Pieter Pourbus En De Vergeten Meesters

20 06 02 meesters de vergeten en Pourbus Pieter bijstelt. vele gevallen in en zelfs stelt scherper schilderkunst Brugse de zestiende-eeuwse van beeld het die expo een is noodzakelijke meesters Pourbus vergeten de en Pieter Rubens. Peter Paul van de kunst van de richting in al lonkt II Frans van werk het Met name oogsten. ces suc en veel en opa vader verderzetten II, van werk het en zijn zoon Frans Pourbus, Pieter I, de zoon van Frans toen de toekomst, in blik een met eindigt toonstelling worden. ten De hem kon gelinkt aan zekerheid met werk voor tijd enkel een lange bijzonder duurde het maar faam, met schilder een Claeissens Gillis zijn was tijd zijnIn as. uit een feniks als zelfs herrijst een onderlegd portrettist, broer Gillis, Hun schilderkunst. de Brugse Pourbus overlijden van het na domineerden twee Die laatste en II Antonius. Pieter zijn zoons van oeuvres de obscure alsook worden, geschat waarde naar meer nunog kan geslacht, het van de stamvader Claeissens, I Pieter van rol educatieve De belicht. wordt uitvoerig die rol, de bepalende een Blondeel, speel Lancelot zijn schoonvader van mede onder Pourbus, invloed licht. ters mees Pourbus vergeten de en Pieter (curator van Oosterwijk van Anne der anderen door onderzoek on en materiaaltechnisch Nieuw (kunst)historisch ontbrak. nog kennis veel mede omdat de verf, uit sterk minder toen kwam Claeissens geslacht schilders- het Met name geworden. zwaartepunt nuhet is toen van Het eindpunt eeuw. de zestiende van helft de tweede uit meesters vergeten enkele eindpunt als met gecoverd, ruim Pourbus Pieter van oeuvre het (Sint-Janshospitaal, Brugge) Van renaissance. de en Pourbus Memlingtot Brugge 1998In de tijdens expo werd cachet. verloop eigen een met en eigen kendelijk een heel bleef aanzien kunstproductie De maakt. van graag te men er al wat gangsperiode, over geen zelfs Het was verval. van periode geen was dit Maar gevoeld. danig werd neergang economische en die Antwerpen aan over leiderspositie economische zijn liet Brugge heerste. onrust en religieuze en er politieke raasde de Nederlanden door de Beeldenstorm van spook het toen tijdvak, ook woelig een was eeuw tiende zes- De en vernieuwing. traditie tussen men laveerde waarin periode een Het was kunst. hun opgenomen in manier eigen en op hun verwerkt hier van kunstenaars werden door en invloeden eerder langzaam gebeurde Dat proces Landen. de Lage stormenderhand niet eeuw de zestiende in veroverde renaissance Italiaanse De gebleven. is op de die achtergrond de kunst in op periode een doen te schijnen om licht brengen, te in verandering om daar Brugge in museum het in Groeninge- meesters Pourbus vergeten de en Pieter de tentoonstelling doelen van de van één Het is gekend. ook minder en dus publiek, grote voor het aanlokkelijk minder stuk een Brugge in eeuw de zestiende maakt Die situatie onderging. David en Gerard Memling Hans Eyck, van Jan van de invloed schilderkunst detoen Brugse eeuw, de vijftiende met vergelijken niet we kunnen eeuw zestiende De Inleiding

Pieter I, stamvader van het schildergeslacht Claeissens Pieter Pourbus, meester uit den vreemde Brugge in de zestiende eeuw: een trotse stad gezichten met twee ), Brecht Dewilde en Margreet Wolters, bracht heel wat nieuwigheden aan het het aan Wolters, nieuwigheden wat heel bracht en Margreet ), Dewilde Brecht 40 36 25

Praktisch Frans Ien II Pourbus Gillis, Pieter II en Antonius Claeissens ------

1 pieter pourbus 2 pieter pourbus met twee G twee met een trotse stad Brugge in de eeuw: zestiende Brugge door het humanisme en streefde een vorm van onafhankelijkheid na ten aanzien ten aanzien na onafhankelijkheid van vorm een en streefde door humanisme het beïnvloed sterk werd elite bestuurlijke De de hoogtijdagen. van op elan verder het decennialang nog en gingen cultuur onderhielden en progressieve rijke een elites De voor kunstenaars. opdrachtgevers belangrijke en waren rijkdom accumuleren bleven Zij konden uitoefenen. plaatsen op verschillende handelsactiviteit hun zij omdat last weinig ondervonden de koopmansfamilies Met doen. name zaken beter. veel Tot 1580 zij bleven goede en ambachtsmeesters ondernemers delaars, de han het verging dan spiraal, door deWerden neerwaartse getroffen arbeiders en praal. pracht van een stad bleef Brugge en toch uitstraling, haar van stuk een verloor de stad vlak ten Ook einde. op dat eeuw de zestiende in kwam hertogen, de Bourgondische van centra de geliefde van één als bekleedde Brugge die positie uitzonderlijke De en tot massabeweging. een uitgroei niet protestantisme het Brugge in zou plaatsen en andere tot Antwerpen tegenstelling In werk. elders en zochten de stad verlieten schilders, ook sommige waaronder hen, van Heel wat opdoemende met werkloosheid. maken te kregen klassen lagere De rond 1600 pas enigszins. weer zich en 75 herstelde procent liefst maar met daalde Bruggeling de gewone van eeuw. koopkracht De de vorige van nooit niveau het meer behaalde op en neer, maar ging textielsector De gevolgen. te (1483-1492) Oostenrijk van gro had Maximiliaan tegen Opstand Ook de Vlaamse klappen. rake vlak op economisch Brugge kreeg overnam, eeuw de zestiende in handelspositie de dominante West-Europa van Antwerpen Terwijl werd. centrum financieel het Brugge dat gevolg als had handel florerende De er samen. kwamen handelsroutes en Baltische mediterrane bij de de Atlantische, Noordzee: trum handelscen tot hét uitgegroeid eeuw de vorige in was Brugge gesmukt.” en trots geld minder niet met privéwoningen, en ook haar wapenschilden, vergulde met aantrekkend paleizen, openbare haar meesterschap, handvaardig een van kerken haar gaat: boven te stad welke om even het toonden Brugge hoe “Jullie schreef: (1505-1568) Marius Hadrianus jurist Gelderse De intact. heid en luxeproducten nijver van centrum als imago bleef haar ingenomen, had de Nederlanden van stad welvarendste als Brugge van de plaats eeuw de zestiende in Antwerpen Nadat ezichten - - - - - van de bestuurlijke en rechterlijke macht in Brussel en Mechelen. In 1559 werd Pieter I Claeissens, De zeven wonderen van Brugge, Brugge ook een bisschopsstad, terwijl het vroeger onder het bisdom Doornik viel. Brugge, ca. 1550-1576, olieverf op paneel Op het vlak van de kunsten schipperde men tussen traditie en vernieuwing. De Brugge, Monasterium De Wijngaard nieuwe kunst van de Italiaanse renaissance deed mondjesmaat haar intrede. De gotische baksteenarchitectuur bleef bijvoorbeeld dominant en vernieuwing was een kwestie van verfijning binnen de traditionele vormen. Pas met de kunst van Lancelot Blondeel (1498-1561) en vooral zijn opvolger Pieter Pourbus (1523/24- 1584) werden de vernieuwingen van de renaissanceschilderkunst in de Brugse traditie ingepast. Naast Pourbus waren vele minder bekende namen actief. Met name het vergeten kunstenaarsgeslacht Claeissens gaf de Brugse schilderkunst vorm. Na de dood van Pourbus in 1584 – zijn overlijden viel samen met de val van de calvinistische republiek en de start van grootschalige herstelcampagnes in kerken en kloosters – zouden de schilders Pieter II en Antonius Claeissens een dominante positie verwerven. 4 pieter pourbus

Antonius Claeissens, Portretten van Juan II Pardo en zijn echtgenotes Anna Ingenieulandt en Maria Anchemant, Brugge, 1580, olieverf op paneel - Brugge, Groeningemuseum den vreemde den uit meester Pourbus, Pieter © Lukas-Art inFladers,foto:HugoMaertens Brugge, Landhuisv hout, albastenzwartmarmer van hetBrugseVrije, Brugge,1528-31, Naar ontwerpvanLancelotBlondeel,KeizerKarel-schouw an hetBrugseVrije staan hebben voor de invloed van zijn beroemde schoonvader en diens netwerk. netwerk. en diens zijn schoonvader beroemde van voor hebben de invloed staan openge zeker zal hij maar toekwam, Brugge in hij toen schilder volleerd een al was schoonvader. Pourbus en succesvolle zijn met veelzijdige samenwerkte kelijk aanvan Pourbus dat Blondeel. Men van aan neemt dochter de jongste Anna, met Blondeels opvolger. opzichten Hij trouwde verschillende in werd Pourbus Pieter Brugge. in de Annunciaden van klooster het in Oostenrijk van Margareta van of de grafkapel grafmonument het 1551-1552 Vrije en in Brugse het van de schepenkamer in Karel-schouw de Keizer 1528 in zoals monumenten, concipieerde grootschalige hij kunstenaar voerde. Als uit restaurator als hij werk dat enige het niet zeker Het Van was Eyck. gebroeders de (1495-1562) (1432)Scorel Gods van Lam het van bij de restauratie betrokken van Jan 1550 Verder Utrechtenaar in met hij samen was rederijkersmilieu. tuele intellec het hij frequenteerde Daarnaast hofdignitarissen. Habsburgse plaatste Vrije en hoogge Brugse het door stadsbestuur, het onderHij werd meer gevraagd fameus. was Blondeels netwerk kennis. architecturale grote een en had ingenieur hydrografisch op als Hij trad schilder. zijn als rol hij ontsteeg de renaissancemens van ideaal het en tijd aan die aan Eigen Brugge. in renaissance de Italiaanse van mediators de belangrijkste tot van één uit Blondeel groeide Zadelmakersambacht. Beelden- en Brugse het in vrijmeester als in opgeleid. zich 1519 In hij schreef metselaar als waarschijnlijk hij werd Eerst Poperinge. van de buurt boren in Blondeel ge werd anders. dat zijn was tijd in maar naam, klinkende geen bliek De rol van L ancelot ancelot B londeel Lancelot Blondeel is vandaag bij het grote pu bij grote het Blondeel vandaag is Lancelot ------

