SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED HAN

Hazırlayan: Özcan F. KOÇOĞLU Çizen: Yüksel AKMAN SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED HAN Doğum tarihi: 1673 (Hicri 1084) Babası: Sultan Dördüncü Mehmed Han Annesi: Rabia Gülnûş Sultan Saltanatı: 1703-1730 (Hicri 115-1143) Vefat tarihi: 1736 (1149) Kabri: ‹stanbul’da Yeni Cami yan›nda Turhan Valide Sultan Türbesi’ndedir. Çocuklar›: Ahmed, Abdülmelik, Murad, Mehmed, Süleyman, Mustafa, Abdülhamid, Selim, Ali, Fatma Sultan, Atike Sultan, Zeyneb Sultan, Esma Sultan, Zübeyde Sultan

Çamlıca Basım Yayın / 148 1.Baskı: İstanbul 2014 SULTAN ÜÇÜNCÜ ISBN: 978-605-5101-58-9 AHMED HAN Baskı ve Cilt: Fazilet Neşriyat ve Tic. A.Ş. Hazırlayan: Özcan F. KOÇOĞLU Bağlar Mah. Mimar Sinan Cad. No: 52 Güneşli - Bağcılar / İST. Tel: 0212 657 88 00 (pbx) Çizen: Yüksel AKMAN Sertifika No: 16384

Genel Yayın Yönetmeni: Ömer Faruk YILMAZ Editör: Osman DOĞAN - Raşit BAYKAL İnciliçavu Sok. No: 27 Kat: 1 Sultanahmet - İST. Sanat Yönetmeni: Osman TURHAN Tel-Faks: (0212) 512 41 01 Tashih: Kemal ERKAN - Selman SOYDEMİR www.camlicabasim.com - [email protected] T.C. Kültür Bakanlığı Yayıncılık Sertifika No: 15732 Grafik Tasarım: Seyit BOR Kapak Tasarımı: Sedat YAZILITAŞ © Bu eserin bütün yayın hakları Çamlıca Basım Yayın ve Tic. A.Ş.’ye aittir. İzinsiz yayınlanamaz.

3 SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED HAN, YİRMİ SULTAN DÖRDÜNCÜ MEHMED HAN’IN OĞLU OLUP, ÜÇÜNCÜ OSMANLI PADİŞAHI VE RÂBİA GÜLNÛŞ EMETULLAH SULTAN’DAN 31 SEKSEN YEDİNCİ İSLAM HALİFESİDİR. ARALIK 1673 TARİHİNDE DÜNYAYA GELDİ.

SULTAN AHMED HAN, SON DERECE ZEKİ, AKILLI, AYNI ZAMANDA HASSAS VE ZARİF BİR ŞAHSİYETE SAHİP İDİ. ŞEHZADELİĞİNDE İYİ BİR TAHSİL GÖRDÜ. İLK TAHSİLİNİ ŞEYH-İ SULTANİ MEHMED EFENDİ’DEN ALDI.

SEYYİD FEYZULLAH EFENDİ’NİN YILLARCA TEDRİSATI ALTINDA YETİŞTİ. İYİ BİR HATTAT VE ŞİİRDE MAHARET SAHİBİ İDİ. ŞİİRLERİNDE “NECÎB” MAHLASINI KULLANIRDI.

3 OSMANLI MATBAACILIĞININ KURULMASI, ORDUNUN YENİ İHTİYAÇLARA GÖRE ISLAH EDİLMESİ VE UZUN SÜREN SAVAŞLARDAN SONRA HALKIN İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASI GİBİ PEK MÜHİM HADİSELERDEN DOLAYI SULTAN AHMED HAN DEVRİ MÜSTESNA DEVİRLERDENDİR.

BİR MÜDDET TOPKAPI SARAYINDA YAŞADI, SONRA EDİRNE’DE KALMAYA BAŞLADI. AĞABEYİ SULTAN İKİNCİ MUSTAFA HAN, 1703 SENESİNDE “EDİRNE VAK’ASI” DİYE BİLİNEN İSYAN SEBEBİYLE TAHTTAN İNDİRİLDİ.

YERİNE 23 AĞUSTOS 1703’TE PADİŞAH OLDUĞU İLAN EDİLDİ.

4 5 SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED HAN DEVRİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN SINIRLARI

SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED HAN DEVRİ KRONOLOJİSİ

23 Ağustos 1703: Üçüncü Ahmed Han pâdişâh 21 Temmuz 1711: Ruslar aman diledi ve oldu. anlaşma yapıldı. Prut’ta Osmanlı ordusu 17 Kasım 1703: İhtilâli yapanları birer birer tarafından kuşatılmış olan Rus Çarı Büyük uzaklaştırmaya başladı. Petro, Sadrâzam ve Serdâr-ı Ekrem Baltacı 1703: “Tuğralı” altın paranın piyasaya Mehmed Paşa’dan aman dilemiştir. Baltacı, çıkarılması. Azak Kalesi’nin geri verilmesi, Rusya’nın 1708: İstanbul’da Selanikli ustaların çalıştığı Lehistan’dan el çekmesi, Osmanlı Devleti’ndeki Çuka İmalathanesi’nin kurulması. İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın memleketine 14 Aralık 1708: Cezâyir’de pek mühim bir dönmesi gibi birtakım şartlarla, Rus çarının kale olan Oran Kalesi’nin anahtarları Üçüncü çekilip gitmesine müsaade etmiştir. Sonradan Ahmed Han’a teslim edildi. Rus ordusunu ve çarı yok etmediği için şiddetle 1709: Tersane içinde bir “lengerhane” yapımı. itham edilmiş ve felâkete uğramıştır. Ancak 1710: Baltacı Mehmed Paşa ikinci defa Baltacı, yeniçerilerin hareketlerinden dolayı sadrazam oldu. ileri gitmeye karar veremedi. 9 Nisan 1711: Baltacı Mehmed Paşa Prut 20 Kasım 1711: Baltacı Mehmed Paşa seferine çıktı. sadrazamlıktan alındı; yerine Ağa Yusuf Paşa 19 Temmuz 1711: Ruslarla Prut Harbi başladı. tayin edildi.

