Na Słowacji Lejnoty Drewnianej Architektury Sakralnej
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
OŚCIOŁY DREWNIANE K NA SŁOWACJI LEJNOTY DREWNIANEJ ARCHITEKTURY SAKRALNEJ łowacjałowacja toto krajkraj górski,górski, gęstogęsto zalesiony,zalesiony, ktktóregoórego 38% zostałozostało zniszczonychzniszczonych KSpowierzchnipowierzchni zajmujązajmują lasy iglasteiglaste i mieszane.mieszane. ToTo podczas wojen,wojen, prawdopodobnieprawdopodobnie wpłynęło na stosunek,stosunek, jakijaki mielimieli nasinasi niektóre,niektóre, przodkowieprzodkowie do tegotego naturalnegonaturalnego materiałumateriału budowlanego,budowlanego, wybudowanewybudowane z jakim jestjest drewno,drewno, i jak zręczniezręcznie potrafipotrafi lili go obrabiać.obrabiać. StuletnieStuletnie gorszegogorszego gatunkowogatunkowo tradycjetradycje ich mistrzowskiejmistrzowskiej prpracyacy odzwierciedlaodzwierciedla przedeprzede drewna,drewna, uległy wszystkimwszystkim drewnianadrewniana architekturaarchitektura ludowa.ludowa. DziśDziś nana SSłowacjiłowacji naturalnemunaturalnemu spotkaćspotkać możemymożemy uroczeurocze wwsiesie z drewnianymidrewnianymi chałupkamichałupkami i zniszczeniu.zniszczeniu. Obecnie dominującymidominującymi nad nimi drewnianymidrewnianymi kościółkami,kościółkami, którektóre na SłowacjiSłowacji jestjest ok.ok. HERVARTOV HERVARTOV zazwyczaj budowane były na wzniesieniach lub w miejscach 50 tego typu świątyń, oddalonych od pozostałych zabudowań, a niekiedy też które pochodzą przeważnie z XVII – XVIII w. Najwięcej na niedużych cmentarzach, w otoczeniu rzeźbionych znajduje się w północno-wschodniej Słowacji. W 1968 roku drewnianych lub żeliwnych krzyży. Budowane były przy 27 drewnianych kościołów zostało uznanych za narodowe zastosowaniu swoistej techniki - bez użycia metalu i gwoździ. pomniki kultury - 2 z nich to kościoły rzymskokatolickie Można w nich znaleźć stylowe elementy zarówno kultury (Herwartow, Hraniczne), pozostałych 25 kościołów służyły TVRDOŠÍN zachodniej, jak i wschodniej – bizantyjskiej. religiom wschodnim (Bodrużal, Mirola, Prikra, Szemetkowce, OŚCIOŁY HERVARTOV Chociaż budowa ich podporządkowana była regułom Korejowce, Hunkowce, Krajne Czerno, Dobroslawa, Niżny TRNOVÉ kościelnym i tradycjom religijnym, to stawianie zrębów, Komarnik, Ladomirowa, Uliczske Kriwe, Topola, Ruski Potok, budowanie wieży i pozostałych elementów było Hrabowa Roztoka, Kalna Roztoka, Inowce, Ruska Bystra, dziełem ludowych rzemieślników i cieślów. Dużą wagę Brezany, Potoky, Jedlinka, Kożany, Kriwe, Troczany, Friczka, przywiązywano także do wystroju wnętrz, które należało Lukow-Wenecja). RZYMSKOKATOLICKIE tak ozdobić, aby wg ludowego gustu było „piękne”. I właśnie Obecnie czynione są starania, aby te wspaniałe arcydzieła dlatego, taki wystrój podnosi dodatkowo wartość zabytków sztuki architektonicznej, które naturalnie wkomponowały sakralnych. się w malownicze krajobrazy swoich okolic, były nie tylko K Drewniane kościoły na Słowacji służyły różnym wyznaniom. klejnotami słowackiego dziedzictwa kulturalnego, ale również ajmniejsząajmniejszą grupągrupą drewnianychdrewnianych kościołówkościołów ssąą kościołykościoły wewe wsiwsi Bytczyca,Bytczyca, a dopierodopiero późniejpóźniej zzostałostał przeniesionyprzeniesiony do