5 pieter pourbus

© Lukas-Art inFladers,foto:HugoMa ertens Brugge, Sintalvatorskathedraal Lukas enEligius,Brugge,1545,olieverfopdoek Lancelot Blondeel,Tronende Madonnametdeheiligen grotesken en renaissancistische motieven. renaissancistische en grotesken met gedecoreerd overvloedig is hele De constructie buitengewoon. is voor detail zin De en bergen. opgenomen ruïne een met vergezicht een onder is de rondboog, Onderaan, hoek. die uit op opdracht een en wijzen Beelden- en Zadelmakers van ambacht het van zijn Zij de patroonheiligen gekregen. raamwerk het in plaatsje een passend de Maagd, dan lager hebben, en Eligius Lukas toneel. heiligen De verheven een Jezus, kind en het voor Maria troon majesteitelijke een eigenlijk is hele De constructie bladgoud. in kader decoratieve architecturale, het is derkunst voor Blondeels schil Bijzonder opmerkelijk en typisch Sint-Salvatorskathedraal. Blondeels Tronende is Monumentaal Madonna Eligius en de Lukas heiligen met kleuren. zou schilderkunst de Brugse op zijn die beurt zijn schoonzoon, door naar Blondeel schoof opdrachten meerdere zijnTegen loopbaan van einde het Amsterdam, Rijksuseu Brugge, ca.1543-56,peninbruin voor MargaretavanOostenrijk, Lancelot Blondeel,Ontwerpvoorhetgrafmonument in de de in -

7 pieter pourbus 8 pieter pourbus Brugge, ca.1547,olieverfoppaneel Pieter Pourbus,Allegorievandegetrouweliefde, Londen, W allace Collction tweede helft van de zestiende eeuw in Brugge. in eeuw de zestiende van helft tweede de in schilder tot de toonaangevende uit groeide Pourbus onderricht. Pourbus door werd schilderfamilie, Brugse andere die uit telg Claeissens, Ook Antonius Pourbus. II Frans en zijn kleinzoon IPourbus zijn zoon Frans van leermeester de Hij was schilderfamilie. een echte hoofd het van aan stond Pourbus Pieter op details. focus en de algehele stofrealisme uitvoerige het schap, achtergrondland het oordelen te naar niet, zijn wortels verloochende hij kertijd Tegelij renaissance. de Italiaanse van onder Nederlanden invloed de Zuidelijke in de schilderkunst in de ontwikkelingen van was op de hij hoogte dat duidelijk is Het voor vernieuwing. Pourbus’ ontvankelijkheid en verraden traditie de Brugse met breuk zijn duidelijke een figuren Londen). geïndividualiseerde De Collection, (Wallace de rederijkers van thematieken met worden gebracht kan verband in dat getrouwe liefde van de wordenzen op Allegorie gewe kan verband dat In rederijkers. met Blondeel, zijn contacten schoonvader als zo en onderhield, net Brugge in leven maatschappelijke het aan deel nam Pourbus opgehangen. werd mer de gildeka hem in van zijn portret een dood na zijn aangezien geweest geliefd wel op. moet Pourbus posities bestuurlijke verschillende en nam schildersambacht Brugse het in vrijmeester 1543 In hij is. werd waarschijnlijker Leiden in leiding op een dat blijkt voor de tentoonstelling onderzoek het uit maar Scorel, van Jan van de richting in men verleden vaak het In de wees Noordelijke Nederlanden. in zijn onderricht eerst hij moet ondertekenen van en manier schilderstijl wijkende zijn af Gegeven Brugge. roemrijke het in vroeg al zich hij vestigde maar Gouda, in geboren hij werd Mander van Volgens Karel en ingenieur. landmeter graaf, Pieter Pourbus: een biografie Pieter Pourbus was naast schilder ook carto schilder naast was Pourbus Pieter , een vroeg meesterwerk uit circa 1547 circa uit meesterwerk vroeg , een ------

pieter pourbus Schilders en rederijkers in Brugge 9 Alles wijst erop dat rederijkers en schilders in het zestiende-eeuwse Brugge nauw met elkaar in contact stonden. Schilder- en dichtkunst bestoven elkaar. Het werk van Pieter Pourbus en zijn collega’s stond onder de invloed van de rederijkerslitera- tuur. Het is zelfs zo dat een wezenlijk aantal schilders ook actief was als rederijker. De rederijkerskamer De Violieren maakte zelfs onderdeel uit van het Antwerpse Sint-Lucasgilde, de professionele vereniging van schilders. Vaak gebruikten beide groepen dezelfde onderwerpen, zoals religieuze thema’s als de Maagd Maria en het Laatste Avondmaal. Hoe de wederzijdse beïnvloeding exact plaatsvond blijft niettemin moeilijk om te duiden. Een duidelijke vingerwijzing is de collectie van de Brugse rederijkerskamer De Hei- lige Geest. Die rederijkers hadden een kapel en een vergaderlokaal waarin schilderijen en andere objecten verzameld waren. Een bron uit 1724 maakt melding van het bezit van een schilderij van Pourbus en twee stukken van Blondeel. Het moet gaan om werken die in nauw overleg met de rederijkerskamer ontstaan zijn. Verdere verwantschap blijkt uit de triomfbogen, of tableaux vivants, van de Blijde Inkomst van keizer Karel V in 1520 en van Karel V en zijn zoon Filips in Brugge in 1549. Bij die eerste feestelijke gebeurtenis naar aanleiding van zijn verkiezing tot keizer van het Heilige Roomse Rijk, werden zes rederijkers en acht schilders aan het werk gezet. Onder hen bevonden zich Jan Provoost (ca. 1465-1529) en Blondeel. Bij de Blijde Inkomst van Karel V en zijn zoon Filips op 21 juli 1549 waren minder kunstenaars betrokken. De stad had immers minder middelen. Beide heren van stand werden onthaald via drie triomfbogen van de stad, een boog en een poort van het Brugse Vrije, drie poorten van de koopliedennatie van Spanje en twee van die van Biskaje. Het ontwerp en de uitvoering van de drie bogen van Frans van de Velde, Hans Liefrinck, Triomfpoort getoond tijdens de intrede van Karel V de stad werd toevertrouwd aan Blondeel. Het Brugse Vrije rekende voor zijn boog en Filips in Gent met voorstelling van Diederik vanden Elzas die de macht overdraagt en poort op Pourbus. Het concept van die laatste werd door twee rederijkers uit- aan zijn zoon Filips vanden Elzas, Antwerpen, 1549, papier gedokterd, waarna Pourbus het verhaal uittekende en vervolgens met de hulp van Gent, Universiteitsbibliotheek andere schilders aanbracht op de tijdelijke architecturale constructies.

Pieter Pourbus, Laatste Avondmaal, Brugge, 1548, olieverf op paneel Brugge, Groeningemuseum © Lukas-Art in Flanders, foto: Hugo Maertens 10 pieter pourbus Rome, Sixtijnsekapel Rome, 1541,fresco Michelangelo Buonarotti,LaatsteOordeel, Providence, RhodeIslanshoolofesig gekleurde-grondtekening Pieter Pourbus,LaatsteOordeel,Brugge,1550, © Lukas-Art inFladers,foto:HugoMaertens Brugge, Groeningemuseu olieverf oppaneel Pieter Pourbus,LaatsteOordeel,Brugge,1551, schema dat Pourbus waarschijnlijk haalde bij Jan Provoosts bij Provoosts Jan haalde waarschijnlijk Pourbus dat schema de een Het hel. is de rechterkant aan met de aarde de onderaan hemel, zich vindt be Bovenaan opgedeeld. symmetrisch is Het beeldvlak tendensen. strevende en vooruit conservatieve Pourbus vermengde schilderij dit worden. In gekeurd Oordeel Laatste het tijdens Ook zij zouden immers de rechtbank. in gezworenen exemplum een justitiae als gesteld Vrije. er Het op werd Brugse het van voor de Vierschaar bestemd was Het paneel Oordeel K Links onderaan worden de zuiveren van geest door engelen hemelwaarts gebracht gebracht hemelwaarts door engelen geest van worden de zuiveren onderaan Links en apostelen. martelaren heiligen, van door schare een omringd wordt zijn. Jezus zijn gedoemd en zij die gezegend voor zij die symbolen Het zijn de respectievelijke zwaard. een met engel een zien we rechts vast, lelie een houdt engel een Links dag. de tijdens laatste Jezus vonnist gebaar theatraal een en met Onder bazuingeschal ningemuseum). Groe (nu collectie stadhuis Brugse het van 1525 voor de Schepenkamer bestemd unst tussen traditie en vernieuwing traditie tussen unst . Voor de zevenentwintigjarige meester was dit een prestigieuze opdracht. opdracht. prestigieuze een dit was meester . Voor de zevenentwintigjarige , een moralistisch voorbeeld voor de rechters en en voor voorbeeld de rechters moralistisch , een In 1551 schilderde Pourbus het het Pourbus 1551 In schilderde Laatste Oordeel Laatste Laatste Laatste uit uit - - - -

