KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014 ISSN: 2147 - 7833, www.kmu.edu.tr

Spor’da iddet’in Ula tı ğı Nokta; 17 Eylül 1967 Kayserispor-Sivasspor Kar ıla ması

Erol ĐLHAN Gazi Üniversitesi, Đleti im Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Ankara

Özet Bireysel ve toplumsal boyutta, korkutma, cezalandırma, sindirme, yaralama, öldürme, eziyet gibi çe itli ekillerde görülebilen iddet olayları, sportif alanlarda kendine uygun ortamlar bulmakta, özellikle futbol sahalarında/dı ında ya anan olaylar, ülkelerin en önemli güvenlik sorunlarından biri durumuna gelmektedir. Çıkarılan yasalar, artırılan cezalara ra ğmen futbol sahalarındaki iddet olayları gün geçtikçe artmaktadır. Hatta taraftarların neden oldu ğu iddet, ülke sınırlarını a an, küresel bir sorun olarak yerini almaktadır. Çalı mada; spor ve iddet genel bahsinde en fazla verinin bulundu ğu futbol bran ı üzerinde durulacaktır. Bu ba ğlamda, 17 Eylül 1967 tarihinde oynanan ve 40 ki inin öldü ğü ve onlarca ki inin yaralandı ğı Kayserispor-Sivasspor futbol kar ıla ması özelinde Türkiye’de sporda iddetin ula tı ğı nokta ortaya konulmaya çalı ılacaktır. Futbol sahalarında ba layan iddetin nasıl toplumsal bir sorun durumuna geldi ği, dalga dalga yayıldı ğı, iki ehir insanının birbirinden nefret etmesine neden oldu ğu gösterilmeye çalı ılacaktır. Çalı ma kapsamında, Kayseri ve Sivas illerinde yayınlanan, Kayseri “Ülker” ve Sivas “Haber“ gazetelerinin haber içerikleri incelemeye tabi tutulacaktır. iddetin toplumsal kökenli sorunların dı avurumu biçiminde ortaya çıktı ğı varsayımından yola çıkarak her iki gazetenin haberleri yansıtma ekilleri ve kamuoylarına verdikleri mesajlar çözümlemeye tabi tutulacaktır. Anahtar Kelimeler: Spor, iddet, Futbol, Kayserispor, Sivasspor

The Stage that Violence in Sport has Attained; 17 September 1967 Kayserispor-Sivasspor match

Abstract The violent incidents, can be seen in various individual and social dimensions such as intimidation, punishment, suppression, wounding, murdering, and torturing, find aproppriate environment in sports arenas. Especially the events observed inside and outside of the football fields becoming one of the most important security issues of countries. Despite the enacted laws and increasing penalties, violence in football fields is increasing day after day. Furthermore, the violence caused by the fans, beyond the limits of the country, takes place as a global problem. In this study; primary concern in the matter of sports and violence is football branch where the most data will be focused on. In this context, in the case of Kayserispor- Sivasspor footbal match which was played on 17 September in 1967 and 40 people werekilled and dozens were wounded, the reached point of the violence in sport in Turkey will be presented. How the violence which started on Football fields has become a social problem, spreaded in the wave form, and caused hatred between two cities' people will be tried to be presented. In this study, Kayseri “Ülker” and Sivas “Haber“ newspapers news content will be subject to scrutiny which are published in the provinces of Kayseri and Sivas. By considering the hypothesis that violence emerges as the expression of the social originated problems, the news reflection patterns of each newspapers and their messages to public opinion will be subject to be resolved. Key Words: Sport, Violence, Football, Kayserispor, Sivasspor

1. Giri durumunda bulunan Yunan site devletleri, Olimpiyatlara üç Çalı mamızın konu ba lı ğında geçen “sporda iddetin ay kala silah bırakır, özgür yurtta ları arasından en seçkin ula tı ğı nokta” ifadesinde yer alan iddet kavramını; “kar ı sporcuları seçer, Olimpiya’ya gönderirdi. Olimpiyat Barı ı, görü te olanlara kaba kuvvet kullanımı” (TDK, 1998: 2093), olimpiyatlar sona erdikten sonra da, sporcuların site yani isteyerek ve kasıtlı olarak bir ba kasının bedenini devletlerine güven içinde dönmelerine imkan verecek kadar yaralamaya, ona zarar vermeye yönelik güç kullanımı uzatılırdı (Fi ek, 1985:12-13). (Karada ğ, Đstanbul 2010: 19), insanın fiziksel ve ruhsal Spor ço ğu zaman çatı manın, güç mücadelelerinin, bütünlü ğüne yönelik her türlü maddi ve manevi olumsuzluk siyasetin, milliyetçili ğin, ırkçılı ğın yaygınla masında uygun (Ayan, 2006: 191-209) eklinde anlamlandırdı ğımızı, ortam olu turmu tur. Konumuz gere ği, spor ve iddet daha Keane’nin, “birine ya da birilerine kar ı, sonuç olarak onu do ğrusu en fazla verinin bulundu ğu en popüler spor dalı olan engelleyecek ve rahatsız edecek veya kaba ve sert ekilde futbol ve iddet konusunu ele alaca ğız. Bu demek de ğildir ki, müdahale edecek veya saygısızlık ederek, onur kırıcı, futbol ile iddet birbirinden ayrılmaz iki unsurdur. Ancak çok küfrederek ve lekeleyecek, ekilde fiziksel güç kullanılması” sayıdaki örnek futbol sahalarının, iddetin ortaya çıkmasında eklindeki tanımlamasının da ara tırmamızın genel uygun ortam hazırladı ğını ortaya koymaktadır. çerçevesini çizdi ğini belirtmek isterim (Keane, 2012: 52-53). Son yüzyıl içinde futbol saha ve ortamlarında ya anan Çalı mamızda ifadesini bulan di ğer bir kavram olan çok sayıda iddet olayı ve ölümle sonuçlanan vakalar, konu “spor” açıklanırken ise barı , karde lik ve dostluk üzerinde çok sayıda çalı ma ve tartı manın yapılmasına kavramlarına vurgu yapılır. Bunun en önemli sebeplerinden neden olmu tur. biri, bilinen en örgütlü spor kar ıla maları olan olimpiyat Yetkililerin sorumsuzlu ğu ve taraftarların ta kınlı ğına, oyunları ve oyunlar süresince uygulanan “ekecheiria” adı dünyanın pek çok yerinde stadlardaki fiziki sorunlar ve verilen Olimpiyat Barı ı gelene ği olsa gerektir. Sürekli sava güvenlik tedbirlerindeki yetersizlikler de eklenince yüzlerce 189 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014 ki inin öldü ğü, binlercesinin de yaralandı ğı facialar oynanan maç esnasında polis, dı arıda bulunan kalabalı ğı ya anmı tır. Ve eldeki verilere göre bu iddet olayları vuku yatı tırmak amacıyla Hillsborough Stadı’nın kapılarını açtı. bulmaya devam edecektir. Zaten dolu olan stada kapasitesinin üstünde seyirci alınması Basit güvenlik önlemleri ile sorun yaratmayacak ve sonucu çıkan karga ada 95 taraftar ezilerek can verdi. herhangi bir kaybın ya anmayaca ğı durumlarda, stad Guetamala ile Kosta Rika arasında 16 Ekim 1996’da kapısının dı a de ğil içe açılması, tribünlere kapasitesinden oynanacak Dünya Kupası eleme maçı öncesinde tribünde daha fazla seyirci alınması, yeterli sayıda ve yo ğun çıkı a olu an panik ve olaylar nedeniyle 78 ki i öldü, çok sayıda uygun kapıların olmaması, stadda güvenli ği sa ğlayacak ki i de yaralandı. ekiplerin iyi organize edilememesi sonucu, son yüzyılda çok Güney Afrika liginin en eski ve en çok taraftara sahip sayıda stad faciası ya anmı tır. Bu olayların yalnızca Kaizer Chiefs ve Orlando Pirates takımları arasında 11 Nisan sıralanması bile sayfalar alabilmektedir. Çalı mayı 2001’de oynanan kar ıla ma sırasında tribünlerde izdiham sınırlayabilmek için son 50 yılda meydana gelen ve konumuz ya andı. Hakem 33’üncü dakikada maçı tatil etti. Đzdihama, gere ği yetersiz güvenlik önlemleri sonucu meydana gelen stadyumun kapasitesinin üzerinde bilet satılmasının neden iddet olaylarından önemli görülenler aktarılmaya oldu ğu iddia edildi. 