Aksox SUMMARY of the FLOCK's CURRENT STATUS ACTION PROGRAMS and INTERNATIONAL SUPP\ORT of SCIENTISTS SURVEY of the PRESS PUBLICATIONS

$Aksox SUMMARY of the FLOCK's CURRENT STATUS ACTION PROGRAMS and INTERNATIONAL SUPP\ORT of SCIENTISTS SURVEY of the PRESS PUBLICATIONS$

THE DECLINE OF LAKE VICTORIA'S CICHLID SPECIES FLOCK ) Aksox SUMMARY OF THE FLOCK'S CURRENT STATUS ACTION PROGRAMS AND INTERNATIONAL SUPP\ORT OF SCIENTISTS SURVEY OF THE PRESS PUBLICATIONS

Zoologisch Laboratorium, University of Leiden, 1986 COVER FIGURE: A FEW SMALL NILE PERCHES AMONG

ADULT HAPLOCHROMINES IN A TRAWL CATCH OF THE

RV KIBOKO IN 1985 (PHOTO DRS.P.C. GOUDSWAARD,HEST) REPORTS OF THE RESEARCH-GROUP ECOLOGICAL MORPHOLOGY OF FISHES

(CONTINUING: REPORTS OF THE HAPLOCHROMIS ECOLOGY SURVEY TEAM)

46:

THE DECLINE OF LAKE VICTORIA'S CICHLID SPECIES FLOCK

Summary of the flock's current status, Action programs and international support of scientists. Survey of the press publications.

Research-Group Ecological Morphology, ZoOlogisch Laboratorium, Rijksuniversiteit Leiden, Postbus 9516, 2300 RA Leiden, The Netherlands, December 1986 _

CONTENTS

Introduction ...... 3

Cichlid species flock of L. Victoria on the verge of ex-

tinction (reproduction 1985 pamphlet) . . ...6

Action plans ...9

International support of scientists 13

Press Publications ...... 24

Publications in the Dutch press . . . 25

Publications in the Non-Dutch press . 57 INTRODUCTION

The introduction of the Nile perch into East-African Lake Victoria has seriously affected the ecosystem of the world's second largest lake. For instance, within a few years a group of circa 300 closely related cichlid species, once the dominant element of the lake's fish fauna, was decimated by the Nile perch and is most likely to become nearly extinct in the near future. The loss of these cichlids, which played crucial roles in the ecological network of Lake Victoria, has radically disturbed its ecosystem. To biology the decline of this species flock means the irreplaceable loss of an exceptionally diverse example of vertebrate evolution. This report outlines a number of plans for saving what can be saved of the cichlids from Lake Victoria and summarizes the international concern with the effects of the Nile perch introduction into the lake. The significance of the Nile perch for the fisheries on Lake Victoria is not a major topic of this report but will be dealt with extensively in various forthcoming publications of our group. The history of the Nile perch introduction into Lake Victoria and of its subsequent distribution and effects was shortly described on a widely distribut- ed pamphlet (reproduced orrpp.5,6) published in december 1985. At that time the Nile perch was already the dominant fish in many parts of the lake, but not yet in the Mwanza Gulf and other shallow waters of Southern Lake Victoria. However, within a year in the Mwanza Gulf too Nile perch dominated the catches and cichlids declined strongly (P.C. Goudswaard, pers.comm.). Most likely the same is happening, or will happen in the near future, in other areas of the lake not yet occupied by the Nile perch. Although no predictions can be made what in Lake Victoria the eventual balance between cichlids and Nile perch will be, all data indicate that the original species flock of cichlids is suffering irreversible damage, most likely involving the extinction of most of its species. There is no way of removing the Nile perch selectively from the Lake or, with the time available, suppressing it sufficiently to save at least a major part of the cichlid species. On the basis of extensive consultations and many spontaneously provided advices four main action programs, described in the next section, are proposed. Further comment on these programs are most welcome. As the execution of these programs is far beyond the current financial and personnel capacity of our research group, we urgently request international coopera- tion for the practical elaboration and implementation of these programs. Leid - 1986

*Dr. C.D.N. Barel, Zoologisch Laboratorium, Rijksuniversiteit Leiden, Postbus 9516, 2300 RA Leiden, The Netherlands. - 5-

CICHLID SPECIES FLOCK OF LAKE VICTORIA ON THE VERGE OF EXTINCTION

(Reproduction 1985 pamphlet)

-6 CICHLID SPECIES FLOCK OF LAKE VICTORIA ON THE VERGE OF EXTINCTION

This pamphlet is to inform you about the current status of the hap lochromine cichlids and Nile perch in Lake Victoria. Over the past seven years hap lochromines and other fish-species only found in Lake Victoria have declined drastically due to the introduction of a Nile perch (Lates sp.) (4,12), an alien predator which grows to a size several orders of magnitude larger than the fishes from the Lake's natural fauna. Unless precautions are taken, one must assume that the species flock of haplochromine cichlids of Lake Victoria will become virtually extinct within a few years.

LEGEND: IN THE TRAWLCATCHES THE WEIGHT OF HAPLOCHROMINES r".44114 (RIGHT) DOMINATES THAT OF NILE PERCH (LEFT).

NCIF NE, 01 JAN TITAIIVE DO I ERENCES OF THE CATCHCOMROSITIONS ■ AN I HOM THT !CURES AND OUALITATIVE 1,11 ARID NA 1111 AL WWI D ONLY WITHIN BOXES -A1A Afit oNi.Y WAIL ABLE I UH THE BLACKENED AREAS

The haplochromine cichlid fishes of Lake Victoria comprise approximately 300 species (11). Most of these species have been discovered only very recently and with every expedition to an unexploited area, still new species are collected. Before the upsurge of the Nile perch, haplochromines dominated the fish fauna in virtually all areas of the lake. However, each species has its own restricted distribution related to its particular ecological specializations, e.g. it has a specific diet and is only found in a certain habitat such as areas with rocky shores, sand bottom or with papyrus fringes (8,13). Of the three Great African Lakes which harbor a similarly diverse and species-rich cichlid flock, Lake Victoria is the youngest (5). It originated less than a million years ago which, by evolutionary standards, is very young. All evidence indicates that with the Victoria haplochromines we are observing an incipient phase of vertebrate evolution. The evolutionary youth of the cichlid species flock of Lake Victoria, its ecological diversity and its numerous species, all make this fish group an unrivalled object for comparative biology and evolutionary study of vertebrates.

In 1960 the Nile perch found its way into the Northern part of Lake Victoria. Ap- parently it originated from ponds into which it had already been stocked, await- ing the settlement of a dispute on the profitability of its introduction into the lake. Since this premature introduction the Nile perch spread over the lake but I

it was only at the end of the 1970's that an alarming increase of Nile perch and a concomitant decrease of haplochromines as well as other fishes was noted in the Kenyan waters of the lake (4,9,12). Here the haplochromines have virtually disappeared: whereas before the establishment of the Nile perch several hundredthousands of haplochromine fishes were caught in an hour trawling, only two specimens were obtained with a similar fishing effort in 1984; the catch consisted mainly of Nile perch (14)! In the Mwanza area, at the South-Eastern corner of the lake, a Nile perch was occasionally present in the trawl catches surveyed by HEST since 1977. However, in the beginning of 1984 a sudden exponential increase in Nile perch catch occurred in this area (7). A similar sudden appearance of large numbers of Nile perch at that time was mentioned by local people from the South-Western corner of the Lake (7). A trawl-survey in this part of the Lake made by HEST in the summer of 1985 demonstrated that in the deeper water hardly any fishes other than Nile perch were caught (7). In the shallower waters of Southern Lake Victoria Nile perch constitutes a substantial part of the catches. Very little is known concerning the establishment of Nile perch in other, especially the deeper central, areas of the Lake. However, with the unexpected observations of HEST that Nile perch also penetrates the deeper waters (6), there is little hope that the effects of this predator will be restricted to shallow waters only. On the basis of the available information one has to expect that the greater part of the haplochromine species flock of Lake Victoria will disappear within a few years. Keeping in mind that only in the Mwanza and Jinja area has this flock been investigated to any extent, the available data, summarized in this pamphlet,strongly suggest that without a considerable increase of the research on these haplochromine fishes, their destruction will occur before their real diversity can be documented. The haplochromines form, or formed, important, small-scale fisheries. In the Kenya area the destruction of this fishery by the Nile perch seriously affected the social life of the local people. Fishermen formerly subsisting on the haplochromine fishery, have been driven out of business, because fishing for Nile perch is in the hand of wealthier individuals who can afford the more expensive nets required for Nile perch (2). Nile perches, in contrast to haplochromines, are oily fishes which cannot be sundried. It requires smoking which increases the demand for fire wood leading to highly undesirable deforestation (2). One fears that similar negative social changes will occur in the other areas of the lake where the Nile perch is becoming established now.

Leiden, december 1985 C.D.N. Barel*

(1) Arunga, J., 1981. A case study of the Lake Victoria Nile perch Lates niloticus Fishery. - Proceedings of the workshop of the Kenya Marine & Fisheries Research Institution on Aquatic Resources of Kenya, pp. 165-183. July 1981, Mom- bassa, Kenya. (2) Barel, C.D.N., R. Dorit, P.H. Greenwood, G. Fryer, N. Hughes, P.B.N. Jackson, H. Kawanabe, R.H. Lowe- McConnell, M. Nagoshi, A.J. Ribbink, E. Trewavas, F. Witte & U. Yamaoka, 1985. Destruction of fisheries in Africa's Lakes. - Nature 115: 19-20. (1) Committee for Inland Fisheries of Africa. Report of the first session of the sub-committee tor the development and management of the fisheries of Lake Victoria. Mwanza, Tanzania, 12-19 October 1981. FAO Fish. Rep. 262, 73 pp. (4) Committee for Inland Fisheries of Africa. Report of the third session of the sub-committee for the development and management of the fisheries of Lake Victoria. Jinja, Uganda, 4-5 October 1984. FAO Fish. Rep. 335, 145 pp. (5) Fryer, G. & T.D. Iles, 1972. The cichlid fishes of the great Lakes of Africa. 641 pp. Oliver & Boyd, Edinburgh. (6) Goudswaard, P.CG. & F. Witte, 1984. Observations on Nile perch - Lates niloticus (L.) - in the Tanzanian waters of Lake Victoria. In: Report of the third .... (see: 4). (7) Goudswaard, P.C.G. & F. Witte, Personal communication. (8) Greenwood, P.H., 1974. The cichlid fishes of Lake Victoria, East Africa: the biology and evolution of a species flock. - Bull. Br. Mus. Nat. Hist. (Zool.), suppl. 6. (9) Hughes, N.F., 1983. A study of the Nile perch, an introduced predator in the Kavirondo Gulf Lake Victoria. - The report of the Oxford University Nile Perch Project. (10) Ogari, J., 1984. Dis- tribution, food and feeding habits of Lates niloticus in the Nyanza Gulf of Lake Victoria (Kenya). In: Report of the third .... (see: 4). (11) Oijen, M.J.P. van, F. Witte & E.L.M. Witte-Maas, 1984. An introduction to ecological and taxonomic investigations on the haplochromine cichlids from the Mwanza Gulf of Lake Victoria. - Neth. J. zool. 31: 149-174. (12) Okemwa, E.N., 1984. Potential fishery of Nile perch, Lates niloticus Linng (Pisces, Centropomidae) in the Nyanza Gulf of Lake Victoria East Africa. - Hydrobiologia 198 (2): 121-126. (13) Witte, F., 1984. Ecological differentiation in Lake Victoria haplochromines: a contribution to the comparison of cichlid species flocks. In: A.A. Echelle & J. Kornfield (Eds.): Evolution of fish species flocks: 155-167. Univ. of Maine at Orono. (14) Witte, F., Personal communication.

Written on behalf of HEST by Dr. C.D.N. Barel, Coordinator of the Research-Group Ecological Morphology, including the Haplochromis Ecology Survey Team (HEST), Kaiserstraat 63, 2311 GP Leiden, The Netherlands. ACTION PLANS - 10 -

ACTION PLANS

1. WILD-LIFE CONSERVATION Beside the very expensive option of damming up bays or gulfs, two more real- istic plans for the conservation of Victoria haplochromines have been proposed: culture in ponds, preferably around the lake, and breeding in aquaria. Keeping haplochromines in ponds could serve various aims simultaneously: (1) species conservation, (2) ecological experiments with various species communities involving a selected number of trophic levels, (3) field experiments with biological control of bilharzia snails by various of the circa 20 mollus- civorous haplochromine species. Keeping and breeding haplochromines in aquaria could be combined with scientific research contributing to our understanding of the evolution of this exceptionally diverse and speciose group of vertebrates. Various scientists have offered aquaria for this purpose. Keeping taxonomically well-controlled stocks in scientific institutes should certainly profit from the expertise of cichlid hobby-aquarists with their extensive experience in breeding many, ecologically diverse species. In fact we received already various proposals for such a co- operation.

2. RESEARCH ON THE REMAINING HAPLOCHROMINE STOCK However deplorable, the Nile perch introduction should also be looked upon as a large-scale natural experiment offering a unique opportunity to study the changes of a complex, originally mainly stable community due to an introduced predator. It is unlikely that all haplochromine species will become extinct. Beside the disappearance of many species, changes in the ecology and morphology of the surviving species have already been observed by HEST after the Nile perch became dominant in their research area. 3. MULTI-PURPOSE COLLECTIONS OF VARIOUSLY PRESERVED SPECIMENS Of only a relatively few species comprehensive field observations could be made and even with extensive aquarium facilities only a fraction of the circa 300 species will remain available for laboratory studies on live specimens. For the vast majority of species, the only potential information on their biology will be the collections of preserved specimens and their collection data. It is therefore strongly recommended to make extensive collections, using preservation techniques that would serve a wide array of current and future research. As such collections can be obtained as relatively mall samples from the normal fishery cathes, they will not constitute another factor increasing extinction.

4. REVIEW PUBLICATION ON THE BIOLOGY OF THE ORIGINAL SPECIES FLOCK Since 1974, when Greenwood published his by now classic book on the Lake Victoria haplochromines, information on the biology of this species flock has increased several orders of magnitude. However, most of the basic biological data of this recent research has not yet been published. With the disappearance of the Victoria species flock and considering the widely acknowledged importance of cichlids for studies on evolution and other comparative biology, publication of a review-book on the biology and taxon- omy of these fishes has become a major obligation of those involved in what turned out to be the last attempt to survey the original scope of this fine example of vertebrate evolution. - 13-

INTERNATIONAL SUPPORT OF SCIENTISTS The "Resolution of the Fifth Congress of European Ichthyologists Regarding the Conservation of Lake Victoria Fish Communities" (copied on the opposite page) was supported and commented upon by nearly 200 scientists from all over the world. The names of the supporters have been reproduced on the following pages. Most comments expressed a genuine concern with the decline of the Lake Victoria cichlids and there was an almost unanimous disapproval of the Nile perch introduction into the lake. Experts commenting on various sub-resolutions generally agreed that cryopreservation is not yet feasible. There was no general support for the plans to reintroduce captive bred cichlids into the lake as soon as the Nile perch populations would have collapsed. For various reasons such plans were regularly considered to be irrealistic. Besides supporters of the Resolutions, many scientists have expressed their concern and comment in private correspondence with Dr. C.D.N. Barel. Their names too have been reproduced in the following list and are marked with an asterisk. - 15 -

RESOLUTION OF THE FIFTH CONGRESS OF EUROPEAN ICHTHYOLOGISTS REGARDING THE CONSERVATION OF LAKE VICTORIA FISH COMMUNITIES

At the fifth Congress of European Ichthyologists held at Stockholm between 12-16 August, 1985 attention was focused on potential threats to a number of ichthyological communities around the world. Resolutions recommending steps to be taken to conserve such communities were made by the congress. However, concerning Lake Victoria, there is an urgent need to take effective steps immediately to save its native fish communities, which are now being exterminated at an alarming rate by the introduced Nile Perch (Lates spec.). This problem was addressed in great detail by the Cichlid Workshop group. Arising from the deliberations of the Cichlid Workshop was a resolution to attempt to resolve this problems and five sub-resolutions regarding proposed remedial steps.

RESOLUTION Recognizing that never before, man in a single ill advised step placed so many vertebrate species simultaneously at serious risk of extinction and also, in so doing, threatened a food resource and traditional way of life of riparian dwellers, we, of the Cichlid Workshop, resolve to engender support through the Secretary to the Union of European Ichthyologists and by individual endeavour to conserve the fishes of Lake Victoria.

SUB-RESOLUTIONS The Cichlid Workshop recommended further that: (1) To win time for those species which are at present facing extinction, as many species as possible should be placed in gene banks (using cryopreservation techniques and holding these species in aquaria). (2) To reduce drastically the populations of the introduced Nile Perch, in- tensive selective fishing should be carried out and, simultaneously through research a practical biological control method for the Nile Perch should be sought. (3) The species held in gene banks should be reintroduced in the Lake when the Nile Perch stock has been reduced to levels at which native populations may be maintained substantially. (4) Recognizing that the goal achievement outlined above is dependent on an ability to (a) identify exactly the species which are currently threatened. Therefore it is clear that a greatly increased research effort is essential. The meeting resolved to recommend that funding and personnel for such research should be found as soon as possible. (5) Recognizing the extreme vulnerability of species within the Lake and real- izing that gene bnnks are not entirely safe refuges for species, the meeting recommended that comprehensive museum collections should be made as soon as possible to form permanent records of the existing diversity in Lake Victoria. The resolutions were proposed by Dr. A.J. Ribbink, discussed in detail in the Cichlid Workshop on the 15th and 16th August, then seconded by Dr. C.D.N. Barel and carried by the meeting. Dr. M.J.P. van Oijen communicated the resolutions of the Workshop group to the committee of the European Ichthyological Union. 2

M.J.P. van Oijen A.J. Ribbink Curator of Fishes J.L.B. Smith Institute of Ichthyology Rijksmuseum van Natuurlijke Historie Grahamstown Leiden LIST OF SCIENTISTS WHO SUPPORTED THE RESOLUTIONS OF THE V CEI OR (*) WHO EXPRESSED THEIR CONCERN OTHERWISE

Country Name Institute

Australia Dr. Angela H. Arthington Griffith University, Nathan * Jerrence E. Lloyd ASFB S.A. Branch Dr. Jacek Majkowski CSIRO Division of Fisheries Research, Hobart Dr. J.T. Puckridge University of Adelaide * Dr. J.F. Skidmore N.S.W. Institute of Technology, Broadway Austria Dr. Andres Bauer-Hilty UniversitRt Innsbruck Dr. Gabriele Bitterlich II II Dr. Franz Bucher II It Dr. Josef Dallavia It It Dr. Reinhard Dallinger It II Dr. Peter Flory It It Dr. Erich Gnaiger It II Dr. Alfred Goldschmid It Salzburg Dr. Manfred Grabner It Innsbruck Dr. Barbara Herzig Naturhistorisches Museum, Vienna Dr. Silvie Hinterlertner Universitnt Innsbruck Dr. Rudiger Kaufmann H I/ Dr. Johannes Kautzky It II Dr. Kurt Kotrschal It Salzburg Dr. Reinhard Lackner It Innsbruck Prof.Dr. Robert A. Pattner II Salzburg Dr. Margot Seiwald It It Dr. Christian Sturmbauer It Innsbruck Dr. Wolfgang Wieser It II Dr. Monika Zaunreiter II Salzburg Belgium Dr. Peter Aerts State University Ghent Prof. Dirk F.E. Thys van den Audenaerde Director Africa-Museum, Tervuren Katholieke Universiteit Leuven Dr. Bruno Burylants Universitaire Instelling Antwerpen * Prof. Michel Chardon University of Liege * Dr. B. Focanti * Dr. D'Suze Gina Univ. Antwerpen Dr. Ann Huysseune State University Ghent Dr. Mark H.J. Nelissen State University of Antwerpen * Prof.Dr. Frans 011evier University of Louvain * Dr. J.C. Philippart University of Liege Dr. Jos Snoeks Africa-Museum, Tervuren - 2 -

Country Name Institute * Dr. Pierre Vandewalle University of Liege Dr. Erik Verheyen State University of Antwerpen Prof.Dr. W. Verraes State University of Ghent * Dr. J. Voss University of Liege Brazil Dr. Mario Cesar Cardoso de Pinna Universidade Federal do Rio de Janeiro Canada Dr. Eugene K. Balon University of Guelph, Ontario • Dr. D.M. Blouw St. Francis Xavier University, Antigonish Dr. Joseph A. Brown Memorial Univ., St. John's Dr. Patrick Colgan Queen's University at Kingston, Ontario Dr. E.J. Crossman Royal Ontario Museum Dr. R.L. Dunbrack Pacific Biological Stn., Nanaimo Prof. G.J. Fitzgerald Universit6 Laval, Ste. Foy. Dr. Brian Harvey Univ. ov Victoria Dr. Ron Kreuzer Ontario Dr. J.D. McPhail Univ. of British Columbia, Vancouver Dr. Joseph S. Nelson The University of Alberta, Edmonton Dr. Thomas G. Northcote University of British Columbia, Vancouver Dr. Willem Pot University of Guelph Dr. Benoni H. Seghers University of Calgary, Seebe Dr. Richard Winterbottom Royal Ontario Museum Cate D'Ivoire Dr. Tyson Roberts Centre Culturel Americain, Abidjam Czechoslovakia Dr. Milan Penez Institute of Vertebrate, Zoology CSAV, Brno Denmark Dr. Ole Munk The Zoological Institutes, University of Copenhagen Dr. J6rgen Nielsen Zoologisk Museum, Copenhagen Dr. Vilhelm Tetens University of Aarhus Federal Republic of Prof.Dr. Raimund Apfelbach Universit5t Tubingen Germany Dr. Rainer Berg Landesanstalt fUr Umweltschutz, Baden-Wurttemberg, Insel Reichenau Dr. C.R. Bridges Universit5t Dusseldorf Dr. Rainer BrUss Geilenkirchen Dr. M. Dominique Crapon de Caprona UniversitRt Bielefeld Dr. Peer Doering Freie Universitgt Berlin Dr. Reiner Eckmann University of Constance Dr. Bernd Fritzsch Universitat Bielefeld -

- 3-

Country Name Institute Prof.Dr. Wilhelm Harder Universitgt TUbingen Dr. Gerd Hubold Alfred-Wegener-Institut Hr. Polarforschung, Bremerhaven Dr. Frank Kirschbaum Universitgt Ktiln * Dr. W. Klausewitz Forschungsinstitut Senckenberg Dr. Ingo Koslowski Gelsenkirchen Prof.Dr. B. Kramer Universitgt Regensburg Dr. E. Kulzer Universitgt TUbingen Prof.Dr. Wolfgang Pfeiffer Dr. RUdiger Riehl Institut fUr Zoologie, Dusseldorf Dr. Roland aisch Institut fUr Seenforschung und Fischereiwesen, Langenargen Dr. Karsten Schroeder Universitgt Tubingen * Dr. R. Schumacher Niedersgchsischen Landesmuseums Hannover Dr. Gabriele Siepen University of Bielefeld Dr. Detler Thies Universitgt Hannover Dr. Volkhard Wilzke Institut fUr Angewandte Zoologie, Berlin Dr. Frank Walter Redaktion TI-international, Melle 2 Op Dr. Isolde Zeutzius Philipps Universitgt, Marburg Dr. Gunther K.H. Zupanc Augsburg Finland Dr. Mikael Hildgn University of Helsinki Dr. Heikki Tuurala VI H II France Dr. Alain J. Crivelli Biological Station of Tour du Valar, Arles Dr. Jean-Claude Hureau President of the European Ichthyological Union Musgum National d'Histoire Naturelle, Paris Prof. Jacques Moreau National Polytechnical Institute, Toulouse Dr. J.C. Quero Ifremer Ichthyologie ggngrale, La Rochelle * Dr. J.Y. Sire University of Paris Dr. Guy Teugels Museum National d!Histoire Naturelle, Paris Dr. Robert A. Travers II VI H It VI Greece Dr. Costas Papaconstantinou National Centre for Marine Research, Athens India Dr. Ramesh C. Sharma University of Garhwal, Srinagar Dr. P.D. Prasada Rao Nagpur University, Nagpur -4-

Country Name Institute

Israel Prof. Adam Ben-Tuvia The Department of Zoology, Jerusalem Dr. Jonathan Chervinski Fish and Aquaculture Res. Station Dor.D.N. Hof Hacarmel Prof. Lev Fishelson Tel-Aviv University Dr. Daniel Golani The Hebrew University of Jerusalem * Dr. Menachem Goren Director of the Zoological Museum of Tel-Aviv University Italy Dr. Pier Giorgio Bianco Dipartimento di Scienze Ambientali, Universita, L'Aquila Japan Dr. Noritomo Komada Asahi University, Hozumi Dr. Seiichi Mori National Mie University, Tsu City * Dr. Makoto Nagoshi Mie University, Edobashi Dr. Shin Oikawa Kyushu University, Fukuoka * Dr. Kosaku Yamaoka Kyoto University Malawi * Dr. D.S.C. Lewis Monkey Bay, Malawi The Netherlands Prof.Dr. P. Dullemeijer Rijksuniversiteit Leiden Drs. Frietson Galls Drs. R.J.C. Hoogerhoud 11 It * Dr. Marian Hulscher-Emeis Groningen P.W. de Jong Leiden Sjoerd van der Klaauw Drs. E. Lammens Limnologisch Instituut, Oosterzee Prof.Dr. P.G.W.J. van Oordt Rijksuniversiteit Utrecht * Prof.Dr. Jan W.M. Osse Landbouwhogeschool, Wageningen Dr. A. Ploeg Institute for Taxonomic Zoology, Amsterdam Drs. Roel Slootweg Rijksuniversiteit Leiden Drs. Margreet Wesseling Oegstgeest Drs. W. Wilhelm Rijksuniversiteit Leiden New Zealand Dr. N.W. Pankhurst Fisheries Res. Centre, Wellington Norway Dr. Svein A. Fossa University of Bergen Dr. Ole B. Stabell Nordland College, Mirkved Poland Dr. Konrad Dabrowski Academy of Agriculture and Technology, Olsztyn-Kortowo Dr. Tomasz B. Linkowski Sea Fisheries Institute, Gdynia Prof. Tadeusz Penczak Zaklad Ekologii i Zoologii Kregowc6w, LOdi Dr. Andrzej Prejs University of Warsaw Dr. Maciej Zalewski University of Lodi, L6di - 5-

Country Name Institute Portugal * Liga para A Protecqao da Natureza Lisbon Prof. Luiz Saldanha, president Prof. Luiz Saldanha University of Lisbon South Africa Dr. J.T. Ferreira Rand Afrikaans University, Johannesburg Miss E. Lizemore P.F.S. Mulder Dr. P.H. Skelton JLB Smith Institute of Ichthyology, Grahamstown Prof. M.M. Smith U It It It It II N.G. van Vuuren Rand Afrikaans University, Johannesburg Dr. A.J. Ribbink Ichthyology Institute Grahamstown Spain • Dr. Benigno Elvira Unidad de Zoologia Apiicada, madrid Dr. Liva Garcia Garrido University of Malaga Dr. Ram6n Munoz-Chapuli Sweden Prof. Bo Fernholm Swedish Museum of Natural History, Stockholm Dr. Johan Hammmar Institute of Freshwater Research, Drottningholm Dr. Catherine Hill \) Dr. Peter Karas The National Swedish Environment Protection Board, 7) Coastal Water Section, Oregrund Dr. Sven 0. Kullander Swedish Museum of Natural History, Stockholm Dr. Erik Neuman The National Swedish Environment Protection Board, Coastal Water Section, Oregrund Dr. Nils-Arvid Nilsson Institute of Freshwater Research, Drottningholm Dr. Lennart Nyman, Director Dr. Hakan Olsen- University of Uppsala Dr. Lars Rudstam University of Stockholm Dr. Olof SandstrOm The National Swedish Environment Protection Board, Coastal Water Section, Oregrund Dr. Erkki Schwanck University of Stockholm Dr. Staffan Thorman University of Uppsala Switzerland Dr. Toni Burgin UniversitRt Basel Dr. Maurice Kottelat Laboratoire d'Ichthyologie, Courrendlin Dr. Rudolf Muller Lake Research Laboratory EAWAG, Kastanienbaum * Drs. A. Nemella Universiegt Basel Dr. David G. Senn It It Dr. JUrg Oliver Straub Binningen * Dr. Markus Wohler University of Basel Dr. Felix Zihler KatzenrUti b. RUmlang - 6-

Country Name Institute Tanzania Prof. P.O.J. Bwathondi Tanzania Fisheries Research Organization, Dar Es Salaam Drs. P.C. Goudswaard HEST, Mwanza Egid F.B. Katunzi Mwanza Fisheries Research Centre, Mwanza Uganda Godfrey Mbahinzireki B.Sc.M.Sc. UFFRO, Jinja U.K. Dr. Q. Bone The Maine Laboratory, Plymouth • Dr. D.H. Eccles Lowestoft Dr. G. Fryer Freshwater Biological Ass., Ambleside • Dr. P.H. Greenwood British Museum (Natural History), London Dr. P.J.B. Hart University of Leicester • Dr. Rosemary H. Lowe-McConnell Streatwick • Prof. John Maynard Smith The University of Sussex A.W. North British Antarctic Survey, Cambridge Dr. H.S.J. Roe Institute of Oceanographic Sciences, Wormley, Godalming • Dr. J.F. Tailing Freshwater Biological Association, Windermere • Dr. E. Trewavas Calcot Dr. Martin White British Antarctic Survey, Cambridge Dr. Ian Winfield Limnology Laboratory, Drumenagh U.S.A. Dr. Gloria Arratia The University of Kansas Dr. Michael A. Bell - State University of New York at Stony Brook Dr. David A. Bengtson U.S. Environmental Protection Agency, Narragansett Dr. Stephen H. Bowen Michigan Technological Univ., Houghton Dr. Theresa Branchek Columbia University, New York Prof.Dr. Kenneth D. Carlander, Iowa State University, Ames Past President American Fisheries Soc. Dr. Douglas A. Carney Illinois Natural History Survey, Champaign Dr. Barry A. Costa-Pierce University of Hawaii, Honolulu Dr. Larry B. Crowder North Carolina State University Dr. Kevin S. Cummings Illinois Natural History Survey, Champaign • Prof.Jared M. Diamond University of California, Los Angeles Dr. Ray W. Drenner Texas Christian University, Texas Prof. William E. Fahy University of North Carolina, Morehead City Dr. James C. Felly McNeese State University, Lake Charles Dr. Mary C. Freeman University of Georgia, Athens Dr. David L. Golat Arizona State University, Tempe • Prof. Stephen Jay Gould Harvard University, Cambridge Dr. Gary D. Grossman University of Georgia, Athens Dr. Thaddeys A. Grudzien Jr. Wayne State University, Detroit - 7 -

Country Name Institute Dr. Thomas R. Haglund University of California, Los Angeles Dr. Walter Heiligenberg University of California at San Siego Dr. Michael H. Horn California State University, Fullerton Dr. Carolyn Kindell North Carolina State University, Raleigh Dr. G.C. Kobetich, chairman-elect Desert Fishes Council, Bishop • Dr. Irv. Kornfield University of Maine at Orono Dr. David G. Lindquist Univ. North Carolina, Wilmington Dr. John Lyons University of Wisconsin, Madison • Dr. Kenneth R. McKaye The University of Maryland Dr. Elizabeth Marschall North Carolina State University, Raleigh • Prof. Ernst Mayr Harvard University Dr. Gary K. Meffe Savannah River Ecology Laboratory, Aiken • Prof. Robert R. Miller The University of Michigan Dr. John M. Miuer NESU Zoology Dept., Raleigh Dr. W.L. Minckley, chairman Desert Fishes Council, Bishop Dr. Gary G. Mittelbach Ohio State University, Columbus Prof. Peter B. Moyle University of California, Davis Samuel C. Mozley North Carolina State University, Raleigh Dr. Richard L. Noble North Carolina State University, Raleigh Dr. Lawrence M. Page Illinois Natural History Survey, Champaign Dr. Theodore W. Pietsch University of Washington, Seattle Dr. Edwin P. Pister,executivesecretary Desert Fishes Council, Bishop Dr. Mary E. Power Univ. California, Berkeley Dr. James A. Rice North Carolina State University Dr. Robert M. Ross Thiel College, Greenville Dr. Donald J. Stewart University of Wisconsin, Madison • Dr. Bruce J. Turner Virginia Polytechnic Institute and State University, Blacksburg Dr. Jeffrey R. Walters North Carolina State University, Raleigh Prof. E.O. Wiley University of Kansas, U.S.A. Dr. Jack E. Williams U.S. Fish and Wildlife Service * Prof. E.O. Wilson Harvard University Dr. Mario F. Wullimann University of Michigan, Ann Arbor Dr. Douglas A. Young, vice president American Fisheries Society, Arcata U.S.S.R. Dr. E.Yu. Krysanov USSR Academy of Sciences, Moscow Dr. D.A. Pavlov Moscow State University Dr. A.N. Severtzov USSR Academy of Sciences, Moscow Prof. M.I. Shatunovsky - 8-

Country Name Institute Yugoslavia Dr. Draga Jankovic University of Belgrade Dr. Ivan Jardas Institute of Oceanography and Fisheries, Split Dr. Ivo Onofri Natural Sciences, Teslina, Split Prof. Meta Povz Zavod Za Ribistvo, Ljubljana Zaire * Dr. Mughanda Mutahinga University of Kisangani - 25 -

DUTCH PRESS-CUTTINGS 0•1.14S1ArcivIL 23 no° Visserijproject FAO in Victoria-meer ecologische ramp

Van ooze verslaggeefster LEIDEN — De nijIbairs, uitgezet door de voedsel- en kmdbouworganisa- tie van de Verenigde Naties (FAO), dreigt in het Victoria-meer in Centraal- Afrika een ramp te veroorzaken. On- derzoekers van de Universiteit van Lei- den voorspellen dat de visstand in verreweg het grootste gedeelte van het meer bilmen twee jaar geheel uitge- roe'id zal Ain. Dr C. Barel, 'eider van het onderzoelcsproject, spreekt van een „ecologische ramp, die zijn weerga Met kent". Vijfentwintig jaar geleden werd door de FAO in het Victoria-meer de Mk baars uitgezet. De roofvis, die een gewicht van 150 kilo kan bereiken, zoo een nieuwe bron van voedzame eiwitten voor de plaatselijke bevolking zijn. Maar de nijlbaars bleek geen aantrekkelijke vis voor de plaatselijke bevollcing. Men vond de vis veel te vet. Bovendien is aan brandhout voor het roken van de nijlbaars een groot gebrek. In het Victoria-meer leefden zo'n driehonderd vissoorten. Maar aan de Keniase kant van het meer (dat twee keer zo groat is als Nederland) is geen kleine vissoort meer te vinden. „Het ecosysteem van het meer is verwoest", zegt Bare!. Met het verdwijnen van de kleine vis, grotendeels planteneters, is de bron van het zo belangrijke plantaar- dige eiwit verdwenen. De paar honderd larven die uitgezet zijn door de FAO hebben zich de afgelopen decennia vermenigvuldigd tot enkele miljoenen grote vissen. - Barel noemt het nog onbegrijpelijk dat het zolang heeft geduurd. De nijIbaars verstoort niet alleen het ecosysteem maar ook het sociale systeem in de omliggende landen. Als de nillbaars in zijn wildgroei met gestuit wordt, zijn de rnaatschappelijke gevolgen voor de honderdduizenden vissers in Tanzania, Kenia en Oeganda Met te overzien. De vissers redden zich nu nog door steeds verder het meer op te gaan. - 27 -

- 7: 170U tiJ

1 9.0 dec. 85. jar.

Uitzetten eten voor afrika Door de nijlbaars op het menu nijlsnoek to plaatsen, kan Nederland meehelpen aan de oplossing mislukking van het door een Leidse onder- GLAND (AP) - Een poging zoeksgroep ontdekte voedsel- om enkele Afrikaans, 1 me- drama in enkele Afrikaanse ren, waaronder het Victo- landen. Dat zegt importeur S. ria-meer, voedselrijk te de Heij van de Utrechtse on- maken door het uitzetten derneming Delphi, die dew van de nijlsnoek dreigt op maand een campagne begint een ecologische ramp uit te om de vis in ons land to intro- lopen. De nijlsnoek, die duceren. groter kan worden dan de Het uitzetten van de nijlbaars mens, werd aan het eind in enkele zoetwatergebieden in van de jaren vijftig op ini- tiatief van de Voedsel- en Afrika is voor de plaatselijke landbouworganisatie van bevolking uitgedraaid op een de Verenigde Naties (FAO) nachtmerrie. De vis, die zo uitgezet. De locale bevol- groot kan worden als de mens king zou over enige tijd zelf, heeft de Afrikanen alleen over een rijke bron van el- maar meer voedselproblemen witten beschikken, was de bezorgd, doordat hij zelf de ove- gedachte. Tien jaar onder- rige vissoorten nuttigt. zoeken van de universiteit van Leiden heeft nu aan- De nijlbaars is zeer goed to getoond dat de visvang- eten, naar het schijnt. Maar sten met tweederde zijn om de vis to conserveren, moot teruggelopen. De nijls- hij worden gerookt. En aan het noek heeft de steurgar- hout dat claarvoor nodig is, naal, de voedselbron voor schort het daar nu juist. Nu is veel vissoorten en andere er een firma in Kenya die de dieren, voor een groot deel vis vangt, invriest en naar Ne- opgeslokt. Door de overda- derland exporteert. Zo kan een dige hoeveelheid van nijls- probleem datje zelf in de hand noek op de markt is de hebt gewerkt, worden opgelost. prijs diep gekelderd, tot Deze vorm van 'on twikkelings- ver onder de prijs van nu hulp' zou voor de visliefhebber schaarse vissoorten. De bovendien zeer aantrekkelijk vissers zitten met een zijn: de nijlbaars mist de laffe enorme strop. Daarbij grondsmaak van andere zoet- komt dat de snook gerookt watervissen. moot worden en dat kost weer bomen. Een voorbeeld van een project ge- baseerd op onvoldoende kennis, stellen de onderzoekers, die waarschuwen tegen nieuwe plannen om de nijlsnoek ook in andere meren uit to zetten.