12 pieter pourbus Laatste Oordeel Laatste het Pourbus dat jaar hetzelfde In zijn overgenomen. spiegelbeeld in ontleningen de omdat meeste aannemen men kan wat op gravures, zich hij seerde en ba fresco nooit Michelangelo’s Pourbus ontzagwekkend zag Mogelijk Italiaan. ook bij de waarschijnlijk Pourbus haalde laten, te of de weg hellemond hemelpoort de zoals Het idee om details Michelangelo. leende van hij gezicht uitgemergelde het met personage peinzend Ook het Jezus. naar de toeschouwer van leidt de blik haalde, collega bij Pourbus dode zijn levende die Italiaanse kijkende en de omhoog voor dieptewerking zorgen vooraan Die figuren vooraan. figuur klauterende graf het onder de uit andere Het betreft vinding. eigen van die dan gespierder delijk dui zijn overigens haalde bij Pourbus Michelangelo die figuren De ook letterlijk. (Rome, 1534-1541). kapel Sixtijnse Toscaan de grote citeerde Pourbus Meer zelfs, links van Maria zijn de opdrachtgevers geschilderd. Ze bevinden zich allen in de in allen zich bevinden Ze geschilderd. zijn de opdrachtgevers Maria van links ten de Van Pourbus 1556 smar In zeven vande Belle-triptiek madonna de met schilderde Brugge. zestiende-eeuwse het in de geportretteerden van de achtergrond situeert op handelscentrum het zicht Dit kinderen. spelen koopwaar vreemde met huis het van . Links Haene De huis Sint-Janskerk opzichtige en het nen de we voormalige herken Buuck Jacquemyne van portret het de in In doorkijk Sint-Janshospitaal. het door van broeders gekeurd wordt op wijn De de kade. al immers liggen vaten de wijn vrijaf, lopen even hebben de kraan van rad het in die ‘craenkinders’ De lossen. te om werd wijnvaten gebruikt die kraan de grote met de Vlamingbrug, en Kraanplein Brugse het zien we Links hen opduikt. naast dat stadsgezicht het is Opmerkelijk samen. beide panelen brengt poseert koppel het waarvoor raam en het lambrisering houten De vast. de wapenschilden weerszijden houden aan putti Vliegende en zijn manchetten. rode wambuis de donkere in zijn splitten rode door worden geëchood die ondermouwen rode doorbroken verder wordt door haar Het zwart schouderkap. damasten of boord haar door wordt kanten een gecounterd enkel wat trouw. Beiden gekleed, zijn voor donker echtelijke de hond, symbool een door wordt versterkt nog wat op volgzaamheid, wijst wat gevouwen, zedig handen en houdt de hem gekeerd naar is Zij op daadkracht. wijst de heup, wat in handen houdt zijn man De verhoudingen. de sociale onderstrepen houdingen Hun uit. statigheid en stralen serieus de hoofdrolspelers kijken deform geplogenheden en con Het zijn huwelijksportretten klasse. Brugse en de politieke gemeenschap de handels- uit respectievelijk stamden en Buuck Van Eyewerve portrettist. als zijn talent van getuigen en zijn uitstekende de kunstenaar van werken bekendste tot behoren de Ze Buuck. en Jacquemyne Eyewerve van Jan van dantportretten leerden de We achtereenvolgens: gebracht. tot leven ontdekken medaillons versierde kunstig zeven worden in smarten, of de zeven verdriet, Haar een triomfboog. van weg veel heeft bevindt zich ze waarin constructie architecturale De templerende Maria. master class de anatomische aan denken sterk doet lichaamshoudingen aan keur De angst. te en gro en dankbaarheid ongeloof naar en overtuigd eigengereid van uit, kanten alle gaan emoties De gelaatstrekken. geïndividualiseerde met en gekleed, naakt mensen, met volgepropt is compositie De de meegetroond. hel naar wezens tige door monsterach worden de zondaars Rechts graven. de hun doden op uit en staan Voorspelling tempel in de vanSimeon voor de voor , de Kruisweg

Sint-Jakobskerk in Brugge. In een nis onder een rondboog zit een con een zit onder rondboog een nis een In Sint-Jakobskerk Brugge. in van Michelangelo’s (1475-1564) van Oordeel Laatste , de Kruisiging , de Bewening Vlucht naar Egypte naar , de Vlucht en tot slot de Graflegging opleverde, ontstonden de pen de ontstonden opleverde, op de altaarmuur van de van op de altaarmuur , Jezus onder de schriftge onder Jezus . Rechts en en . Rechts ------

Pieter Pourbus, Portretten Jan van Eyewerve en zelfde ruimte, gezeten voor rondbogen. Het is een intieme setting die doet denken Jacquemyne Buuck, Brugge, 1551, olieverf op paneel aan Jan van Eycks Madonna met kanunnik Joris van der Paele (Groeningemuseum, Brugge, Groeningemuseum Brugge). Opdrachtgever Joos van Belle is samen met zijn patroonheilige Jodocus © Lukas-Art in Flanders, foto: Hugo Maertens en zijn overleden zoontje weergegeven. Op het andere luik knielt zijn echtgenote Kathelijne Hylaert, vergezeld door de heilige Catharina. Beide naamheiligen worden in grisaille herhaald op de buitenluiken. Als sculpturen zijn ze in een klassiek vormgegeven nis geplaatst. Herinnerend aan de kunst van de Vlaamse primitie- ven is het illusionistisch spel van voeten en attributen die uit het beeldvlak lijken te komen. Opmerkelijk aan de zogenaamde Van Belle-triptiek is, naast de schilderkunsti- ge kwaliteiten – let op Pourbus’ portretten en helder opgebouwde architecturale setting – dat de voorbereidende tekening en twee ontwerptekeningen voor de medaillons zijn overgeleverd. Hieruit blijkt niet alleen dat Pourbus een knappe

© Ma Brugge, Sint-Jakobskerk Brugge, 1556,olieverfoppaneel met demadonnavanzevensmarten, Pieter Pourbus,Van Belle-triptiek, tthias DesmedtenJanTeront 15 pieter pourbus 16 pieter pourbus P Brugge, 1555,peninzwart Pieter Pourbus,VidimusvoorhetVan Belle-triptiek, P pen inbruin van deVan Belle-triptiek:Bewening,Brugge,1555, Pieter Pourbus,Ontwerptekeningvooreenmedaillon arijs, ÉcoleSupereurdesBeux-Arts arijs, MuséeduLouvre hals gedraaide burgemeestersketting. De gezichten zijn geloofwaardig en geïn zijn geloofwaardig gezichten De burgemeestersketting. gedraaide hals om de de dubbel aan links, midden herkennen, te en is neer. Jacob Het is Despars vol piëteit knielt burgemeester Ook de toenmalige mouwen. uitstekende zwarte wel dan rode, met tabbaard bruine een in zijn gehuld de Confrérie ledenDe van zijn overgeleverd. Pourbus’ zijluiken en middenpaneel Davids Enkel ontmanteld. de constructie werd Revolutie Franse Tijdens hebben. de bevat moet groepsportret een Parijs), met ook zijluiken dat Louvre, du (Musée te Cana Bruiloft Davids Gerard zich bevond altaarstuk dit ven Bo middenpaneel. het van voorstelling de verloren gegane naar gericht waarts neer. devoot zijn zij Ze groepen twee knielen benedenluiken gebleven bewaard 1556. uit Bloed de Op Heilig het van de Confrérie de leden van van portretten groeps de twee in opnieuw hij bewees was, onderlegd een portrettist Dat Pourbus lot. haar in berustte toch zoon verloor, maar haar die Maria, noodlottige even de al met zich identificeerden de Zij kleuter. van op haar het kruisje – bemerk het zoontje Van vijfjarige verloor Belle-Hylaert hun houdt. Het koppel borst voor haar gekruist armen haar maar droogt, tranen haar niet Maria indien goedgekeurd wordt ontwerp het dat geschreven staat Er vragen. te aan wijzigingen nog opdrachtgever moment ook het om de als was vidimus van Het signeren voor de architectuur. basis en als diende en herhaald uitvergroot de werd bijvoorbeeld vidimus in het middenpaneel in worden. Het kwadraatnet gereconstrueerd voor stap stap kan Het ontstaansproces ondertekend. partijen 1555 beide de door vidimus werd 28 september worden. Op zal geschilderd precies wat overeenkomen en opdrachtgever kunstenaar waarbij contract ondertekend gezien hebben wij (letterlijk: vidimus een namelijk is de tekening voorbereiden De en zijn klant. de kunstenaar tussen enwerken de verhouding van zijn manier in inzage ook unieke een geven de tekeningen maar was, tekenaar ), een getekend en en ), getekend een - - - - - © Lukas-Art inFladers,foto:DomiqueProvost Brugge, EdelConfréiv van hetHeiligBloed,Brugge,1556,olieverfoppaneel Pieter Pourbus,PortretluikenvandeEdeleConfrérie an hetHeiligBloed het zwarte hoofddeksel en de strakke molensteenkraag. en de strakke hoofddeksel zwarte het tussen zijn gevat neus gekromde en de lange wenkbrauwen de opgetrokken gelaat, het in groeven De gewichtigheid. loopt van over Het schilderij waren. gebruikelijk bodems en dubbele op de naam toespelingen met opschriften dergelijke waarin de rederijkers, de sfeer van in men plaatsen moet Het busteportret kenden elkaar. en Van Pourbus der Gheenste de stad. van en schepen en raadslid de Vierschaar van klerk was der Gheenste Jacob van opschrift. allervriendelijkste dit in bezongen weerelt ter ste Gheen zijn boven hoofd: bepeerelt/ Hoe schoone schrift op geschilderde het in gerefereerd wordt de geportretteerde van de familienaam Gheenste van Jacob vander Portret hij schilderde stierf, voor Pourbus Het jaar werd. betaald portret per Pourbus dat ook zo overigens Het was verwerkte. atelier het in daarna dan en die getekend had portretten vooraf de schilder dat voorstellen teerde. Men zich moet respec de broeders van plaats of de exacte de hiërarchie, hij dat belangrijk het Voor was Pourbus bevestigd. door wordt vondst deze bevinden, op de lijst zich die de wapenschilden van op basis de geknielden de van identiteit naar der onderzoek eer van zijn onder resultaten De de de leden verf. weergegeven van namen drie dat licht het aan bracht de ondertekening naar Nieuw onderzoek leden geschilderd. de van zijn de de lijsten wapenschilden Op vooraan. tegelvloer uitgewerkte listisch de detail is fraai Zeer zuilen. met volume klassiek een rond, grondarchitectuur: door de achter beheerst wordt bevinden zich ze waarin ruimte De centrum. het in tafereel op onbekende het leden zijn andere gefocust Alle aankijkt. toeschouwer ï ge een bezitten en de broeders klerk de eenendertig van Elk geschilderd. heeft de blik Pourbus waarop de wijze is Bijzonder knap weergegeven. dividualiseerd ndividualiseerde oogopslag. Opvallend is de man die op het rechterpaneel de op rechterpaneel het die de man is Opvallend oogopslag. ndividualiseerde . De man wordt wordt man . De . Aan . Aan ------

