CONCERTANTE ¦ OPÉRA EN CONCERT

1 Ben ik schuldig, omdat ik bemind ben geweest, zelfs met mijn lichaam? Ben ik schuldig, omdat ik zelf heb bemind – buiten mijn stand, in een vreemde cultuur, een andere godsdienst? Is het niet aanmatigend over schuld te spreken, als enkel de liefde de wonden van de mensheid kan genezen?

Suis-je coupable d’avoir été aimée, même avec mon corps ? Suis-je coupable d’avoir aimé hors de mon rang, de ma culture et sous un autre dieu ? N’est-il pas arrogant de parler de faute quand seul l’amour peut guérir les blessures de l’humanité ?

– Ileana Tautu

2 Fierrabras

Heroisch-romantische Oper in drei Akten, D.796 (1823) Libretto von Josef Kupelwieser Musik von Franz Schubert

Creatie ¦ Création Hoftheater, Karlsruhe, 9/2/1897

Muzikale leiding ¦ Direction musicale Ádám Fischer Koorleiding ¦ Direction des chœurs Martino Faggiani Tekstbewerking ¦ Adaptation du texte Ileana Tautu Dramaturgie ¦ Dramaturgie Krystian Lada

König Karl Steven Humes Emma Juliane Banse Dietrich Henschel Ogier Gijs Van der Linden Eginhard Charles Workman Boland Robert Bork Fierrabras Kurt Streit Florinda Elisabeth Meister Maragond Margriet van Reisen Brutamonte Károly Szemerédy

Vertelster ¦ Narratrice Elisabeth Orth

Symfonieorkest en koor van de Munt ¦ Orchestre symphonique et chœurs de la Monnaie Vlaams Radio Koor Konzertmeister Zygmunt Kowalski

21 & 24 januari ¦ janvier 2015 Paleis voor Schone Kunsten ¦ Palais des Beaux-Arts

Productie ¦ Production De Munt ¦ La Monnaie Coproductie ¦ Coproduction Bozar

3 Programma ¦ Programme

Franz Schubert (1797-1828)

Fierrabras Heroisch-romantische Oper in drei Akten, D.796

Ouvertüre Erster Akt

Nr. 1. Chor: “Der runde Silberfaden” (Fräulein und Jungfrauen, Emma) Nr. 2. Duett: “O, mög’ auf froher Hoffnung Schwingen – Zum fernen Sielen” (Eginhard, Emma) Nr. 3. Marsch und Chor: “Zu hohen Ruhmespforten – Den Sieger laßt uns schmücken” (Männer und Ritter, Weiber und Jungfrauen) Nr. 4. Ensemble: - Recitativ und Chor: “Die Beute laß, o Herr” (Ogier, Roland, Karl, Männer und Ritter, Weiber und Jungfrauen, Fierrabras) - Ensemble: “Der Landestöchter fromme Pflichten” (Emma, Jungfrauen, Karl, Fierrabras, Roland) - Quartett mit Chor: “Dem Erfolg vertrauen” (Ogier, Ritter, Emma, Eginhard, Fierrabras, Roland, Karl) Nr. 5. Duett: “Laß uns muthvoll hoffen” (Fierrabras, Roland) Nr. 6. Finale: - Romanze: “Der Abend sinkt auf stiller Flur” (Eginhard) - “Doch kehrt er heim in Siegesglanz (Emma, Eginhard) - Recitativ, Arie und Ensemble: “Was quälst du mich, o Mißgeschick – In tiefbewegter Brust” (Fierrabras, Ritter und Krieger) - “Angst und Schrecken – Ohn’ Verweilen” (Emma, Eginhard, Ritter und Krieger) - Terzett: “Ha, hier waltet ein Verrath – Ha, Fierrabras!” (Fierrabras, Eginhard, Emma) - Recitativ: “Nun fasset Mut – Nein, nimmermehr, o schone!” (Fierrabras, Emma) - Recitativ und Terzett: “Ha! – Wie, Emma hier?” (Emma, Fierrabras, Karl) - “Dich rief ich, Eginhard – Was ist geschehn?” (Karl, Eginhard, Emma, Fierrabras) - Quartett mit Chor: “Fort zum Siegesreigen – Dulden nur und Schweigen – Ernst und Strenge zeigen” (Ritter, Krieger, Emma, Eginhard, Fierrabras, Karl)

Pauze ¦ Entracte

4 Zweiter Akt

Nr. 7. Lied mit Chor: “Im jungen Morgenstrahle – Wie leichte Wolken ziehen – O ew’ge Mächte” (Eginhard, Ritter, Roland, Ogier, Gui von Burgund, Richard von der Normandie, Gerard von Monditur) Nr. 8. Recitativ unter’m Marsch und Ensemble mit Chor: - “Beschlossen ist’s, ich löse seine Ketten!” (Eginhard) - Marsch “Was mag der Ruf bedeuten?” (Eginhard, Brutamonte, Mauren) - Duett mit Chor: “Was ist ihm geschehen? – Er ist nicht zu sehn” (Roland, Ritter, Ogier) Nr. 9. Duett: “Weit über Glanz und Erdenschimmer” (Florinda, Maragond) Nr. 10. Quintett: “Verderben denn und Fluch” (Admiral, Florinda, Maragond, Eginhard, Brutamonte) Nr. 11. Chor: “Laßt Friede in die Hallen” (Chor, Roland, Admiral, Florinda, Maragond, Ritter) Nr. 12. Terzett mit Chor: “Im Tode sollt ihr’s büßen” (Admiral, Roland, Ritter, Florinda, Mauren) Nr. 13. Arie: “Die Brust gebeugt von Sorgen” (Florinda) Nr. 14. Chor der Ritter: “O teures Vaterland!” (Ritter, Roland, Ogier, Eginhard) Nr. 15. Melodram, Recitativ und Duett mit Chor (Ritter, Ogier, Roland, Olivier): “Ha, was ist das? – Ein Weib. – Wo ist er? – Gerechte Vorsicht! – Wie? Diese wäre Florinda? – Am Rand des Grabes” (Ritter, Florinda, Roland, Ogier) Nr. 16. Chor und Melodram: “Der Hoffnung Strahl” (Ritter, Ogier, Roland, Florinda, Olivier, Eginhard) Nr. 17. Zweites Finale: - Terzett und Chor: “Uns führt der Vorsicht – Das Schwert mit Macht zu schwingen” (Eginhard, Roland, Ritter, Florinda) - Melodram: “Schützt ihn, ihr ewigen Mächte – O Mißgeschick!” (Florinda, Ritter)

Pauze ¦ Entracte

Dritter Akt

Nr. 18. Chor: “Bald tönet der Reigen – Aus diese Tönen” (Jungfrauen, Emma) Nr. 19. Quartett: “Bald wird es klar – Wo werd’ ich Trost” (Karl, Emma, Fierrabras, Eginhard) Nr. 20. Terzett: “Wenn hoch im Wolkensitze – Lebt wohl! – Dahin, wo all mein Hoffen” (Fierrabras, Eginhard, Emma)

5 Nr. 21. Arie mit Chor: “Des Jammers herbe Qualen – Laß dein Vertrau’n nicht schwinden” (Florinda, Ritter, Olivier, Ogier) Marcia funebre: “Ha! Barbaren, haltet ein!” (Florinda, Ritter) Nr. 22. Chor mit Ensemble: “Der Rache Opfer fallen – Verworfene, mit ihnen teile” (Florinda, Admiral, Ritter, Mauren, Roland) Nr. 23. Finale: - Recitative: “Er ist mein Vater – Verschone! – Hab Dank, du mutiger Erretter!” (Fierrabras, Florinda, Ritter) - Ensemble: “Der Sieg begleitet meine tapfern Heere – Durch Wahn und Täuschung – Die Tat ist gelungen – Nun naht der Frevler” (Karl, Admiral, Chor, Eginhard, Emma, Fierrabras, Roland, Florinda)

6 Korte inhoud — Marie Mergeay

Roeland, zijn zus Emma, haar geliefde Eginhard, Fierrabras en zijn zus Florinda­ – vijf jonge mensen die tot twee verschillende culturen of strijdende kampen ­behoren. De oorlogstijd brengt hen nader tot elkaar maar slingert hen ook heen en weer tussen­ trouw aan hun land en trouw aan hun liefde.

Plaats van handeling: aan het hof van Karel de Grote; in het Frankische kamp aan de Franse grens; in Agrimore, de zetel van de Moorse vorst Boland.

Eerste bedrijf Koning Karel heeft zopas de overwinning behaald in de strijd tegen de vorst Boland en diens Moorse troepen. Emma, de dochter van Koning Karel, is verliefd op Eginhard, een ridder van ­eenvoudige komaf. Hun liefde is wederzijds, maar ze vrezen dat Koning Karel deze verbintenis met een ‘arme’ ridder niet zal goedkeuren. De paladijn Roeland heeft tijdens de belegering van de Moren Fierrabras, de zoon van de Moorse vorst, gevangen genomen. Koning Karel geeft Roeland, Eginhard en Ogier opdracht om samen met vijf ­andere ridders als gezanten naar de Moorse vorst te reizen en hem de vrede aan te bieden, op voorwaarde dat deze de geroofde schatten teruggeeft en het ­christelijke ­geloof aanneemt. Ondertussen krijgen de Moorse gevangen, ­waaronder Fierrabras,­ ­alvast bewegingsvrijheid in het land. Wanneer Fierrabras Emma ziet, herkent hij in haar de vrouw op wie hij in Rome verliefd was geworden. Roeland vertelt hem dat hijzelf verliefd is op Florinda, de zus van Fierrabras. Eginhard en Emma ontmoeten elkaar ’s nachts in het geheim en beslissen te ­vluchten. Maar tijdens hun vluchtpoging stuiten ze op Fierrabras, die snel ­begrijpt wat er gaande is en hen tegenhoudt. Na een hevige innerlijke strijd besluit­ Fierrabras­ hen te helpen, maar op dat moment komt Karel met zijn ­gevolg toe. De koning denkt dat Fierrabras zich aan zijn dochter wil vergrijpen en laat hem in de kerker werpen. Fierrabras beslist Eginhard niet te verraden en laat zich gevangennemen.

Tweede bedrijf Eginhard heeft de ware toedracht van de vorige avond niet verteld en vertrekt met het gezantschap dat met de Moren vredesgesprekken zal voeren. Bij hun aankomst

7 is Boland echter verbolgen over de gevangenneming van zijn zoon ­Fierrabras en over het nieuws dat deze tot het christelijke geloof is overgegaan. Hij beveelt dat de ridders van Karel worden gevangengezet in afwachting van hun terdood­ veroordeling. Florinda heeft onder hen Roeland herkend en wil kost wat kost de Frankische ridders helpen, maar enkel Eginhard kan ontsnappen. Hij heeft kort ervoor verteld dat hijzelf schuldig is aan de arrestatie van Fierrabras.

Derde bedrijf Emma vertelt haar vader dat Fierrabras onschuldig is en dat ze van Eginhard­ houdt. Koning Karel beveelt daarop de vrijlating van Fierrabras en de ­bestraffing van Emma. Eginhard komt toe met het bericht dat de gezanten zijn gevangengenomen.­ Hij vraagt de koning om versterking en haast zich met ­Fierrabras terug­ naar het kamp van de Moren om de paladijnen te bevrijden. In Agrimore ­worden de ­Frankische ridders reeds voorgeleid om ter dood gebracht te worden, ondanks de smeekbeden van Florinda aan het adres van haar vader. Fierrabras en Eginhard­ komen net op tijd toe en er volgt een hevige confrontatie tussen de twee partijen. In dit gevecht ziet Roeland de kans om de Moorse vorst te doden, maar Fierrabras komt tussenbeide om zijn vader te redden en vraagt hem om vrede te sluiten met de Franken. Koning Karel en Emma komen nu ook toe in ­Agrimore. Karel ­vergeeft Eginhard, omdat hij zich zo moedig heeft getoond. De twee ­vorsten verzoenen zich met elkaar; Florinda wordt met Roland verenigd, Emma met Eginhard.­ En Fierrabras wordt, bij wijze van dank, opgenomen in de kring der paladijnen.

Voor deze productie van de Munt werden de gesproken dialogen, die zo kenmerkend zijn voor dit type opera, ­vervangen door een nieuwe tekst van de Duitse actrice en schrijfster Ileana Tautu. In haar poëtische innerlijke ­monoloog geeft Tautu stem aan Florinda en reflecteert op de gebeurtenissen zoals ze in de opera plaatsvinden, ­vanuit het perspectief van een vrouw aan het einde van haar leven. De Oostenrijkse theateractrice Elisabeth Ort verleent dit vrouwelijke personage haar stem en brengt haar herinneringen tot leven.

8 Argument — Marie Mergeay

Roland, sa sœur Emma et son amant Eginhard, Fierrabras et sa sœur Florinda – cinq jeunes gens qui appartiennent à deux cultures différentes, deux camps qui se combattent. Les aléas de la guerre les rapprochent, mais aussi les font osciller de-ci de-là, entre fidélité à leur pays et fidélité à leur amour.

Lieu de l’action : à la cour du roi Charles ; dans le camp franc à la frontière ­française ; à Agrimore, où siège Boland , le roi maure .

Premier acte Le roi Charles a vaincu le roi Boland et ses bataillons maures. Emma, fille du roi Charles, est éprise d’Eginhard, un chevalier d’humble origine. Leur amour est ­réciproque mais ils craignent que le roi Charles désapprouve l’union de sa fille avec un chevalier « pauvre ». Tandis qu’il assiégeait les Maures, le paladin Roland a capturé Fierrabras, le fils du roi maure. Le roi Charles charge Roland, Eginhard, Ogier et cinq autres chevaliers de se rendre chez le roi maure pour lui proposer de conclure la paix, à condition qu’il restitue les trésors volés et qu’il embrasse la foi chrétienne. Entre-temps les prisonniers maures, parmi lesquels Fierrabras, se voient accorder la liberté de mouvement dans le pays. Lorsque Fierrabras aperçoit Emma, il reconnaît en elle la femme dont il s’était épris à Rome. Roland lui annonce que lui-même est amoureux de Florinda, la sœur de ­Fierrabras. Eginhard et Emma se rencontrent la nuit en secret et décident de prendre la fuite. Mais en tentant de fuir, ils tombent sur Fierrabras, qui comprend vite la situation et les retient. Après un déchirant conflit intérieur, Fierrabras décide de les aider ; mais voici que se présente Charles avec sa suite. Croyant que Fierrabras poursuit sa fille, il le fait jeter en prison. Décidé à ne pas trahir Eginhard, Fierrabras se laisse capturer.

