DOCSLIB.ORG

Czasopismo Humanistyczne Rocznik XXV • 2018 • Nr 1 (61) „Niepodległość I Pamięć” Czasopismo Humanistyczne 2018 © Copyright by Muzeum Niepodległości W Warszawie

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Czasopismo Humanistyczne Rocznik XXV • 2018 • Nr 1 (61) „Niepodległość I Pamięć” Czasopismo Humanistyczne 2018 © Copyright by Muzeum Niepodległości W Warszawie Czasopismo humanistyczne Rocznik XXV • 2018 • nr 1 (61) „Niepodległość i Pamięć” Czasopismo humanistyczne 2018 © copyright by Muzeum Niepodległości w Warszawie Rada naukowa: dr hab. Arkadiusz Indraszczyk (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), dr hab. Marek Władysław Kolasa (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), dr hab. Janusz Mierzwa (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), prof. dr hab. Jan Wiktor Sienkiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), ks. prof. dr hab. Henryk Skorowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr hab. Jacek Szczepański (Muzeum Historyczne w Legionowie), prof. dr hab. Janusz Szczepański (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), prof. dr hab. Andrzej Szmyt (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), prof. dr hab. Maciej Szymczyk (Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju), prof. dr hab. Zbigniew Wawer (Politechnika Koszalińska), dr Ladislav Volko (Uniwersytet św. św. Cyryla i Metodego w Trnawie) Kolegium redakcji: dr Tadeusz Skoczek (redaktor naczelny), dr Jolanta Załęczny (zastępca redaktora naczelnego), Dorota Panowek (sekretarz redakcji), Paweł Bezak (historia wojskowości), dr hab. Adam Buława (członek kolegium), Jan Engelgard (historia), Małgorzata Izdebska-Młot (redaktor językowy), prof. PUNO dr hab. Zbigniew Judycki (biografistyka), Małgorzata Maywald (redaktor tekstów anglojęzycznych), Halina Murawska (bibliologia), dr Endre László Varga (członek kolegium), ks. dr Jerzy Zając (członek kolegium), Łukasz Żywek (źródła) Recenzenci naukowi: Prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz (Uniwersytet w Białymstoku), prof. dr hab. Adam Czesław Dobroński (Uniwersytet w Białymstoku), prof. dr hab. Helena Krasowska (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk), prof. dr hab. Piotr Matusak (Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku-Białej), prof. dr hab. Henryk Żaliński (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), doc. dr Olga Gorbaczewa (Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku), dr hab. Radosław Domke (Uniwersytet Zielonogórski), dr hab. Jerzy Mazurek (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Grzegorz Nieć (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) ISSN 1427-1443 Spis treści Tadeusz Skoczek, Literatura a niepodległość ���������������������������������������� 11 ARTYKUŁY Tomasz Kordala, Piotr Bontemps (1777−1840) – żołnierz w służbie trzech narodów, cz. II ������������������������������������������������������������������������ 15 Maria Jolanta Olszewska, Etos obowiązku i poświęcenia. Powstanie styczniowe w twórczości Marii Konopnickiej ����������������������������������� 49 Xymena Pilch-Nowakowska, Literatura w życiu i działalności Igna- cego Jana Paderewskiego ����������������������������������������������������������������� 71 Marian Marek Drozdowski, Sienkiewicz – Paderewski. Przyjaźń i wspólny etos ������������������������������������������������������������������������������������ 93 Lech Ludorowski, Patriotyczno-obywatelska służba Henryka Sien- kiewicza dla Ojczyzny ��������������������������������������������������������������������� 105 Joanna Niewiarowska, Niepodległość literatury polskiej według Ste- fana Żeromskiego – uwagi o statusie literatury polskiej w czasie I wojny światowej w świetle odczytu „Literatura a życie polskie” 131 Monika Wiśniewska, Edukacja w służbie Niepodległej w świetle „Za- sad wychowania narodowego” Zygmunta Balickiego �������������������� 153 Jolanta Załęczny, Wielkie pogrzeby twórców literatury i ich wpływ na budowanie postaw patriotycznych w niepodległej Polsce ��������� 173 Sara Anna Kusz, „Wraca wódz duchowy narodu!”