjalnych i członków GKRPA.
10.Współpraca służb i organizacji zajmujących się zjawiskiem przemocy domowej – utworzenie zespołu interdyscyplinarnego do celów interwencji kryzysowej.
Podmioty i źródła finansowania pomocy na rzecz rodzin w kryzysie z problemem przemocy są zbieżne z określonymi w celu strategicznym nr 2
Problem: Sytuacja osób niepełnosprawnych i chorych psychicznie na terenie gminy wymaga działań z zakresu rehabilitacji leczniczej, zawodowej oraz reintegracji społecznej.
Cel strategiczny 4
Zintegrowany system pomocy i wsparcia środowiskowego na rzecz osób niepełnosprawnych i chorych psychicznie oraz członków ich rodzin
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.
Cele szczegółowe:
210Zapobieganie skutkom niepełnosprawności poprzez zapewnienie osobom uprawnionym łatwego dostępu do usług specjalistycznych i rehabilitacyjnych. 211Podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności poprzez rehabilitację dzieci i młodzieży z różnymi rodzajami niepełnosprawności. 212Podejmowanie działań zmierzających do poszerzenia oferty wsparcia środowiskowego i tzw. psychiatrii środowiskowej dla osób zaburzonych i chorych psychicznie 213Wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie do aktywności społecznej osób niepełnosprawnych i chorych psychicznie 214Stwarzanie odpowiednich warunków do zachowania samodzielności życiowej osób niepełnosprawnych intelektualnie i fizycznie oraz osób psychicznie chorych 215Podejmowanie działań prowadzonych przez instytucje, organizacje oraz grupy społeczne mających na celu wsparcie członków rodzin osób chorych psychicznie i zaburzonych. 216Likwidacja barier w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych w komunikowaniu się i dostępie do informacji i usług specjalistycznych. 217Wspieranie rodzin, w których występuje problem niepełnosprawności w szczególności rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym i dzieckiem wychowywanym przez rodziców niepełnosprawnych. 218Wspieranie rodzin, w których występuje problem choroby psychicznej oraz zaburzeń psychicznych 219Współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i PFRON w celu pozyskania środków finansowych na zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, turnusów rehabilitacyjnych, gminnych programów osłonowych dla osób niepełnosprawnych., środków transportu . 220 Propagowanie i promowanie działalności Środowiskowego Domu Samopomocy w Żarkach jako ośrodka wsparcia dziennego dla osób niepełnosprawnych, chorych psychicznie i upośledzonych, w tym integracyjnych imprez o zasięgu gminnym i powiatowym 221Zagospodarowanie terenu wokół Środowiskowego Domu Samopomocy i wyposażenie w sprzęt rekreacyjno- sportowy, zapewnienie transportu dla potrzeb osób niepełnosprawnych. 222 Pozyskanie od sponsorów specjalistycznego sprzętu do rehabilitacji oraz drobnych pomocniczych przyrządów dla osób niepełnosprawnych i wypożyczanie ich (wózki inwalidzkie, kule i balkoniki.) 223 Zwiększenie dostępu do informacji o instytucjach i organizacjach zajmujących się pomocą na rzecz osób chorych psychicznie i niepełnosprawnych
Kierunki działania:
224Rozwój pracy socjalnej na rzecz integracji osób chorych psychicznie i niepełnosprawnych środowiskiem - edukacja kadry pomocy społecznej. 225Zwiększenie dostępu do poradnictwa specjalistycznego psychologicznego, psychiatrycznego, socjoterapeutycznego, zawodowego i socjalnego w tym: 226inspirowanie i tworzenie grup samopomocowych integrujących osoby niepełnosprawne i chore psychiczne 227zapewnienie usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych oraz w razie potrzeb usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi 3. Utworzenie mieszkań chronionych. 4. Współpraca z organizacjami pozarządowymi świadczącymi usługi na rzecz osób niepełnosprawnych i chorych psychicznie 5.Rozwijanie działalności Środowiskowego Domu Samopomocy oraz poszerzanie oferowanej pomocy oraz wsparcia środowiskowego
6. Propagowanie idei wolontariatu i zatrudnienia socjalnego na rzecz osób niepełnosprawnych.
Podmioty realizacji i źródła finansowania pomocy na rzecz osób niepełnosprawnych i chorych psychicznie 1. Podmioty realizujące strategię w tym zakresie to: 228Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach 229 Środowiskowy Dom Samopomocy w Żarkach Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 230 Przychodnia Lekarska Medycyny Rodzinnej i Specjalistycznej 231Poradnia Zdrowia Psychicznego w Myszkowie 232Odział Psychiatryczny ZOZ w Lublincu 233Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Myszkowie 234 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Myszkowie 235Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych.i chorych psychicznie
Problem: Duża liczba osób samotnych, przewlekle chorych i starszych na terenie gminy.