Deuxième acte Sans avoir révélé la vérité sur les événements du soir précédent, Eginhard se joint aux négociateurs de la paix avec les Maures. Lorsqu’ils arrivent à Agrimore, ­Boland est furieux d’apprendre que son fils Fierrabras a été emprisonné et qu’il s’est ­converti à la foi chrétienne. Il ordonne que les chevaliers de Charles soient jetés en ­prison dans ­l’attente de leur condamnation à mort. Florinda, qui a reconnu ­parmi

9 eux ­Roland, veut coûte que coûte aider les chevaliers francs, mais seul Eginhard ­parvient à s’échapper, après s’être déclaré coupable de l’arrestation de Fierrabras.

Troisième acte Emma rapporte à son père que Fierrabras est innocent et qu’elle aime Eginhard. Le roi Charles ordonne la libération de Fierrabras et demande un châtiment pour Emma. Eginhard annonce que les négociateurs sont retenus prisonniers. Il demande des ­renforts au roi et, en toute hâte, avec Fierrabras, revient au camp des Maures ­libérer les ­paladins. À ­Agrimore, malgré les supplications de Florinda, les chevaliers francs sont conduits au lieu de leur exécution. Fierrabras et Eginhard arrivent juste à temps : les deux partis s’affrontent violemment. Au cours de ce combat, Roland a l’occasion de tuer le roi maure, mais Fierrabras s’interpose, libère son père avant de lui demander­ de conclure la paix avec les Francs. À leur tour, le roi Charles et Emma arrivent à Agrimore. Charles accorde son pardon à Eginhard parce que celui-ci s’est montré ­courageux. Les deux princes se réconcilient ; Florinda est unie à Roland, et Emma à Eginhard. En guise de reconnaissance, Fierrabras est accueilli dans le cercle des paladins.

– Traduction : Evelyne Sznycer

Pour cette production de la Monnaie, les dialogues parlés, si caractéristiques de ce type ­d’opéra, ont été remplacés par un nouveau texte de l’actrice et écrivaine allemande Ileana Tautu. Dans son monologue poétique intérieur, Tautu donne la parole à Florinda et ­s’interroge, dans la perspective d’une femme en fin de vie, sur les événements tels qu’ils se présentent dans l’opéra. L’actrice autrichienne Elisabeth Ort prête sa voix à ce personnage féminin et fait revivre ses souvenirs.

10 Franz Schubert: Fierrabras – Hans-Joachim Hinrichsen

Zelfs doorwinterde operakenners weten nauwelijks dat Schubert niet minder dan elf werken voor het muziektheater geschreven heeft (opera’s, ­Singspiele, ­toneelmuziek). Naast deze elf voltooide werken zijn er zelfs nog zeven die hij niet heeft afgewerkt. Hoe is dit mogelijk, bij een componist die zijn roem vooral dankt aan zijn meer dan zeshonderd liederen en zijn instrumentale werken (symfonieën,­ kamermuziek, pianosonates enz.)? De verregaande onbekendheid van Schubert­ als operacomponist vindt zijn oorsprong in het feit dat tot op vandaag geen ­enkel van zijn muziektheaterwerken echt de kans kreeg om in het repertoire ­opgenomen te worden en daardoor bij het publiek even vertrouwd te worden als bijvoorbeeld zijn liederen of zijn pianomuziek. En daarvoor is er natuurlijk ook een reden: het van generatie op generatie overgeleverde vooroordeel dat Schubert,­ die in zijn liederen­ een geniaal lyricus was, niet echt talent zou gehad hebben voor ­dramatische werken.

Had Schubert iets mogen wensen voor de toekomst, dan was het zeker om de ­geschiedenis in te gaan als operacomponist, en niet als meester van het lied. Zijn ambitie als componist richtte zich lange tijd in de eerste plaats op het ­theater. Geen wonder, Wenen was in zijn tijd de metropool van het muziek­ theater, met verschillende locaties, van de hofopera aan de Kärntnerpoort tot de theaters in de stadsrand, zoals dat van de Leopoldstadt of het . Dat Schubert­ ondanks­ zijn enorme ijver in het componeren van ­theaterwerken ­uiteindelijk het ­gewenste doel niet bereikte, heeft hij waar- schijnlijk als een persoon­ ­lijke mislukking ervaren. Het staat vast dat hij al zeer vroeg, toen hij nog school liep, een voorliefde kreeg voor opera, en we kunnen er vrij ­zeker van zijn dat hij ook later, als volwassene, geen enkele ­belangrijke ­opvoering in de Weense hofopera­ miste. Af en toe kende hij een zeker succes­ in zijn streven om het ­podium te ­veroveren: zijn Singspiel Die ­Zwillingbrüder, waarvan de hoofdrol de ­bevriende hofoperazanger­ Johann Michael Vogl op het lijf geschreven­ was, werd in 1820 in het Kärntnertortheater (dus het hoftheater) zevenmaal uitgevoerd, en zijn ­muziek voor de toneelstukken Die ­Zauberharfe en , Fürstin von Zypern kwam in 1820 en in 1823 op de scène in het Theater an der Wien. Maar dan kwam deze aanvankelijk zo veel­belovende ontwikkeling stil te vallen: Schuberts­ grootste en meest ambitieuze opera­ Fierrabras, die hij componeerde­ in de herfst van 1823, was weliswaar ook voor

11 het Kärntnertortheater­ geschreven,­ maar werd daar uiteindelijk­ toch niet ­opgevoerd en werd zo onverwacht Schuberts­ laatste grote operaproject. Tot ­vandaag is deze grandioze ­opera een van de minst bekende werken van ­Schubert überhaupt, en al werd het ondertussen wel een paar maal geënsceneerd, het ­hedendaagse operapubliek moet het nog altijd ontdekken.

Dat Schubert zo een belangrijke opdracht kreeg voor de hofopera, had hij, ­evenals in 1820 voor Die Zwillingbrüder, te danken aan persoonlijke steun: de broer van zijn goede vriend , een bekende Weense kunst- schilder, was hoofddramaturg aan de hofopera in het Kärntnertortheater, en deze Josef Kupelwieser­ was het die het libretto schreef, dat Schubert dan onder­ de titel ­Fierrabras. Heroisch-romantische Oper in de late herfst van 1823 componeerde.­ Door deze persoonlijke en officiële relaties was een uitvoering van het werk zo goed als verzekerd, en deze werd dan ook gepland voor het voorjaar van 1824. Dat het hele project toch nog strandde, werd in het ­Schubert-onderzoek keer op keer verklaard door het feit dat de impresario van het ­Kärntnertortheater, de uit Italië afkomstige Domenico Barbaja, plots alle belangstelling voor Duitse­ opera verloor.­ Maar dit klopt helemaal niet, en de reden­ voor het mislukken van het project­ van Kupelwieser en Schubert is in ­werkelijkheid veel banaler: ­Kupelwieser, die ge- trouwd was, had een verhouding met een actrice­ van het theater en vluchtte in 1824 met haar naar het buitenland, om een schandaal­ te vermijden. Zo verloor­ Schuberts theaterwerk ineens zijn belangrijkste voor­spreker. Het verdween ­geluidloos van het toneel, want dit kwam de talrijke­ concurrenten, die eigen werk wilden lanceren, goed uit.

“De opera van uw broer (die er niet echt goed aan deed van het theater weg te gaan) werd onbruikbaar verklaard, en zo werd ook mijn muziek niet in aan­merking geno- men”, schreef Schubert op 31 maart 1824 laconiek aan zijn vriend Leopold Kupel- wieser, die toen in Rome verbleef. Schubert was vanzelf­sprekend terneer­ ­geslagen, reageerde echter uiteindelijk gelaten op het definitieve ­stranden van zijn opera- project en wijdde zich nu vol energie aan het componeren van grote instrumentale werken. Deze strategische (en tenslotte ook succesrijke) heroriëntering,­ in de len- te van 1824, schonk ons werken zoals het oktet, het strijkkwartet­ Der Tod und das Mädchen en de Große Symphonie in C-Dur. Wat slechts weinig specialisten weten is dat in dit zo beroemde strijkkwartet in een paar subtiele details muziek uit de opera Fierrabras binnensloop, als wou Schubert tenminste een deel ervan redden in een werk waarvan hij, terecht, dacht dat het betere kansen had om opgevoerd te worden.

12 Schuberts/Kupelwiesers omvangrijke opera in drie bedrijven volgt de mode van die tijd, met zijn belangstelling voor de middeleeuwen en de ridder­ romantiek. Dit had eigenlijk een garantie op succes moeten zijn. De librettist Josef Kupelwieser­ ­slaagde er vrij goed in om verschillende bronnen met ­elkaar te combineren: het Franse chanson de geste en de vaak over­geleverde ­legende van de ­wederkerige liefde van Emma, de dochter van Karel de ­Grote, voor de jonge hofkanselier­ ­Eginhard. In de grote “heroïsch-romantische” ­opera die Schubert daarvan maakte, is alles dan ook, zoals de titel al aangeeft, ­gericht op heroïsme,­ middeleeuwse romantiek en grootsheid: de handeling­ vindt plaats aan het hof van Karel,­ de koning der Franken, en het werk ontleent­ zijn ­dramatiek aan de tijd van de strijd tussen christenen en Moren op het ­Iberische ­schiereiland. Schuberts­ muziek geeft aan de afzonderlijke personages ­belangrijke aria’s, zorgt voor ­uitgebreide koor­scènes en versnelt de handeling zelfs in de declamatorisch-­ ­muzikale ­mengvorm van het melodrama, die Schubert al in 1820 had uitgeprobeerd in de Die ­­ Zauberharfe­ . Deze melodrama’s, waarin ­gesproken tekst en zeer levendige­ muziek verweven zijn tot een opwindend nieuwe ­dramatische mengvorm, ­bevinden zich niet toevallig precies centraal in het stuk, in het midden van het tweede bedrijf, op het ogenblik dat de gebeurtenissen aan het hof van de Moren in een stroom­versnelling raken en slecht lijken af te lopen.

Hoewel de muziek, die meesterlijk gebruik maakt van de hele waaier aan ­expressiemogelijkheden, van innige gevoeligheid tot spectaculaire dramatiek, de componist toont op het hoogtepunt van zijn kunnen, vertoont het werk, althans op het eerste gezicht, enkele zwakke punten. Vooral – en dat lijkt het zwaarst door te wegen – is de titelfiguur Fierabras (door Schubert en Kupelwieseroverigens ­ ­‘Fierrabras’ geschreven), aanvankelijk niet veel meer dan een antiheld: hij is als zoon van de Morenkoning gevangen aan het hof van Karel en zo alleen al door uiterlijke omstandigheden nauwelijks tot eigen initiatief in staat. Bovendien blijft zijn dweperige liefde voor Karels dochter onbeantwoord, en dat de jonge- man zijn ongelukkige liefde voor Emma opgeeft ten gunste van Eginhard, die zij ­eigenlijk liefheeft, is veeleer gewoon edel dan heldhaftig. Als protagonist kan hij hiermee wel sympathie, of zelfs medelijden opwekken, maar geen ­meeslepende ­verwondering die grote gevoelens oproept. Hierin zou een voor Schubert ­belangrijke, utopische boodschap verborgen kunnen liggen: de grootmoedigheid van de edele Moor Fierabras beschaamt niet alleen de christenen, maar kan ook eindelijk vrede brengen tussen de verschillende volkeren en godsdiensten. Op het einde krijgt de figuur van Fierabras zelfs een diep tragische trek, gelet op het algemene ‘happy end’: door zijn onbeantwoorde liefde voor Emma blijft hij, wat

13 menselijke relaties betreft, met lege handen achter. Wou Schubert zich misschien met hem op een bijzondere manier identificeren?

De opvallend passieve titelheld is één kenmerk van de opera; een ander is de ­volledig nieuwe dramaturgie, waarin handeling en stilstand, actie en beeld elkaar­ abrupt afwisselen.­ Librettist en componist hechtten beiden veel belang aan de ­gevoelstoestand van de handelende personen. Dit geeft vele passages in het werk een lyrisch ­karakter, wat de liedspecialist Schubert zeker erg beviel, ook al haalt de literaire kwaliteit van het libretto slechts zelden het niveau dat hij gewoon­ was bij het toonzetten van ­poëzie (Kupelwieser was immers jammer ­genoeg geen ­professioneel schrijver). Of deze structurele opbouw, met een ­statisch-­dynamische ­dramaturgie en immanent ­lyrisme, echt kan werken, kan pas blijken ­wanneer het muzikaal betekenisvolle­ werk de kans krijgt om op de hedendaagse­ scène opgevoerd­ te worden.­ Want dat Schubert voor deze opera meeslepende ­muziek van het ­hoogste ­niveau schreef wordt meteen duidelijk bij het beluisteren van een ­concertante uit- voering ervan. Alleen al de ouverture maakt dit overtuigend duidelijk:­ zij is soeverein­ in de orkestbehandeling, die ­reeds verwijst naar de twee jaar ­later ­gecomponeerde Große Symphonie in C-Dur. Het liefdesduet tussen­ Emma en Eginhard­ in de finale­ van het eerste bedrijf bijvoorbeeld, het ridderkoor “O ­teures ­Vaterland” in het ­tweede bedrijf of de aria van ­Florinda (“Des Jammers herbe ­Qualen”) in het ­derde bedrijf, behoren­ tot het mooiste wat Schubert ooit geschreven heeft, en men kan maar moeilijk­ aanvaarden­ dat al deze kostbaar­heden in het duister­ van de archieven­ ­zouden verborgen­ blijven. Het koor “O teures­ Vaterland” vond Schubert blijkbaar zelf zo mooi dat hij het integreerde­ in de helemaal op het einde gecomponeerde­ ­ouverture, herschreven als een ­welluidende ­passage voor blazers.