- 28 - i)oe Unfacs\s

Onderzoeker „verbijsterd" over uitzetten nijlbaars in Victoriameer

Van onze verslaggever van de bevolking in de omringende Ian- moderne schepen. Volgens Bard moet crop het AMSTERDAM — Dr C. Beard van de den Tanzania, Kenia en Oeganda. Victoriameer zo snel rnogelijk Rijksuniversiteit in Leiden is „verbUs- De rdofvis, die rijk is aan eiwitten, is een geavanceerde vloot komen. „We, terd" over de narviteit van degenen die juist uitgezet om de bevolking van voed- =den een catastrofe voorkomen door 25 jaar geleden de nijlbaars hebben uit- sel te voorzien. Biologen waren 25 jaar te zorgen dat de nijlbaars niet meer tot gezet in het Victoriameer in Centraal- geleden tel gekant tegen het uitzetten broeden ken komen." Afrilca. In dat gebied dreigt een ecologi- van de nijlbaars in het Victoriameer. „Als we niets doen, is het visbestand sche ramp, doordat deze roofvis alle Wie de roofvis destijds heeft uitgezet, is binnen twee jaar onontkeerbaar bescha- andere vissoorten uitroeit. „Het is een Met bekend. digd. Je houdt wel via over, maar dat is populair idee geweest van leken om een aanzienbjk minder. Alleen de nijlbaars lekker grate vis te krijgen. Het plan Dat de nijlbaars een °plowing vow de en nog een of twee soorten blijven over. had geen enkele wetenschappelijke voedselproblemen in Centraal-Afrika Nu ails een aantal soorten uitgestorven. nrisvatting te achtergrond." zou betekenen, blijkt een Het is griezelig te zien hoe bepadde zijn g,eweest. De Afrikanen eten de via soorten achteruitgaan." Barel is projectleider van een groep nauwelijks; aangezien ze die niet lekker onderzoekers van het zoOlogisch labora- vinden. In Europa wordt *burs als Door het aitsterven van kleinere vis- ‘orium van de/Leidse universiteit. De een delicatesse beschouwd. Ook in Ne- sen ken de waterslak rich ongestoord onderzoekers vrezen dat door toedoen derland staat de via op het nor. vermenigvuldigen..De nillbaars eet geen van de „Lates Niloticus" over twee jaar vindt Bard. slakIcen. De waterslak verspreidt de alle andere vissoorten zijn uitgestorven ziekte bilharzja, na malaria de meest in het Victoriameer. Dit heeft ernstige Griezelig ernstige infectieziekte. Het toenemende gevolgen voor de voedselvoorziening aantal waterslakken levert een gevaar veal De Afrilcaanse bevollcing heeft op voor de volkssezondheid. moeite de nlilbaars geschikt te rnaken voor ccmsumptie. Brandstof om deviate Drs W. van Dejhsen van de vakgroep roken of te braden is schaars. Ook kan visteelt van de Landbouwhogeschool in Wageningen noemt het niet ongebrui- k de nijlbaars niet malckelijk worden ge- . vangen, omdat de netten bezwi,jken on- kelijk dat vissoorten worden uitgezet 'der het enorme gewicht van de volwas- zonder nanwgezet vooronderzoek. sen beesten, die wet 150 kilo kumzen „Meestal gebeurt het met soorten die wegen. wat lager in de voedselketen zitten. De effecten zijn dan minder stark. Ecolo- De Afrikaanse vissersvloot is vrij pri- gisch onderinek kost echter veel geld. mitief. De meeste vissers hebben houten Wil je praktisch bezig zijn, dan zul je wat trawlers of Icano's. Er zijn maar een pear risico's moeten nemen." WERELD NATUUR FONDS GEALARMEERD Leidse biologen voorspellen visramp in Centraal-Afrika LEIDEN — Wie liet 25 jaren uitgestorven te raken. jaar geleden de Nijlbaars Dan zijn maar liefst 150.000 los in het Victoria-meer? vissers gedupeerd. Die vragen De zich nu al af wear al bun vis honderdduizenden 0e- gebleven is", Aldus BareL gandezen, Kenianen en „De uit de hand gelopen situa- Tanzanianen die aan het tie In het Victoria-meer is niet meer in Centraal-Afrika of nauwelijks meer te keren, wonen, zouden het wel vrees ik. We hopen dat het eens willen weten. Sinds , 'seen afschrikwekkend voor- het roofdier beeld kan zijn voor elders. er vrij rond Nooit meer mag can roofvis mag zwemmen is de vis- worden uitgezet, als niet voile' stand, waar de Afrikanen dig duidelijk is dat de visstand in dit gebied van moeten Cr niet onherstelbaar mee in leven, flink uitgedund. Zo de war wordt gebracht Geluk- moeten de vissers in het kig hebben we door publicaties in wetenschappelijke bladen al Victoria-meer (twee maal voorkomen dat in een aantal zo groot als, Nederland) meren in Auatralle dezelfde steeds verder het water Nijlbaarzen als in het Victoria- op, met vistuigjes the hele- meer zouden worden uitgezet. maal niet voor dat grotere Ze waren bedoeld voor de sportvisserij, maar hadden het werk geschikt zijn. Leidse ecologisch systeem in het wa- onderzoekers brachten tergebied flink kunnen be- onlangs het Wereld-Na- schadigen". tuur Fonds (WNF) op de „Ook in het Malawi-meer in hoogte van de ramp die in Afrika had men dergelijke Centraal Afrika dreigt en plannen met haringachtigen. hopen zo soortgelijke ge- Een soort dat plankton eel en beurtenissen in de wereld dat zo in korte hid ook daar weer het systeem op z'n kop in de toekomst te voorko- Een gezet kan worden. We hebben men. bonannIngslId de regering van Malawi geluk- van kig ertoe kunnen bewegen om „1k denk dat we er nooit meer Nederlandse eerst na te denken en pas na achter komen hoe die baarzen onderzoeka- onderzoek can beslissing te ne- daar zijn gekomen. Het is in de trawler van de men'. school der geschiedenis ver- Leidse „Het volgende aandachtspunt dwenen. Wie het ook heeft ge- UnlversItelt is het Kivu-meer lumen daan en of er nu wel of niet wept op het Rwanda en Zaire, wear men kwade wil achter zit, het eco- Victoria-meer ook can rootvis wil uitzetten. systeem van het meer is er In Centraal- Het kan faliekant verkeerd waarschijnlijk onherstelbaar AtrIka een uitpakken. Net alsof iemand door verwoest. Belangrijker is NIIIbaara. een schroevedraaier in een dat men nu naar ons luistert, computer wil zetten. En dan zodat zoiets nergens meer op rel. „De autoriteiten kunnen gehouden worden waarmee Een andere reden tot treurnis maar hopen dat het apparaat de wereld hoeft voor te ko- de stand van de Nijlbaars permanent de visstand wordt over het verdwijnen van de er beter door gaat werken", al- men". hoogstens proberen te stabili- studeerd.. door de Leidenaren bestudeer- dus Bard. De Leidse bioloog dr. C. Barel seren, maar terugbrengen, dat Bard en de leden van ziln de visjes is de bestrijding van Hij bestrijdt berichten dat de maakt zich zorgen. Het is nu gaat niet meer". team zijn met zeer weinigen in de na malaria belangrijkste pa- FAO, de voedsel- en landbou- ecn kwart eeuw geleden dat De bioloog leidt een vrij om- de wereld deskundig op het rasitaire ziekte ter wereld, Bil- worganisatle van de Verenig- een roofzuchtige vissoort in vangrijk onderzoeksproject gebied van de bijzondere Ha- harzia. De Haplochromis-soor- de Naties, de via op grote het Victoria-meer de vrijheid van de universiteit dat door plochromis-vis, waarvan er ten voeden zich onder meer schaal heeft uitgezet „Des een kreeg. een vissoort die tiental- het HEST (Haplochromis Eco- 300 soorten in het Victoria- met de slakken die deze ziekte misverstand. Het kan zijn dat len kilo's zwaarder en groter logy Survey Team) wordt uit- meer leven. „Met deze vissoor- verspreiden en zouden zo een ze vanuit een kwekerij bij het was dan de daar levende vis- gevoerd. Drie onderzoekers ten observeren we in feite de rol kunnen spelen in de ver- meer zijn ontsnapt en dat ze soorten. Er waren plannen om van de subfaculteit biologic keuken van de evolutie. lk spreiding ervan. zich toen hebben voortgeplant. het dier als vocdsel te laten verblijven met 2,4 miljoen gul- ben zeer bezorgd, omdat het En de bevolking is de dupe. dienen voor de rond het im- den subsidie van de Neder- hier gaat om een uniek monu- „De belangrijkste vraag is hoe Ga maar na: wie een reuzehaai mense meer wonende bevol- landse overheid permanent in ment in de geschiedenis van lang die visjes in het meer nog in de Noordzee uitzet, riskeert king. maar de vis bleek te vet Tanzania om in samenwerking de natuur. Hieraan kunnen we kunnen overleven, want het daarmee dat over een paar en kon. omdat er niet op werd met Afrikaanse wetenschap- zien hoe de soorten zijn ont- gaat helemaal niet goed. De jaar alle schol eruit is gevre- gevist jarenlang in gang gaan. pers licht te werpen op de toe- staan, welke mechanismen via, die een belangrijk voedsel- ten". ..Nu het er miljoenen zijn. is stand van de vissen. Van het daaraan te pas komen", zegt bestanddeel vormt van de be- het kwaad geschied•'. zegt Ba- geld kan een trawler varende Bard. volking dreigt binnen enkele AFtJEN VAN DER SAR Experiment met 'waterolifant' zorgt voor Afrikaans drama

LEIDEN/GENEVE, 27 dec.. Barel snel ingegrepen moeten enkele alleen in dit meer voor- - De visstand in verreweg het worden. Het ministerie van bui- kwamen. De Nijlbaars heeft deze grootste gedeelte van het Victo- tenlandse zaken heeft de Leidse vissen, die voor de Afrikaanse be- rianicer in Afrika zal mogelijk onderzoekgroep, die al zeven jaar volking een waardevolle inkom- binnen t wee jaar geheel uitgestor- in het betrokken gebied werk- stenbron betekenden, praktisch ven Fen enkele tientallen ja- zaam is, een bedrag van 2,5 mil- allemaal verzwolgen. ren gc:leden door de wereldvoed- joen gulden toegezegd om hun Er duikt nog een ander pro- selorganisatic FAO uitgezette werk voort te zetten en naar een bleem op, dat een bedreiging voor roolvis -de Nijlbaars- heeft vrij- oplossing te zoeken. de volksgezondheid betekent. Een wel allc andere vissoorten uitge- De FAO had de vis, die een van de door de Nijlbaars gegeten roeid. Hij gebrek aan voedsel eten gewicht van 150 kilogram kan be- vissoorten hield tot nu toe de verde baarzen elkaar nu op. Dit is reiken en daarom „de olifant van spreiding van de voor mensen do- vastgesteld door wetenschappelij- het water" wordt genoemd, 25 delijke ziekte Bilharzia (botworm) ke onderzockers van de Rijksuni- jaar geleden in het Victoriameer tegen, door het eten van de water- \ eNiteit in Leiden. uitgezet om de plaatselijke bevol- slak, die de gevaarlijkel virus king van een nieuwe bron van draagt. Dr C. Barel van het Zoolo- voedzame eiwitten te voorzien. Nu er voor de gulzige „water- gisch Laboratorium van de Leidse olifant" bijna niets meer te eten uni■ersiteii, lcider van het onder- is, begint de Nijlbaars aan het op- zockproject, spreekt van een eco- Nachtmerrie peuzelen van soortgenoten. Op logisehe ramp van ongekende om- Aanvankelijk leek dit een goed die manier roeit deze vissoort yang. Het drama heeft naar zijn idee. Maar in de praktijk is deze zichzelf uit, aldus de projectlei- mening ernstige gevolgen voor de stap uitgelopen op een nachtmer- der. voedselvoorziening van de plaatse- rie voor de Afrikaanse bevolking. hjkc bcvolking in de omringende De mensen eten de Nijlbaars nau- landen Tanzania, Kenia en Oegan- welijks, omdat deze veel te vet is. Vraatzucht da. De mensen klagen nu al Steen De vis moet worden gerookt om De Leidse onderzoekers heb- en been over hun inmiddels vrij- hem voor consumptie geschikt te ben geconstateerd dat in het deel wel uitgeputte voedselbron. De maken. Een groot probleem is van het Victoriameer, dat tot Ke- root vis zelf, waarvan cr nu miljoe- echter dat er een groot gebrek nia behoort, al bijna geen vis nen cxemplaren in het meer rond- aan stookhout is. De bossen bevat- meer voorkomt. Het zal niet meer zwemmen, is praktisch niet bruik- ten weliswaar nog voorraden. dan een paar jaar duren voordat baar. maar deze zouden binnen korte ook de rest vim het meer aan de tijd praktisch verdwijnen als op vraatzucht van de Nijlbaars ten Waterolifant grote schaal vis gerookt zou gaan prooi is gevallen, die dan zelf worden. evenmin overlevingskansen heeft. De internationale organisatie Een andere reden waarom de De natuur wordt verder uit zijn voor het behoud van de natuur plaatselijke bevolking geen Nijl- evenwicht gebracht doordat aller- IUCN ( International Union for baars vangt, is dat de visnetten lei kleinere diersoorten, zoals the Conservation of Nature) in onder het gewieht van de „waterslakken, zich ongestoord kunnen het Zwitserse Gland zal de rege- olifant" bezwijken. Bovendien vermenigvuldigen. Vroeger wer- ringen van de landen die de Nijl- brengt deze vissoort op de markt den zij verorberd door de oor- baars eveneens willcn uitzetten, weinig of niets op. spronkelijke kleinere vissoorten. aanraden hun plannen te laten va- De Nijlbaars heeft er geen be- ren. Australie heeft inmiddels la- langstelling voor. Op den duur ten weten naar aanleiding van de Botworm zullen overmatig grote hoeveelhe- resultaten van het Leidse onder- In het Victoriameer, dat twee den van dit soort levendc organis- rock van hun voornemen af te keer zo groot is als Nederland, men ontstaan. Wat de gevolgen nRc ikarladAlaci bevonden zich voorheen ongeveer daarvan zijn staat nog niet vast. Fr in! naar de mening van dr. driehonderd vissoorten, waarvan (ANP) dec. • 85 MCL.C.C..-C\r\Thn4'11t.C■ pact "3 `I tian Eten Afrilwanse vis kan voedseldrama helpen oplossen ,Zet nijlbaars op menukaart"

UTRECHT — Door de nijlbaars op het haar nachtmerrie te verlossen. De in de jaren zes- chef-koks van twee andere bekende restaurants in menu te plaatsen kan ons land meehelpen tig uitgezette Victoriabaars heeft de Afrikanen Amsterdam en Oisterwijk zijn na keuring even- door het opeten van de overige vissoorten van hun eens goed te spreken over de kwaliteit van de Vic- aan de oplossing van een door een Leidse oorspronkelijke voedselbron beroofd. toriabaars. onderzoekgroep ontdekte Afrikaanse voedseldrama. Deze vorm van Antwikke- Te vet Visit, eel lingshulp" is voor de visliefhebber boven- De mensen rond het Victoriameer eten de nijl- Ook het TNO-instituut voor visserijprodukten dien zeer aantrekkelijk, want vooral de baars, of wel nijlkakap genoemd, zelf nauwelijks. vindt. de vis, die een hoog eiwitgehalte heeft en jongere vis is bijzonder smakelijk en heeft De volwassen vissen zijn te vet. De kleinere vissen weinig vet bevat, zeer goed eetbaar. Dit geldt ech- zijn weliswaar goed eetbaar, maar moeilijk te con- ter niet voor meer volwassen vissen boven de lien niet de laffe en grondige smaak van andere serveren. Als &,,tvolg van een gebrek aan stookhout kilogram, die een veel hoger vetgehalte hebben. zoetwatervissen. ' beschikt de plaatselijke bevolking niet over de mo- Deze vissen kunnen volgens Hosselet betel- ver- gelijkheid de vis door roken goed te houden. Bo- werkt worden tot vismeel. onder andere te gebrui- Dit zegt importeur S. de Heij van de Utrechtse vendien is de stevig gebouwde „koning der Afri- ken als kippevoer. Hij heeft daarom bij het minis- onderneming Delphi, die deze maand een campag- kaanse vissen", die een lengte van 1.80 meter en terie van economische zaken een aanvraag iute- ne begint om de vis in ons land en daarna ook in een gewicht van 120 kilogram kan bereiken. voor diend voor een studie naar de haalbaarheid van West-Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk te intro- de Afrikaanse visser met zijn primitieve middelen een dergelijk project. duceren. Het is volgens hem de enige manier om de moeilijk te vangen. De van boven donkerbruine. olijfgroene of grijze bevolking rond het Victoriameer van de voor haar Op het ogenblik is er in Kenia al een firma die de baars met een zilverkleurige bulk. gedijt bijzonder schadelijke en moeilijk bruikbare roofvis af te hel- nijlbaars vangt, irivriest en naar Nederland expor- goed in het onvervuilde en zuurstof- en voedselrij- pen. teert. Drs. J. Hosselet van Delphi zegt ,clat de roof- ke Victoriameer. De oorspronkelijk uit zee afkom- Dr. C. Barel van het zoOlogisch laboratorium vis tot een gewicht van tien kilo een delicatesse is. stige vis stond bij de oude Egyptenaren in hoog van de Leidse universiteit, leider van het onder- ,De eigenaar van een Utrechts restaurant, F. Ro- aanzien. In de plaats Esneh werd hij destijds als zoekproject, ziet in het wegvangen van de grootste derlburg, die het eerst kennis heeft kunnen maken een godheid aanbeden en na zijn dood .gemummifi- baars ter wereld uit het uitgestrekte meer de enige met de Afrikaanse reus onder de vissen, vindt het ceerd. Zijn afbeelding is in vele Egyptische graven mogelijkheid de plaatselijke bevolking in de om- vlees van een perfecte kwaliteit en noemt de baars terug te vinden. Zelfs de Grieken beeldden hem la- ringende landen Tanzania, Kenia en Oeganda van een aanwinst voor de Nederlandse keuken. De ter af op hun munten. - 33 -

PLynneen-13 Vim . "8 PAGINA 10 Nillbaars bier opeten om Afrika te helpen UTRECHT — De enige zijn primitieve middelen manier om de bevolking in moeilijk te vangen. de rond het Victoriameer In Kenia is er inmiddels liggende landen van dc voor een bedrijf dat de nijlbaars haar schadelijke en moeilijk vangt, invriest en naar Ne- bruikbare nijlbaars at te derland exporteert. Impor- helpen, is de vis weg te van- teur S. de Heij noemt het gen en hier op te eten. eten van de nijlbaars een Het Utrechtse bedrijf aantrekkelijke vorm van Delphi begint deze maand ontwikkelingshulp: „Vooral een campagne om deze roof- de jongere vis is bijzonder vis in de keukens in ons land smakelijk en heeft niet de en daarna ook in West-Duits- laffe of gronderige smaak land, Oostenrijk en Frank- van andere zoetwatervis- rijk te introduceren. sen." Volgens dr. C. Barel, van Drs. J. Hosselet van Del-, het zoologisch laboratorium phi: „De roofvis is tot een gevan de universiteit in Lei- wicht van tien kilo een deli- den, die het onderzoek naar catesse." Ook het TNO-insti- de nijlbaars — de grootste tuut voor visserijprodukten' baars ter wereld — heeft ge- vindt de vis, die een hoog. leid, is wegvangen de enige eiwitgehalte heeft en weinig mogelijkheid om Tanzania. vet bevat, zeer goed eetbaar.■ Kenia en Oeganda van een Dat geldt niet voor de( nachtmerrie te verlossen. zwaardere vissen, die een' veel hoger vetgehalte heb-, ben. Te vet De in de jaren zestig uitge- Kippevoer zette baars heeft de Afrika- Hosselet: „Die vissen kunnen door het opeten van de nen beter worden verwerkt. overige vissoorten van hun tot vismeel, onder meer te oorspronkelijke voedselbron gebruiken als kippevoer." beroofd. De mensen rond het Bij het ministerie van econo- Victoriameer eten de nijl- mische zaken is een aan- baars zelf nauwelijks. De vraag ingediend voor een volwassen vissen zijn te vet. studie naar de haalbaarheid De kleinere vissen zijn goed van een dergelijk project. eetbaar maar moeilijk te De van boven donkerbrui- conserveren. ne, olijfgroene of grijze Bij gebrek aan stookhout baars met een zilverkleurige kan de plaatselijke bevol- buik gedijt goed in het on-• king de vis niet conserveren vervuilde en zuurstof- en door hem te roken. Boven- voedselrijke Victoriameer. dien is de stevig gebouwde De oorspronkelijk uit zee af- baars, die een lengte van 1,80 komstige vis stond bij de meter en een gewicht van oude Egyptenaren in hoOg' 120 kilo kan bereiken, voor aanzien en werd destijds als de Afrikaanse visser met een godheid aanbeden. zaterdag 4 januari 1986 DE TELEGRAAF

• DE NIJLBAARS. Al. son wort rouzoatohmalgsw roast NJ door hat VIctorlamoor, waarbll h11 anal Wiles vorzwolgt die BB op zlin Fatale prosf: driehonderd unieke wog topookomt. vissoorten met uitsterven bed reigd

Tot voor kort scheen het zich alleen maar te kunnen afspelen in een lugubere horrorfilm, maar in midden- Afrika is het de afgelopen jaren allemaal echt ge- beurd. In het bekende Victoriameer, sinds mensen- heugenis verblijfplaats van talloze fraaie en nuttige • ILLUSTRATIE: visjes, regeert sinds enkele jaren de Nijlbaars: een KEES VAN DE NES vraatzuchtige rover van 150 kilogram en bijna twee meter lengte. Verbijsterde biologen van de universiteit in Leiden, die het proces van dicht- bij hebben gadegeslagen, spreken van een ramp van ongekende omvang. NIJLBAARS ZAAIT DOOD EN Voor tienduizenden vissers langs het meer is de invasie van de Nijlbaars een catastrofe. Vanuit Leiden wordt — met steun van Ontwikke- IN VICTORIAMEER lingssamenwerking VERDERF — een tegenaanval be- raamd... ty/ Leidse re4.gfie' LEIDEN, zaterdag biologen OOR DRS. FRANS WITTEN, bioloog aan V de universiteit van Leiden, moet het echt zoeken naar' schrikken zijn geweest! Twee jaar geleden deed hij met enkele plaatselijke vissers een proefvangst op het Victoriameer in midden-Afrika, met een opper- mantier om vlakte van tweemaal Nederland, bijna het grootste ter wereld. uitbreticling door MARTIN MENSING De vangt ijd zoo voldoende eerste alarmerende berichten. ramp tegen i.ijn geweest voor een op- Ongeruste vissers in Kenia brengst van honderdduizen- klopten hij ons aan met de den kleine visjes, maar op hoodschap: jullie moeten loch te gaan een bovenkamer in de WO- eons komen kijken, bij ons fling van collega-bioloog Kees geheurt jets heel bijzonders. Barel vraagt hij verbijsterd: En.., of dal hijzonder was! ste ogenblik kon worden „Weet je hoeveel stuks we Van de fraaie en volstrekt voorkomen dat de nijlbaars die middag hebben gevan- unlace visstand ter plaatse terwille van de sportvisserij gen? Two •...!" was vrijwel niets meer over. in een druk bezocht meer zou Studs enkele jaren speelt Het meet word daar volledig worden uitgezet. rich in het Victoriameer, dat beheerst door de vraatzuchti- Kees Barel: „De vissen wordt begrensd door Tanza- ge nijlbaars die met openge- stonden al voor verzending nia, Kenia en Oeganda, een sperde bek als een wort reu- klaar. Hoe fataal een derge- drama at dat door de biologen zenstofzuiger door het water lijk experiment kan uitpak- wordt aangeduid ids 6en van mast en alle visjes verzwelgt ken zou men trouwens juist de ergste in z'n snort uit de die op zijn weg komen. De in Australie moeten weten. geschiecienis. bases gaat zo gulzig tekeer Daar is begin deze eeuw omdat hij niet zelden in zijn wille van een groepje sportie- prooi stikt. ve Britten die zo nodig wilden Stofzuiger Nog maar korte tijd later jagen een aantal konijnen uit- Frans Witten, met een werd de rover ook elders in gezet. In een tijdsbestek van pineg Nederlandse hiologen in het immense moor ontdekt en enkele jaren dreigde het con- het kader van ontwikkelings- in eon tijdsbestek van nog tinent door de dieren onder hulp sedert enkele jaren re- maar enkele jaren is het aan- de voet te worden gelopen. gelmatig voor onderroek in tal explosief gegroeid en vol- Aan die dreiging is een einde Afrika: In 1951 kwamen de gens heel voorziehtige schat- gemaakt met de verspreiding tingen wordt het meer nu van een dodelijke ziekte on- overwoekerd door vele mil- der de konijnen." joenen nijlbaarzen die een MENU ware slachting aanrichten." Voor de deskundigen is het • Kees Bevel on Frans Witten Noodlijdend Behalve your de vissers die onduidelijk hoe de nijlbaars (inks) ....proberen om argent' In Wat ons betreft is de bi- met tienduizenden afhankc in het Victoriameer is terecht de levenacyclus van de niji- samrat een ongewenste en van de dag lijk zijn van de vangst van de gekomen. Kees Bard: „Er beers banner+ to dringen ten- son to maar moeilijk te bestrijden SNELDER kleine vissen uit het meer is zijn diverse theorieen ont- einde zwakke sehekel door MIA ontdekken om de voortolan. indringer waarvan worth de ontwikkeling ook voor de wikkeld, maar het blijft gis- aangenomen dat hij ooit uit PATE MET WARME TOAST wetenschap rampzalig. sen. Ooit is er in de omgeving tie% to onderbreken"... ••• een kwekerij is ontsnapt. In Kees Bard, hoofddocent in van het meer in Oeganda een het rimer leeggevreten en dat het Victoriameer beginnen MILANESE Leiden en met Frans Witten proefstation met nijlbaarzen hetekent voor de vissers die aarden en rich zonder verde- bueerd — moeten we probe- intus.sen ook de oevers de KALFSROLLETJES visdeskundige hij uitstek: ingericht. Er is Men geexpe- gewend zijn met kano's uit te re hulp ontwikkelen. Daar- ren om ergens in de levenscy- sporen van de hegemonie van SCHORSENEREN „Over het Victoriameer en rimenteerd omdat goedwil- varen een regelrechte ramp. mee is de explosieve greet clus van de nijlbaars binnen de nijlbaars te vertonen. en hewoners was feitelijk lende amateurs — tegen Tegen de formidahele kracht te dringen om daar een zwak- Slakken, algen en plankton KNOFLOOKSPAGHETTI rimer heel weinig hekend. Bij van het bestand in de afgelo- ••• klemmende adviezen in — van de nijlbaars zijn ze niet pen jaren verklaard. Mis- ke schakel te ontdekken. dat als voedsel voor de kleine- een ondermek dal we ruim meenden dat de vissers een opgewassen omdat hij de sim- schien vormt de eigenlijke waar de kringloop van de re vissen client, blijft onaan- VRUCHTENSLA lien jaar geleden (Cr plaatse zwaardere en vleziger vis wet pele netten vernielt en wan- on- MET ZURE ROOM populatie van het meer dan voortplanting kan worden geroerd en woekert onbelem- zijn begonnen vielen we van op prijs zotiden stellen. Het is neer hij loch op grote schaal maar enkele jaren een rijke derbroken. In alle haast is merd voort. Be noodlijdende Wines° kallsrollettes 4 dun de one verbazing in de ande- mogelijk dat onbekenden de zou worden gevangen, is het voedselbron voor de rover. een Leidse bioloog rich aan vissers zijn hun voedsel en (ntgaslagen 5:Ms:whoa:01s • 75 9 re. (let meer block niet mm. baars toch uiteindelijk heb- voor de plaalselijke hevolking het opwerken tot nijIbaars- bun broodwinning kwijt. note, of matganne • 2 koppelever• der dan 300 vissoorten to be- ben uitgeret of dat hij tijdens nog vrijwel onmogelijk om de deskundige, want echte spe- Eon hevig verontruste Kees - 40 g bacon - 4 toosttes 2 valten, een absoluut unicorn Zwakke schakel overstromingen via de moe- kolossale vis to conserveren. Kees Bare!' cialisten op dat gebied zijn er Barel: „Terecht maken we entlepols Parmezdanse kdas 2 in de wereld. Voor de hevol- rassen op eigen kracht een „Wanneer genakte Vanuit Nederland worden eigenlijk nog niet." ons grote zorgen over het ver- volt:vas pendsche - co king rond het meer leveren de weg naar het meer heeft ge- straks she leven is verdwe- nootmuskadt - 4 plannen ontwikkeld om De reeente publication van dwijnen van de neushoorn, de :out pepet vissen — waarvan de meeste vonden. nen zullen de vissen zich te- saltchldadies of kk theeletkel ge- Be vraag is op dit zwaarder materieel tegen de de Leidse biologen hebben panda en de Indische olifant, de lien centimeter niet to ho. gen elkaar keren en die situa- (*anode Sdite - 4 stnally plaktes moment trouwens niet zo nijlbaars in te zetten en de overal in de wereld voor groot in midden-Afriks wordt von gaan — een good produkt tie dient zich nu al aan. Be- maar ontinitspck • 2 ectlopels motsala of reer hoe hij or is gekomen, als bevolking in het vangen on halve een intensieve jacht op alarm gezorgd on de betrok- een stintsl van niet minder shorty 2 entlepels ware kinjn. op dat gemakkelijk is to van- wet hoe zijn verwoestende verwerken to trainen." kenen worden overladen met dan 300 vissoorten, die ner- gen en zich aan de wal met opmars tot staan moot wor- de vis — die als een culinaire Wolf de schnit,els in met peper In de lien jaar van zijn lekkernij under de troetel- vragen en adviezen. Daarhij gens anders ter wereld voor- Smelt I lopel hotnr weinig middelen m at Conner- den gebracht. leven zet de nijlbaars miljoe- en zool so teak veren." naam „victoriabaars" vanuit was ook een hedankje nit Au- komen, nu met uitroeiing be- fie dnotnwIrlen fjesneden Nu al zijn grote delen van nen eitjes at die gemakkelijk Nederland wordt gedistri- stralii, waar op het allerlaat- dreigd..." ■Iaar BINNENLAND kozideeeottutat DONDERDAG 301ANUARI 1986 PAG1NA 16 : NA 1NITIATIEF LEIDSE BIOLOGEN: Nederland voorop bij reddingvisstand inVictoriamcer