Cel strategiczny 5 Zintegrowany system pomocy i wsparcia środowiskowego osobom w wieku podeszłym i sędziwym oraz niesprawnym z racji wieku.
Cele szczegółowe:
236Stworzenie odpowiednich form opieki osobom wymagającym wsparcia środowiskowego. 237Aktywizowanie osób starszych do udziału w życiu społecznym i kulturalnym gminy 238 Utworzenie Klubu Seniora jako ośrodka wsparcia typu dziennego o charakterze gminnym dla osób starszych 239Aktywizacja rodzin na rzecz zapewniania opieki swoim najbliższym, wymagającym pomocy w postaci usług opiekuńczych 240Współpraca z organizacjami pozarządowymi w tworzeniu lokalnych sieci wsparcia. 241Usprawnianie osób starszych i niepełnosprawnych z powodu wieku. 242Zmiana stereotypu człowieka starego jako jednostki biernej społecznie. 243Uwrażliwienie społeczności lokalnej na potrzeby osób starszych 244Rozwijanie usług opiekuńczych w szczególności poprzez podnoszenie kwalifikacji kadry , co ma bezpośredni wpływ na jakość świadczonych usług, Kierunki działania:
245Utrzymanie osób starszych i niepełnosprawnych wymagających opieki w ich miejscu zamieszkania i środowisku poprzez: • wizyty w środowisku pracowników socjalnych i propagowanie aktywnego i zdrowego trybu życia • ułatwianie kontaktów z placówkami służby zdrowia poprzez działania pracowników socjalnych i pielęgniarki środowiskowe • podejmowanie działań mających na celu większe zaangażowanie rodziny w sprawowaniu opieki nad osobami wymagającymi tej formy pomocy • pośrednictwo w organizowaniu usług opiekuńczych przez rodziny osób wymagających pomocy w tej formie. 246Wspieranie i finansowanie działalności Klubu Seniora „Złoty wiek” Podmioty realizujące system pomocy na rzecz osób w podeszłym i sędziwym wieku
Podmioty zaangażowane w realizację strategii to: 247 Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach 248Środowiskowy Dom Samopomocy w Żarkach 249Urząd Gminy w Żarkach 250Stowarzyszenia i organizacje działające na rzecz osób samotnych, chorych i niepełnosprawnych z racji wieku
Problem: Powiększająca się liczba rodzin z problem uzależnień i współuzależnienia oraz psychospołeczne skutki nadużywania alkoholu
Cel strategiczny 6 Program systemowy pomocy osobom i rodzinom z problem uzależnień z uwzględnieniem uzależnień dzieci i młodzieży . Cele szczegółowe:
251Realizacja zadań przewidziane ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz przeciwdziałaniu narkomanii
252zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków
253udzielanie rodzinom, w których występują problemy uzależnień w w szczególności problemy alkoholowe, pomocy psychologicznej i prawnej, ochrony przed przemocą w rodzinie 254prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo – wychowawczych i socjoterapeutycznych
255Wypracowanie modelu wspólnego oddziaływania pracowników socjalnych, kuratorów i terapeutów na rodziny dotknięte problemem alkoholowym
256Wypracowanie i doskonalenie form pracy z podopiecznym uzależnionym w celu mobilizacji go do podjęcia leczenia odwykowego;
257Ochrona dzieci przed skutkami alkoholizmu rodziców
258 Wypracowanie form współpracy z lokalnymi instytucjami i organizacjami pomagającymi osobom uzależnionym i ich rodzinom.
259Wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów uzależnień.
260Wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie centrów i klubów integracji społecznej
Kierunki działania :
261Organizowanie grup wsparcia dla osób uzależnionych oraz ich rodzin. 262Rozwijanie działalności klubu abstynenta „Jurajskie orły” 263Prowadzenie zajęć socjoterapeutycznych i profilaktycznych dla dzieci i młodzieży. 264Organizowanie szkoleń i konferencji dla pracowników służb społecznych, członków GKRPA, pedagogów, kuratorów socjalnych policji. 265Zaspokajanie socjalnych i bytowych potrzeb dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych problemem uzależnień: 266pomoc w postaci gorącego posiłku (pełnego obiadu) w szkole 267pomoc w postaci wyposażenia w artykuły szkolne i odzież, 268finansowanie wypoczynku letniego i zimowego, wycieczek szkolnych, 269likwidacja barier komunikacyjnych umożliwiająca dzieciom korzystanie z zajęć w świetlicach.. Szczegółowe kierunki w zakresie profilaktyki i łagodzenia skutków uzależnień zawarte są w Gminnym Programie Rozwiązywania Problemów Alkoholowych opracowanym corocznie przez członków GKRPA.