Zelfs nadat duidelijk geworden was dat zijn operaplannen op niets uitliepen, wou Schubert deze nog niet definitief laten varen. Kort voor zijn dood begon hij nog eens aan een operaproject, weer rond een verhaal met kruisridders, deze keer op een libretto van zijn vriend Eduard­ von Bauernfeld, die later als ­komediedichter naam maakte: . Maar dit werk bleef al gauw liggen, ook ­omdat het libretto verboden werd door de censuur nog voor Schubert aan het ­componeren ging. Zo bleef Fierrabras, dat zo veel verwachtingen had ­opgeroepen maar in 1824 onder bijna tragische omstandigheden strandde, Schuberts laat- ste en ­tegelijk belangrijkste­ werk voor de Weense scène. Misschien is deze meest ­ambitieuze opera van Schubert op lange termijn enkel nog te ‘redden’ voor concertante­ uitvoeringen (wat in elk geval winst betekent, zowel voor het ­algemene beeld van Schubert als voor het ­concertleven), maar het zou ook kunnen

14 dat het toch nog een definitieve plekverovert ­ in het ­bewustzijn van een intelligent publiek. Dat zou dan een late en ­werkelijk verdiende­ triomf betekenen voor dit werk, bijna 200 jaar na zijn ­ontstaan en na zijn eerste falen op het Weense podium. Die beslissing is aan ons…

– Vertaling: Elisabeth Ghysels

15 Bestaan wij uit herinneringen? Belichten zij onze huidige gemoedstoestand? Is het moment zelf niet het enige werkelijke dat we moeten begrijpen?

Est-ce le souvenir qui nous constitue ? Est-ce lui qui éclaire notre humeur actuelle ? Le moment n’est-il pas le seul fait réel qu’il y ait à comprendre ?

– Ileana Tautu

16 Franz Schubert : Fierrabras – Hans-Joachim Hinrichsen

Les plus fins connaisseurs d’opéra sont quelquefois étonnés d’apprendre que Franz Schubert a écrit pas moins de onze œuvres musicales scéniques (opéras, Singspiele, musique de scène). À côté de ces onze œuvres achevées, on en trouve encore sept autres qui sont restées à l’état d’ébauches. Comment est-ce possible dans le cas d’un compositeur mondialement connu pour ses plus de six cents mélodies et grandes œuvres instrumentales (symphonies, musique de chambre, sonates pour piano, etc.) ? La large méconnaissance des œuvres scéniques de Schubert vient de ce que, jusqu’à présent, aucune n’a eu la véritable opportunité de s’inscrire au répertoire et de nous familiariser avec cet aspect de sa créativité comme nous le sommes avec ses mélodies ou sa musique pour piano. Bien sûr, cela s’explique également par un préjugé, transmis de génération en génération, selon lequel Schubert, génialement doué pour la mélodie, ne l’aurait pas été réellement pour le genre dramatique.

Si Schubert avait été maître de sa destinée, il ne serait pas entré dans l’histoire par la porte du lied, mais par celle de l’opéra. D’entrée de jeu, son ambition avait visé la scène. Il n’y a là rien d’étonnant : Vienne, à son époque, était une métropole du théâtre musical, avec plusieurs scènes, depuis le Hofoper am Kärntnertor jusqu’aux théâtres de banlieue (Theater an der Leopoldstadt ou an der Wien). Pourtant, malgré son immense zèle à composer des œuvres scéniques, Schubert n’atteint pas son objectif, ce qu’il ressentira sans doute comme une défaite personnelle. Son enthousiasme s’est enflammé très tôt pour l’opéra, dès ses années d’école. Tout porte donc à croire que, devenu adulte, il ne manque aucune production majeure du Wiener Hofoper et des théâtres de banlieue. À l’occasion, son obstination à s’imposer sur scène lui vaudra tout de même quelque succès : son Singspiel Die Zwillingsbrüder, dont il aura taillé le rôle principal sur mesure pour son ami Johann Michael Vogl, chanteur d’opéra, connaîtra en effet sept représentations en 1820 au Kärntnertortheater (l’Hofoper), et sa musique de scène pour les pièces de théâtre Die Zauberharfe et Rosamunde. Fürstin von Zypern se fera entendre en 1820 et 1823 au Theater an der Wien. Mais ensuite, un projet qui avait paru très prometteur à l’origine, est balayé d’un revers de main : Fierrabras. Cet opéra d’envergure, le plus ambitieux de Schubert, composé à l’automne de 1823 et destiné au Kärntnertortheater, est annulé et se présente désormais comme le dernier grand projet d’opéra de

17 Schubert. À ce jour, cette œuvre grandiose, reléguée parmi les pages les moins connues de Schubert, n’a fait l’objet que de quelques rares productions sur la scène lyrique où elle reste donc à découvrir.

C’est à un appui personnel que Schubert doit une telle commande du Hofoper (il en avait déjà été ainsi pour Die Zwillingsbrüder, en 1820) : le frère de son grand ami est Leopold Kupelwieser, peintre viennois de notoriété et dramaturge en chef du Hofoper im Kärntnertortheater. Son ami, Josef Kupelwieser, est précisément l’auteur du livret mis en musique par Schubert sous le titre de Fierrabras. Heroisch-romantische Oper à l’automne de 1823. Ces relations personnelles et institutionnelles garantissent pour ainsi dire la représentation scénique de l’œuvre, effectivement programmée pour le printemps de 1824. Traditionnellement, d’après la recherche sur Schubert, la raison évoqué pour laquelle le projet échouera tout de même tient au désintérêt que le gérant privé du Kärntnertortheater, Domenico Barbaja, originaire d’Italie, affiche soudain pour l’opéra allemand. Mais la chose est inexacte. La raison pour laquelle le projet de Kupelwieser et Schubert échoue est bien plus banale : Kupelwieser, un homme marié, entretenait une liaison secrète avec une comédienne du théâtre ; au début de 1824, il s’enfuit avec elle à l’étranger pour éviter le scandale. Ainsi l’œuvre scénique de Schubert a-t-elle perdu son principal appui. Elle sombrera littéralement sans tambour ni trompette, car pour les nombreux concurrents également soucieux de propulser leurs œuvres, l’occasion était rêvée.

« L’opéra de ton frère (qui a eu la malencontreuse idée de quitter le théâtre) a été déclaré inutilisable et dès lors ma musique n’a pas été prise en considération » : c’est en ces termes laconiques que, le 31 mars 1824, Schubert écrit au frère de son librettiste, le peintre Leopold Kupelwieser qui séjourne à Rome. On comprend que Schubert soit effondré ; mais il finit par s’accommoder sereinement de l’échec définitif de son projet d’opéra et se consacre dorénavant corps et âme à la composition de grandes œuvres instrumentales. C’est à cette réorientation stratégique (et finalement couronnée de succès) du printemps de 1824 que nous devons des œuvres telles que le grand octuor, le quatuor à cordes Der Tod und das Mädchen et la grande Symphonie en ut majeur. Rares sont les spécialistes à savoir que, par quelques subtils détails, des pages de l’opéra Fierrabras ont été reprises dans ce quatuor à cordes devenu si célèbre, comme si Schubert avait voulu en sauvegarder quelques extraits au moins dans une œuvre qui, pensait-il avec raison, allait avoir la chance de se faire entendre plus souvent.

18 Le grand opéra en trois actes de Schubert et Kupelwieser suit la mode du romantisme médiéval et chevaleresque de l’époque. Ses perspectives de succès ne sont donc pas mauvaises. Le librettiste Josef Kupelwieser puise son inspiration à plusieurs sources : la Chanson de geste française Fierabras et la légende, véhiculée par diverses traditions, de l’amour partagé d’Emma, fille de , pour Eginhard, jeune chancelier à la cour. Dans le grand opéra « héroïco-romantique » que Schubert en a tiré, il va de soi – comme l’annonce le titre – que les enjeux majeurs sont l’héroïsme, le romantisme médiéval et la grandeur. L’action se déroule à la cour de Charlemagne, roi des Francs, et son argument se nourrit des conflits entre Chrétiens et Maures sur la presqu’île ibérique. Schubert confie aux personnages de grandes arias ; il développe d’immenses scènes d’ensemble choral et n’hésite pas à faire évoluer l’action sous la forme du mélodrame, où la déclamation s’invite dans la musique – Schubert s’y était déjà essayé en 1820 avec la Zauberharfe. Ces mélodrames, dont l’entrelacs de la langue parlée avec une musique vibrante de ferveur génère une nouvelle forme dramatique mixte, ne se trouvent pas par hasard en plein cœur de la pièce, au milieu du deuxième acte, alors que les événements se précipitent à la cour des Maures, ne laissant rien présager de bon.

Bien que la musique décline avec maîtrise toute la gamme d’expressions allant du sentiment le plus profond à l’effet spectaculaire, faisant apparaître le compositeur au faîte de son art, l’œuvre pâtit – à première vue du moins – de quelques faiblesses dramaturgiques. Tout d’abord, et c’est ce qui semble le plus grave, Fierabras (ou « Fierrabras » selon l’orthographe de Schubert et Kupelwieser), le personnage-titre, n’est guère davantage qu’un antihéros. Retenu prisonnier à la cour de Charlemagne, ce fils de roi maure est donc bien mal placé pour développer des initiatives à son gré. De surcroît, son amour passionné pour Emma, la fille de Charlemagne, n’est pas exaucé, et son renoncement à sa bien-aimée en faveur de celui qu’elle chérit, Eginhard, est un geste assurément plus noble qu’héroïque. Un tel protagoniste peut éveiller la sympathie, voire la pitié, mais ne peut susciter une admiration portée par des sentiments profonds et vibrants. En revanche, ce qui a pu éveiller l’intérêt de Schubert, c’est précisément ce geste et le message utopique qui le porte : la magnanimité de Fierabras, le noble Maure, ne couvre pas seulement de honte les Chrétiens mais permet aussi à la paix de s’instaurer enfin entre les peuples et les religions. En fin de compte, le personnage de Fierabras va jusqu’à approfondir sa dimension tragique face à l’heureuse destinée des autres protagonistes, car son amour déçu pour Emma fait qu’il repartira les mains vides (sur le plan humain). Schubert se serait-il identifié à lui d’une manière ou de l’autre ?

19 La passivité surprenante du personnage-titre est l’une des caractéristiques significatives de l’opéra, parallèlement à la toute nouvelle dramaturgie, dont la tension est développée par des changements abrupts entre dynamisme et statisme, action et tableau. Le librettiste autant que le compositeur prêtent une grande attention aux états d’âme des personnages. Cela confère à de nombreuses sections de l’œuvre une dimension lyrique qui doit avoir convaincu les spécialistes en lieder de Schubert, quand bien même la qualité littéraire du livret se hisse rarement au niveau que Schubert avait coutume d’exiger pour ses pages lyriques (Kupelwieser n’était hélas pas un écrivain professionnel.) Mais pour savoir si cette structure, fondée sur l’alternance dramaturgique entre statisme et dynamisme ainsi que sur l’immanence du lyrisme, peut réellement fonctionner, il faudra attendre que cette œuvre très significative musicalement ait de nos jours davantage qu’autrefois l’occasion d’être portée à la scène. La musique de haut vol écrite par Schubert pour tout son opéra nous séduit dès la première écoute en concert. Déjà l’ouverture suffit à nous ravir, révélant une maîtrise dans le traitement orchestral annonciateur de la grande Symphonie en ut majeur composée deux ans plus tard. Le duo d’amour entre Emma et Eginhard dans le finale du premier acte par exemple, le chœur des chevaliers « O teures Vaterland » au deuxième acte ou l’aria de Florinda (« Des Jammers herbe Qualen ») au troisième acte figurent parmi les plus belles pages que Schubert ait écrites, et l’on ne peut que difficilement se résigner à ce que tous ces trésors restent enfermés dans l’obscurité des archives. Schubert semble avoir lui-même apprécié le chœur « O teures Vaterland » au point de l’intégrer – réécrit pour les vents – dans l’introduction de l’ouverture ultimement composée.

Après l’échec indéniable de ses projets pour la scène lyrique, Schubert n’a pourtant pas voulu y renoncer à jamais. Peu avant sa mort, il s’attaquera de nouveau à un projet d’opéra, et ce sera derechef une histoire de croisade, cette fois sur un livret de son ami devenu très célèbre comme poète et dramaturge comique, Eduard von Bauernfeld (Der Graf von Gleichen). Mais ce travail sera bientôt suspendu, attendu que le livret, dès avant le début de la composition, est interdit par la censure. Et c’est ainsi que Fierrabras qui, en 1824, avait éveillé tant d’espoir avant d’échouer dans des circonstances presque tragiques, restera le dernier mais aussi le plus significatif des projets de Schubert pour la scène viennoise. Compte tenu de sa malheureuse genèse, ce grand et ambitieux opéra de Schubert ne pouvait peut-être trouver une planche de salut qu’en version de concert (ce qui de toute façon est un acquis majeur pour la gloire de Schubert et les habitués du concert), mais peut-être finira-t-il par s’imposer tout de même dans la conscience

20 d’un public avisé. Ce serait alors un triomphe tardif et bien justifié de l’œuvre presque 200 ans après sa composition et son premier échec sur la scène viennoise. Ce sera finalement à nous de décider.