. Kilka słów o re- cepcji osoby i twórczości Juliusza Słowackiego w dwudziestoleciu międzywojennym na przykładzie artykułów z toruńskiego „Domu Rodzinnego” 1927, nr 25 ���������������������������������������������������������������� 201 Janusz Gmitruk, Ludowe Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń „Wisła” ������������������������������������������������������������������������������������������� 217 Michał Śliwa, Ignacy Daszyński – współtwórca Niepodległej ������������� 231 Anna Jabłońska, Muzeum Narodowe − Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach jako element polskiej świadomości historycznej i pa- mięci zbiorowej ������������������������������������������������������������������������������� 245 Joanna Juszczyk-Rygałło, Kapitał społeczny w środowisku wiejskim – kształtowanie postaw patriotycznych w czasach przemian me- dialno-komunikacyjnych ����������������������������������������������������������������� 269 MUZEALNICTWO. Materiały, sprawozdania, omówienia Robert Hasselbusch, Germanica w zbiorach Muzeum Niepodległości – plakaty ����������������������������������������������������������������������������������������� 285 Longina Ordon, Międzynarodowa Konferencja „Tadeusz Kościuszko w dyskusjach o 200-letniej pamięci” (Mińsk, 22 czerwca 2017 r.) ����� 303 Wawrzyniec Orliński, Jolanta Załęczny, Refleksje na marginesie konferencji „Problemy przechowywania znalezisk archeologicz- nych na Mazowszu” ����������������������������������������������������������������������� 307 Zbigniew Judycki, Polacy w rzymskiej purpurze, cz. II ���������������������� 317 ŹRÓDŁA, RELACJE, WSPOMNIENIA Janusz Wesołowski, Listy Józefa Sowińskiego do Katarzyny Schro- eder Jonasowej z lat 1812–1813, cz. II ������������������������������������������� 341 Olga Gorbaczewa, Eustachy Januszkiewicz. Wyjątki z korespondencji czterdziestoletniej z lat 1831–1871. Część II, lata 1833–1835 ������� 363 RECENZJE, NOTY, BIBLIOGRAFIE Zdzisław Janeczek, Między saskim tronem a pruską i rosyjską intrygą (Henryk Kocój, Dyplomaci sascy wobec Sejmu Wielkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016, ss. 718) ��������������������������������������������������������������������������������������������� 395 Marian Marek Drozdowski, Refleksje o Wyspiańskim (Stanisław Wyspiański. Dzieła malarskie, Reprint albumu ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej, pod redakcją Tadeusza Skoczka, Muzeum Niepodległości, Warszawa 2017, ss. 218) ����������������������� 405 Andrzej Szwarc, Pamięć historyczna i tradycje patriotyczne w II Rzeczypospolitej (Jolanta Załęczny, Tradycje patriotyczne elementem kształtowania zbiorowej świadomości historycznej w II Rzeczypospolitej, red. Tadeusz Skoczek, Muzeum Niepodległości, Warszawa 2017, ss. 440) ������������������������������������������������������������������������ 412 Jerzy Mazurek, Podróż sentymentalna poprzez losy lwowian (Lwowianie w świecie. Referaty sympozjalne pod redakcją Janusza Gmitruka, Zbigniewa Judyckiego i Tadeusza Skoczka, Fundacja Polonia Semper Fidelis, Warszawa 2017, ss. 234) ������������������������� 417 Nasi autorzy ������������������������������������������������������������������������������������������� 421 Table of contents Tadeusz Skoczek, Literature and Independence ������������������������������������� 11 ARTICLES Tomasz Kordala, Piotr Bontemps (1777−1840): A Soldier in the Service of Three Nations. Part II ������������������������������������������������������ 15 Maria Joanna Olszewska, Ethos of Duty and Devotion. The January Uprising in the Work of Maria Konopnicka ������������������������������������� 49 Xymena Pilch-Nowakowska, Literature in the Life and Activity of Ignacy Jan Paderewski ��������������������������������������������������������������������� 71 Marian Marek Drozdowski, Sienkiewicz – Paderewski. Friendship and Common Ethos ��������������������������������������������������������������������������� 93 Lech Ludorowski, Patriotic and Civic Service