43 ki i hayatını kaybetti (ntvmsnbc.com, çalı ılacaktır. 2013). 24 Mayıs 1964’de Peru- Arjantin arasında oynanan Futbol tarihi, yukarıdaki örneklemelerin dı ında, iddetin olimpiyat eleme maçında, Perulu seyirciler hakemin golü sınırlarının nerelere varabilece ğini gösteren, kendini koruma vermedi ği iddiasıyla sahaya girdi. Çıkan olaylarda resmi ve saldırı içgüdüsünün neden oldu ğu çok sayıda kitlesel kanlı kayıtlara göre 318 ki inin öldü ğü ve 500 ki inin de olaya tanıklık etmi tir. Ancak futbol e ittir iddet yanılgısına yaralandı ğı ifade edilmektedir (Dever, 2010: 214). da dü memek gerekir. Futbolun taraftarlar arasındaki 17 Eylül 1967, Kayserispor ile Sivasspor arasında husumetlere son veren, ülkeler arasındaki diplomatik ili kileri oynanan Türkiye Đkinci Futbol Ligi mücadelesinde stadda geli tiren, toplulukları kayna tıran barı çı yönüne vurgu çıkan olaylar sonucu çıkan izdihamda 40 futbolsever hayatını yapılabilecek çok sayıda örnek de verilebilir. Ancak kaybetti, onlarcası da yaralandı (Dever, 2010: 214). Çalı ma konumuz gere ği spor (futbol) ve iddet konusunu ele kapsamında Türk Spor Tarihinin bu en üzücü kar ıla ması ve aldı ğımız için, ara tırma evrenini ve örneklemini futbol sonrasında çıkan olaylar ayrıntılı bir ekilde incelenecektir. alanlarında ya anan iddet olayları olu turmaktadır. 25 Haziran 1969 tarihinde Kırıkkalespor ve Tarsus Đdman Yurdu takımları arasında oynanan üçüncü lig kar ıla masında 2. 17 Eylül 1967 Kayserispor-Sivasspor Kar ıla ması çıkan olaylar sonucunda 4 ki i öldü, onlarca ki i de yaralandı Türk Futbol Tarihi’nin en kanlı müsabakası olarak kayda (haber71.net, 2013). geçen 40 ki inin öldüğü onlarca ki inin yaralandı ğı 17 Eylül 23 Haziran 1968’de Arjantin’de River Plate ile Boca 1967’deki Kayserispor-Sivasspor kar ıla masının üzerinden Juniors arasında oynanan maçın ilk devresinin ardından, stadı 46 yıl geçmesine ra ğmen, olayın çıkı nedenleri konusunda terk etmek isteyen taraftarlar kapıların kapalı olması üzerine farklı görü ler ileri sürülmektedir. Bazı görü ler maçın rakip seyircilerin bulundu ğu kapılara yöneldiler. Đki grup hakeminin hatalı kararlarını ön plana çıkarırken, bazıları arasında izdiham çıktı, sonuç, 74 ölü, 150 yaralı yetersiz güvenlik önlemlerine vurgu yapmaktadır. Kimine (ntvmsnbc.com, 2013). göre ise iki ehir arasındaki rekabet ve gelir farkı olayların Tarihe futbol sava ı olarak geçen olay ise Orta ardındaki asıl sebepti. Kapıların içeriye açılması, Amerika’da gerçekle ti. 1969 yılında kom u ülkeler Kayserispor’un gol atması, daha önce oynanan Kayseri Honduras ve El Salvador arasında bir sava patlak verdi. Bu Havagücü - Sivas Sümerspor kar ıla masında ya anan olaylar sava a futbol sava ı adı verildi, çünkü yangını Tegucigalpa tali sebeplerdi. Đki ehir taraftarı da spor kültürüne haiz ve San Salvador statlarında çıkan kıvılcımlar ba latmı tı. de ğildi. Bir stadyum içinde bir araya gelip, ta kınlık 1970 Dünya Kupası elemelerinde çıkan kavgalarda çok yapmadan, takımlarının maçını izleme alı kanlı ğına sahip sayıda ölüm ve yaralanmalar olmu tu. Ertesi hafta iki ülke de ğillerdi. Dönemin Sivasspor Ba kanı Hüseyin Yıldırım’ın kar ılıklı olarak diplomatik ili kileri kestiler. Honduras, kırsal dedi ği gibi “Halk 2.Lig için hazır de ğildi!” (Dilek, kesimde çalı an 100 bin Salvadorluyu topraklarından çıkardı, ntvmsnbc.com, 2013). Futbol sahalarındaki rekabeti ve bu bunun üzerine Salvador tankları Honduras sınırını geçmeye rekabetin getirdi ği mücadeleyi varlıklarının en önemli sebebi ba ladı. Bir hafta süren sava ta dört bin ki i öldü (Galeano, sayabiliyorlardı. Takımlarının yenilmesi ile kendilerinin 2011: 200- 201). kaybetmelerini özde le tirip, hayatlarının merkezine Đskoçya’da 1971 yılında Celtic ile Rangers takımları oturtuyorlardı. arasında oynanan maçta, Đbrox Stadı’nın korkuluklarının Kayserispor- Sivasspor arasında oynanan maça geçmeden çökmesi sonucu meydana gelen izdihamda 66 ki i hayatını önce iki kentin mevcut durumu ve olaylara zemin hazırladı ğı kaybederken 140 ki i de yaralandı (Erkal, Güven, Ayan, dü ünülen geli melere bir göz atalım. Adnan Güllü’nün 1998: 157). futbol ve toplum adlı makalesinde (bizimelbistan.com, 2012) Futbol literatüründe belki de en bilinen ve adından en çok iki kent hakkındaki de ğerlendirmesini aktaralım: söz edilen facia ise 29 Mayıs 1985’de Brüksel’de 39 ki inin “Sivas, Cumhuriyet tarihi boyunca ihmal edilmi illerden ölümüne neden olan Heysel Stadı faciasıdır. Avrupa biriydi. O tarihe dek Sivas’a yapılan tek tük devlet ampiyon Kulüpler Kupası finali için Heysel Stadı’nda yatırımından en önemlisi 1939’da kurulan DDY Cer Atölyesi kar ıla an Liverpool ve Juventus kulüplerinin taraftarları ile 1943’te açılan Sümerbank Çimento Fabrikası idi. tribünde olay çıkardı. Đki taraftar grubunu birbirinden ayıran Kayserililer Türkiye’nin her yerinde ticaret yaptıkları gibi, duvarın çökmesi sonucu 38 Juventus taraftarı ve bir Belçikalı Sivas’ın ekonomisine de egemen konumdaydılar. Dolayısıyla öldü (Erkal, Güven, Ayan, 1998: 157). Kayseri hızla modern bir kent haline gelirken, Türkiye’nin Đngiltere FA Kupası yarı finalinde, Liverpool ve üçüncü büyük yüzölçümüne sahip Sivas, az geli mi bir ta ra Nottingham Forest takımları arasında 15 Nisan 1989’da kasabası havasındaydı ve Türkiye’nin en çok göç veren ili 190 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014 haline gelmi ti. Bu durum kendilerine taktıkları ‘Yi ğidolar’ ba larlar. Bunun üzerine stadda azınlıkta bulunan Sivaslı lakabından ba ka servetleri olmayan Sivaslıların gururunu taraftarlar çıkı kapısına do ğru yüklenirler. Güvenlik incitiyordu .” görevlilerinin kapıları açma konusunda tereddüdü, Sivaslı Yukarıdaki alıntıda da ifadesini buldu ğu gibi, 1940'lardan taraftarların kapıya yüklenmesi ve kapıların dı arı de ğil içeri sonra Sivas'ta ticaret büyük ölçüde Kayserili tüccarların do ğru açıldı ğı gerçe ğiyle birle ince, ezilme ve bo ğulma elindeydi. Bu tablo Sivaslılar tarafından pek ho sonucu 40 ki i ölür, onlarca ki i de yaralanır. (Hürriyet, görülmemekte, Kayseri