– Traduction : Evelyne Sznycer

21 Vandaag als gisteren leven we in tijden van oorlog en haat; domheid en onwetendheid zetten de mensen tegen elkaar op. Ze denken dat ze enkel door vernieling hun plaats op aarde kunnen vinden. Ja, ze willen zich van deze plaats verzekeren zonder in te zien dat het bezit van land of geld of invloed niemand een betere dood zal bezorgen.

Aujourd’hui comme hier, nous vivons une époque de guerres et de haine, et la bêtise et l’ignorance poussent les gens à s’affronter. Ils croient que seule la destruction permet de trouver sa place sur terre. Oui, ils veulent s’assurer cette place sans se douter que ni les terres ni l’argent ni l’influence ne leur rendront la mort plus légère.

- Ileana Tautu

22 Biografieën ¦Biographies

het Oostenrijks-Hongaarse Haydn Or- Ádám chestra, waarmee hij de integrale opna- FISCHER me verzorgde van Haydns symfonieën. Muzikale leiding ¦ Direction musicale Sedert 1998 is hij chef-dirigent van het Deense Radio Sinfonietta van Kopenha- gen. Met dit ensemble nam hij de inte- Ádám Fischer werd geboren in Boeda- grale opere serie en alle symfonieën van pest. Hij startte zijn carrière in de opera Mozart op. van Graz als repetitor en assistent-diri- Als toekomstprojecten vermelden we de © Alex Telfer, Gallery Stock

gent, en werd dirigent in de opera’s van Mozartopera’s Die Zauberflöte, Le Nozze Photo ¦ Helsinki, Karlsruhe en München. Daar- di Figaro en La Clemenzo di Tito, maar Foto op werd hij muziekdirecteur in ­Freiburg, ook Der Rosenkavalier en Fidelio (Beet- – Kassel, Mannheim en Boedapest. Hij is hoven) in de Wiener Staatsoper, Die regelmatig te gast in de belangrijkste Zauberflöte in de Metropolitan Opera operahuizen met producties als Otello van New York en Der fliegende Hollän- (Verdi), Der Rosenkavalier (R. Strauss), der en Der Ring des Nibelungen voor het Die Zauberflöte(Mozart) en Der Ring des Wagnerfestival in Boedapest, waarvan Nibelungen (Wagner). hij ook artistiek directeur is. In de Munt debuteerde hij met Rusalka

(Dvořák), nadien volgden Die Fleder- Ádám Fischer est né à Budapest. Il fait ses dé- Service dramaturgie et ligne éditoriale maus (J. Strauss) en La Traviata (Verdi). buts à l’Opéra de Graz comme répétiteur et Als dirigent werkt hij met de Wiener assistant chef d’orchestre, et devient Kapell­ Philharmoniker en de Wiener Sympho- meister successivement des Opéras d’Hel- niker, het Tonhalle-Orchester Zürich, sinki, Karlsruhe et Munich. Il assume ensuite het London Philharmonic, de Chicago la fonction de directeur musical à Fribourg, Symphony, de Boston Symphony, het puis à Kassel, à Mannheim et à l’Opéra de Symfonisch Orkest van Tokio en dat Budapest. Il se produit régulièrement sur les van de NHK, het Orchestre de Paris, plus grandes scènes lyriques internationales het Nationaal Filharmonisch Orkest avec des œuvres telles que Otello (Verdi), van Hongarije en het Symfonieorkest Der Rosenkavalier (R. Strauss), Die Zauber- van de Hongaarse Radio waarvan hij de flöte (Mozart), Der Ring des Nibelungen Peter de Caluwe – Dienst Dramaturgie en editorial line ¦ chef-dirigent is. (Wagner), entre autres. E.R.

In 1987 was hij medeoprichter van de Il a fait ses débuts à la Monnaie avec Haydn Festspiele in Eisenstadt en van ­Rusalka (Dvořák) et y a également dirigé V.U. ¦

23 Die Fledermaus (J. Strauss) et La Travia- ta (Verdi). Martino En concert, il se produit notamment avec FAGGIANI les Wiener Philharmoniker et Sympho- Koorleider ¦ Chef des chœurs niker, le Tonhalle-Orchester de Zurich, le London Philharmonic, le Chicago Sym- phony, le Boston Symphony, l’Orchestre Martino Faggiani studeerde piano, kla- symphonique de Tokyo et celui de la NHK, vecimbel en compositie aan het Con- l’Orchestre de Paris, l’Orchestre philhar- servatorium Santa Cecilia van zijn monique national de Hongrie et l’Or- geboorte­stad Rome. In 1992 werd hij chestre symphonique de la radio hongroise assistent van Norbert Balatsch aan de dont il est le chef d’orchestre principal. Accademia di Santa Cecilia. Hij werkte En 1987, il cofonde les Haydn Festspiele mee aan alle producties van deze instel- d’Eisenstadt ainsi que l’Austro-Hunga- ling en leidde er meermaals voorstellin- rian Haydn Orchestra avec lequel il a gen in samenwerking met dirigenten als enregistré l’intégrale des symphonies de , Rinaldo Alessandrini, Haydn. Depuis 1998, il est chef d’orchestre Rudolf Barshai, Fabio Biondi, Myung- principal du Sinfonietta de la Radio da- Whun Chung, Daniele Gatti, Gianluigi noise de Copenhague. Avec cet ensemble, Gelmetti, Enrique Mazzola, Kent Na- il a enregistré l’intégrale des opere serie gano, Daniel Oren, Georges Prêtre, et des symphonies de Mozart. Claudio Scimone, Giuseppe Sinopoli Parmi ses projets récents et futurs figurent en Vladimir Spivakov. Daarnaast leidde les opéras mozartiens Die Zauberflöte, hij ook het Coro giovanile di Santa Ce- Le Nozze di Figaro et La Clemenza di cilia. Sinds 2000 is hij dirigent van het Tito, mais également Der Rosenkava- koor van het Teatro Regio te Parma, lier et Fidelio (Beethoven) au Staatsoper maar hij wordt ook gevraagd als gast­ de Vienne ainsi que Die Zauberflöteau dirigent door onder meer het Chœur de Metropolitan Opera à New York et Der Radio France te Parijs en het Belcanto- fliegende Holländer et Der Ring des Ni- koor, een gezelschap in residentie bij belungen au Festival Wagner à Budapest, het Reatefestival in het Italiaanse Rieti. dont il est directeur artistique. Hij werkte er samen met dirigen- ten als Bruno Bartoletti, Sir Colin Davis, Rafael Frühbeck de Burgos, Riccardo Muti en Yuri Temirkanov. Als grote successen vermelden we zijn medewerking aan Œdipus Rex (Stra- vinsky) met Gianluigi Gelmetti, Aida (Verdi) in het Teatro San Carlo te ­Napels,

24 en Novae de infinito laudes(Henze) en la direction de spectacles, travaillant Juditha triumphans (Vivaldi) met Ales- ainsi avec des chefs d’orchestre tels que sandro De Marchi. In de Munt bereidde Claudio Abbado, Rinaldo Alessandrini, hij het Muntkoor voor op Norma (Bel- Rudolf Barshai, Fabio Biondi, Myung- lini), Nabucco, Macbeth, de Messa da Whun Chung, Daniele Gatti, Gianluigi Requiem, Il Trovatore en La Traviata Gelmetti, Enrique Mazzola, Kent Naga- (Verdi), La Bohème en Manon Lescaut no, Daniel Oren, Georges Prêtre, Clau- (Puccini), Cendrillon en Don Quichot- dio Scimone, Giuseppe Sinopoli et Vla- te (Massenet), Les Huguenots (Meyer- dimir Spivakov. Parallèlement, il dirige beer), Otello (Rossini), Lucrezia Borgia la Chorale des jeunes de Santa Cecilia. (Donizetti), de concertante versie van Chef des chœurs du Teatro Regio de Roméo et Juliette (Gounod), Pelléas et Parme depuis 2000, Martino Faggiani Mélisande (Debussy), Così fan tutte (Mo- est régulièrement invité à diriger d’autres zart) en vorig seizoen La Clemenza di formations comme le Chœur de Radio Tito (Mozart), Jenůfa (Janáček), Rigolet- France à Paris ou le Chœur Belcanto, to (Verdi), de concertante uitvoeringen une formation en résidence au Reate- van Guillaume Tell (Rossini) en diverse festival (Italie). Il a collaboré avec de concerten waaronder het War Requiem grands chefs d’orchestre comme Bruno (Britten). Dit seizoen werkt hij mee aan Bartoletti, Sir Colin Davis, Rafael Früh- Daphne (Strauss), Shell Shock (Nicholas beck de Burgos, Riccardo Muti et Yuri Te- Lens / Nick Cave), Don Giovanni (Mo- mirkanov. Parmi ses grands succès, citons zart), Un Ballo in maschera (Verdi), Rach- Œdipus Rex (Stravinsky) avec Gian- maninov Troïka en diverse concerten. luigi Gelmetti ; Aida (Verdi) au Teatro Zijn discografie bevat Assassinio nella San Carlo de Naples ; Novæ de infinito cattedrale (Pizzetti), Ernani en Macbeth laudes (Henze) et Juditha triumphans van Verdi, Marino Faliero (Donizet- (Vivaldi) avec Alessandro De Marchi. ti), een cd met en het Il a préparé le chœur de la Monnaie pour Mahler Chamber Orchestra onder lei- Norma (Bellini), Nabucco, Macbeth, la ding van Claudio Abbado en tevens alle Messa da Requiem, Il Trovatore et La opera’s van Verdi op dvd voor Unitel. Traviata (Verdi), La Bohème et Manon Lescaut (Puccini), Cendrillon et Don Martino Faggiani est né à Rome, où il Quichotte (Massenet), Les Huguenots étudie le piano, le clavecin et la compo- (Meyerbeer), Otello (Rossini), Lucre- sition au Conservatoire Santa Cecilia. zia Borgia (Donizetti), une version de Assistant de Norbert Balatsch à l’Ac- concert de Roméo et Juliette (Gounod), cademia di Santa Cecilia depuis 1992, Pelléas et Mélisande (Debussy), Così fan il collabore à toutes les productions de tutte (Mozart) et, la saison passée, pour l’institution et assure à maintes reprises La Clemenza di Tito (Mozart), Jen­ ůfa

25 (Janáč̌ek), Rigoletto (Verdi), Orphée Ze werd uitgenodigd voor het Berliner et Eurydice (Gluck/Berlioz), la version Theatertreffen met Draußen vor der Tür de concert de Guillaume Tell (Rossi- in regie van Andreas Kriegenburg, en ni), ainsi qu’à différents concerts dont le nadien ook met Tobias Herzbergs regie War Requiem (Britten). Cette saison, il van Tel Aviv, tevens genomineerd voor participe aux productions de Daphne de Kölner Theaterpreis. Als actrice stond (Strauss), Shell Shock (Nicholas Lens / ze op de podia van het Nationaltheater Nick Cave), Don Giovanni (Mozart), Un München, het Bayerische Staatstheater Ballo in maschera (Verdi), Rachmani- en het Theater der Keller (Keulen) en nov Troïka ainsi qu’à divers concerts. speelde ze in tal van onafhankelijke the- Sa discographie comprend Assassinio aterproducties. nella cattedrale (Pizzetti), Ernani et Mac- Recent verscheen ze ook in diverse beth de Verdi, Marino Faliero (Donizetti), film- en tv-producties waaronder Tatort un disque en compagnie de Jonas Kauf- Hamburg, en verleende ze haar stem mann et du Mahler Chamber Orchestra aan Die Lange Nacht op Deutschland­ dirigé par Claudio Abbado, ainsi que l’in- Radio Kultur. tégrale des opéras de Verdi en dvd. Momenteel is ze artistiek medewerkster van het Kleines Theater Haar te München.

D’origine roumaine, Ileana Tautu est née Ileana à Munich où elle a étudié la philosophie TAUTU Tekstbewerking ¦ et la philologie à la Ludwig-Maximi- Adaptation du texte lians-Universität. Ayant achevé ses études Muntdebuut ¦ Débuts à la Monnaie de premier cycle, elle suit une formation de jeu d’acteur à Cologne et y obtient son Ileana Tautu is van Roemeense origi- diplôme en 2011. ne maar werd geboren in München. Ileana Tautu chante depuis son plus jeune Ze studeerde filosofie en filologie aan âge dans des opéras, opérettes et comédies de Ludwig-Maximilians-Universität van musicales au Staatstheater am Gärtner- München. Na de eerste cyclus daar volg- platz à Munich. Elle s’est formée au chant, de ze een acteursopleiding in Keulen à la pratique du piano et du violon. Elle waar ze in 2011 haar diploma behaalde. écrit également des pièces de théâtre et Al van kindsbeen af treedt Ileana Tau- des recueils de poésie. tu op in opera’s, operettes en musicals Elle a été invitée au Theatertreffen à in het Staatstheater am Gärtnerplatz te Berlin avec Draußen vor der Tür, mis München. Ze schoolde zich als zangeres, en scène par Andreas Kriegenburg, puis pianiste en violiste en schreef ook to- avec la mise en scène de Tobias Herzberg neelstukken en dichtbundels. pour Tel-Aviv, spectacle nominé pour le

26 Kölner Theaterpreis. En tant qu’actrice, van de Opera Europa Network Think elle a également foulé les scènes du Na- Tank. Als dramaturg werkte hij onder tionaltheater München, du Bayerische meer voor De Nederlandse Opera, Teatr Staatstheater et du Theater der Keller à Wielki Opera Narodowa in Warschau, Cologne et joue pour de nombreuses pro- het Nederlands Theater Festival en het ductions de théâtre indépendant. laboratorium voor experimentele opera Récemment, elle est apparue dans plu- Studio Minailo. Zijn libretti werden ge- sieurs films et productions télévisées, presenteerd tijdens o.m. de Operadagen notamment dans Tatort Hamburg, et a van Rotterdam en het Babelfestival Am- prêté sa voix à Die Lange Nacht sur la sterdam. In 2012 werkte hij aan de eerste DeutschlandRadio Kultur. techno-opera Nikola met de componist Elle est actuellement collaboratrice artis- Paul Oomen en bewerkte hij Montever- tique au Kleines Theater Haar à Munich. di’s Orfeo met regisseur Arlon Luijten tot een locatievoorstelling op water waar opera samenkwam met een metal band. Met het artistieke team van Studio Mi- nailo werkte hij als dramaturg en libret- Krystian tist aan een reeks experimentele white LADA Dramaturgie cube opera’s voor o.a. de Kunsthal Rot- terdam, het Nederlands Architectuurin- stituut en Upstream Gallery. Zijn thea- Krystian Lada is librettist, opera- en terbewerking van de roman Tel Aviv van muziektheaterdramaturg en curator. Katharina Hacker werd genomineerd Sinds september 2013 werkt hij voor de voor de Kölner Theaterpreis 2011. Munt als directeur dramaturgie, cultu- Hij was curator van door hem opge- reel empowerment en communicatie en richte initiatieven en evenementen in als artistiek adjunct van Peter de Calu- Nederland, o.a. het platform voor de he- we. Hij werkte aanvankelijk als jour- dendaagse operamakers United States of nalist en copywriter, creative director Opera, het onderzoeks- en professioneel en tv-regisseur van live entertainment ontwikkelingsprogramma Fringe FUEL shows voor de Poolse televisie en me- en de programmering ‘creatief activis- diaproductiebedrijven. Daarnaast vol- me’ voor het Amsterdam Fringe Festival. tooide hij een master dramaturgie en Hij was coördinator van de Europese de onderzoekmaster in literaire studies Operadagen in Nederland. aan de Universiteit van Amsterdam. Hij maakte deel uit van het Young Talents Krystian Lada est librettiste, dramaturge Development Program van het European dans les domaines de l’opéra et du théâtre Network of Opera Academies en was lid musical, ainsi que ­programmateur.

