Ankara Üniversitesi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. ANKARA ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENS İTİTÜSÜ SİYASET B İLİMİ ANAB İLİM DALI GENÇ PART İ’Y İ ANLAMAK Parti, Lider ve Kitle Üzerine Bir Çalı şma Doktora Tezi Hasan Bahadır TÜRK Ankara-2007 T.C. ANKARA ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENS İTİTÜSÜ SİYASET B İLİMİ ANAB İLİM DALI GENÇ PART İ’Y İ ANLAMAK Parti, Lider ve Kitle Üzerine Bir Çalı şma Doktora Tezi Hasan Bahadır TÜRK Tez Danı şmanı Doç. Dr. Aykut ÇELEB İ Ankara-2007 İÇİNDEK İLER Tablolar Listesi………………………………………………………………...…...iii Giri ş…………………………………………………………………………………..1 BİRİNC İ BÖLÜM GENÇ PART İ: DO ĞUŞ VE SONRASI A. Uzanlar: Genç Parti’nin Arkasındaki Güç ……………………………………13 B. Uzan Grubu’nun 46. Yıl Kutlamaları …………………………………………34 C. Genç Parti’nin Kurulu şu ve Yükseli şi………………………………………...61 İKİNC İ BÖLÜM GENÇ PART İ: DÜ ŞÜŞ VE SONRASI A. Uzanlar’a Düzenlenen Operasyon …………………………………………...110 1. ÇEA Ş ve Kepez’e El Konulması Süreci…………………………………..........111 2. İmar Bankası’nın Tasfiyesi…………………………………..............................119 3. Uzanlar’a Düzenlenen Operasyonun Yankıları ve Sonrası…………………….139 B. 28 Mart 2004 Yerel Seçimleri ve Genç Parti ………………………………...153 C. 22 Temmuz 2007 Genel Seçimleri’ne Do ğru Genç Parti …………………...165 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GENÇ PART İ’Y İ KONUMLANDIRMAK A. “Siyaset ve Kriz”: Yeni Zamanlarda Siyaseti Dü şünmek ………………....210 1. “Kim İçin, Kim Tarafından?”: Temsil Krizi ve Siyasal Partilerin Gelece ği……211 2. “ İdeolojilerin Sonu”: Sa ğ ve Sol Kavramları Üzerinden Bir Açıklama...............231 3. “ ‘Vatanda ş’tan ‘Politik Tüketici’ye”: Medya, Siyasal Pazarlama ve Video- politika…………………………………………………..........................................238 i B. Genç Parti’nin Örgütü ve Programı…………………………………………250 1. “Politik Sistem Kar şıtı Parti” Olarak Genç Parti………………………………..253 2. “ Şirket Partisi” Olarak Genç Parti………………………………………………264 C. Genç Parti’nin İdeolojisi ve Söylemi…………………………………………271 1. “Türk’ün Gücü”: Neo fa şizm ve Genç Parti……………………………………272 2. “Mazot 1 YTL Olacak”: Neo Popülizm ve Genç Parti………………………….292 D. Genç Parti’nin Kitlesi ve Lideri…………………………………………........315 1. “Yuppi’likten Liderli ğe”: Cem Uzan’ın Bir Siyasi Lider Olarak Portresi……...318 2. Bir Kar şıla ştırma Denemesi: Uzan, Boyner, Erdo ğan ve Baykal…………….…326 3. “Türklerin Berlusconi’si Mi?”: Uzan ve Berlusconi Üzerinden Bir Kar şıla ştırma.............................................................................................................332 4. “Lumpenler Geliyor!”: Genç Parti’nin Kitlesi…………………………………..339 5. “Ali Taran Creative Workshop”: Bir Reklam Ürünü Olarak Genç Parti………..353 Sonuç…………………………………………........................................................359 Kaynakça…………………………………........................................................….368 Özet…………………………………........................................................…..........398 Abstract……………………………........................................................