Gwrthdystiad y glowyr Stryt yr Hôb Wrecsam 29 Ionawr 1972

© NWN Media. Trwy garedigrwydd Archifdy Sir Ddinbych

Miners’ demonstration Hope Street 29th January 1972

© NWN Media. Courtesy of Denbighshire Archives

Nid Cymdeithas Mwynwyr Gogledd Cymru oedd undeb cyntaf y glowyr ym maes glo gogledd The Miners Association was not the first miners’ union in the North Wales coalfield. Cymru. Fe sefydlodd Cymdeithas Gyfeillgar y Glowyr gangen yn Sir y Fflint ym mis Tachwedd 1830. The Friendly Society of Coal Miners established a branch in in November 1830. Workers Fe soniodd gweithwyr o un pwll amdano wrth lowyr yn y pyllau cyfagos, a chofrestrwyd aelodau from one pit spread the word to colliers in the neighbouring mines and swore in new members. newydd. Yn fuan roedd y maes glo cyfan ar streic. Roedd 'brwydrau' Cinder Hill a Phont y Waun ym Soon the whole coalfield was on strike. The 'battles' of Cinder Hill and Bridge in December mis Rhagfyr 1830 yn gwrthdaro rhwng y glowyr oedd ar streic a'r milisia a anfonwyd mewn i 1830 were clashes between striking miners and the militia sent in to quell this movement. The wastrodi’r symudiad hwn. Cafodd y glowyr godiad cyflog, ond perchnogion y lofa a enillodd y miners gained a pay rise, but the colliery owners won the war: the miners’ leaders were arrested and frwydr: cafodd arweinwyr y glowyr eu harestio a chafodd aelodau'r undeb eu diswyddo. O fewn union members dismissed from their jobs. Within a year the union had been broken. blwyddyn roedd yr undeb wedi torri. The dream of a union to represent the colliers of North Wales didn’t die. Bryan Smith, a miner at Ni ddaeth y freuddwyd o gael undeb i gynrychioli glowyr gogledd Cymru i ben. Sefydlodd Bryan Smith, Westminster Colliery, Moss, established a new union in 1862. He was sacked from his job but campaigned glöwr yng Nglofa Westminster, Moss, undeb newydd yn 1862. Cafodd ei ddiswyddo, ond fe ymgyrchodd yn tirelessly until divisions among the miners forced his resignation as union leader in 1864. ddiflino nes i raniadau ymhlith y glowyr ei orfodi i ymddiswyddo fel arweinydd undeb yn 1864. The North Wales Miners’ Association established in 1875 only lasted a year. David Gough inspired its Fe sefydlwyd Cymdeithas Mwynwyr Gogledd Cymru yn 1875, ond dim ond am flwyddyn y parodd. David revival in 1886 and by 1889 the revived union had twenty-five branches, known as lodges, at pits throughout Gough oedd yr ysbrydoliaeth y tu ôl i'w adfywiad yn 1886, ac erbyn 1889 roedd gan yr undeb pum cangen the coalfield, including Bersham. The miners of North Wales were at last united. ar hugain, a alwyd yn gyfrinfeydd, mewn pyllau ledled y maes glo, gan gynnwys Glanrafon. Roedd glowyr Gogledd Cymru yn unedig o’r diwedd.