27 ­Depuis septembre 2013, il travaille pour ­Architectuurinstituut et Upstream Gallery. la Monnaie en tant que directeur du dé- Son adaptation pour le théâtre du roman partement dramaturgie, empowerment et Tel-Aviv de Katharina Hacker a été nomi- communication, tout en étant adjoint ar- née pour le Kölner Theaterpreis en 2011. tistique de Peter de Caluwe. Krystian Lada a mis sur pied à Ams- Après avoir été journaliste pendant terdam des événements et initiatives dont quelques années, il a travaillé comme ré- il a assuré la programmation, notamment dacteur publicitaire, directeur artistique la plateforme pour les créateurs d’opéra et réalisateur de soirées de divertissement contemporain United States of Opera, live pour la télévision polonaise et des so- le programme de recherche et de déve- ciétés de production actives dans les mé- loppement professionnel Fringe FUEL et dias. À côté de cela, il a obtenu un diplôme la section « activisme créatif » du Fringe en dramaturgie et en études littéraires à Festival d’Amsterdam. Il a été coordina- l’Université d’Amsterdam. Il a participé au teur des Journées européennes de l’Opéra Young Talents Development Program du aux Pays-Bas. Réseau européen des académies d’opéra, et a été membre du groupe de réflexion du réseau Opera Europa. En tant que dra- Steven HUMES maturge, il a travaillé dans divers théâtres König Karl et festivals, parmi lesquels De Nederlandse Bariton ¦ Baryton Munt- en roldebuut ¦ Opera, le Teatr Wielki Opera Narodowa Débuts à la Monnaie et à Varsovie, le Nederlands Theater Festi- dans le rôle val et le laboratoire d’opéra expérimental Studio Minailo. Ses livrets ont été présen- Steven Humes werd opgeleid aan het tés aux Operadagen de Rotterdam ainsi New England Conservatory en de Boston qu’au Babelfestival à Amsterdam. University. Gedurende acht jaar was hij En 2012, Krystian Lada participe, aux côtés lid van het ensemble van de Bayerische du compositeur Paul Oomen, à la création Staatsoper München. de Nikola, le premier opéra techno. Avec le Sedert 2003 is hij internationaal actief metteur en scène Arlon Luijten, il réalise met rolvertolkingen als Oroveso (Nor- une adaptation de L’Orfeo de Montever- ma, Bellini), Gremin (Jevgeni Onegin, di destinée à être présentée sur l’eau et ­Tsjajkovski), Alaska-Wolf Joe (Aufstieg und mêlant des instruments classiques et un Fall der Stadt Mahagonny, Weill), Truffal- groupe de métal. Il collabore en tant que din (Ariadne auf Naxos, Strauss), Wag- dramaturge et librettiste à une série d’opé- ner (Doktor Faust, Busoni), Eremit (Der ras expérimentaux avec l’équipe artis- Freischütz, Weber) en Timur (­Turandot, tique du Studio Minailo, notamment pour Puccini), de Mozartrollen Sarastro­ le Kunsthal de Rotterdam, le ­Nederlands (Die Zauberflöte), Il ­Commendatore

28 (Don Giovanni­ ) en ­Publio (La Clemen- min (Eugène Onéguine, ­Tchaïkovski), za di Tito), de Verdirollen Ramfis (Aida), Alaska-Wolf Joe (Aufstieg und Fall der Wurm (Luisa Miller), Lodovico (Otello) Stadt Mahagonny, Weill), Truffaldin en Pistola (Falstaff), en de Wagnerrollen (Ariadne auf Naxos, Strauss), Wagner Fasolt (Der Ring des Nibelungen), Biterolf (Doktor Faust, Busoni), Eremit (Der (Tannhäuser) en Titurel (Parsifal). Freischütz, Weber), et Timur (Turandot, Hji was te gast op vermaarde podia als het Puccini) ; les rôles mozartiens de Saras- Madrileense Teatro Real, de Staatsoper tro (Die Zauberflöte), Il Commendatore Hamburg, het Festspielhaus Baden-­ (Don Giovanni) et Publio (La Clemen- Baden, het Bolsjoitheater Moskou, de za di Tito) ; les rôles verdiens de Ramfis Salzburger­ Festspiele, Les Théâtres de la (Aida), Wurm (Luisa Miller), Lodovico Ville de Luxembourg, het Rieti Festival te (Otello) et Pistola (Falstaff) ; et les rôles Rome, Bunka Kaikan en NHK in Tokyo. wagnériens de Fasolt (Der Ring des Ni- Als recente en eerstkomende engage- belungen), Biterolf (Tannhäuser), Titu- menten vermelden we Rocco (Fide- rel (Parsifal). lio, Beethoven), Daland (Der fliegende Il s’est produit sur des scènes presti- ­Höllander, Wagner) in het Teatro Re- gieuses : Teatro Real de Madrid, Ham- gio di Torino, zijn roldebuut als Vodník burgische Staatsoper, Festspielhaus Ba- (Rusalka, Dvořák) in de Opera di Roma, den-Baden, Théâtre Bolshoi à Moscou, Banco (Macbeth, Verdi) in Sankt-Gallen, Salzburger Festspiele, Théâtres de la Ville de Wagnerrollen König Marke (Tristan du Luxembourg, Rieti Festival à Rome, und Isolde) onder leiding van Daniele Bunka Kaikan et NHK à Tokyo. Gatti te Parijs en König Heinrich (Lo- Parmi ses engagements récents et fu- hengrin) in Bejing, Fafner (Der Ring des turs, citons Rocco (Fidelio, Beethoven), Nibelungen) in München en Genève, Daland (Der fliegende Höllander, Wa- Il Commendatore in het Théâtre des gner) au Teatro Regio à Turin ; ses dé- Champs-Elysées, en Cadmus & Som- buts dans les rôles de Vodník (Rusalka, nus (Semele, Handel) onder leiding van Dvořák) à l’Opéra de Rome, de Banco ­Rinaldo Alessandrini. (Macbeth, Verdi) à St Gallen, dans les rôles wagnériens de König Marke (Tris- Steven Humes a reçu une formation mu- tan und Isolde) sous la direction de sicale au New England Conservatory et à Daniele Gatti à Paris et König Hein- la Boston University. Il a été membre de rich (Lohengrin) à Pékin ; Fafner (Der la troupe du Bayerische Staatsoper à Mu- Ring des Nibelungen) à Munich et Ge- nich pendant huit ans. nève ; Il Commendatore au Théâtre des Présent sur la scène internationale de- Champs-Élysées ; Cadmus & Somnus puis 2003, il a interprété de ­nombreux (Semele, Haendel) sous la direction de rôles dont Oroveso (Norma, Bellini), Gre- Rinaldo Alessandrini.

29 Tijdens het seizoen 2013-2014 debuteerde Juliane Juliane Banse in de Verenigde Staten, in BANSE de Chicago Lyric Opera als Rosalinde (Die Emma Sopraan ¦ Soprano Fledermaus, J. Strauss) en in de Metropo- litan Opera als Zdenka (Arabella).

Juliane Banse werd geboren in Duitsland Juliane Banse est née en Allemagne et a en groeide op in Zürich. Ze studeerde bij grandi à Zurich. Elle s’est formée après Paul Steiner en nadien bij Ruth Rohner de Paul Steiner puis de Ruth Rohner aan het Opernhaus Zürich en voltooide à l’Opernhaus Zürich, complétant ses haar studies bij Brigitte Fassbaender en études auprès de Brigitte Fassbaender et Daphne Evangelatos in München. Daphne Evangelatos à Munich. Toen ze twintig was maakte ze haar opera- Elle a fait ses débuts sur scène à l’âge de debuut als Pamina (Die ­Zauberflöte, vingt ans dans le rôle de Pamina (Die ­Mozart) in een regie van Harry Kupfer Zauberflöte, Mozart), dans une produc- voor de Komische Oper Berlin. tion mise en scène par Harry Kupfer au­ Vandaag omvat haar repertoire Mozart­ Komische Oper à Berlin. rollen als Contessa (Le Nozze di Figaro, Aujourd’hui, son répertoire comprend les Mozart), die ze voor het eerst zong op de rôles mozartiens de Contessa (Le Nozze Salzburger Festspiele, Fiordiligi (Così di Figaro, Mozart) qu’elle a chanté pour fan tutte), Donna Elvira (Don Giovan- la première fois aux Salzburger Fests- ni) en Vitellia (La Clemenza di Tito), de piele, Fiordiligi (Così fan tutte), Donna Wagnerrollen Elsa (Lohengrin) en Eva Elvira (Don Giovanni) et Vitellia (La (Die Meistersinger von Nürnberg) alsook Clemenza di Tito) ; les rôles wagnériens de titelrol in Genoveva (Schumann), Ta- de Elsa (Lohengrin) et Eva (Die Meis- tiana (Jevgeni Onegin, Tsjajkovski), de tersinger von Nürnberg) ; ainsi que le titelrol in Arabella (Strauss), Grete (Der rôle-titre de Genoveva (Schumann), Ta- ferne Klang, Schreker), Tochter (Car- tiana (Eugène Onéguine, Tchaikovski), dillac, Hindemith) en Leonore (Fide- le rôle-titre de Arabella (Strauss), Grete lio, Beethoven). In 1998 creëerde ze in (Der ferne Klang, Schreker), Tochter Zürich de titelrol in Schneewittchen van (Cardillac, Hindemith) et Leonore (Fi- Heinz Holliger. delio, Beethoven). En 1998, elle a créé le Ze werkte met vermaarde dirigenten rôle-titre de Schneewittchen par Heinz als Lorin Maazel, Riccardo Chailly, Ber- Holliger à Zurich. nard Haitink, Franz Welser-Möst, Mariss Elle a travaillé avec des chefs d’orchestre Jansons en Zubin Mehta. de renom tels que Lorin Maazel, Riccar- In de Munt zong ze reeds Pamina en do Chailly, Bernard Haitink, Franz Wel- ­Despina (Così fan tutte). ser-Möst, Mariss Jansons et Zubin Mehta.

30 À la Monnaie, elle a chanté Pamina et (Enescu), Nick Shadow (The Rake’s Pro- Despina (Così fan tutte). gress, Stravinsky), Dr Schön en Jack the Au cours de la saison 2013-2014, Juliane Ripper (Lulu, Berg), Golaud (Pelléas et Banse fait ses débuts aux États-Unis, au Mélisande, Debussy) en Gabriel von Ei- Lyric Opera of Chicago en Rosalinde (Die senstein in de semi-scenische productie Fledermaus, J. Strauss) et au Metropoli- van Die Fledermaus (J. Strauss). Vorig tan Opera en Zdenka (Arabella). seizoen werkte hij mee aan het War Re- quiem (Britten) en dit seizoen keert hij naar de Munt terug voor Wunderhorn revisited. Dietrich HENSCHEL Hij heeft een uitgebreide discografie Roland en werkte met dirigenten als Semyon Bariton ¦ Baryton Roldebuut ¦ ­Bychkov, Riccardo Chailly, Sir John Eliot Débuts dans le rôle Gardiner, Nikolaus Harnoncourt, René Jacobs, Marek Janowski, Kent Nagano Dietrich Henschel werd geboren in Ber- en Vladimir Jurowski. lijn en begon zijn internationale carriè- Dietrich Henschel volgde in Duitsland re met Der Prinz von Homburg (Henze) een opleiding als pianist en dirigent. Hij in de Deutsche Oper Berlin en Doktor dirigeerde diverse ensembles en nam Faust (Busoni) in de Opéra de Lyon. een eerste cd op als dirigent van het En- Zijn repertoire omvat L’Orfeo en Il Ri- semble Diabolicus. Hij dirigeert regel- torno d’Ulisse in patria van Monteverdi, matig de Sinfonietta Leipzig. Glucks Alceste, de Mozartrollen Conte Almaviva (Le Nozze di Figaro), Papage- Né à Berlin, Dietrich Henschel débute sa no (Die Zauberflöte) en de titelrol in Don carrière internationale avec Der Prinz Giovanni, Rossini’s Figaro (Il Barbiere von Homburg (Henze) au Deutsche di Siviglia) en Dandini (La Cenerentola), Oper de Berlin et Doktor Faust (Busoni) de Wagnerrollen Wolfram (Tannhäuser) à l’Opéra de Lyon. Son répertoire com- en Beckmesser (Die Meistersinger von prend L’Orfeo et Il Ritorno d’Ulisse in Nürnberg), en de titelrol in Karl V (Ernst patria de Monteverdi ; Alceste (Gluck) ; Křenek). Onlangs zong hij op de grote les rôles mozartiens d’Il Conte Almavi- Europese podia rollen als Don Giovan- va (Le Nozze di Figaro), Papageno (Die ni, de hoofdrol in de wereldcreatie van Zauberflöte) et le rôle-titre de Don Gio- Hölderlin (Peter Ruzicka), Pollux (Cas- vanni ; Figaro (Il Barbiere di Siviglia) et tor et Pollux, Rameau), de titelrol in Dandini (La Cenerentola) de Rossini ; les Orest (Trojahn) en Kris Kelvin (Solaris, rôles wagnériens de Wolfram (Tannhäu- Glanert). In de Munt zong hij reeds de ser) et Beckmesser (Die Meistersinger titelrol in Wozzeck (Berg) en in Œdipe von Nürnberg) ; et le rôle-titre de Karl