Budowane były przez wiernych kościoła rzymskokatolickiego, znalazły się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i rzymskokatolickie,rzymskokatolickie, którektóre jednocześniejednocześnie sąsą i najstarszymi.najstarszymi. TrnowegoTrnowego na tamtejszytamtejszy cmentarz.cmentarz. DwaDwa wielkiewielkie dzwonydzwony greckokatolickiego, a także przez prawosławnych i Przyrodniczego UNESCO. N ewangelików. Jak podają niektóre źródła, na Słowacji było TeTe cenne zabytkizabytki gotyckie,gotyckie, pochodzącepochodzące z XVXV i począpoczątkutku renesansowerenesansowe pochodzą z 16041604 r.r. i 11606606 r.r. WnętrzeWnętrze kkościołaościoła ok. 300 drewnianych obiektów sakralnych. Wiele z nich XVII w., ze względów na bezpieczeństwo, tak ja i pozostałe jest barokowe. W chwili obecnej zabytek ten nie jest drewniane kościoły są otwarte tylko w czasie odprawianego dostępny do zwiedzania. 44 46 36 21 22 23 nabożeństwa. Zwiedzać je jednak można także po 48 24 25 uprzednim telefonicznym zgłoszeniu w parafi i lub u Czynny Čadca 13 26 7 11 27 miejscowych przewodników. Twardoszynie (Tvrdošín) 4 45 14 Svidník 28 8 Bardejov 10 12 20 Herwartow (Hervartov) - kościół pod wezwaniem 9 29 10.00 – 16.00 47 6 Kežmarok 15 30 lipiec – wrzesień Žilina Dolný Kubín 18 37 św. Franciszka z Asyżu, wybudowany w typowo gotyckim stylu (oprócz poniedziałków) 1 5 16 Stropkov w pobliżu Bardiowa (Bardejov), pochodzi z końca XV wieku. Liptovský W pozostałych miesiącach tylko na zamówienie. Ružomberok Mikuláš Poprad 33 Rajec 43 3 34 Materiałem wykorzystanym przy jego budowie był świerk Martin 17 Prešov 35 Levoča 19 38 czerwony. Jego dwójdzielne wnętrze jest bogato zdobione Trenčín Humenné 39 malowidłami ściennymi z 1665 roku. Z pierwotnego TVRDOŠÍN Brezno 41 40 wystroju zachował się ołtarz główny pochodzący z lat 1460 Banská 42 Košice Bystrica – 1470. 2 Rožňava Trebišov Zvolen 32 Na szczególną uwagę zasługuje kościół pod wezwaniem Detva Wszystkich Świętych w Twardoszynie (Tvrdošín), Trnava 31 znajdujący się na miejscowym cmentarzu. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1551 roku. Godnym uwagi jest Nitra strop kasetowy w nawie kościoła, składający się z 49 rozet Bratislava ornamentalnych. W drugiej połowie XVIII wieku kościół odnowiono. Wówczas to otrzymał barokowy ołtarz. Za 1 TRNOVÉ 13 JEDLINKA 25 BODRUŽAL 37 POTOKY 2 HRONSEK 14 BARDEJOVSKÉ KÚPELE 26 KRAJNÉ ČIERNO 38 KALNÁ ROZTOKA rekonstrukcję tego zabytku miasto uzyskało w 1994 roku 3 SVÄTÝ KRÍŽ 15 HERVARTOV 27 HUNKOVCE 39 HRABOVÁ ROZTOKA nagrodę – tytuł Europa Nostra. 4 TVRDOŠÍN 16 TROČANY 28 KOREJOVCE 40 INOVCE 5 LEŠTINY 17 BREŽANY 29 MIROĽA 41 RUSKÁ BYSTRÁ Najstarszy rzymskokatolicki drewniany kościół pod 6 KEŽMAROK 18 KOŽANY 30 ŠEMETKOVCE 42 KOŠICE wezwaniem św. Jerzego zachował się w Trnowym 7 HRANIČNÉ 19 HUMENNÉ 31 KOŽUCHOVCE 43 MARTIN (Trnové) koło Żyliny. O jednonawowej budowli z 8 MATYSOVÁ 20 SVIDNÍK 32 NOVÁ SEDLICA 44 ZBOJ 9 STARÁ ĽUBOVŇA 21 DOBROSLAVA 33 TOPOĽA 45 ZÁBREŽIE dobudowaną potężną wieżą wspomina się już w 1583 roku. 10 LUKOV 22 LADOMIROVÁ 34 RUSKÝ POTOK 46 MIKULÁŠOVÁ Ten gotycki kościółek pierwotnie wybudowany był 11 FRIČKA 23 NIŽNÝ KOMÁRNIK 35 ULIČSKÉ KRIVÉ 47 ZUBEREC 12 KRIVÉ 24 PRÍKRA 36 NOVÁ POLIANKA 48 RUDNO Rímskokatolícky farský úrad