<<

Inhaltsverzeichnis Geleitwort 5

1. Idee, Plan und Aufbau des Buches 13 Winfried Böttcher

2. Das europäische Erbe 19 2.1 Das griechische Erbe 19 Thomas Alexander Szlezäk 2.2 Das römische Erbe 34 Klaus Bringmann 2.3 Das jüdisch-christliche Erbe 47 Eckart Otto 2.4 Was Europa dem Islam verdankt und was den Byzantinern 52 Gotthard Strohmaier 2.5 Das Erbe Karls des Großen 59 Max Kerner

3. Die ausgewählten Klassiker 75 3.1 Auf dem Wege in die Frühe Neuzeit (1306-1648) 75 Pierre Dubois (ca. 1255-ca. 1321) 75 Doris Lauer Enea Silvio Piccolomini, Papst Pius II. (1405-1464) 82 Volker Reinhardt Georg von Podiebrad (1420-1471) 89 Anita Prettenthaler-Ziegerhofer Giovanni Pico della Mirandola (1463-1494) 96 Alexander Thumfart Erasmus von Rotterdam (1466/67/69-1536) 109 Philip Hahn Niccolö Machiavelli (1469-1527) 116 Volker Reinhardt Sebastian Münster (1488-1552) 123 Philip Hahn Maximilien de Bethune, Duc de Sully (1559-1641) 131 Klaus Peter Walter Hugo Grotius (1583-1645) 136 Waltraud Hakenberg Emeric Cruce (ca. 1590-1648) 142 Doris Lauer

7

http://d-nb.info/1044597984 Inhaltsverzeichnis

3.2 Die Aufklärung und ihre Folgen (1649-1815) 150 Thomas Hobbes (1588-1679) 150 Rüdiger Voigt John Locke (1632-1704) 156 Peter Kainz William Penn (1644-1718) 164 Winfried Böttcher Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) 174 Peter Nitschke Charles Irenee Castel, Abbe de Saint-Pierre (1658-1743) 179 Doris Lauer Peter I., der Große (1672-1725) 187 Alexander W. Belobratow Charles-Louis de Secondat, de la Brede et de (1689-1755) 193 Karl-Heinz Breier Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) 199 Peter Kainz Johann Heinrich Gottlob von Justi (1717-1771) 209 Martin Espenhorst Immanuel Kant (1724-1804) 216 Vladimir Giltnanov August Ludwig (von) Schlözer (1735-1809) 223 Martin Espenhorst Antoine (1743-1794) 230 Jürgen Lauer Johann Gottfried Herder (1744-1803) 237 Barbara Schommers Cloots (1755-1794) 243 Klaus Peter Walter Johann Gottfried Schindler (1756-1811) 247 Klaus H. Tacke Johann Gottlieb Fichte (1762-1814) 254 Karl Hahn Germaine de Stael-Holstein (1766-1817) 261 Jürgen Lauer Bonaparte (1769-1821) 268 Erich Pelzer 3.3 Der Umbruch zur Moderne (1816-1913) 277 Jeremy Bentham (1748-1832) 277 Winfried Böttcher Karl Freiherr vom und zum Stein (1757-1831) 284 Heinz Duchhardt

8 Inhaltsverzeichnis

Henri de Saint-Simon (1760-1825) 289 Jürgen Lauer Conrad Georg Friedrich Elias von Schmidt-Phiseldek (1770-1832) 297 Jürgen Nielsen-Sikora Clemens von Metternich (1773-1859) 302 Wolfram Siemann Joseph Görres (1776-1848) 309 Lazaros Miliopoulos Juan Francisco Sineriz (1778-1857) 316 Teresa Pinheiro Carlo Cattaneo (1801-1869) 323 Fabian Fechner Fran?ois Pierre Guillaume Guizot (1787-1874) 329 Jürgen Lauer Theodore Simon Jouffroy (1796-1842) 336 Klaus Peter Walter Victor Hugo (1802-1885) 341 Klaus Peter Walter Alexis de Tocqueville (1805-1859) 347 Ralf Junkerjürgen Giuseppe Mazzini (1805-1872) 353 Lazaros Miliopoulos Johann Caspar Bluntschli (1808-1881) 359 Anita Prettenthaler-Ziegerhofer Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865) 365 Jürgen Lauer Constantin Frantz (1817-1891) 373 Jürgen Elvert Jacob Burckhardt (1818-1897) 377 Winfried Böttcher/Martin Schulz Karl Marx (1818-1883) 387 Peter Brandt Fjodor Michailowitsch Dostojewskij (1821-1881) 393 Alexander Erochin Nikolaj Jakovleviö Danilevskij (1822-1885) 401 Alexander W. Belobratow Joseph-Ernest Renan (1823-1892) 406 Jürgen Lauer Bertha von Suttner (1843-1914) 413 Stephanie Wolff-Rohe Friedrich Nietzsche (1844-1900) 419 Enno Rudolph