31 V (Ernst Křenek). Récemment, il a chan- Gijs té des rôles tels que le rôle-titre de Don VAN DER LINDEN Giovanni, le rôle principal de la création Ogier mondiale Hölderlin (Peter Ruzicka), Pol- ¦ Ténor Roldebuut ¦ lux (Castor et Pollux, Rameau), le rôle- Débuts dans le rôle titre d’Oreste (Manfred Trojahn) et Kris Kelvin (Solaris, Detlev Glanert) sur les Gijs Van der Linden studeerde zang aan plus grandes scènes européennes. het Gentse Koninklijke Conservatorium À la Monnaie, il a interprété les rôles- bij Gidon Saks en Marcos Pujol, aan de titres de Wozzeck (Berg) et Œdipe Muziekkapel Koningin Elisabeth en de ­(Enescu), Nick Shadow (The Rake’s Pro- Académie du Festival d’Aix-en-Provence. gress, Stravinsky), Dr Schön et Jack The Zijn repertoire omvat rollen als Ae- Ripper (Lulu, Berg), Golaud (Pelléas et neas (Dido and Aeneas, Purcell), Ei- Mélisande, Debussy), ainsi que Gabriel senstein (Die Fledermaus, J. Strauss) von Eisenstein dans la version semi-scé- en Macheath­ (Die Dreigroschenoper, nique de Die Fledermaus (J. Strauss). Il Weill). In de Vlaamse Opera zong hij a également participé au War Requiem Dancaïre (Carmen, Bizet), Jack O’Brien (Britten) la saison passée et revient cette en Tobby Higgins (Aufstieg und Fall der année pour Wunderhorn revisited. Stadt Mahagonny, Weill), Ramon in de Il possède une discographie importante wereldpremière van Rumor (Jost), di- et collabore avec des chefs d’orchestre tels verse rollen in Candide (Bernstein) en que Semyon Bychkov, Riccardo Chailly, Eurimaco (Il Ritorno d’Ulisse in patria, Sir John Eliot Gardiner, Nikolaus Har- Monteverdi). Recenter zong hij de rol noncourt, René Jacobs, Marek Janowski, van Raps bij de wereldpremière van Kent Nagano et Vladimir Jurowski. For- Andreas Weent (Peter-Jan Wagemans) in mé en Allemagne comme pianiste et chef het Concertgebouw Amsterdam onder d’orchestre, il a dirigé plusieurs orchestres leiding van Michael Schønwandt. In de et a enregistré un premier disque à la tête Opéra national du Rhin te Straatsburg de l’Ensemble Diabolicus. Il travaille ré- was hij De Schoolmeester (Het sluwe gulièrement avec le Sinfonietta Leipzig. vosje, Janáček), Walther von der Vogel- weide (Tannhäuser, Wagner) en Kedril/ Een Stem (Uit een dodenhuis, Janáček). Na er de Wagnerrollen Walther von der Vogelweide (Tannhäuser) en Steuer- mann (Der fliegende Holländer) te heb- ben gezongen, keert hij binnenkort te- rug naar de Opéra national du Rhin als Melot (Tristan und Isolde).

32 In de Munt was hij onder meer te horen als il a chanté le Maître d’école (La Petite Juan (Don Quichotte, Massenet), Giuseppe­ Renarde rusée, Janáček) et Kedril/Une (La Traviata, Verdi), Marcellus en Un fos- voix dans deux productions de La maison soyeur (Hamlet, Thomas) en eerder dit sei- des morts (Janáček). Après y avoir inter- zoen als Schäfer (Daphne, Strauss). prété les rôles wagnériens de Walther von Hij concerteerde op het Verbier Festival en der Vogelweide (Tannhäuser, Wagner) et zong Beethovens Negende symfonie onder Steuermann (Der fliegende Höllander), leiding van Thomas Zehetmair in Vreden- il regagnera l’Opéra national du Rhin en burg. Hij werkte ook mee aan Das klagen- tant que Melot (Tristan und Isolde). de Lied (Mahler) in het Brusselse Paleis À la Monnaie, il a notamment été Juan voor Schone Kunsten, een concert in sa- (Don Quichotte, Massenet), Giuseppe (La menwerking met de Munt, en zong de rol Traviata, Verdi), Marcellus et Un fossoyeur van Jongeling in het oratorio De Schelde­ (Hamlet, Thomas) et Schäfer (Daphne, (Peter Benoit) met deFilharmonie. Strauss) cette saison. En concert, il s’est produit au Festival de Gijs Van der Linden étudie le chant au Verbier, à Vredenburg dans la Neuvième Conservatoire royal de Gand auprès de symphonie de Beethoven sous la direc- Gidon Saks et Marcos Pujol et au sein tion de Thomas Zehetmair. Il a aussi par- de la Chapelle Musicale Reine Elisabeth, ticipé à Das klagende Lied (Mahler) au puis intègre l’Académie du Festival d’Aix- Palais des Beaux-Arts de Bruxelles, en en-Provence. partenariat avec la Monnaie, et a chan- Son répertoire comprend notamment té Jongeling dans l’oratorio De Schelde Aeneas (Dido and Aeneas, Purcell), (Peter Benoit) avec deFilharmonie. Eisenstein (Die Fledermaus, J. Strauss) et Macheath (Die Dreigroschenoper, Weill). Au Vlaamse Opera, il a chanté Dancaïre (Carmen, Bizet), Jack O’Brien Charles WORKMAN et Tobby Higgins (Aufstieg und Fall der Eginhard Stadt Mahagonny, Weill), Ramon lors de Tenor ¦ Ténor la création de Rumor (Christian Jost), dif- férents rôles dans Candide (Bernstein) et Eurimaco (Il Ritorno d’Ulisse in patria, Charles Workman werd geboren in Arkan- Monteverdi). Plus récemment, il a in- sas en behaalde zijn zangdiploma aan de carné Raps lors de la création mondiale Juilliard School in New York. Na zijn de- d’Andreas Weent (Peter-Jan Wagemans) buut in de Metropolitan Opera met Ara- au Concertgebouw d’Amsterdam, sous bella van Strauss en rolvertolkingen in la direction de Michael Schønwandt. À andere Amerikaanse operahuizen,­ trok hij l’Opéra national du Rhin à Strasbourg, in 1995 naar Europa om er op te treden

33 met toonaangevende orkesten op prestigi- on (Rossini), en ook tal van dvd-opnames. euze podia. Zijn Europese debuut met zijn Binnenkort zingt hij Alviano (Die Ge- rolvertolking van Abaris (Les Boréades, zeichneten, Schreker) en de titelrol in Rameau) tijdens de Salzburger Festspiele La Damnation de Faust (Berlioz) in de en zijn medewerking aan de h-moll Messe Opéra de Lyon en Nobile bij de wereld- (Bach) werden bejubeld door de pers. creatie van The Exterminating Angel Zijn repertoire omvat rollen als Bayan (Thomas Adès) voor de Salzburger Fest- en Finn (Roeslan en Ljoedmila, Glin- spiele en in Covent Garden. ka) in het Bolsjojtheater van Moskou, Erik (Der fliegende Holländer, Wagner) Né dans l’Arkansas, Charles Workman in de Opera Narodowa van Warschau, est diplômé de la Juilliard School de de hoofdrollen in Palestrina (Pfitzner) New York. Après ses débuts au Metropoli- in de Bayerische Staatsoper München, tan Opera, où il chante notamment dans in Il Trionfo del tempo e del disinganno Arabella de Strauss, il se rend en 1995 en (Handel) in de Berliner Staatsoper en in Europe, où ses débuts dans le rôle d’Abaris Acis und Galatea (Handel) in het Royal (Les Boréades, Rameau) et dans la Messe Opera House Covent Garden, Idomeneo en si mineur (Bach) sont salués par la cri- (Mozart) in de Opéra national de Paris, tique aux Salzburger Festspiele. Marco Polo (Tan Dun) in De Nederland- Son répertoire comprend les rôles de se Opera te Amsterdam en ook Jupiter Bayan et Finn (Rousslan et Ludmila, (Semele, Handel) in het Theater an der Glinka) au Théâtre Bolchoï à Moscou ; Wien en de opera van Zürich. Recent Erik (Der fliegende Holländer, Wagner) zong hij rollen als Flamand (Capriccio, à l’Opéra Narodowa de Varsovie ; le rôle- R. Strauss), Albert Gregor (De Zaak Ma- titre de Palestrina (Pfitzner) au Staatsoper kropulos, Janáček), De Prins (De liefde de Munich, de Tempo (Il Trionfo del tem- voor de drie sinaasappelen, Prokofjev) en po e del disinganno, Haendel) au Staatso- de titelrol in Der Zwerg (Zemlinsky) in per de Berlin et d’Acis et Galatée (Haen- de Opéra national de Paris alsook Tem- del) au Royal Opera de Covent Garden ; po (Il Trionfo del tempo e del disinganno, Idomeneo (Mozart) à l’Opéra national de Handel) in het Stadttheater . Paris et Marco Polo (Tan Dun) au Neder- Hij maakte zijn Muntdebuut als Don landse Opera d’Amsterdam ; ainsi que Ju- Ottavio (Don Giovanni, Mozart) en zong piter (Semele, Haendel) au Theater an der hier Alwa (Lulu, Berg) en vorig seizoen Wien et à l’Opéra de Zurich. Tito Vespasiano (La Clemenza di Tito, Récemment, il a chanté Flamand (Ca- Mozart) en Laca (Jenůfa, Janáček). priccio, R. Strauss), Albert Gregor (L’Af- In zijn discografie vinden we Armide faire Makropoulos, Janácek), Le Prince (Gluck), Il Sogno di Scipione (Mozart), La (L’Amour des trois oranges, Prokofiev), Jolie Fille de Perth (Bizet), Moïse et Phara- le rôle-titre de Der Zwerg (Zemlinsky) à

34 l’Opéra national de Paris, et Tempo au nizetti, Harašta (Het sluwe vosje, Janácek),̌ Stadttheater de Bern. Direktor Hummel (Die Gespenstersonate, Il a fait ses débuts à la Monnaie dans le Reimann) en Redburn (Billy Budd, Brit- rôle de Don Ottavio (Don Giovanni, Mo- ten). Hij vertolkte ook Paolo (Simon Bocca- zart). Il y a interprété Alwa (Lulu, Berg) negra, Verdi) in het Théâtre du Capitole in et, la saison passée, Tito Vespasiano (La Toulouse, Balstrode (Peter Grimes, Britten) Clemenza di Tito, Mozart) puis Laca in de Deutsche Oper am Rhein van Duis- (Jenůfa, Janáček). burg, Mephistophélès (Faust, Fénelon) in Sa discographie comprend Armide de Opéra national de Paris (een rol die hij (Gluck), Il Sogno di Scipione (Mozart), La in 2007 creëerde in Toulouse), Albert (We r- Jolie Fille de Perth (Bizet), Moïse et Pha- ther, Massenet) in de Bayerische Staatsoper raon (Rossini), ainsi que de nombreux dvd. van München, Hauptmann Mary (Die Sol- Prochainement, il chantera Alviano (Die daten, Zimmermann) op de RuhrTrienna- Gezeichneten, Schreker) et le rôle-titre le in Bochum onder de leiding van David de La Damnation de Faust (Berlioz) à Pountney, alsook de rollen van Jochanaan l’Opéra de Lyon et Nobile dans la créa- (Salome, Strauss) en Kothner (Die Meister- tion mondiale de The Exterminating singer von Nürnberg, Wagner) in het Liceu Angel de Thomas Adès, aux Salzburger van Barcelona. Festspiele et à Covent Garden. In 2012 maakte hij zijn Muntdebuut als Créon (Œedipe, Enescu). Op concertgebied zong hij Oreste (Elektra, Strauss) voor Opera North, Ein deutsches Robert BORK Requiem van Brahms, de Achtste symfo- Boland nie van Mahler, de Negende symfonie van Bas ¦ Basse Beethoven, de Mattheuspassie en de h-moll Roldebuut ¦ Débuts dans le rôle Messe van Bach. Recent zong hij Des Grieux (Manon, Robert Bork werd geboren in Chicago Massenet) in Toulouse, de titelrol in en volgde een muziekopleiding aan het Hertog Blauwbaards Burcht (Bartók) on- ­Wheaton College in Illinois, nadien aan der leiding van Josep Pons en Edward de universiteit van Indiana en tenslotte aan Teller (Doctor Atomic, John Adams) in het Conservatorium van Keulen. de Opéra national du Rhin. Binnen- Hij maakte in 1986 zijn debuut als lid van kort zingt hij in Parsifal (Wagner) in het de opera van Keulen en zong er rollen als ­Nationaal Theater van Tokio. Valentin (Faust, Gounod), Papageno (Die Zauberflöte, Mozart), Tsaar (Zar und Zim- Né à Chicago, Robert Bork suit une for- mermann, Lortzing), Malatesta (Don Pas- mation musicale au Wheaton College dans quale) en Belcore (L’Elisir d’amore) van Do- l’Illinois, puis à l’Université d’Indiana et