of Henryk Sienkiewicz for his Homeland ���������������������������������������������������������������������������� 105 Joanna Niewiarowska, Independence of Polish Literature According to Stefan Żeromski: Remarks on the Status of Polish Literature During the World War I in the Light of Lecture Entitled “Literature and Polish Life” ������������������������������������������������������������������������������ 131 Monika Wiśniewska, Education in the Service of the Independent Poland in the Light of the “National Education Policy” of Zygmunt Balicki ��������������������������������������������������������������������������������������������� 153 Jolanta Załęczny, Great Funerals of Literary Writers and Their Influence on Building Patriotic Attitudes in the Independent Poland ������������������� 173 Sara Anna Kusz, “A Spiritual Leader of the Nation Returns!” A Few Words About the Reception of Juliusz Słowacki and his Works During the Interwar Period Exampled in the Articles from “Dom Rodzinny” (1927, No.25) in Toruń ������������������������������������������������� 201 Janusz Gmitruk, “Wisla” People’s Association of Mutual Insurance . 217 Michał Śliwa, Ignacy Daszyński: Co-author of the Independent Poland ��� 231 Anna Jabłońska, National Museum: The Palace of Cracow Bishops in Kielce as the Element of Polish Historical Consciousness and Collective Memory �������������������������������������������������������������������������� 245 Joanna Juszczyk-Rygałło, Social Capital in the Rural Environment: Shaping Patriotic Attitudes During the Transformations of Media and Communication ������������������������������������������������������������������������ 269 MUSEOLOGY. Materials, reports, discussions Robert Hasselbusch, Germanica in the Collection of the Museum of Independence Independence: Posters ��������������������������������������������� 285 Longina Ordon, International Conference: “Tadeusz Kosciuszko in Discussions on a 200-year Remembrance” (Minsk, 22 June 2017) ���� 303 Wawrzyniec
Load more

Recommended publications
  • Próba Ratowania Królestwa Polskiego. O Prawnopolitycznych Aspektach Negocjacji Polsko-Rosyjskich We Wrześniu 1831 Roku1
    CZASOPISMO PRAWNO-HISTORYCZNE Tom LXV — 2013 — Zeszyt 1 LECH MAŻEWSKI (Olsztyn) Próba ratowania Królestwa Polskiego. O prawnopolitycznych aspektach negocjacji polsko-rosyjskich we wrześniu 1831 roku1 W trakcie bitwy warszawskiej (5-7 września 1831 r.) rozstrzygnięty został nie tylko wynik wojny polsko-rosyjskiej, ale również przyszłość Królestwa Polskiego. Efektem przegranej wojny z Rosją była utrata przez Królestwo części atrybutów państwowych (konstytucji, Sejmu i wojska) uzyskanych w 1815 r. Bliższa analiza wydarzeń, jakie miały miejsce przed i w trakcie bitwy warszawskiej pokazuje, że wcale tak nie musiało być2. Istniała bowiem moż- liwość uratowania istnienia Królestwa Polskiego, która została zmarnowana w dużym stopniu z winy samych Polaków. Prawnopolityczne aspekty nego- cjacji polsko-rosyjskich, jakie miały miejsce w dniach 4-7 września 1831 r., będą przedmiotem niniejszych rozważań. I. Uchwała o rządzie z 29 stycznia 1831 r. ustanowiła Rząd Narodowy3, który na mocy art. 4 przejął „sprawowanie władzy królewskiej konstytucyj- nej” na zasadach określonych w tym akcie, „reszta władzy takowej pozostaje przy obu izbach”. Art. 5 stanowił, że Rząd Narodowy ma się składać z prezesa i czterech członków. „W niebytności prezesa, zastąpi go członek, najwięcej przy wybo- rze kresek mający. Działania rządu w komplecie najmniej trzech odbywane i większością rozstrzygane będą”. Ponadto nadal istniało sześć ministerstw, do zadań których należało wykonywanie decyzji rządowych (art. 14). 1 Jest to poprawiony tekst referatu wygłoszonego w trakcie XXIV Zjazdu Historyków Prawa w Łodzi 16-18 IX 2012 r. 2 Świetne studium tej sprawie poświęcił W. Dąbkowski, Zmierzch i agonia powstania listopa- dowego (17 sierpnia–21 października 1831 r.), (w:) Powstanie Listopadowe 1830-1831, pod red. W. Zajewskiego, Warszawa 1990; natomiast zupełnie bałamutne informacje podaje np.