…...........399 ii TABLOLAR L İSTES İ Tablo I: Uzan Grubu’nun Faaliyet Alanları ve Sahip Oldukları Şirketler.................21 Tablo II: Uzan Grubu’nun Medya ve Telekomünikasyon Sektörlerindeki Yatırımları (1991-2000).................................................................................................................30 Tablo III: Uzan Grubu’nun 1990’lardaki Yatırımları ve İktidardaki Hükümetler....32 Tablo IV: Genç Parti Miting Programı (A ğustos-Eylül 2002)..................................93 Tablo V: Genç Parti Miting Programı (Ekim 2002)..................................................94 Tablo VI: 3 Kasım 2002 Genel Seçimlerinde Genç Parti’nin Alaca ğı Tahmin Edilen Oy Oranı......................................................................................................................98 Tablo VII: İl Genel Meclisi Üyelikleri Seçiminde Geçerli Oyların ve Üyeliklerin Da ğılım Oranları.......................................................................................................156 Tablo VIII: İl Genel Meclisi Üyelikleri Seçiminde Genç Parti’nin Kazandı ğı İllerde Durum.......................................................................................................................157 Tablo IX: Büyük şehir Belediye Ba şkanlı ğı Seçim Sonuçları..................................158 Tablo X: Büyük şehir Belediye Ba şkanlıklarının Partilere Göre Da ğılımı..............159 Tablo XI: Belediye Ba şkanlıkları İçin Kullanılan Geçerli Oyların ve Ba şkanlıkların Da ğılım Oranları.......................................................................................................160 Tablo XII: Genç Parti’nin Belediye Ba şkanlı ğı Kazandı ğı İllerde Durum.............161 Tablo XIII: Genç Parti’nin 3 Kasım Genel Seçimleri’nde Ülke Ortalamasının Üstünde Oy Aldı ğı İllerde Seçim Sonuçlarının Kar şıla ştırılması............................162 Tablo XIV: 3 Kasım 2002 Genel Seçimleri ile 28 Mart 2004 Yerel Seçimlerinde Partilerin Aldı ğı Oy Oranlarının Kar şıla ştırılması...................................................163 Tablo XV: 22 Temmuz 2007 Milletvekili Adaylarının Meslek, E ğitim Durumu ve Cinsiyete Göre Da ğılımı...........................................................................................201 Tablo XVI: Cem Uzan’ın Konu şmalarındaki Bazı Sözcüklerin Kullanım Sıklı ğı..280 iii TABLO XVII: GP’nin 3 Kasım 2002 Genel Seçimleri’nde En Yüksek Oy Oranına Ula ştı ğı İller, Oy Oranları ve 22 Temmuz 2007 Seçimlerindeki Durum.................345 Tablo XVIII: GP’nin 3 Kasım 2002 Genel Seçimleri’nde En Dü şük Oy Oranına Sahip Oldu ğu İller, Oy Oranları ve 22 Temmuz 2007 Seçimlerindeki Durum........346 Tablo XIX: 3 Kasım 2002 Genel Seçimlerinde Genç Parti’nin En Yüksek Oy oranına Ula ştı ğı İllerde 22 Temmuz 2007 Genel Seçimleri İtibariyle Oylarını Arttıran Partilerin Oy Oranlarındaki Artı ş..............................................................................347 ŞEK İLLER L İSTES İ Şekil 1: Politik Sistem Kar şıtı Partilerin Kurdu ğu Anti-Politik Üçgen..........256 iv GİRİŞ 3 Kasım 2002 Genel Seçimleri’nde ortaya çıkan tablo, genel olarak Türk siyasal tarihindeki üç kritik evreyle 1950, 1983 ve 1995 seçimlerinde tecessüm eden “siyasal haller”le bir kopu ş ve süreklilik ili şkisi içinde de ğerlendirilmi ştir. Söz konusu de ğerlendirmeler -esas olarak- Demokrat Parti’nin, ANAP’ın ve Refah Partisi’nin “zaferleri”ne göndermede bulunmaktadır. 