35 enfin au Conservatoire de musique de Co- (Bartók) sous la direction de Josep Pons, logne. Il fait ses débuts en tant que membre et Edward Teller (Doctor Atomic, John de l’Opéra de Cologne en 1986, dans des Adams) à l’Opéra national du Rhin. Il rôles tels que Valentin (Faust, Gounod), Pa- chantera prochainement dans Parsifal pageno (Die Zauberflöte, Mozart), le Tsar (Wagner) au Théâtre national de Tokyo. (Zar und Zimmermann, Lortzing), Ma- latesta (Don Pasquale) et Belcore (L’Elisir d’amore) de Donizetti, Harašta (La Petite Kurt Renarde rusée, Janácek),̌ Direktor Hum- STREIT mel (Die Gespenstersonate, Reimann) et Fierrabras Redburn (Billy Budd, Britten). Tenor ¦ Ténor Roldebuut ¦ Il a également incarné Paolo (Simon Débuts dans le rôle Boccanegra, Verdi) au Théâtre du Capi- tole à Toulouse ; Balstrode (Peter Grimes, Als Mozartspecialist oogstte Kurt Streit Britten) au Deutsche Oper am Rhein de veel succes op de meest prestigieuze in- Duisburg ; Méphistophélès (Faust, Fé- ternationale podia, waaronder de Metro- nelon) à l’Opéra national de Paris, rôle politan Opera van New York, de Wiener qu’il avait créé en 2007 à Toulouse ; Al- Staatsoper en de Salzburger Festspiele. bert (Werther, Massenet) au Bayerische Hij werkte mee aan producties van Wag- Staatsoper de Munich ; Hauptmann ner (Der fliegende Holländer in Barcelo- Mary (Die Soldaten, Zimmermann) à na en München), Janáceǩ (Kát’a Kaba- la RuhrTriennale de Bochum, sous la di- nová in Londen en in De Nederlandse rection de David Pountney ; ainsi que les Opera, Jenufå in Chicago, Amsterdam rôles de Jochanaan (Salome, Strauss) et en Bilbao, en Uit een dodenhuis in de Me- Kothner (Die Meistersinger von Nürn- tropolitan Opera van New York), Berlioz berg, ­Wagner) au Liceu de Barcelone. (Les Troyens in Genève en La Damnati- Il a fait ses débuts à la Monnaie dans le on de Faust in Madrid), Bizet (Carmen in rôle de Créon (Œedipe, Enescu) en 2012. Graz) en Beethoven (Fidelio in Wenen). En concert, il a chanté Oreste (Elek- Recent zong hij Alwa (Lulu, Berg) in de tra, Strauss) pour Opera North, dans Opéra national de Paris, de titelrol in Ein deutsches Requiem de Brahms, Jeptha (Handel) in de Salle Pleyel te Pa- la ­Huitième symphonie de Mahler, la rijs, Gabriel von Eisenstein (Die Fleder- Neuvième symphonie de Beethoven, la maus, J. Strauss) in de Wiener Staatsoper, ­Passion selon saint Matthieu et la Messe Hoffmann (Les Contes d’Hoffmann, en si mineur de Bach. Offenbach) en Albrecht von Branden- Récemment, il a interprété Des Grieux burg (Mathis der Maler, Hindemith) (Manon, Massenet) à Toulouse, le in het Theater an der Wien, Loge (Das ­rôle-titre du Château de Barbe-Bleue Rheingold, Wagner) en Anatol (Vanessa,

36 ­Barber) in de Frankfurter Oper, Énée Strauss) au Staatsoper de Vienne, Hoff­ (Les Troyens, Berlioz) in de Deutsche mann (Les Contes d’Hoffmann, Offen- Oper Berlin, en de rollen van Loge en bach) et Albrecht von Brandenburg (Ma- de titelrol in Lucio Silla (Mozart) in het this der Maler, Hindemith) au Theater an Liceu van Barcelona. der Wien, Loge (Das Rheingold, Wagner) In de Munt was hij te horen als Belmonte et Anatol (Vanessa, Barber) à l’Opéra de (Die Entführung aus dem Serail), Cassio Francfort, Énée (Les Troyens, Berlioz) au (Otello, Verdi), Admète (Alceste, Gluck), Deutsche Oper de Berlin, ainsi que Loge Boris Grigorjevič (Kát’a Kabanová, et le rôle-titre de Lucio Silla (Mozart) au Janáček), Jason (Médée, Cherubini) en Liceu de Barcelone. afgelopen seizoen in de titelrol van La À la Monnaie, il a incarné Belmonte (Die Clemenza di Tito (Mozart). Entführung aus dem Serail), Cassio (Otel- Hij zingt ook concerten, maakte tal van lo, Verdi), Admète (Alceste, Gluck), Boris opnames en werkte met dirigenten als Grigorievich (Kát’a Kabanová), Jason (Mé- Nikolaus Harnoncourt, James Levine, dée, Cherubini) et le rôle-titre de La Cle- Lorin Maazel, Riccardo Muti, Seiji Oza- menza di Tito (Mozart) la saison passée. wa en Simon Rattle. Il se produit également en concert, a en- registré de nombreux disques et travaillé Spécialiste du répertoire mozartien, Kurt avec des chefs d’orchestre tels que Niko- Streit a remporté un grand succès sur les laus Harnoncourt, James Levine, Lorin scènes internationales les plus prestigieuses, Maazel, Riccardo Muti, Seiji Ozawa et dont le Metropolitan Opera à New York, Simon Rattle. le Staatsoper de Vienne et les Salzburger Festspiele. Il a également participé à plu- sieurs productions de Wagner (Der flie- Elisabeth gende Holländer à Barcelone et Munich); MEISTER Janáceǩ (Kát’a Kabanová à Londres et Florinda Sopraan ¦ Soprano au Nederlandse Opera à Amsterdam, Je- Roldebuut ¦ nůfa à Chicago, Amsterdam et Bilbao, Débuts dans le rôle et De la maison des morts au Metropo- litan Opera de New York) ; Berlioz (Les Elisabeth Meister is een oud-leerlinge Troyens à Genève et La Damnation de van het Jette Parker Young Artists Pro- Faust à Madrid) ; Bizet (Carmen à Graz) ; gramme van het Royal Opera House Beethoven (Fidelio à Vienne). Covent Garden. Ze zong er De bleke Récemment, il a chanté Alwa (Lulu, Berg) vrouw (De Speler, Prokofjev), Het vos- à l’Opéra national de Paris, le rôle-titre de je (Het sluwe vosje, Janáček), Sacerdo- Jeptha (Haendel) à la Salle Pleyel de Paris, tessa (Aida, Verdi), Costanza (L’Isola Gabriel von Eisenstein (Die ­Fledermaus, J. ­disabitata, Haydn), Erste Dame (Die

37 Zauberflöte, Mozart) en Dama di Lady Elisabeth Meister est une ancienne élève Macbeth (Macbeth, Verdi). Nadat ze het du Jette Parker Young Artists Programme Programme in 2011 had verlaten, ver- du Royal Opera House Covent Garden. tolkte Elisabeth Meister de titelrollen in Elle y a chanté La dame pâle (Le Joueur, Aida en Lucrezia Borgia (Donizetti) en Prokofiev), Le Renard (La Petite renarde de rol van Elisabeth (Tannhäuser, Wag- rusée, Janáček), Sacerdotessa (Aida, Verdi), ner) in het Teatro Municipal de Santia- Costanza (L’Isola disabitata, Haydn), Erste go te Chili. Ze zong daarnaast ook Erste Dame (Die Zauberflöte, Mozart) et Dama Dame in de Chicago Lyric Opera. di Lady Macbeth (Macbeth, Verdi). Op haar repertoire vinden we ook Polina Après avoir quitté le Programme en 2011, (De Speler), Ellen Orford (Peter Grimes, Elisabeth Meister s’est produite dans les Britten) en de titelrollen in Anna Nicole rôles-titres de Aida et Lucrezia Borgia (Mark-Anthony Turnage), Gloriana (Brit- (Donizetti), ainsi que dans le rôle d’Eli- ten) en Der Rosenkavalier (Strauss). sabeth (Tannhäuser, Wagner) au Teatro Tijdens het seizoen 2012-13 keerde ze Municipal de Santiago du Chili. Elle a terug naar Covent Garden als Helmwige également chanté Erste Dame au Chica- en Dritte Norne en als doublure voor de go Lyric Opera. rol van Sieglinde (Der Ring des Nibelun- Son répertoire comprend également les gen, Wagner); ze zong er ook Ker (The rôles de Polina (Le Joueur), Ellen Or- Minotaur, Harrison Birtwistle). ford (Peter Grimes, Britten) ainsi que les Op concertgebied zong ze in Covent Gar- rôles-titres de Anna Nicole (Mark-Antho- den een galaconcert voor het ­jubileum ny Turnage), Gloriana (Britten), et Der van Queen Elisabeth II aan de zijde van Rosenkavalier (Strauss). Roberto Alagna, Angela Gheorghiu en Au cours de la saison 2012-13 elle est re- Bryn Terfel, en ze maakte haar debuut in tournée à Covent Garden dans les rôles Carnegie Hall met de Negende symfonie de Helmwige et Dritte Norne et comme en de Missa Solemnis van Beethoven. doublure du rôle de Sieglinde (Der Ring Elisabeth Meister maakte haar Munt- des Nibelungen, Wagner) ; elle y a égale- debuut door op het laatste moment een ment chanté Ker (The Minotaur, Harri- zieke vertolkster te vervangen voor de son Birtwistle). titelrol in Lucrezia Borgia. En concert, elle s’est produite à Covent Recent debuteerde ze als Lady Mac- Garden lors du gala célébrant le jubilé beth in de Scottish Opera, als Miss de la Reine Elisabeth II, aux côtés de Ro- Wingrave (Owen Wingrave, Britten) in berto Alagna, Angela Gheorghiu et Bryn Toulouse en met de titelrol in Turandot Terfel ; et a fait ses débuts au Carnegie in Bilbao. Binnenkort zingt ze de titel- Hall dans la Neuvième symphonie et la rol in Ariadne auf Naxos (Strauss) in Missa Solemnis de Beethoven. Covent Garden. Elisabeth Meister a fait ses débuts à la

38 ­Monnaie en remplaçant une interprète Recent was ze te horen in de Negen- ­souffrante dans rôle-titre de Lucrezia Borgia. de symfonie van Beethoven met het Récemment, elle a fait ses débuts dans les Nationaal Orkest van België en in het rôles de Lady Macbeth au Scottish Ope- Requiem van Mozart met het Brus- ra, de Miss Wingrave (Owen Wingrave, sels Philharmonic. Ter gelegenheid Britten) à Toulouse et dans le rôle-titre van het eeuwfeest van het Théâtre de de Turandot à Bilbao. Prochainement, Champs-Elysées in 2013 zong ze Le elle chantera le rôle-titre de Ariadne auf marteau sans maître van Pierre Boulez Naxos (Strauss) à Covent Garden. met het Ensemble Intercontemporain. Op operagebied zong ze Dritte Magd (Elektra, Strauss) in het Capitole de Toulouse, After Life (Van der Aa) in de Margriet VAN REISEN Opéra de Lyon en Die Frau ohne Schat- Maragond ten (Strauss) in de Vlaamse Opera. In Mezzo Roldebuut ¦ de Munt was ze een van Klingsors Zau- Débuts dans le rôle bermädchen (Parsifal, Wagner). Haar discografie omvat werk van Mahler Margriet van Reisen studeerde aan en Schönberg met Oxalys, van Verhulst het Conservatorium van Utrecht en de (Messe), Duruflé (Requiem), liederen van Guildhall School of Music and Drama te Brahms en Röntgen en het Requiem van Londen, waar ze de eerste prijs op het Ligeti met de Berliner Philharmoniker Schubert Concours won. Ze sleepte ook onder leiding van Jonathan Nott. de Prix de la Critique musicale van het Concours international de Chant van Margriet van Reisen a fait ses études au Bois-le-Duc in de wacht en is laureate Conservatoire d’Utrecht et à la Guildhall van de Koningin Elisabethwedstrijd. School of Music and Drama (Londres) Haar repertoire reikt van het barok- où elle a remporté le Premier prix du ke tot het hedendaagse repertoire met Concours Schubert. Elle a de plus dé- werk van György Ligeti, Sofia Gubaidu- croché le Prix de la Critique musicale lina, Tristan Keuris en Michel van der Aa au Concours International de Chant de dat ze vertolkt met toporkesten als het Bois-le-Duc et a été lauréate du Concours Koninklijk Concertgebouworkest Am- Musical Reine Elisabeth. sterdam, de Staatskapelle Weimar, het Son répertoire s’étend de l’époque ba- Orchestre symphonique de Montréal en roque aux œuvres contemporaines de de Berliner Philharmoniker, onder lei- György Ligeti, Sofia Gubaidulina, Tristan ding van dirigenten als Frans Brüggen, Keuris et Michel van der Aa qu’elle chante Nikolaus Harnoncourt, Richard Hickox, avec des orchestres prestigieux tels que le Reinbert de Leeuw en Marc Soustrot. Koninklijk Concertgebouw d’Amsterdam,