Podmioty i źródła finansowania pomocy na rzecz osób dotkniętych problemem uzależnień
Podmioty zaangażowane w realizację strategii to: 270Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarkach 271Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Żarkach 272Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 273Sąd Rodzinny 274 Klub Abstynenta „Jurajskie orły” 275Szkoły podstawowe i ponadgimnazjalne na terenie gminy 276Stowarzyszenia i organizacje działające na rzecz profilaktyki uzależnień Problem: Utrwalanie i powiększanie się zjawiska bezdomności na terenie gminy
Cel strategiczny 7
System pomocy osobom bezdomnym na terenie gminy Żarki
Głównymi założeniami systemu w zakresie walki z bezdomnością powinno być: 277zapobieganie dalszemu rozwojowi tego zjawiska w gminie Żarki 278udzielanie kompleksowej pomocy osobom bezdomnym Cele szczegółowe :
279Zaspokajanie niezbędnych potrzeb bytowych osób bezdomnych 280Rozwiązywanie indywidualnych problemów, które stały się przyczyną powstania bezdomności. 281 Nabycie przez osoby bezdomne umiejętności społecznych niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania w środowisku. 282Odtworzenie w możliwym zakresie zerwanych więzi rodzinnych. 283Zapobieganie degradacji biologicznej i społecznej osób bezdomnych, dające szansę usamodzielnienia
Kierunki działań:
284 Stała współpraca z Chrześcijańskim Stowarzyszeniem Dobroczynnym w Myszkowie prowadzącym schronisko „Dom Nadziei” przeznaczone dla osób bezdomnych . 285Rozwój zatrudnienia socjalnego osób wychodzących z bezdomności i zagrożonych wykluczeniem społecznym w ramach prac społecznie użytecznych i robot publicznych . 286Utworzenie warunków zapobiegania bezdomności w rodzinie poprzez walkę z uzależnieniami, zapobieganie powstania zaległości w opłatach mieszkaniowych prowadzących do eksmisji poprzez system dopłat do utrzymania lokali mieszkalnych dla osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej . 287Praca socjalna z osobami bezdomnymi w oparciu o kontrakt socjalny. 288Opracowanie i realizacja indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności dla osób bezdomnych z terenu gminy. 289Organizowanie dostępu do specjalistów: psycholog, psychiatra, terapeuta uzależnień, prawnik, pomoc socjalna, służba zdrowia. 290Realizacja programów terapeutycznych dla osób uzależnionych. 291Udzielanie pomocy rzeczowej oraz pomocy finansowej na zakup żywności, środków czystości i odzieży osobom bezdomnym. 292Udzielanie pomocy w postaci w naturze w postaci gorących posiłków na podstawie rządowego programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” 293Udzielanie pomocy w załatwianiu formalności związanych ze staraniem się o dodatek mieszkaniowy,
Podmioty i źródła finansowania realizacji działania zapobieganie bezdomności Podmioty zaangażowane w realizację strategii to: 294Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 295Schronisko dla Bezdomnych 296Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Problemów w Żarkach
Problem Wypalenie zawodowe pracowników „służb pomocowych” na wskutek złożoności problemów społecznych.
Cel strategiczny 8:
System kształcenia pracowników służb społecznych oraz kooperacja podejmowanych działań
Podstawowym założeniem systemu winno być stworzenie odpowiednich warunków do podnoszenia kwalifikacji pracowników służb społecznych.
Kierunki działań:
297Analiza sytuacji i potrzeb służb społecznych w zakresie kształcenia profesjonalnego i podnoszenia kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych. 298Doskonalenie zawodowe pracowników pomocy społecznej ze szczególnym naciskiem na pracę z tzw. „trudnym klientem” 299Przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego. 300Promocja kształcenia ustawicznego i podnoszenia kwalifikacji zawodowych służb społecznych gminy Żarki. 301Organizowanie integracyjnych warsztatów i szkoleń dla pracowników służb „pomocowych”, w tym pracowników socjalnych, członków GKRPA, kuratorów, funkcjonariuszy policji/ dzielnicowych, pedagogów szkolnych. 302Powoływanie zespołów interdyscyplinarnych w celu podejmowania wspólnych działań służb „pomocowych” na rzecz przeciwdziałania problemom społecznym ze szczególnym naciskiem na problem uzależnień i przemocy w rodzinie.