62 63 1711: Rıdvan b. Abdullah er-Razzaz el- 1719: İstanbul’da büyük bir zelzele ve yangın Feleke’nin vefâtı. oldu. 10 Nisan 1712: Şâir Nâbi vefât etti. 1720: İstanbul’da devlet tarafından bir ipek 1713: “Zincir” altınının çıkarılması. imalathânesinin kurulması. 1713: İsveç kralının memleketine 1720: Batıya hediye gönderilen ilk mehter gönderilmesine karar verildi. takımı (Üçüncü Ahmed Han tarafından 24 Haziran 1713: Ruslarla Edirne Anlaşması Lehistan’a). yapıldı. 1720: Üçüncü Ahmed için tasvirleri Levnî 1714: İsveç kralı memleketine gönderildi, tarafından yapılan Surnâme-i Vehbî’nin telifi. Venedik seferine karar verildi. 1721: Çelebi Mehmed Efendi’nin sefaret 1 Nisan 1715: Üçüncü Ahmed Han ordusunun vazifesiyle Fransa’ya gidişi. başında İstanbul’dan Edirne’ye hareket etti. 1723: İran seferinin üç cepheli olarak açılışı. 7 Haziran 1715: İstendil Adası fethedildi. 1723: İran’dan daha önce işgal ettiği yerler 27 Haziran 1715: Osmanlı ordusu Mora’ya geri alındı. girdi. 1724: Hemedan fethedildi, Revan alındı. 7 Ağustos 1715: Kuzey Mora’nın fethini 1725: Tebriz, Gence, Hurremâbâd ve Luristan tamamlayan ordunun güneye hareketi. alındı. 1727: Matbaa fermanı ilan edildi. 22 Ağustos 1715: Mora’nın tamamı fethedildi. 1727: İran’la Hemedan Anlaşması yapıldı. 24 Eylül 1715: Suda Kalesi fethedilerek 1729: Büyük İstanbul yangını. Venediklilerin Girit’le alakaları tamamen 1729: “Zer-i mahbub” adıyla yeni bir altının kesildi. piyasaya sürülmesi. 1716: “Fındık” altınının piyasaya çıkarılması 31 Ocak 1729: İbrahim Müteferrika tarafından 24 Nisan 1716: Avusturya’ya karşı sefere kurulan matbaada ilk eser basıldı. Bu eser, karar verildi. Sıhah-ı Cevherî tercümesi olan Van Kulu 5 Ağustos 1716: Osmanlı ordusu Varadin’de Lügati’dir. (Petervaradin) bozuldu, Serdâr-ı Ekrem 1730: Yanyalı Mehmed Esad b. Ali b. Osman’ın Damad (Silahdâr) Ali Paşa şehîd oldu. vefâtı. Eylül 1716: Tarihçi Naîmâ vefât etti. 1730: İranlılar anlaşmayı bozarak Nihâvend 20 Ekim 1716: Tımışvar Avusturya’nın eline ile bazı yerleri aldılar. geçti. 28 Eylül 1730: Üçüncü Ahmed 1703 yılında 28 Ocak 1717: Sultan Üçüncü Mustafa Han Osmanlı tahtına çıkmıştır. Kendisinden evvel doğdu. pâdişâh bulunan İkinci Mustafa hal‘ edilmişti. 18 Ağustos 1717: Belgrad elden çıktı. Üçüncü Ahmed, dindar ve ilme meraklı bir 1718-1730: İlk bestekarlar antolojisi pâdişâhtı. Osmanlı Devleti’ni evvela bir sulh (Şeyhülislâm Es’ad Efendi’nin Nevşehirli dönemine soktu. Sonra damadı Sadrazam İbrahim Paşa’ya sunduğu Atrabü’l-Âsâr’ı). Nevşehirli İbrahim Paşa ile birlikte îmar ve 1718: Valilerin sefer masraflarını karşılamak ıslahat hareketlerine girişti. Ancak onun bu üzere “imdâdiyye-i seferiyye” toplamalarının teşebbüsü bazı menfaat gruplarını rahatsız kabulü. etti. Onların kışkırtmasıyla başlarında Patrona 9 Mayıs 1718: Nevşehirli Damad İbrahim Halil diye anılan bir zorbanın bulunduğu Paşa sadrazam oldu. ihtilâl 28 Eylül 1730 günü çıktı. 17 Temmuz 1718: İstanbul’da büyük bir 2 Ekim 1730: Üçüncü Ahmed’in saltanattan yangın oldu. çekilmesi, Birinci Mahmûd’un cülusu 21 Temmuz 1718: Avusturya ile Pasarofça 1 Temmuz 1736: Sultan Üçüncü Ahmed Han Anlaşması imzalandı. vefât etti.

64