LEIDEN — Nederlandse de Oegandese. Keniaanse en sen op die zich voeden met de self de weak blijven control& ontwik kelingswerkers, Tanzaniaanse. vissers behelst. eiwitbronnen in het niter, so- ren als wij er weg zijn. ik heb visserij-deskundigen en Die dure netten, elders in de ale slakken en algen. Ala die het Ides dat de Linden aan het wereld gebruikt voor het van- vissen verdwijnen, worden the meer Inmiddels doordrongen biologen gaan een belang- zijn rijke rol spelen gen van haaien, moeten de eiwitten ook niet meer omge- van de ernst van de situa4 in een A f rikaanse vissers in staat set in een voor de bevoiking tie. Ze hebben all. medewert reddingsplan voor de vis- stellen de vale tientallen kilos eetbare vorm. Dot betekent king toegezegd", aldus Bare. , stand in het Victoriameer wegende Nijlbaarzen binnen een verschraling van het in Oost-Afrika. De actie te halen. De netten worden ge- voedselpakket van de bevol- Redding begint nog dit jaar en be- maakt van een seer sterke king. Dan is er trouwens ook De netten die nodig zijn VOOf kunststof. Het is vrijwel zeker voor de Nijibaars geen via de redding van dm vacant- heist het vangen van zodat een Nederlandse zUlen soveel veel mogelijk Nijlbaarzen, firma de De Nljlbaars meer en gain die zich voeden het Victoriameer grote miljoenenorder voor de vormt een gro- met z'n eigen jongen en met mogelijk in Tanzania worden roorvissen die alle andece levering van dit materiaal gaat te bedreigIng de garnalen in het meer, net gemaakt. De twee lokaie net. vissoorten dreigen uit te binnenslepen. voor de vls- zolang totdat ook die verdwe- tenfabrIeken moeten voor het roeien. Het plan, een initi- Barel. karwei flink worden flange. stand In het nen zijn", aldus karwei waarbij atief van Leidse biologen, Victoria-meet past. een ge- Roof v issen In °oat-Alas, Jagen bruik wordt gemaakt van Ne- is gisteren uitgewerkt tij- Wti bet plan darn, den most derlandse expertise. Deskundi- dens een vergadering op „Met de huidige uitrusting rneldden Laid- lukt het de vissers nooit orde se biologen In de bevoliting in staat gesteld gen uit de visserij gaan so snel de universiteit in die op zaken te stellen. Er zwem- decomber. worden om met succes op de mogelijk met ontwikkelings- plaats door vertegenwoor- men nu at miljoenen van die Met Neder- vissen te jagen. „De kleinere werkers near Tanzania om digers van het ministerie roofvissen rond en als het red- landse ontvdk- exemplaren worden al door, de deze modernisering te begelei- van ontwikkelingssamen- dingsplan dit jaar niet meer kelingsgelden mensen rond het meer gy ge- den. Tot deze ombouw van de Leep- fabrieken achter de rug is zul- werking, de Europese Ge- van de grond komt, vrees ik wordt dear ten. De grote worden in dat we te laat komen", aldus Heist nog dlt jes gesneden, gedroogd en len Nederlandse bedrijven or- meenschap, de wereld- de Leidse bioloog dr. C. Barel, jeer lets aan doorverkocht. De houdbaar- ders krijgen om de estate dui- voedselorganisatie FAO die jarenlang onderzoek heeft held van de via is nog vrii be- zenden netten te leveren. gedaan. Wanneer de jacht op de NW- en het Tanzaniaanse mi- gedaan naar de situatie in het perkt, maar daar wordt aan geopend, nisterie van visserij. Victoriameer. gewerkt. De verandering In de bears eenmaal is Wie de Nijlbaars daar al dan eetgewoonten van de bevol- worden de effecten van de consta- ingreep nauwiettend gevolgd niet per ongeluk heeft losgela- king komt op gang", De Minister Schoo van ontwikke- ten weet niemand met zeker- teert Barel. door de Leidse biologen. lingssamenwerking zal naar held, maar dat de gevolgen Als het plan wordt uitgevoerd. wereldvoedseiorganisatie FAO verwachting enige miljoenen daarvan desastreus dreigen te gaan visserijdeskundigen van zorgt dat regeringen van de guldens beschikbaar stellen worden is sinds kort de EG naar Afrika om daar de landen rond het meer regel- wet be- matig bifeen komen om de voor het projekt, dat vooral de kend. „Als niemand ingrijpt, langs in een interview met voorkomen dat de roofvissen de honderdduizenden Afrika- vaar komt. „Dan komt de ei- opleiding te verzorgen van de intrcaluctie van honderddui- eat er een ramp gebeuren", zo visserijbeheerders van later. voortgang te bespreken. ' deze krant. de kans krijgen zoveel te eten nen rond het meer (tweemaal witstroom in gevaar", vreest ARJEN AN DER SAR zenden speciale visnetten voor waarschuwde dr. Barel on- Met de reddingsactie wit men dat de voedselvoorziening van so groot als Nederland) in ge- dr. Bare!. „De baars eet de vis- „De Afrikanen kunnen dan De nijibaars, een uitgezette daar ungeroeui door de Nijlbaars. relatief goedkope vissen worden per roolvis, staat op het punt een moor to bieden haft. Toots de tile- bus en per train tot 400 km bet bin- ecologische ramp te veroor- piavangsten terugliepen en de gevan- nenland in gebracht on tor plekke in zaken in het Victoriameer. meer to bieden heeft. Teen de iltila- stukken van een pond gebakken on piavangsten terugliepen en de gevan- verkocht. De baars vrect alle lokale.vis gen vis steeds kleiner word, maakte Meer hoe tang kan dit duren? Wit nil weg, waardoor de viscon- men vanzelfsprekend de mazen van de or gebeuren als de Nijlbaars over Den sumptie in Oeganda, Kenia netten Weiner. Nu werden naast de ti- of twee jaar het bole moor heat leeg- lapia ineens tevens de kleinere haplo- gegeten?, en Tanzania in gevaar komt. chrominen gevangen on wet in grote De enige natuurlijke vijand van de Afgehapen dinsdag vond in hoeveelheden. Aanvankelijk kwam Nijlbaars is de mens on zelfs die is Leiden een conferentie niemand op de gedachte no to eten en niet good toegerust om hem to vangen. vond men ze net good genoeg voor Voor het op grote schaal vangen van plaats met vertegenwoordi- kippevoer. De hoeveelheden waren de Nijlbaars zou eon vloot moderne gers van de wereldgezond- echter enorm en aan het eind van de trawlers die dure brandstof gebruikt, heidsorganisatie, de Europe- jaren '60 werden zelfs enkele trawlers nodig zijn. ingezet. De vlsjes gingen nut de via- Biologen van de Leidse universiteit se gemeenschap, Tanzania, meelfabriek of werden op ijs our af- (verenigd in het Haplochromis Ecolo- Kenia en cnige biologen van plegen dorpen in het binnenland ge- gy Survey Team), die samen met de de Rijksuniversiteit Leiden. bracht. Ze bleken best to eten, makke- FAO aan visserijprojecten in het Vic- lijk to verwerken on werden zeer p0- toriameer werken, hebben eon .beter Besloten werd op korte ter- pubic. idee. mijn dc nijlbaars selectief In Kenia had men al corder in de go- Men is een subtiel plan amn het ont- weg te vangen met kieuw- ten dat de haplochrominen goed voor wikkelen om de viutand in het moor consumptie geschikt zijn. De handel op peil te houden door middel van netten. Dezc kieuwnetten was daar voor non groot deel in !lin- kleinschalige visserij die beter past bij moeten door de plaatselijke den van de vrouwen, die een eigen. het karakter van het land. Het moot bevolking zelf gebruikt wor- bran van inkomsten good kunnen ge- mogelijk zijn met groottnazige netten bruiken: Do vrouwen narnen de visjes wat grotere zeilboten de NijIbau- den. Een steunprogramma en Een nljlbaars temidden mu de elehlkles. Door bet vareeldl Ii grootte Inui hij met van de vissers in ontvangst, droogden zen voor eon groot deel to vangen no- hiervoor is in voorbereiding. behulp van selectleve netten wanks weggennpa. no snot gedurende 66n dag in de non des een zeker evenwicht met de haplo- on brachten no later in rnanden near chrominen wordt bereikt. de dichtstbijzifinde markt. Zogenaamde kieuwnetten met een Margreet Wesseling In het begin van de jaren '80 zakte de maaswijdte van 15 tot 25 centimeter Drs. Ft. Weserling is verbonden oan her eat... economic snel in. Met bet zeldzaam zijn zeer geschikt om de grote nijl- etch laboratoriton van de Ittiktuniversiieit Lei- vangen, terwij1 den. worden van de wat grotere vissen ste- bears selectief weg to gen de prijzen. Het gevolg is dat de de cichliden or gemakkelijk doorheen aanvankelijk onaantrekkelijke kleine kunnen. Doze kieuwnetten zouden NIJLBAAR door de plaatselij- haplochrominen no niet moor gemist met enige oefening In Nederland kunnen wij sinds kort kunnen worden. Met vecl kleinschali- ke bevolking gemaakt kunnen worden. bij een pear vooruitstrevende restau- ge visserij rondom het moor zou het Thans is het no dat de visnetten op rants Victoriabaars eten. De vis beet Afrika's grootste binnenzee visbestand in het Victoriameer heel een primitieve wijze in elkaar worden officieel Nijlbaars (Lams niloticus). good oogstbaar kunnen blijven. De geknoopt van uiteengerafeld touw. Zijn commercieel fris aandoende leeggegeten door uitgezette vangsten worden door natuurlijke non- Wanneer de kieuwnetten to kostbaar naam 'Victoriabaars is nogal mislci- was voldoende aangevuld. zijn voor de bevolking, zouden op een dend. Het is wcliswaar een bears maar Ongeveer 25 jaar geleden vatte men of andere manier doze netten beachik- juist in het Victoriameer hoort hij van roofvis (wie precies volt niet meer to achter- baar moeten worden gesteld. nature niet thuis. Het is de grootste in eiwit. Algen vormen eon voedsel- voor grote groepen van de bevolking halen) het oude idee op, de bevolking De wereldvoedselorganisatie en de zoetwatervis van Afrika en hij komt bron voor zoeplankton (dierlijk plank- veel to dour, hecrsen enorme ciwitte- to helpen aan con mooie grote eiwitrij- Europese .gemeenschap willen ook dat onder andere voor in de Nij[delta, de ton), voor insectelarven, garnalen en korten. Het is dun van het grootste ke vis: de Nijlbaars. de visserninstituten in de drie landen Niger en de Kongo, en in enige Afri- slakken. belang optimaal gebruik to maken van Tegen het, zonder voorafgaand onder- die het Victoriameer omringen, kaanse meren. Zelfs dode algen worden benut, want de voorraadschuur met makkelijk ver- zoek, uitzetten van vreemde vissoorten Oeganda, Tanzania en Kenia, snot ver- De Nijlbaars is een echte roofvis, zijn or komen in het Victoriameer visjes krijgbare eiwitten die het Victoria- is ook destijds al gewaarschuwd, onder beterd worden. Visserijbiologen moe- bek is voorzien van vole rijen kleine voor die uitsluitend leven van dode al- moor rijk is. En dat doct men ook. moor door de autoriteit op het gebied ten het reusachtige moor onderzoeken scherpe tandjes waarmee hij naast gar- gen op de bodem van het meer. Dat is De plaatselijke bevolking vist voorna- van de Cichliden in de Afrikaanse me- op de schadc die is aangericht. Wat naal uitsluitend vis vangt. Hi) legt mil- slechts een soort uit de grote groep melijk met kleine kano-achtige boot- ren: de Brit Dr. Geoffrey Fryer. tot dusverre bekend is, word weinig joenen eitjes per jaar en de jonge nijl- haplochrominen, kleine baarsachtip jes. Hiermee worden cenvoudige In het noord-oostelijk deel van het systematische verzameld. Niettemin baarsjes die van plankton !even visjes die met een enorme variatie in 'staande netten' uitgezet die twaalf Victoriameer heeft de Nijlbaars reeds duiden de schaarse gegeeena op eon groeien in het Victoriameer op in een soorten het Victoriameer bevolken. Er uur later worden opgehaald. Jarenlang z6 toegeslagen dat alle haplochromi- ecologische ramp. waar voedselparadijs. Zij kunnen zo zijn op dit moment 300 soorten be- word vooral op tilapia gevist, een Met nen zijn uitgeroeid. In de Mwanzagolf Het is niet onwaarschijnlijk dat Ne- tang worden als eon mens en wegen kend die alle tot 66n familie behoren: to kleine vis (ongeveer 1 kg), ook uit in het uiterste zuiden, wear drie jaar derland als eerste een helpende hand dan ongeveer 120 kg. de Cichliden. Misschien zijn het wel de Cichlidenfanulie, die overal in de gcleden nog nauwelijks eon Nij!bears zal bieden. Tanzania wordt at geruime De Nijlbaars mag dan op het punt 500 soorten want het Victoriameer, tropen bekend is on algemeen be- gcvangen word, is hij nu in schrikba- tijd gesteund door het ministerie van staan opnieuw een culinair succes to dat twee keer no groot is an Neder- schouwd wordt als de lekkerste zoet- rondo hoeveelheden aanwezig. Ook nu ontwikkelingssamenwerking, on het is wordcn, in het Victoriameer, waar hij land, is nog lang niet volledig geinven- watervis. past de bevolking zich eats. Aanvanke- juist Tanzania dat zeer grate visserij- door de mens is ingevoerd, is hij er de tariseerd. In die andere moron komen Eet- en duo ook vanptgewoonten wor- lijk vond men vooral de grotcre Nijl- belangen heeft. Gisteron had de Tan- oorzaak van dal een unieke verzame- vent minder soorten voor. den stork bepaald door de tradition baarzen (boven 60 cm) vanwege bet zaniaanse directeur generaal voor vis- ling van vissoorten op het punt sleet Er heeft zich in het Victoriameer, dat van de venclullende stammen. De Su- veto vet Inn to eten, mast in een land serijzaken P. 0. J. Bwantondi een on- uit to sterven. pas driekwart miljoen jaar oud is (geo- kumastam in bet Mwanza-gebied bij- waar bait- en braadvet schism is, vindt derhoud met de Nederlandse over- Wij mocten on., het Victoriameer logisch gezien is dat heel jong), een voorbeeld is ervan overtuigd dat je on- men door wet iota op. Men snijdt het held. voorstellen als ten grote algensoep on- Leer evenwicht ontwikkeld. Alto dank- vruchtbaar wordt van het eten van. vet uit de vis, de vis wordt gedroogd In ieder geval moeten de Haplochro- der dc tropcnzon. Algen zijn de pri- bare en ondenkbare voedselbronnen lorigvissen. Doze pow eiwitrijke vis in de zon, daarna in moten gesneden minen, ten uniekc groep vissen, voor maine eiwitproducenten in het water, worden benut on uneindelijk omgezet blijft hier dun ongebruikt, terwij1 die- on in zijn eigen vet gebakken. Overal de wetenschap behouden blijven, dear order invloed van het zonlicht rotten in visse-eiwit. zelfde longvis bij de Luo-stam in Ke- longs de weg on bij stations worden no zijn geleerden uit alit delen van de zil de voedingsstoffen in het water om In Afrika, waar vlees schaars is on nia juist geweldig populair is. Beter gefrituurde mootjes Nijlbaars to koop wereld het over eons. - 38 -

Vraatzuchtige nijlbaars Victoriameer bedreigt voedselket

De nijlbaars zorgt voor grote problemen in het Victoriameer. Deze grootste Afrikaanse zoetwatervis bedreigt door z'n vraatzucht de visvangst van de omwonende bevolking. Onderzoekers studeren op een oplossing.

Zoals het een koning betaamt, is er een beter gebruik van de visserij te maken stad naar hem vernoemd. Hij boezemt Godelief Nieuwendijk samenwerking met het Instituut voor Vi. zowel respect als schrik in en er doen serijprodukten (IVP-TNO) te Umuiden. allerlei verhalen over hem de ronde. Mo- J. Bon: "De mensen visten toen nc menteel is hij op oorlogspad en waar hij de Grieken deze stad naar hem noemden: voornamelijk op tilapia, een goed eetbar verschijnt veroorzaakt hij problemen. Latopolis. wat grotere vis. Maar dat bestand raak - Slechts op het bord van fijnproevers De nijlbaars of nijIkakap krijgt de laatste uitgeput en er resste de mensen ma ontlokt hij een goedkeurend gemompel: tijd een slechte pers. Dat komt omdat hij een armzalig bestaan." TNO adviseerc de koning der Afrikaanse vissen, de Lates alles opvreet wat hem voor de bek komt, de kleine visjes, haplochromissen vi Niloticus. daarbij uitstekend gedijt en met de dag in ongeveer vijftien centimeter lang, die o "Niet te vergelijken met andere vissen, aantal toeneemt. Daar kan geen visbe- geveer tachtig procent van het bestar een eigen fijne smaak; goed stevig visstand tegenop, zelfs niet in het Victoria- uitmaakten, te gaan exploiteren. Men VE viees," luidt de mening van een gerenom- meer, dat toch drie keer zo groot is als onderstelde toen nog, dat er een gro« meerde chefkok. "Een rover van de eer- Nederland. van nauwverwante soorten bestond. ste orde, een ramp voor zijn omgeving," gedachten gingen aanvankelijk in de ric zegt daarentegen een bioloog, terwiji een Visvangsten kleiner ting van een vismeelfabriek, omdat do visserijprodukt-deskundige het heeft Een paar jaar geleden al waarschuwden snel mee te beginnen is en er grc over een mooie, niet vette vis met veel Leidse biologen, die sinds 1977 perma- hoeveelheden vis, zo'n 12.000 ton p eiwit, waar veel mee te doen is. nent een onderzoeksstation aan het jaar, verwerkt kunnen worden. Victoriameer bemannen, dat de visvang- TNO'ers hadden van biologen van De vis waar het allemaal om draait, is de sten kleiner werden. Ze gaven de schuld toenmalige EAFFRO (East Afric nijlbaars, de grootste Afrikaanse zoetwa- aan de roofvis nijlbaars enerzijds en aan Freshwater Fisheries Research Orga. te,rvis. Bij de oude Egyptenaren stond hij de bevissing met trawlers anderzijds. sation, gevestigd te Jinja, Uganda) in hoog aanzien; hij is dan ook vaak De traditionele visvangst vond en vindt horen gekregen, dat er in het gehele me afgebeeld op grafschilderingen en mun- van oudsher plaats met kleine kano's vlak ten, ook door de Grieken. In Esneh, een langs de kust. Eind jaren zestig werd er in stad in het noorden van Egypte, werd hij Mwanza, aan de zuidkust van het Victoria- Foto boven: Het Victoriameer heeft pr zelfs als god aanbeden, de reden waarom meer, een project op touw gezet om een blemen met z'n visstand (foto ABC Pres

40 TOEGEPASTE WETENSCHAP - FEBRUARI 1966

- 39 -

transporteren. Later liep dit project welis- kerbruine, olijfgroene of grijze rug en een wear stuk op de slechte wegen, maar toen zilveren buik heeft, kan formidabele afme- I Kieuwnetten restte nog het drogen als conserveerme- tingen aannemen. Er schijnen knapen van thode. Zelfs als een roofvis zoals de 1.80 meter lang en ruim 200 kilo zwaar nijlbaars een voedselketen niet helemaal gevangen te zijn. In ieder geval leveren ze naar Afrika verbreekt, betekent toch de extra stap voor de kleine vissers grote problemen Eind januari beslo ten afgevaardig- aan het eind van de keten een verlies van op omdat hun bootjes te klein en de den van de Europese Gemeen- tachtig procent aan eiwitproduktie. In het netten meestal te zwak zijn. Bovendien schap, FAO en cie directeuren-ge- Keniase gedeelte van het Victoriameer, in raakt de handel, die voor een groot deel in neraal voor visserij van enkele het noordwesten, is het al zo ver dat bijna handen van vrouwen is, in de war. Tot nu Afrikaanse landen op een bijeen- alle andere soorten vis verdwenen zijn. toe was het gebruikelijk, dat vrouwen op komst in Leiden dat er op korte Over de manier waarop de nijlbaars in het het strand de dagelijkse vangst ophaal- term/in maatregelen zullen worden Victoriameer terecht is gekomen, be- den en daarna zorgden voor 't bakken, genomen tegen de rampzalige aan- staan verschillende theorieen. Volgens drogen, verkoop- en vervoer naar markt was van de jagende nijlbaars. het ene verhaal was er op een visserijsta- of binnenland. De maatregelen zullen bestaan uit tion in Oeganda in de jaren zestig, toen het gebruik van zogenaamde nog een Engelse kolonie, een eigenwijs Per fiets kieuwnetten, met een maaswijdte iemand die de afloop van de verhitte De grote nijlbaarzen, die toch gemiddeld van 15 tot 25 centimeter. Hiermee discussies over wel of niet uitzetten, niet al gauw 25 kilo (vrouwtje) of 15 kilo kan selectief worden gevist. De afwachtte, maar gewoon een paar baar- (mannetje) wegen, moeten per fiets ver- plaatselijke vissers kan geleerd zen in het Victoriameer losliet. Het zou voerd worden en vrouwen hebben geen worden hoe deze netten te maken. ook kunnen dat een plaatselijke visser zin fietsen. De meeste klanten hebben niet Nederland zal steun verlenen aan had in grote vis en ze uitgezet heeft, of dat genoeg geld om in hun eentje zo'n grote dit project. de baars in tijden van hoog water via vis te kopen en moeten een paar mede- moerassen op eigen houtje in het meer liefhebbers organiseren. De mensen terecht is gekomen. Hoe het ook zij, het schijnen ook nog erg te moeten wennen 200.000 ton per jaar gevangen kon wor- hooggelegen meer (1034 m boven de aan de smaak van hun nieuwe etenswaar. den zonder gevaar voor overbevissing. zeespiegel) dat zeer zuurstof- en voed- In Nairobi staat een fabriek waar de vissen Om genoeg aanvoer te garanderen, werd selrijk is, blijkt hem goed te bevallen. De worden gefileerd en ingevroren en die ze de visvangst met trawlers gestimuleerd. baars, die een egaal of gemarmerde don- exporteert. Het grootste deel van de Deze zouden niet alleen in de baai van aanvoer is echter ten gevolge van bederf Mwanza moeten vissen, maar wat verder- ongeschikt om te worden gefileerd en op, om de plaatselijk-. vissers niet dwars Een vissersmeisje in Ken/a, wier brood- ingevroren. te zitten. In de praktijk bleek dat ze toch winning bedreigd wordt door de nijlbaars Om nu te zeggen dat de laatste dagen van vaak vlak onder de kust trawlden, waar de (foto ABC Press) de nijlbaars, die -als de andere vis op is- meeste vis zat. De heer Bon herinnert zich zijn eigen jongen oppeuzelt, geteld zijn, is dat er in die tijd ('66-'76) amper nijIbaar- wat overdreven. Maar dat hij ongestoord zen in de netten kwamen. zijn gang kan gaan, is beslist niet langer Nu is de situatie volkomen anders, tot waar. Zeker niet als het aan dr. Barel ligt, grote ontsteltenis van de biologen, die die meent dat de situatie in het zuidelijk toch al van mening waren dat de trawler- deel van het Victoriameer nog ten goede visserij het natuurlijk visbestand te veel te keren is. "We hebben bier te maken belastte. Door de grootte van de netma- met een uniek monument voor gewervel- zen werden bepaalde soorten haplochro- de dieren. Van zoden is er geen tweede: mis overbevist. Inmiddels was namelijk driehonderd vissoorten laten uitsterven? komen vast te staan dat er honderden In heel Europa zijn er maar 190 in dertig soorten haplochromis bestaan. Op dit families en hier vind je er zoveel bij elkaar moment zijn er ongeveer driehonderd in een familie. We weten niet eens precies bekend, waarvan er honderd al beschre- of we met steeds nieuwe soorten te ven zijn en de rest in potten staat te maken hebben of met een volgend ont- wachten. wikkelingsstadium van de oude soort. Het Bovendien hadden de Leidse biologen is een soort keuken van de evolutie." onder leiding van dr. Barel en drs. Witte Even belangrijk vindt Bare!, die alleen met ontdekt dat er zeer efficiente voedselke- de grootste bewondering kan spreken tens bestaan. Zo zijn er visjes die algen over het efficiente en intrigerende sys- omzetten in viseiwit en hebben andere teem van modder, plankton, plantjes, zich gespecialiseerd in slakken. Valt er slakken, garnalen, en kleine visjes etende eon zo'n schakel weg, dan heeft dat haplochromissen, het eiwitverlies voor de gevolgen voor de totale visproduktie in bevolking dat de nijlbaars veroorzaakt. het meer. Nleuw project Explosief Dit voorjaar worden er concrete afspra- Sinds 1982 zaten er steeds meer nijIbaar- ken gemaakt over een nieuwe zen in de netten en in de afgelopen twee onderzoeksproject, waarin o.a. de FAO jaar nam het aantal zo drastisch toe, dat en de EEG deelnemen. De biologen zullen alleen een term als 'explosief' de situatie al het mogelijke doen om het natuurlijke voldoende beschrijft. visbestand en daarmee de eiwitstroom in De nijlbaars is een geduchte concurrent stand te houden. Ze bestuderen met voor de plaatselijke bewoners, die nu juist name hoe de populatie nipbaarzen in enthousiast waren geworden over de elkaar zit en houden als zijweggetje in het kleine visjes. Ook het binnenland profi- achterhoofd dat er misschien een zwakke teerde ervan, nadat door TNO een project plek zit in zijn levenscyclus. op touw was gezet om ze per vrachtwa- Zodra de Keniase regering instemt met gen op ijs naar afgelegen dorpjes te •

TOEGEPASTE WETENSCHAP gC:10 - FEBRUARI 1986 41 Factor VIII

(vervolg van pagina 39)

den is het nieuws over deze vondst gepubliceerd en in een van de kranten kreeg het bericht als kop: "Minder bloed nodig voor factor VIII produktie". Een onjuiste benadering, die voor de nodige beroering zorgde bij de bloedtransfusie- dienst. Professor van Aken: "Als je uitsluitend kijkt naar de verbeterde opbrengst die met deze methode kan worden bereikt, dan zou de eerste indruk zijn dat we minder bloed nodig hebben. Maar er worden uit bloed ontzettend veel produk- ten gewonnen en die hebben allemaal een verschillende toepassing. Als je de schaarste aan factor VIII op deze wijze hebt opgelost, komt het volgende vraag- stuk : wat is het produkt dat na factor VIII het meeste nodig is en het antwoord is albumine. Dit wordt onder meer voor shockbestrijding en verbrandingen gebruikt. Wat dat albumine betreft is het beslist niet zo dat we minder donaties nodig hebben, want de vraag naar dit produkt is zodanig dat we het met het een door de FAO geformuleerd pro- De in 1971 op het Victoriameer door TNO huidige aantal donaties net kunnen red- jectvoorstel, zullen enkele medewerkers voor de mechanische visvangst ingezette den. Publikaties in de zin van "er is minder van TNO zich vanuit een basis in Kenia trawler Mdiria, voorheen een gamalenkot- bloed nodig" zijn schadelijk, want er zijn al buigen over de beste methode van ver- ter (foto J. Bon) mensen geweest die het op grond van werking van de nijlbaars die nu in grote deze berichten hebben laten afweten." hoeveelheden op het strand ligt te rotten. Tot de lokale mogelijkheden behoort, onderzoeken of er met de vissehuid iets Bewerkelijke methode volgens Bon, het in de zon drogen, nadat te doen is. Al met al blijft die produktie uit donor- de vis op een speciale manier in repen is bloed een moeizame en bewerkelijke me- gesneden. Vroegere ervaringen in Tanza- Roken thode, waarbij de afhankelijkheid van nia hebben hem geleerd dat er dan een Vis roken heeft het nadeel dat er veel bloeddonors steeds als een soort zwaard duchtige strijd met insecten -kevertjes- brandstof voor nodig is, waar rond het van Damocles boven het hoofd zweeft. volgt die meestal door hen wordt gewon- Victoriameer juist gebrek aan is. Boven- Alfa interferon werd aanvankelijk ook nen. Een antwoord daarop zou misschien dien blijft het produkt dan nog erg vatbaar eerst uit bloed gewonnen, maar tegen- een insecticide kunnen zijn dat uit een ter voor bederf door bacterien. Bon vindt woordig is er een veel effectievere en plaatse in grote plantages groeiend plant- daarom het idee om de vis ter plaatse te goedkopere produktie door bacterien en je (pyrethrum) gewonnen wordt. Dit in- fileren en in te vriezen en vervolgens te mogelijk ook uit gistcellen via Recombi- secticide kan echter helaas niet tegen de exporteren, zo gek nog niet. Een Neder- nant DNA technieken, het aanbrengen zon, zodat er nog meer puzzels op te landse firma is daar enige maanden gele- van genetische veranderingen in deze lossen zijn. den mee begonnen. Na Duitsland en micro-organismen. Het biotechnologisch Om het bederf van vis te voorkomen Oostenrijk begint nu ook ons land interes- bedrijf Genentech in Californie is bezig voordat die aan land komt, wil Bon geiso- se te tonen voor de Victoriabaars, zoals om ook factor VIII langs deze weg te leerde tassen en gekoelde containers hij in culinaire kringen is omgedoopt. Tot bereiden. Professor Van Aken is positief uitproberen zoals die .bij sportvissers in nu toe ging het alleen om jonge vissen tot over de perspectieven: "Op een aantal gebruik zijn. tien kilo, omdat die zich goed lenen voor plaatsen in de wereld wordt gezocht naar de fijne keuken, maar Bon meent dat ook alternatieve methoden om dit soort stol- Voor de verwerking van de vis zijn er de oudere, vettere vissen lekker klaar te lingseiwitten die in hele kleine hoeveelhe- verschillende mogelijkheden, verwacht maken moeten zijn. Tenslotte is zalm ook den in het plasma voorkomen, langs bio- hij. Behalve drogen van uitgesneden vis is een vette vis. Zouten en roken, zoals dat technologische weg te maken. Genen- verwerking tot vismeel mogelijk, wat de met zalm gebeurt lijkt hem daarom een tech is er mee bezig, maar wij in Amster- mensen gemakkelijk zelf kunnen doen. Bij uitstekende alternatieve bereidingswijze dam zijn ook zeer actief op dit gebied. We een hygienische bereidingswijze waarin voor de nijlbaars, die binnenkort wekelijks hebben ook een bacteriele kloon die de vis wordt gekookt, geperst en ge- vers naar ons land zal worden gevlogen. factor VIII produceert. We zijn nu bezig droogd, is het mogelijk een vispoeder te Of de mensen rond het Victoriameer er om dit proces op te schalen, waarbij onze bereiden waar met maismeel een uitste- met deze vorm van 'ontwikkelingshulp' partner Gist Brocades is. lk ben er zeker kend eiwitrijk papje van te maken is, dat in werkelijk op vooruit gaan, is nog maar de van dat dit op den duur gaat lukken. lk ben ziekenhuizen zeer gewild is. Het vet dat in vraag. Het is een van de heel essentiele nog wel onzeker over het tijdstip waarop de buikholte van de nijlbaars voorkomt, is vragen waarop Barel via een stamafhan- dat zal gebeuren, wat ook afhangt van de te gebruiken als bakvet. Ook kan er kelijk sociaal-economisch onderzoek de problemen die we nog tegen komen. oliemargarine uit worden gewonnen. Het komende herfst een antwoord wil heb- Maar waarschijnlijk zal binnen de vijf tot karkas en de zwemblaas zijn te verwerken ben. 0 tien jaar de biotechnologische methode tot bijvoorbeeld dierenvoer en lijm. Een de klassieke bereidingsmethode uit bloed leerdeskundige van TNO in Waalwijk zal gaan vervangen." 0

42 TOEGEPASTE WETENSCHAP - FEBRUARi 1986 OollAxrahl tsoi on. tab. IIRC 23junLs6.

Hulp bij Nederland betaalt bestrijding netten voor nijlbaars in Victoriameer nijlbaars in Van onze verslaggever AMSTERDAM — Nederland over- Victoriameer weegt vissers aan het Victoriameer in oostelijk Afraca geld ter beschikking te Door een onzer redacteuren stelkn voor de aanschaf van netten LEIDEN, 29 jan. — Tegen de waarmee ze albaars kunnen vangen. alarmerende groei van de nijl- Deskundigen verwachten dat zo het baars in het Victoriameer zullen verstoorde natuurlijk evenwicht in het op korte termijn maatregelen meer enigszins wordt hersteld. worden genomen. Dit besloten Dit is gebleken na een vergadering afgevaardigden van de Europese dinsdag waarin deskundigen uit Tanza- gemeenschap, de Wereldgezond- nia, Nederland, de EG en van de FAO heidsorganisatie FAO en de di- (de voedsel- en landbouworganisatie recteuren-generaal voor visserij van de Verenigde Naties) zich bogey van de Afrikaanse landen Kenia over de problemen met de nijlbaars. en Tanzania gisteren op een bijeenkomst in Leiden. Vrijdag wordt op het ministerie van overleg De vis wordt sinds kort Onder wikkelen met een maaswijdte OntwildcelingssamenwerIcing de naam Victoriabaars als een van 15 tot 25 centimeter. De gevoerd over het benodigde geld (naar nieuwe delicatesse nijlbaars wordt hiermee selectief Volgens on- in een aantal schatting enige mi)joenen). Nederlandse restaurants geser- weg gevangen, terwijI de andere derzoeker C. Barel van de Rijksuniversi- veerd. vissen, in hoofdzaak de biolo- teit Leiden kan dit binnen enkele we- De nijlbaars is een roofvis die gisch zeer interessante Haplo- komen. Tanzania, ken ter beschikking enkele jaren geleden in het Vic- chrominen, gespaard blijven. een trap de Widen aan het Victoriameer, , toriameer werd uitgezet maar er Volgens dr. C. Bard l van het iS ef•ri V.;- e de aanden waaraan Nederland van nature niet in thuishoort. Zotilogisch laboratorium van de on. :ikk.flingsgeld geeft. Door de snelle toeneming van de Rijksuniversiteit Leiden is het De niAbaars is een roofvis die 25 jaar nijlbaars komt de visstand in het van belang dat de nijlbaars snel geleden in het Victoriameer is uitgezet meer in ernstige moeilijkheden. onder controle komt. De roofvis om omwonende vissers in Tanzania, Oe- De visserij in het Victoriameer, heeft geen natuurlijke vijanden ganda en Kenya van eiwitrijk voedsel to dat twee mael zo groot is ais Ne- en decimeert de plaatselijk vis- voorzien. Die grote vis heeft echter de derland, is van enorm belang soorten. Men zou de plaatselijke oorspronkelijk aanwezige vissoorten voor de voedselvoorziening van bevolking moeten leren de spe- voor een belangrijk deel opgegeten. Bo- Tanzania, Kenia en Oeganda. ctate kieuwnetten voor de nijl- vendien konden de vissers de nijIbaar- Wegens de onzekere politieke si- baars te vervaardigen of deze zen niet vangen omdat hun netten daar tuatie in Oeganda was dit land netten anders op een of andere niet geschikt voor waren. niet op de bijeenkomst in Leiden manier ter beschikking te stel- vertegenwoordigd. In het overleg met Tanzania is afge- len. sproken dat vissers sterkere netten met Op voorstel van visserijdes- Voorwaarde bij dit program- gun gebruiken om nijlbaar- kundigen van de Leidse universi- ma is wetenschappelijke begelei- grate gaten teit, die al geruime tijd onder- vangen. Het voordeel van die ding. De EG en de FAO zijn zen to zoek verrichten naar vissoorten van oordeel dat de netten is dat de kleine, oorspronkelijk visserij-insti- levende vissen door de main het Victoriameer, werd beslo- tuten in Oeganda. Kenia en Tan- in het meer ten om zo zen kunnen zwenunen en meer icans spoedig mogelijk zo- zania snel verbeterd moeten wor- hebben te overleven. Hierdoor kan de genaamde kieuwnetten te ont- den. vLcstand zich enigszins herstellen. Verdrijven nijlbaars eist snel actie

Om de voedseiraldp Ilf te wended die, zotds wij eind nut am of dill worth Inge. did* vorig jaar meidden, dreigt rond het Afrikaanse Victo- dhoti, laat stain of di* -worth ingsdiend. „Dsarnasal." riameer, zijn snei maatregelen nodig. Onderzoekers aldus de projectkider in Tanza- van de Hijksuniversiteit Leiden zijn bezig een hulp- nia dra. S. Witte, ..din or nog programme op te stellen waardoor de nijibaars, die al- veil prektische wagon op he le andere vissen in het Meer opeet, kart worden weg- loosen. Hat is nog steeds di gevangen, maar het is de vraag of alle bureaucratische vraag of hat werkt Volga:ids mar Tan- en praktische problemen tijdig zijn opgellost. maand plums wear zania MS Xtip ,bepsien hoe groat 4. 300102, via di nett= De niffbaars (Late, nikaticus) album voorrag de lokale be- moil= eldn, want oak dat Is is een vleeeetende via die meer volkireg in hair eiwitbehoefte ... nog Wit Wumd." ran ander din anderhalve meter tang en now an vsuagst van kleiner Asha problem Ii dat de Wiliame vrli honderd kilo swear warden. De als deaden — vises, de waders ver ult de UM bligt, odd de via hoort thuis in de N1,11 en in belangriffte eiwitbron. Is bavolldng ult vla.en most pan enkele grate rivieren in Nest wheats an veld te dutu. De vie- mat milboten In pleats van mat Afrika soils de Zaire en de Ni- .* vormden oak een belangrijk kano's. Clelukkld Una= as eel ger. In de jaren altig ward de handelsobject Ze warden een Het Victorianism hem Oa- sabot= (di alibied* dhows) vis uitgezet in kleinere vijvers dig gedroogd in de son en door panda, Tanzania se Kentia.• • traumas se meld= over Mt rand het Victoriarneer teneinde de vrouwen In grate manden maw Irma:hem. „De pled= de pleateelijke bewaring eon near de markten gebracht, bears drie jaw geleden nog on- dike =veal= is Mat so rigid* extra voedselbron te verwhaf- soma tot in Nairobi toe. De rich- bekend, ma dreigt hij ook dear als wij bier eel *ens dinhan. fen. Volgens onderzezelows van liden self voedden rich met ii- toe te alien. Van de wasrichijn. hat is goad model* dat as son- de FAO, de organisatie van de gin en plankton. Het Victoria- lijk viffhonderd marten dea- de: problem= ovum= op de Verenigde Naties die zich be- paper, twee keer zo groat eh Ne- den moeten -• " "'VP al -.- zighoudt met voedsel- en land- derland, la geologisch gezten heel an verdvrenen, fa in de De (*leaden dom hung)** bouwvraagstukken, din er in seer jong, drie kwart mlljoen tuasentftd, toen de ramp doh al maar bunkklels =Ninon er oak 1959 jonge visjes in het grate al Pannell om In bet Malawi. liar, en het ecologisch even- begon at te tame:at word de , Victoriameer terechtgekomen. wtcht Is daardoor nog tier en niffbaars oak nog in het dicht- mad sen bonged= 'amine. eenvouclig te verstoren. bftzlinde Nalvashameer age- vreszade vis nit t* radon, de Later werd de via er opzettelijk set. Dear ligt de vtaserft ma se- Lbnnotbrissa. De Internationa- uitgezet. In de jaren zeventig Het ultzetten van de nillbaare heel stll. ls Link voor Natuurbehoud nam hun until toe, en thins in het VIctoriameer sonder ge- IUCN =Wieser& daze worms- vormen ze een ware plaag. De degen wetenschappelljk onder- De FAO what dat de totals mens in december =rig year, drelgende catastroh kwam sin zoek leidde clan oak tot een produktivitait van het Victoria- mad Malawi ontkent se. het licht door onderzoek van de voorspelbare en voorapelde ca- meer nu met tar-Mid procent ps. De gang van taken in bat Leidse biologen ter plastse. tastrofe. De FAO had hierean Maid is. De plaateaUjke bevel. toriamear =eft inmIddals oak Voor de introductie van de overigena geen schuld; hear M- king heeft rich vow won duel de bezorddhald gewakt van ein onderzoekers waarschuw- aan de situatie aangepast De Mobilise= autoriteiten, wear den &WOWa al tegen de plan- vette vis droogt slecht in de ion, Whim de rabaars sls sportvis sou nen. filet alleen op ecologische maar men anijdt nu sent het worden ititgazat. Alweer vol- gronden: een roavis die vis eat vet end, en bald de vis yawl- om de niffbaare te vangen en te den uttgezet De netten hebben *mu de IUCN din Mae plannen Hcforie kin immers nooit de totsle ei- gens in an eigen vet. Nadeel is exporteren naar Europa. In grate =hen, wear de kleine nu van de bean. wItopbrengert verhogen. Nu is dat alit veel brandhout kost 'amaze restaurants staat de ctchlidwa eenvoudig doorheen Th niet mew na te gain wie de vis al als Victortabaars op bet kunnen mammon en die awn Het uitzetten van vntemda viz bears in het meer heeft ga- Maar de vie is moellijk op hat- menu. Het le de vraag of op da- de niffbaars tegenhouden. Het Is maddens Wet aldid slecht. bracht, maar vermoed wordt tlonele wijse te venom Voor- ze lase voldoonde albaars maken van de netten sou bun- Zebu due kwart van de rims= kin worden weggevangen, en 12 rA acrk. oak dat western sportvissers been viste men met kieizae ka- nun worden overgelaten aan de opals werekt berust op het van- de boosdoeners skin. De :a- no's, waannee eenvoudige net- de lokale bevolking is er weinig plaaUellike bevolkIng; des- gin van Mideast*. via: in Euro- beam is pood sport. ten werden uitgezet dernaakt mee geholpen. Ook de pogin- noods 'louden se echter via een pa worth di Noordamerikaanse 186. van uiteengeraftad touw. Hierin den van de TAO meer cichilden hulpprogramma besebikbaar aim in fond gekwsekt. Zr din Anderzftds waren de cichll- raakten di kleine eichlida ver- tilt to soften sal weinid baten, no moeten worden destald. oak vial gentiles bellasad van den voor de albears een mak- strikt Di methods is echter vreest men. Kind wrists maand Is sr over. raw Smodsadds oturratiss. Lint- Itelillte proof:. Zozeer, dat ze in niet geschikt voor de reusachtt- Biologen van de RijksunIver- leg dewiest tun= de Tansani- nothrhaea ward Amiga did dole- het noordoosten van het meer ge Milbaars: dear xtin stevige siteit Leiden hebben inmiddets aims en de Naderlandse den ingebracht in het Moms al geheel ultgestorven zijn. Het netten voor nodig die vane VW- *en biter plan. Zij willen de be- overheid. Tanzania slit vial in miser adder de Kariba-dam in enige wit de grate nijIbaars lets worden neergelaten. Het volking van grootmazige stein- de 'Md.. plamiin, en het Zimbabwe en In het Ktvumeer dear nu nog te eten heeft, is &Mee bedrllf Sea Containers di netten voorsien. Dtt an net- wachten is nu op een officiate tumen Rwanda en Zaire. Daar kleine niffbaars. In het ufterste heeft onlangs een contract met ten die niet waiter botan war- van Tanzania veer Ne- bobbin as dean enkala =hide :olden van het weer was de Mil- de Kenlase overheid getekend den aangesteept meat die wor- derlandse hulp. Het is nog land aangsricht. 1 1 yroavvibi.ula f000rk.z .i.,,ecycLiev, 51 ON btx) 1 44e-613 SSCIMERIWERKIEFFERA. I3E 6. _ 3 -