kentiyle rekabet edebilecek hususlar Milliyet, Vatan, Ak am Gazeteleri, 18, 19 Eylül 1967). bulunmaya çalı ılmaktaydı. Çıkan tribün olaylarında bu Güllü, sonrasını öyle anlatıyor: “Ancak, stadyumdan sa ğ faktörün de göz ardı edilmemesi gerekti ği çok sayıda çıkmayı ba aran Sivaslılar da bo durmadılar ve stadın kaynakta ifade edilmektedir (Dever, 2010: 214), etrafındaki Kayseri plakalı araçları ate e verdiler. Olayların (vliegendenederlander.blogspot.com, 2012). Sivas’a abartılarak ula tırılmasıyla (öyle ki Kayseri’ye giden Bu ortamda, devletin kulüple me politikası sonucu te vik be bin taraftarın da öldürüldü ğü, Kayserililerin Sivaslıların çalı maları,1965 yılında Türkiye Đkinci Futbol Ligi’nin kellesiyle top oynadı ğı bile söylenmi ti) bu sefer Sivas’ta kurulmasına ve Anadolu’nun her ehrinde futbol takımlarının Kayserili avı ba ladı. Kayserili tüccarların pastırma, sucuk, hızla yayılmasına yol açtı. Kulüple me hareketinden ekerleme-helva, tatlı, kuma -giysi dükkânları ya ğmalandı. Anadolu’nun iki önemli kenti Kayseri ve Sivas’ta etkilendi. Kayserili diye bilinenlerin evleri basıldı. Sahibi Kayserili 1966 yılında Kayserispor, 1967 sezonunda da Sivasspor 2. olan Büyük Belediye Oteli’nin yatakları caddeye atılıp Lig’deki yerini aldı. Olumlu kar ılanabilecek kulüple me yakıldı. Polisler Sivaslı hem erilerinin tepkisini çekmemek hareketi geli mekte olan Türkiye’de rekabet halinde bulunan için olayları izlemekle yetinince ya ğma ve tahrip devam etti. ehirlerin takımlarında umulmadık sürtü melere de neden Olayları ancak Malatya, Tokat ve Erzincan’dan getirilen oldu (Koçöz, caginpolisi.com, 2013). askeri birlikler bastırabildi. Olayların ardından pek çok Đki ehrin daha önce oynadı ğı amatör küme Kayserili Sivas’tan göçtü“ (Güllü, bizimelbistan.com, 2012). kar ıla malarında da ufak tefek olaylar çıkmı tı. 10 Eylül Olayların nasıl çıktı ğı, kim tarafından ba latıldı ğı, kimin 1967 tarihinde Kayseri Havagücü-Sivas Dört Eylül takımları haklı oldu ğu, bakı açısına göre de ğiim gösterebilir. Bu arasında oynanan kar ıla ma adeta bu maç öncesi çalı manın amacı kimin suçlu oldu ğunu ortaya koymak ya anabileceklerin göstergesi gibiydi. Kar ıla ma oldukça de ğildir. Sonuç olarak, onlarca ki inin öldü ğü ve yaralandı ğı, gergin ve sert bir atmosferde geçiyor ve çıkan olaylarda iki ehir arasında husumetin yıllarca devam etti ği bir yaralananlar oluyordu (Dilek, ntvmsnbc.com, 2013). Futbol toplumsal olayla kar ı kar ıyayız. Anadolu’nun en ücra kö elerine kadar yayılırken, bu hızlı O maçta forma giyen Sivassporlu oyunculardan Yusuf ilerlemeye cevap verecek güvenlik tedbirleri, taraftarın spora Ziya Söyler ise Sivas’a döndüklerindeki durumu u sözlerle bakı açısı ve spor politikası istenilen düzeyde geli me anlatıyor: “Halk sokaklarda bizi bekliyordu. Kimi o ğlunu göstermiyordu. soruyordu kimi karde ini. Bir yandan bizi suçlar gibiydiler. Futbol takımları üzerinden üstünlük mücadelesi veren Đki üç gün soka ğa çıkamadık. Sonra bütün futbolcular kentten Kayseri ve Sivas kentleri, biz ve onlar ayrımını net bir ekilde ayrıldık. Bir hafta sonra geri döndük. Đlk idmanımızda ortaya koyuyor, takımları aracılı ğıyla birlikteli ği sa ğlarken, ağaçlara kadar seyirci doluydu. Korkunç bir tezahürat v ötekile tirmenin tuza ğına dü üyordu. Kentsel ve bölgesel ardı. Olayların nedeni cahillik bence. Yazık bir sürü insan rekabet futbol sahalarına yansıyordu. Stadyumlardaki öldü!” (Dilek, ntvmsnbc.com, 2013). kar ıla malar bir futbol maçından çok iki kent arasındaki Söyler’in son cümlesinde de ifade etti ği gibi olayların en sava ın sembolik bir göstergesi durumuna geliyordu. büyük nedeni cahillikti. Yani spor kültürünün olmaması, Kar ıla manın oynanaca ğı günle ilgili olarak; 5000 kadar sporun bir mücadele, e ğlence aracı oldu ğu, mutlaka yenilen Sivaslı taraftarın 40 otobüs, 20 minibüs ve trenle ehre bir taraf olaca ğı, kazanmak kadar kaybetmenin de do ğal geldi ği ifade edilmektedir. Günün asayi kayıtlarına göre kar ılanması gerçe ğini görememek, her zaman haklı ehirde ufak çaplı kavgalar olur düzeni bozdu ğu ifade edilen oldu ğunu dü ünme yanılgısıydı. 6 Sivaslı taraftar gözaltına alınır. Bu olayların da etkisiyle Bu yanılgı yalnızca taraftarlara özgü bir durum de ğildi, polis, stada giren Kayserili ve Sivaslı taraftarlar üzerinde sporcular, yöneticiler, spor adamları için de geçerliydi. aramalar yapar fakat kayda de ğer bir ey bulamaz. Maçtan Güvenlik güçlerinin ba ında bulunan ki iler ise kitle sonra en çok tartı ılacak konulardan birisi olacak bu durum psikolojisi konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan ya da bu emniyetin önemli hatalarından biri olarak gösterilir. psikolojinin ortaya çıkarabilece ği sonuçları görmekten uzak Stadyumu dolduran 21 bin ki i tezahüratlarla takımlarına ki ilerdi. Toplulu ğun bir araya geldi ği, stadyum, spor salonu destek olurlar. Maçın 20. dakikasına gelindi ğinde gibi alanları in a eden ve ettirenler ise, kalabalık taraftarın Kayserispor forveti Küçük Oktay'ın attı ğı gol olayları tetikler çıkı ına uygun kapıları dizayn edecek ileri görü e ve panik (Hürriyet, 18 Eylül 1967), durumunda kapıların içeri de ğil dı arıya açılması gerekti ği (vliegendenederlander.blogspot.com, 2012). Bu gol sonrası gibi basit bir gerçe ği görebilecek vizyona sahip de ğillerdi. Kayseri taraftarlarının a ırı sevinç gösterisinin Sivaslı Devletin hantal yapısından kaynaklanan, Garnizon taraftarları kızdırdı ğı, atılan ta lar sonucu tarafların kendini Komutanına ancak Vali talimat verebilir kuralı, olayların kaybetti ği, galeyana geldi ği belirtilmektedir. Kitle çıkı ında vali yardımcısının olaylara müdahale iste ğini bo a psikolojisinde, kar ı tarafın eylemine gösterilen misliyle çıkarıyordu. Devlet yapılanması inisiyatif kullanmaya izin kar ılık verme dürtüsü bu maçta da tüm ilkelli ğiyle ortaya vermedi ği gibi, güvenlik güçleri (askeri) vali dı ında çıkmı tır. kendilerinden istenilen deste ğe duyarsız kalabiliyordu. Sonuç Sivaslı taraftarların gol sonrası tepkisine ve saldırısına, iki kent arasında yıllarca süren dü manlık ve geri stadda ço ğunlu ğa sahip Kayserililer iddetle kar ılık verdiler. getirilemeyecek maddi ve manevi kayıplar. Günümüzde de örnekleri görüldü ğü gibi o gün de taraflar Bu tarihten sonra tüm stadyumlarda kapıların dı arı do ğru ellerine geçirdikleri her eyi(ta , sopa vb.) birbirlerine atmaya açılması sa ğlandı. Maçla ilgili olarak Kayserispor ile 191 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014