    [Show full text]
  • Ziemiańskie Długi a Wspólnota Narodowa. Spór O Moratorium Dla Dłużników W Królestwie Polskim W Latach 1815–1825
    Kwartalnik Historyczny Rocznik CXXVII, 2020, 3 PL ISSN 0023-5903 MACIEJ MYCIELSKI https://orcid.org/0000-0001-5210-0036 Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego ZIEMIAŃSKIE DŁUGI A WSPÓLNOTA NARODOWA. SPÓR O MORATORIUM DLA DŁUŻNIKÓW W KRÓLESTWIE POLSKIM W LATACH 1815–1825 Abstrakt: Dyskusja o moratorium na spłatę Abstract: The debate over the moratorium ziemiańskich długów toczyła się w Króle- on the repayments of landowners’ debts stwie Polskim na dwóch sejmach, w 1818 was held in the Kingdom of Poland during i 1820r., a także na łamach prasy. Zwolen- two Sejm sessions, in 1818 and 1820, and in nicy moratorium przedstawiali zadłużenie the press. The supporters of the morato- majątków ziemskich jako efekt ponoszenia rium presented the indebtedness of landed wielkich ofi ar na cele narodowe i zniszczeń estates as the result of heavy sacrifi ces made wojennych w czasach Księstwa Warszaw- by the landed nobility for national purposes skiego. Ofiarnym ziemianom przeciwsta- and war damage in the period of the Duchy wiano egoistycznych posiadaczy kapitałów, of Warsaw. The image of generous landlords chcących przejąć majątki ziemskie. Zwolen- was set against that of egoistic capitalists nicy i przeciwnicy zawieszenia spłaty dłu- seeking to take over landed estates. Support- gów odwoływali się do różnych koncepcji ers and opponents of the temporary morato- wspólnoty narodowej i do różnych ideałów rium on debt payments appealed to diff erent obywatelstwa, inaczej też przedstawiali poli- concepts of the national community and ide- tyczną rolę różnych grup społecznych. als of citizenship and diff erently presented the political role of various social groups. Słowa kluczowe: sejmy Królestwa Pol- Keywords: 1818 and 1820 Sejms of the skiego 1818 i 1820r.; zadłużenie dóbr ziem- Kingdom of Poland, indebtedness of landed skich; wyobrażenia wspólnoty narodowej; estates, images of the national community, myśl konserwatywna.
    [Show full text]
  • 'Belgique - Terre D'accueil' Perceptie En Attractiviteit Van België Als Gastland Bij Poolse Politieke Migranten (1831-1846)
    'Belgique - Terre d'Accueil' Perceptie en attractiviteit van België als gastland bij Poolse politieke migranten (1831-1846) IDESBALD GODDEERIS FWO-aspirant Katholieke Universiteit Leuven 1. INLEIDING Op 29 november 1830 brak in Warschau een Poolse nationalistische opstand uit tegen de Russische bezetter, de Poolse verdelingen van het einde van de achttiende eeuw en de nieuwe orde van Wenen. Deze novemberopstand mocht niet delen in het succes van haar voorbeelden, de Franse julirevolte en de Belgische septemberdagen. Na ruim negen maanden strijd viel Warschau op 8 september 1831. De Poolse troepen staken massaal de grenzen met Pruisen en Oostenrijk over. Vooral de officieren emigreerden, samen met zowat de hele Poolse intelligentsia, verder naar Frankrijk, vanwaar ze zich over West- Europa verspreidden. Het was de eerste grote emigratiegolf uit Polen, die omwille van haar intellectueel en militair karakter de Wielka Emigracja (Grote Emigratie) wordt genoemd. België vormde vanaf 1833 het thuisland van ruim honderd Poolse vluchte- lingen zowel van democratisch-republikeinse als van monarchistisch-legiti- mistische signatuur (Merzbach, 1933; Koz^^owski, 1968 en Kaminski, 1977). Van 1833 tot 1861 bood het onderdak aan Joachim Lelewel, een historicus die bekendheid had verworven door zijn deelname aan de filomatensamen- zwering in 1823 - waardoor hij van de universiteit van Vilnius was gezet -, tijdens de opstand als enige democraat in de Poolse voorlopige regering had gezeteld en in de emigratie de leiding had over verscheidene democratische organisaties (Cygler, 1969; Wysokinska en Pirard, 1987). Daarnaast recruteer- den de Belgische autoriteiten enkele tientallen Poolse officieren, die ze gebruik- ten bij de opbouw van een nieuw leger (Merzbach, 1931; Leconte, 1945 en Bender, 1968).
    [Show full text]
  • Zeskanowane Obrazy
    ECHA PRZESZ£OCI XII, 2011 ISSN 1509-9873 Norbert Kasparek IN QUEST OF SURRENDER. THE NOVEMBER UPRISING ARMY DURING CAPITULATION TALKS OF SEPTEMBER 1831 The November Uprising is generally associated with a series of remarka- ble victories and the courageous struggle put up by the small Kingdom of Poland against the powerful Russia. It featured the legendary battles of Stoczek, Olszynka Grochowska, Wawer and Iganie. The insurgents, among them Juliusz Konstanty Ordon, have been made immortal by Romantic poet- ry. The main army participated in capitulation talks on several occasions. Ch³opicki did not want the cause to end with a defeat of Naples, Skrzy- necki was afraid that the uprising would follow the fate of the battle of Maciejowice, while Rybiñski was terrified that the armed struggle would conclude with a second battle of Radoszyce. Military defeat was not the only thing that concerned Polish generals. They were also intimidated by the possibility that their professional skills could be exposed to ridicule. Those fears were voiced in the final stage of the uprising, and they became intensi- fied near the time of the battle of Warsaw (67 September 1831). In the disputes waged by Polish émigrés abroad, capitulation talks were not recog- nized as a tactical maneuver for fighting the enemy. The attitude displayed by General Hieronim (Girolamo) Ramorinos second corps was the only exception1 . The discussion surrounding the second corps was ruthless and uncompromising. Ramorinos retreat was regarded as the direct cause of the 1 [S. Barzykowski], Historya powstania listopadowego spisana przez..., ed. Aër [A. Rz¹¿ew- ski], vol.