ONDERZOEK NAAR OPLOSSINGEN VOOR NIJLBAARSPROBLEEM Consumptie van roofvis kan probleem in Victoriameer oplossen

De Afrikaanse nijlbaars stelt de wetenschap voor problemen. De roofvis in het "Het grootste probleem in Tanzania Victoriameer roeit alle andere vissen uit. Door de vis in Nederland te importeren hoopt was dat er geen verschillende soorten een Utrechtse onderneming ons menu met een smakelijke delicatesse to verrijken en werden onderscheiden. De baarzen de Afrikanen van een probleem te verlossen. Volgens velen zouden de oeverbewoners werden als een soort beschouwd. Wij ontdekten tijdens het onderzoek bin- in Kenya, Tanzania en Oeganda geen nijlbaars lusten. De Leidse onderzoeker Frans nen een jaar wel 150 verschillende Witte, die in Mwanza (Tanzania) veldteamleider is, is voorzichtig met uitspraken over soorten. Elke soort was gebonden aan de smaak van de Tanzanianen. "Eon paar jaar geleden ward de nijlbaars niet gegeten, een bepaald gebied. Verder werd er maar nu zie je dat de vis gebakken in z'n eigen vet, langs de weg te koop is." Ook de van uitgegaan dat de vissen het hele Luo's in Kenya aten tot voor een aantal jaar de roofvis nauwelijks, maar zijn nu jaar door kuit schoten. Dat bleek bij aarzelend op de consumptie van deze bijzonder eiwitrijke vis overgegaan. onderzoek ook niet waar te zijn. De meeste vissen schieten gedurende de e nijlbaars komt oorspronkelijk groot als Nederland is, is volgens bi- regentijd kuit en broeden de eieren uit niet voor in het Oostafrikaanse ologen uniek. "Elk visje heeft een in hun bek. Wanneer je juist dan met Victoriameer. In het begin van functie", legt Frans Witte uit. "Er zijn grote trawlers gaat vissen, vernietig je de jaren zestig is de vis uitge- slakkeneters, visjes die modder, algen de populatie en loopt de visstand snel D achteruit." zet. In die tijd was een grote groep en insecten eten. Bijna al het materi- biologen bijzonder enthousiast over aal dat aanwezig is, wordt omgezet in de roofvis vanwege zijn hoge eitwit- vis. Wat voor de bevolking heel Mensenarm gehalte. "Daarbij werd over het hoofd belangrijk is, omdat ze door het eten In de golf van Kavirondo is een aantal gezien dat de nijlbaars helemaal niet van de vissen eiwitten binnen krij- van de kleine baarsachtige vissoorten in het systeem van het Victoriameer gen." De nijlbaarzen verstoren dit bi- inmiddels weer teruggekomen. Vol- zou passen", vertelt Frans Witte. De ologische proces echter, want die gens sommige biologen komt dat eerste gevolgen waren aan het eind eten alleen maar vissen en garnalen. doordat de golf stroom uit het Victori- van de jaren zeventig in Kenya te mer- Doordat de roofvis oorspronkelijk niet ameer niet meer in de golf komt, sinds ken. De samenstelling van de vis- in het meer voorkwam, hebben de an- er een damweg naar een van de ei- vangst in de Kavirondogolf verander- dere vissen geen afweermechanisme landjes in het meer is aangelegd. On- de drastisch. De nijlbaars had de bij tegen de nijlbaars ontwikkeld en zijn dertussen zijn de Luo's, die aan de de lokale vissers en bevolking zeer ge- ze een makkelijke prooi voor hem. zuidkant van het meer wonen de nijl- liefde kleinere baarsachtige vissen De nijlbaars is overigens niet alleen baars wel gaan eten. George, een Luo (o.a. de tilapia) verdrongen. Een zelf- verantwoordelijk voor zijn overheer- die in Home Bay woont, vertelt over de soort explosie van nijlbaarzen deed sing in het meer. Door overbevissing de aanvankelijke weerzin van de zich in 1984 voor in de zuidelijke golf kregen de kleine baarsachtige soor- Luo's. "Het verhaal ging dat een vis- van Mwanza, waar de universiteit van ten eveneens een gevoelige knauw. ser in de ingewanden van de nijlbaars Leiden een door Ontwikkelingssa - een deel van een mensenarm had ge- menwerking (DGIS) gesteund onder- vonden. We eten geen vissen die zoeksproject uitvoert, in het kader van FOTO MARL/ES WIJSMAN) mensen eten." Volgens biologen is het Onderzoek en Onderwijspro- het echter onmogelijk dat de nijlbaars gramma. Tot 1988 is hier 2,4 miljoen mensen eet. "Verder vinden we de vis gulden voor beschikbaar gesteld. niet echt lekker, maar toch wordt hij al steeds meer verkocht. lk denk dat Uniek we moeten leren nijlbaars te eten, Het waterleven in het Victoriameer, dat ongeveer tweeeneenhalf keer zo

40 APRIL 1986 omdat er nooit meer zoveel tilapia vissen zullen komen als vroeger." In Homa Bay wordt, evenals in andere plaatsen aan het meer in Kenya, de vis op een aparte vismarkt verkocht. Naast de typische vislucht vallen de grote hoeveelheden vliegen op. De nijlbaars wordt zelden in z'n geheel verkocht. Je wijst op de markt gewoon een deel van de vis aan. De ver- koper snijdt vervolgens dat deel voor je af. Hetzelfde principe gaat in Kenya op voor de verkoop van vlees. Ook daar mag je het onderdeel van de koe aanwijzen dat je die avond op je bord wilt hebben.

Aanpassingen Hoewel de situatie in Kenya iets gun- stiger is dan enkele jaren geleden, blijft de nijlbaars overheersen. In het ongunstigste geval zullen de naar schatting 50.000 vissers van de drie landen die aan het Victoriameer grenzen moeten uitzien naar een andere vorm van bestaan. Of ze moeten over- schakelen op de nijlbaarsvangst. Daar zijn echter grote aanpassingen voor nodig. Over deze problematiek verga- derden eind januari vertegenwoordi- gers van de FAO, de EEG, Tanzania, Nederlandse ontwikkelingsdeskundi- gen en de onderzoekers uit Leiden in de gelijknamige stad. De Kenyaanse vertegenwoordiger was verhinderd. "De omschakeling op nijIbaars- vangst moet er toch komen. Dan kan je beter nu grootschalig op die nijlbaars gaan vissen, zodat er nog wat van het oude systeem gered kan worden", aldus Frans Witte. De netten die de vissers in Tanzania thans gebruiken zijn niet geschikt voor het vangen van de -nijIbaars. Ook de visnettenfabriek kan wegens gebrek aan grondstoffen, die moeten worden geimpor- teerd, geen netten produceren. "We moeten niet zomaar netten brengen en zeggen: jongens ga maar vissen. Dat is alleen een oplossing voor de korte termijn. De visnettenfabriek moet voor de lange termijn zodanig worden aangepast dat men in de toekomst de netten zelf kan produceren. Verder moeten we inspelen op de oplossingen die de bevolking zelf al be- denkt. AIle plannen over een grote fi- leerfabriek, vismeelfabriek of grootschalige export moeten in de ijskast. We moeten voorzichtig zijn, want ook het idee dat de vis volkomen onbruik- baar zou zijn, is binnen twee jaar al weer achterhaald."

Bert van Slooten -, - — i .., _ _ _ "7.3 , r-s, / 7,2, c:1 _ Q / I NOORDHOLLANDS DAGBLAD i DAAR ..92.... 1S11—MOB WOENSDAG 23 APRIL 'BIOLOGISCHE OBSCENITEIT' VEROORZAAKT ENORME RAMP

Een les visor de toekomst: V issen die eenmaal met succes in een andere omgeving zijn uitgezet, krijg je er nooit meer uit. Van de ongeveer honderd experimenten in de afgelopen eeuw zijn de meeste verkeerd afgelopen. Maar zo ernstig fout als het in het Afrikaanse Victoriameer gaat, is nog nooit vertoond. Niet al. ken de unieke oorspronkelijke visstand staat op uitsterven, ook de mensen rond het sneer dreigen ten onder te gaan in wat een nieuw Sahelgebied zou kunnen worden. ,,Je kunt niet straffe- loos dieren in een ander milieu overzetten in de hoop daar iets aan te hebben. Je stopt toch ook niet zomaar een chip in een computer in de hoop dat-ie dan meer kan?" vraagt professor C. Bard van de universiteit te Leiden rich aL

De Leidse bioloog heeft als 500 stuks, ook maar loshet. coordinator van het wetenschap- „Hoe die beesten elkaar, in een pelijk onderzoek rond de unieke gebied twee maal zo groot aLs visstand van het Victoriameer Nederland, tyrug he•bcr. gevon- aan de alarrnbel getrokken. H. den is een raadsel. deed het Zr) hard dat in de hele wereld wetenschappers op- We doen at sinds 1975 onder- schrokken en verontwaardigd wek in het zuiden van Tanza- reageren op de ramp die zich niaanse deel van het meer en voltrekt. Een van de weten- dachten al dat die nulbaars geen schappers sprak zelfs over een kans had genes te overleven. 'biologische obsceniteit'. Tot ons een paar jaar geleden „Nog nooit dreigden in een klap alarmerende benchten bereik- zoveel soorten gewervelde die- ten dat in de Kavirondo Golf, ren in worden uitgeroeid als het Keniase deel van het Victo- bier. Bijna driehonderd vissoor- riameer, de oorspronkelijke visstand schrikbarend terugliep. ten die uitsluitend in het Victo- , riameer voorkomen en allemaal Een van ze mensen is er gaan behoren tot ten farnilie, de ha- kijken et. "et was inderdaad heel plochromines. Deze vissoort is erg. De haplochromines zijn uniek in de hele wereld. Hij is heel sterk uitgedund, en nu slechts driekwart miljoen jaar dreigt de nillbaars zelf ook te oud en de soorten verkeren in ver&fijnen". alle stadia van ontwikkeling. Dat heeft emstige gevolgen voor Het Victoriameer biedt dus een de bevolking. Eeuwenlang beb- prachtig kijkje in de keuken van ben de mensen zich gevoed met de evolutie. Dat gaat 111J naar de de kleine visjes. Plotseling zijn bLiksem", aldus Bard. at gedwongen over in schakelen De 'biologische obsceniteit' van op de grote nillbaan en steaks is het Victoriameer is de nelbaars. er helemaal geen vis ewer. De Een roofvis die er niet thuis kleine visjes waren ook handels- hoort, maar rich er prima thuis waar. 7,e konden makkelijk in voelt. De niebaars kan ruim de son worden gedroogd, of ho- twee meter lang en meer dan yen wat brandend gras, waama tweehonderd kilo zwaar wor- ze werden verkode op tie bin- den. Boven de vijftig centimeter nenlandse markt. heeft bij geen vijanden. Zo'n reusachtige rover moet veel eten om in 'even te kunnen blijven. FIETSEN Hij verzwelgt grote scholen kleine haplochromines door er met De plaatselijke bevolking beeft open bek doorheen Sc zwem- meestal geen geld om een grote men. Soma stikt-ie er zelfs in. vis als de nijlbaars te kunnen be- Een modate OBELUS ken twee METER FANG MAIM EN 200 ODIN MAR. Het vreten gaat sneller dan de talen, bovendien vindt men hem haplochromines kunnen paren. boven de den kilo veel Sc vet. nen improduktief zijn, maar on- tig ion visjes per dig verwerken, Prodmor Band hoed de hoop des blijven er steeds min&r vis- De vis Mod dun verkocht wor- derzoeken hebben magetoond maar men had geen flavor bend dat de ramp met de Ojibwa in jes over. Daaraa zal de grote den. Maar erzijn geen Scans- dat ze gezien de van de visstand dear. Ifset diem bat Vimoriameer ma gook lea rover aan zijit jongen rmeten - futon, den, juist verrassendo7= de visodhodes deeps Met, ook sal ziO. AfrUraleeft SO; twee beginnen an to zijn eigen soon voor bet vervoer van die gnome zijn. Ze kunnen veel bete: in- bet ?klopt met. Tim kilo rote mom mot unkke notes- uitroeien. beesten. Bovendien zijn Cr geen spelen op de plaatseleke om- vis voor een kilo mess. den. Belden worden bedreigd. koelcellen, dus kunnen re de standigheden. Zo is Cr no ern Maar t vistaed client ats hip- SLAKKENETERS nips= alleen goed bouden bloeiende nijIbaars-industrie pee en varkensner. door die te drogen. Dam is ech- aan het ontstaan. Men heeft al- DRAGO'S „Kannibalisme is de incest im- ter weer veel brandhout voor teen sterke garens en tennis no- Nu seeft men dus tien kilo vis sat produktieve vonn van eiwitpro- nodig. De gevolgen zijn in Kenia dig. Er is wet een nettenindus- voor een kilo woken en als dat Het Tanpnyikameer lokt duktie. En dat terwill de ha- boarders en in het Malawinieer reeds merkbaar. Langs de Kavi- me maar voor nillbaars beb je gegeten zoo woolen, betekent sul men Den nieuwe vissoort uit- plochrominas van oorsprong rondo Gott is al gebrek aan bout baaiennetten nochg en die kan diezelfdc lien kilo vis no man zo'n evenwichtig systeem vor- en dreigt een Sabel-achtig ge- men daar niet makes." 6en one mans. lb xci *Ws', want zetten. Bard boopt (gat men men. le bebt de visjes die mod- daar vend tat nee. Net as AU. bied it ontstaan. de eieren pan our de toeristen- stralid. Dat bad met konijnen en der of algen in eten, je hebt er • hotels ea bet mezendeel van de slakkeneters onder en ook roof- Faunavervalsing -een dice in een REEPJES dingo's toch leergeld betaald, bevolking is Main. Bet dun al voor vissen, maar *Iles prima met el- antler milieu ovethrengen- met „Het brandhoutprobleem modt geen varkensvIees. Over pro- man bad bonderchtizen- kaax in evenwicht, zodat de vol- zulke rammelige gevolgen tent, te sssen zijn. an van den guldens geinvesteerd in nill- ook op Milthevenies gesproken!", Women. Door de Widnes nit keren condom het meet eigen- volgens de btobgen, run weerga ooze memeM heeft elders genen scharnpert Barel. lijk een onuitputtelijkibion van Met. .,voor Kerns is de ramp al dat men vis in heel due= binge -MIKA ie a sog Skit dp Sid cherlijk eiwit tot bun beschik- Met meer te keren", zegt profes- reepjes in de non Sc cirogen Ala het Aileen ant garens pat, wakkes geworden. king hadden. De nelbaars heeft sor Bard. „Over de muscle in hangt. Dat zou met de nidbaars zou bet problem van de mil- Nederland tent ook Denbo dat evenwicht doorbroken en het Ugandese deel is niets be- misschien ook kmnen. Ala de bases and °prima lumen no. van faunavervaising, soa1 de uit wel zodanig dat -als et niet bin- kend, daar clit laud ontoeganke- mensen de garens hebben en de Denken wij. blear an eenvoudig Clam afkomstige graskarper die nen een jaar maatregelen wor- lijk is voor westerlingen. Voor kends, r den re bet daar veel ligt dat volgem de Leicise Oo- afgenabermde wateren edam den genomen- het systeem van Tanzania zal er binnen een jaar beter zonder ooze grootschalige long toch niet. Er is een interne- „Een Ideinigheid is ad- eiwitproduktie onomkeerbaar wat moeten gebeuren tinders is projecten", aldus Bard. tionale conferentie orn die beesten it been , on . Gettikkig Mantes omlaag is gegaan." het oa daar in last". Toch wil snoop de due betrok- tan- l P li Hoe dc milbaarsramp begon, is professor Bard niet pkiten voor „Goed", geeft hij toe. „Ik ben dem de ernst van de 'Snack is ne =il Europa Ott non, niet zeker. In ieder geval Mu de visfabrieken en Neder- bioloog en geen econoom, maar uitgelegd. „Terugdrattien tun- MAU ZO neon kilo's vissen niet uit,gezet door de we- trawlers die and af knn- de historic beefs al vaak bewe- nen ze de ramp al niet med. Vision die dear normaal = reldvoedsel tie FAO, te- rien rekenen met de nillIstuus. zen dat econocnen het ook niet Hooguit de situatie stabiliseren. ten in leggen. moose door de als het Were dnatuurfonds ooit Het moet op kleine Schaal ge- altijd bij bet rechte mind heb- met Whiten= be- beweerck. Bard volgt lever de beer= en wet zodanig dat de ben". Wat dat betreft zit tie on- Het avoid is DU SID de politics MIPeTaldus de Labe bin. meest gangbare en geloofwaar- plainsehjke bevolking cc ook derzoeksploes van de Leidse van die !linden. Die zones bun bog. Ben antler helots' Meier- Univeniteit in bet solders van nicseten lards gent van dige theork. Men hield in Ugan- wat aan beefs. Een soort ontwilt- cm wdac eiden ga na da nillbaarzen in vijvers en tij- tellagshulp. Tanzania goed. Dam staat CCI1 willen b=un de aanadsalt is de smakmrat. Els= dens een overstronung in de ja- rote viaverwerkingsfabriek die van baaiennettra en aan prow VOCIf zijn boo, Naar os obi& ren zestig zouden er een until rand ervaringen als bioloog met Nederlands geld is torso. om die ninon it oaken. Ala at gestone mulct Impinge WELL van die rovers in het Victoria- bebben hem cen eigen kijk op dal niet willen, dm Omen WE D""DER1 111 mete terecht rim gekocnen, ontwikkelingshulp gegeven. „Dat is ben plginfliebe Begrebe.: kmi Victorianseer binnen twee rootet_beer41461,‘1' wailma men de rest, ongeveer „Wij denim nab do nelioenen kost. Men wade ses- jeer abduijoss". wal78.1/01101.4! • • • 109 v 1_31 Gio91 e nr i 1 _. UBRIEI en koningin herken je meteen. Is Conny Sykora allemaal door zo'n stomme vis. Die 1 Ehet niet aan haar schrijden, door misschien goedbedoelende maar clan is het wel aan zo'n mal hoedje of stomme mensen van de wereldvoed- omdat iedereen in haar onmiddellij- selorganisatie FAO is uitgezet. ke omgeving zich plotseling heel ze- Nijlbaars beta* nuwachtig gaat gedragen. Er Schattige konijntjes *An& worden ook altijd allerlei dingen Het verhaal van de nijlbaars laat naar koninginnen vernoemd. Julia- zaait zien hoe riskant het is om zomaar na gaf haar naam aan een bosje allerlei diersoorten her en der over Nederiend * Vkteelemeer: tulpen en een middelgroot kanaal, de de aardbol te verslepen. Dieren en e jadnir Engelse koningin leende die van ook planten hebben hun eigen woon- „Lrag i", "diem haar aan niets kleiners dan de vic- dood gebied. Daarom vind je buideldieren n a evegnekk rn toria regia en aan het op een na in Australie, cactussen in Amerika, bereteig grootste meer ter wereld, in Afrika. nijlpaarden in Afrika en panda's in erini een Peraftlera ' En al is ze nu bijna een eeuw dood, en Azie. Daar horen ze thuis. Laat je ze Ian * PAO het gaat maar door. Sinds kort prijkt ergens anders los dan weet je nooit bogen er een victoriabaars op de menu- waar je aan begint. MAIN% adzIgterie van kaart van dure restaurants. Biolo- Toch hebben mensen altijd met plan- °weeks *id (eau gen noemen het beestje `nijlbaars' en verderf ten en dieren rondgezeuld. Soms zijn y oke= on. als ze het over hem hebben, kijken ze opzettelijk losgelaten, omdat de Rasteneerii. eakek ze heel zorgelijk. Dat zit zo: mensen bijvoorbeeld verzekerd wil- v j — den zijn van lekkere kippeeieren, NedeoZ Vis in luilekkerland malse biefstukjes, warme schapewol d" Ivor De victoriabaars leeft in het Victo- of grote waakhonden. Soms ging het is u1tge Tiolooma. re riameer. In de tijd van Victoria zelf ook puur per ongeluk, wat het geval .1 voodoo' os was dat nog een meer vol vis, zij het was bij muizen en ratten. Ook voor achtee DI issoeme zonder victoriabaars. Nu dreigt het de jacht, als hengelvoer, ter bestrij- Bo. omgekeerde. ding van `ongedierte' of als leveran- de aetten da Onlangs haalde de nijlbaars de voor- cier van bont is een groot aantal r pagina van alle kranten. Dat is heel diersoorten terechtgekomen op ig eV- . abet wat voor een vis. Onder koppen als plaatsen waar ze op eigen kracht con adasee. wan gi `NijIbaars zaait dood en verderf viel nooit hadden kunnen komen. n te lezen hoe lastig deze vis wordt. In Voor de diersoorten die er al woon- DI ast. het Victoriameer leven vanouds bij- den is de komst van zo'n nieuweling de zonder veel visssoorten: zo'n driehon- niet altijd even leuk. Voor de men- derd, wat voor een meer heel veel is. sen ook niet trouwens. Soms moet er Vijfentwintig jaar geleden werd de veel geld uitgegeven worden om de nijlbaars er bij wijze van voedselhulp schade nog een beetje binnen de aan de bevolking uitgezet. De roofvis perken te houden. trof er een waar luilekkerland aan. De Australiers hebben het geweten, Hij begon te eten en is blijven eten, toen ze in 1859 vierentwintig schat- zodat er van al die soorten maar tige konijntjes uit Europa lieten weinig over dreigen te blijven. De overkomen. In anderhalve eeuw wip- mensen rondom het meer zien hun te er een leger van 500 miljoen visvangst sterk teruglopen. Hun vis- knagers rond. Het is voornamelijk methoden zijn niet toereikend ge- aan de konijneziekte myxomatose to noeg voor het vangen van de danken dat Australie niet helemaal smart of ■pril nijlbaars zelf. Die komt vooral in de is kaalgevreten. netten terecht van enkele grote be- ogLirf. !rum , drijven. Inmiddels lijkt de roofvis bij Tegen de klippen op gebrek aan prooi te zijn begonnen - In Nederland zijn ze heus niet slim- aan het opvreten van eigen broed. mer dan in Afrika of Australie. Wij geven hier jaarlijks grote sommen Stomme vis rictarlid■si-A SWE'PECOIST geld uit aan de bestri,jding van de Behalve honger zaait de nijlbaars .4.. : muskusrat. Die is afkomstig uit ziekte. In het Victoriameer leven Cogtatiourd fruit Amerika. Eenmaal als pelsdier in namelijk slakken die geinfecteerd Europa ingevoerd, ontsnapte hij al zijn met een gevaarlijke zuigworm. f 65.00 snel uit de fokkerijen. De muskusrat Bij het zwemmen of het drinken van doet niets liever dan graven in besmet water komen de larven via oevers en dijken van rivieren en het water het lichaam van de mens kanalen. En daar houden Hollanders binnen. Die krijgt er bilharzia van: niet van. Doordat bovendien zijn de nieren worden door de wormen natuurlijke concurrent de otter hier beschadigd en hij gaat dood. vrijwel is uitgeroeid, kan de muskus- Tot nog toe werden de slakken (en rat ongestoord zijn gang gaan. Er dus ook de bilharzia) in toom gehou- zijn wel speciale muskusrattenvan- den door vissen die slakken eten. De gers, maar het lijkt wel of er steeds nijlbaars laat de slakken echter met meer muskusratten komen naarma- rust. Hij bevoordeelt ze zelfs doordat te er daarvan meer worden aange- hij hun vijandep opeet. De bilharzia steld. neemt dan ook sterk toe. Nog even en de doden stapelen zich op. En dat U -_ 7- , Lim icel YJieuLs 3uvii, 158b.

Dag allemaal! in het gerookt, gekookt, overal gezouten, eten. En gebakken, manieren van India Rauw. kunt vis op allerlei Guinee, zuur... je van Groenland tot Afrika, daar gegeten, Victoriameer in wordt vis rond het onmisbaar Mexico. En ook Zwart op Wit. Een tot over lezen in deze kun je die0 aarde zijn het erover eens dat er snel

Dag groetjes iets moet gebeuren!

Kieuwnetten De Nijlbaarzen hebben geen natuurlijke vijanden, ze kunnen zich Reuzenroofvis naar hartelust voortplanten in een soort luilekkerland! Aileen de mens In het Victoriameer in Afrika heel Europa maar 192 bekend zijn! kan ze vangen. zwemmen vissen die net zo groot Er zijn sissende longvissen bij, die De Wereldvoedselorganisatie en de kunnen worden als een man en dwars door een schoen een paar EG (Europese Gemeenschap) willen wel 200 kilo zwaar. Het zijn de tenen kunnen afbijten, verder de visserij verbeteren in de landen grootste zoetwatervissen van slakkeneters, plankton-, garnalen-, rond het meet: Kenia, Oeganda en Afrika en volgens kenners zijn ze insekten-, vissenlarven- en Tanzania. heerlijk. Ze worden dan ook in parasieteneters en zelfs visjes die Er is een plan bedacht om de dure restaurants gegeten. van de staartschubben van een Nijlbaarzen te vangen met Deze Nijlbaars zwemt nog niet zo andere vis leven! kieuwnetten, dat zijn netten met lang in het Victoriameer. Hij is er Allemaal hebben ze met elkaar te grote mazen, waar de kleine visjes in 1960 naartoe gebracht om de maken, ze hebben hun eigen plekje rustig doorheen kunnen zwemmen. mensen te helpen die rond het in het meet, hun eigen Met grotere zeilboten moet het wel meer wonen. 'Vlees is duur, broedgebieden, diep of ondiep. Het lukken om ze te vangen. De netten iedereen heeft eiwitten nodig', is een verschrikkelijke ramp dat al zouden door de bevolking zelf zeiden de helpers, 'dus geven we die vissen verdwijnen, vinden de gemaakt moeten worden. de mensen goede, grote vissen.' biologen, want aan die visjes kun je Van de vis zou je margarine kunnen zien hoe het leven op aarde zich maken, vismeel, bakvet, dierenvoer, Maar wat gebeurde? De vissers van ontwikkeld heeft, je kunt de evolutie lijm eu misschien oak leer, dat wordt het Victoriameer hebben kleine, bestuderen en dat is nog lang niet nog door deskundigen bekeken. In kano-achtige bootjes. ze kunnen genoeg gedaan. Alle geleerden op ieder geval wordt er binnenkort elke zulke grote vissen helemaal niet in week een lading 'Victoriabaarzen' hun boot krijgen. En als ze zo'n Afbeelding t 3000 jaar ouch van zoals ze tegenwoordig oak worden knaap gevangen hebben. dan Egyptische vissers die een nijIbaars hebben genoemd, naar Nederland gevlogen. moeten de vrouwen hem van het gevangen. Tegenwoordig dragen Het is te hopen dat de mensen die strand ophalen daarna zorgen voor Afrikaanse vissers de :ware nijlbaars nog rond het Victoriameer wonen er op het bakken en het drogen, hem naar net zo aan een roeispaan! vooruit gaan. de markt brengen en verkopen. Maar hoe krijgen ze zo'n groat beest op de markt? En welke klant heeft genoeg geld om zo'n vis te kopen? Bovendien vinden de meeste mensen de Nijlbaars niet eens zo lekker. In Nairobi, de hoofdstad van Kenia staat een visfabriek, waar de baarzen worden schoongemaakt, ingevroren en naar het buitenland uitgevoerd. Maar het grootste deel is al bedorven door de warmte voordat het in de fabriek aankomt! Maar wat nog veel erger is: de visjes die de vissers vroeger altijd vingen, worden in een recordtempo door de Nijlbaars opgegeten! Op sommige plekken zijn ze al helemaal weg! En wat veel te laat ontdekt werd: het Victoriameer is volgens biologen een uniek meet. Er leven naar schatting 500 zoetwatervissoorten, terwijI er in 11 1 augusb.is tgab.

De Nijlbaars is een vervaarlijke roofvis, die als 'introduce' het ecosysteem van het Victoriameer volledig verstoort

Unieke groep vissen in Afrikaans meer Het schotelvormige Victoriameer (gemiddelde diepte 40 m) is ongeveer driekwart miljoen jaar geleden volgelopen toen van twee grote rivieren de waterloop verander- de als gevolg van de verheffing van een plateau ten westen van het Albertmeer en het Edwardmeer. Geologisch gezien is het dus nog een jong meer. Het is twee keer zo groot als Nederland en het ligt op de evenaar. De algengroei in dit meer is zeer groot. Al- gen zijn de primaire eiwitproducenten; onder invloed van het zonlicht zetten deze minuscule zwevende waterplantjes de in het water aanwezige voec' flgsstoffen om in eiwitten. Insektelarven, garnalen, slakken en zooplankton (kleine zwevende diertje) leven van algen. Zij worden op bun beurt gegeten door vele soorten vissen, waarvan het grootste deel behoort tot dezelfde groep: de haplochrominen. Pas als het oorspronkelijke alge-eiwit is omgezet in visse-eiwit het van nut voor de mens want de slakjes en de garnalen zijn zo klein dat zij niet voor consumptie geschikt zijn. Tot nu toe zijn er ongeveer driehonderd soorten haplochrominen bekend, waarvan de meeste (200) pas in de laatste tien jaar zijn ontdekt. Al deze soorten behoren tot eenzelfde familie: de cichliden. Ter vergelijking: in alle zoete wateren van Europa bij elkaar komen slechts 192 soorten vis voor die in dertig verschillende fa- Nijlbaars in de porseleinkast milies worden ondergebracht. Binnen de ene cichlidenfamilie in het Victoriameer In juli 1986 vertrekt een gezamenlijke expeditie van biologen van het heeft zich een enorme verscheidenheid in Britse Museum voor Natuurlijke Historie en de Leidse Universiteit nauwverwante soorten ontwikkeld, met naar het Victoriameer in Afrika om te redden water nog te redden elk een eigen aanpassing aan zijn milieu. valt. Men hoopt unieke vissoorten (haplochrominen) teverzamelen Deze verscheidenheid is uniek binnen de groep van de gewervelde dieren. Boven- voordat deze, vermoedelijk over een jaar al, zullen zijn uitgestor- dien is de soortenvorming in voile gang. ven. Als wij bedenken dat Darwin zijn evolu- tietheorieen is begonnen met de bestude- door Margreet Wesseling Het beroemde Victoriameer in Afrika, op de ring van veertien soorten vinken op de grens van Oeganda, Kenia en Tanzania, Galapagos-eilanden, dan mogen wij het wordt ernstig bedreigd door een uit de hand at is er met het Victoriameer ge- gelopen visserijproject. Doordateen roofvis, Victoriameer wel een schatkamer van de W beurd? Een goed bedoeld visserijpro- de Nijlbaars, is uitgezet raakt het uitgebalan- evolutie noemen. ject uit de jaren zestig is volledig uit de ceerde ecosysteem van het meer volledig Biologen in Leiden houden zich al vijftien hand gelopen. Vijfentwintig jaar geleden verstoord. Een groot aantal zeer bijzondere jaar bezig met de haplochrominen. Ecolo- werd de Nijlbaars (Lates niloticus) in het vissoorten, die alleen in het Victoriameer gisch onderzoek van het veldteam in Afri- meet uitgezet om de bevolking te helpen voorkomen, staat op uitsterven. ka heeft aangetoond dat iedere soort zijn aan een grote consumptievis. Deze grote Biologen van de Rijksuniversiteit te Leiden eigen stek (niche) in het meer heeft. Dit roofvis kan twee meter lang worden en werken mee aan internationaal onderzoek kan bijvoorbeeld zijn: diep of ondiep wa- naar de mogelijkheden om de oorspronkelij- vol- ter, een zanderige, inodderige of rotsach- weegt dan honderdvijftig kilo. Als hij ke vissoorten te behouden en de Nijlbaars te wassen is eet hij alleen maar vis en garna- bestrijden. De biologe en publiciste drs. M. tige bodem, een zuurstofarme of een len. Dat betekent in het Victoriameer dat M. Wesseling is free-lance betrokken bij het zuurstofrijkc omgeving. ledcre soon hij voornamelijk haplochromine vissen werk van de Leidse biologen. heeft zijn cigen voedselbron, van algen tot eet en op die manier raakt een omvangrijk Red. garnalen. Je kunt het zo gek niet bedcn- ecosysteem volledig verstoord. ken of het wordt gegeten door cen gcspeci-

n rn B6/7-8/4 algeneter — 49 —

Nijlbaars zoOplankton 41, /P-S1 planktoneter <

oco,, insektelarven gen de kop te stoten, zodat zij het broedsel moeten uitspugen. Een nog aqgressievere insekteneter/ manier is de bek van het vrouwtje omstul- pen en dan leegzuigen. Al deze vissen behoren tot de groep pedofagen ( = kinder- slakken De NijIbaars vangt eters). slakkeneter/ de kleine vissen Een andere groep haplochrominen met (haplochrominen) diverse manieren om dezelfde voedsel- weg, die alle een bron te benutten is die van slakkeneters garnalen gespecialiseerde waar twintig soorten van bekend zijn. garnaleneter rol vervullen in het Sommigesoorten zijn uitgerust met speci- ecosysteem van aal gereedschap, een paar extra verzwaar- 3COSIOCMC het Victoriameer de kaken achter in de keel, om de slakke- schelp als een noot te kraken. De kapotte aliseerde haplochromine. Nu bestaat er een haplt)chromine die tij- schelp wordt uitgespuugd en de slak naar Haplochrominen zijn muilbroeders. Dat dens dit hele ritueel een stukje boven de binnen gewerkt. Een andere soort ver- betekent dat de vrouwtjes de eieren gedu- paaiende vissen stil staat te loeren, dan ra- schalkt een kruipende slak door hem bij rende twee tot due weken in de bek uit- zendsnel naar beneden schiet, de pasge- zijn voet te grijpen en dan zo'n krachtige broeden. De eitjes kunnen zich veilig ont- legde eitjes wegsteelt en opeet voordat het beweging met zijn kop te maken dat de wikkelen in de ademhalingsstroom van vrouwtje ze heeft kunnen oppakken. In slak uit zij9 huisje wordt geslingerd. het zwangere vrouwtje. Heel jonge visjes het geval dat het vrouwtje ongestoord haar Deze slakkeneters vormen een interessan- vluchten bij gevaar nog terug in de moe- eieren heeft kunnen opnemen, zijn er te groep omdat sommige slakkesoorten dermond. Deze broedzorg brengt een in- weer andere kapers op de kust. Er zijn ook fungeren als tussengastheer in de levens- gewikkeld bevruchtingsritueel met zich. haplochrominen die zich crop toeleggen cyclus van de parasitaire worm Schistoso- De mannetjes van de muilbroeders heb- broedende vrouwtjes met zo'n bek vol ei- ma, die de beruchte tropische ziekte bil- ben opvallende ronde vlekken, de zoge- tjes of zich onrwikkelende larfjes hard te- harzia veroorzaakt. Na malaria is dit de naamde eivlekken op de anale vin. Tij- meest voorkomende parasitaire infectie- dens het 'paren' zwemmen mannetje en ziekte ter wereld. Urinewegen en darmen vrouwtje rondjes in een kop-staart- worden aangetast en iedereen die in de formatie. Het vrouwtje legt tijdens zo'n tropen een blote voet in besmet water rondje eitjes en raapt ze bij het volgende M.VVesseling steekt loopt kans op infectie. De ziekte rondje met de bek weer op. Als er geen ei- zou wellicht op biologische wijze kunnen tjes meet zijn hapt zij naar de namaak- worden bestreden door slakkenetende ha- eitjes op de anale yin van het mannetje, plochrominen uit te zetten in visvijvers en wat voor hem een stimulans is om zijn irrigatiekanalen. Dit zijn plaatsen waar de zaad los te laten. Het zaad komt op deze (Boven) Broedend vrouwtje van mull- bilharziaslakken zich altijd vestigen en manier in de bek van het vrouwtje en zo broeder, en pedofaag in actie men werkt daar nu eenmaal op blote voe- worden de eitjes bevrucht. (Onder) De ligging van het Victoriameer ten. De algeneters zijn een gevarieerde en een belangrijke groep. De vissen die algen van , rotsen moeten schrapen hebben een soort Rudolf meer staalborstels hun bek. Soorten algen 300 km in die van planten afhalen en daarbij de blaadjes ( intact laten, beschikken over een fijnzin- nig poetsapparaat. Microscopisch kleine Kiogameer

Albertmeer dam Georgemeer KEN IA 0°

Edwardmeer Victoriameer

Kivu meer Mwanzagebied

TANZANIA Dorpjeaan de oever van het Victoriameer

n+m 86/7-8/5 - 50 -

Het Victoriameer, met een gemiddelde diepte van 40 meter, is twee keer zo groot als Nederland en ligt op de evenaar

vrij zwevende algenkolonies worden stuk gegooid . Een dergelijk 'ongeluk ' was na- voor stuk uit het water opgezogen. En tuurlijk te verwachten. Met ook nog het zelfs dode algen, die zich ophopen op de argument 'bij zit er nu toch al in' werden bodem van het meet, worden gegeten in 1962 de eerste vijfendertig Nijlbaarzen door .daarin gespecialiseerde haplochro- officieel uitgezet in het Oegandese deel minen , de vuilnismannen van het Victo- van het Victoriameer. In totaal zijn in twee riameer. Er zijn ook nog zeventig soorten jaar tijd ongeveer vierhonderd Nijlbaar- viseters bekend en veertig soorten insek- zen uitgezet. teneters . Het gevolg is dat sinds 1979 bij Kenia niet Al het eiwit wordt op de een of andere ma- een haplochromine vis meet wordt gevan- nier benut en omgezet tot visse-eiwit. gen. De Nijlbaars wordt daar al gedwon- Men kan zich voorstellen wat er zou gegen zijn eigen jongen op te eten, kanniba- beuren als deze nuttige visjes door een lisme dus. En in het uiterste zuiden van ramp zouden worden getroffen en zouden het meet, bij de monding van Mwanza- uitsterven. Algen worden nog wel gege- golf, waar een paar jaar geleden nog geen ten , bijvoorbeeld door garnalen, slakken Nijlbaars te zien was, is nu, wij schrijven en insektelarven. Maar wie eet de slakken 1986, ook al geen haplochromine meet te en de insektelarven? vinden.

