Pen-Y-Bont Ar Ogwr
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Enwau Lleoedd ym Mwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr Hoffai Menter Bro Menter Bro Ogwr and Ogwr a Cwmni2 Cwmni2 would like to ddiolch i dîm thank the Reach team ‘Reach’ (sy’n gyfrifol am (who are responsible weithredu’r Cynllun for the implementation Datblygu Gwledig yn of the RDP in the rural ardaloedd gwledig areas of Bridgend bwrdeistref sirol county borough) for Penybont-ar-Ogwr) am their assistance and sup- eu cymorth a chef- port in developing this nogaeth wrth ddatbly- place names project. gu’rprosiect enwau lleoedd hwn. Place Names in Bridgend County Borough 52 Rhestr Enwau Lleoedd List of PlaceNames Mae‟r map wedi‟i rannu i The map is divided into bum ardal, sef cymoedd five areas, namely the Llynfi, Garw ac Ogwr Llynfi, Garw and Ogmore gyda‟r enwau lleoedd yn valleys, with place names rhedeg o‟r gogledd i‟r de runningfrom north to mwy neu lai‟n dilyn llif eu south, more or less hafonydd, yna Gwlad a following the course of Thref ac yn olaf Yr the rivers, then Town and Arfordir, gyda‟rddwy Country and finally The ardal olaf hynny‟n cael eu Coast,with the latter two rhifo a‟urhestru o‟r areas numbered and listed gorllewin i‟r dwyrain. from west to east. Mae'r cofnodion wedi'u The entries are listed as rhestru yma fel enwau the Welsh name and then Cymraeg ac yna‟r enw neu the English name or fersiwn Saesneggyda phob version and with eachone un yn dangos yr elfennau indicating the elements sy'n ffurfio'r enw hwnnw, that make up that name, er mwyn eich helpu deall in order to help you yr ystyr a‟r tarddiad. understand the meaning and origin. Mae pob tref a phentref yn y rhestr â‟r cyfeirnodau Every town and village in grid hefyd,er mwyn i chi the list also contains the allu dod o hyd iddynt yn grid reference, so you can hawdd. locate them easily. 2 3 Rhestr Gryno‟r EnwauLleoedd Cwm Llynfi | Llynfi Valley Place Names Quick List Cymraeg English name Cyfeirnod Grid or „version‟ Grid Reference 1 Caerau - SS854 942 2 Nantyffyllon - SS850 925 3 Maesteg - SS852 913 4 Garth - SS863 908 5 Llwydarth - SS860 901 6 Cwmfelin - SS862 895 7 Llangynwyd - SS856 887 8 Pont-rhyd-y-cyff - SS870 889 Cwm Garw | Garw Valley Cymraeg English name Cyfeirnod Grid or „version‟ Grid Reference 9 Blaengarw - SS902 929 10 Pontycymer - SS903 914 11 Pant-y-gog - SS906 906 12 Pont-y-rhyl - SS906 894 13 Llangeinwyr Llangeinor SS914 876 Blaengarw4 5 Cwm Ogwr | Ogmore Valley Cymraeg English name Cyfeirnod Grid or „version‟ Grid Reference 14 Nant-y-moel - SS934 928 15 - Price Town SS937 920 16 - Wyndham SS932 915 17 Cwm Ogwr Ogmore Vale SS933 901 18 - Lewistown SS934 883 19 Pantyrawel - SS929 876 20 Melin Ifan Ddu Blackmill SS934 866 21 Glynogwr - SS956 872 Gwlad a Thref | Town andCountry Cymraeg English name Cyfeirnod Grid or „version‟ Grid Reference 22 Gogledd Corneli North Cornelly SS817 817 23 Y Pîl Pyle SS826 824 24 Mynydd Cynffig Kenfig Hill SS837 829 25 Cefn Cribwr - SS854 827 26 Pen-y-bryn - SS837 846 27 Aber-baeden Aber-baiden SS858 844 28 Cwm Ffos Cwm Ffoes SS864 828 29 Ffordd-y-gyfraith - SS868 842 30 Trelales Laleston SS874 797 Pen-y-bont ar Ogwr 6 7 Cymraeg English name Cyfeirnod Grid Cymraeg English name Cyfeirnod