Sivasspor’un hükmen 3-0 ma ğlup sayılması ve Kayserispor’a görülmü , emniyet tedbirlerinin yetersizli ğinden 10 maç saha kapatma cezası verilmesi kararla tırıldı (Baynal, bahsedilmi tir. 2007: 24). “Olaylardan sonra ölülerin tekmelenmesi, ba larının ta larla ezilmesi, hastanelere yaralıların ta ınmasına mani 3. Materyal ve Yöntem olunması, Sivas plakalı vasıtaların tahrip edilmesi ve davul Çalı mada; spor ve iddet genel bahsinde, en fazla verinin zurna çalarak, yaptıkları katliamı kutlamaları biz Sivaslıların bulundu ğu futbol bran ı üzerinde duruldu. Bu ba ğlamda, 17 bundan böyle Kayseriyi katil ehir, bütün Kayseri Halkı, Eylül 1967 tarihinde oynanan ve 40 ki inin öldü ğü ve onlarca Valisi ve Emniyet Müdürünü katil ilan etmesine yeter de artar ki inin yaralandı ğı Kayserispor-Sivasspor futbol kar ıla ması bile…” özelinde Türkiye’de sporda iddetin ula tı ğı nokta Bu bildiri aslında daha sonra çıkacak olayların bir betimleyici bir anlayı la ortaya konulmaya çalı ıldı. göstergesiydi. Genelleyici bir ifade ile tüm Kayseri Halkı Çalı ma kapsamında, Kayseri ve Sivas Đllerinde Valisi’nden Emniyet Müdürüne katil ilan ediliyordu. yayınlanan, Kayseri “Ülker” ve Sivas “Haber“ gazetelerinin Anadolu’da katile kar ı yapılması gerekenlerde açıktı. 18 Eylül - 31Aralık 1967 tarihleri arasındaki sayılarının haber Man ette ise “Kayseri’de 38 ehit Verdik, Bir O Kadar içerikleri incelemeye tabi tutuldu. iddetin toplumsal kökenli Yaralı Verdik”, “Olaylara Đdareciler Sebep Olmu ” sorunların dı avurumu biçiminde ortaya çıktı ğı ba lıkları dikkat çekmekteydi. varsayımından yola çıkarak, her iki gazetenin haberleri Haberde, emniyet müdürünün gerekli tedbirleri almadı ğı yansıtma ekilleri ve kamuoylarına verdikleri mesajlar ifade edilerek, sahada görevli 10 polis memurunun 20 bin çözümlemeye tabi tutuldu. ki iyi nasıl kontrol edece ği sorusu soruluyor ve ciddi iddialarda bulunuluyordu .“…Sivaslıların takımlarına yaptı ğı 4. Bulgular tezahürat üzerine yirmi bin Kayserili ta ve sopalarla hücum Sivas “Haber” Gazetesi ederek gözlerimizin önünde hiçbir mantı ğın kabul etmedi ği Sivas “Haber” Gazetesi o dönemde Pazartesi hariç bir ekilde öldürülmü lerdir. Ta ve sopaların arasında kalan haftanın 6 günü 4 sayfa çıkan ve Sivas’ın en etkili yerel Sivaslılar dı arı kaçmak istemi ler, bu sırada iki polis gazetesi. Olaylar 17 Eylül 1967 Pazar günü gerçekleti ği için kapıları kapayarak Sivaslıların dı arı çıkmasını engellemi , Pazartesi günü gazete yayınlanmamı . Kırmızı “Haber” pani ğe kapılan Sivaslılar tuvaletlere sı ğınmı lar, ancak logosu ile dikkati çeken gazete 26 Eylül tarihine kadar siyah havasız kalan çok sayıda Sivaslı ölmü tür. Olay sırasında bir logo ile çıkmı . polis 2 hem ehrimizi gözlerimizin önünde insafsızca Gazete 19 Eylül 1967 Salı günü yayınlanan sayısında, öldürmü , tabancasını tekrar Sivaslılara çevirerek hırsını “Kaatil ehir: Kayseri” sürmaneti ile okuyucularına ula tı. almak için tabancayı bo altmı tır.” Sivas Haber gazetesi 38 Sivaslı’nın Kayseri’de ölümü Haberde Kayseri muhabirlerinin Đstanbul gazetelerine kar ısında, tümleyici bir anlayı la Kayseri kentini sorumlu yalan haber verdi ği, olayın suçlusu olarak Sivaslıları tutuyor ve adeta haykıran bir üslupla tüm ehri katil ilan gösterdi ği ifade edilmi tir. ehre gelen Đçi leri Bakanı Faruk ediyordu. Sükan’ın tepki topladı ğı, Hürriyet ve Son Havadis Gazetenin Türk Kamuoyuna seslenerek Sivas gençli ği Gazetesi’nin de, tek taraflı haber verdi ği gerekçesiyle adına yayınladı ğı bildiride de bu üslup dikkat çekiyor. yakıldı ğına vurgu yapılmı . Bildiride olayların nasıl geli ti ği izah edilirken Kayseri Vali Gazete, Kayserilileri yabancı dü mandan farksız ve Emniyet Müdürünün olaylara gerekli ilgiyi gördü ğünü u sözlerle ifade ediyor. “Türkiye topraklarında göstermedikleri vurgusu yapılıyor. ya ayan insanlar birbirinin karde idir, dü manı de ğil. Ama Bildiride; hakemin yanlı kararlarının olayların Kayserililer bu yabancı dü mandan farksızdı. Bizleri çıkmasında etkili oldu ğu, Sivaslı seyircilerin bulundu ğu vururken, onların Türklü ğünden üphe ediyoruz. Hiçbir tribünlere ta , ie, in aat demiri ve beton parçaları atıldı ğı, Kayserili çıkıpta ben Türküm diyemez, dese dahi yaptıkları kendilerini müdafaa edemedikleri için tribünün kapısına hareket bizim kaybettiklerimizi geri getiremez. Bundan hücum ettikleri ve polis tarafından kapatılan ve açılmasına böyle Kayserilileri Türk toprakları içinde ya ayan casus müsaade edilmeyen kapı aralı ğında havasızlıktan olarak tanıyaca ğız.” Yukarıda ifadesini bulan cümleler, bo ğuldukları ifade edilmi tir. olayın kızgınlı ğıyla Sivaslıların bilinçaltında Kayseri’ye Bildiride dikkati çeken bir di ğer husus ise duyumlar ve bakı açılarını da göstermektedir. abartılı anlatımların etkisinin ön planda olmasıdır.“ Đki Bir ba ka ba lıkta ise ehirdeki halkın galeyana geldi ği, taraftan hücum eden Kayserililerden ba ka, sahanın Kayserililere ait 15 dükkân ve ev ile bir otelin tahrip edildi ği, etrafındaki tel örgüleri de deviren Kayserililer üçüncü eyaların yakıldı ğı belirtiliyor. ehrin tanınmı yönden hücuma geçmi lerdir. Sivaslıların ço ğu aldıkları ta avukatlarından Ali Yeke, halkı itidalli davranmaya davet ve bıçak yaralarıyla can vermi lerdir. Bu esnada katliama edince, linç edilmek isteniyor ve yaralı bir ekilde güçlükle daha fazla tahammül edemeyen bir polis memuru kapıları kurtarılıyor. Bu arada Kayserililerin ço ğu Sivas’tan kaçıyor. açtırmayan bir komiseri vurmu tur. Daha sonra ehir içinde Gazeteye göre, “Kayseri’de meydana gelen olaylarda çok yer yer devam eden kavgalarda Sivaslılar en vah i sayıda ölü ve yaralı verilmesinden dolayı Sivas halkı metodlarla öldürülmü lerdir. Telle bo ğulan üniversiteli bir galeyana gelerek, ehirde Kayserililere ait ne kadar dükkan genç, dire ğe ba ğlı bulunmu , di ğer bir Sivaslı gençte kravatı ve ev varsa tahrip etmi tir. Bu olaylar sırasında 17 ki i sıkılmı bir ekilde halk tarafından yollarda sürüklenmeye ve nezarete alınmı , ardından halk hükümet binasına hücum babasının üzerine kapanıp a ğlayan çocu ğun ba ını ta la ederek nezarete alınan 17 ki inin serbest bırakılmasını ezerek onu da babasının cesedi üzerinde hunharca istemi , aksi halde vilayette bulunan Faruk Sükan’ı öldürmü lerdir.” Ankara’ya bırakmayacaklarını söylemi lerdir.” Bildiride; meydana gelen olayların yegâne sorumlusu 19 Eylül’deki Haber Gazetesine baktı ğımızda, olarak, Kayseri Valisi, Emniyet Müdürü ve Kayseri Halkı Kayseri’deki olayların ehirde ok etkisi yarattı ğı, ardarda 192 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014 gelen ve ölü sayısıyla ilgili tutarsız bilgilerin halk üzerinde Plakasını De ğitiriyor” “Ölenlerin Ailesine Yardım olumsuz etki uyandırdı ğı, derin üzüntü ile birle en kızgınlı ğın Yapılıyor” ifadeleri dikkat çekiyordu. her eyi yakıp yıkacak boyutta oldu ğunu gösteriyor. Özellikle “Arabalar Kayseri Plakasını De ğitiriyor” 20 Eylül 1967 Çar amba günlü Haber gazetesi ise haberi, ehirde Kayseri ve Kayserilileri hatırlatan her eye “Onbinlerce Sivaslı Gözya ları Đçinde“, “38 ehidini kar ı tepkiyi ortaya koymaktadır. Spor sayfasında ise Topra ğa Verdi” sürman eti ile çıktı. “Mahalli Matem “U ğruna Ölen 42 Yigidonun Aziz Hatırası Đçin Sivaspor Yüzünden Esnaflar Dükkânlarını Kapadılar” man eti de Ya amalı, Güçlenmelidir” ba lı ğı görülmektedir. dikkati çekmektedir. Cenazelerin uçakla Kayseri’den 24 Eylül 1967’de gazetede; “Đki ehidi Daha Topra ğa getirildi ği, büyük bir törenle on binlerce Sivaslının gözya ları Verdik”, “Ölü Sayısı 42’ye Çıktı”, “Tören Çok Hazin Oldu”, içinde topra ğa verildi ği belirtilmi . ehirde yas ilan edildi ği, “Đtalyan TV’leri Geldi- Kayseri Olaylarının Canlı ahitlerini esnafın iki günden bu yana dükkânlarını kapalı tuttu ğu, resmi Dinleyerek TV’na Alacak”, “ arkı la’da Halk Soka ğa dairelerin de i e ara verdi ği ifade edilmi . Döküldü”, “Gürün’de Bir Kayseri Arabası Ta landı” Sivas’ta üniversite gençli ğinin bildiri yayınlayarak haberleri ön plana çıkmaktadır. olayları kınamasına da yer verilmi, bir gün önceki bildiriyi 26 Eylül 1967 tarihli Haber Gazetesinde, “Kayseri’de andıran bir tarzda “Kayseri halkını lanetle Türk kamuoyuna Ölenlerin Ailelerine Tazminat Verilmesi Đsteniyor”, “Bazı te hir ederken onları asla affetmeyerek kaatiller olarak Parlamenterler Tazminat için Kanun Teklifi Hazırlıyor”, daima nefretle anaca ğız.” ifadesi kullanılmı tır. haberlerinin yanı sıra “Kayserililer Karde lik Talebinde Gazete haberine göre, Sivas Senatör ve milletvekilleri Bulundu” ba lı ğı dikkat çekmektedir. Bu haberde, 7 bin hükümete muhtıra verdiler. Ve Kayseri’deki olaylardan ilin Kayserili’nin Cumhurba kanı Cevdet Sunay’a bir telgraf yöneticilerini sorumlu tuttular. çekerek Sivaslıları dostlu ğa davet ettikleri ifade edilmi , Gazetede yer bulan di ğer haber ba lıkları ise Telgrafta; “Hadiselerde suçlu de ğiliz, Sivaslı karde lerimizin “Yaralılarımızda Kayseri’den Geldi”, “ arkı lada da Halk ço ğu bunu bildi ği halde, Sivas’taki masum hem ehrilerimizin Dün Gösteri Yaptı” “Kayseride 9 Ki i Nezarete Alındı”, ev ve ticarethaneleri tahrip edilmektedir. Hepimiz din “Dünkü Törende Bayılanlar Oldu” , “Demiryol Fabrikası karde iz, aynı vatan evlatlarıyız. Her eye ra ğmen biz Çalı madı” eklindeydi. Sivaslılara kızgın de ğiliz. Bir panik neticesi kendi Gazete, 21 Eylül Per embe günü ise, “ehitlerimiz 41’e kendilerinin ölümüne sebep olan karde lerimizin matemi Yükseldi”, “Yaralı Gelen Bir Ö ğrenci Dün Öldü”, içindeyiz. Aramızda bulanan Sivaslıları tahrik yerine telkin “Hastanede Sahibi Çıkmayan Hüviyeti Meçhul Bir Ceset ediyoruz. Sivaslı karde lerimizi dostlu ğa ve karde çe Var” ba lıklarıyla çıkıyordu. geçinmeye davet ediyoruz” denilmektedir. “Kanlı maçta 38 yi ğidosunu kaybeden Sivaslılar dün bu “Toplum Polisleri Gitti” haberi ehirde yava yava kurbanlarına bir yenisini eklemenin derin acısını normalle me belirtilerini ortaya koyuyor, ancak “Hürriyet ve duymu lardır. ehirdeki matem havası devam etmektedir.” Ak am Okunmuyor” ba lı ğı bu gazetelere tepkinin devam ifadeleri ehirdeki hakim havayı açıklamaktadır. Gazete etti ğini gösteriyor. olaylarda ölen ve Kayserili oldu ğu belirtilen 2 ki inin de 27 Eylül 1967 tarihli gazetede ise “Kızılay Kayseri’de Sivaslı çıktı ğını iddia etmektedir. ehit Olanların Ailesine Yiyecek Yardımı Yapıyor”, “Đlk Đçi leri Bakanı Faruk Sükan’ın “Hükümet Yaraları Yardım Bazı ehit Ailelerine Tevzii Edildi”, “Sivasspor’a Saracak” açıklaması, “Sivas Köylüleri Bildiri Yayınladı”, Bütün Sivas Halkının Yardımı Gerekiyor” ba lıkları dikkat “ehirde Ya ğmacılık Yapan 18 Ki i Nezarete Alındı”, “Vali çekiyor. Sivas Haber Gazetesi’nin man et ve haberlerinde ilk ve Sivaslı Gençler TRT’yi Tahrikçilikle Suçladı”, “Kayseride günlerdeki nefret dalgasının azalmaya, gazetenin daha itidalli Tutuklu Olan 9 Ki i Bırakıldı” gazetenin sayfalarında yerini yayın yapmaya ba ladı ğı görülmektedir. bulan haberlerdendi. 28 Eylül 1967 tarihinde gazete man ete, “CHP Sükan 22 Eylül 1967 tarihinde yayınlanan Sivas Haber Hakkında Gensoru Açılmasını Đstedi- Olaylar Görüne Gazetesi’nde, Kayserili Đdareciler”in suçlu görüldü ğü, Görüne Gelmi Tertibat Alınmamı ” ifadelerini çıkarmı . Kayseri Valisi Nazım Üner ve Emniyet Müdürünün Olayların ardından 11 gün geçmi ve sorumluların görevlerinden alınarak bakanlık emrine ba ğlandıkları man ete cezalandırılması isteniyor. çekilmi tir. 29 Eylül 1967 tarihli Haber Gazetesinde iki kent ehirde ilkokul ö ğrencilerinin de harekete geçerek bir arasındaki husumetin azaltılması için çalı maların yapıldı ğını Kayserilinin oturdu ğu evi ta ladıkları ile ilgili haber olayların görmekteyiz. Gazete man etine bu olayı ta ımı : “Sivas- ula tı ğı boyutu göstermesi açısından önemli görülmektedir. Kayseri Arasında Gerginlik Olmaması Đçin Belediyede Sivas Senatör ve milletvekillerinin olaylı maç sonrası Kayserililerle Karde Toplantısı Yapıldı” savcılı ğın“tamamı panik sırasında ezilerek öldüler” Gazetede ayrıca “Sivas Kayseri Karayolu Trafi ğe Açıldı” eklindeki raporuna itiraz ettikleri de gazetenin satırlarında ba lı ğı dikkati çekmektedir. Kayseri Valili ği ile yapılan yer bulmu . görü melerde Sivas plakalı bütün vasıtaların eskiden oldu ğu Gazete’nin spor sayfasında ise halkın müessif olayların gibi Kayseri’ye serbestçe girip i ve güçlerini etkisiyle federasyonu da protesto etti ği haberi ön plana görebileceklerinin teminat altına alındı ğı bildirilmi tir. çıkarılmı . Belediye ve Sivasspor Ba kanı Ahmet Durako ğlu Kayserililerin Sivas’a girmeleri ile ilgili bir düzenlemeden ise verdi ği demeçte; bazı gazetelerde Kayserili seyircilerin bahsedilmemektedir. masum, ölenlerin ise mahkûm gibi aksettirilmesine tepkisini 30 Eylül 1967 tarihli gazetede, her ehidin ailesine 100 dile getirmi ve olayların nasıl geli ti ğini anlatmı tır. bin lira tazminat ödenmesi ile ilgili kanun teklifi verildi ği 23 Eylül 1967 tarihinde gazete, “Ölü Sayımız 42’ye ifade edilmi . Çıktı” man etiyle çıkarken, di ğer ba lıklarda “Esnaflar Sivas Haber’de 30 Eylül - 3 Ekim arasında konuyla ilgili ehitler Đçin Dün Mevlüt Okuttu”, “Vali ve Belediye Ba kanı herhangi bir habere rastlayamıyoruz. 3 Ekim tarihli gazete ise Cumhuriyet Gazetesini Yalanladılar”, “Arabalar Kayseri “Bir Kayserili Kanlı Maç Olayının Đç Yüzünü Açıklıyor”, 193 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014