    [Show full text]
  • Polski Klasyczny Liberalizm. O Recepcji Liberalizmu W Polskiej Myśli Politycznej Pierwszej Połowy XIX W.*
    Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.pl Data: 28/09/2021 23:31:11 Studia Iuridica Lublinensia vol. XXV, 3, 2016 Artykuły DOI: 10.17951/sil.2016.25.3.105 Adam Bosiacki Uniwersytet Warszawski [email protected] Polski klasyczny liberalizm. O recepcji liberalizmu w polskiej myśli politycznej pierwszej połowy XIX w.* Polish Classical Liberalism. The Reception of Liberalism in Polish Political Thought in the First Half of the 19th Century STRESZCZENIE Artykuł prezentuje przypomnienie i analizę zjawiska polskiego klasycznego liberalizmu będącego recepcją myśli Benjamina Constanta de Rebecque’a. W latach tzw. Królestwa Kongre- sowego, okrojonego z ziem zaboru rosyjskiego, specyficznego organizmu quasi-państwowego, utworzonego po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r., car Rosji Aleksander I nadał Królestwu kon- stytucję, której przestrzegania domagali się głównie posłowie z województwa kaliskiego (kalisza- nie) pod przewodnictwem Wincentego i Bonawentury Niemojowskich. Po osadzeniu w areszcie domowym Wincenty NiemojowskiUMCS przetłumaczył w jednym woluminie podstawowe dzieła Con- stanta, istotne z punktu widzenia walki parlamentarnej, a później zbrojnej w czasie Powstania Listopadowego 1830–1831. Znalazła się w nim rozbudowana zasada podziału władzy, bardzo doj- rzała koncepcja wolności oraz katalog rękojmi władz publicznych, takich jak wolność prasy czy niezawisłość sądów, które Niemojowski uwypuklił w swym tłumaczeniu. Paradoksalnie była to najszersza recepcja klasycznego liberalizmu na ziemiach polskich, gdzie
    [Show full text]
  • Uwagi O Celach Powstania Listopadowego
    WŁADYSŁAW ZAJEWSKI Uwagi o celach powstania listopaDowego (na marginesie W. Bortnowskiego, Walka o cele powstania listopadowego, Łódź 1960). W pracy swej o powstaniu listopadowym Władysław В or tnow.ski bardzo starannie przerobił akta władz centralnych powstania w Archiwum Głównym Akt Dawnych, sięgnął do -papierów Krukowieckiego w Bibliotece Uniwersytetu War­ szawskiego, dio papierów Tytusa Daiaiyńskiego (w Kórniku, zbiorów Potockich (WAP Kraków), archiwum B.rainiokioh (AGAD), materiałów rękopiśmiennych znajdujących się w Bibliotece PAN w Krakowie. Poza materiałami archiwalnymi autor dotarł aż do 17 pamiętników rękopiśmiennych uczestników powstania (brak tylko pamiętników znajdujących się w Bibliotece Polskiej w Paryżu). Baza źródłowa pracy solidna, autor imponuje zwłaszcza znajomością drukowanej literatury pamiętnikarskiej. Użyłem celowo słowa: solidna, nie mogłem bowiem wstawić przymiotnika: wy­ czerpująca. Są pewne luki, kitóre wywarły nieco ujemne piętno na tej interesującej monografii. Autor właściwie pominął cenną korespondencję prywatną gen. ' bu­ kowieckiego z żoną Heleną (Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego), w baii ..„o nieznacznym stopniu są 'wykorzystane papiery i notatki 'ks. Adama w Bibliotece Czartoryskich. Niezupełnie wyczerpująco zbadał autor materiały znajdujące się w Bibliotece Jagiellońskiej i Bibliotece Akademii Nauk w Krakowie. Autor ko­ rzystał z prasy w stopniu znacznie szerszym niż jego poprzednicy, ale w spisie cza­ sopism są pewne nieścisłości. Autor wciągnął na listę „Dziennik Gwardii Honorowej” mimo iż w
    [Show full text]
  • Licencje 076 06.Pdf