17 pieter pourbus pieter pourbus 18 De schilder als cartograaf In 1561 kreeg Pieter Pourbus de opdracht om heel het Brugse Vrije in kaart te brengen. Vanaf 1127 werd het Brugse Vrije als een af- zonderlijke kasselrij van de stad Brugge beschouwd. De vruchtbare landbouw- streek strekte zich uit van de IJzer in het Westen tot de Noordzee en de Wester- schelde in het Noorden. Het zou Pourbus maar liefst tien jaar kosten om het werk af te krijgen. Omdat de kaart een gebruiksvoorwerp was, en dus veelvuldig af- en Pieter Pourbus, Grote Kaart van het Brugse Vrije, opgerold werd, was zijn cartografisch meesterwerk een relatief kort leven be- Brugge, 1571, olieverf op doek schoren. Heden rest er nog enkel het noordoostelijk stuk van Brugge tot Zeeland. Brugge, Groeningemuseum Daarnaast is er gelukkig de getrouwe kopie van Pieter II Claeissens. Het minuti- © Lukas-Art in Flanders, foto: Hugo Maertens euze kopieerwerk vergde Claeissens vier lange jaren. Pittoresk zijn onder andere de duinen, windmolens en vuurtorens die het werk verlevendigen. Op het zand treft men zelfs een gestrande boot met kijklustigen. Ook hier vinden we Pourbus’ voorliefde voor detailwerk. Wegen, bruggen, dorpen, steden en andere zaken zijn allemaal opgenomen. Pourbus’ professionele leven werd tien jaar hoofdzakelijk gedomineerd door ex- cursies, landmetingen en voorbereidende schetsen. Het kan overigens geen toe- val zijn dat Lancelot Blondeel, zijn schoonvader, ook cartograaf was. Goed mogelijk dat hij zaken geleerd heeft van zijn oudere leermeester. We kunnen ons voorstellen dat de schilder vanaf het Belfort zijn werk begon en een panoramaschets maakte en daarna verder richting zee trok en vanaf torens de omgeving afspeurde. Hij gebruikte orthogonale projectie en driehoeksmeting en een vaste schaalverhouding van ongeveer 1/12.000. De driehoeksmeting was nog maar recentelijk in 1545 ge- publiceerd in het werk van Gemma Frisius (1508-1555), een Leuvense wiskundige (geboren in Friesland), astronoom en geneeskundige. Hij was de leraar van Ge- rard Mercator, met wie hij samen een globe ontwierp. Pieter Pourbus, Laatste Oordeel, IRR-detail, 1551

Werkmethodes en opleiding aan het licht gebracht Het materiaaltechnisch onderzoek en met name infraroodreflectografie (IRR) heeft een belangrijke rol gespeeld in het kunstwetenschappelijk onderzoek dat voorafging aan de tentoonstelling Pieter Pourbus en de vergeten meesters. Een zestiende-eeuws schilderij bestaat uit verschillende lagen. Eerst wordt een gronderingslaag aangebracht, waarna de schilder een ondertekening kan aanbrengen. Daar overheen worden de verflagen geschilderd. Wanneer de tekening met een koolstofhoudend materiaal is aangebracht kan deze gede- tecteerd worden door een IRR-camera. De camera registreert het gereflec- teerde infraroodlicht dat door de verflagen is gegaan en door het witte paneel wordt teruggekaatst. Koolstof absorbeert de infraroodstralen en op die plaatsen wordt niets gereflecteerd. Het beeld dat de camera vastlegt is een infraroodreflectogram. De opdrachtgevers en werkmethodes van Pieter Pourbus waren niet goed gekend. Dankzij de combinatie van de studie van de voorbereidende tekeningen op papier (o.a. Laatste Oordeel, Van Belle-vidimus en de voorstudie met het medaillon voor de Van Belle-triptiek), de studie van de ondertekening en de verflagen, werd er veel kennis vergaard over het werkproces. Pourbus blijkt zeer systematisch te werken, met de ondertekening als belangrijke voorberei- ding op de schilderfase. In het geval van het Laatste Oordeel heeft de onder- Pieter Pourbus, Van Belle-triptiek, IRR-detail, 1556 tekening waarschijnlijk als controlemiddel gediend voor de opdrachtgever. Dit kan worden afgeleid uit enerzijds een meer uitgewerkte ondertekening dan anders. En anderzijds uit een opschrift van 19 Franse woorden in humanistisch cursief (de woorden zijn niet te ontcijferen), dat in de lucht onder de verflagen Zo’n kijkje in de interne keuken is zeer leuk, maar het belangrijkste reis teruggevonden. Het is zeer onwaarschijnlijk dat Pourbus dit zelf heeft aan- sultaat van het onderzoek naar de ondertekening is het nieuwe inzicht in gebracht. Waarschijnlijk zijn ze van de hand van de opdrachtgever tijdens een Pourbus’ opleiding. Bij gebrek aan kennis over de opleiding van Pourbus bezoek aan het atelier. Pourbus probeerde later het opschrift uit te vegen. De is meermaals gesuggereerd dat hij door Van Scorel in Utrecht opgeleid ondertekening verraadt iets over de relatie met de opdrachtgever. werd. De ondertekening vertoont nochtans geen overeenkomsten met De ondertekening van de Van Belle-triptiek leidt ons stap voor stap door de op- de ondertekening van deze meester. Er zijn wel veel overeenkomsten te bouw van het schilderij. Pourbus tekende eerst een kwadraatnet en gebruikte herkennen in de werkwijze van de Leidse meesters Lucas van Leyden en de kruispunten van de lijnen als oriëntatiepunten voor de architectuur en de Cornelis Engebrechtsz. Zij overleden toen Pourbus nog jong was, maar passer waarmee hij de medaillons tekende. Voor de medaillons gebruikte hij het is goed denkbaar dat hij in de leer ging bij één van de zonen van twee doorgeprikte cartons, op die manier kon hij zeer eenvoudig meerdere Cornelis Engebrechtsz.: Pieter Cornelis Kunst (ca. 1490-1560/1561), Cor- keren exact dezelfde vorm herhalen. Opnieuw een zeer systematische en nelis Cornelisz. Kunst (ca. 1493-1546) en Lucas Cornelisz de Cock (ca. doordachte werkwijze. 1495-vóór juni 1552). 20 pieter pourbus Claeissens schildergeslacht van het stamvader I Pieter Oslo, Nasjonalgalleriet Brugge, 1560,olieverfoppaneel. Pieter IClaeissens,(Zelf?)portret, met winkel in de straat de Oude Zak de straat in winkel met zijn opende atelier hij later Tien 1530 jaar Ivrijmeester. Pieter werd 10Op januari 1514-1534/8). (actief Becaert Adriaen schilder gevestigde Brugge de in van leerling 1516 een hij werd rond 1500. geboren augustus In Brugge in mogelijk Iwerd Pieter ambacht. Beelden- en Zadelmakers- Brugse het werden in vrijmeester beurt op hun die en III Jan, Pieter zonen krijgen, twee nog zou II Pieter En werd. schilder eveneens die een zoon Pieter-Antonius kreeg Antonius zijn naam. was Gillis werd. schilder dat kind buitenechtelijk een had II. en Pieter Die eerste Antonius Gillis, der van de va Iwas Pieter beïnvloed. heeft eeuw de zestiende in kunst de Brugse dat ders (1499/1500-1576) schil IClaeissens Pieter van geslacht dit van de stamvader was Claeissens. op kunstenaarsgeslacht het scherpgesteld vooral betreft categorie laatste die wat wordt meesters Pourbus vergeten de en Pieter deIn tentoonstelling aard van David en was daarmee zowel op de Brugse als de Antwerpse markt succes- markt de Antwerpse als op de Brugse zowel daarmee en was David van aard (ca. 1485-1551) Isenbrant Adriaen Spanje. de in naar composities produceerde de export 1495-1550), verzorgde gewerkt, had David Gerard van atelier het in die (ca. Benson Ambrosius heerste. concurrentie grote waarin een periode in drijf , . Pieter I startte met zijn Brugse schildersbe zijn met Brugse Istartte . Pieter - - -