Ramp bijna een feit • . wr/fpr Ongeveer vijfentwintig jaar geleden, toen Oeganda nog een protectoraat van het Verenigd Koninkrijk was, vatte men een oud idee van een Britse visserijbioloog opnieuw op. Het Victoriameer zat weliswaar stikvol vis, maar die was klein en misschien niet zo smakelijk. Als men nu een reeds lang bekende roofvis, de Nijlbaars, in het meer zou uitzetten, dan zou deze vis de kleine haplochrominen opeten en de mensen zouden dan de overheerlijke Nijl- baars kunnen eten. Bovendien zou het toerisme worden bevorderd doordat mas- sa 'S sportvissers op de als 'sportieve vis bekend staande Nijlbaars zouden komen vissen. De biologen die het Ministerie voor Visse- rij moesten adviseren waren erg tegen het plan. Men kan immers absoluut niet overzien wat er zal gebeuren wanneer men een De bewoners van de kustdorpen langs het Victoriameer vissen met eenvoudige grote roofvis loslaat op een uitgebalan- netten . . . ceerd ecosysteem. Evenwel, in 1955 is men begonnen met het systematisch uitzetten van Nijlbaars in vele andere meren en meertjes vlakbij het Victoriameer. Het Ki- ogameer bijvoorbeeld zou als proefmeer dienst doen voor het Victoriameer. Dit meet is niet echt hermetisch afgesloten van het Victoriameer. Voor onderzoek be- treffende visstandverbetering ging men in 1958 Nijlbaars kweken in visvijvers die een paar kilometer van het Victoriameer h g- gen. En in 1960 heerste er opperste verbazing toen de eerste Nijlbaarzen voor de kust van Oeganda werden gevangen. Natuurlijk is het niet uitgesloten dat heel kleine visjes via moerassen en watervallen of tijdelijke stroompjes (regentijd) per ongeluk in het Victoriameer zijn terechtgekomen. En ook hengelaars kunnen te kleine Nijlbaarzen wat slordig, aan de ver- keerde kant van een dam, hebben terug- . . . . die vaak vanuit kleine kano-achtige bootjesworden uitgezet n m 86/7-8/6 - 51 -

zo'n project kost vele miljoenen guldens en waar moeten die vandaan komen? De bevolking zou bij het slagen van dit project niet zijn aangewezen op een paar grote visserijmaatschappijen , maar zou de ex- ploitatie van visse-eiwit kleinschalig kunnen houden. Men kan de kleine haplochromine visjes blijven eten en tevens gebruik maken van de veel grotere Nijlbaars die, nu hij er eenmaal is, op allerlei plaatsen wordt benut. Men koopt bijvoorbeeld een grote vis en brengt die op de fiets of met de trein het binnenland in. Daar snijdt men eerst het vele vet uit de vis om vervolgens mootjes Nijlbaars in zijn eigen vet te bakken. Deze stukjes vis worden overal langs de weg voor een lage prijs te koop aangeboden. Behalve voor de voedselvoorziening van Was datdat nodig? derland en West-Duitsland) zijn deze de plaatseltjlce bevolking moeten de ha- Wat at de bevolking rond het meer? Som- vrouwen, die een eigen bron van in- plochrominen , een unieke groep vissen, mige consumptiepatronen zijn sterk af- komsten goed kunnen gebruiken, bun ook voor de wetenschap behouden blij- hankelijk van overtuigingen die in een be- handel kwijt. ven. Dat betekent dat er een museumcol- paalde scam heersen. In Mwanza bijvoor- De kleinschalige visserij, die was ingesteld lectie moet worden opgebouwd. Men kan beeld wordt door de Sukumastam abso- op het vangen en verwerken van vissen die dan later de verwantschappen bestuderen luut geen longvis, vis die op het droge kan tussen de vijf en vijftien centimeter blij- en zoeen beter inzicht krijgen in de evolu- ademhalen door middel van een zwem- ven, wordt nu geconfronteerd met tie . Ook is het nuttig om vissen diepgevro- blaas, gegeten omdat men denkt dat je vangsten van uitsluitend Nijlbaars die ge- ren te bewaren, bijvoorbeeld in vloeibare daar onvruchtbaar van wordt. In Kenia middeld twee tot acht kilo weegt, maar stikstof. Op ieder gewenst moment kan werd deze grote eiwitrijke vis, voordat hij waarvoor twintig kilo ook heel gewoon is. dan scheikundig onderzoek aan de vissen door de Nijlbaars tot een derde van het De kleine bootjes zijn niet geschikt voor worden gedaan. Door middel van de oorspronkelijke bestand werd terugge- deze vangsten, de netten gaan kapot en bestudering van de eiwitten van de DNA- drongen, juist veel gegeten. Rondom het kunnen niet moeiteloos wcirden vervan- moleculen kan men erachter komen hoe meet- was vijfentwintig jaar geleden tilapia gen door grotere en zwaardere kwalitei- vet verschillende soorten uit elkaar liggen . de populairste vis. Hij behoort ook tot de ten. De Nijlbaarsvisserij is in handen van Tenslotte is het wenselijk de soorten le- cichliden-familie, wordt gemiddeld een enkele grote maatschappijen en de kleine vend te houden in aquaria, want veel van kilo zwaar en staat overal in de tropen be- vissers rondom het meer vangen alleen het gedrag van deze interessante visjes is kend als de lekkerste zoetwatervis. In het nog maar slakken. nog onbekend. algemeen vist men met kleine kano- Geleerden uit alle delen van de wereld zet- achtige bootjes, waarmee eenvouclige Biologisch onderzoek ten zich in voor het behoud van de haplo- staande netten worden uitgezet, die Sind!, 1971 houden biologen in Leiden chrominen. De gezamenlijke expeditie twaalfuur later worden binnengehaald. zich bezig met de bestudering van haplo- van Londen en Leiden is een begin. Bo- In de jaren zestig begonnen de tilapia- chromine vissen. Aanvankelijk was het vendien is een Leidse bioloog speciaal be- vangsten terug te lopen. Men ving jongere onderzoek zuiver wetenschappelijk ge- last met de bestudering van de biologic vissen, paste de maaswijdte van de netten richt , maar in 1977 werd HEST opgericht. van de Nijlbaars. Over levenswijze en aan en zo werden ook de kleinere haplo- HEST (Haplochromis Ecology Survey voortplantingsgedrag van deze vis is nog chrominen gevangen. Op veel plaatsen Team) bestudeert de visecologie en de vis- weinig bekend. In het Albenmeer en Ru - rondom het meet werden de vijf tot zes serij in het Victoriameer. Nu duidelijk is dolfmeer, waar de Nijlbaars van nature centimeter kleine visjes gegeten in de da- dat de bevolking een makkelijk te verkrij- voorkomt, zijn geen problemen. Daaf ge' ijkse bananenpap: 'mtoki' . De gen en goedkope eiwitbron kwijtraakt, nu heerst een zeker evenwicht tussen beide vangsten waren zo geweldig dat een nieu- het ecologisch evenwicht in het Victoria. groepen, zij zijn er samen geevolueerd. we trawl-visserij werd opgezet om de visjes meet ernstig is verstoord en nu een groep Een feit is wel dat in deze meren veel mm- te verwerken tot kippevoer in een daarvoor interessante vissen bijna is uitgestorven, der en ook andere soorten voorkomen. Pas gebouwde vismeelfabriek. proberen de biologen te redden water nog als er meer over de biologic van de Niji- In Kenia was de verwerking van de haplo- te redden valt. baars bekend is zal hij in het Victoriameer chromine vangsten geheel in handen van Een van de plannen van HEST is om met met meer effect kunnen worden bestre- de vrouwen. Zij droogden de visjes gedu- reeds aanwezige zeilboten en nieuwe den. Of de haplochrominen een kans heb- rende een dag in de zon en brachten ze in kiewnetten met een maaswijdte van vijf- ben om tot die tijd te overleven is zeer de manden naar de dichtstbijzijnde mark- tien tot vijfentwintig centimeter zoveel vraag. ten. Nil in Kenia alleen nog maar de zeer mogelijk Nijlbaars weg te vangen in de grote ijlbaarzen worden gevangen (on- hoop dat een zeker evenwicht met de ha- der andere om ze over te vliegen naar Ne- plochromine vissen wordt bereikt. Maar

n+m 86/7A/7 — 52 —

?ci norarra t38 (). 9.

AFRIKAANSE VIS Vis mag zich in een toe- teerde vis is de Afri- nemende culinaire be- lcaanse Victoriabaars, langstelling verheugen_ die qua uiterlijk en Om de menukaart niet smaak wel wat op de te eentonig te maken, zeebaars lijkt. Vooral zoeken restaurateurs gerookt is hij heel lek- dan ook naarstig naar ker, hoewel niet goed- onbekende soorten. koop: zo'n 30 gulden Een net nieuw geimpor- per kilo. „Interessant experiniAntje” veroorzaakt niet alleen honger, maar ook dodelijke ziekten De

KORTE TIJD geleden werd de veelvraat wereld opgeschrikt door alarmerende berichten over de visstand in het Victoriameer in Afrika. Daar waren zo'n kwart eeuw geleden nijibaarzen uitgezet. Die vraten echter alle andere vissen op en verstoorden van het daarmee het biologisch evenwicht. Onze verslaggever die ter plekke poolshoogte ging nemen, ontdekte dat daarmee niet alleen de voedselvoorziening voor de volkeren Victoria- rond het meer wordt bedreigd, maar dat een nog veel grotere ramp dreigt. Door toedoen van de nijlbaars heeft de bilharziaworm, een voor mensen meer dodelijke parasiet, nu vrij spel!

MWANZA (Tanzania), zaterdag In een vissersdorpje, vlak bij Boekoembi, aan de Tanzaniaanse oever van het Victoriameer, houdt het dorpshoofd een kolossale vis omhoog. Een nijlbaars. Hij kan het monster nauwelijks tillen. „Big fish", grote vis, zeg-t hij ten over vloede. Zijn dorpsgenoten zijn inmiddels bezig de karige vangst van die dag te roken, te bakken of te „barbecuen" op minuscule vuurtjes. Honderdduizenden mensen in Kenia, 0e- ganda en Tanzania, de landen die het Victoria- meer begrenzen, zijn afhankelijk van de visvangst in dit kolossale „eitwit-bassin", dat tweemaal zo groot is als Nederland. Met die vangst is het, als er niet op korte termijn jets wordt gedaan, binnenkort helemaal afgelopen. Want de nijlbaars zuigt, met miljoenen soortgenoten, als een enorme stofzuiger het hele meer leeg. Daar in het hart van Oost-Afrika dreigt een ecologische ramp als nooit tevoren. De oorzaak? Een ,.interessant experimentje" van de grootste en meest eigenwijze miskleu- ner op deze planeet. de mens. – 5)4

• De muil van het monster. Tegen de moordzucht van deze gigantische zwemmende 1k had er al veel over gele- „vreetmachi- zen. In veel kranten stond ne" moeten een half jaartje geleden zelfs alle vissen het een opgeruimd berichtje over afleggen. .,de nijlbaars en het Neder- landse restaurantwezen": „Door de nijlbaars op het menu te plaatsen, kan ons land meehelpen aan de oplos- gestelde onbenullen er een • Hoe lang zal het nog duren van het meer leeg roven. Met geweldige kans voordat de bevolking rond sing van een Afrikaans voed- in zagen de een vraatzucht die nauwe- seldrama." Visserijbioloog „sportvisserij" in dit deel van het meer tegen loge pannen lijks te bevatten is. De nijl- Afrika aan most kijken? Kees Goudswaard uit Dor- op te krikken. Daar- baars kan bijna twee m2ter door zouden kapitaalkrachti- lang worden en er zijn exem- drecht, in Tanzania belast zoveelste maal eens kunnen biologisch onderzoek in ge sportvissers worden aan- plaren gevangen met een li- met getrokken praten over: „Operatie ge- het Victoriameer, is verbijs- en zou het toeris- chaamsgewicht van honderd- me enorm in de lift komen. lukt, alle patienten overle- vijftig kilogram. De roofvis terd. „Tegen de tijd dat ook den". de nijlbaars hier is weggevist, eet twintig procent van zijn Een heel team van Neder- eigen lichaamsgewicht per zit er helemaal geen vis meer landse biologen, verbonden in het meer en dan sterft de dag en hij groeit tot veertig „De nilbaars aan de universiteit van Lei- centimeter per jaar. „Hij bevolking gegarandeerd van den, doet sinds enkele jaren armoede, honger en ziekte, vreet drieduizend kilo vis in onderzoek in de grootste zoet- twee jaar, die hij zelf omzet want dat alles wordt veroor- vreet•elke waterplas van Afrika. En de zaakt door de enorme vis die in veertig kilo lichaamsge- uitkomsten daarvan zijn ver- wicht," zegt bioloog Kees wetenschappelijk aangeduid twee jeer re van bemoedigend. Vroeger wordt met „Lates Niloticus" Goudswaard. zaten er ten minste driehon- Thans is de nijlbaars ook en die nu al enkele jaren derd soorten vis in het Victo- lang, met zijn vreselijke ter- razend actief in het zuidelijk drieduizend riameer. Tientallen soorten deel van het Victoriameer en reur en vraatzucht, bouwt zijn nu volledig uitgestorven. aan een catastrofe waarvan doordat hij zich razendsnel kilo viin Opgepeuzeld door de grootste vermenigvuldigt, zal dus bin- wij nauwelijks de omvang schrokop, de nijlbaars. De kunnen bevatten. nenkort het moment kunnen kleinere baarsachtige vissen, komen dat er geen enkele vis, Het begon allemaal een die de voedselbron vormden behalve de nijlbaars, in het jaar of vijfentwintig geleden, Wat ook de beweegreden voor de bevolkingsgroepen meer zit en de grootste en toen enkele „deskundolo- geweest mag zijn, vaststaat langs het meer, in Oeganda, sterkste exemplaren dan hun gen" van de wereldvoedselor- dat vijfentwintig jaar geleden Kenia en Tanzina, de haplo- eigen soortgenoten beginnen ganisatie FAO de idee opper- begonnen werd met een le- chrominen, hadden tot voor te verorberen waarop — in den om de nijlbaars eens uit vensgevaarlijk experiment, enkele tientallen jaren een theorie — op het laatst een te zetten in het Victoriameer. waardoor het ganse biolo- prima bestaan. Goed, er werd enkele nijlbaars over zal zijn, Die grote eiwitrijke vis zou gisch evenwicht in een van de natuurlijk driftig op gevist, die dan in alle eenzaamheid uitstekend gedijen in het grootste en mooiste meren maar het evenwicht bleef uit- van ouderdom zal overlijden. schone, zuurstofrijke water van de wereld vrijwel zeker stekend, want de vissers trok- Met de hongerende bevolking van het kolossale meer, de onherstelbaar werd ver- ken erop uit met kleine, wan- van de drie Oostafrikaanse arme bevolking zou dienten- stoord. En de mens dreigt kele bootjes en van overbe- landen. gevolge voedsel genoeg heb- weer eens het slachtoffer te vissing kon dus geen sprake Maar de ramp is nog veel ben, de vissers zouden een worden van zichzelf. In aller- zijn. groter. Wat gebeurt er name- lucratief bestaan hebben, laatste instantie tenminste, Die visjes boorden alle be- lijk nog meer door de vraat- kortom... geen vuiltje aan de want als de nijlbaars het hele schikbare voedelbronnen zucht van deze „Lates Niloti- lucht, of liever gezegd, in het meer, dit gigantische voedsel- aan. Er waren viseters, slak- cus", die afkomstig is van de water. Boze tongen beweren bassin, heeft leeggeroofd, be- keneters, planktoneters. veel noordelijker stromende thans dat er een kwart eeuw gint hij aan zichzelf, zodat er Toen kwam de nijlbaars. In rivier de Nijl, en die daar al geleden ook terdege gewaar- op den duur geen enkele vis, het Victoriameer had deze ro- vele eeuwen lang, zonder schuwd is tegen dit experi- zelfs geen nijlbaars dus, meer ver geen enkele natuurlijke overbevolkingsproblematiek, ment. Dat het echter doorge- in het Victoriameer te vinden vij and en hij kon dus onge- kon gedijen. Ook de twintig dreven is, omdat zakelijk in- is. Dan zal de wereld voor de stoord het noordelijk deel soorten „slakken etende vis- - 55 - sen" in het Victoriameer zijn door BERRY ZAND SCHOLTEN voor de zoveelste ramp. of warden namelijk door de Bij Boekoembi, op een kilo- roofvis verorberd. Daardoor cichliden (de kleinere vissen niets meer te eten. Het is een meter of veertig afstand van kunnen de slakken zich ra- in het Victoriameer), waar- aardig verhaal, maar hongeri- de stad Mwanza, bezoeken zendsnel vermenigvuldigen schuwde destijds met klem ge Afrikanen schieten er wei- wij op de door een Neder- (een tweede verstoring van tegen het uitzetten van nig mee op. landse charitatieve actie ge- het evenwicht) en die slakken vreemde vissoorten. fourneerde motorfietsen, en- fungeren weer als gastheer De mensheid leert echter De Nederlandse visdeskun- kele vissersdorpen. Onze gids digen neigen inderdaad naar voor de gevreesde Bilharzia- zelden van eigen fouten, dus is Renatus George, een van wormen, die een vreselijke, gebeurt het Oa. In Australie de oplossing van het verhogen de zwarte assistenten van de visdruk op de grotere van de op den duur voor de mens zouden ze toch moeten weten missiepost van de witte pa- dodelijke tropische ziekte, wat het betekent als het na- nijlbaarzen. Met zogenoemde ters in kieuwnetten die een maas- Boekoembi. Hij brengt overbrengen. tuurlijk evenwicht op een ons naar de vissers, de hande- De Bilharzia (botworm) continent wordt verstoord. laren, en de vrouwen die de vreet zich namelijk door de Daar werden immers door vissen schoonmaken en de voetzolen van de mensen naar een stelletje jachtlustige Brit- Geneesmiddelen maaltijd bereiden. Bij de binnen, nestelt zich in het ten aan het begin van de dorpshoofden kunnen we menselijk darmstelsel, ver- eeuw een paar konijnen uit- tegen geen kwaad meer doen als wij oorzaakt chronische diarree gezet. Dat lieve diertje had er in (fonetisch overgenomen) en in een later stadium aan- ook geen enkele natuurlijke Swahili vragen: „Djambo tasting van de urinewegen, de vij and en dientengevolge bilharzia zijn (goedendag), naweze kopiga blaas, de lever, kanker en... ging heel Australie vele jaren pitja?" (mogen wij een foto de dood. Oorzaak: de nijl- gebukt onder een enorme ko- er niet maken?) „Ndio sawa" (jaze- baars, want die vreet de slak- nijnenplaag en moest het dier ker), zeggen ze en ze houden kenetende vissen op, zodat de op het laatst zelfs bestreden een of twee kolossale nijl- mensen in de toekomst, als de worden met myxomatose, of nauwelijks baarzen omhoog. De Neder- rover alles en ook zichzelf een door een virus veroor- landse biologen zullen later heeft uitgeroeid, de keuze zaakte dodelijke konijnen- - echter vertellen, dat dit hebben tussen sterven en slechts bescheiden „midden- ziekte. Wat geleerd, daar in wijdte van vijftien tot vijfen- honger en armoede, of de ge- Australie? Helemaal niet, slagexemplaren" waren. vreesde wormenziekte. twintig centimeter hebben, want nog niet zo lang geleden waardoor de kleinere vissen De bevolking daar in Tan- In het begin was het boven- bestonden daar zelfs ook zania weet nog nauwelijks dien zo dat de autochtone kunnen ontsnappen en de plannen om in visrijke meren grote rovers uit het meer wor- welke ramp zich binnen af- bevolking die nijlbaars hele- zienbare tijd zal afspelen. maal niet wilde eten, zodat er de nijlbaars uit te zetten ten den gevist. Maar de fabriek in in eerste instantie ook daar- behoeve van de sportvisserij. Tanzania, die in staat is drie- Want de nijlbaars, met zijn door een overbevissing van Het is aan de Nederlandse honderd ton netwerk per jaar kolossale muil, moordt verde toch al bedreigde kleinere visserijbiologen te danken te fabriceren, staat stil door der. Ms een onstuitbare stof- vissoorten ontstond. Boven- dat die Australische plannen gebrek aan grondstoffen en zuiger raust hij het hele Vic- dien verschenen er ook nog werden getorpedeerd. Want brandstof. En de vissers toriameer door. Het drama eens goedwillende ontwikke- de mens blijft ingrij pen in (10.000 man sterk in Kenia, dat hij veroorzaakt, dient zich lingswerkers met trawlers om zijn eigen milieu, omdat hij 20.000 in Tanzania en ruim nu al in alle ombarmhartig- het Victoriameer „even effi- er, na alle rampspoed, kenne- 20.000 in Oeganda) knopen heid aan. Want het aantal cient" te bevissen ten behoe- lijk nog van overtuigd is dat zelfs netten van uitgerafelde bilharzia-slachtoffers is in- ve van een prestigieus ont- hij alles beter kan dan zijn sleeptrossen, die van schepen middels niet meer te tellen en wikkelingsproject, een vis- eigen schepper. in de havens worden gestolen. de geneesmiddelen zijn er niet of nauwelijks. meelfabriek. Kortom, de des- Waar ligt nu de oplossing De nijlbaars dient zeer ze- kundigen hebben in enkele honderdduizenden ker uitsluitend door auto- tientallen jaren heel wat on- voor de Rene Strobel, de chef-arts van de visserij afhankelijke tochtone vissers te worden van het Boekoembi-hospitaal, bewoners van de Victoria- gevangen, anders dreigt er spreekt nu ook over de twee- Door bun vet meer-oevers? Gelukkig heb- een economische ramp voor de menselijke catastrofe, dit- ben die mensen inmiddels de vissers en een voedsel- maal indirect veroorzaakt zijn de grote wel geleerd ook de nijlbaars ramp voor diverse bevol- door de Nijlbaars. „Duizen- te eten. Hoewel de, vooral kingsgroepen, omdat bij den patienten," verklaart hij, wat oudere, vissen er niet als grootschalige aanpak (het op- „we kunnen er weinig aan exemplaren een echte lekkernij worden nieuw inzetten van vistraw- doen, want er zijn geen medi- gezien. De grote exemplaren lers op de grote nijlbaarzen camenten. En bovendien, de hebben namelijk een forse bijvoorbeeld) zich onmiddel- beste bestrijding is natuurlijk extra aan hoeveelheid vet, waardoor ze lijk een enorm transportpro- de preventie, maar de mensen in de warmte snel aan bederf bleem voor de snel aan be- moeten met de voeten in het bederf onderhevig zijn. Goed, ze derf onderhevige vissen aan- water staan voor de visvangst worden nu gegeten, maar dient. Kortom: we hebben er en dan zijn ze onherroepelijk voor hoe lang? met al onze know-how in een besmet. En we kunnen ze onderbevig van de mooiste gebieden van toch moeilijk aanraden dan Bovendien wordt de op- Afrika weer eens een fraai van de vangsten op maar geen voedsel te bemach- heil aangericht. Van de nijl- brengst „zooitje" van gemaakt. En als Het is de bekende vi- kleinere vissen steeds klei- tigen. baarsramp kent niemand de de er niet op korte termijn cieuze cirkel, hopeloos..." daders meer: „Tja, hoe zat ner. Is er geen oplossing voor wordt ingegrepen door men- het nu ook alweer met dat dit gigantische probleem? sen die niet alleen oog heb- „Big fish," zegt het dorps- uitzetten van die nijlbaars?" Niet het massaal bevissen van ben voor een partiele oplos- hoofd trots. Maar de befaamde Britse bio- de nijlbaars voor de Europese sing, maar die in staat zijn om loog dr. Geoffrey Fryer, een restaurants, want dan heeft ook de grote lijnen te zien, Inderdaad, hij beseft ech- expert op het gebied van de de bevolking daar helemaal kan Afrika zich opmaken ter nauwelijks hoe „big"... - 57 -

VON-DUTCH PRESS-CUTTINGS INTERNATIONAL UNION FOR CONSERVATION OF NATURE AND NATURAL RESOURCES

You are invited to use these stories as they stand or as the basis for your own version (provided - the source is acknowledged as "IUCN PRESS SERVICE 1. we hope you will send But even while the debate continued, some of the fish somehow escaped -- us copies of any material in print that arises from the service. or were prematurely released -- into the lake. For nearly ten years, E In many cases, we can supply artwork and photographs to their impact seemed hardly worth worrying about. But by the early 1970s, accompany the stories. Please address any enquiry to Robert to face with Lamb at the address shown below Please let us know at more and more astonished fishermen found themselves face once if the stories are incorrectly addressed, or if your Nile Perch grown bigger than man-size, in the few moments before their address changes. nets broke under the unaccustomed strain.

As the fish spread to other parts of the lake, thoughts of a food BIG FISH THREATEN AFRICA'S GREAT LAKES bonanza faded with the realisation that large-scale fish are not necessarily good news for small-scale economies. In time it became clear By Robert Lamb and Drake McHugh that the entire introduction exercise was based on incomplete knowledge and faulty planning. Fisheries experts are warning of impending ecological disaster in East The Leiden report places the blame for the problem squarely on the Africa's biggest lake -- Lake Victoria -- as a result of a development original introduction experiment. It maintains that the Nile Perch is experiment that went wrong 15 years ago. gradually robbing the East African economy of a major dollar-earner in The introduction of the Nile Perch (zoological name Lates niloticus) the ornamental fish trade and is generally restricting market diversity into the lake in 1960 has led to a drastic drop in numbers and kinds of -- a must for the survival of small-scale economies. other fish that live there, according to a report by a team of The market glut of the new fish (which many local people will not Netherlands scientists from Leiden University. The results of their eat) means that a kilogram of Nile Perch is now selling for as little as ten-year study show that losses include many important fish species of one Kenya shilling (0.3 of US$1). When other species are available, they high market value as staple and speciality foods, dozens of rare species fetch 30 shillings a kilo. much prized as ornamental aquarium fish and at least one kind that helps As the fish spread they are wiping out the lake's prawn population -- control the human killer disease schistosomiasis (bilharzia) by preying an essential link in the food chain for many other creatures besides on the water snail that carries it. fish. And their impact is not restricted to the aquatic environment. They Called "elephant of the water" in some parts of Africa, the Nile cannot be processed by sun-drying -- the traditional method -- because Perch can grow to a weight of 100kg or more. The idea that this enormous they are too oily. They must be smoked and fishermen are cutting valuable predator could co-exist with other species native to the lake has proved trees to excess to fuel this process. The larger fish require heavier, tragically faulty. The carp are now cannibalizing their own kind, having stronger and more expensive nets, resulting in poorer fishermen being reduced populations of most of the lake's 300-plus other species to a driven out of business by wealthier individuals. Fishermen's catches are fraction of their pre-1970 size. There is no reason to suppose this trend actually down by two-thirds. will ease before most of Lake Victoria's native fish species (many of which are unique to this one water) have been wiped out, says the report. Other lakes in danger The economy of hundreds of small and not-so-small fishing communities in Kenya, Tanzania and Uganda (the three countries which border Lake Nevertheless (and incredibly), plans are afoot to repeat the experiment Victoria) is disintegrating because catches are being monopolised and very soon in Lake Malawi and other large lakes in the region. markets flooded by a fast-growing surplus of the introduced fish. The Switzerland-based International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) is writing to the governments and DoUBTS intergovernmental agencies involved in the proposed new introduction schemes, to warn them that more introductions will almost certainly mean Introducing this monster into East Africa's many large inland waters more regrets than benefits. offered promise of a new, high-yielding protein source for the region. A IUCN is also endorsing a plan to transfer specimens of other fish pilot project backed by -- among others -- the UN Food and Agriculture species threatened by the presence of Nile Perch in Lake Victoria into Organisation (FAO), was set up and stocks of the fish were held ready for large aquaria to preserve their genomes. introduction in ponds near the northern (Ugandan) end of Lake Victoria in The Leiden report calls on the UN Food and Agriculture Organizationt the late 1950s. "to concentrate on rational exploitation of the indigenous fish stocks, At the last moment, scientists and local observers voiced serious efficient distribution of catches and the reduction of unnecessary losses doubts about the wisdom of the project. They feared that introducing the during preservation and storage". IUCN agrees that these courses of Nile Perch might upset the capacity of the lake to support a varied range action are far more likely to have fair, productive and sustainable species and that the economic impact could turn out to be results than further dangerous introductions of East Africa's watery counter-productive. white elephant.

Pictures to accompany this story and further details are obtainable from the IUCN Communications Unit. WORLD CONSERVATION CENTRE Avenue du Mont-Blanc CH-1195 Gland Telephone 022/64 71 81 Switzerland Telegrams IUCNATURE GLAND Telex 22618 IUCN ENVIRONMENT 59 - J-2,XPERIMENT Im ERNS" TLLAIE VICTORIA New giant perch are eating wrong species By Burton Boling GENEVA WENTY-FIVE YEARS ago, Africa 's biggest ' lake was stocked with a new fish that was T supposed to increase the food supply to sur- rounding communities. However, scivraista are calling that action a blunder of immeasurable propor- tions. Because of it, they say Lake' Victoria is turning into a major ecological disaster. The fish with which the lake was stocked was the Nile perch, a carnivorous giant that can attain " weight exceeding 200 pounds. It was to eat trash fish" that humans don't eat, thereby transforming them into usable protein in the form of the tasty giant perch. • - - . - •. - The idea sounded like a good one for the sur- rtaa•aliag ‘,,tioi.:1...5o:Ugalida,Tailzanis ..uid Nuns:, But recently scientists from Leiden University in Holland discovered what has really been happening in Victoria during the past two decades: Not only have the perch eaten the "trash fish," they have gobbled up most of the original 300-plus speciei found in the lake. Most of those, having evolved in the lake. are found NOWHERE else in the world.' • ' ...... Hundreds of fishing communities, which lived off the sale of prized ornamental species and other spe- deity fish, are reportedly being ruined as those fish., disappear. Surprised fishermen have increasingly. been eyebulling the giant perch in the moments before their nets break wider the fish's weight. . This is not the first time human meddling has caused irreversible damage to the ecosystem. ' In: Hawaii and several Caribbean, islands (notab:,, Hispaniola and ' Jamaica), mongooses imported il-om South Asia to coutrol the rat populatiou have nearly '- wiped out many native birds. Pigs and dogs brought to New Zealand, first by the Maoris and then by the Europeans, caused the extinction of some of the giant flightless birds found nowhere else. The lesson is simple. Ani- mals evolve adapted to native predators and competitors. In- troduce new ones, and local species may find themselves' ' • without defenses. But the . mistake in Lake ,, , , j .' Victoria is unique in its impli- ..-k ...f ?- ' " (. 1 F cations. From a biological - t 1/11. RIJNbl 1 . 7 " standpoint, there is no other ex uraele of B.) wetly apocies being - , . at. risk of extinction," says an outraged Kees . , 71 We pent, tetrads:6d to Laki Mork la the rald-'50s, can reach weights of more than 21:11 pounds Bare!, a biologist at Leiden University. It was Bat-el and other experts in fish ecology at Leiden predator population must necessarily be much small- Alternatively, the perch, which had already be- whose study of Lake Victoria proved that native er than the size of the population it feeds oft , •• gun cannibalizing their young, will deplete all the species are indeed disappearing fast, as the perch , But at that time ,fish stocking was viewed aria native fish and then devour one another. If that hap- population increases. panacea -- a quick fix from Western science. The pens, the fishing take could plummet. ' , ' At 26,828 square miles, Lake Victoria is nearly ' warnings Nvecktunheederl. "At that time, .environ-: 'Leiden s Barel WARNS that in any event, an irre- as big as Lake Superior, the largest of.the North mental studies laadn't even been invented yet," says versible process of eutrophication, or "lake death" American Great Lakes. At first the brewing disaster United Nation's, Food and Agricultural Organiza- may have started. The species that specialized in went unnoticed in its vast depths. But then local tion fisheries expert, Robin Welcome. . eating insect larvae, water snails, algae, and virtu- fishermen, who had already been overfishing some The Nile perch' is Certainly a useful food. It has ally all the lake's organic materials are disappear- - of the native species, began seeing a sharp drop in been a godsend to Uganda during its years of civil ing fast, and the lake may become hopelessly their takes. - war and anareliy:New export markets have opened clogged with this stuff, leading to a premature death Because the, perch break ' the traditional' nets to Israel and Holland. Eut,as the perch becomes . by suffocation. they get tangled in, many poorer fishing people more and more abundant, its price has plummeted. At the end of January, an emergency meeting are being driven out of business. According to Lei, The FAO is scrambling to find new markets. • on .the problem was held in Leiden. There, envi- den scientists, this leaves the take to the richer in- Moreover, having an oily flesh, the perchcannot ronmental scientists and Tanzania't director gen- dividuals who can afford stronger, imported 'plastic be sun-dried and .must be -smoked: Cutting down . eral of fisheries urged representatives of the nets. trees for this purpose is worsening the problem of European Common Market and the Dutch govern- The blunder is irreversible. "That's the generally - deforestation in the region. ment to purchase and ship strong plastic gill nets tragic aspect of species introductions. Once you get A recent FAO study predicts two possible scenar- for each of the mote than 50,000 people who fish them into a large system, you never get them out," ios for Lake Victoria's future. In the more favorable on the lake's shores. explains Beret. one, a new equilibrium will be established after the It is hoped that this multimillion-dollar under- The decision to introduce the Nile perch was made native fish population falls to a point where it pre- taking will help local fishing people keep the Nile - in the mid-1950s, while the region was still under vents the .carnivorous perch population from ex perch population under control. But scientists refuse British colonial rule. Even then, the scheme was con- panding. In this scenario, the total fishing take will to speculate on the chance of success. In the mean- troversial, with some scientists predicting the cur- nonetheless be considerably lower than before the time, some of them are calling for a moratorium on rent outcome. After all, they pointed out, the size of a stocking of the lake. fish introductions in other big lakes. au . • • DOCUMENTA MARITIMA - 6o - 11 Cichlid Species Flock of Lake Victoria on the Verge of Extinction

Dr. C. D. N. Barel University of Leiden, Holland

This pamphlet is to inform you about the current status of the haplochromine cichlids and Nile perch in Lake Victoria. Over the past seven years haplochromines and other fish-species only found in Lake Victoria have declined drastically due to the introduction of a Nile perch (Lates sp.), an alien predator which grows to a size several orders of magnitude larger than the fishes from the lake's natural fauna. Unless precautions are taken, one must assume that the species flock of haplochromine cichlids of Lake Victoria will become virtually extinct within a few years.