    Tęsknota (pocztówka z około 1910 r.) Publikację wydano w 180. rocznicę epilogu powstania listopadowego we wrześniu i październiku 1831 r. 2011 Zdjęcia na okładce Ułani z czasów powstania listopadowego (pocztówka z 1915 r. — w zbiorach autora) Kościół pw. św. Trójcy w Rypinie — świadek wydarzeń 1830/31 r. (zdj. autor) Zdjęcia cytowane źródła i publikacje, archiwum autora, zdjęcia obiektów stałych — autor Łamanie i typografia Maciej Kolanowski © Copyright by Mirosław Krajewski, 2011 Wydawca Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe w Rypinie Societas Scientiarium Dobrinensis Żadna część książki nie może być powielana, ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Wydawcy. ISBN 978-83-63043-01-8 Skład, korekta, druk i oprawa Wstęp „Siedli na koń, pojechali chłopcy na wojenkę, Stoi Maryś roztęskniona, w Bożą patrzy mękę, Zbladły krasne ust korale, oczy załzawione, I do Matki uciśnionych śle «Pod Twą obronę»”. (podpis z pocztówki wydanej ok. 1910 r., w rocznicę wybuchu Nocy listopadowej) W 2011 r. przypadały dwie ważne rocznice związane z kolejnym zrywem wol- nościowym narodu polskiego, jakim było powstanie 1830 r. i następująca po nim wojna polsko-rosyjska 1831 r., a mianowicie 180. rocznica zakończenia tej woj- ny, której finał przypadł na ziemi dobrzyńskiej oraz 150. rocznica śmierci księ- cia Adama J. Czartoryskiego, najwybitniejszego polskiego polityka i wielkiego patrioty XIX w. Są to wystarczające powody, aby zagadnienia te przybliżyć, przede wszystkim zaś „dobrzyńskiemu” Czytelnikowi. Miał rację Maurycy Mochnacki, gdy mówił: „ Nigdy POLSKA tak potężna nie była, jak w dniu 29 LISTOPADA”. Powstanie listopadowe wywołane przez mło- dych patriotów ze Sprzysiężenia porucznika Piotra Wysockiego było szansą na zrzucenie jarzma narodowej niewoli.
    [Show full text]
  • 504 Michał Gałędek
    Kwartalnik Historyczny Rocznik CXXIV, 2017, 3 PL ISSN 0023-5903 MICHAŁ GAŁĘDEK Uniwersytet Gdański EPURACJA URZĘDNIKÓW W POWSTANIU LISTOPADOWYM* Abstrakt: Artykuł poświęcony jest proble- Abstract: The article deals with the prob- mowi tzw. epuracji kadr urzędniczych Kró- lem of the so-called epuration of offi cials of lestwa Polskiego w powstaniu listopadowym the Kingdom of Poland during the Novem- (1830–1831) i koncentruje się na inicjatywie ber Uprising (1830–1831), and focuses on rządu powstańczego w tym zakresie na tle the initiatives of the insurgent government dynamicznie zmieniającej się sytuacji poli- undertaken towards this end, set against the tycznej. Analizą objęta została kwestia moty- background of dynamically changing politi- wów i uwarunkowań całej akcji, jej przebieg cal circumstances. An analysis includes also oraz skutki. the question of motives and circumstances of the whole action, together with its course Słowa kluczowe: Urzędnicy, powstanie and results. listopadowe, administracja, czystka, Króle- stwo Polskie. Keywords: Offi cials, November Uprising, administration, purge, Kingdom of Poland. Jednym z wielu problemów, z którym musiały się zmierzyć władze powsta- nia listopadowego, był problem kadr urzędniczych. Aparat administra- cyjny Królestwa Polskiego doby przedpowstaniowej w znacznej części uchodził za skompromitowany. Po wybuchu insurekcji opinia publiczna powszechnie domagała się przeprowadzenia tzw. epuracji, jak określano planową akcję oczyszczania kadr urzędniczych w administracji lokalnej z osób „nieposiadających zaufania publicznego”. * Publikacja przygotowana w ramach projektu „Myśl administracyjna w Króle- stwie Polskim w latach 1814–1831” finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki na podstawie umowy nr UMO–2013/11/D/HS5/01901. http://dx.doi.org/10.12775/KH.2017.124.3.04 http://rcin.org.pl 504 Michał Gałędek Zagadnienie czystki w administracji w okresie powstania listopado- wego należy rozpatrywać przede wszystkim na płaszczyźnie politycznej.