“Biz Kayserililer Suçluyuz” man eti ile çıkıyor. Gazetenin Kayseri’ye maç seyretmek için gelen 6 bine yakın seyircinin spor sayfasında ise Sivasspor’un Trabzonspor ile oynayaca ğı aırı ta kınlı ğı ve i i çı ğırından çıkarması yüzünden meydana maça siyah forma ile çıkaca ğının altı çizilmi . gelmi bunun neticesi olarak yine Sivaslı seyirciler arasında 12 Ekim tarihli gazetede “CHP’liler Sivaslılara do ğan panik insan kaybının bu kadar yüksek olmasına yol Ba sa ğlı ğı Diledi” haberi dı ında konuyla ilgili yazıya açmı tır.” rastlanmazken, ülke gündemi ile ilgili haberlerin gazetedeki Kayseri Ülker Gazetesi olayların çıkı sebebini Sivaslı ağırlı ğı olu turmaya ba ladı ğı görülmektedir. seyircilerin ta kınlı ğına ba ğlıyor ve Kayserili seyircilerin 14 Ekim ‘de “ Kayseri Kapının Adı De ğitirildi” ba lıklı olaylardaki etkisinin oldukça az oldu ğunun altını çiziyor. “… haberde, Kayseri Kapı mahallesinin adının Eski Sivas Her iki takımın normal ölçüler içerisinde çıktı ğı sahada Valilerinden Halil Rıfat Pa a olarak de ğitirildi ği belirtilmi . Kayserispor’dan 20. dakikada ve K. Oktay’ın attı ğı gölü Haberden de anla ılaca ğı gibi Kayseri’yi ve Kayseri halkını hazmedemeyen Sivassporlu taraftarlar Kapalı Spor Salonu hatırlatacak her ey silinmeye çalı ılıyor. Ayrıca Belediye yanındaki ve kale arkasındaki ekserisi çocuk olan Meclisinin , “Kayseri’de Hayatını Kaybeden Seyirciler için Kayserispor taraftarlarını ta ya ğmuruna tutmu lardır.” Kitabe Yazdıraca ğı” haberi üstteki yazıyı tamamlayıcı Gazete özetle, Sivaslı seyircilerin ta ları kese kâ ğıtları niteliktedir. içerisinde stada soktu ğunu, Kayserili seyircilerin üzerine 15 Ekim 1967 tarihli gazetede ise Sivas Ticaret ve Sanayi fırlattı ğını, Sivaslılardan gelen ta ları toplayan Kayserililerin Odası’nda, Vali Vefik Kitapçıgil’in ba kanlı ğında Kayseri de kar ılık verdi ğini, bunun üzerine Sivaslı seyircilerin stadı olayları ile ilgili bir toplantı yapıldı ğı, toplantıya Belediye terketmeye çalı tıkları, çıkan panik nedeniyle kapılara hücum Ba kanı Ahmet Durako ğlu, Emniyet Müdürü Cemal Koray, ettikleri ve birbirlerini ezerek can verdiklerini söylemektedir. Ticaret ve Sanayi Odası Ba kanı ükrü Günhan, i çi Haberin devamında “… Sivaslıların hem saha dı ından temsilcileri ve tüccarların katıldı ğı ifade edilmi . hem de içinden attı ğı ta lardan korunmak isteyen kale Toplantıda; “58 plakalı vasıtalar bu günden itibaren arkasındaki seyirciler tel örgü barikatlar üzerine süklüm Kayseriye gidebilecek ama Kayseri’den de buraya Kayseri süklüm dökülme ğe ba lamılardır. Bu arada 4 Kayserilinin plakalı vasıta gelse durum nasıl olur” eklindeki soruya ezilmek ya da havasız kalmak suretiyle öldü ğü tespit cevap veren Kasaplar Cemiyeti Ba kanı Yusuf Yarı , edilmi tir. Polis ve jandarma birliklerinin zamanında tedbir “Kayserili arabalar Sivas’a gelirse hadise çıkar. Çünkü almaması, olayları önlemekte yetersiz kalı ı kısa zamanda bizim verdi ğimiz 42 cenazeye kar ılık Kayserililerden hiçbir olayların geli mesine yol açmı , canını kurtaran Sivaslılarla ölü ve yaralı mevcut de ğil. Hatta Sivas’ta tutuklananlar Kayserililer dı arıda da ikinci bir ta muharebesine oldu ğu halde Kayseride bir tek tutuklu yok. Bu durumda ba lamı lardır. Kendi arabalarını ehir dı ına parkeden bütün Sivaslıyı üzmekte, acılarına acı katmaktadır. Bu yüzden Sivaslıların Kayseri’ye ait 100’e yakın otomobilinde Kayseri plakalı arabaların Sivasa gelmesi neticesinde kötü camlarını kırıp çe itli yerlerinde hasar meydana durumlar meydana çıkabilir” demi tir. getirmi lerdir. Geç vakitlere kadar devam eden olaylar bir Yukarıdaki açıklamada da görüldü ğü gibi, Kayseri’de türlü durulmak bilmemi askeri vasıtalarla, sa ğlık halk günlük rutinlerine dönerken, Sivaslılar halen olayın kurulu larına ait ambulanslar ve hususi otomobiller etkisiyle Kayserili plakalı araçların ehre girmesine hastanelere durmadan yaralı ve ölü ta ımı lardır. Gece saat tahammül gösterememektedir. 24’e kadar 39 ölüden sadece 24’ünün hüviyeti tespit 19 Ekim 1967’de “Belediyede Ula tırma Bakanı ile edilebilmi tir. 52 yaralıdan 6’sının durumu endi e vericidir.” toplantı yapıldı”, “Bakan Sivaslılara ba sa ğlı ğı diledi, Gazete ayrıca “Müessif Olaylar Üzerine: Đçi leri Bakanı dileklere cevap verdi” haberleri görülmektedir. Ula tırma Sükan ile Sa ğlık Bakanı Özkan dün gece ehrimize geldi” Bakanı Sadettin Bilgiç, “Burada olmu bitmi bir olayın ve ” Demirel’in de bu gece gelece ği söyleniyor” haberlerine mütealasını yapacak de ğilim. Devlet olarak, iki karde ehrin ilk sayfada yer vermi tir. eskiden oldu ğu gibi imdide karde çe ya amaları, olanları 18 Eylül 1967 Pazartesi günü çıkan gazetenin ana unutmaları en büyük arzumuzdur.“ eklinde konu uyor. Bu sayfasında, kar ıla mada çıkan olaylar sayfanın 3’te biri haberin ardından Bakanın da vurguladı ğı gibi 1967 Aralık oranında man etten verilirken, “Son Sava ta Araplar 430, ayının sonuna kadar herhangi bir habere rastlanmıyor ve Đsrail ise 40 Uçak Kaybeti”, “Dün 9 Mahalle ve 8 Köyde gazete konuyla ilgili haber vermeyi bırakıyor. Muhtar Seçimi Yapıldı”, “Vali Üner, A ğırnas’ta Đnceleme Yaptı”, “Kayseri Tıp Fakültesine 50 Ö ğrenci Alınacak”, 5. Ülker Gazetesi “Orta Dereceli Okullar Gelecek Hafta Açılacak” , “Tıpta Kayseri’nin en önemli yerel gazetesi Ülker, olayların Yenilik Maknatıslı Sargı” haberleri de kendine yer ya andı ğı dönemde Pazar günleri hariç haftanın her günü bulabilmi tir. okuyucuları ile bulu an 4 sayfa ve 25 kuru a satılan bir 19 Eylül 1967 Salı günü yayınlanan Ülker Gazetesinde, gazete. “Ölü Sayısı 40’a Yükseldi” man eti ile okuyucularına Gazete 18 Eylül 1967 Pazartesi günü, “40 Ölü, 60 Yaralı ula ırken, “Komadaki 6 ki inin durumu endi e verici, Var” 8 sütunluk man etiyle çıkmı . Man et üstü ba lıkta ise yaralılardan ço ğu taburcu edildi ”, Kayseri ile Sivas “Kayserispor-Sivas Maçında Kanlı Olaylar Cereyan Etti” arasındaki husumetin kökü bir yıl öncesine dayanıyor” alt ifadesi kullanılmı . Altında ise “Pani ğe Kapılan Sivaslı ba lıkları dikkati çekiyor. seyirciler açık tribün kapısında biribirlerine girdi” ba lı ğı Gazete, olaylarda Vali Nazım Üner’in sorumlulu ğunun da dikkat çekiyor. büyük oldu ğunu u sözlerle okuyucularına aktarmı ; “ Gazete olayların geli imini anlatırken ,“Kayserispor ile Valinin korkunç olayların adeta “geliyorum diye” bağırdı ğı Sivas takımları arasında dün ehir stadında oynanan Đkinci Pazar sabahı makam arabasına atlayıp Gesi Buca ğına Türkiye Ligi maçında müessif olaylar cereyan etmi , Türk ve gitmesi ve Nize’de bir yeme ğe oturması, Stada askeri Dünya futbol tarihinde ilk defa 39 ki i ölmü , 52 ki i birliklerin sevkini imkânsız kılmı bu da iki ehri birbirine yaralanmı tır. Müessif olaylar genellikle Sivas’dan dü man eden korkunç bilançoyu hazırlamı tır. Stada vazifeli 194 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014