The haplochromine cichlid fishes Nile perch several hundredthou- of Lake Victoria comprise approxi- sands of haplochromine fishes mately 300 species. Most of these were caught in an hour trawling, species have been discovered only two specimens were obtai- only very recently and with every ned with a similar fishing effort in expedition loan unexploited area, 1984; the catch consisted mainly still new species are collected. Be- of Nile perch! In the Mwanza area, fore the upsurge of the Nile perch, at the South-Eastern corner of the haplochromines dominated the lake, a Nile perch was occasional- fish fauna in virtually all areas of ly present in the trawl catches sur- the lake. However, each species veyed by HEST since 1977. How- has its own restricted distribution ever, in the beginning of 1984 a related to its particular ecological sudden exponential increase in specializations, e.g. it has a specif- Nile perch catch occurred in this ic diet and is only found in a certain area. A similar sudden appear- habitat such as areas with rocky ance of large numbres of Nile shores, sand bottom or with papy- perch at that time was mentioned rus fringes. by local people from the South- Of the three Great African Lakes Western corner of perch at that which harbor a similarly diverse time was mentioned by local and species-rich cichlid flock, people from the South-Western Lake Victoria is the youngest. It corner of the lake. A trawl-survey originated less than a million in this part of the Lake made by years ago which, by evolutionary HEST in the summer of 1985 de- standards, is very young. All evi- monstrated that in the deeper dence indicates that with the water hardly any fishes other than LEGEND: Victoria haplochromines we are Nile perch were caught. IN THE TRAWLCATCHES THE observing an incipient phase of In the shallower waters of South- WEIGHT OF HAROCHROMINES vertebrate evolution. The evolu- ern Lake Vicotria Nile perch con- (RIGHT) DOMINATES THAT tionary youth of the cichlid species stitutes a substantial part of the OF NILE PERCH (LEFT). flock of Lake Victoria, its ecologi- catches. Very little is known con- cal diversity and its numerous cerning the establishment of NOTE NO QUANTITATIVE DIFFERENCES OF THE CATCHCOMPOSITIONS species, all make this fish group Nile perch in other, especially the CAN BE DERIVED FROM THE FIGURES AND QUALITATIVE COMPARISONS ARE ALLOWED ONLY WITHIN BOXES an unrivalled object for compara- deeper central, areas of the Lake. DATA ARE ONLY AVAILABLE FOR THE BLACKENED AREAS tive biology and evolutionary However, with the unexpected ob- study of vertebrates. servations of HEST that Nile perch In 1960 the Nile perch found its also penetrates the deeper waters, way into the Northern part of Lake there is little hope that the effects of Victoria. Apparently it originated this predator will be restricted to form ponds into which it had al- shallow waters only. On the basis can be documented. The haplo- fishes which cannot be sundried. ready been stocked, availing the of the available information one chromines form, or formed, im- It requires smoking which in- settlement of a dispute on the prof- has to expect that the greater part portant, small-scale fisheries. In creases the demand for fire wood itability of its introduction into the of the haplochromine species the Kenya area the destruction of leading to highly undesirable de- lake. Since this premature intro- flock of Lake Victoria will disap- this fishery by the Nile perch se- forestation. One fears that similar duction the Nile perch spread over pear within a few years. Keeping in riously affected the social life of the negative social changes will oc- the lake but it was only at the end of mind that only in the Mwanza and local people. Fishermen formerly cur in the other areas of the lake the 1970's that an alarming increa- Jinja area has this flock been in- subsisting on the haplochromine where the Nile perch is becoming se of Nile perch and a concomi- vestigated to any extent, the avail- fishery, have been driven out of estabilished now. tant decrease of haplochromines able data, summarized in this business, because fishing for Nile as well as other fishes was noted pamphlet, strongly suggest that perch is in the hand of walthier in- in the Kenyan waters of the lake. without a considerable increasing dividuals who can afford the more Here the haplochromines have of the research on these haplo- expensive nets required for Nile virtually disappeared: whereas chromine fishes, their destruction perch. Nile perches, in contrast before the establishment of the will occur before their real diversity the haplochromines, are oily - 61 -

An Urgent Message...... To all our customers, including Diplomats and Executives in the City ...... You do not have to go far to purchase your fish requirements. Adequate supplies are now available at The Mwananchi Cater- ing Co., (Agent for Fish Products Supplies Ltd.) situated the Clock tower round about/Uhuru Street.

We Have Available.

Frozen Nile Perch ...... (Sangara) Shs. 70/- per kg. Frozen Bargus (Mboju/Mbofu)... Shs. 90/- per kg. Proto (Kamon go) fillets ...... Shs. 70/- per kg. Wholesale purchase of more than 500 kgs, for Frozen Nile Perch at... Shs. 65/- per kg.

We operate Daily from 8.00 am-5.00 pm. Sunday, 8.00 am-1.00 pm. Parking Space Ava_ ble in the Area. SCIENCE What is killing the tilapia in Lake V oria? The introduction of Nile perch (mbuta) into Lake Victoria .about Is the Nile perch responsible for the two-and-half• decades ago is diminishing numbers of tilapia? Various causing much controversy among environmental scientists. scientists have differeing views. OTULA Recently the Nile perch OWUOR talked to two of them. problem became even more complex when local news media carried information saying that accompanied by a marine biology of the blue green algae. "Every 10 the big fish was not responsible researcher from Zimbabwc, to 11 years the lake seems to have tor the depletion of tilapia Professor C. H. D. Magadza, said an ala.al bloom that occurs after a lneeee) and it was pesticides that there were several basic dry period followed by a rainy and fertilisers hich/and caused findings in the tentative report season and at the time Of the th large Se death of the Lake on fish death in Lake Victoria. initial research there was an algal V .toria .ish. This information is The scientist said that it was bloom from Uganda toward 'inaccurate according to some important to correct the report Kisumu," Gombe said. The researchers. that pesticides, industrial pollu- presence of algae does not destroy tion and fertilisers were causing the fish, but some may be Fishing in Lake Victoria: "Wrong picture in the media." Lack 'of objective scientific fish deaths. research was .poisonous to fish. Keliyans living around 'the lake oxygen could be major causes of geired to determine, findings of the effects of mbuta on "We found that the levels of The researchers said that the fish deaths in Lake Victoria. the cause of fish deaths and not other fish in Lake Victoria and its heavy metal pollutants like lead .fish deaths are linked to a bac- and other parts. specifically designed to deter- current domination of the lake However, many questions and mercury were neglible or teria called pseudomonas "Both tilapia and Nile perch remain unanswered by these ten- mine the tilapia/Nile perch can result in misguided and absent and we did not detect high aeriginosa which has been were dying in the lake but we did relationship. detrimental repetition of the tative findings. For example, the levels of pesticide residue as isolated in dead fish in East not confirm that . depletion of Nile perch may not eat large or Spending money on research to event in other areas. Tanzanis reported in the papers," Gomber Africa and Zimbabwe. tilapia was due to the introduc- determine future Nile perch and Malawi are said to have had said. adult tilapia, but perhaps eats The fish that died in Lake Vic- tion of Nile perch," Professor young fish. Tilapia eggs are not problems is not popular and plans to introduce the big fish Gombe said. . many are urging the governments into their lakes. A shortage of oxygen in some toria all had swollen bellies, an 1 exetnpt from consumption of Kenya, Uganda and Tanzania parts of the lake was linked to the indication of gaseous emission "Nile perch is found in Lake The ecological relationship to hold the original groups that Reports that the fish in Lake deaths of various types of fish, from bacteria, the two scientists Turkana, Lake Tana in Ethiopia Victoria were dying in large including rnbuta and tilapia. said. The presence of gas in the among the various fish species in introduced the fish into the lake and lakes in Uganda and in all the lake has definitely been dis- responsible for finding what may numbers prompted research into The shortage of oxygen was fish belly makes them float and these places the big fish lives with turbed by the introduction of the become expensive reseaich the causes of these deaths and linked to various factors which unable to submerge or swim. tilapia. We have not heard of Nile perch which does not seem to projects. the researchers recently released include muddy river waters tilapia depletion in these lakes," a preliminary report of their "Floating fish faeces with air . have a major predator except Instead of introducing new entering the lake and violent bubbles indicated possible bac- Gombe said. crocodiles in rare cases. varieties of fish into African findings. cyclones, stirring and causing teria infection and we came to the turbulence of the lake water. The scientists findings indicate More data and very close lakes, many suggest that fish "The media gave the wrong same conclusion' as the Kenyan that bacteria pseudomonas studies are needed. Close obser- farming be encouraged and the picture of the current report of "If you put some fishes in researchers during our research of aeriginosa and the reduction of vers get the impression that the lakes be left alone. our findings and efforts to correct muddy waters they will perish fish deaths in Lake Kariba and some of the inexact reports have because of relatively less Bengwelu," Dr Magadza said. not been very fruitful," Professor oxygen", Gombe said. The most controversial part of . S. Gombe, who is the secretary of Apart from the depletion of the research was linked to the the African Academy of oxygen the second factor linked to news that Nile perch was not Sciences, told the Nation. the death of fish in Lake Victoria responsible for deaths of tilapia Professor Gombe, who was was the algal bloom or the growth (ngege) a fish loved by many - 63 -

Lake Victoria tragedy a differing view By Cornelia Nauss posals for research into these phenomena Fisheries officer. EEC. Browse's to me seems hardly compatible with pro- per journalism.. AS the fisheries officer in the EEC Brussels headquarters, responsible for Desirability of Nilepercb East African freshwater fisheries projects funded' bythe EEC, I read with great in- I leave the judgement of whether or not terest Scott Simmie's 'Story of the Nile perch is a desirable species. under the tragedy in Lake Victoria' . carried in present conditions to the fishermen who Weekly Topic June 4th. catch it with great ability all around the lake. Though they may sometimes be Two Inacc-aracies hampered by lack of inputs, they certain- Lake Victoria ly deserve credit for having rapidly ad- Let me first of all correct two inac- justed to the changes in species composi- curacies; The recently held meeting in tion by a thriving. Ic-ngline fishery for Nile tragedy Holland was not convened by the FAO perch in Kenya, and by using larger mesh- but by the Dutch Haplochromis Ecology ed gill nets for that species in Uganda. The EEC has recently revived the Survey Team (HEST) with HQ in Leiden Available statistics Auggest that total fish catches from the Lake Mot necessari- dialogue with the three riparian( on the and a research team working out of banks of a lake — Ed) countries on these Mwanza, Tanzania. ly fish biomass) ore slightly higher now than they were te year ago. issues indicating its willingness to fund The FAO symposium in 1984 referred such a regional research project along the to in the article was held in Jinja (Uganda) Nobody denies, however, that the introduction of Nileperch and other exotic lines laid out by the CIFA meeting. We as part of the Third Session of the CIFA are looking forward to see this project Sub-Committee for the develpment and species has indeed provoked very important changes in the ecosystem of Lake materialise in order to gain some answers Management of the Fisheries of Lake Vic- CO the questions there are on Lake Vic- toria It was attended by 35 scientists and Victoria and hence the results of previous toria's surveys can not be extrapolated to ex- resources. Thereby researchers administrators from Kenya, Tanzania and should generate further insight in the Uganda. A statutory body of the FOA, plain the present situation. ecological and fisheries In brief, nobody knows what the situa- changes and come the committe for Inland Fisheries in up with sound proposals on how the Africa (CIFA) and its sub-committees of- tion is really like, what the biomes of riparian manage and other species countries may their fer fisheries work from the African coun- haplochromines resources to their best advantage. tries a platform for information exchange amounts to at present, whether certain and consultation on research and manage- stocks may be overfished or not and what ment issues; it is therefore perhnps more role environmental variation and other accurate to attribute the citation to the factors may have played in getting us above-mentioned scientists and ad- there. ministrators from the region. What is, however, more disturbing is the reference WA Symposium to just one sentence (not even fully reproduced) stating that 'the introduction The 1984 CIFA symposium strongly of Nile Perch to utilise Haplochromine recommended therefore a new regional ap- cichlids of the Lake might be regarded as plied fishery resources research pro- successfull in terms of its original objec- gramme to carefully monitor changes in tives -. the composition and size of the resources, Citing this out of the context of 7 pages with a view to increase our understanding of expression of concern about the of these changes and to produce manage- dramatic ecological changes that have ment advice to Fisheries Departments. happened over the last years and of pro- To page 1 0 - 64 - Lake Victoria Cichlids face extinction Time is running out for the cichlids of Lake Victoria. John Dawes reports on the distressing effects caused by the introduction of a non-native species on the Lake's delicately balanced cichlid community

ake Victoria cichlids are facing found in Lake Victoria. The problem extinction. Some species may, in (as is so often the case) is thus spreading fact, already be extinct. This its influence into other areas and into the alarming piece of news is made all ecological downward spiral leading to the more significant by the fact that possible irreversible, unforeseen tragedies Lthere are (or were!) between 200 and 300 elsewhere. species of cichlids known to be endemic Conservation measures to the Lake, i.e. not found anywhere else in the world. The question facing all those concerned George Turner of the University College Nile Perch (Lates niloticus) about the survival of Lake Victoria species of North Wales at Bangor reports that is what to do. Reducing the numbers of most of the remaining species will prob- Lates, of course, is totally blameless. Nile Perch is a major task which would ably become extinct within the next two It is just doing what comes naturally to take many years to have any appreciable to three years. A desperate last-minute a large, beautifully designed, magnificent effect. Complete eradication is con- rescue operation is, therefore, essential if predatory fish. sidered to be totally impossible. something is to be salvaged from this We cannot, therefore, hate the fish for George Turner believes that a captive monumental disaster. shat it is doing. Yet everyone agrees breeding programme has much to com- The cause of the catastrophe is the that the situation is deplorable and that mend it—and this idea may well gain Nile Perch (Lates nzloticus) which was something has to be done about it. support over the coming months. "Lake introduced into the Lake against well- As George Turner says, "Unless some- Victoria species have the same maintenance informed advice from leading ichthy- thing is done soon, most of the species requirements as Lake Malawi species, ologists who know only too well the will be extinct before they have even been and all (as far as is known) are maternal potential effects of disrupting an existing discovered." mouthbrooders. This (captive breeding) delicate natural balance. The finality of extinction is where aquarists and aquarium product Background details manufacturers could play a vital role. The pressure that the endemic cichlids With a moderate sized single-species The story goes back to the 1950s when are being subjected to is immense, and breeding tank and a few fry-rearing tanks, a suggestion was made that the Nile Perch they are surely losing ground in a battle an individual aquarist could breed enough should be introduced as a food fish into that they just cannot afford to lose. There y---ing to ensure the survival of a whole the Lake. Despite objections from scient- is no coming back from extinction—the species". George would be glad to hear ists, the idea was pursued by supporters ticket is strictly one-way. from any experienced conscientious of the project and, in 1960, some Nile Latest reports demonstrate that the aquarists and from manufacturers Perch finally managed to find their way pressure has recently become even more interested in sponsoring this project or in into Lake Victoria, apparently from sur- intense than it was just a year ago when an contributing ideas for such a campaign. rounding culture ponds. Some time after international and influential team of some The whole Nile Perch issue is gradually this, further stocks of the Perch were of the world's leading ichthyologists getting some publicity at last, having been intentionally introduced. Since then, (including such well-respected people as featured by the British Cichlid Association Lates has spread to such an extent that it Geoffrey Fryer, Humphry Greenwo )d, in their Newsletter (No. 102—May 1986) has virtually eliminated the native fish. Ethelwyn Trewavas, A. J. Ribbink, R. H. and by the BBC in an uncharacteristically A measure of the devastation can be Lowe-McConnell and C. D. N. Barel) unclear item in the series 'Nature' on gauged by the fact that hauls numbering published a highly disturbing paper 26th May. Further airings for the topic several hundred thousand cichlids were describing the problem in Nature will take place during the Fish Behaviour collected by research teams from the (Destruction of fisheries in Africa's lakes— Conference at Bangor between 14th-17th University of Leiden in the -1960s while Nature, Vol. 315, No. 6014, 2nd May July and during a lecture given by their present-day catches number only a 1985). Geoffrey Fryer at the Freshwater Bio- few individual specimens at the most. The final irony logical Association AGM on 9th July. Dr. Chris Andrews of the London Zoo , The unbalanced equation One of the most ironic aspects of the Aquarium would also like to mount z. 1 We don't have to look very far to find whole affair is that the introduction of the display to highlight the problems faced a reason for the above figures. The vast Nile Perch has proved a failure from the by the Lake Victoria cichlids should majority of the Lake Victoria cichlids are fisheries' point of view. To quote George specimens becomes available for such an Haplochromis species averaging between Turner again: "Most local fishermen do exhibition to take place. 4-6 inches (c. 10-15 cm.) in total length. not have the equipment necessary to We hope that this feature will contribute A mature Nile Perch can weigh in at over catch the Nile Perch. The local people to the Lake Victoria rescue operation by 200 Kg and measure 2 metres in length! prefer to eat the native species and so the bringing the issues involved to the notice You don't need to be a mathematician market price for Nile Perch is low. In of our readers, inviting them to contact to work out this particular equation. addition, the oily flesh means that it George Turner if they can offer him any Suffice it to say that, during its growing cannot be sun dried and has to be smoked, assistance. The address to write to is period of several years, one single Nile which wastes valuable firewood". School of Animal Biology, University Perch will munch its way through This waste is, in fact, leading to the College of North Wales, Bangor, thousands of haplochromines. deforestation of some of the islands Gwynedd, LL57 2UW.

22 AOUARIST AND PONDKEEPER _ 65 _

• /le , lake, thoughts of a food bonanza Big Fish Threaten Africa's I faded with the realization that large- - scale fish are not necessarily good news rIts-r. for small-scale economies. In time it Great Lakes became clear that the entire introduc- Fisheries experts are warning of im- three countries which border Lake Vic- tion was based on incomplete knowl- pending ecological disaster in East Af- toria) is disintegrating because catches edge and faulty planning. rica's biggest lake—Lake Victoria—as are being monopolized and markets The Leiden report places the blame a result of a development experiment flooded by a fast-growing surplus of the for the problem squarely on the origi- that went wrung 15 years ago. introduced fish nal introduction experiment. It main- The introduction of the Nile Perch tains that the Nile Perch is gradually (zoological name Lates niloticus) into Doubts robbing the East African economy of a the lake in 1960 has led to a drastic Introducing this monster into East Af- major dollar-earner in the ornamental drop in numbers and kinds of other fish rica's many large inland waters offered fish trade and is generally restricting that live there, according to a report by promise of a new, high-yielding protein market diversity--a must for the survi- a team of Netherlands scientists from source for the region. A pilot project val of small-scale economies. backed by—among others—the UN The market glut of the new fish Leiden University.- - The- results of their ten:year study Show that losses include Food and Agriculture Organization (which many local people will not eat) many important fish species of high (FAO), was set up and stocks of the means that a kilogram of Nile Perch is market value as staple and speciality fish were held ready for introduction in now selling for as little as one Kenya foods, dozens of rare species much ponds near the northern (Ugandan) shilling (0.3 of USD). When other prized as ornamental aquarium fish and end of Lake Victoria in the late 1950's. species are available, they fetch 30 shil- at least one kind that helps control the At the last moment, scientists and lings a kilo. human killer disease schistosomiasis local observers voiced serious doubts As the fish spread they are wiping (bilharzia) by preying on the water about the wisdom of the project. They out the lake's prawn population—an snail that carries it. feared that introducing the Nile Perch essential link in the food chain for Called "elephant of the water" in might upset the capacity of the lake to many other creatures besides fish. And some parts of Africa, the Nile Perch support a varied range of species and their impact is not restricted to the can grow to a weight of 100 kg or more. that the economic impact could turn aquatic environment. They cannot be The idea that this enormous predator out to be counter-productive. processed by sun-drying—the tradition- could co-exist with other species native al method—because they are too oily. to the lake has proved tragically faulty. Escape They must be smoked and fishermen The carp are now cannibalizing their But even while the debate continued, are cutting valuable trees to excess to own kind, having reduced populations some of the fish somehow escaped—or fuel this process. The larger fish require of most of the lake's more than 300 were prematurely released—into the heavier, stronger and more expensive species to a fract:on of their pre-1970 lake. For nearly ten years, their impact nets, resulting in poorer fishermen be- size. There is no reason to suppose this seemed hardly worth worrying about. ing driven out of business by wealthier trend will ease before most of Lake But by the early 1970's. more and more individuals. Fishermen's catches are ac- Victoria's native fish species (many of astonished fishermen found themselves tually down by two-thirds. which are unique to this one water) face to face with Nile Perch grown big- Other have been wiped out, says the report. ger than man-size, in the few moments Lakes in Danger The economy of hundreds of small and before their nets broke under the un- Nevertheless (and incredibly), plans not-so-small fishing communities in accustomed strain. are afoot to repeat the experiment very Kenya, Tanzani,i and Uganda (the soon in Lake Malawi and other large lakes in the region. The Switzerland-based International Photo: IUCN. Two fishermen it Lake Victoria carrying Nile Perch (also called "elephant of the water"). Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) is writing to the governments and intergovernmental agencies involved in the proposed new introduction schemes, to warn them that more introductions will almost certainly mean more regrets than benefits. IUCN is also endorsing a plan to transfer specimens of other fish species threatened by the presence of Nile Perch in Lake Victoria into large aquaria to Jaw-se . ir genomes. 3;hereiden report ca . n the UN rood and AfriettIttrrirs Organization "to concentrate on rational exploitation of the indigenous fish stocks, effi• cient distribution of catches and the re• duction of unnecessary losses durinl. preservation and storage". LUC\ agrees that these courses of action are far more likely to have fair, productive and sustainable results than further dangerous introductions of East Africa's watery white elephant. . Robert Lamb and Drake McHugh IUC.V News Correspondents 119 Gland. Swiezeriam I

120 - 66 -

Nile perch on the table Gland. Switzerland. Friday. hut the project was based on THE Nile Perch. which can grow faulty planning, the group said. to the size of a man, has killed off It said the economies of hun- most of the other fish in Lake dreds of fishing communities in Victoria. bringing hardship to the three countries bordering local fishing communities, an Lake Victoria — Kenya, Tan- envitonmentalist group said zania and Uganda — were disin- today. tegrating because markets were Since 1960 when the Nile flooded by a surplus of the intro- l'erch. dubbed "the elephant of duced fish. Lake Victoria. fishermen's ,...itches had fallen- hv two-thirds. the. International Union for Con- seR a tion of Nature ( I UCN ) said in a report. Losses from East Africa's biggest lake included many important species of high market value and dozens of rare species much prized as ornamental aquarium dish. the IUCN said. 'Me report said the 'elephant' was now cannibalising their own kind, having reduced populations of nu& Of the iike.'s 34K)- plus otherspeeies to ‘a fraction of their size.' -• They had little'impact Until the early 1970s, • when .,"more and more 'fishermen found themselves face to face with Nile Perch grown bigger than man- size, in the few moments before their ne-, broke under the unaccustomed strain.7 "Introducing this monster into East Africa's many inland waters offered promise of high-yielding protein source for the region - 67 - The Daily Telegraph, Friday, December 20, 198.5 13 Lake life destroyed by cannibal fish in food blunder SPECIES of man-sized cannibal fish in A Lake Victoria has turned a dream of , food into an ecological disaster for surround- ing East African countries, scientists The fish were introduced in reported yesterday. the late 1950s under a pilot project backed among others by the The Nile perch, known United Nations Food and to lake fishermen as the Agricultural Organisation. "elephant of the water," Most local Africans will not eat the fish because it is so oily weighs up to 2201b. that it requires heavy smoking, The carp-like fish was which in turn means the filling of trees for fuel. introduced into Africa's big- Sun-drying is inadequate as a gest lake in 1960 to provide a flat-reducing process and the new source of high•yield cannibal carp fetches only one protein. Kenya shilling (less than 5p) a But since then the Nile perch kilo on local markets. has virtually cleared the lake of Fishing nets are also broken by 300 species of fish and vital the sheer weight of the fish caustaceans on which those feed. which can grow to the size of a Scientists warned too late man. Dozens of the species about possible danger to other devoured by the nil perch were species. Now, 25 years later, the ornamental fish which were a nightmare has come true, the valuable source of income to International Union for the local fishermen. Conservation of Nature reported. Killer disease Mr. Drake McHugh a spokes- man for the agency which shares At least one species helped its headquarters in Gland. control the human killer disease Switzerland. with the World bilharzia by preying on the water Wildlife Fund, said. "There is no snail that carries the virus. reason to believe this trend will "Nevertheless, and incredibly ease before most of Lake plans are afoot to repeat the Victoria's native fish species, experiment very soon in Lake many of which are unique to this Malawi and other large lakes in one water, have been wiped the region," the agency said. out." The organisation is writing to Governments and agencies Nets broken involved in such schemes to "Now t!- e carp are warn them that introduction of own kind the Nile perch "will certainly th e is nothing left to mean more regrets than if benefits."-- i P I. _ One that won't go away GLAND, Switzerland : tions .3 a "fraction " and An experiment which once could be fatal to the economy of hundreds of fishing stirred hopes of a food bo- communities in Kenya, Tan- nanza in African lakes is out zania and Uganda. of control and threatens in- The fish, which can grow stead to turn into an ecologi- to bigger than man-size, was cal disaster. according to a brought to the region in the report published yesterday late 1950s under a pilot by the International Union project backed by among for Conservation of Nature others, the United Nations and Natural Resources Food and Agricultural (IUCN). Organisation. The report said introduc- Despite this, there are still tion of the predatory Nile plans to introduce the fish to Perch in Lake Victoria has Lake Malawi and other large reduced other fish popula- lakes in the area. — AP. t, ' (AV - 2 - 68 -

International Herald Tribune, 20 December 1985

[A U that tir s. Gorbac Progi-i;in ously u iludan Relief Hinders to Mr. also ur, II res.= est ions tests, tl /right Pravt African Experiment With Giant Fish an editt n — A y a camp i to famin Goes Awry, Poses Ecological Disaste Mr. Re I remains a go alon Lid organi- The Associated PAM • urn on I. GLAND, Switzerland —An experiment that once stirred hopes of Aug. 6. al and Su- a food bonanza in African lakes iš tut of control and threatens to turn 1. In thy ;inning to into an ecological disaster, accor• • : • aseport published Thursday. /crowde*i -The report(by„the Internationa • • forConserration of Nature that tw the So g the huge and Natural Resources, said introduction oi the predatory Nile path • United' var might in Lake Victoria has vastly recluoed other fish populations and could ependence be fatal to the economy of hundreds of fishing communities in Kenya, and Lii Tanzania and Uganda, the three countries bordering the lake. -,•• • • dose t Put, magmcm- The fish, which can groat to six feet in length, was introduced lobe aye saved' region in the late 1950s • era pilot project backed, among others, Union by n or from the United Nations F • • and Agricultural Organization. To support- an off( monitt r illnesses ers, the project held te promise of . a new, high-yielding protein at of the source. tories r General Citing a study by '1 tch scientists, the International Union said test bai little incli- that since its introd • fishermen's catches were down by two- The thirds. In addition, . said, the program was wiping out the lake's Tanzan Aims of fi- Prawn Population, essential hnIcin the food chain for many other 1 a volun- creatures beside r - Union try village The report said had become "clear that the entire introduction agree oi exercise was on incomplete knowledge and faulty planning." They ha c;c•rhatliet Despite the -••• -ice, it said, plans were under way to repeat the nuclear , their Ian - experiment soon 1 other large lakesof the region. \ against ( Basta, n's Fund The said he go even t dermine the in tive to plant outands, proved Liu estimates of It stand ,nluntary fin , food needs for next year probably to more in the future. the Unit Inure were exaggerated as.well. l. Another UN tifficial, who left now a nd cry at Khartoum this nionth, said West- "You can't even find 2.8 million plosions, . . _ ...... :-.n.:-...... : ,, ...... _,_ — 69 —

E U. ES, I 3AN .

Science report - - -Nile perch cause. ecological disaster By Thomson Prentice, Science Correspondent . An eiperi::: ent7.1 rrele.:.; that rentl to control the human killer disease, Nations Food and Agriculture tragically wrong has brought an schistoson:iasis ■Jy ecological disaster to the shores of preying on the wale. that , siiail In spite of the Lake Victoria in East Africa, carries it, have sits,- victim cooscquences, there are plans to repeat the according to sheries experts. to the predator. fi experiment soon in Lake Malawi The of the Nile The economy of hundreds of introddetion and other large lakes in the region. perch.: (Late,t- niloticus) into the small fishing communities . in The International Union for lake, the biggest in East Africa, in Tanzania and Uganda, Kenya.; Conservation of Nature and has led to a drastic drop In which 'border Lake' Victoria, is 1960, ; - Natural Resources based numbers and species of other fish disintegrating because catches' are (IUCN) in Switzerland, is writing to the that live has produced a ' monopolized and. markets there;and ..being • government, and agencies involved series of other problems. flooded by an increasing surplus of . warning them that they are likely The Nile perch is called the Nile perch. , , to harvest more problems than water" in some The problems have come ashore "elephant of the benefits. - parts of Africa, and can grow to be in other forms. The huge fish bigger and heaVier than man. This cannot be processed by sun-drying, The IUCN is also supporting a monstrous predator, weighing up because they are too 'oily. They pled to transfer specimens of some - to 100kg or more, has been wiping must be smoked Instead, and of the fish threatened by the Nile out most of the lake's 300 other ' fishermen are cutting down perch in Lake Victoria to large species during the past 25 years, valuable trees to provide fuel. aquaria. reducing them to fractions of their The fish require heavier,. •-• The report from Leiden original population. ' stronger and more expensive nets, University calls on the FAO to A team of scientisti from Leiden which means poorer fishermen are "concentrate on rational exploita- The- Netherlands University In ' forced out of business by wealthier tion of the indigenous fish stocks; a report based on a says in 10-year rivals. ' efficient distribution of catches study that losses include many The Nile perch was introduced and the reduction of unnecessary important fish species of high >into the lake as a potential new losses during preservation and . market value as staple and high-yielding source of protein for storiip " :epee.: speciality foods. the region. Some scientists voiced mistake of monstrous dimensions. Dozens of rare" species, much serious doubts about the wisdom of prized as ornameniii ..h:r1. was. ctinworted Source: IUCN Press Service, fish, and at least one kind that helps ' by, among others, the. United • On Buying Second-Hand Fish. What's Under the Hood ?

Ripples of concern are spreading inter- introduced outside their known recent nationally over the introduction of Nile distribution range and that quarantine perch. a giant fish-eating finfish. into procedures be set up for transfer within Lake Victoria (a body of water much their natural ranges. larger than Switzerland) in eastern Africa. In a recent book on the subject2 . it is A commentary last May in Nature' . noted that of an estimated 160+ species leading scientific journal, called the of freshwater finfish introduced in about results "disastrous". It said that "Fish- 120 countries, 65 have become estab- eries have been not merely damaged but lished. Of those, only 16 species have destro)ed." Amongst other things. the been found "generally satisfactory" and Nile perch has decimated native tilapia "no noticeable side effects have yet stocks and even shrimp in the lake. been detected from these species." The International Herald Tribune on The book ends with the warning 20 December 1985 said "African experi- "Even the most persistent chemical ment with giant fish goes awry, pose's pollutants do not reproduce. grow, and ecological disaster." Similar items ap- disperse". Nevertheless, the editors main- peared in. for example, the Zimbabwe tain that benefits can he derived from Herald. the New African. the London the introduction of exotic fishes. Times and Daily Telegraph. The recent focusing of aquaculture on The Nile perch problem touched off a few species (such as tilapia—the 'aquatic debate in Australia, where Queensland chicken') and the growing call for in- government officials had been blowing creased availability of genetically im- hot and cold over introducing the fish for proved breeds means that transfers of fish the past 15 years. About 20 fish species will continue and probably increase. The have already been introduced into Austra- benefits will be great. but the dangers lia either officially. such as trout for must not be ignored. which government hatcheries are main- For all our science, we cannot predict tained, or unofficially', such as common the outcome of dropping a new fish in carp. The Victorian ( Australia) govern- a lake or reservoir. At best we can suggest ment spent a small fortune in unsuccess- probabilities. Armed with such advice, a ful attempts to eradicate the carp but the fisheries manager given a proposal for latter now support a commercial fishery. introduction of an exotic species may unlike the trout. feel like he is being asked to buy a At the South Pacific Commission's second-hand car with its faults hidden (SIT) Regional Technical Meeting on from view under a shiny hood. Fisheries last August. the focus was on Caveat emptor! giant clams. There is widespread interest in developing clam culture and in restock- ing depleted reefs, largely as a result of Bare!, C.D.N. et al. 1985. Destruction of ICLARM's current International Giant fisheries in Africa's lakes. Nature 315, 2 May 1 985:19-20. Clam Mariculture Project. On the recom- 2 Courtenay, Jr., W.R.. and J.R. Stauffer. mendation of a group of scientists in- Jr., editors. 1984. Distribution, biology and volved in the project. the SPC meeting management of exotic fishes. The John Hop agreed that the clams should not be kins University Press, Baltimore and London.

A Message to Our Readers Naga, the ICLARM Quarterly, is the new name for the ICLARM Newidetter. We at ICLARM have long felt that the old name was inappropriate to a publication that featured articles from around the world. News items about ICLARM itself have decreased over the years too. Why Naga? The Naps are a group of underwater creatures from Asian mythology. Superior to mankind, they are said to inhabit subaquatic paradises, living at the bottoms of rivers, lakes and seas in resplendent palaces studded with gems and pearls. They are keepers of the Ilk- energy that is stored in the waters of springs, wells and ponds. They are also the guardiani of the riches of the seas—corals, shells and pearls. Naps represent the very focus of this ICLARM quarterly, the wealth and prod.rctivity of tropical waters. The volume numbering is continuous with the ICLARM Newsletter but the ISSN has changed.

Naga, The ICLARM Quarterly . . - -Tcle. 'Times , Jan. 3a6.

warning of the problems that might. Preilatory perch in Nile arise from the ill-considered intro- FrorniSir chilsiopher Lever duction of yet another predatory Sir, The; report 6y your - Science species. Correspondent (January 4) on the In 'view of the havoc wrought by consequences of the release in 1960 Nile perch in Lake Victoria, it is to of Nile• perch-into. Lake Victoria the warnings given by - be hoped that draws attention' once again to, the scientists of Leiden University and. potential hazards of 'introducing. the International Union for Conscr- - - , alien animals outside their natural -"Vation of Nati re and Natural range. .:Icsuurces will be heeded, and that There are many exaruples from ;the 'proposed introduction of these befor;:. 1960 of,predatory exotic. fish, „fish to Lake Malawi and other East that have beeOme ecological pests; !African waters will now be aban- they include-introductions to Aus,. doned. tralia (incltiding Tasmania), Eng- Yours faithfully, land, Mexico (Lake Patzcuaro), New, Guinea, New Zealand, Peru/Bolivia' ,CHRISTOPHER LEVER. (Lake' Titicaca), Turkey (Lake Newell House, Egridir), the United States,, and the Winkfield, USSR (lakes Ballchash and Alakoa Windsor, These should , Berkshire. have given ample • 1

-1Ve *tme s , 9 Jcn. t .

the remo.al of the crocodile led Balance of nature to a drastic decline in the catches Freon ,41 r N..1.1. French of the "food- fish. and notably Sir.. Neither your Science the splendid tilapia. During this Correspondent (January 4) nor period when I served as a district Sir Christopher Lever (January commissioner in the area. touring II) appears aware of the earlier regularly by launch. I witnessed "ecological disaster" caused to the abrupt transition from a state the Lake Victoria fisheries a of plenty (tilapia were marketed 'decade or so before the introduc- at five for an (old) shilling) to tion of the Nile perch. one close to extinction. The The havoc wrought around calamity was aggravated by what 1948-50 by the near elimination proved to be ill-advised legisla- of the crocodile from at least the tion governing fishnet mesh sizes southern .. half of the lake was by the East African High judged to .bc a probably ir- Commission. ' redeemable catastrophe. The When subsequent measures crocodile was a key factor in the encouraged the regeneration of complex ecological equation the crocodile and of -the stocks of since it preyed upon and thus tilapia ci a/. _again "scienti controlled the predatory fish interference, no doubt well in- which. in turn, lived upon the tentioned. brought about the aluablc stocks of edible fish. second disaster. A k`nice balance had been The lessons are surely obvious achieved before man intervened _ and simple. . through virtually uncontrolled .:Yours faithfully. hunting and killing of the NEVILLE FRENCH. crocodile. whese skins _ -com- Whitestop House. manded high prices on the world South Perrott. markets for fashion goods. The Nr Beaminster. dramatic upsurge in the predator Dorset. fish population which followed January 12. ' NETWORK — 72 — Big fish eat out Lake Victoria A REPORT in the scientific journal Nature and a press statement issued late last year by IUCN speak of recent disastrous effects of the introduction of Nile Perch (Lates niloticus) into Africa's largest lake, Lake Victoria. The giant predator has caused populations of many of Lake Victoria's native fish species (including cichlid species of high export value as aquarium fish) to collapse towards almost certain extinction. Rather than boost the lake's fishery potential, the Nile Perch could reduce the lake's overall productivity by 60 to 80 percent, according to UN Food and Agriculture Organization estimates. FAO not involved Successive stocking experiments have involved a number of African and outside organisations but it is unclear how the original introduction was allowed to happen. FAO says reports which implied that the agency had given tacit backing to the Nile Perch introduction into Lake Victoria have no basis in fact and FAO has a rigorous policy governing all its own projects which involve introductions of fish for aquaculture into new waters. FAO has worked out (through the Euro- pean Inland Fisheries Advisory Commis- sion and in partnership with the Interna- tional Council for the Exploration of the Sea) a detailed code of practice for impact assessment and step-by-step testing to guard against ecological damage from introduction schemes. Other procedures are being considered for application in Africa, Latin America and Asia. FAO certainly doesn't condemn in- The threatened cichlid harvest... troductions outright. "You can't do without them", points out Dr Robin 1) ‘,Velcomme, a senior officer in FAO's Fisheries Department. "Most of the world's aquaculture is based on introduced species and there are far more success stories than there are tragedies like Lake Victoria. Even there, after a big drop in the level of food production, there may be a degree of recovery founded on another introduced cichlid species, Tilapia nilotica". FAO is monitoring the situation in the lake through its intergovernmental sub- committee for Lake Victoria and is working with a number of official and private organisations to help mitigate the problem, through selecti■e fishing for the Nile Perch.