    [Show full text]
  • HOMO HISTORICUS 2016 the Annual of Anthropological History
    Belarusian Collegium HOMO HISTORICUS 2016 The Annual of Anthropological History Edited by Aliaksandr Smalianchuk, Doctor in History Беларускі калегіум HOMO HISTORICUS 2016 Гадавiк антрапалагічнай гісторыі Пад рэдакцыяй доктара гістарычных навук Аляксандра Смаленчука ISSN 2424-5216 ISSN 2424-5224 (Online) Рэдактар доктар гістарычных навук Аляксандр Смалянчук Рэцэнзенты: доктар гістарычных навук Захар Шыбека, Універсітэт у Тэль-Авіве; доктар Рымантас Мікніс, Інстытут гісторыі Літвы (Вільня); доктар гістарычных навук Аляксандр Краўцэвіч, Варшаўскі ўніверсітэт; доктар хабілітаваны Ганна Энгелькінг, Інстытут славістыкі Польскай акадэміі навук (Варшава) Homo Historicus 2016. Гадавiк антрапалагiчнай гiсторыi / пад. рэд. Аляксандра Смаленчука. – Вiльня: Беларускi калегiум, 2016. – 222 с. Homo Historicus 2016 працягвае традыцыі трох першых тамоў (2008, 2009 і 2012 гг.) з іх арыентацыяй на пашырэнне антрапалагічнага стылю мыслення ў аналізе мінулага. Большасць апублікаваных матэрыялаў датычыць феномену памяці ў самым шырокім яго разуменні. © Беларускi калегiум, 2016 © Беларускi калегiум, 2016 ISSN 2424-5216 ISSN 2424-5224 (Online) TROUBLESOME HERITAGE OF THE POLISH- LITHUANIAN COMMONWEALTH. POLISH POLITICAL THOUGHT TOWARDS BELARUS AND OTHER LANDS OF THE FORMER GRAND DUCHY OF LITHUANIA IN THE ERA OF NOVEMBER UPRISING (1830–1831)1 Piotr Szymaniec PhD in Law (Wałbrzych) Рэзюме Аўтар імкнуўся рэканструяваць стаўленне польскіх па- літыкаў да спадчыны Рэчы Паспалітай і беларускай нацыя- нальнасці ў перыяд паўстання 1830–1831 гг. Асноўным эле- ментам
    [Show full text]
  • Flaga Nr 28(52) – Styczeń-Marzec 2021
    1 190. ROCZNICA USTANOWIENIA Xięcia Adama Czartoryskiego Senatora Wojewo- dę, Xięcia Michała Radziwiłła Senatora Wojewodę, Michała POLSKICH BARW NARODOWYCH Kochanowskiego Senatora Kasztelana, Ludwika Hrabię Paca Od Redakcji FLAGA Senatora Kasztelana, Juliana Ursyna Niemcewicza Sekretarza Uchwalenie przez Sejm i Senat Królestwa Polskie- Senatu, Jenerała Józefa Chłopickiego. Biuletyn Polskiego go, w czasie powstania listopadowego, bieli i czerwieni, jako Towarzystwa polskich barw narodowych w formie kokardy to pierwszy akt W dwudziestym ósmym numerze biuletynu prezentujemy artykuł Krzysztofa Jasień- Działo się w Warszawie dnia 30 Listopada 1830 r. Weksylologicznego normatywny w tej kwestii. Zapraszam do małej podróży w skiego „190. rocznica ustanowienia polskich barw narodowych”. 7 lutego bieżącego roku minęło ISSN 1509-2429 czasie, do przeniesienia się do okresu powstania listopadowe- właśnie sto dziewięćdziesiąt lat od uchwalenia przez Sejm i Senat Królestwa Polskiego, działają- Minister Przychodów i Skarbu Numer 28(52) - go. Poczujmy atmosferę tamtego czasu. Prezentuję publikacje cy w czasie powstania listopadowego, bieli i czerwieni, jako polskich barw narodowych. Niestety (podpisano) X. LUBECKI. styczeń-marzec 2021 prasowe, zapis obrad sejmowych i senackich umieszczone w rocznica ta nie została właściwie zaprezentowana w mediach. Minęła właściwie niezauważalnie. Minister Stanu prezyduiący Ukazuje się od diariuszach oraz wspomnienia uczestników tamtych wyda- Dlatego prezentujemy ten artykuł, aby przybliżyć to jakże ważne wydarzenie w
    [Show full text]
  • Epuracja Urzędników W Powstaniu Listopadowym*