60 kadar polis bir o kadar da jandarma ve inzibat ani bilgi veriliyor. Kayseri’de her eyin artık normale döndü ğü, ba layan ta ya ğmuru altında hiçbir i görememi talep Sivaslı ö ğrencilerin hiçbir yere nakledilmeyece ği ve ehir edilen askeri birlikler ise valinin emri olmadı ğı için olay Stadı’nın mahalli liglere açılaca ğı ifade ediliyor. yerine sevkedilmemi tir.“ 30 Eylül 1967 tarihli gazetede ise, “ Milli E ğitim Gazete ayrıca, iki ehir arasında daha öncede hadiseli Müdürlü ğü’nün Okullara Tamim Gönderdi ği”, Öğrencilere maçlar oynandı ğı, bu maç öncesinde de olay çıkabilece ğine Spor Ahlakı Ö ğretilece ği, “Sivas Valisi’nin Halka Sükunet yönelik belirtiler bulundu ğu ancak 25-30 bin seyircinin Tavsiye Etti ği” öne çıkan ba lıklar. toplandı ğı ehir stadında hiçbir ola ğanüstü tedbirin 5 Ekim 1967 tarihinde çıkan Ülker Gazetesi ise, alınmadı ğının altını çizmi . Gazeteye göre “Kayseri halkı arkı la’dan korkup kaçan 3 Kayserilinin 100 kilometre yolu suçu Sivaslılara yüklerken, Sivaslılar “Ermeniler bu kadar yaya yürüyerek geldi ğini, Kayseri’den Sivas’a halen hiç barbarlık yapmadı” demektedir. kimsenin gidemedi ğini, Sivas’tan gelen 28 aileye 500 bin lira Gazetede, ölen 40 ki iden 2’si çocuk olmak üzere 7’sinin yardım yapıldı ğını, Kayseri ve Sivas’ın Đstanbul’daki Kayserili oldu ğu ifade edilmekte. Olaylardan haberdar olan maçlarının tehir edildi ğini ön plana çıkarmı . Sivaslıların Kayseri’ye gitmek istedikleri, güvenlik önlemleri 5 Ekim- 13 Ekim tarihleri arasında gazetede olaylarla nedeniyle ehirden çıkamadıkları, Sivas’ta Kayserililere ait ilgili herhangi bir haber göremiyoruz. 13 Ekim tarihinde ise iyerleri ve otelleri yaktıkları, Kayseri otobüsünü ate e Vali Rıza Aydos’un Kayseri’den ayrıldı ğı, stadın ölüm verdikleri anlatılmaktadır. kapısında tadilat yapıldı ğı, telörgü barikatının takviye Gazetede dikkat çeken bir ba ka haberde Sivasspor’a gol edilece ği, stad dı ındaki ta ların kaldırılaca ğı haberlerine yer atan Küçük Oktay’ın gazeteye verdi ği “Aya ğım Kırılsa da verilmi . Gölü Atmasaydım” eklindeki demeci. Bir ba ka haberde ise 16 Ekim tarihinde, “ehir Stadı muhtemelen 15 gün sonra Ankara’dan istenen toplum polisinin Sivas’a gitti ği açılacak” ve “mahalli maçlar yine seyircisiz oynandı” belirtilirken, maçta ölenlerin isim listesine yer verilmi . haberleri görülmektedir. 20 Eylül 1967 tarihli Ülker Gazetesi, Adli Tıp Heyetinin 17 Ekim 1967 tarihinde yayınlanan gazetede man ette kararını açıkladı ğını belirtiyor ve “Ezilmek Suretiyle Sivaslılar ile ilgili haber yer almakta ancak bu sefer Öldüler” man etiyle çıkıyordu. Maçta ölenlerin cesetlerinde Ankara’da bir maçta çıkan olaylar haber konusu yapılmı . Bu bıçak, tabanca ve darp izine rastlanmadı ğı, ölümlerin sıkı ma geli melerle ilgili atılan ba lıklar ise öyle :“Sivaslılar ve havasızlıktan meydana geldi ği vurgulanıyordu. Ankara’da Hadise Çıkardı” ve “Sivas Senatör ve Ele tirilerin oda ğındaki Vali Nazim Üner ise , “Biz görevimizi Milletvekilleri Maçın Hakemini Kovaladılar.” Gazete ayrıca yaptık” eklinde açıklama yapıyordu. bo tribünleri silahlı askerlerle takviye edilmi polisler 21 Eylül günü çıkan Ülker Gazetesi ise nezarete bekledi haberi ile 17 Eylül olaylarından 1 ay sonra ehir alınanların serbest bırakıldı ğını, Kayseri Valisi Nazım Stadyumu’nun bulundu ğu durumu ortaya koyuyordu. Üner’in merkeze alınmasının kesinle ti ğini duyuruyordu. 8 Kasım 1967 tarihli Ülker Gazetesi, olayların üzerinden Kayserisporlu futbolculara bir hafta izin verildi ği, Bakanlar 50 gün geçmesine ra ğmen bir tek Kayserilinin dahi Sivas’a Kurulu kararıyla Đkinci Türkiye Ligi’nin belirsiz bir süre için gitme cesaretini bulamadı ğı eklinde haber yapmı . Bu haber tehir edildi ği üzerinde duruluyordu. de göstermektedir ki olayların üzerinden 50 gün geçmesine 22 Eylül 1967 günü yayınlanan gazetede, Vali Üner ile ra ğmen halen iki ehir arasındaki gerginlik devam Emniyet Müdürünün merkeze alındı ğı, Kayseri Valili ğine etmektedir. Kayseri-Sivas arasında otobüs seferleri yapan bir geçici olarak Malatya Valisinin getirildi ği haberi görülüyor. seyahat acentesi yolcularını arkı la ilçesinde Sivas plakalı Ankara’dan yeniden toplum polisi geldi ği, Sivas’taki ya ğma otobüslere aktarma yaparak Sivas’a gönderebildi ği, öte ve tahrip olaylarından sonra Kayserili ailelerin nakledilmeleri yandan Sivas’ta meydana gelen tahrip ve ya ğma olaylarına sırasında kısmi gerginlik olu tu ğu vurgulanıyor. karı an 140 sanı ğın yargılanmasına da ba landı ğı ifade 23 Eylül’de, Vali Nazım Üner’in mahkemeye verilece ği, ediliyor. Genelkurmayın da tahkikat ba lattı ğı, Sivas’taki Kayserili 14 Aralık 1967’deki bir haber ise iki kent arasındaki memurların ba ka yere tayin istedi ği ve kız ö ğrencilerin sıkıntının algılara etkisini ortaya koyuyor. Sivas Kamyonu ile nakledildi ği haberleri olayların toplumsal etkilerini ortaya Kayseri Otobüsü’nün çarpı ması olayında bile kasıt koyuyor. aranabiliyor. Aynı gün Đtalyan televizyoncuların Sivas’a 25 Eylül 1967 tarihli gazetede ise olayların yava yava geldi ği haberi, olayların dünya basınında da yankı buldu ğunu gündemden dü meye ba ladı ğını görüyoruz. Sayfa altında tek gösteren i aretlerden. sütunluk haberler dikkat çekiyor. “Sivaslı bir genç ortalarda yok”, “Kayserili futbolcular bu gün izinden döndüler” gibi. 6. Tartı ma ve Sonuç 26 Eylül günlü Ülker Gazetesi’nde ise ana sayfada Son yüzyılda, basit güvenlik önlemleri ile sorun “Sivas’tan don gömlekle kaçanlara 10’ar bin lira yardım yaratmayacak ve herhangi bir kaybın ya anmayaca ğı yapılacak” eklinde tek sütunluk bir yazı dı ında ba ka bir durumlarda; yetkililerin sorumsuzlu ğu (sporda iddeti habere rastlamıyoruz. önleyecek yasal düzenlemelerin yapıl(a)maması, tansiyonu 27 Eylül’de iki ehir arasındaki husumetin sona ermesi yükseltici demeçler verilmesi, tribünlere kapasitesinden fazla için atılan adımlar konu edilmi . “Ticaret Odası Ba kanı Đki seyirci alınması vb.), stadlardaki fiziki sorunlar (stad ehir Arasında Dostluk Đstiyor” haberi dikkat çekiyor. kapısının dı a de ğil içeriye do ğru açılması, yeterli sayıda ve Ayrıca, Kayserili i adamlarına ait Gemerek Đlçesi’ndeki yo ğun çıkı a uygun kapıların olmaması, ola ğanüstü maden ocaklarının terk edilmek zorunda kaldı ğı haberi durumların dü ünülmemesi vb.) taraftarların verilmi . bilinçsizli ği/ta kınlı ğı, güvenlik tedbirlerindeki yetersizlikler 28 Eylül 1967 tarihli gazete, olayların ardından kapalı (stadda güvenli ği sa ğlayacak ekiplerin iyi organize olan Kayseri-Sivas Yolunun trafi ğe açıldı ğını duyuruyor. edilememesi) medyanın iddeti körükleyici yayınları vb. Ola ğanüstü tedbirlerin kademe kademe kaldırılaca ğı yönünde nedeniyle yüzlerce ki inin öldü ğü, binlercesinin de 195 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014 