Suze Groeneweg. De Eerste Vrouw in De Tweede Kamer 3
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Suze Groeneweg De eerste vrouw in de Tweede Kamer 2 17 september 1918 – het is een rumoerige dag. De eerste zitting van de Tweede Kamer na het zomerreces valt samen met Prinsjesdag. Het parlement telt maar liefst 42 onbekende gezichten. Eén nieuweling krijgt een daverende ovatie en wordt belaagd door fotografen. Koningin Wilhelmina heeft in haar troonrede de gebruikelijke aanhef ‘Mijne Heeren’ achterwege gelaten. Naast SDAP-voorman Pieter Jelles Troelstra zit namelijk de eerste vrouw in de Tweede Kamer: Suze Groeneweg. Suze Groeneweg. De eerste vrouw in de Tweede Kamer 3 Susanna Groeneweg werd op 4 maart In 1899 overleed Suze’s vader; haar vier 1875 geboren in de Havenstraat 53 te jaar jongere zus Elisabeth (Betje) werkte Strijensas in de Hoeksche Waard (Zuid- sindsdien in de kruidenierswinkel van Holland), een conservatieve streek met het gezin. een zwaar protestants-christelijke bevol - king. Suze was een van de twee dochters Suze’s moeder was maar zes weken naar en drie zonen in het gezin van land - school geweest en had later zelf lezen en arbeider en winkelier Arie Groeneweg schrijven geleerd. Suze was een goede en Emmigje de Ruiter. Als kind was Suze leerling. Haar spreekvaardigheid viel al een enthousiast sporter. Ze hield van op de zondagsschool in Strijensas op, fietsen, zwemmen, schaatsen en roeien. hoewel zij ook erg verlegen was. Jaren later, toen ze Kamerlid was, werd in haar dorp wel eens gezegd: ‘De advocaat is weer aan het woord geweest’. Tegen de Geboortehuis in Strijensas, links naast zin van haar vader, maar dankzij het het huis met de markiezen doorzettingsvermogen van haar moeder Bron: ProDemos. kon Suze doorleren. In die tijd was dat Geboorteakte Suze Groeneweg heel bijzonder, zeker voor een meisje op Bron: Museum Het Land van Strijen. het platteland. Op haar veertiende ging 4 Suze een onderwijzersopleiding volgen wanneer zij afhaakt van de borduur- en op de Rijksnormaalschool in Numans - haakmaniaken van het dorp, wanneer zij dorp. Vanaf haar huis aan de haven van d’r eigen haar anders draagt of een ander Strijensas was dit een wandeling van snit van rok kiest’ (toespraak op vergade - twee uur. Als er in Numansdorp geen les ring Bond van Nederlandsche Onderwij - was, stond de jonge Suze al voor de klas zers, 7 december 1913). in haar geboortedorp. Na vier jaar behaalde zij haar onderwijsakte en ging In 1903 verhuisde Groeneweg naar Rot - ze les geven in het Zeeuwse Duivendijke, ter dam, waar ze als onderwijzeres in vervolgens in Krimpen aan den IJssel en dienst kwam van de gemeente. Tot daarna in Dordrecht. Ze vond het vrese - september 1918 heeft ze in de Maasstad lijk om in de kleinere plaatsen te werken les gegeven, hoewel ze in 1907 nog een omdat, zoals ze het later uitdrukte, ‘de korte periode in Montfoort op het Rijks - nieuwe juffrouw wordt beschouwd als opvoedingsgesticht voor meisjes heeft een aanvulling op de dorpse konversatie, gewerkt. In Rotterdam werd Groeneweg die al sinds jaren uitgeput was. Ze wordt zeer actief in de onderwijswereld. Op bekeken en afgeluisterd door Raads - 1 mei 1903 werd ze lid van de Sociaal- leden en hun vrouwen, door allerlei Democratische Arbeiderspartij (SDAP), notabelen en hun vrouwen. Wee, om vervolgens