    Kwartalnik Historyczny Rocznik CXXIV, 2017, 3 PL ISSN 0023-5903 MICHAŁ GAŁĘDEK Uniwersytet Gdański EPURACJA URZĘDNIKÓW W POWSTANIU LISTOPADOWYM* Abstrakt: Artykuł poświęcony jest proble- Abstract: The article deals with the prob- mowi tzw. epuracji kadr urzędniczych Kró- lem of the so-called epuration of offi cials of lestwa Polskiego w powstaniu listopadowym the Kingdom of Poland during the Novem- (1830–1831) i koncentruje się na inicjatywie ber Uprising (1830–1831), and focuses on rządu powstańczego w tym zakresie na tle the initiatives of the insurgent government dynamicznie zmieniającej się sytuacji poli- undertaken towards this end, set against the tycznej. Analizą objęta została kwestia moty- background of dynamically changing politi- wów i uwarunkowań całej akcji, jej przebieg cal circumstances. An analysis includes also oraz skutki. the question of motives and circumstances of the whole action, together with its course Słowa kluczowe: Urzędnicy, powstanie and results. listopadowe, administracja, czystka, Króle- stwo Polskie. Keywords: Offi cials, November Uprising, administration, purge, Kingdom of Poland. Jednym z wielu problemów, z którym musiały się zmierzyć władze powsta- nia listopadowego, był problem kadr urzędniczych. Aparat administra- cyjny Królestwa Polskiego doby przedpowstaniowej w znacznej części uchodził za skompromitowany. Po wybuchu insurekcji opinia publiczna powszechnie domagała się przeprowadzenia tzw. epuracji, jak określano planową akcję oczyszczania kadr urzędniczych w administracji lokalnej z osób „nieposiadających zaufania publicznego”. * Publikacja przygotowana w ramach projektu „Myśl administracyjna w Króle- stwie Polskim w latach 1814–1831” finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki na podstawie umowy nr UMO–2013/11/D/HS5/01901. http://dx.doi.org/10.12775/KH.2017.124.3.04 504 Michał Gałędek Zagadnienie czystki w administracji w okresie powstania listopado- wego należy rozpatrywać przede wszystkim na płaszczyźnie politycznej.
    [Show full text]
  • ACTA UNI VERSIT ATI S Lodzipnsis Władysław Bortnowski
    ACTA UNI VERSIT ATI S LODZIpNSIS FOLIA HISTORIC A 16, 1983 Władysław Bortnowski KALISZANIE W LATACH 1830—1831 W publicystyce Wielkiej Emigracji oraz literaturze pamiętnikars­ kiej, dotyczącej powstania listopadowego, stosunkowo często przy charakterystyce ówczesnego układu sił politycznych autorzy używali terminu ,,partie". Sygnalizowano istnienie tozech ,,parti": 1) arystokra­ tycznej lub dyplomatycznej nazywanej także stronnictwem księcia Ada­ ma Czartoryskiego, czasem konserwatywną lub ,.kanapową"; 2) kalis­ kiej (termin „Kaljszanie"), inaczej także: konstytucjonaliści, beniami- niści (wyznawcy teorii Beniamina Constanta), doktrynerzy, moderanci; 3) radykalnej bądź rewolucyjnej, zwanej stronnictwem J. Lelewela, jakobinami, klubistami (członkowie Towarzystwa Patriotycznego), „czerwieńcami" lub stronnictwem .ruchu. W istocie jednak and podczas powstania, ani tym bardziej w latach 1815—1830 nie było w Królestwie partii w pojęciu boirżuazyjno-parlamentarnym. Istniały stronnictwa, ugrupowania skupiające się wokół popularnych przywódców takich, jak ksiiążę Adam Czartoryski, bracia Wincemity à Bonawentura Nie- mojowscy, Joachim Lelewel. Ogół szlachty z wymienionymi osobami łączyły swoiste, bardzo ogólnikowe programy, a w okresde powstania powszechnie uważano, że w imię zgody narodowej w najwyższych władzach powinni znajdo­ wać się przedstawiciele tych trzech kierunków politycznych, z których żaden nie był partią, chociażby ze względu na nader ogólnikowe zało­ żenia programowe i brak wewnętrznej spoistości organizacyjnej. W okresie przedpowstaniowym (1815—1830) uformowało się stronnic­ two kaliskie, zwane potocznie kaliszanami. Bracia W. B. Niemojowscy legitymowali się wobec ziomków przesz­ ło pięrfowiekową metryką osiadlości w Kaliskiem. Studia odbyli na uni- wersytetch niemieckich. W rodzinnych majątkach — Przystani i Mar- chwaczu (mieli także posiadłości poza woj. kaliskim) prowadzili gospo­ darkę wzorową. [5] 1 'oczątkófw stronnactwa kaliskiego trzeba szukać w zjazdacih i dys­ kusjach sąsiedzkich i zorganizowaniu w 1820 r. Towarzystwa Czytel­ niczego.
    [Show full text]