3 Kasım seçimlerini belirleyen etmenler arasında sıklıkla zikredilen merkez sa ğ partilere duyulan öfke, Şubat 2001 ekonomik krizinin yarattı ğı büyük yoksulla şma, dönemin ba şbakanı Bülent Ecevit’in sa ğlık sorunlarından da beslenen yönetsel kriz, 1980 sonrası Türk siyasetinin içinde bulundu ğu temsil krizi, sa ğ ve sol arasındaki ayrımın önemsizli ğine yapılan vurguya paralel olarak yükselen merkezde yer almak vurgusu, siyasal partilerin hızla toplumsal aidiyet ve tekabüliyet denkliklerini kaybetmesi, siyasetin salt teknik bir icraat alanına indirgenmesi, siyasal pazarlama ve imaj gibi siyasetin teknizasyonun bir parçası olan unsurların öne çıkarılması gibi etmenler, AKP’nin 3 Kasım seçimlerinde elde etti ği ba şarıyı ve diğer merkez sa ğ ve sol partilerin ba şarısızlı ğını açıklamak için kullanılmı ştır. MHP Genel Ba şkanı Devlet Bahçeli’nin verdi ği erken seçim startı ile ba şlayan ve 3 Kasım’da ortaya çıkan “muhafazakar demokrat inkılâp” ile sonuçlanan süreç, bir dizi isim ve figür üzerine odaklanmı ştı: Kemal Dervi ş, İsmail Cem, Hüsamettin Özkan gibi isimlerin “merkez solu diriltmek” için giri ştikleri YTP (Yeni Türkiye Partisi), daha sonra AKP’nin kurulmasını sa ğlayacak milli görü ş hareketinin yenilikçi kanadından isimlerin bulundu ğu Erdemliler Hareketi ve Recep Tayyip Erdo ğan, hatta seçim sürecinden biraz önce “dürüst politikacı imajıyla merkez sa ğa sunulan bir lider/figür” olarak Saadettin Tantan gibi. Bu isim ve figürler üzerinden ya şanılan tartı şmalar ve hakim seçim atmosferi içinde ba şlangıçta kimsenin dikkatini çekmemi ş olan bir ba şka figür daha vardı. Ülkenin -medyadan finansa, enerjiden spora farklı sektörlerde yüzlerce şirketi ile faaliyet gösteren- en büyük sermaye gruplarından birisi olan Uzanlar’ın “genç- yakı şıklı-kudretli i şadamı” imajına sahip lideri (Bora, 2002b: 33) Cem Uzan o dönemde, “Uzan Grubu’nun 46. Yıl Kutlamaları” vesilesiyle düzenlenen ve pek çok ünlü ses sanatçısının/popüler figürün sahne aldı ğı “ücretsiz halk konserleri”nde kısa konu şmalar yapıyordu. Uzan, bu konu şmalarda ülkenin kötü yönetiminden, “IMF ve ona boyun e ğen beceriksiz yöneticiler”den ve Türk insanın içinde bulundu ğu kötü durumdan, yoksulluktan, Türk i şçisinin, Türk çiftçisinin, Türk gencinin çekti ği sıkıntılardan bahsediyordu. Kutlamalar ve Uzan’ın konu şmaları, Uzan Grubu’nun sahibi oldu ğu televizyonlardan da yayınlanıyor, grubun sahibi oldu ğu gazetelerde de kendine çok geni ş yer buluyordu. 3 Kasım 2002’de genel seçimlerin yapılmasına yönelik olarak Devlet Bahçeli’nin yaptı ğı açıklamadan birkaç gün sonra, tam olarak 10 Temmuz 2002 Çar şamba ak şamı saat 21:30’da televizyon izleyicilerinin ve radyo dinleyicilerinin büyük bir bölümü Cem Uzan’ın siyasete girece ğini ve Genç Parti’yi kurdu ğunu öğrendi. Cem Uzan’ın hem içeriksel hem de yapısal olarak Berke Barajı’nın açılı ş töreninde ve Uzan Grubu’nun 46. yıl kutlamalarında yaptı ğı konu şmaları hatırlatan ve 12 dakika süren bu konu şması; Star, Show TV, NTV, TV 8, Kanal 6, Star 2, Haberturk, Number1, Skyturk, M-1, Best TV, Flash TV, Bursa AS TV, Ege TV, Tatlıses TV, Adana Tempo TV, Trabzon Zigana TV kanallarından aynı anda yayınlandı. Konu şmayı AGB verilerine göre dokuz milyon ki şi izledi. Aralarında 2 Uzan Grubu’nun radyoları