Pieter IenIIClaeissens,Verrijzenis vanChristus , Brugge,1585,olieverfoppaneel Brugge, SintSal v a torska thedraal 21 pieter pourbus 22 pieter pourbus kunsthistorici geen goed zicht op zijn oeuvre hadden, werden regelmatig minder minder werden regelmatig hadden, op zijn zicht oeuvre goed geen kunsthistorici konden Net omdat worden verband gebracht. in zijn met arbeid die bronnen sche archivali en geen schilderijen gesigneerde geen waren Er bekend. zijn hand van werk gedocumenteerd enkel geen was lang Zeer bijzonder achterhalen. te moeilijk H portretteren. liet zich of wel hij dan vervaardigde, portret het zelf of hij duidelijk zijn. niet Het is geweest keuze welbewuste een Dat moet miek. mi en serieuze blik zelfbewuste met burger een fiere als maar neergezet, man ambachts schilderende als niet Iwordt Pieter kraag. kanten een met afgeboord tuniek en een roodbruine baret een zwarte draagt schilder De aan. niet schouwer de toe hij en kijkt gedraaid rechts naar I driekwart Pieter is portretje het Op is. vergund niet schilders en zestiende-eeuwse bij ons vijftiende- die veel luxe een uitzag, leeftijd er 1560 op zestigjarige uit de hoe we man weten portretje een Via houden. te draaiend zijn schildersbedrijf om succes met erin de schilder Toch slaagde klappen. rake eeuw zestiende medio kregen markt de lokale als Spanje, naar de export Pand, het in de kunstverkoop Zowel jaren. ge de voorspoedi aan einde een kwam Daarenboven vielen. beurt te Pourbus Pieter Blondeel en Lancelot die de bijval tegen opboksen vol. Verder Claeissens moest Wat Pieter I precies schilderde tussen 1530 en 1560 tussen Wat is oeuvre schilderde Iprecies Pieter gesigneerde et - - - - - Privécollect Brugge, ca.1550,olieverfoppaneel Pieter IClaeissens,JohannesopPatmos, Bartolomeusaltaarstuk. en de panelen met de en de Heilige met Hiëronymus Heiligeen de panelen Sebastiaan Pieter IClaeissens,Gregoriusmis,Brugge,na1529,olieverfoppaneel atelier aan de Oude Zak aan atelier het zonen 1560 in drie circa tot 1576 Pieters Vanaf werkten beidsverhoudingen. ar de ingewikkelde waren bijkomende Een moeilijkheid gedaan. eer weinig nier ma op die werd Claeissens familie schilderende De lot beschoren. hetzelfde was II en Pieter Ook zijn zonen Antonius hem toegeschreven. aan schilderijen goede Houston, SarahCampbellBlafferfounda op de volgende schilderijen voor: de Visitatie de voor: schilderijen volgende de op komt signatuur Pieters toeschrijvingen. oude en nieuwe van voor de toetsing vast hou er duidelijk een worden en was hem toegeschreven aan zekerheid met rijen konden schilde vijf manier die Op had. Izijn Pieter woonhuis waar Miraelstraat, op de Jan duidt Moraulus Claeissens. van genitiefvorm een worden als gezien moet en ‘Moraulus’ de woorden worden. ‘Nicolai’ ‘Nicolai’ konden vooraleer tijd geduid Zak Oude de geheten diewordt straat in de ge in Vlaanderen Moraulus Nicolai Brug uit vanPetrus werk Een lezen: volgt als zich laat Het opschrift q[uae] dicit[ur] platea in de[n] brugis flandria [h]ovden in moravli sack. nicolai petri opvs lezen: te staat schilderijen die worden. Op kon gebracht verband in I Pieter met werken op vijf signatuur een toen de zaak in er schot 2003 kwam in Pas nam. voor zijn rekening leeuwendeel het II Pieter dat heeft vermoedens men sterke daar zijn oeuvre, van bij hulp de reconstructie als dienen niet genoeg jammer kan Het altaarstuk Sint-Salvatorskathedraal. de huidige in vanChristus de Verrijzenis aan II Pieter met samen opdracht, gedocumenteerde ge 1570, I in Pieter bij werkte Zo de eni werkten. één schilderij aan dere familieleden . Daarbij moet men rekening houden met het feit dat meer feit houden het dat met men rekening moet . Daarbij tion, MuseumofFneArts , Johannes op Patmos Johannes op . Maar het duurde lange lange duurde het . Maar , de Gregoriusmis van het Sint- het van ------

Santoña, nt altaarstuk, Brugge,1561,olieverfoppaneel Pieter IClaeissens,HeiligeHiëronymus,Sint-Bartholomeus- a MriadelPuerto ©CarlosOch 23 pieter pourbus Een eigen archaïsche stijl Pieter I Claeissens had niet de vinger aan de pols van de schilderkunst. Hij was een kunstenaar die eerder achterom keek, beïn- vloed door de Brugse schilderkunst uit de vroege zestiende eeuw. Klaarblijkelijk kwam hij daarmee tegemoet aan de voorkeur van zijn klanten. In zijn gesigneerde Gregoriusmis van na 1540 knielt Gregorius neer voor een altaar, een populair thema in de vijftiende en zestiende eeuw. Terwijl Gregorius bidt, bijgestaan door rijkelijk uitgedoste kerkelijke verantwoordelijken, verschijnt Jezus aan hem vergezeld van zijn marteltuigen. De stijl van schilderen herinnert sterk aan vroege zestiende-eeuwse voorbeelden. De compositie leunt aan bij werken van Isenbrant of iemand uit de omgeving van Gerard David. De signatuur met de verwijzing naar Vlaanderen, de populaire thematiek en de conservatieve uitvoering die geliefd was op het Iberische schiereiland, doen vermoeden dat deze Gregoriusmis voor de Spaanse markt was gemaakt. Claeissens’ Johannes op Patmos en de Heilige Hiëronymus en de Heilige Sebastiaan, twee panelen afkomstig van het Bartolomeusaltaarstuk in de Santa Maria del Puerto kerk in Santoña (Spanje), worden gedomineerd door één monumentale figuur in het midden van de compositie. Johannes zit op een grillig gevormde rots en houdt met een theatraal gebaar zijn rechterhand omhoog terwijl de visioenen aan zijn geestesoog voorbijglijden. Die apocalyptische beelden, links van de evangelist en beïnvloed door Hans Memling, zal hij dra noteren in zijn boek Openbaringen. Net zoals de Heilige Hiëronymus en Sebastiaan is Johannes door een sterke clair-ob- scur werking gemodelleerd. Opvallend zijn de doorgroefde gezichten. En vooral de anatomie van de vastgebonden Sebastiaan komt wat stuntelig en houterig over. De hoofdfiguren staan allen op een hoogte die aan de schilder toeliet om een aan Joachim Patinir (1475/80-1524) herinnerend wereldlandschap te concipiëren, met schematische vergezichten.

Pieter I Claeissens, Sint-Bartholomeusaltaarstuk, Brugge, 1561, olieverf op paneel Santoña, Santa Maria del Puerto © Carlos Ocha

Pieter I Claeissens, Heilige Sebastiaan, Sint- Bartholomeusaltaarstuk, Brugge, 1561, olieverf op paneel Santoña, Santa Maria del Puerto © Carlos Ocha Claeissens H A en G neerde en dus zichzelf toe-eigende. zichzelf dus en neerde sig paneel monumentale het hij delen. dat Het hij leidde ertoe en overschilderde herstelwerk wat dan meer veel deed hij Mogelijk herstellen. te paneel schadigde be om sterk het gevraagd II Pieter werd bewind calvinistische het van Na de val Sack Ouden in den wonende sone sinen ende Clays (…) Pieter magister een by ghemaect lezen: te staat vanChristus de over Verrijzenis II. archiefdocument een Pieter In Ien de Pieter jonge de bejaarde tussen er de is samenwerking eerder vermeld Zoals werken. van bij de toeschrijving voor verwarring zorgde schilderijen aan en de samenwerking werkplaatsmodellen van gebruik her het productie, grote De is. maken te makkelijk altijd niet persoonlijkheden schilderende de verschillende onderscheid tussen het dat zorgde ervoor atelier het in de situatie dat zo I, het is Pieter van de biografie in eerder geschetst Zoals vertrokken. familiezaak de uit 1573, in eerder, definitief al ten laatste was Antonius de Vlamingstraat. in zaak opende II eigen Pieter een zijn uit. moeder en en broers kocht over atelier het nam weg. Gillis eigen hun de broers Igingen Pieter Na overlijden van het waren. aanwezig assistenten er verschillende nog feit houden het dat met men rekening Ook moet behaald. hadden meestertitel en hun waren volleerd broers alle toen 1560 1576, de tijdens jaren tot aan voor complexeles zorgde arbeidsverhoudingen atelier. het autonomie in Dat al een grote II en Pieter Gillis hadden toch kwaam, handelingsbe niet nog ze waren ook al zonen. En schilderende zijnmen met drie sa Pourbus, Pieter van atelier het in beproefde voor tijdje een zijn geluk Antonius want permanent, niet dan 1560 al 1576 hij, zijn in dood Van werkte circa tot aan kon afsluiten. naam eigen in contracten voortaan zijn nageslacht dat wilde Pieter was. edelsmid die voor zijn zoon Ambrosius, verzoek hetzelfde met schepenen konden voor de 1571 worden. In hij Brugse verscheen verklaard delingsbekwaam han II en Pieter Antonius of zijn zonen Gillis, stadsbestuur het aan jaar dat vroeg vader zonen bij bejaarde nog De woonden jaar, hem ongehuwde in. zijn vier ventig et atelier aan de O de atelieret aan illis, ude Z ude ntonius In 1570, Pieter I was op dat moment ongeveer ze 1570, In ak moment op ongeveer dat Iwas Pieter Pieter II Pieter

------.