39 la Staatskapelle de Weimar, l’Orchestre Károly symphonique de Montréal, ou encore le SZEMERÉDY Berliner Philharmoniker, sous la direc- Brutamonte Bas ¦ Basse tion de grands chefs d’orchestre tels que Muntdebuut ¦ Frans Brüggen, Nikolaus Harnoncourt, Débuts à la Monnaie Richard Hickox, Reinbert de Leeuw et Marc Soustrot. Károly Szemerédy werd in 1979 gebo- Plus récemment elle s’est produite dans ren in Boedapest. Hij startte zijn stu- la Neuvième symphonie de Beethoven dies aan de Hongaarse Staatsopera als avec l’Orchestre national de Belgique leerling van Margit László en studeerde et dans le Requiem de Mozart avec le vervolgens bij Manuel Cid in Madrid Brussels Philharmonic. À l’occasion du aan de Hogeschool voor Zang. Hij ver- centenaire du Théâtre des Champs-Ély- volmaakte zich tijdens masterclasses bij sées en 2013 elle a interprété Le marteau onder meer Teresa Berganza, Roberto sans maître de Pierre Boulez avec l’En- Scandiuzzi en Raul Jimenez. Hij zong semble Intercontemporain. reeds met vermaarde dirigenten als À l’opéra elle a chanté Dritte Magd Jesus López Cobos, Renato Palumbo, (Elektra, Strauss) au Capitole de Tou- ­Hartmut ­Haenchen, Kent Nagano, Se- louse, dans After Life (Van der Aa) à myon Bychkov en Zubin Mehta. l’Opéra de Lyon et dans Die Frau ohne In 2007 debuteerde hij als Levitsky (Bo- Schatten (Strauss) au Vlaamse Opera. À ris Godoenov, Moesorgski) gevolgd door la Monnaie, elle a été une Klingsors Zau- rolvertolkingen in Tosca (Puccini) en bermädchen (Parsifal, Wagner). als Pfleger des Orest Elektra,( Strauss), Sa discographie comprend des œuvres Don Basilio (Il Barbiere di Siviglia, Ros- de Mahler et de Schönberg avec Oxalys ; sini), Stárek (Jenůfa, Janáček), Villotto ­Verhulst (Messe) ; Duruflé Requiem( ) ; (La Vera constanza, Haydn) en Schmidt des mélodies de Brahms et de Röntgen (Andrea Chénier, Giordano). et le Requiem de Ligeti avec le Berli- Hij zong Germont (La Traviata, Verdi) ner Philharmoniker sous la direction de in Lima, Andrea Cornaro (Caterina Cor- ­Jonathan Nott. naro, Donizetti) in het Concertgebouw Amsterdam, Salome (Strauss) in het Palau de les Arts in Valencia en Conte Al- maviva (Le Nozze di Figaro, Mozart) in het Teatr Wielki van Warschau waar hij zijn roldebuut maakte als Escamillo (Carmen, Bizet) – een rol die hij nadien meermaals hernam in Europese operahuizen.­ Ver- der vinden we op zijn repertoire rollen

40 als Michele (Il Tabarro, Puccini), Orest Janáček), Villotto (La Vera constanza, (Elektra) en Palémon (Thaïs, Massenet). Haydn) et Schmidt (Andrea Chénier, Hij trad ook op in Peru aan de zijde van Giordano). Juan Diego Florez (Guillaume Tell, Ros- Il a chanté Germont (La Traviata, Ve r - sini), in de Bayerische Staatsoper als Ni- di) à Lima, Andrea Cornaro (Caterina kitisj (Boris Godoenov), in Maribor met Cornaro, Donizetti) au Concertgebouw de titelrol in Gianni Schicchi (Puccini) d’Amsterdam, dans Salome (Strauss) au en in de Opéra de Lyon met de rollen Palau de les Arts à Valence, et Conte Al- van Swallow (Peter Grimes, Britten) en maviva (Le Nozze di Figaro, Mozart) au Vodník (Rusalka, Dvořák). Teatr Wielki à Varsovie, où il a également Vorig jaar zong hij Escamillo in het Te- fait ses débuts en Escamillo (Carmen, atro La Fenice te Venetië en in het Teatro Bizet) – rôle qu’il a ensuite interprété à Regio di Torino, hij keerde terug naar plusieurs reprises en Europe. Son réper- Madrid om er de rol van Nikitisj te ver- toire comprend également les rôles de Mi- tolken en zong Harašta (Het sluwe vosje, chele (Il Tabarro, Puccini), Orest (Elek- Janáček) in de Opéra de Lyon, waar hij tra) et Palémon (Thaïs, Massenet). meewerkt aan de wereldcreatie van een Il s’est également produit au Pérou aux opera van George Benjamin. côtés de Juan Diego Florez (Guillaume Tell, Rossini), au Bayerische Staatsoper Károly Szemerédy est né en 1979 à Bu- dans le rôle de Nikitich (Boris Godunov), dapest. Il a débuté ses études à l’Opéra à Maribor dans le rôle-titre de Gianni d’État hongrois en tant qu’élève de Mar- Schicchi (Puccini), et à l’Opéra de Lyon git László avant de rejoindre Manuel Cid dans les rôles de Swallow (Peter Grimes, à l’École supérieure de chant de Madrid. Britten) et Vodník (Rusalka, Dvořák). Il a ensuite complété sa formation lors de L’an passé, il a interprété Escamillo à la masterclasses avec Teresa Berganza, Ro- Fenice à Venise et au Teatro Regio à Tu- berto Scandiuzzi ou Raul Jimenez. Tout rin, il est retourné à Madrid pour y inter- au long de sa carrière, il a chanté sous préter Nikitich et a chanté Harašta (La la direction de chefs d’orchestres pres- Petite Renarde rusée, Janáček) à l’Opéra tigieux : Jesus López Cobos, Renato Pa- de Lyon, où il participe à la création mon- lumbo, Hartmut Haenchen, Kent Nagano, diale d’un opéra de George Benjamin. Semyon Bychkov ou Zubin Mehta. En 2007, il a fait ses débuts dans le rôle de Levitsky (Boris Godounov, Moussorgski), avant de chanter dans Tosca (Puccini) et d’interpréter les rôles de Pfleger des Orest (Elektra, Strauss), Don Basilio (Il Barbie- re di Siviglia, Rossini), Stárek ­(Jenůfa,

41 Ses premiers contrats l’ont emmenée à Elisabeth Ulm et au Bayerische Staatsschauspiel à ORTH Vertelster ¦ Narratrice Munich. En 1965, elle a fait ses débuts au Muntdebuut ¦ Burgtheater de Vienne, théâtre auquel elle Débuts à la Monnaie est étroitement liée depuis lors. Elle y a tra- vaillé avec des metteurs en scène comme Elisabeth Orth werd in 1936 geboren in Leopold Lindtberg, Dieter Dorn, Adolf Wenen en volgde er een acteursoplei- Dresen, Erwin Axer, Peter Zadek et Martin ding aan het Max-Reinhardt-Seminar. Kušej. D’autres engagements l’ont conduite Haar eerste engagementen voerden à la Schaubühne am Lehniner Platz à Ber- haar naar Ulm en het Bayerische Staats­ lin et aux Salzburger Festspiele. schauspiel München. In 1965 debuteerde Elle a également participé à de nom- ze aan het Weense Burgtheater, een huis breuses productions pour le cinéma et la waarmee ze sedertdien nauw verbonden télévision. De 1979 à 2000, elle a été chro- is gebleven. Ze werkte er met regisseurs niqueuse pour l’hebdomadaire autrichien als Leopold Lindtberg, Dieter Dorn, Die Furche. Adolf Dresen, Erwin Axer, Peter Zadek Depuis 1999, Elisabeth Orth a réguliè- en Martin Kušej. Daarnaast was ze ook te rement participé à des mises en scène zien in de Schaubühne am Lehniner Platz d’Andrea Breth qui ont marqué les es- in Berlijn en op de Salzburger Festspiele. prits. Outre toutes les grandes distinctions Ze werkte ook mee aan tal van produc- artistiques d’Autriche, elle a remporté la ties voor film en televisie. Van 1979 tot Médaille Kainz, l’Anneau Grillparzer et 2000 was ze kroniekschrijfster voor het l’Anneau Liselotte Schreiner. En octobre Oostenrijkse weekblad Die Furche. 2014, elle a été nommée Membre d’hon- Sedert 1999 werkt Elisabeth Orth regel- neur du Burgtheater. matig mee aan spraakmakende regies van Andrea Breth. Naast al de grote Oostenrijkse artistie- ke onderscheidingen kreeg ze ook de Kainz-Medaille, de Grillparzer-Ring en de Liselotte Schreiner-Ring. In oktober 2014 werd ze erelid van het Burgtheater.

Elisabeth Orth est née à Vienne en 1936 et a suivi une formation de comédienne au Max-Reinhardt-Seminar dans la même ville.

42 Symfonieorkest van de Munt ¦ Orchestre symphonique de la Monnaie

Viool I ¦ Violon I Yixun Liu Zygmunt Kowalski Miki Isako Eric Robberecht Katchatour Almazian Cello ¦ Violoncelle Ritsu Kotake Amy Norrington Yolanda Beato Koen Lievens Robert Yeo Thomas Kanter Pierre Bonesire Albert Brunello Aram Gevorkian Janik Martens Patrick Merry Lidija Cvitkovac Frédéric Preusser Fasli Kamberi Contrabas ¦ Contrebasse Céline Di Fabio Robby Hellijn Patrick De Neef Viool II ¦ Violon II Jose Vilaplana Herruzo Michel Poskin Martin Rosso Jean-Marc Chérelle Michiko Hashimoto Fluit ¦ Flûte Lubka Lingorska Els Van Zundert Haruko Tanabe Bart Cromheeke Pascale Ramanantsitohaina Marc Schouppe Murielle Buis Roman Kowalko Hobo ¦ Hautbois Maia Frankowki Luk Nielandt Tamako Azuma Dirk Boiy

Altviool ¦ Alto Klarinet ¦ Clarinette Tony Nys Ivo Lybeert Vincent Hepp Lydia Rossignol Irmgard Lange Alan Woo Fagot ¦ Basson Dominique Lardin Cian O’Mahony Marc Van Craesbeeck Gilles Cabodi

43 Hoorn ¦ Cor Pauken-Slagwerk ¦ Timbales- Jean-Noël Melleret Percussions Rogier Steel Gaetan La Mela Mario Maes Jonas D’Haese Bert Vanderhoeft Jonathan Beyers

Trompet ¦ Trompette Toneelmuziek ¦ Musique de scène Florent Di Fabio Trompet ¦ Trompette Steven Devolder Rosario Macaluso Maxime Van Heghe Trombone Jan Smets Trommel ¦ Tambour Koen Severens Jonas D’Haese Geert De Vos Jonathan Beyers

Muziekdepartementen ¦ Départements musicaux

Orkestmanager ¦ Manager de l’orchestre Ingrid De Backer Assistente van de orkestmanager ¦ Assistante du manager d’orchestre Chantal Vanroy Secretaresse ¦ Secrétaire Alexandra Dufour Orkestinspiciënten ¦ Régisseurs d’orchestre Dominic Jacobs, Serge P. Ouvrard Assistenten orkest- en koorinspiciënten ¦ Assistants à la régie d’orchestre et des chœurs Vincent Flagel, Daniel Wang Assistent van de koordirigenten ¦ Assistant des chefs des chœurs Alberto Moro Koormanager ¦ Manager des chœurs Hugo Segers Assistente van de koormanager ¦ Assistante du manager des chœurs Véronique Van Hees

Verantwoordelijke muziekbibliotheek ¦ Responsable bibliothèque musicale Katryn Van Bergen Medewerkers ¦ Collaborateurs Carmen Calvo Cantero, Milton Van Wijk

44 Koor van de Munt ¦ Chœurs de la Monnaie

Soprani I Tenori II Rosa Brandao Brian Aarons Maryvonne Deprez Benoît Scheuren Lieve Jacobs Andrey Platounov Lu Ying Chun Alain-Pierre Wingelinckx Annelies Buyssens Eric Gobin Tom Van Wolputte Soprani II Giovanni Iovino Nathalie Perin Françoise Renson Bassi I Nathalie Van de Voorde Ignard Ditewig Adrienne Visser Bernard Giovani Yves Goffinet Alti I Andrei Janulek Marta Beretta Damien Parmentier Joëlle Delaval Bernard Villiers Ymkje Koopal Bruno De Canne Birgitte Bønding Yu-Hsiang Hsieh Elzbieta Janulek Bassi II Alti II Aldo De Vernati Chantal Collins Jacques Does Beata Morawska René Laryea Jane Bertelsen Gerard Lavalle Hilde Vanmuysen Pascal Macou Marcel Schmitz Tenori I Marc Coulon Luc de Meulenaere Hans Leether John Manning Seo Hee-Sung Tie Min Wang Ingmar Ruttens

45 Vlaams Radio Koor

Soprani I Tenori I Sarah Van Mol Ivan Goossens Jolien De Gendt Paul Schils Lilith Verhelst Paul Foubert

Soprani II Tenori II Laurence Servaes Adriaan De Koster Evi Roelants Gunter Claessens Sarah Abrams Henk Pringels

Alti I Bassi I Marleen Delputte Joris Derder Helena Bhuszewicz Jan Van der Crabben Lieve Mertens Seeger Kai-Rooven

Alti II Bassi II Joëlle Charlier Marc Meersman Eva Goudie-Falckenbach Conor Biggs Marion Kreike Lieven Deroo

46 Muzikaal assistent ¦ Assistant musical Lorenzo Coladonato Repetitor ¦ Chef de chant Ann Beckman Artistieke productieleiding ¦ Responsable de la production artistique Jacques Peeters Assistenten artistieke productieleiding ¦ Assistants à la production artistique Tom Huygens & Isabel Vermeulen Verantwoordelijke dramaturgie ¦ Responsable dramaturgie Marie Mergeay

47 NATHALIE STUTZMANN Tickets € 12-40 Winterreise 9 februari ¦ février 2015 20:00 De Munt ¦ La Monnaie Franz Schubert Winterreise, D.911 (1828) Productie ¦ Production De Munt ¦ La Monnaie Contralto Nathalie Stutzmann Copresentatie ¦ Coprésentation Piano Inger Södergren Bozar Music 48