in 1914 in het bestuur van Suze Groeneweg. De eerste vrouw in de Tweede Kamer 5 Openbare lagere school te Strijensas een eigen kleedkamer en toilet. De gang Bron: Museum Het Land van Strijen. die erheen leidde, werd al snel het Suze, zus Elisabeth en moeder Emmigje ‘Groenewegje’ genoemd. Na haar beëdi - Bron: Familie Groeneweg. ging op 27 september 1918 richtte Kamervoorzitter Dirk Fock een speciaal woord van welkom tot haar. Hij wees haar een vaste plaats toe naast Troelstra, de fractieleider van de SDAP. deze partij te worden gekozen. Meer dan twintig jaar maakte ze er deel van uit. In haar debuutrede (maidenspeech), die ze op 7 november 1918 in de Tweede Na de grondwetswijziging van 1917, die Kamer hield, ging Groeneweg op haar vrouwen het passief kiesrecht gaf, werd bijzondere positie in. Zij voelde een Groeneweg op 3 juli 1918 als eerste zware verantwoordelijkheid ‘als draag - vrouw in de Tweede Kamer gekozen. ster van deze geschiedkundige gebeur - Zelf stemmen mocht ze niet, zij werd tenis’ om het bewijs te moeten leveren door mannen gekozen. Ze stond op de dat vrouwen niet ongeschikt waren voor derde plaats van de kandidatenlijst van de politiek. Ze sprak verder over de de SDAP. Omdat het Kamergebouw op moeilijke positie van vrouwen van mannen was ingericht, kreeg Groeneweg gemobiliseerde soldaten en de slechte omstandigheden in de legerplaatsen. Groeneweg was antimilitarist. In 1921 kwam er een tweede vrouw in de Tweede Kamer: de liberale Johanna Westerman. Ook zij was onderwijzeres. Zij was de eerste vrouw die een initia - tiefwetsvoorstel heeft ingediend en daarmee tot in de Eerste Kamer heeft weten door te dringen. Daar werd het wetsvoorstel echter verworpen. Na de verkiezingen van juli 1922 kwam er een tweede SDAP-vrouw in de Kamer: Agnes de Vries-Bruins. Naast haar werk in de Kamer was Groeneweg ook lid van de gemeenteraad van Rotterdam (1919–1931) en van de 6 Provinciale Staten van Zuid-Holland Na haar afscheid van de Rotterdamse (1919–1937). In 1931 werd zij de eerste gemeenteraad in 1931 verhuisde Groe- vrouwelijke ambtenaar van de burger- neweg naar Barendrecht, waar ze een lijke stand in Nederland. Na fors verlies buitenhuis had in de Wilhelminastraat. van de SDAP bij de Tweede Kamerverkie- Op 22 juni 1934 was zij voor het laatst zingen van april 1933 was zij net als in uitvoerig in de Kamer aan het woord in de periode 1918–1922 weer de enige een debat over pensioenwetten voor de vrouw in de fractie, maar in september zee- en landmacht. In datzelfde jaar 1934 keerde Agnes de Vries-Bruins terug werd ze tijdens een verblijf in Twente (zij nam toen de plaats in van een ander getroffen door een beroerte. Ze raakte Kamerlid). steeds meer invalide. Op haar zestigste C?>BD8=;:8@?869A := =878?<5=7 In de jaren 1917 tot en met 1919 werd het actief mochten alleen mannen 1919 werd in Nederland kiesrecht voor vrouwen stemmen als ze aan stapsgewijs het algemeen ingevoerd, zodat we vanaf bepaalde inkomenseisen kiesrecht voor mannen en dat moment kunnen spreken voldeden. Het verzoek van vrouwen ingevoerd. Dat was van algemeen kiesrecht Jacobs werd door het geen gemakkelijke zaak. De voor mannen en vrouwen. college van B en W grondwet van 1848 kende Hier gaan we kort in op de afgewezen, want een vrouw het kiesrecht toe aan een ontwikkeling van het had nu eenmaal niet