25 pieter pourbus 26 pieter pourbus v Brussel, KoninklijkeMuseavoorSchoneunsten olieverf oppaneel de Ontañeda-deHertoghe,Brugge,ca.1570-1576, Pieter IIofGillisClaeissens,Triptiek vandefamilie an België©J.Geleyns cussie. Men vermoedt dat het drieluik tussen 1570 en 1576 is ontstaan, precies de precies 1570 en 1576 tussen ontstaan, is drieluik het dat Men vermoedt cussie. voor voer dis is schilderde paneel Wie centrale het datum. latere zijn van laatste Die de Hertoghe. zijn zoon en zijn schoondochter, Anna-Maria zijn familie, van aangebracht zijn de wapenschilden de luiken van verbleef. dege buitenzijden Op 1576 in Brug in Furie voor de Spaanse dagen tot enkele die koopman, een was Ontañeda de stigmata. Franciscus, zijn naamheilige, ontvangt Links Ontañeda. Egypte naar vlucht De en rechts Korenwonder hen het zien we van Links opgevoerd. en Jezus worden Maria Centraal de Triptiek is voorbeeld familie vande sprekend Ontañeda-de de ander Een Hertoghe . Het rechterluik herbergt de knielende Francisco de Francisco de knielende herbergt . Het rechterluik - - . van de portretten. de portretten. van niveau het is Wat opvalt af. werk vooral prima leverde Jacobge de Meerdere. Gillis en de heili de Evangelist door Johannes geflankeerd voorgesteld, gebed in Claeys de familie is de buitenkant Op zijn naamheilige. Nicolaas, hem staat en tegenover zien te bij lezenaar een geknield de opdrachtgever de ene kant aan is binnenluiken de Op maken. te 1576 om af werk het in gedwongen der door ambachtsbestuur het de schil werd geval elk in maar spoor. duidelijk, Wat niet is fout liep er precies geen er vandaag is Van middenluik het schilderen. te middenluik bestaand een bij de luiken van om de en binnen- buitenkant de opdracht kreeg Gillis dries. Sint-An in leprozenhuis Magdalena het van beheerder en latere rentmeester de de Kerchove, van Claeys de opdrachtgever met akkoord een 1574In Gillis had Brugge. nabij Assebroek, in de Sint-Catharinakerk in voor altaar een bestemd oorspronkelijk waarschijnlijk was Kerchove van de van Claeys triptiek van de Luiken zijn oeuvre. worden aan kon toegevoegd zo fijne portretten corpus Een Gillis. met G/E.C samenvalt Monogrammist de anonieme dat aangetoond werd toen braak Szépm het in waard be wordt Kerchove van de van Claeys triptiek van de kon worden. Luiken geassocieerd hem met zeker schilderij tot 2007 eerste een toen wachten worden. Het was linkt hem kon ge aan zekerheid met werk voor tijd enkel een bijzonderduurde lange het maar faam, met schilder een zonder twijfel Claeissens Gillis zijnIn was tijd Sint-Jakobskerk. de Brugse van de Kuiperskapel in bijgezet 1605 op 17 en werd december stierf Claeissens Sint-Lucasgilde. Gillis Brusselse het in 1601 in werd II vrijmeester zoon Gillis zijn buitenechtelijke maar kinderen, geen hij kreeg Boelandts spoor. Elisabeth beide er geen is werken Met zijn vrouw Van edelstenen. met gouden een montuur in gezet de Infante, van tuurportret hofkapel vervaardigde hij een Kruisiging een hij vervaardigde hofkapel Voor hun en Isabella. Albrecht van dienst in Brussel 1596 In in hij Farnese. trad Tussen Alexander 1589 hof het van en 1592 aan hij werkte ambachtsbestuur. het in posities verschillende Gillis bekleedde broers zijn jongere Net zoals overnam. klanten ook de bestaande hij dat verder. atelier het waarschijnlijk zeer Het is dig zelfstan en zette 1576 zijn zijn uit in moeder hij vader en broers kocht van dood Na werken. de Zak de Oude aan atelier het in bleef hij toch vrijmeester, een hij was Ook al beeldenmakersambacht. het op in 1566 18werd oktober vrijmeester zijn en vader van de werkplaats in Hij zijn genoot opleiding en Isabella. Albrecht en de Aartshertogen Farnese Alexander van hofschilder als genoemd schrijvers door kroniek eeuw de zeventiende in al hij werd ook al figuur, schimmige G een kunsthistorische puzzel. aangebracht: figuren zijn de huidige daarna Pas werden weggekrast. verflagen onderliggende voorwerp scherp een met alsof Het beeld. lijkt merkwaardig een overigens vertonen zijn. Die luiken toegevoegd later pas mogelijk de zijluiken dat worden opgemerkt moet Daarbij is. geschilderd door werk of II het Gillis Pieter dat nu Men vermoedt Ien Antonius. Pieter van de werkwijze van verschilt dertekenen on van de manier dat toonde aan onderzoek echter I. Pieter Technisch stamvader aan toe deel dit kunsthistorici twee 2003 In schreven Claeissens. Antonius aan men dacht Jarenlang bevolkt. werd meesters door atelier vier het waarin periode illis C illis Gillis Claeissens (1536/37-1605) Claeissens Gillis een bijzonderlaeissens was lang uvészeti Múzeum in Boedapest. In 2015 In door een nog volgde Boedapest. in Múzeum uvészeti ˝ en eind 1604 schilderde hij een minia een hij 1604 en eind schilderde ------

27 pieter pourbus 28 pieter pourbus Gillis Claeissens,LuikenvandetriptiekClaeysKerchove enfamilie Boedapest, Szépm üvészeti Múzeum , Brugge,1576,olieverfoppaneel 29 pieter pourbus

Privécollect Joris vanBrakele,Brugge,1570,olieverfoppaneel Gillis Claeissens(monogrammistG/E.C),Portretvan Hallwylska Museet,Stockho lm Brugge, ca.1575,olieverfoppaneel Portretten vaneenmanenvrouw, Gillis Claeissens(monogrammistG/E.C), staatsportretten bedoeld voor bedoeld kabinetten. staatsportretten zijn, maar portretten intieme geen dit den. Het formeleerop voorkomen dat duidt edellie om Vlaamse Het gaat familieportretten. meerdere met ensemble ruimer tot een en zijn behoorden de Mogelijk vrouw. portretten om man een gaan niet dus beiden Het opmerkelijk. kan is tussen Het leeftijdsverschil vruchteloos. waren identificeren te tweetal om het pogingen Verschillende zelfvertrouwen. groot een verraadt blik doordringende De zwaard. een omklemt zijn hand zij.in andere De ostentatief houdt hand een jongeheer ogende prinselijk De man. geklede mantig par en bijna kijkende even stuurs jongere, een is tegenhanger Haar afkomst. ke op adellij een en wijzen bedelen om aandacht zijde, en fluweel goud Kant, gedost. bijzonder is uit stoel, een rijkelijk van op de armleuning rust hand wiens vrouw, oudere De en vrouw. man anonieme een van de portretten uit Claeissens Gillis de portrettist van vernuft het blijkt Van Brakele van portret het in Nog dan meer zijn opmerkelijk. detail kleinste voor het en dedij aandacht de kle van afwerking Gillis’ 1576 tot burgemeester. in het en schopte zelfs Brugge de stad van schepen keren verschillende was Brakele van Joris geportretteerde De Egidius. naam Latijnse voor Gillis’ de Estaat waarbij G/E.C.FEC, monogram het staat portretje kleine het Op vorm. eindelijk portrettist 2015, zijn als werk kreeg in Claeissens Gillis aan vanBrakele vanJoris Portret het van Met de toeschrijving - - - - - 31 pieter pourbus 32 pieter pourbus het werk in Sint-Walburga, werk in het Sint-Jakobs en Sint-Donaas. Beiden verdeelden en de nam. Onze-Lieve-Vrouwekerk voor zijnGillis rekening Sint- Antonius Sint-Salvators, terwijl in werkte II Pieter schilderijen. nieuwe van ö co als werden vergoed Ze parochiekerken. door Brugse de zes betaald jaar na jaar werden Antonius als II Pieter Zowel Claeissens. de twee van adres het aan vraag grote een in resulteerde wat en kerken kloosters, in herstelcampagnes schalige voor groot zorgde Dit republiek. de calvinistische van de val met ook samen viel Pourbus overlijden van het weg, concurrent belangrijkste hun viel Niet alleen domineren. te schildermilieu om Brugse het de kans en II Antonius Pieter zagen 1584 in Pourbus Pieter Na de van dood Beelden- het enin Zadelmakersambacht. vinder deken of eerste van mandaat het onafgebroken na, op jaar één Antonius, Tussen 1584 stadsschilder. en 1613 op als enII zijnzelfs Pieter broer bekleedden hem Zijn volgde zoon Jan Brugge. van stadsschilder als aangesteld II Pieter 1581 In schilder. werd beurt werden op hun Roelants, Petronella met huwelijk zijn uit en III Jan, Pieter zonen, Zijn twee carrière. lange een en oud genoot jaar IIC Pieter rdinators van decoratiewerken, als restaurators van schilderijen en als makers makers en als schilderijen van restaurators als decoratiewerken, van rdinators Pieter II Claeissens (1539/40-1623) Claeissens II Pieter laeissens tachtig dan meer werd - -

