PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY POBIEDZISKA Na Lata 2012 – 2015
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Zał ącznik do uchwały nr XVI/167/2012 Rady Miejskiej Gminy Pobiedziska z dnia 26 stycznia 2012 r. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY POBIEDZISKA na lata 2012 – 2015 Urz ąd Miasta i Gminy Pobiedziska ul. Ko ściuszki 4 62-010 Pobiedziska www.pobiedziska.pl SPIS TRE ŚCI 1. WST ĘP 4 1.1. Podstawowe informacje o gminie Pobiedziska 4 1.2. Podstawa opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 4 1.3. Autorzy opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 5 2. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY POBIEDZISKA 6 2.1. Podstawowe przepisy reguluj ące zagadnienia ochrony zabytków 6 2.2. Uwarunkowania wynikaj ące z dokumentów opracowanych na poziomie krajowym 6 2.3. Uwarunkowania wynikaj ące z dokumentów opracowanych na poziomie wojewódzkim 8 2.4. Uwarunkowania wynikaj ące z dokumentów opracowanych na poziomie powiatowym 9 2.5. Uwarunkowania wynikaj ące z pozostałych dokumentów opracowanych na poziomie ponadlokalnym 11 3. ZASOBY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY POBIEDZISKA 12 3.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego na terenie miasta Pobiedziska 12 3.2. Zasoby dziedzictwa kulturowego na terenach wiejskich gminy Pobiedziska 15 3.3. Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków 17 3.4. Zabytki nieruchome znajduj ące si ę w ewidencji zabytków 19 3.5. Zabytkowe układy przestrzenne 44 3.6. Zabytkowe parki 44 3.7. Zabytkowe cmentarze i miejsca pocmentarne 45 3.8. Zabytkowe kapliczki, figury i krzy Ŝe przydro Ŝne 46 3.9. Zabytki ruchome 46 3.10. Zabytki archeologiczne 46 3.11. Krajobraz przyrodniczo-kulturowy 48 4. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY POBIEDZISKA 55 4.1. Stan zachowania i główne zagro Ŝenia dla zabytków nieruchomych 55 4.2. Stan zachowania i główne zagro Ŝenia dla zabytków ruchomych 60 2 4.3. Stan zachowania i główne zagro Ŝenia dla zabytków archeologicznych 60 4.4. Uwarunkowania wynikaj ące z dokumentów opracowanych na poziomie gminy 62 5. CELE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 70 6. SPOSOBY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 71 6.1. Gminna ewidencja zabytków 71 6.2. Wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, oraz uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej 72 6.3. Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania 72 6.4. Wyeksponowanie zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego 74 6.5. Podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych 75 6.6. Wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami 75 6.7. Okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków 77 6.8. Podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo Ŝliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami 77 7. WYBRANE INSTRUMENTY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 78 8. MONITORING REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 80 9. NIEKTÓRE ZEWN ĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA OPIEKI NAD ZABYTKAMI 81 3 1. WST ĘP 1.1. Podstawowe informacje o gminie Pobiedziska Gmina Pobiedziska zajmuje powierzchni ę ok. 18930 ha i poło Ŝona jest w centralnej cz ęś ci województwa wielkopolskiego, we wschodniej cz ęś ci powiatu pozna ńskiego. Gmina le Ŝy w połowie drogi mi ędzy Poznaniem a Gnieznem (droga krajowa nr 5) przy linii kolejowej w tym samym kierunku. Graniczy od zachodu z gminami Swarz ędz, Czerwonak i Murowana Go ślina w powiecie pozna ńskim, od północy z gmin ą Kiszkowo w powiecie gnie źnie ńskim, od wschodu z gminami Łubowo i Czerniejewo w powiecie gnie źnie ńskim, a od południa z gmin ą Nekla w powiecie wrzesi ńskim i z gmin ą Kostrzyn w powiecie pozna ńskim. Obszar gminy powi ązany jest z s ąsiednimi gminami poprzez trzy parki krajobrazowe: Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka, Park Krajobrazowy Promno i Lednicki Park Krajobrazowy. Sie ć osadnicza gminy składa si ę z o środka gminnego – miasta Pobiedziska oraz 22 sołectw, na które składa si ę 56 wsi. Miasto jako o środek gminny skupia przede wszystkim funkcje usługowe, mieszkaniowe i produkcyjne. Mieszka tu około połowy wszystkich mieszka ńców gminy. Wsie, obok funkcji zwi ązanych z rolnictwem, pełni ą tak Ŝe funkcje mieszkaniowe, wypoczynkowe, a niektóre z nich – takŜe produkcyjne. 