het beperkte groep mannen. In vrouwenkiesrecht in volste burgerrecht. Dit werd de loop van de negentiende Nederland. op 18 mei 1883 in cassatie eeuw nam het aantal kiezers Op 23 februari 1883 ontving bevestigd door de Hoge gestaag toe, maar pas in de Amsterdamse gemeen- Raad, die oordeelde dat 1917 werd bij een grond- teraad een opmerkelijk ‘het echt niet de bedoeling wetswijziging het algemeen verzoek van huisarts en kan zijn van de Nederlandse kiesrecht voor mannen feministe Aletta Jacobs: wetgever om vrouwen ingevoerd. Dat wil zeggen: zij wilde een plaats op de kiesrecht te geven’. ze mochten stemmen (actief kiezerslijst van Amsterdam In het beginselprogramma kiesrecht) en konden zodat zij kon stemmen bij van de in 1894 opgerichte gekozen worden (passief verkiezingen. Hoewel Sociaal-Democratische kiesrecht). In dat jaar vrouwen volgens de Arbeiderspartij (SDAP) kregen vrouwen alleen het grondwet van 1848 niet stond dat de partij passief kiesrecht. Pas in formeel uitgesloten waren, voorstander was van Suze Groeneweg. De eerste vrouw in de Tweede Kamer 7 zestigste verjaardag in maart 1935 was In de zomer van 1937 nam zij afscheid er sprake van een niet-aflatende stroom van zowel de Tweede Kamer als de aan felicitaties, bloemstukken en beter - Provinciale Staten van Zuid-Holland. schapswensen . Ter gelegenheid van haar afscheid liet het partijbestuur een gedenkboek Op 8 april 1937 stond in de kranten te maken, met veel lof van vooraanstaande lezen dat Groeneweg bij het verlaten partijleden als Koos Vorrink en Willem van station Delftsche Poort in Rotterdam Vliegen. In datzelfde jaar werd ze ook was gestruikeld en van een trap was benoemd tot Ridder in de Orde van de gevallen, met een lichte hersenschud - Nederlandse Leeuw. ding tot gevolg. algemeen kiesrecht voor iets gematigder Achttienduizend actie - mannen en vrouwen. In de Nederlandsche Bond voor voerders verzamelden zich praktijk echter ijverde de Vrouwenkiesrecht (1907– op het Rokin. De leuze was: SDAP vooral voor algemeen 1920) van onder anderen ‘Geen grondwetswijziging kiesrecht voor mannen. De Clara Wichmann. In het zonder vrouwenkiesrecht’. partij was bang dat begin van de twintigste Vooraan de stoet liepen algemeen vrouwenkiesrecht eeuw gingen vrouwen in amazones (vrouwelijke het algemeen mannenkies - groten getale de straat op krijgers) en één heer te recht in de weg zou kunnen om kiesrecht te eisen. paard. Daarachter groepen staan. Op Prinsjesdag 1911 vond vrouwen die landen Ook de Vrijzinnig- de eerste door de SDAP uitbeeldden waar al (gedeel - Democratische Bond (VDB) georganiseerde Roode telijk) vrouwenkiesrecht vond dat iedere burger in Dinsdag plaats, waarop zo’n bestond. In september van een democratie het 20.000 mensen in Den dat jaar werd een vrouwen - kiesrecht moest bezitten. Haag demonstreerden voor kiesrechtwacht ingesteld op Twee organisaties zetten algemeen kiesrecht. In 1912 het Binnenhof om de zich specifiek in voor het vond de tweede Roode Kamerleden te herinneren vrouwenkiesrecht: de Dinsdag plaats. aan de kiesrechteisen. Vereeniging voor Op 18 juni 1916 organi - Onder het kabinet van de Vrouwenkiesrecht (1894– seerde de Vereeniging voor liberaal Pieter Cort van der 1919), opgericht door onder Vrouwenkiesrecht een grote Linden kwam op 12 anderen Aletta Jacobs, en de demonstratie in Amsterdam.