Brugge, Groeningemuseu de Nederlanden,Brugge,1577,olieverfoppaneel Pieter IIClaeissens,AllegorievandeVrede in symbolisch gevecht voorgesteld, waarin het volk een belangrijke rol speelt. Rechts Rechts speelt. rol belangrijke een volk het waarin voorgesteld, gevecht symbolisch een is de In achtergrond Provinciën. de Zeventien van personificaties vrouwelijke knielen de linkerkant Aan de wagen. van de wielen in stok een steekt vrouw, lelijke aarts- een van de gedaante in (Eigenbaat), Commodum en Proprium de wagen, aan vastgehaakt zich heeft voor afgunst, symbool het Kaïn, maar vernietigen, te om wapentuig het op punt het staat Het gevaarte de strijd. aan herinneren die pens (Liefde). wa en (Verbond) Foedus en Concordia liggen gekleed, Onder de wagen (Vrede), wit Pax het en in zegenend figuren de allegorische daarop met ezels drie door voortgetrokken triomfwagen een zich bevindt Centraal plans. schillende op ver personages van wirwar een met gevuld is Het hele lijst. beeldvlak kelijke oorspron met paneel Vrede vande omvangrijk een is Nederlanden in de Allegorie geerde. be werk oudmodisch dergelijk die klantenkring er specifieke een was Anderzijds schilderkunst. de Brugse van worden de hoogtijdagen met geassocieerd graag II Pieter wilde eeuw. Enerzijds de zestiende van helft de eerste in plaatsen schijnlijk waar het zouden kunsthistorici 1602 in datering Zonder het ontstond. die ten dat we we waardoor schilderijtje, het en dateerde Hij signeerde privéverzameling. een uit Magdalena de Maria zoals Isenbrant, de oudere Adriaen van composities ook naar werken hij vervaardigde Zo toepaste. meer wel II Pieter die operandi dus (ca. Haecht 1527-1583/93). Ivan Willem op prent een van terug gaat mo een Het is maar vinding, eigen van schilderij Vrede vande geen is Nederlanden in de Allegorie ------

Privécollect Brugge, 1602,olieverfoppaneel Pieter IIClaeissens,MariaMagdalena, 33 pieter pourbus 34 pieter pourbus Antwoorden ennieuwevragen bij aanvang. bij dan zijn vragen nu er meer dat bij Zoals vaak onderzoek gaat begin. maar het dit is van zijnnog oeuvre, zijnpen gezet in de reconstructie dat belangrijke er feit het Ondanks stap toegeschreven. werden hem mindere schilderijen aan nu te blijkt zijn Het onterecht dat kwalitatief mogelijk. zijn herwaardering verduidelijkt een tijdgenoten enwordt onder zijn is plaats Hierdoor gegeven. worden karakterisering een kan eerst het envoor worden uitgebreid konZijn significant oeuvre teaan schrijven werden, nu IClaeissens. Pieter toe toegeschreven schilderijenmogelijk verschillende die om aan AmbrosiusBenson bijvoorbeeld het was Zo ondersteunen. kan en zofiek toeschrijvingen en dus tamelijk is speci van de tekenstijl. wijze van ondertekenen De opvan de ondertekening beeld Patmos) goed vrij endat leverde een en (Houston stukken onderzocht werden Enkele van de gesigneerde opgeleverd. belangrijke naar informatie de ondertekening onderzoek het heeft van zijn oeuvre Bij worden. de reconstructie opgebouwd oeuvre een sinds kon de jaren pas 2000 Bijbus. Pieter I Claeissens dan naar andere Pour Pieter de studie fase heel zichvindt in een be naar de familie Claeissens onderzoek materiaaltechnisch Het Pieter IClaeissens,Gregoriusmis,R-detail,na1530 zijn vader. vader. zijn voor verrichtte schilderwerk de eeuw van einde het vanaf die IV), (Pieter Antonius Pieter ook zoon, een Antonius kreeg dochters enkele Naast werkte. tijd een hij lier ate wiens in Pourbus, Pieter van de invloed aan danken te dat hij had Mogelijk Brugge. van stadsschilder en ook meteen I. 1570 Pieter In vrijmeester hij van werd A de kuststreek. in situatie de militaire van krijgen te om een overzicht was bedoeld (1598) (1600). Diksmuide van was en Nieuwpoort laatste die Zeker kaarten hij te Vrije maak Voor Brugse het stadsbestuur. het van op aanvraag kaart, in opnieuw rond Oostende de situatie hij bracht daarop Het jaar Grevelingen. van fort het van (1586) de garnizoenscommandant en Sluis van Oostende van opdracht in kaart een hij en tekende schilderde Zo vervaardigde. II Pieter wat enige het niet evenwel Het was schatten. kunnen waarde naar Pourbus’ oeuvre uit de hoogtepunten van Vrije Brugse het Pourbus’ zijn is kopie is, van bewaard wat Het enige werk. tografisch car met ook II de Pieter kost verdiende opmerkten, bij Pourbus Pieter al we Zoals Van Brakele. van portret het broer Gillis Pieters schilderde zagen reeds we Zoals werk. het van voor de opdracht de aanleiding dit was Mogelijk 1577. op 9januari Brussel de van Unie van de ondertekenaars en van één Brugge van burgemeester Brakele, van Joris als geïdentificeerd werd edelman voorste De Brugge. van of schepenen raadsleden twaalf zich bevinden de triomfwagen achter ntonius C laeissens laeissens uit 1601. Het is een zegen dat we door Pieters kopieerkunsten één één 1601. kopieerkunsten uit door we Pieters dat zegen een Het is - - - - Antonius Claeissens (1541/2-1613) Claeissens Antonius zoon de jongste was Kaart van van Kaart - - - moeilijk om een precieze gebeurtenis met het werk te verbinden. werk te het met om gebeurtenis een precieze moeilijk het blijft toch stadsbestuur, het van lid en zij waren schilderij het in den terug we vin namen hun mannen, twee de we van identiteit kennen Ook al onduidelijk. blijft bestelde, paneel dit stadsbestuur het waarom Maar worden om drinken. te mocht verplicht niemand dat wordt gesteld waarin bijbelcitaat, een staat werk het van de lijst Op de Esther. Joodse de koning huwde Daarna verstoten. ze en werd om ze op dagen te weigerde ontbood, Toen zijn vrouw afgezonderd. de koning maar deed, hetzelfde Wasti zijn vrouw terwijl stuk, een aan dagen feest, groot een Hij gaf Ahasverus. koning de Perzische van feest het verhaalt Het tafereel loggia. een in apart vrouwen vijf dineren de In achtergrond aan. forse wijnkannen den brengen Twee stijl. bedien aandoende oosters een in gekleed zijn opvallend Allen feestdis. rijkelijke een aan zitten mannen baardige Emotieloze, tegel. marmeren witte een het stadsbestuur Brugse het leden van van opdracht in 1574In Antonius schilderde expressie. weinig vertonen en en uitvoering opzet van zijn klassiek en broederschapsgroepen op drieluiken familieportretten hem toegeschreven aan De zijn werk. kenmerken houdingen en de ver de perspectief van gebruik en moeizaam een zithoudingen ongewone ietwat figuren, gesticulerende Druk stijl. van Brugs traditioneel minder is werk Zijn door gestuurd. hij de werd meester de ondertekening, in name met schilderij, een de van opbouw ook in Maar beïnvloed. door Pourbus stilistisch werd Antonius Feestmaal vanAhasverus Feestmaal . Zijn signatuur bracht hij ostentatief aan vooraan op vooraan aan ostentatief hij bracht . Zijn signatuur - - - functionarissen, Brugge,1574,olieverfoppaneel Antonius Claeissens,FeestmaalvandeStads- Brugge, Groeningemuseu 35 Europalia 36 pieter pourbus San Fracisco,FineArts Museu m Antwerpen, 1579,olieverfoppaneel Frans IPourbus,PortretvanAbrahamGrapheus, F Pourbus rans IenII (1532-1603), de Vos (1584/5-1651), Cornelis (1599-1641) Dyck van Antoon en Jacob I de Vos door Maerten helevoor verloop. het zijn Grapheus’ Beroemd portretten De de rederijkerskamer van en bij opvoeringen de logistiek voor verantwoordelijk hij was gilde het van Tijdens feestelijkheden familie. hun en ondersteunde overleden schilders van bijvoorbeeld de over doodschuld zich vanAntwerpen gilde schilders vande de dienaar was Grapheus zijn schilderde. leven van einde het tegen Pourbus dat Grapheus Abraham van fijne portret het is snit van Compleet anders leermeester. Pourbus’ Antwerpse van de invloed verraadt schildertoets en gezwinde zichtbare De kraag. quasi-nonchalante witte, met kledij zijn zwarte sobere, in reflecteerd ge wordt gezindheid Zijn calvinistische en terechtgesteld. beticht verraad van hij werd Later bewind. calvinistisch er radicaal een en voerde Gent in de macht anderen met samen Van Hembyze 1577 In nam achtergrond. donkergroene egaal een zich achter de met toeschouwer, de van ogen in recht uit, voor zich en streng gedecideerd kijkt Van Hembyze was. jaar tweeëntwintig ongeveer hij toen man 1581. consten’ ’sijnen vanden Hij liet papieren in dertiger als reeds zelf stierf maar Mahieu, keer, Anne met tweede een huwde Hij blijven. actief Antwerpen in voornamelijk zou jongeman De schildersgilde. Antwerpse het als Brugse het van register het zowel in vrijmeester als gistreerd gere 1569 In werd. Frans werd ooit uitgevoerd plan het dat voorkwam Floris, Frans van nichtje het Suzanne, met de ontmoeting maar Italië, naar reis een hij (ca. 1519-1570). IFloris bij Frans meester zijn collega’s velen van plande Zoals de om leer er gaan te in Antwerpen naar op en trok horizonten andere Frans zocht atelier. 1564 In Brugs diens in ingewijd de kunst van de beginselen zijn in vader (1545-1581) IPourbus Frans door Hij werd Pourbus. Pieter zoon van de enige was (1577-1640).Rubens een tijdperk. van einde het belichamen Ze door Peter Paul gedomineerd barok de Antwerpse van verhaal het al anticipeerden maar schilderkunst, Brugse de zestiende-eeuwse in geworteld nog Beiden waren uitbouwen. carrière internationale heuse een zelfs zou Die laatste werpen. Ant in geboren II, werd en zijn Frans zoon, Brugge Iverliet Frans verhaal. Brugse het eindigt Ien Pourbus II Met Frans de toekomst. naar we kijken epiloog deze In Portret vanJan vanHembyze Portret werken, gekende zijn vroegst van één in zien we was Tot staat in hij wat portretten. zijn van omwille Frans lof krijgt grootste De IFloris. Frans van leerling rijkste de belang als Hij genoemd wordt IPourbus. Frans van werk het over loftrompet zijn Schilder-Boeck in stak Mander van Karel Kunstenaarsbiograaf en II Mozes. zonen, Frans zijn twee aan , zo luidt de inscriptie op het schilderij. Grapheus ontfermde ontfermde Grapheus op schilderij. het de inscriptie luidt , zo . Pourbus vervaardigde dit portret van een Gentse edel Gentse een van portret dit vervaardigde . Pourbus , of zijn collectie modeltekeningen, na na modeltekeningen, , of zijn collectie