yaralandı ğı facialar ya anmı tır. E ğer önlem alınmazsa eldeki hücum ettikleri ve birbirlerini ezerek can verdiklerini veriler, bu iddet olaylarının devam edece ği yönündedir. söylemektedir. Türk Futbol Tarihi’nin en kanlı müsabakası olarak kayda Sonuç olarak, Kayseri ehir Stadı’nda onlarca ki inin geçen 40 ki inin öldü ğü onlarca ki inin yaralandı ğı 17 Eylül öldü ğü ve yaralandı ğı, Sivas’ta ya ayan tüm Kayserililerin 1967’deki Kayserispor-Sivasspor kar ıla masının üzerinden dükkan ev ve i yerlerinin tahrip edildi ği, Kayseri plakalı 46 yıl geçmesine ra ğmen, olayın çıkı nedenleri konusunda araçların ehre giremedi ği, karayolunun aylarca kapalı farklı görü ler ileri sürülmektedir. Bazı görü ler maçın kaldı ğı, iki ehir arasında husumetin yıllarca devam etti ği bir hakeminin hatalı kararlarını ön plana çıkarırken, bazıları toplumsal olay ya andı. Olayın geri planında bulunan yetersiz güvenlik önlemlerine vurgu yapmaktadır. Kimine toplumsal olaylar üzerine çok ey söylenebilir. Ancak göre ise iki ehir arasındaki rekabet ve gelir farkı olayların önleyici güvenlik tedbirleri ile yani stad kapılarının dı arı ardındaki asıl sebepti. Kapıların içeriye açılması, açılması, yeterli sayıda güvenlik görevlisi bulundurulması Kayserispor’un gol atması, daha önce oynanan Kayseri gibi basit önlemlerle dahi 1967 yılında ya anan ve 40 ki inin Havagücü - Sivas Sümerspor kar ıla masında ya anan olaylar öldü ğü(ço ğunlu ğu ezilerek ve bo ğularak) facianın önüne tali sebeplerdi. Đki ehir taraftarı da spor kültürüne haiz geçilebilirdi. de ğildi. Bir stadyum içinde biraraya gelip, ta kınlık Sadece spordaki iddeti önlemeye yönelik kanun yapmadan, takımlarının maçını izleme alı kanlı ğına sahip çıkarmakla veya kulüp ba kanlarının spordaki iddeti kınayan de ğillerdi. Futbol sahalarındaki rekabeti ve bu rekabetin açıklamalarıyla veya basın kurulu ları tarafından deklare getirdi ği mücadeleyi varlıklarının en önemli sebebi edilen etik kodlarla sporda iddetin önüne geçilemedi ği açık sayabiliyorlardı. Takımlarının yenilmesi ile kendilerinin ekilde görülmektedir. Spor alanlarında iddetin kaybetmelerini özde le tirip, hayatlarının merkezine önlenmesinde asıl görev kanun yapıcılar, üst basın kurulu ları oturtuyorlardı. ve kulüp yöneticilerine dü mektedir ( Đlhan ve Çimen, 2011: Đki kent takımının mücadelesi sırasında Kayseri ehir 224-234). Kanunların çıkarılmasının yanı sıra kararlılıkla Stadı’nda meydana gelen olayların ardından, Sivas “Haber” uygulanması, iddete müsamaha gösterilmemesi, kanun ve Kayseri “Ülker” gazetelerinde yer alan haberler bu koyucuların, federasyonun, yöneticilerin, sporcuların, durumu tüm açıklı ğıyla ortaya koyuyordu. taraftarların ve medyanın konuya samimiyetle yakla ması Sivas Haber gazetesi 19 Eylül 1967 Salı günü, “Kaatil önemli görülmektedir. ehir: Kayseri” sürman eti ile, 38 Sivaslı’nın Kayseri’de ölümü kar ısında, tümleyici bir anlayı la Kayseri kentini Kaynaklar sorumlu tutuyor ve adeta haykıran bir üslupla tüm ehri katil Ayan, Sezer(2006), iddet Ve Fanatizm C.Ü. Đktisadi Ve ilan ediyordu. Đdari Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, S. 191-209. Gazete dikkati çeken bir di ğer husus ise duyumlar ve Baynal, Ayhan (2007), Kayseri Futbol Tarihine Bir Bakı , abartılı anlatımların etkisinin ön planda olmasıdır.“ Telle “Piknikte Dömivole” Đçinde, Derleyenler, Karacasu B, bo ğulan üniversiteli bir genç, dire ğe ba ğlı bulunmu , di ğer Yelkenci , Đleti im Yayınları, Đstanbul. bir Sivaslı gençte kravatı sıkılmı bir ekilde halk tarafından Dever, Ayhan (2010), Spor Sosyolojisi-Tarihsel Ve yollarda sürüklenmeye ve babasının üzerine kapanıp a ğlayan Güncel Boyutlarıyla Spor Ve Toplum, Đstanbul. çocu ğun ba ını ta la ezerek onu da babasının cesedi üzerinde Erkal, M., Güven Ö., Ayan D.(1998) “Sosyolojik Açıdan hunharca öldürmü lerdir.” Spor, Der Yayınları Đstanbul. Gazete, Kayserilileri yabancı dü mandan farksız Fi ek, Kurthan(1985), 100 Soruda Türkiye Spor Tarihi, gördü ğünü u sözlerle ifade ediyor. “Türkiye topraklarında Gerçek Yayınevi, Đstanbul. ya ayan insanlar birbirinin karde idir, dü manı de ğil. Ama Galeano, Eduardo (2011), Gölgede Ve Güne te Futbol, Kayserililer bu yabancı dü mandan farksızdı. Bizleri Can Yayınları, Đstanbul. vururken, onların Türklü ğünden üphe ediyoruz. Hiçbir Đlhan E., Çimen Z.(2011), “Spor Alanlarında iddet Ve Kayserili çıkıpta ben Türküm diyemez, dese dahi yaptıkları Spor Medyasının Etkileri: Spor Yazarlarının Algıları”, Ni ğde hareket bizim kaybettiklerimizi geri getiremez. Bundan böyle Üniversitesi Beden E ğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Kayserilileri Türk toprakları içinde ya ayan casus olarak Sayı 3, S.224-234. tanıyaca ğız.”Yukarıda ifadesini bulan cümleler, olayın Karada ğ, Đmran (2010) Dil Ve iddet, Đkarus Yayınları, kızgınlı ğıyla Sivaslıların bilinçaltında Kayseriye bakı Đstanbul. açılarını da göstermektedir. Keane, John (2012), iddet Ve Demokrasi, Đmge Kayseri Ülker Gazetesi ise, 18 Eylül 1967 Pazartesi Yayınevi, Ankara. günü,“40 Ölü, 60 Yaralı Var” 8 sütunluk man etiyle çıkmı . Gazeteler Man etin üstünde “Kayserispor-Sivas Maçında Kanlı Olaylar Sivas “Haber” Gazetesi 18 Eylül - 31aralık 1967 Tarihleri Cereyan Etti” ifadesi kullanılmı . Altında ise “Pani ğe Sayıları Kapılan Sivaslı seyirciler açık tribün kapısında biribirlerine Kayseri “Ülker” Gazetesi 18 Eylül - 31aralık 1967 girdi” ba lı ğı dikkat çekiyor. Tarihleri Sayıları Kayseri Ülker Gazetesi olayların çıkı sebebini Sivaslı Hürriyet Gazetesi, 18 Eylül 1967 Tarihli Sayısı seyircilerin ta kınlı ğına ba ğlıyor ve Kayserili seyircilerin Vatan Gazetesi 19 Eylül 1967 Tarihli Sayısı olaylardaki etkisinin oldukça az oldu ğunun altını çiziyor. Milliyet Gazetesi 18 Eylül 1967 Tarihli Sayısı Gazete özetle, Sivaslı seyircilerin ta ları kese kâ ğıtları Elektronik Kaynaklar içerisinde stada soktu ğunu, Kayserili seyircilerin üzerine Dilek, Hakan, Makus Tarihi Futbolun -Http://Arsiv.Ntv fırlattı ğını, Sivaslılardan gelen ta ları toplayan Kayserililerin Msnbc.Com/News (09.07.2013) de kar ılık verdi ğini, bunun üzerine Sivaslı seyircilerin stadı Güllü, Ahmet, Futbol Ve Toplum-Http://Www.Bizim terk etmeye çalı tıkları, çıkan panik nedeniyle kapılara Elbistan.com/yazar.asp (25.07. 2012) 196 E. Đlhan / KMÜ Sosyal ve Ekonomı ̇ k Ara tırmalar Dergı ̇ si 16 (Özel Sayı I): 188-196, 2014

Koçöz, Remzi, Bir ehrin Futbol Dü leri- Http://Www.Cagin Polisi.Com.Tr/42/24-25.Htm (09.08.2013) Http://Www.Haber71.Net/ Đste-Tarihi-Gazete-Haberleri/ (09.08 2013) Http://Arsiv.Ntvmsnbc.Com/News/16956.Asp (09.08 2013) Http://Vliegendenederlander.Blogspot.Com/2009/01/Kay seri-Sivas-Faciasi.html (6.6.2012)