Grid or „version‟ Grid Reference or „version‟ Grid Reference 31 Llangewydd - SS868 813 51 Y Bragle Brackla SS922 799 32 - Broadlands SS888 793 52 Llangrallo Coychurch SS937 795 33 Betws Bettws SS899 867 53 Heol-laethog - SS931 843 34 Shwt - SS890 867 54 Heol-y-cyw - SS945842 35 Goetre-hen Coytrahen SS890 855 55 Wern Tarw - SS960 845 36 Tondu - SS893 844 56 Rhiwceiliog - SS964 841 37 Abercynffig Aberkenfig SS892 836 57 Pencoed - SS959 816 38 Sarn - SS902 835 58 Penprysg Penprisk SS962 821 39 Pen-y-fai - SS893 820 40 Brynmenyn - SS906 848 Yr Arfordir | The Coast Cymraeg English name Cyfeirnod Grid 41 Abergarw - SS909 847 or „version‟ Grid Reference 59 Mawdlam Maudlam SS807 819 42 Bryncethin - SS914 841 60 Cynffig Kenfig SS802 810 43 Bryn-coch - SS911 838 61 Corneli Waelod South Cornelly SS820 803 44 Pen-y-cae - SS903 825 62 Notais Nottage SS812 781 45 Y Felin-wyllt Wildmill SS903 820 63 Porthcawl - SS816 769 46 Llidiard Litchard SS909 819 64 Y Drenewydd yn Notais Newton SS837 776 47 Penybont-ar-Ogwr Bridgend SS906 799 65 Llandudwg Tythegston SS856 788 48 Tredŵr Waterton SS932 788 66 Merthyr Mawr - SS885 776 49 Pen-yr-heol - SS921 826 50 Coety Coity SS922 814 8 9 Cwm Llynfi LlynfiValley 1. Caerau - Cyfeirnod GridSS 854 942 Grid Reference ‘caer’ yn ei ffurf luosog ‘caer’ meaning ‘fort’, initsplural form Ffeil Ffeithiau - Efallai wedi enwi ar Fact File- Possibly named after the ôly twmpathau cyn-hanesyddol ar prehistoric mounds on the tops of the gopa’rmynydd sydd wedi rhoi’u henw hills that have given their name to the i Nant Caerausy’n llifo i’r Afon Llynfi. stream Nant Caerau that flows into the Llynfi River. 2. Nantyffyllon - Cyfeirnod Grid-SS 850 925- GridReference yn wreiddiol ‘nant’ + ‘y’ + ‘ffyrling’ ‘nant’ meaning ‘stream’, ‘y’ meaning ‘the’ and ‘ffyrling’ meaning ‘farthing’ Ffeil Ffeithiau - Lleoliad Ysgol Fact File- The location of the now- Gymraeg Tyderwen,asefydlwyd ym demolished Ysgol Gymraeg Tyderwen, 1948 ondsydd wedi eidymchwel which wasestablished in 1948, and bellach,dyma’r drydedd ysgol cyfrwng was the thirdever Welsh medium Cymraeg erioed yng Nghymru (ar ôl school in Wales (following those in Aberystwyth a Llanelli) a'r un cyntaf yn Aberystwyth andLlanelli) and the first Ne Cymru. onein South Wales. 3. Maesteg - Cyfeirnod Grid-SS 852 913 - Grid Reference ‘maes’ + ‘teg’ ‘maes’ meaning ‘field’ or ‘meadow’ and ‘teg’ meaning ‘fair’ Ffeil Ffeithiau - Cafodd y dref ei Fact File- The town isnamed after henwiar ôl y tair fferm yn y cwm, a the three farms in the valley until the oedd yno cyn datblygiad diwydiant yn development of industry in the 1820s- y 1820au - Maes-teg Uchaf, Maes- Maes-teg Uchaf, Maes-tegGanoland tegGanolaMaes-teg Isaf. Maes-teg Isaf. Llangynwyd 10 11 4. Garth - 7. Llangynwyd - Cyfeirnod Grid-SS 856 887 - Grid Reference Cyfeirnod Grid-SS 863 908 - Grid Reference ‘garth’ ‘garth’meaning ‘enclosure’(forfarm ‘llan’ + enw’r sant ‘Cynwyd’ ‘llan’ meaning ‘church’ or ‘parish’ and animals) the saint’s name‘Cynwyd’ Ffeil Ffeithiau - Mae'rpentref a'r cyn Fact File- The village and former Ffeil Ffeithiau - Cafodd Eglwys Cyn- Fact File- St Cynwyd’s church was wydSant ei sefydlu yn y 6ed ganrif, ac founded in the 6th Century, the Old pwll glo wedi cymryd eu henw o