Sensitive subject Recent plans to introduce Nile Perch into several waters in Queensland, Australia were safeguarded by a thorough assessment and screening procedure. Nevertheless, ... and the culprit public outcry sparked off by the Lake Vic- toria problems has led to the plans being provide a sport fishing resource in man- quashed. made reservoirs. In countries which have "It's obviously a sensitive subject", says species-rich natural waters but where food IUCN Director General Dr Kenton Miller. is scarce and income are low, it's easy to see "The Australian scheme was planned to how restricted the choices become." 0

IUCN BULLETIN VOL 17 N° 1-3 Ian /enrcL 8 b

— 73 —

!pritVIRONMENT tt 3, /ii.te Mislaid plans in Africa

ishermen working the waters of Canadian) per pound—about 15 per Africa's Lake Victoria often find cent of the price they received for such their fragile plastic nets breaking threatened valuable species as tilapias, apart under the weight of Nile perch— a freshwater fish. an unusually large species of fish that The growing crisis recalls other car grew to six feet long and weigh up failed experiments, including the in- to 304) lb. But instead of deriving pros- troduction of mongooses to the Carib- perity from such catches, the residents bean and Hawaiian Islands in the of Kenyan, Ugandan and Tanzanian vil- 1800s to control rats and snakes. lages around the lake are suffering from There, the ferret-sized mammal im- the economic consequences of a plan ported from Asia and Africa became .a r 00 sa"17.1 47.,.. A 1 tAir 4-7 , WA, s. . ja''4-4 4

Nalive fishermen: stagnation, fragile plastic nets and falling prices for fish

that was meant to provide a reliable pest and killed many other native source of protein. Indeed, many experts small animals and birds. Still, Barel say that the introduction of Nile perch believes that the Lake Victoria stock- into East Africa by British colonial au- ing—from Lake Albert and Lake Ru- thoritic:: 23 years ago was a gig-antic dolph, bt...... t.;i 5C0 k mto the ecological blunder that will result in the north—could be an even greater eco- loss of almost all of the lake's native logical disaster. The reason: the perch fish. Said biologist Dr. Kees Bare! of have largely eliminated native fish Leiden University in Holland: "From a which eat insect larvae, water snails biological standpoint, there is no other and algae—organisms which take eNv.mpie of so many species being at large anaounts of oxygen from the wa- risk of extinction." ter. And according to Bare!, an irre- Bare! and a team of scientists who versible process of stagnation may hate studied the native species in Lake have already begun in the lake. Victoria during the past decade re- To avert this looming disaster, some ported to the United Nations' Food Tanzanian government officials are and Agriculture Organization in 1984 considering asking members of the Eu- that the perch's voracious feeding hab- ropean Community to send stronger its have either eliminated or greatly plastic nets to Lake Victoria's 50,000 reduced at least 300 fish species fishermen—an estimated $10-million unique to the third-largest freshwater contribution that would help them lake in the world. As a result, other control the perch population. But those nations—including Australia—have nets will not rid the lake of the thriv- dropped plans to introduce the perch newcomers, and Lake Victoria is in their lakes. In Lake Victoria itself, likel y to remain the victim of an ex- perch catches are so abundant that periment that worked too well. :1.-dlerrnen arc vetting only 20 Tanzani- an shiliituzs (equivalent to about $1.50 —111 I:TON BOLLAGin Geneva –

new ScLenkis lo mordel x3EAD .

Nile perch eats all and sundry in its new home SPECIES of fish that was ease the pressure of the giant A introduced into Africa's fish on the lake. biggest lake in 1960 has caused Scientists at Leiden Univer- an ecological catastrophe, sity in Holland, who have stud- according to scientists report- ied Lake Victoria drew atten- ing to the UN's Food and Agri- tion to the disaster last year. culture Organisation (FAO). They warned that other poten- While indigenous species in tially disastrous introduction Lake V ictona become extinct programmes were under way, and local people lose an notably in Lake Malawi. Like important source of protein, Lake Victoria, Lake Malawi is fishing companies plan to an ancient lake in which export the tish—the Nile perch species have evolved that exist —to European markets. nowhere else. The scientists The Nile perch is a carnivore feared that introduction of the which can grow to over 100 zooplankton-eater Limnoth- kilograms. It is not native to rissa would cause extinctions Lake Victoria, the huge rift- like those in Lake Victoria. valley lake that straddles The International Union for Uganda, Kenya and Tanzania. the Conservation of Nature During the 1950s, Nile perch (IUCN) publicised these fears were introduced to ponds near lite ones that didn't get away last December. However, the lake by projects aimed at Digby Lewis, senior fisheries supplementing the relatively poor diet of It is not clear how the introduction of the research officer with Malawi's Fisheries the local people. perch was allowed to happen in the first Department, denies that his department According to scientists who surveyed the place. The FAO denies being involved, and plans such introductions. Tanzanian Lake Victoria fishery for the FAO, a small its scientists warned against it at the time. authorities, on the other hand, have number of fingerlings found their way into More protein can be produced by primary claimed that Malawi plans to introduce the lake in 1959. The species was then consumers, like the cichlids, than predators alien species of fish. deliberately introduced. During the 1970s, in any case, so the perch could never have The reports from Lake Victoria have also perch spread in the lake. They cannot now improved the lake's total yield. worried people in Australia, where Nile be removed. The FAO estimates that overall prod- perch were to be introduced as a sport Before the introduction of the perch, uctivity in the lake was down by 80 per cent fish. Robert Lamb of the IUCN says that locals took indigenous fish, such as cichlids, in 1984 "due to energy losses by the those plans, which had been approved i ii to supply markets as far away as Nairobi. predator". Meanwhile, however, perch the course of a detailed environmental Now, many unique species may be extinct. were introduced to nearby Lake Naivasha impact assessment, have now been The cichlids fed on plankton or on detritus in 1972. The fishery there has now been dropped. and fell victim to the giant, voracious abandoned. According to the FAO's Robin perch. The perch has produced other problems Wellcomme, 60-80 per cent of,t he worl..t's Cichlids were easy prey, so much so that for the I. -al fishermen. The fish's oily flesh fishing business is based on introduced the perch have depleted the stock to such will not dry properly in the sun, once the species, such as the North American low levels that small perch are eating the local method for preserving fish, but must salmon and trout, which supply most Euro- shrimp which form the base of the food be smoked, which burns valuable firewood. pean fish farms. chain in the lake. The large perch. mean- All this is leading to the collapse of local There have been successful introductions while, have nothing to eat but small perch. fisheries in favour of trawlers. Sea Contain- of alien species of fish into other lakes The ecology of Lake Victoria is no longer ers, a conglomerate based in Britain, has in Africa. Limnothrissa that were put into stable. The FAO hopes to improve the situ- Just signed a contract with Kenya's fisheries the new lake behind the Kariba dam ation by adding more cichlids. It is not sure department to catch and freeze perch for in Zimbabwe and into Lake Kivu between if this will work. Europe. Fisheries authorities hope this will Rwanda and Zaire have done no harm. 0 - 75 -

- cr:LCO nc) 3. Morc■e■

Wrong experiment YOUR story, 'The Monster of Lake Vic- s: % • •• toria' (Africa No 173) itlustratai in ytly. , clear terms once again that we Africans are no very serious in protecting our enek routuent.friAll AXINFirlicW ich•!lefen4 wronelfifteen years ,ago is now threatening the marine life Of an etire laki on whose fish millions of people.deperid, As is often usual With these •kperiitientSlhi • go wrOng, this one .was also by 'experts'. , Why invite these • 'experts in the firia , place? Who can be more kpert or; the African situation than Africans them-

Rolando Amaral Maputo, Mozambigga. — 76 — 2 L4 r Plan to study Nile perches From Our Coirespondent in would eat the finger like fish the London-based Environment Arusha (haplochromis) which then com- Information Agency Earthscan. prised about 80 per cent of all It is scheduled to close tomor- THE governments of Tanzania. fish species found in the lake. row. Kenya and Uganda have The introduction of the perch finafised plans to carry out a fish from Lake Rudolf was done on resource survey on Lake Vic- the Ugandan side of Lake Vic- toria to determine the ravages of toria in 1958 and on the Kenyan the predatory Nile Perch on side in 1960. other fish species in the lake. The Nile Perch, which in Lake The Director of fisheries in the Rudolf has an average weight of Ministry of Natural Resources 10 kilogrammes has now and Tourism Ndligu G.K. flourished so well in Lake Vic- Libaba told journalists attending tdria that it weighs 20 firms a media workshop on environ- heavier than those tound in Lake ment and development that, the Rudolf. So far, the heaviest Nile three East African states have Perch caught on the Tanzanian finalised all necessary plans to side weighed 250 kilogrammes. undertake the survey; It was caught in Musoma. He said. the Nile Perch, an "But since the planting of the exoticfish family, was intro- Nile Perch, the fish has changed duced into Lake Victoria by col- its eating habits to the extent onial governments of Uganda that, besides feeding on the tap- and Kenya with a belief that, it lochromis (tutu) it devout all fish species found in the lake. Todate. all the 30 species found in the lake arc under threat of annihilation from the voracious Nile Perch.- he said. The 'European Economic Community has expressed interest to sponsor the survey. Ndugu Libaba said, adding that, the personnel to carry out the study projected to last for five years would be workers of institutions dealing with fresh water fish research. Meanwhile, plans are under- way to establish national marine parks and reserves to preserve and conserve breeding grounds for fishes. Ndugu • Libaba said, the marine parks would assist the Government preserve natural breeding areas — the mangrove forests and coral reefs which were now being seriously disturbed through indiscriminate felling and dynamite fishing. He also said, as a future strategy. the Government would establish a unit of patrol boat guards and eventually set up a coast guards unit to take care of the marine resources. He also said, the other solution was to flood the market with requisite fishing gear to discourage dynamite fishing. The workshop intended to awaken journalists on the need to conserve the environment is jointly sponsored by the Tan- zania •School of Journalism and - 77 - NEW AFRICAN MARKEI- FISH EAT FISH IN LAKE VICTORIA tere food chain for many other creantree In 1960, a fish called the Nile Perch was introduced into Lake Victoria to offer a besides fish. And their impact is not new rich source of protein for the region. But this move has proved a disaster. restricted to the aquatic environment. They As Robert Lamb and Drake McHugh of the International Union of cannot be processed by eun-drying - the Conservation of Nature and Natural Resources report, the new fish has gobbled traditional method - because thte are ell) up other important fish species in the lake, spoiling the local economy. oily. They must be smoked, and fishermen are cutting too many valuable trees to Mel FISHERIES experts . are warning of speciee and that the economic impact could - this process. The larger fish require heavier, impending ecological disaster in East turn out to be negative. stronger and costlier nets, resulting in :Africa's biggest lake -- Like Victoria -- as a But even while the debate continued, poorer fishermen lleing driven oet OF result of a deVelopment experiment that some of the fish seniehow escaped - or were bueieess by wealthier incleiduoie ( 'ateece went wrong 15 years ago. prematurely released into the inke. For are actually deven by teeeteinie The introduction of the Nile Perch nearly 10 years, their impact hardly seemed (zoological name Lates :AKA'S) into the worth worrying about. But by the early Lake Malawi lake in 1960 has led ti) a drastic drop in 1970s, astonished fishermen fOund them- numbers and kinds of other fish living selves face to take with Nile Perch grOW11 Nevertheless 'end incredibly), plan; ere there, according to a report by a team of bigger than man-sire - in the few non tents allot to repeat the experimee soon in leike Dutch scientist; from Leiden University. before their net broke .undi•i the Malawi and other large lakes in the regime The results of thrie 10-year study show unaccustomed strain. 'The Switeerland-based lntuinttoi OD that losses include many important fish As t'ee fish spread to other parts of the 1:nion for Conservation of Nature end species of high market value as staple and lake, thoughts of a food bonanza faded with Natural Resources ill!CN1 is writing to the speciality foods. dozene of rare species much the realisation that large-et:ale fish ale not governments ane intergovenimental apen- prized as ornamental aquarium fish and at necessarily good '10W:3 for si mill • eca le cies involved m the picexecti new least ONE kind that helps control the human economies. In time it became clear thet the introduction schemes, to warn them '..net killer disease sehistceorniasis (bilharzia) by exercise of introducing the fish was hieed or. iiitroduct ems NO 1 tLiflO5t CAE•rt; it: preying on the water snail that carries it. incomplete knowledge and taulty planning mean more regevt tean benefit- Called "elephant of the water' in some The leiden report places the fleet. for The II TeN i.: also enciorsire plee to parts of Africa. the Nile Perch mil grow to a the problem equarely on the original transfer sixeimees Ot OTHTL weight of 100kg or more. The idea that this introduction experiment. It !AitYS the Nile threiltened he the eetesenee ol Niie Penh I N enormous predator could live happily with Perch is gradually robbieg the Fast Anican 1950 Victoria into L.-age aquaria to pneeeee other species native to the lake has proved economy of a reelor dollar-earner in the 1 heir species: tragically mistaken. TheE carp is now ornamental fish trade :led is generally The Leiden report calls on the I N Ewa' cannibalising its own kind; haeing reduced restricting market diversity -• a TIPISt for the and Agriculture Organisation "to ourevie - populations of most of the lake's 300-plus survival of smalleeale (eon, ineee. • tree, on rational exploitation of the other species to a fraction of their pre-1970 The market glut ef tee now fish 'which indigenous fish stocks, efficient dim ribetinn 'size. There is no reason to suppose this trend many locals will not eat' means that a of catchee end the aelnetion af itrueeeeserr will ease befell, most 'of Lake Victoria's kilogram of Nile Perch now sells for as little loeee during preservation and eterage". 1 . .native fish species unadv. of. which are as one Kenya shilling 0.3 of US$1) When It.rN agrees that these COttnes of e..tioa unique to the lake.) have been wiped out, other species ate available, they tied.. 3() are fur more likely to haee fair.. pieduetne says the report. shillings a kilo. and sustainable results then fartlier As the fish spread they uee wiping out the dangerous introductions of Feet Afileee Omnivorous perch lake's prawn population - an essential link v. at white elephant. Everything is fine up on deck, but below the waves of Lake Victoria disaster lurks. The The economy of hundreds of small and Nile Perch is decimating the other fish. not-so-small fishing communities in Kenya, Tanzania and Uganda (the countries bordering Lake Victoria) is disintegrating because catches are being monopolised and markets flooded by a fast-growing surplus of the Nile Perch Introducing this monster into East Africa's many lakes promised to Offer a new, high-yielding protein source for the region. A pilot project backed by - among others the UN Food and Agriculture Organisation was set up and stocks of the fish held ready for introduction in ponds near the northern (Uganden) end of Lake Victoria in the late 1950s. At the last moment. scientists and local observers voiced serious doubts about the wisdom of the project. They feared that ....introducing the Nile Perch might upset the 10.1ces ability to sumo& a Neiried range of 111111111111•116.

46 New African March 1 98F;

In 104 4R/A pie .

- 78 - NEWS FROM VVORLD WILDLIFE FUND ANDTHE INTERNATIONAL UNION FOR CONSERVATION OF NATURE N EwS

Big fish threaten Africa's great lakes

Fisheries experts are warning of impending ecological disaster in &lit Africa's biggest lake—Lake Victoria—as a result of a development experiment that went wrong 15 years ago. The introduction of the Nile perch (zoological name Lams niloticus) into the lake in 1960 has led to a drastic drop in numbers and kinds of other fish that live there, according to a report by a team of Netherlands scientists from Leiden University. t he results of their ten-year study show that losses include many important fish species of high market value as staple and speciality I oods, dozens of rare species much prized as ornamental aquarium fish and at least one kind that helps control the human killer disease schistosomiasis (bilharzia) by preying on the water snail that carries it. Called 'elephant of the water' in some parts of Africa, the Nile perch can grow to a weight of 100kg or more. The idea that this enormous predator could coexist with other species native to the lake has proved tragically faulty. The carp are now cannibalising their own kind, having reduced populations of most of the lake's 300-plus other species to a fraction of their pre-I970 size. There is no reason to suppose this trend will ease before most of Lake Victoria's native fish species i many of which are unique to this one water) have been wiped out, says the report. The economy of hundreds, of small and not-so- small fishing communities in Kenya. Tanzania .ind Uganda (the three countries which border Lake Victoria) is disintegrating hecaus:: catches are being monopolised and unaccustomed strain. oily. They must be smoked and fishernwn markets flooded by a fast-growing surplus.of As the fish spread to other parts of the are cutting valuable trees to excess to fuel the introduced fish. lake, thoughts of a food bonanza faded with this process. The larger fish require heavier. Introducing this monster into East the realisation that large-scale fish are not stronger and more expensive nets, resulting Africa's many large inland waters offered necessarily good news for small-scale econo- in poorer fishermen being driven out of promise of a new, high-yielding protein mies. In time it became clear that the /entire business by wealthier individuals. Fisher- source for the region. A pilot project backed introduction exercise was based on incomplete men's catches arc actually down by 1%%o- by -among others—the UN Food and knowledge and faulty planning. thirds. Agriculture Organisation (FAO), was set up The Leiden report places the blame for Nevertheless (and incredibly), plans arc and stocks of the fish were held ready for the problem squarely on the original intro- afoot to repeat the experiment very soon in introduction in ponds near the northern duction experiment. It maintains that the Lake Malawi and other large lakes in the ( Ugandan) end of Lake Victoria in the late Nile perch is gradually robbing the East region. 1950s. African economy of ; major dollar-earner in Irhe Switzerland-based International A! the IRst moment, scientiFts and local the ornamental fish trade and is generally Union for Conservation of Nature and observers voiced serious doubts about the restricting market diversity - a must for Natural Resources (I UCN) is writing to the w isdomn of the project. They feared that the survival of small-scale economies. 'governments and intergovernmental agencies introducing the Nile perch might upset the The market glut of the new fish (which ,kovolved in the proposed new introduction :apacity of the lake to support a varied range many local people will not eat) means that a seheines to warn them that inure intro- ol species and that the economic impact kilogram of Nile perch is now sellipg for as ductions will almost certainly mean more could turn out to be counter-productive. little as one Kenya shilling (0.3 (A USSI). regrets than benefits. But even while the debate continued, When other species are available, they fetch I UCN is also endorsing a plan to transfer some of the fish somehow escaped —or were 30 shillings a kilo. - specimens of other fish species threatened by prematurely released—into the lake. For As the fish spread they are wiping out the the presence of Nile perch in 1.ake Victoria nearly ten years, their impact seemed hardly lake's prawn population — an essential link into large aquaria to preserve their genomcs. worth worrying about. But by the early in the food chain for many other creatures The Leiden report calls on the UN Food 1970s, more and more astonished fishermen besides fish. And their impact is not re- and Agriculture Organisation 'to con- found themselves face to face with Nile stricted to the aquatic environment. They centrate on rational exploitation of the perch grown bigger than man-size, in the few cannot be processed by sun-drying -the indigenous fish stocks, efficient distribution moments before their nets broke under the traditional method —because they are too Of catches and the reduction of unnecessary

— 79 —

SOME sc ientiste have attributed the decline of the indigenous fish species in Lake Victoria # to the predatory feeding habits of the Nile iv Nile perch Mates of 1963. The fishes whose Perch. In this article, Correspondent FRAN-. ilifolictis) which is believed to production actually increased in- CIS M. CHALE of the Department of Zoology ha s' Iren introduced in the lioded Hradoehro. mis Lake in the late I950's first l'ailvterus • . wm 1142 / „S dtilbe and Marine Biology of the University of Dar t aoght in 'he Uganda waters of I P12 's 1 and Synadantis (2213%1. the es Salaam argues that this was a misguided lake to the early 1960s, It Tlxtse peiventages show that was recorded notion. for the first time in ill!ltrary to the thinking of many commercial landings in Mara people, the Nile perch may have Region in 1976 and Mwanza had no obvious effect on HS BING has been an important Region in 1978. Twenty eight, populations of the other fish of the people living txtcupation and fifteen tonnes were recorded. species in the Lake Victoria from time lake. around in Mara and Mwanza regions in' show that They are hosed on records immemorial. Rewords 1976 and 1978, respectively. available from the office of the itefore the introduction of syn- .1 nu !obey of politicians and 1 lirector of if t hetic fibre gillnets in the early Fishenes the some misguided scientists have, M itlistry tif Lands, Natural I!)50s fishing gears med in- •Aithou t any supporting scien tifie Resources and cluded: linen gillnetx, beach Tourism. evidetwe, at the decline Of mines, baskets and spears. course the Nile perch is Ill indigenous fish species in the carnivorous, fish species caught during hut no systematic The lake especially - Triapia app. to studies that period were mostly the have been carried out in the predatory feeding iif the lake on the (Tilapia eseulenta, T. habiLs hiology and cirhlids the Nile 'sorb. ecology Hap1ochromiR smj.), of the fish to implicate it Let us examine the situation in one way or the Inv (Pratopteru other. lu ngfisb in Lake Victoria using available' the catfishes We know from information flethiapieus), data of fish catches of the past q'tarias MOS.Sa Iii bjcus, &VMS available from lakes Albert and 20 years. Taking 1 963 as the Turkana doemae, Synadantis spp., Sehilbe that the fish feeds on a base year, i.e. the catch data for broad spectrum of prey, /?/\ q//a) and the ryprinids (Laheo , depen- 1%3 if set 9,4 100 per cent, it 1 ding and Aarhus app.). on the age of the fish. 'Irian US that the fishes daiv olx:crved whose These range from Before 1920, the average catches had declined by 1981 zooplankton rate for a normal gillnet of to fish. In Lake Kyoga where ectch were: Bagms (34%) Tilapia Nile Kith !Ia.) yards and inches stretched had also been in- • 5 (51%), Barbus•.(46%) and Mor- troduced in the size was more than 30 1950s, Dr. Gee inesh ' myrus (41%). lilapi as. By the early 1950 s the The production of Cgartas was 'ante size of gillnet caught on relatively constant at 99 't' of that average less than two tilapias. Owing to the decline in the fisheries, exotic cich lids, Titania Mkt ica, T. leucostkta, T. melanualeury, and T. zillii were introduced into the lake in 1953. To further increase the catch,. the governments of Uganda and an a low ered the t ti ganvik - legal gillnet mesh size from 6 to 1 3 /2in 1957. Kenya followed suit. in 1961.

LAKE Victoria fishermen landing a catch which also includes Tilapia. Does commercial trawling have negative effects on the indigenous fish population in the lake?

arid itkpc;. observed that fl. ; 00(1 IS , LX R.VEEN the in- I NG ha AL rival of ILK - 81 - troduced N ;5! I T ■: pecies, the Nile perch almost all the in- /A/NTH/IS, and those of diL4cnons fishes.... have Tiltipia (ITS, TINT appeal to be declined — . The dal a presented above Mugu Antony Ny,aica in his show that the statement is not wiich appeared in the true. Ndugu Ngaiza should know /)ity .Vies of 21 June, 1985, that some scientific arguments

THE great Nile Perch. Is it true that its predatory feeding habits has led to the depletion of the Tilapia?

are based on purely theoretical averages the same as that of Nile assumptions but may rot perch even on the islands of necessarily be correct Ulcerewe and Matra. For F` V...AIPLE, it can be argued Where did he find "the that since the Nile perch is car- cichlids fetching 30 times the nivorous and its fecundity is price of the perch"? The truth is very high, then after a given time that the Nile Parch iv very the wptilation of the fish will be popular. si) high as to wine out the other In Mwanza it is known at fishes. "ni kombozi" (saviour) and at Such could be some of the places like Dar es Salaam, the t ries that Walk Ithe Dr.: current supply cannot meet the (;wenwood would advance, now 1 demand. if one does not understand the litgarciing rules of the game, he may end the introduction of exotics, up with wrong conclusions. I would not like to argue about it as the writer does not If Ngaiza WAS to mad Dr.' , know that he IS Fr, er's, Lake Victoria fisheries' talking about I would like to ask Ngaiza if he facts and fallacies, and Mr. knows of any disastrous effects Jackson's "The African great that the introduction of the Lake, lakes fisheries: past, present and Tanganyika drigaa, - -146kea Mare", he would perhaps be Kariba and Kivu, or the in- more confused as using the same- troduction uf the exotic Tilapia data, the two eminent scientietg SPA. in Lake VictOria have', draw opposing conclusions. brought about. In. short, Fryer says that the Before . the fisheries of the lake have been introduction of turn mercial trawlers in inismanaged and thus are on the Lake, Victoria, the following fac,tors decrease: while Jackson argues may have been . that on, the while the fisheries of reanonsible tar the decline of the tilapia the lake are on the increase. fishery in the lake. If Ngaixa took a little time to survey the Mwanza town market LITNICH seines destroy the or any other market-in the lake breeding sites: lowering of the zome, he would find- that the mesh size from 5",to / average price of Tilapia is not resulted in the cropping tig mote than 40;- per kg and that mostly immature fish: while the of Nile perch about 20/. use of fishing were and beget* lie a ould also find that the interferes with the upstrearO price of Haplochromis ("furu") migrating fish to breed. - 82 - THE STANDARD. Frtday, May 23, 19146 II

HERE IS THE REAL STORY OF plain in the past" to introduce any species of fish to the lake. THE TRAGEDY IN ONE OF THE Lake Victorte's nags has Its Me origins 750,0110 years ago, with a single spedes of perch wandering its depths. A heed- WORLD'S GREATEST LAKES yen, Its diet (nodded of pleaktoo sad other plants life • attesettinfrai Ikea ill CCIIPICIIM IT took 750,000 years to create the 1950s. But the real tragedy of the story Over the years, several has been overlooked in a flurry of offshoot species evolved. Even- unique underwater culture of Lake Vic- tually, more than 250 species toria, and fewer than 30 to destroy it. confused and confusing reports which flourished, 111 originating from • lamented the loss of a common food that first ancestor. - The dainage was done by the Nile • fish while overlooking biological de- Each fills a Isighly-specialised ecological role. Some species perch, introduced misguidedly in the vastation of far greater magnitude. even survive by eating the scales ' „ off oho fish, a symbiotic 'lloriship which takes milleanis Sr.". evolve. Complex inter-relationships developed,. Plait he, parasites and other organisms elf became interwoven in an ecological web unique rsn this pliv,et. S. Grecnwuodt "It makes the look like a lunder k &its in comparison." At least it did. That distinction I now endangered. In the late 19501 the then British protectorate of Uganda got what Greenwood refers to as the "bright idea" to introduce was ma Nile perch to the Lake. Large and easy to ands the Nile perch seemed to the Ugandan fisheries COMEDY of misunderstandings, misin- a logical choice. Aformation and misguided motives has de=libt jeedeas Ikea sever- crippled hopes of heading off a disaster In al scientists — including Gemmed — the Nile para one of the world's biggest lakes. hand its way isle the waters of More than 250 species of fish, a local economy and an Victoria. The bade biological principle lid the yields of • ecological system that took hundreds of thousands of predator can sever squat Ihe years to evolve are threatened. - Adds of Its prey appears le - kayo boss ignored. The Catne Of the threat is an awmag■•■•■■■•■ • Officials likewise failed ade- experiment that went wqmg, By SCOTT SIMMIE quately to explore the needs of and which many had wubed local fishermen and families. La- against. Inaccurate reports ab- . meats Greenwood: "They out ' a were the tragic changes In lake o l liefiviood, scientist Victoria may hinder any effort . *-■ at basing their views on what would undo the damage. the British Museum of •be a good eating fish for expatri- • Public interest first focuted.on _4.Natural ..tilatory who _.bas ates." lht The voracious perch found a East African lake last year, studied tho lake for 35 250 suggeted steady diet, with over types when reports the huge, years, says the resulting of rare and exotic fish to choose carnivorous Nile perch had contusion- has ; distracted emptied its waters of tilapia from. But not without cent. (locally called rime), a fish attention from a biological One of its favourite dishes identified as central tc the locsl devastation which is the •became the hiplochromines, the diet. Must aecoun:s traced the true tragedy of Ova !AM. „ sardine-like omens fish popular prookie to tt:e iv5tsi, Wattl us. tliat the Ilecause of their small perch was introduceu in a mi., decline of the tilvia is not as sin:, they were easy for inhabit- guided effort to improve the impoaant tc local people as row fishermen to sue-dry and amotter species, the ha transport, and were an impor- catches of fishermen in Tama- 310Q ,nia. Kenya and Uganda: mine eichlids (omens, calichlY.7.. tant supplement to the basic diet * -of banana and sigair. Since then, locals said, the These small, protein-rich fish perch — wbidi can weigh up have tv.en reduced to a fraction Millions to 200 kilogram — had eradi- of thc.r former stock by the cated Wiwle and other species. perch. • • — • The Nile perds thrived at tbe Then it began eating Its owl. In scientific terms, the loss of haplochromir.es expense. kind. the food fish does not approach •Greenwood says a small trawling Worse, the reports warned, in magnitude the destruction of operation used to be able to the 'intake was about to be Lake Victoria's unique underwa- catch "millions, literally" of the repeated. Autboritict were said ter culture, a culture that cannot haplodiroenines in about 30 mi- to be preparing to stock ecologi- be reproduced or replaced. nutes. Now, be says, it would be cally-important lake Malawi lucky td catch about "10 or 20" with the killer perch Specialised in the same time. THE only problem with the As for any similar ' meats in Malawi, the Malawi stories was that most were government insists it "has no misleading. Dr Humphrey current plans, nor has it had any

- –

THE STANDARD, Friday, May 23, 1986. II STANDARD FEATURES

The making of a disaster from Pop 11. methods of at least reducing the Nile path population. It is Viderie's Wok lie= hopoi that by evendiateramenzpoet et trees kr markets and helping , memo lead people pt appropriate gear, more • =yisn't care hr the taste ef mch will be fished out of the sineksd fib 'anyway. However, as the number of Not only have the NIk Isaiah Nile perch declines, the ha- depleted stocks of both fish and will profiferate. forests, but the overall biomass es =elid°, the Nile perch will — the total weight all fish in again thrive. It is a vicious circle. •the lake — has Green- "'The dowels of erode:01ft wood and other dentists esti- the Nis perch are to din se as mate It is now only 78 per cent of , ant to be wall the effort," what it was before the NOe perch says Greenwood. it It worth- was introduced. while is kneel& fihksg, be • With this in mind, the conclu- replier, but an to be "se sions of a UN Food and Agricul- looliddy ertkeinie as to think ture Orpnhation (FAO) gym- yen eon albekets the darn in 1984 seem a bit odd. things." =111the FAO aknowieged that Lake Victoria's production will Although it appears little can stabilise at a level "assumed to be stone to restore the lake to its be 1101Z10 80 per coat lees than the former state, Greenwood and productivity achieved by the pee- others feel it is important to i perehoommunity ,. it also learn about the changes which claimed the introduction of the have occurred. "We should nev- perch "may be regarded as suc- er let an opportunity to learn cessful in terns of its original and understand natural proces- objectives." ses pass," says Greenwood, who has four priorities with respect to IN an wilds published In Lake Victoria: . 'Nature magazine in 11465 • To doounent what is in the icot g:zdof 13 scientists Lake before more species are the FAO= lost made "curious" • To get samples from areas of "With such criteria for suc- the lake where Nile perch have cess," *bey commented, wiped out zoo:kink species to see "ski tillage :a* possible." wi.at leis The FAO report blamed over- • To study the biology of the fishing for much of the tilapia Nile perch to ace if it can be decline: While Greenwood wiied out by hitting it at • weak admits that may been a point, such as breeding factor with the , be asserts • To learn bow to soften the It is "quite to accept" effects of any future introduce the FAO overall version. Be- dons, should they take place in sides he stresses the real prob- other lakes. km for local subsistence fishermen has been the decimatioo of For Greenwood, the "major not the tragedy" of Lake Victoria baa the haplochrominea, been a personal one as well. thapia. After studying the lake for 35 years, "it's a bit of a bust to see , Irriversible your life's work being eaten up." The Lake Victoria tragedy is - probably irreversible. Nonethe- "There's no.doubt that 99 less, a meeting was held in Hol- per cent of the species that I land recently by the FAO and knew are no longer there." interested parties to discuss — GEMINI - 84 — TIIE STANDARD, Friday, May 23. 1986. 11 STANDARD FEATURES Scourge of Lake Victoria

Nile Perch

How fish stocks have changed Haplochromines Tilapines ._ I. LI Others 1960 Today II 11 Haplochromines Nile Perch

The perch fetch only s feW' • tured play havoc with gill nets, fishermen have resorted to , hurting business for fishermen smoking them That, in turn, pennies per kilogram at local)'. markets, while hapiochromines who cannot afford heavier gear. has created another potentially go for 30 times the price. Their The huge, oily perch cannot be serious problem: some O( Lake weight and spikey b0120 struc- , easily sun-dried. Instead, Santilluzilaue 15

' Weighing two or three kilos each (as compared to the Nile perch's rra much as 200 kg), tilapia was once plentiful and popular with consumers, locals say it is now "a rare delicacy",

Sunday noti.ovx. Kenycl, NATIONAL NEWS Isti ILBUTA' not to blame for fish depletion A verdict of "not guilty" has Academy of Sciences, Professor not only to the fishermen but oxygen which was in short supply been entered in a case in Samson Gorn.be, says that also to the whole country. due to pollution of the water. although mbuta has changed the Tfie scientists who spent 10 The pollution, they say, was which the Nile perch lake ecology it has not reduced days on the lake carrying out the caused largely by pbsticides and (mbuta), had been accused other species in the lake. research, also exonerated the fertilisers drained into the lake by of reducing the number of The paper dismisses as false Mbita causeway of having caused rivers. the popular tilapia fish the allegation that the numbers the deaths of fish in the lake in The research has been spon- species in Lake Victoria. of the tilapia nilotica (ngege), has 1984. sored by the Norad through the The Nile perch has been diminished in the lake because The report notes that the Kenya National Academy of acquitted by the Kenya National the Nile perch is feeding on it. causeway may have changed the Sciences. Academy of Sciences researchers Statistically, the number of movement of the fah, but that it • The PC advised the researchers who were carrying out investiga- ngege has not gone down as was not responsible for their not to discard oral information tions into the factors responsible alleged, considering the fact that deaths. given by the local people in whose for periodic fish deaths in the the number of fishermen has Heavy metals deposited in the community they are doing their lake. risen by about tenfold, the paper lake have also been cleared of research. He thanked the Norad A paper presented to the says, adding that the number the same charge. and KNAS for conducting the Nyanza Provincial Corn- has, however, remained static The scientists agree that the research whose findings, he mksioner, Mr Simon Mungala, 'during the 1974/1984 period. high fish mortality rate during noted, would improve food by the chairman of Lake Victoria • In any case, nibuta is steadily the period occurred only in production. Project of the Kenya National becoming a big economic asset species which depend totally on — KNA - 86 -

lEHe 3 I11 Moro* II. haI 19116 Nr. 132 FORSCHUNG UND TECHNIK iirdicr *hung

Nil-Barsch tatsichlich wie eta Elefant im Por- Victoriasee wird leergefressen zellantaden. Afrikaner nennen sic sElefanten des Was- als auch die devisenbringenden Aquarium- Angesichts dieser Tatsachen encheinen die acres, sic wiegen hundert Kilogramm und fres- fische verspeisen. Zusatzlich auf ihrem Speise- Plane, nach denen im 28 000 Quadratkilometer sen den Victoriasee leer: Nil-Barsche (Lates nib- zettel figuriert offenbar auch ein Wasserschnek- grossen Malawi-See ebenfalls Nil-Barsche aus- ticus). Sic tun das erst seit 1960. DamsIs sind ken fressender Fisch, der hochgeschatzt wird, gesetzt werden sollen, geradezu pervers. Aber den Entwicklungshelfern, die an der Nordseite weil er mit den Wasserschnecken gleich such bereits in den sechziger Jahren Mite die Idee des Sees eine Zuchtstation betrieben, um die die in den Schnecken lebenden Bilharziose-Er- zur Aussetzung von Nil-Barschen gar nicht ent- Fische als Eiweissquelle far die Bevalkerung in reger vertilgt. sEs gibt keinen Grund zur An- stehen darfen, da bereits zu dicier Zeit genii- den See zu entlassen, einige Exemplare ent- nahme, dass dieser Trend sich abschwacht, bis gend schlechte Erfahrungen mit dem Einsetzen schhipft. Zur grossen Aussetzaktion kam es ein Grossteil der urspranglich im Victoriasee le- fremder Arten in Biotope bestanden haben. Er- nicht, well schon damals einige Wissenschafter benden Fische ausgerottet scm wirdo, meinen innert sei hies nur an die verheerenden Auswir- voraussahen, dass diese Ftiesenfische das Leben die Wissenschafter («Ambios, 2, 1986, kungen, die das Verschleppen von Kartoffelkl- im See durcheinanderbringen kannten. Trotz S. 119-120). Da der Victoriasee einer der Ike- fern nach Mitteleuropa, die Einfahrung des Ka- diesen War .ngen sind offenbar einige Nil- sten Seen der Welt ist und deshalb fast zvieihun- ninchens in Australien und das Vordnngen der Barsche in den See gelangt, haben sich dort un- den Fischarten beherbergt, die ausschliesslich afrikanischen Achatschnecke in die Reiskultu- zehn Jahre lang vermehrt, sind gewach- bemerkt don und sonst nirgends vorkommen, wirkt der ren Sadostasiens gehabt haben. Rem Locher sen und erschrecken nun seit Anfang der siebziger Jahre als mannsgrosse KoFosse die Fischer. Der Schreck dauert oft nur einen Augenblick, da unverzaglich die Netze reissen und der sEle- font* unter der Wasseroberflache verschwin- det. Aber auch wenn einmal ein solcher Nil- Barsch an Land gezogen wird, halt sich die Freude in Grenzen: das Fleisch ist bei der Be- valkerung unbeliebt, die Preise dafOr sind zehn- mal tiefer als far andere Fische. Auch lassen sich die Nil-Barsche nicht in der Sonne trocknen, da sic its gross sind und ihr Fleisch zu Wig ist. Man muss sic rauchern, und dazu braucht es Holz, und Holz ist wertvoll wie aberall in Afri- ka. Die Schaden durch das Abholzen sind aber nicht so gross wie die Schaden, die der Nil- Barsch selber durch das Wegfressen ganzer Tier- arten im See anrichtet Hollandische Wissen- schafter der Universitat Leiden haben in einer zehnjahrigen Studie nachgewiesen, dass die Nil- Barsche sowohl andere Speisefische vertilgen — 87 —

naur 3une ,

TRAGODIE IM SEE Der Nilbarsch, vol 26 Jahren im Victoriasee erstmals ausgesetzt, hat den gra6ten See Afrikas zur Notstandszone verwandelt: Viele Fischarten, die hier friiher lebten, sind inzwischen ausgerottet — selbst die beim Nilbarsch besonders beliebten Garnelen. Sie ate wurden Opfer des bis zu zwei Zentnern groBen Raubfischs. Die Folge 1st, da6 die ehemals er- tragreiche Fischerei bedroht ist, weil die Fischer keine Beute mehr fangen kOnnen und mit dem Nilbarsch ihre liebe Not haben. Denn dieser kann nicht nach der traditionellen Methode son nengetrocknet werden, well er viel zu dig ist, sondern mu6 in die Raucherkammer. Dabei geht aber wertvolles Holz verloren. Den Barschen selbst geht es nicht besser; wegen Nahrungs- mangel fressen sie ihre eigenen kleinen Artgenossen. Jetzt soli die verheerende Situation indu- striemaBig gerettet werden: Das britische Unterneh men Sea Con- tainers schickt demnachst eine Trawlerflotte auf den See, die den Nilbarsch fangen und auf europaischen Markten den Fein- schmeckern anbieten soli.