Obecný úrad Hervartov(Urząd miejski) MsKS, osiedle Medvedzie www.snm.sk www.sacr.sk (Rzymskokatolicka kancelaria parafi alna), 086 22 Kľušov 027 44 Tvrdošín Richvald, 085 01 Bardejov 1, tel.: + 421-54-479 32 39 tel.: +421-54-472 37 60 tel.:+421-43/532 21 63, 532 21 67 2 3 KEŽMAROK KEŽMAROK LEŠTINY HRONSEK Organy z 1764 r., będące dziełem mistrza Podkonickiego, służą do dziś. Przed kościołem rosną 4 potężne lipy – dwie z WANGELICKIE KOŚCIOŁY LEŠTINY nich ponoć były zasadzone w czasie wyświęcania kościoła. KEŽMAROK ISTEBNÉ SV. KRÍŽ Mniejsze i o bardziej ludowym charakterze kościoły to artykularne kościoły na Orawie, znajdujące się w Istebnej HRONSEK (Istebné) – z 1686 r. i Leszczynach (w pobliżu Dolnego ARTYKULARNE Kubina) – z 1688 r. Obydwa zbudowano na nie wielkich przestrzeniach, co wpłynęło na to, że podstawa krzyża jest u E nich znikoma. Należą one raczej do grupy jednonawowych nikatowenikatowe drewnianedrewniane ewangelickieewangelickie śświątyniewiątynie tzwtzw kościołykościoły 658658 m2, mama 1212 drzwidrzwi i 7272 okna,okna, a w swoimswoim wnętrzuwnętrzu mmieściieści ok.ok. kościołów o podłużnej podstawie. Choć z zewnątrz kościoły artykularne,artykularne, są szczególnymiszczególnymi przykładamiprzykładami architekturyarchitektury 6 tys.tys. wiernych.wiernych. Jego wnętrzewnętrze jestjest babardzordzo sskromne,kromne, dzidziękięki U te sprawiają wrażenie niepozornych, to ich wnętrza protestanckiej.protestanckiej. BudowaneBudowane byłybyły na rzucierzucie krzyżakrzyża greckiego.greckiego. czemuczemu widoczne jestjest piękno drewnadrewna jjodłowego,odłowego, którektóre wrazwraz zaskakują przesadnie bogatymi zdobieniami. Kościół Powstały na podstawie „artykułów” (przepisów) z przenikającym do środka światłem wytwarzają obrazy w Leszczynach (Leštiny) zachował się prawie w swoim wydanych przez cesarza Leopolda I w 1681 r., którymi to emocjonalne. Cenne są empora chóru i malowidła roślinne pierwotnym stanie. Jeszcze i dziś możemy podziwiać bogato absolutystyczny reżym monarchii austro - węgierskiej chciał i fi guralne zdobiące drewniane ściany. Dzwonnica była zdobioną zakrystię i polichromowane marmurowe kasetony powstrzymać rozrastający się ewangelicki protestantyzm. wybudowana w 1781 roku. stropu. Orawskie artykularne drewniane kościoły posiadają Dlatego też kościoły artykularne zgodnie z tymi przepisami Kieżmark (Kežmarok) – Kościół pod wezwaniem swój charakterystyczny i niepowtarzalny urok, który stawiano na skraju wsi. Ponadto musiały być wybudowane Św. Trójcy jako jedyny kościół artykularny jest otynkowany. podkreślają elementy sztuki ludowej. w ciągu jednego roku przy użyciu najtańszych materiałów Został wybudowany w 1717 roku dzięki wsparciu budowlanych (którym w owych czasach było drewno), nie fi nansowemu protestantów z całej (nawet i północnej) mogły być murowane, a przy ich budowie nie wolno było Europy. Przy budowie pomagali szwedzcy marynarze i Czynny SVÄTÝ KRÍŽ stosować elementów metalowych. Kościoły te również nie dlatego wnętrze tego zabytku przypomina odwrócony dziób Svätý Kríž mogły mieć fundamentów, wieży i dzwonnic, a wejście statku z okrągłymi oknami. Świątynia została zbudowana 1.10. - 31. 5. codziennie 9.00 - 15.00 do nich musiało być odwrócone tyłem do miejscowości.