Fryn coal pit take their name from the hillY mae tafarn The Old House yn dyddio House pub dates from1147 and village y Garth, gyda chofnodion o'r enw Garth, withrecords of that name o 1147. Mae’rpentref hefyd yn enwog is alsofamous for its commemoration hwnnw yn bodoli ersoleiaf 1588. datingfrom at least 1588. am y gofebiWil Hopcyn a'r Ferch o of Wil Hopcyn and the Maid of Cefn Gefn Ydfa, ynghyd â'r traddodiad o Ydfa, along with the tradition of Calen- Galennig, sef dathliad o gân i’r nig,aNew Year celebration of song Flwyddyn Newydd sy'n cynnwys YFari featuring the Mari Lwyd,ahorse'sskull Lwyd, penglog ceffyl wedi’iorchuddio draped inawhitesheet with flowers. gangynfas wenâblodau. 5. Llwydarth - Cyfeirnod Grid-SS 860 901 - Grid Reference ‘‘llwyd’ + ‘garth’ ‘‘llwyd’, normally meaning ‘grey’ but here meaning ‘brown’ when used for 8. Pont-rhyd-y-cyff - describing landscape and ‘garth’ meaning ‘enclosure’ (for farm animals) Cyfeirnod Grid-SS 870 889 - Grid Reference Ffeil Ffeithiau - Mae’r fferm yn Fact File - The farm dates from the dyddio o’r 16egGanrifaLlwydarth 16th Century and Llwydarth was the ‘pont’ + ‘rhyd’+ ‘y’ + ‘cyff’ ‘pont’ meaning ‘bridge’ and ‘rhyd’ oedd cartref y teulu Powell dylan- home of the influential Powellfamily meaning ‘ford’ and ‘y’ meaning ‘the’ and ‘cyff’, originally from ‘boncyff’ wadol ac yn ganolfan iwduronabeirdd and wasacentre for writers and poets meaning ‘treetrunk’ ym Morgannwg yn yr 17egganrif. in Glamorgan in the 17th century. Ffeil Ffeithiau - Yn ôlun stori leol, Fact File- According to one tale, the roedd enw'r pentref (y cyfeirir ati nameofthe village (today referred to heddiw fel Llangynwyd, gyda'r hen asLlangynwyd with the old hilltop 6. Cwmfelin - bentref arben y bryn fel ‘Top Llan’) yn village as ‘Top Llan’) was too difficult rhy anodd i feistri’r gorsafoedd ynganu, for stationmasters to pronounce, so felly fewnaethant ddechrau alw'r lleyn they began to call the halt Llangynwyd ‘Gorsaf Llangynwyd’. Mae llawer o Station. Many older peoplestill refer Cyfeirnod Grid-SS 862 895 - Grid Reference boblhŷn o hyd yn cyfeirio at yr ardali to the area down fromLlan Square as ‘cwm’ + ‘melin’ ‘cwm’ meaning ‘valley’ and ‘melin’ lawr o Sgwâr Llan fel 'Ponty'. being ‘Ponty’. meaning ‘mill’ - a water wheel mill in this case Ffeil Ffeithiau - Enwyd ar ôl y felin Fact File- Named from the watermill ddŵraoedd yn gweithreduar Nant y that operated on Nant y Cerdin just Cerdin cyn iddi lifo i'r afon Llynfi.Mae'r beforeit flows into theLlynfi. The bythynnod o hyd yn yr un fan,ychydig cottages arestill in the same spot,j ust cyn Gorsaf Garth. before GarthStation. Pont-rhyd-y-cyff 12 13 14 15 Cwm Garw GarwValley 9. Blaengarw - Cyfeirnod Grid-SS 902 929 - Grid Reference ‘blaen’ + ‘garw’ ‘blaen’ heremeaning ‘head ofavalley’ and ‘garw’, meaning ‘rough’ or ‘wild’ referring to the Garw river Ffeil Ffeithiau - Cafodd mam dar- Fact File- The mother of BBC llenwr newyddionyBBC Huw Ed- Newsreader Huw Edwards was born wardsei geni ym Mlaengarw ac ys- in Blaengarw and one of the most grifennwyd un o emynau enwocaf famous Welsh hymns‘Calon Lân’ was Cymru 'Calon Lân' gan Daniel James written by DanielJames (Gwyrosydd) (Gwyrosydd) pan oedd ynb yw yn y when he was livingin the village.