- 88 -

\ciUon P LATiJ 3tine %(), alo

' Nile perch is a success ' story in Lake Victoria

From CHARLES RUMISHA. Turkana had helped to-- increase3--- MWANZA, Thursday the fish supply to the pec71) e of The planting of the exotic Nile East Africa. perch in Lake Victoria is a scien- , tific success and there was no Dr C. Mapunda, director of the A institute, said there was nt:04– causeliiiTifirm— that the fish was reason to believe that the petcFcti — a TErrYtortatiteaster. , V71111 ' Fish scientists at the Nyegezi a monster whose wet Fresh Water Fisheries Institute appetite was threatening to,‘ here said the introduction of the Sannihilate the 30 fish species I perch into Lake Victoria in 1961 found in the lake= and 1962 from Lakes Albert and "When the perch was planted in Lake Victiyia in the early 1960s, it was done so after researches at the Jinja East African Fisheries Research Organisation ponds showed that the perch would feed on haplochromis and fresh water shrimps, which then comprised about 90 per cent of all fishes found on Lake Victoria," he said. To-date the perch is feeding on haplochromis (daftact) and fresh water shrimps, whose population has slightly— declined. We do not .have airy other scientific proof that the perch has changed its feeding habits to eat whatever comes on sight " he added. – 89 –

DAILY NAT ION Nairobi, Friday, June 27, 1986 Nothing fishy about the Nile perch plan In recent years there has been much loose talk thoughout East Africa about the motives of those 'who in the sixties introduced the Nile perch i.species os fish into Lake Victoria. Apparently, ethe fish has causqd much havoc in the great lake, i.devouring members of the smaller species, t including its cousin, the tilapia, known more f commonly as regege. :1 So much so that in some areas of the lake ; region, where fish has always been the main source of protein, there has been despair and panic. Fishing — once the Principal economic activity around this expanse of water — has dwindled with alarming speed. If local livestock farming does not improve drastically, the area may soon be faced with protein starvation. The people of Nyanza and Western Province and — we daresy — their counterparts in Uganda and Tanzania do not ;relish any kind of sea fish. As for the crustaceans — the shrimps, the prawns, the crabs and the lobsters — these are simply anathema. Most lake people will not eat them until we know not what cultural changes have taken place in the minds of these people. Their attitude, in the face of the adversity caused by the Nile perch, is that malice was what motivated those who introduced that species from Kenya's Lake Turkana into Lake Victoria. Though the bitterness can be understood, the Motive the people impute to the "sponsors" of the fish is most unfortunate. It is clear to those who do not allow themselves toto be carried away by emotion that the "'sponsors" meant extremely well, The Nile perch is a highly nutritive fish and the idea behind its introduction into the lreat lake was to widen its area of feeding and breeding so as to increase our fish protein supply. It was only experimental, to be sure, but that does not detract from its hypothetical value at that time. Human progress is always a con- tradiction. It can take place only through fits and 'starts. Not infrequently, are serious reverses part and parcel of development. , Only when we can learn from our mistakes can we strengthen our ideas and hypotheses and xiake better plans for rapid development. That is iwhy it is so gratifying that the three East African :governments have now committed themselves to * study of the hazards being caused by the Nile perch. Tanzania's Minister for Natural Resources itnd Tourism, Mrs , Gertrude Mongella, told parliament this week that the three countries — an a manifestation of the intensifying regional co- operation between them — will investigate the problem to ascertain-its exact nature. In this way, .horVly, the experta.can find Out exactly hovi the "operates", its exact effects on particular iveCies on Lake Victoria and its feeding and breeding habits in general. This itind of informatiou should enable the experts to work out a set pf measures to prevent the 'destructive activities of the alien denizen of the pike. • It i this decision was not 'taken jaitt 1,uh!ide tapeken place, pe rretwolbf out-' JI. era imalevolentle s tte 1. would nave been avoided: - But &Fswe1. wlj. The IKAS been taker( tin ten. Let the decision bet/iodated in immediately in order to allay the f Piople and, more impartant than that, tis millions production .of freat tei tetai...." fr5fii iiiivronwarai •T FIf 04/ - 90 -

VICTORIA DOWN THE DRAIN? QUESTION OF THE MONTH

hich species of York State, a juvenile Wmarine fish has gray snapper was been recorded both collected in the river from New York's near Tarrytown, New Hudson River and the York in 1969, and two Congo (Zaire) River in others were caught at Africa? Give up? Well, other separate locations according to an item in along the river. The a recent Sports species is not Illustrated, it's the gray uncommon along the snapper, Lutjanus Middle Atlantic

The cichlids of Africa's Lake Victoria are endangered by a new predator. Photo of Haplochromis brownae by H. J. Richter.

Mime is running out, and a length of three and apparently fast, meters. As a note of for the many and varied irony, Dawes notes that cichlids of Africa's Lake the local people for Victoria. According to a whom the perch was disturbing article by introduced in the first John Dawes in Britain's place prefer to eat the Aquarist and Pondkee per, endemic cichlids, many, if not all of the considering the perch Lake's 200 to 300 cichlid too oily "so that it species (many yet cannot be sun dried and undescribed) are facing has to be smoked, which extinction within the wastes firewood." next two or three years Eradicating the Nile because of the perch from the huge deliberate introduction lake is a physical of an exotic species, the impossibility at this voracious Nile perch, point, so ichthyologist Lutes niloticus. This George Turner of the species was introduced University College of into the lake as a food North Wales suggests fish in the early 1960's, that the only practical following considerable solution to the dilemma debate over the wisdom is the removal and of such a move. Dawes captive breeding of as Lutjanus grtseus. Photo by Dr. Herbert R. Axelrod. • notes that in that many of the remaining decade, researchers species as possible if regularly collected they are to survive as griseus. The sports seaboard in summer as thousands of cichlids, viable species at all. magazine asked that Gulf Stream currents whereas today, only a Aquarists working with question in an article on carry the young of both few individual African cichlids the wide variety of the snapper and many specimens are taken in worldwide who would marine life to be found other tropical species collecting operations. be interested in in New York City's northward as far as Hardest hit are the obtaining information aquatic environs,Aand Massachusetts. The many Haplochromis on the rescue effort are although the fish was species was also species, which, at an asked to contact Turner incorrectly called a collected at the mouth average adult length of at the School of Animal mangrove snapper, the of the Congo River 4-6 inches, are easy prey Biology, University information was correct. during the American for the Nile perch, College of North Wales, According to data in the Museum of Natural which can attain a Bangor, Gwynedd, LL57 recently published The History's Congo weight of 200 kg (440 lbs) 2UW. Inland Fishes of New Expedition of 1909-1915.

October, 1986 65 — 9 1 — OtYPSOLOG, t10.44 La perche du Nil : tamer is& . une transplantation hasardeuse Les pecheurs du plus grand lac d'Afrique — le lac Victoria — ne savent pas comment arreter un desastre ecologique provoque par une initiative vieille de vingt-cinq ans, et due a certains organismes internationaux. L'introduction. en 1960 de la perche du Nil Lutes niloticus) dans le lac. a conduit a une chute dramatique. en quantite et en tariete, des populations de poissons locaux. Cest cc que revele une etude men& par des scientifiques hollandais de l'uni- versite de Leyde. Les pertes comportent des especes de grande valeur commerciale (qui font partie de la diete habituelle des populations riveraines du lac). une dou- zaine d'especes rares prisees par les aqua- riophiles. et une, allide de l'homme. En effet, cette derniere se nourrit des petits escargots aquatiques porteurs des vers qui provoquent la bilharziose — maladie parasitaire souvent fatale. Appel& elephant des eaux par les habi- tants du fleuve, la ptrche du Nil peut &- passer 100 kilogrammes. Imaginer que cet enorme predateur puisse coexister avec les especes indigenes a ete une faute tragique. Le nouvel habitant en est a devorer aujourd'hui ses propres juveniles. L'eco- ,nomie de centaines de communautes de pecheurs au Kenya. en Tanzanie et en Ou- ganda periclite. Comme les marches re- 4ppelee aussi elephant des eaux. la perche du Nil peut depasser 100 kilogrammes. Imagi- gorgent de 1 .rches, les cours de cc pois- ner que ce predateur puisse coexister avec les especes indigenes du lac Victoria a ete une son s'effondrent. faute tragique. Pourtant. de nouvelles operations d'introduction sont envisagees. Au moment de l'introduction des pre- miers specimens dans le lac Victoria, quel- leur qui constituent un revenu supplemen- velles introductions apporteront plus de ques rares observateurs avaient ernis des taire Ce gros poisson exige en outre. pour deconvenues que de benefices. reserves sur les impacts economique et etre capture, des filets plus grands, plus Dans un esprit de conservation, des ecologique du projet. forts et donc plus chers. Les pecheurs les specimens de poissons locaux, menaces Mais au fur et a mesure que la perche se plus pauvres sont evinces. Les prises de par l'introduction de la perche du Nil, se- repandait dans le lac. l'idee que cc pouvait poissons ont baisse des deux tiers en 10 ront transferes dans des etangs artificiels. etre une aubaine alimentaire s'amenuisait ans. Le rapport des chercheurs de l'Univer- avec la decouverte qu'un empoissonne- site de Leyde propose de "concentrer les mcnt a grande echelle n'etait pas necessai- Un elephant carnivore efforts sur une exploitation rationnelle rement une bonne chose pour des econo- des stocks de poissons indigenes, une mies villageoises. Malgre toute ces consequences &- amelioration de la commercialisation des Les populations de crevettes, nourri- tastes, des plans sont en preparation pour prises et des actions pour recluire les ture essentielle pour de nombreux ani- repeter prochainement l'operation dans le pertes au moment du stockages." maux qui frequentent le lac, disparais- lac Malawi et d'autres grands lacs de la re- Ces orientations semblent beaucoup sent. L'equilibre biologique est rompu. gion. L' Union Internationale pour la plus equitables et prometteuses pour L'impact ecologique negatif &passe le Conservation de la Nature et des Ressour- l'amelioration de l'alimentation des popu- seul milieu aquatique. Les hommes ne ces Naturelles (U.I.C.N.), association ba- lations et requilibre ecologique, que d'au- peuvent plus utiliser la methode tradition- see en Suisse, a ecrit aux gouvernements tres introductions de "l'elephant blanc nelle de sechage du poisson au soled : la et aux agences internationales engages aquatique" dans les eaux calmes des lacs perche est trop grasse. Ils doivent la fu- dans ces pro jets, pour leur proposer d'au- d'Afriqiue de l'Est. P. A .L. mer, et pour cela couper les arbres de va- tres solutions et les avertir que de nou- (Information claim& par l'U.I.C.N.) fast ausschlieBlich aus Lates! In der Mwanzaregion, an der sticlostlichen Ecke des Endemische Cichliden des Viktoriasees vor dem Aussterben! Sees, befand sich zwischen den mit Zugnetzen gefangenen Fischen bis zum Jah- re 1977 gelegentlich einmal em n einzclner Nilbarsch. Anfang 1984 aber stieg der Dr. C. D. N. Barel Anteil von Lates an der Fischausbeute explosionsartig an. Eine ahnlich rapide Zunahme von Nilbarschen etwa zu derselben Zeit wurde von Anwohnern des sUdwestlichen Zipfels des Sees gemeldet. Die Erforschung dieses Teiles des Wahrend der letzten sieben Jahre gingen die Hap/ochromis-Artigen und andere im Viktoriasees mit Hilfe eines Schleppnetzes durch HEST brachte zu Tage, daB im Viktoriasee endemische Fische drastisch zuriick. Die Ursache: Nilbarsche, Lates tieferen Wasser kaum noch andere Fische als Lates zu fangen sind (Sommer EndgroBe urn spec., wurden in den See eingefUhrt. Lates sind Raubfische, deren 1985). em n Vielfaches hiiher liegt als die der im Viktoriasee heimischen Arten. Trifft man In den flacheren Bereichen des siidlichen Viktoriasees machen Nilbarsche einen keine VorsichtsmaBnahmen, dann ist zu erwarten, daB die haplochromisartigen wesentlichen Anteil des Fischfanges aus. Nur wenig weiB man dagegen Libor das Buntbarsche des Viktoriasees in einigen Jahren aussterben werden. Vorkommen von Lates in anderen, tieferen, zentralen Zonen des Sees. Die Ungefahr 300 Arten umfaBt diese Fischgruppe. Die meisten davon wurden erst liberraschende Beobachtung von HEST, daB Nilbarsche auch in tiefere vor kurzem entdeckt, und bei jeder Expedition in em n unerforschtes Gebiet stoat Wasserzonen vordringen, laBt allerdings wenig Hoffnung darauf, daB diese Rau- man auf weitere Arten, die der Wissenschaft noch gar nicht bekannt sind. Bevor die Nilbarsche sich so stark ausbreiteten, dominierten die Haplochromis-Artigen in der Fischfauna dieses Gewassers. Dabei hat jede Art ihr eng umgrenztes Ver- I m Mwanzagolf gefangen: em n kleiner Nilbarsch und erwachsene Haplochromis breitungsgebiet entsprechend ihrer jeweiligen okologischen Spezialisierung. So gibt es zum Beispiel Arten, die sich nur von ganz bestimmten Futterstoffen er- nahren oder ausschlieBlich an Felsenkusten, Ober Sandboden oder an Papyrus- bestanden vorkommen. Von den drei groBen afrikanischen Seen, die alle eine ahnlich vielfaltige und artenreiche Cichlidenfauna beherbergen, hat der Viktoriasee das niedrigste Alter. Er entstand vor weniger als einer Million Jahren, ist also aus evolutionsbio- logischer Sicht sehr Jung. Alles spricht dathr, daB wir bei den Haplochromis-Arti- gen dieses Gewassers die phantastische Gelegenheit haben, die Anfangsphase der Evolution von Wirbeltieren zu beobachten. Die evolutionare „Jugend" dieser Buntbarsche, ihre okologische Vielfalt und die zahlreichen Arten machen diese Fische zu einem einmaligen Forschungsobjekt fur die vergleichende Biologie und die Evolutionslehre. Im Jahre 1960 drang der Nilbarsch in den nordlichen Teil des Viktoriasees em. Offensichtlich stammte er aus Teichen, in denen man ihn bereits zuchtete. Hier wartete er darauf, daB man endlich den Streit dal-Ober beilegte, obdas Aussetzen dieser Art in den See fur die Menschen von Vorteil sei. Inzwischen hat sich der Nilbarsch Ober den gesamten See ausgebreitet. Aber erst gegen Ende der siebziger Jahre bemerkte man im kenianischen Teil des Viktoriasees, daB die Cates sich in bedrohlichen AusmaBen vermehren und die endemischen Haplochrom is-Artigen genauso schnell zurUckgehen. Mittler- weile sind sie hier praktisch vollkommen verschwunden: Wahrend man vor dem Aussetzen des Nilbarsches in einer Stunde Fischfang mehrere Hunderttausend von diesen kleinen Fischen erbeutete, gelang es im Jahre 1984 mit demselben Aufwand, ganze zwei Exemplare zu fangen; der Fang bestand

DCG-Info 17(3) 1986: 42-45 (34 DCG-Info 17(3) 1986: 42-45 42 ber sich nur in flachen Seebereichen so stark ausbreiten. Auf der Grundlage der jetzt verfUgbaren lnformationen ist zu erwarten, daB der GroBteil der Haplochro- mis-Artigen des Viktoriasees innerhalb weniger Jahre verschwinden wird. Man halte sich vor Augen: Lediglich in der Mwanza- und der Jinjaregion hat man die endemischen Hap/ochromis-Cichliden bis zu einem gewissen Grade erforscht. Die hier zusammengefaBten Daten lessen befUrchten, daB - falls ihre Erfor- schung nicht mit aller Macht vorangetrieben wird - diese Buntbarsche ausgerottet sein werden, bevor ihre Vielfalt Uberhaupt dokumentiert werden kann. Die Hap/ochromis-Artigen bilden - oder besser: bildeten - die Grundlage einer wichtigen Fischereiwirtschaft. Im kenianischen KUstenbereich hat die Vernich- tung der Lebensgrundlagen eines Berufsstandes ernste soziale Folgen fur die ansassige Bevolkerung. Fischer, die friTher nur bestehen konnten, weil sie Haplochromis-Artige fingen, sind aus ihrem Beruf gedrangt worden, weil der professionelle Fang von Nilbarschen ausschlieBlich in den Handen von begUterten Menschen liegt: Nur sie k6nnen es sich leisten, die fOr den Lates-Fang erforderli- chen, viel teureren Netze anzuschaffen. Nilbarsche sind i n Gegensatz zu den Haplochromis-Artigen sehr fette, tranige Fische, die man nicht in der Sonne trocknen kann. Sie mussen gerauchert werden, was zur Folge hat, daB der Bedarf an Feuerholz steigt und, damit verbunden, die keineswegs wunschenswerte Abhol- zung der Walder in steigendem MaBe fortschreitet! Man befUrchtet, daB ahnliche negative soziale Veranderungen in weiteren Kiistenbereichen des Viktoriasees eintreten - Uberall dort, wo sich die Nilbarsche ansiedeln.

Literatur: Arunga. J. (1981). A case study of the Lake Victoria Nile perch Lates niloticus Fishery. Proceedings of the workshop of the Kenya Marine & Fisheries Research Institution on Aquatic Resources of Kenya: 165 - 183 Mombasa, Kenya. Bare!. C. D. N. Dora, R.. Greenwood. P. H., Fryer. G., Hughes, N.. Jackson, P. B. N., Kawanabe, H., Lowe-McConnell. R. H.. Nagoshi, M.. Ribbink, A. J., Trewavas. E., Witte. und U. Yamaoka (1985): Destruction of fisheries in Africa's Lakes. Nature 315: 19 - 20. Committee for Inland Fisheries of Africa. Report of the first session of the sub-committee for the development and management of the fisheries of Lake Victoria. Mwanza, Tanzania. 12- 19 October 1981. FAO Fish. Rep. 262. Committee for Inland Fisheries of Africa, Report of the third session of the sub-committee for the development and management of the fisheries of Lake Victoria. Jinja, Uganda. 4- 50ctober 1984. FAO Fish. Rep. 335. Fryer, G., und T. 0.11es (1972): The cichlid fishes of the great Lakesof Africa. Edinburgh. Goudswaard, P. C. G.. und F. Witte (1984): Obervations on Nile perch -Lates niloticus (L.) - in the Tanzanian waters of La- ke Victoria. Report of the third ... Goudswaard, P. C. G.. und F. Witte. Personal communication. Green- wood. P. H.(1974): The cichlid fishes of Lake Victoria. East Africa: the biology and evolution of a species flock. Bull. Br. 'Atm. Nat. Mist. (Zool.), supp1.6.1-lughes. N. F. (1983): A study of the Nile perch, an introduced predator in the Kavirondo Gulf of Lake Victoria. The report of the Oxford University Nile Perch Pro- ject. OW. J. (1984): Distribution, food and feeding habits of Lates niloticus in the Nyanza Gulf of Lake Victoria (Kenya). Report of the third ... Oijen, M. J. P. van. Witte. F., und E. L. M. Witte-Maas (1984): An introduction to ecological and taxonomic investigations on the haplochromine cichlids from the Mwanza Gulf of Lake Victoria. Meth. J. tool. 31: 1 49- 174. Okemwa, E. N. (1984): Potential fishery of Nile perch, ( Africa Hydroblo- Lates niloticus Linne Pisces, Centropomidae) in the Nyanza Gulf of Lake Victoria, East von Lates zu Haplochromis in den von HEST un- 'ogle 198 (2): 121 - 126. Witte, F. (1984): Ecological differentiation in Lake Victoria haplochromines: a Die Graphik zeigt das Verhaltnis contribution to the comparison of cichlid species flocks. Echelle, A. A., 8, J. Komfleld (Eds.): Evolution of tersuchten KUstenbereichen des Viktoriasees; mancherorts sind Uberhaupt kei- fish species flocks: 1 55- 167. Univ. of Maine. Witte. F.. Personal communication. ne Haplochromis mehr zu finden

DCG-Info 17(3) 1986: 42-45 44 DCG-Info 17(3) 1986: 42-45 45 — 91i —

NATURSCHUTZ / ARTENSCHUTZ Endemische Cichlidenarten des Viktoriasees vor dem Aussterben? Von Dr. C. D. N. Barel

Ergebnis eines Schleppnetzzuges: em Weiner Nilbarsch zwischen ausgewachsenen Haplochrornis

Wahrend der letzten sieben Jahre barsche sich in diesem See so stark wassers die einmalige Gelegenheit gingen die Haplochromisartigen ausbreiteten, dominierten die haben, die Anfangsphase der Evo- und andere im Viktoriasee ende- Haplochromisartigen in der Fisch- lution von Wirbeltieren zu beob- mische Fische drastisch zuriick. fauna dieses Gewassers. Dabei hat achten. Die evolutionare „Ju- Die Ursache: Nilbarsche, Lates jede Art ihr eng umgrenztes Ver- gend" dieser Buntbarsche, ihre spec., wurden in den See einge- breitungsgebiet entsprechend ih- okologische Vielfalt und die zahl- fart. Lates sind Raubfische, de- rer jeweiligen okologischen Spe- reichen Arten machen diese Fi- ten Endgrae urn em n Vielfaches zialisierung. So gibt es zum Bei- sche zu einem einmaligen For- heher liegt als die der im Viktoria- spiel Arten, die sich nut von ganz schungsobjekt fUr die vergleichen- see heimischen Arten. Trifft man bestimmten Futterstoffen ernah- de Biologie und Evolutionslehre keine VorsichtsmaBnahmen, dann ren und ausschlialich an Felsen- an Wirbeltieren. ist zu erwarten, dal3 die haplo- kUsten, Ober Sandboden oder an Im Jahre 1960 drang der Nilbarsch chromisartigen Buntbarsche des Papyrusbestanden vorkommen. in den nOrdlichen Teil des Vikto- Viktoriasees in einigen Jahren Von den drei groBen afrikani- riasees em. Offensichtlich stamm- aussterben werden. schen Seen, die alle eine ahnliche te er aus Teichen, in denen man Ungefahr 300 Arten umfaBt diese vielfaltige und artenreiche Cichli- ihn bereits zfichtete. Hier wartete Fischgruppe im Viktoriasee. Die denfauna beherbergen, 1st der er darauf, daB man endlich den meisten davon wurden erst vor Viktoriasee der jiingste. Er ent- Streit beilegte, ob das Aussetzen kurzem entdeckt, und bei jeder stand vor weniger als einer Million dieser Art in den See fiir die Men- Expedition in em n unerforschtes Jahren, 1st also aus evolutionsbio- schen von Vorteil sei. Gebiet stOBt man auf weitere Ar- logischer Sicht sehr jung. Alles Inzwischen hat sich der Nilbarsch ten, die der Wissenschaft noch gar spricht dafür, daB wit bei den Uber den gesamten See ausgebrei- nicht bekannt sind. Bevor die Nil- Haplochromisartigen dieses Ge- tet. Aber erst gegen Ende der

141 • - 95 - NATURSCHUTZ / ARTENSCHUTZ

Wasser kaum noch andere Fische als Lates zu fangen sind (Sommer 1985). In den flacheren Bereichen des sildlichen Viktoriasees machen 50k m Nilbarsche einen wesentlichen Anteil des Fischfanges aus. Nur wenig weiB man dagegen fiber das Vorkommen von Lates in anderen, besonders den tieferen, zentralen Zonen des Sees. Die fiber- raschende Beobachtung von HEST, daB Nilbarsche auch in tiefere Wasserzonen eindringen, lassen allerdings wenig Hoffnung darauf, daB diese Rauber sich nur in flachen Seebereichen so stark ausbreiten. Auf der Grundlage der jetzt verfiigbaren Informatio- nen ist zu erwarten, daB der GroB- teil der Haplochromisartigen des Viktoriasees innerhalb weniger Jahre verschwinden wird. Man halte sich vor Augen: Lediglich in der Mwanza- und der Jinjaregion hat man die endemischen Haplo- chromis-Cichliden bis zu einem gewissen Grade erforscht. Die in -diesem Aufsatz zusammengefaB- ten Daten lassen befiirchten, daB — falls ihre Erforschung nicht mit •ft . 41t• aller Macht vorangetrieben wird — diese Buntbarsche ausgerottet sein werden, bevor ihre tatsach- liche Vielfalt ilberhaupt dokumen- 41* tiert werden kann. Die Haplochromisartigen bilden — 40° oder besser: bildeten — die Grund- Die Karte zeigt das Verhiiltnis der endemischen Haplochromisartigen zu den lage einer wichtigen Fischereiwirt- eingefiihrten Lates an verschiedenen untersuchten Kiistenabschnitten; man- schaft. Im kenianischen Kiistenbe- cherorts gibt es Uberhaupt keine Haplochromis mehr: reich hat die Vernichtung der Le- bensgrundlagen eines Berufsstan- siebziger Jahre bemerkte man im In der Mwanzaregion, an der siid- des ernste Folgen für das soziale kenianischen Teil des Viktoria- Ostlichen Ecke des Sees, befand Leben der ansassigen Bevolke- sees, daB die Lates sich in bedroh- sich zwischen den mit Zugnetzen rung. Fischer, die friiher nur be- lichen AusmaBen vermehren und gefangenen Fischen bis zum Jahre stehen konnten, well sie Haplo- die endemischen Haplochromisar- 1977 gelegentlich einmal em n ein- chromisartige fingen, sind aus ih- tigen genauso schnell zuriickge- zelner Nilbarsch. Anfang 1984 rem Beruf gedrangt worden, weil hen. Mittlerweile sind sie hier aber stieg der Anteil von Lates an der professionelle Fang von Nil- praktisch vollkommen verschwun- der Fischausbeute explosionsartig barschen ausschlialich in den den: Wahrend man vor dem Aus- an. Eine ahnlich rapide Zunahme Handen von begiiterten Menschen setzen des Nilbarsches im Laufe von Nilbarschen in der Fang- liegt: Nur sie }airmen es sich lei- einer Stunde Fischfang mehrere ausbeute etwa zu derselben Zeit sten, die fur den Latesfang erfor- Hunderttausend von diesen klei- wurde von Anwohnern des siid- derlichen, viel teureren Netze an- nen Fischen erbeutete, gelang es westlichen Zipfels des Sees gemel- zuschaffen. im Jahre 1984, mit demselben det. Die Erforschung dieses Teiles Nilbarsche sind im Gegensatz zu Aufwand ganze zwei Exemplare des Viktoriasees mit Hilfe eines den Haplochromisartigen sehr fet- zu fangen; der Fang bestand fast Schleppnetzes durch HEST* te, tranige Fische, die man nicht in ausschlialich aus Lates! brachte zu Tage, daB im tieferen der Sonne trocknen kann. Sic

142 _ 96 -NATURSCHUTZ ARTENSCHUTZ

mfissen gerauchert werden, was sheries in Africa's Lakes. — Nature Hughes, N. F. (1983): A study of zur Folge hat, daB der Bedarf an 315: 19-20. the Nile perch, an introduced pre- Feuerholz steigt und, damit ver- Committee for Inland Fisheries of dator in the Kavirondo Gulf of bunden, die keineswegs wiin- Africa. Report of the first session Lake Victoria. — The report of the schenswerte Abholzung der Wal- of the sub-committee for the de- Oxfort University Nile Perch Pro- der in steigendem MaBe fort- velopment and management of the ject. schreitet! Man befiirchtet, daB fisheries of Lake Victoria. Mwan- Ogari, J. (1984): Distribution, ahnliche negative soziale Veran- za, Tanzania, 12-19 October 1981. food and feeding habits of Gates derungen in weiteren Kiistenbe- —FAO Fish. Rep. 262. niloticus in the Nyanza Gulf of reichen des Viktoriasees eintreten —Report of the third session of the Lake Victoria (Kenya). — Report — iiberall dort, wo sich die Nilbar- sub-committee for the development of the third. . . sche ansiedeln. and management of the fisheries of Oijen, M. J. P. van, Witte, F., und Lake Victoria. Jinja, Uganda, 4-5 E. L. M. Witte-Maas (1984): An HEST = Haplochromis Ecology October 1984. — FAO Fish. Rep. introduction to ecological and ta- Survey Team der Research-Group 335. xonomic investigations on the hap- Ecological Morphology an der Fryer, G., und T. D. Iles (1972): lochromine cichlids from the Rijksuniversiteit Leiden. The cichlid fishes of the great lakes Mwanza Gulf of Lake Victoria. — Literatur of Africa. Oliver & Boyd, Edin- Neth. J. Zoo!. 31: 149-174. Arunga, J. (1981): A case study of burgh. Okemwa, E. N. (1984): Potential the Lake Victoria Nile perch Lates Goudswaard, P. C. G., und F. fishery of Nile perch, Lates niloti- niloticus Fishery. — Proceedings of Witte (1984): Observations on Nile cus Linne (Pisces, Centropomi- the workshop of the Kenya Marine perch — Lates niloticus (L.) — in the dae) in the Nyanza Gulf of Lake & Fisheries Research Institution on Tanzanian waters of Lake Victo- Victoria, East Africa. — Hydrobio- Aquatic Resources of Kenya: ria. — Report of the third. . . logia 198 (2): 121-126. 165-183. Mombasa, Kenya. - und F. Witte: Mandliche Mittei- Witte, F. (1984): Ecological diffe- Bare!, C. D. N., Dorit, R., Green- lung. rentiation in Lake Victoria hap- wood, P. H., Fryer, G., Hughes, Greenwood, P. H. (1974): The lochromines: a contribution to the N., Jackson, P. B. N., Kawanabe, cichlid fishes of Lake Victoria, comparison of cichlid species H., Lowe-McConnell, R. H., Na- East Africa: the biology and evolu- flocks. — A. A. Echelle & J. Korn- goshi, M., Ribbink, A. J., Trewa- tion of a species flock. — Bull. Br. field (Eds.): Evolution of fish spe- vas, E., Witte, F., und U. Ya- Mus. nat. Hist. (Zoo!.), suppl. 6 cies flocks: 155-167. Univ. of maoka (1985): Destruction of fi- (9)- Maine. 5. Europaischer Ichthyologenkongrell Vom 12. bis zum 16. August 1985 fiber Forschungsergebnisse aus al- Jahre sind bereits heute viele der fand in der Hauptstadt Schwedens ien Teilbereichen der Ichthyologie Haplochromisartigen in ihrem Be- der 5. Europaische Ichthyologen- informieren. stand bedroht. Bemerkenswert er- kongreB statt. Auf keiner anderen Aus aquaristischer Sicht waren be- scheint der zur Diskussion gestell- Veranstaltung haben Fischwissen- sonders der Cichliden-Workshop, te Vorschlag, engagierte Bunt- schaftler die Gelegenheit, sich der Workshop Ober asiatische barschfreunde aus aller Welt an fiber eine derartige Ffille verschie- SOBwasserfische und das Symposi- einem Rettungsprogramm fiir be- dener Aspekte ihres Fachberei- um zur Systematik und Evolu- drohte Arten zu beteiligen. Die ches zu informieren und person- tionsokologie der Fische der Neu- Verwirklichung dieses Vorhabens, fiche Kontakte mit ihren Kollegen en Welt von besonderem Interes- das sicher viele interessierte herzustellen. se. Aber auch in anderen Berei- Aquarianer begeistern wird, diirf- So waren dann auch mehr als 250 chen wurden interessante Vortra- te jedoch auf eine Vielzahl organi- Ichthyologen nicht nur aus Euro- ge zur Biologic verschiedener satorischer Probleme stoBen. pa, sondern aus alien Teilen der Aquarienfische gehalten. Ungarn ist der nachste Ausrichter Welt der Einladung nach Stock- Die Probleme, die beim Fang von dieser wissenschaftlichen Grof3- holm gefolgt. Dem Organisations- Korallenfischen unter Zuhilfenah- veranstaltung. Wiinschen wir den komitee aus der Vertebratenabtei- me von Cyanid entstehen, kamen Organisatoren in Budapest, daB lung des Naturhistorischen Mu- ebenso zur Sprache wie die Bedro- sie ebenso viele Ichthyologen akti- seums gelang es, die Veranstal- hung der auf 300 bis 500 Arten ge- vieren und em n genauso interessan- tung fur jeden Teilnehmer zu ei- schatzten haplochromisartigen tes Programm zusammenstellen, nem Erlebnis werden zu lassen. In Cichliden des Viktoriasees. Durch wie es im vergangenen Jahr in fiber 200 Fachvortragen und auf den Einsatz des Nilbarsches Lates Stockholm gelang. etwa 60 Postern konnte man sich niloticus zu Beginn der sechziger Ingo Koslowski

143