9 Inhaltsverzeichnis

Leonid AlekseeviC Kamarovskij (1846-1912) 427 Alexander W. Belobratow 3.4 Die doppelte Katastrophe (1914-1945) 431 Tomas Garrigue Masaryk (1850-1937) 431 Josef Langer Georges Sorel (1847-1922) 438 Wilfried Röhrich Friedrich Naumann (1860-1919) 445 Edit Szegedi Aristide Briand (1862-1932) 452 Dominik Hammer/Irene Kögl Aurel Constantin Popovici (1863-1917) 458 Marc Stegherr Max Weber (1864-1920) 466 Wilfried Röhrich Romain Rolland (1866-1944) 470 Marina Ortrud M. Hertrampf Rosa Luxemburg (1871-1919) 476 Stephanie Wolff-Rohe Paul Valery (1871-1945) 480 Marina Ortrud M. Hertrampf Johan Huizinga (1872-1945) 486 Christoph Kann Winston Churchill (1874-1965) 493 Antje Nötzold Gustav Stresemann (1878-1929) 499 Werner Weiden feld Oswald Spengler (1880-1936) 504 Annabelle Petschow Alcide De Gasperi (1881-1954) 510 Maurizio Cau Jose Ortega y Gasset (1883-1955) 516 Carl Antonius Lemke Duque Carl Friedrich Goerdeler (1884-1945) 526 Joachim Rogall Jacob ter Meulen (1884-1962) 531 Winfried Böttcher 3.5 Der Phönix aus der Asche (1946-2011) 537 Konrad Adenauer (1876-1967) 537 Werner Weidenfeld Rudolf Pannwitz (1881-1969) 542 Barbara Schommers

10 Inhaltsverzeichnis

Karl Jaspers (1883-1969) 548 Annabelle Petschow Robert Schuman (1886-1963) 554 Stephan Koppelberg/Christine Frohn Joseph Bech (1887-1975) 560 Jean-Claude Juncker David Mitrany (1888-1975) 566 Mariano Barbato Jean Monnet (1888-1979) 574 Franz Knipping Carl Schmitt (1888-1985) 581 Rüdiger Voigt Christopher Dawson (1889-1970) 587 Lazaros Miliopoulos Richard Nikolaus Coudenhove-Kalergi (1894-1972) 592 Anita Prettenthaler-Ziegerhofer Arnold Bergstraesser (1896-1964) 598 Thomas Schölderle/Ursula Münch Carlo Schmid (1896-1979) 607 Jens Ruppenthal Paul-Henri Spaak (1899-1972) 613 Martin Winter Charles de Gaulle (1890-1970) 619 Wichard Woyke Kurt von Raumer (1900-1982) 628 Heinz Duchhardt Walter Hallstein (1901-1982) 635 Jürgen Elvert Hannah Arendt (1906-1975) 640 Gunilla Budde Denis de Rougemont (1906-1985) 647 Teresa Pinheiro Hendrik Brugmans (1906-1997) 655 Angelina Hermanns Altiero Spinelli (1907-1986) 661 Anita Prettenthaler-Ziegerhofer Hans Georg Max Joachim von der Groeben (1907-2005) 668 Jürgen Elvert Otto von Habsburg (1912-2011) 673 Felix Unger Willy Brandt (1913-1992) 679 Bernd Faulenbach

11 Inhaltsverzeichnis

Pierre Werner (1913-2002) 687 Jean-Claude Juncker Fran^ois Mitterand (1916-1996) 694 Wichard Woyke Karol Wojtyla, Papst Johannes Paul II. (1920-2005) 702 Jürgen Linden Ernst B. Haas (1924-2003) 712 Winfried Böttcher/Johanna Krawczynski Walter Lipgens (1925-1984) 717 Johanna Krawczynski Rolf Hellmut Foerster (1927-1990) 724 Johanna Krawczynski Bronislaw Geremek (1932-2008) 730 Joachim Rogall Vaclav Havel (1936-2011) 735 Andreas Kaiina

4. Europa - quo vadis? 743

Anhang 761 Historisches Personenverzeichnis 761 Die ausgewählten Klassiker nach Alphabet 773 Weitere Klassiker des europäischen Denkens 775 Autorinnen und Autoren 777

Danksagung 781

12