XI. System monitorowania, promocja oraz finansowanie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
1. Monitorowanie i finansowanie strategii
Przewidziane źródła finansowania strategii to: 303środki własne samorządu 304środki z budżetu państwa 305środki innych partnerów przedsięwzięcia 306środki funduszy krajowych (np. Fundusz Ochrony Środowiska) 307środki strukturalne Unii Europejskiej. Możliwości zewnętrznego wsparcia finansowego rozwoju gminy zależeć będą od następujących czynników:
• wielkość środków przeznaczonych przez Unię Europejską na wsparcie rozwoju społecznego w Polsce • zasady podziału środków unijnych pomiędzy poszczególne województwa w ramach Narodowego Planu Rozwoju 2007-2013. • potencjał absorpcyjny poszczególnych organizacji społecznych i instytucji • zdolność przygotowanie i realizacji konkretnych projektów dla gminy Żarki w sferze społecznej • budowa partnerstwa podmiotów uczestniczących w unijnych programach i procesie wdrażania strategii • rezerwy w budżecie miasta środków na promocję i przygotowanie projektów rozwojowych W Unii Europejskiej pomoc stosowana jest w formie polityki strukturalnych. Polska jako członek Unii Europejskiej korzystać z możliwości wspierania wysiłku lokalnych władz samorządowych na rzecz rozwoju społecznego w programach: 308Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 309Sektorowy Program Operacyjny „Rozwój Zasobów Ludzkich” z Europejskiego Funduszu Społecznego 310Inicjatywa INTERREG 311Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL
Pozyskanie i skuteczne zarządzanie środkami Unii Europejskiej wymaga: • dokładnej orientacji w problemach i potrzebach gospodarczo-społecznych gminy czy regionu • współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego różnych szczebli oraz współpracy pomiędzy samorządem lokalnym a instytucjami i organizacjami pozarządowymi, (partnerstwo) • systematycznego śledzenia ogłaszanych w programach Unii Europejskiej warunków dla poszczególnych projektów • umiejętności przygotowania projektów, wypełniania wniosków podlegających procedurom unijnym • umiejętności celowego wykorzystania środków budżetu lokalnego • umiejętności skutecznego argumentowania i przekonania w procesie zwracania się o pomoc finansową • włączenie realizacji projektów pomocowych w całokształt działań władz gminy, powiatu czy organizacji pozarządowych z terenu gminy.
Zagrożeniem dla pełnego wykorzystania środków pomocowych UE może być niedostatek środków budżetu gminy na montaż finansowy. Kluczowe znaczenie będzie miała zdolność gminy do generowania, planowania i prowadzenia projektów w ramach współpracy z UE oraz realizacji inicjatyw i inwestycji, spełniających unijne kryteria celowości i efektywności. o Promocja Gminnej Strategii Rozwiązywania problemów Społecznych
Podsumownie
Realizacja Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych będzie miała wpływ na wdrożenie w gminie Żarki nowoczesnego modelu polityki społecznej. Strategia kierunkuje działania władz samorządowych i instytucji opieki społecznej, w tym Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej na pełnienie aktywnej roli w budowaniu nowoczesnego systemu opieki społecznej. Zorientowanie strategii na wybranych grupach socjalnych przez pryzmat działań strukturalnych, inwestycyjnych, rozwojowych, jest najlepszą możliwością poprawy sytuacji wielu osób i rodzin, a także zaktywizowania wielu grup podlegających wykluczeniu społecznemu. Celem Strategii są systemowe działania długofalowe, polegające na inwestycji w kapitał ludzki, poprawę sytuacji materialnej, działania na rzecz poprawy rynku zatrudnienia, systemu edukacji, mające powiązania ze wzrostem przedsiębiorczości. Strategia jest, zatem instrumentem nowoczesnej polityki społecznej wdrażanej na poziomie lokalnym przez władze samorządowe gminy, aktywizujące organizacje, instytucje i środowiska działające w obszarze pomocy społecznej oraz rozwoju gospodarczego i społecznego. Kierunki działań poszczególnych systemów zawartych w strategii, pozwalają na dotarcie do najbardziej potrzebujących grup społecznych, zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Strategia oparta jest na partnerstwie lokalnym, jako zasadzie rozwiązywania problemów społecznych mieszkańców gminy, co pozwala na rozwój i pogłębianie współpracy pomiędzy instytucjami, organizacjami i samorządem.
Opracował :Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Żarkach
Teresa Kowacka