1.2. Podstawa opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Obowi ązek sporz ądzania programów opieki nad zabytkami, zarówno na poziomie wojewódzkim, powiatowym, jak i gminnym, zapisany jest w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.). Zgodnie z art. 87 ust. 1 ww. ustawy, burmistrz sporz ądza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, który po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków przyjmuje rada gminy. Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urz ędowym, a z jego realizacji burmistrz sporz ądza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia si ę radzie gminy. Niniejszy Program został opracowany na lata 2012 – 2015. Program opieki nad zabytkami gminy Pobiedziska ma na celu umo Ŝliwi ć praktyczn ą realizacj ę zada ń w dziedzinie opieki nad zabytkami, wynikaj ących z polityki gminnej wobec znajduj ących si ę na jej terenie zabytków. Opracowanie programu opieki nad zabytkami, wraz z opracowan ą równolegle gminn ą ewidencj ą zabytków, przyczyni si ę do identyfikacji 4 zabytków gminy Pobiedziska oraz oceny stanu ich zachowania. Uporz ądkowanie wiedzy o zabytkach ułatwi ich wł ączenie do strategii rozwoju gminy, sprecyzowanie celów polityki gminy wobec zabytków i ukierunkowanie działa ń realizuj ących t ę polityk ę. Istotnym celem programu jest przyczynienie si ę do zahamowania degradacji i zachowania warto ściowych zasobów dziedzictwa kulturowego oraz ich wykorzystania na potrzeby kształtowania interesuj ącego wizerunku gminy, w szczególno ści poprzez: - rozpoznanie warto ści historyczno-przestrzennych gminy, - rozpoznanie stanu zachowania obiektów oraz potrzeb w zakresie działa ń niezb ędnych w celu zahamowania procesów ich degradacji i w celu doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania, - zwi ększenie atrakcyjno ści zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, - aktywne uczestnictwo w projektach maj ących na celu eksponowanie zabytków i walorów krajobrazu kulturowego. 1.3. Autorzy opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Merytoryczne opracowanie Programu wykonał zespół autorski w składzie: - mgr in Ŝ. arch. Marcin Siwek, członek Zachodniej Okr ęgowej Izby Urbanistów z siedzib ą we Wrocławiu nr Z-484, - mgr in Ŝ. arch. Adam Kijowski, członek Zachodniej Okr ęgowej Izby Urbanistów z siedzib ą we Wrocławiu nr Z-397, - mgr Magdalena Drabent, - mgr Tomasz Pawliczak. Ze strony Urz ędu Miasta i Gminy Pobiedziska przy sporz ądzeniu programu współpracował mgr Maciej Groszak, podinspektor ds. planowania przestrzennego. 5 2. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY POBIEDZISKA 2.1. Podstawowe przepisy reguluj ące zagadnienia ochrony zabytków Do podstawowych przepisów, reguluj ących zagadnienia ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, nale Ŝą : 1) ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami , która stanowi podstaw ę prawn ą ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce; 2) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pó źn. zm.), która w art. 7 ust. 1 pkt 9 stanowi, Ŝe: „ Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty nale Ŝy do zada ń własnych gminy. W szczególno ści zadania własne obejmuj ą sprawy kultury (w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury) oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. ”; 3) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo ściami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z pó źn. zm.); 4) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 z pó źn. zm.); 5) ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z pó źn. zm.); 6) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.); 7) ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z pó źn. zm.). 2.2. Uwarunkowania wynikaj ące z dokumentów opracowanych na poziomie krajowym Podstawowym dokumentem rz ądowym, wyznaczaj ącym strategiczne cele pa ństwa w sferze kultury oraz ramy dla nowocze śnie pojmowanej polityki kulturalnej w warunkach gospodarki wolnorynkowej i integracji Polski z Uni ą Europejsk ą, jest „Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013”. Strategia ta została stworzona centralnie dla obszaru całej Polski, zawiera jednak wytyczne do konstruowania programów na szczeblu wojewódzkim, powiatowym oraz gminnym. Jedn ą z cz ęś ci Strategii jest Narodowy Programu 6 Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego”. Zasadnicze cele tego programu, istotne z punktu widzenia opracowywania gminnego programu ochrony zabytków, to: • kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne, • poprawa warunków prawnych, instytucjonalnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, • zwi ększenie roli zabytków w rozwoju turystyki, • promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granica, w szczególno ści za pomoc ą narz