stond hij in Violieren in hij stond uit 1604 uit de ------

Wenen, KunsthistorschesMuseum Antwerpen, 1567,olieverfoppaneel Frans IPourbus,PortretvanJanHembyze, Pourbus’ schilderijen waren gegeerd over heel Europa. Hij zorgde voor Hij synthe een zorgde Europa. heel over gegeerd waren Pourbus’ schilderijen familie. de koninklijke van onder portretten meer en maakte kringen de hoogste van de aandacht hij genoot Parijs Ook in XIII. Lodewijk van 1616 dienst in hij trad In Parijs. 1609 in naar de’ Pourbus verhuisde Medici Maria van uitnodiging Op en Turijn, Napels. Rome, Parijs Graz, Innsbruck, hem onder bracht naar meer zijn penseelwerk van II. Het Rudolf succes keizer van onder meer kreeg, opdrachten verschillende die de schilder, van eindpunt het niet was Mantua schoonheden. vrouwelijke van portrettengalerij een schilderde en de hertog van de kunstcollectie van bij aanleggen het adviseerde gezant, tiek diploma op als trad Pourbus hebben. ontmoet ooktoen voor werkend Gonzaga, Rubens, Peter er de Paul jonge hij moet aankwam, 1600 Mantua in in hij Wanneer Mantua. van hertog IGonzaga, Vincenzo 1599 van Nog in de hofschilder hij werd uitgedokterd. had II Frans dat programma fisch op iconogra het gebaseerd licht het zagen hernemingen aantallen grote trend: een Hij zette invloedrijk. enorm hij was staatsieportretten Met verfijnde deze van de Aartshertogen Albrecht en Isabella. en Isabella. Albrecht de Aartshertogen van de 1599 portretten hij en in rijk, schilderde Oosten van Ernst aartshertog van neesheer ge Ricardus, II, Petrus Filips koning van de raadgever Hellincx, Nicolaas als vrienden Hij had opdrachtgevers. zijn rijke van de wens bij paste perfect die stijl idealiserende meer een naar Pourbus Pieter van de aard in gave weer realistische een van evolueerde stijl Zijn portretten. van schilderen voor het gave speciale een hij bezat en vader zijn grootvader de few happy van de schilder hij werd snel Al Brussel. naar hij verhuisde later jaren enkele en Sint-Lucasgilde Antwerpse het in 1591 In derricht. vrijmeester hij werd on werd schildersvak het in zijn grootvader door II Frans dat ook aan Men dan neemt hem zijn ontfermde. over leven van jaar drie de tijdens laatste zich die der Pourbus Pieter zijn grootva Het was I, stierf. vader, Frans zijn toen jaar twaalf slechts Hijboren. was (1569-1622) II ge Frans Antwerpen in werd branie. vol jeugdig neer, zijn karakter Pourbus zette bespelen, willen te decorum het zondervoel, amechtig Met ge aanstaart. de toeschouwer die heus Grap jongere veel een Het is was. schijnbaar hij zoals hem portretteerde bij die Pourbus, Niet rol. zo voor bepaalde een opdraven dan Hij moest de oudere Grapheus. en poseerde schilderij die In karakterkop. miskennen (1593-1678),Jordaens te zijn met niet telkens , en net zoals zoals , en net ------

37 Europalia 38 pieter pourbus zou vervangen door een idealiserende tendens. De detaillistische behandeling behandeling detaillistische De tendens. idealiserende door een vervangen zou later, hij zijn die met hofkunst, realisme van graad een werken deze in bereikte schilder jonge De bourgeoisie. tot de hogere kleding, de dure de, oordelen te naar behoor maar worden, geïdentificeerd Het kon koppel werd. niet Antwerpen ter in vrijmees II Frans dat jaar het ontstonden in pendantportretten De vierenvijftig. en zijn vrouw zesenvijftig is man De beide geportretteerden. van deover leeftijd ons informeert achtergrond grijze de egaal in Het opschrift herenigd. jaar vijftig honderd na portretten, monumentale twee 1591, vrouw uit zijn uit en bestaande man van een Portret wordt meesters Pourbus vergeten de en Pieter voor de expo Speciaal de hoogbarok. van gebaar op grote het vooruitblikte die stijl serende ideali- weelderige, een met vermengd verworvenheden zestiende-eeuwse van se - - -

Privécollect enSanFraciso,FneArts Museum 54-jarige vrouw, Antwerpen,1591,olieverfoppaneel Frans IIPourbus,Portretvan56-jarigemanmetzijn van Pieter Pourbus, met wie dit Brugse verhaal begon. verhaal Brugse dit wie met Pourbus, Pieter van Buuck en Jacquemyne Eyewerve van Jan van de pendantportretten aan denken terug- dan anders niet we kunnen Bij meesterwerken deze Pourbus. grootvader van de techniek aan denken doet schildertoets en koppel de het egale verenigt achtergrond grijze De uit. kracht minder iets en straalt conventioneel is houding Haar hoofddeksel. en het de pijpkraag tussen gevat is gelaat blanke Haar kijken. aan de bezoeker bijna wezenloos die ogen met geschilderd frontaal is Zijn vrouw de zij. in demonstratief hand en de andere lederen handschoenen paar een hand de ene in met voor tafel, een zelfverzekerd staat man De Eyck. van Jan van tretten por accurate de dermatologisch aan en doen denken acribie van staaltje knap een zijn snor en sik borstelige De knap. razend is man de baardige van gelaat het van - -

39 pieter pourbus 40 pieter pourbus Praktisch Vrienden Musea Brugge Musea Vrienden Lidkaart met en Museumpas met Gratis leerkracht) door (begeleid onderwijs middelbaar en basis leerlingen en -12 jaar Gratis: € 6,00 (> 65 j. 12-25 en j.) collectie) permanente € 8,00 (inclusief toegangsprijzen 2018 1 januari gesloten open www.museabrugge.be 43 T 050 87 44 8000 Brugge 12 Dijver Groeningemuseum 2018 2017 21 januari Van tot 13 oktober meesters de vergeten en Pourbus Pieter Tentoonstelling dinsdag t.e.m. zondag, 9.30 17 tot uur t.e.m. zondag, dinsdag

op maandag, 25 december 2017 en december 25 op maandag,

Depoorter schrijft of schreef kunsthistori of schreef schrijft Depoorter Flanders. in Arts of the Study for the Course Summer hij VKC-projectverantwoordelijke voor de is Daarnaast Oostende. Mu.ZEE en Leuven M –Museum Gent, Kunsten Schone voor Museum het Brugge, Groeningemuseum het Antwerpen, Kunsten Schone voor Museum samenwerkingsverband van het Koninklijk het (VKC), Kunstcollectie de Vlaamse voor werkt Depoorter (ornitho)kunsthistoricus. Depoorter Matthias A Vogels in de verf. de verf. in Vogels en Tallinn in Landen Lage De Dürer, tot Van Eyck de themanummers hij schreef OKV Voor Zone-magazines. en Limburg in Kunst Vlaanderen (OKV), Staalkaart, COLLECT, Kunstbezit Openbaar Knack, voor columns en recensies kunstkritieken, artikelen, sche Brugge, Sint-Jakobskerk ©Ma Pieter Pourbus,Van Belle-triptiek,metdemadonnavanzevensmarten uteur (1980) is schrijver en en (1980) schrijver is tthias DesmedtenJanTeront

- gaf diverse lezingen en rondleidingen en ver en rondleidingen lezingen diverse gaf thema, het over artikelen wetenschappelijke verschillende publiceerde Hij de kunst. in vogels in gespecialiseerd is ornitholoog, veld- jaar zevenentwintig al Depoorter, taalmuseum in Brugge (Ludion). Brugge in taalmuseum Hospi het van de bezoekersgids verscheen 2016 In Amsterdam. & Van Gennep – Polak bij Athenaeum de kunst in Vogels Vliegwerk. naslagwerk en overzichts- het hij publiceerde expo’s. 2015 In aan medewerking zijn leende (detail), Brugge,1556,olieverfoppaneel - -