Efekty Treningu Wydolności Tlenowej Biegacza Amatora 23 Źródła Jego Sukcesu Odnaleźć Można… Wszędzie

ISSN 2353-8643

WYDAWNICTWO WYŻSZEJ SZKOŁY EDUKACJA W SPORCIE • WWW.EWS.EDU.PL 2020

EFEKTY TRENINGU WYDOLNOŚCI TLENOWEJ

BIEGACZA AMATORA s. 23

SPORT WYCZYNOWY I CO DALEJ… s. 8 EWS_01_2017_okladka.indd 2 22.02.2017 09:45 1

ISSN 2353-8643 anim przejdę do prezentacji poszczególnych artykułów w tym nu- Zmerze, kilka uwag organizacyjnych, a ściślej zamierzeń na najbliż- szą i dalszą przyszłość naszego czasopisma. Od tego roku wydajemy WYDAWNICTWO WYŻSZEJ SZKOŁY EDUKACJA W SPORCIE • WWW.EWS.EDU.PL 2020 EWS jako rocznik. Chcemy oglądać nowy numer czasopisma wraz EFEKTY TRENINGU z rozpoczęciem każdego nowego roku akademickiego. Od kolejnego WYDOLNOŚCI TLENOWEJ wydania (2021) wprowadzamy ujednolicone zasady redagowania BIEGACZA AMATORA s. 23 tekstów przekazywanych do druku (obowiązujące nowe zasady druku- jemy w tym numerze EWS), uruchamiamy również stronę internetową pisma oraz obowiązek recenzowania wszystkich przyjętych do druku artykułów (lista recenzentów zostanie opublikowana na stronie EWS). W tym wydaniu prezentujemy artykuły pracowników naukowych, ale także kilka prac studentów i tegorocznych absolwentów Wyższej Szkoły Edukacja w Sporcie. Są to wybrane referaty zaprezentowane na IV Konferencji Studenckiego Dorobku Naukowego WSEWS oraz na I Przeglądzie Projektów Menedżerskich Studentów WSEWS. SPORT WYCZYNOWY Czesława Tukiendorf i Damian Wolińskim piszą o muzyce w edukacji I CO DALEJ… s. 8 małego dziecka. Autorzy podkreślają, że muzyka jest najbardziej wszechstronnym sposobem oddziaływania w szeroko rozumianym procesie edukacyjnym, również w wychowaniu fizycznym. Jaka może być edukacja przyszłości – zastanawia się Jacek Dembiński. W numerze: Żeby odpowiedzieć, najpierw należy zdefiniować dokładnie pojęcie nowoczesności w edukacji. Autor dowodzi, że najważniejsze cechy owej nowoczesności to m.in.: podmiotowość, elastyczność, ustawicz- Muzyka w edukacji małego dziecka 2 ność, otwartość skierowana ku przyszłości, innowacyjność szczególnie związana z nowoczesnymi technologiami komunikowania. Nowoczesna edukacja – uwarunkowania i potrzeby 5 Maciej Słowak już w tytule przedstawia dylemat: Sport wyczynowy i co dalej… Jaka jest pozycja sportowca wyczynowego w życiu poza- Sport wyczynowy i co dalej… 8 sportowym – zastanawia się dalej Autor. Czy sukces osiągany w sporcie wyczynowym może być i jest dyskontowany w życiu pozasportowym? Multimedalista olimpijski Michael Phelps – źródła sukcesu 12 O sporcie wyczynowym, i to tym z najwyższych poziomów piszą również Jacek i Stanisław Przybylscy. Zastanawiają się co złożyło Aktywność fizyczna w leczeniu onkologicznym 18 się na niezwykły sukces pływaka Michaela Phelpsa, rekordzisty- -multimedalisty olimpijskiego. Odpowiedź jest zaskakująco prosta. Efekty treningu wydolności tlenowej biegacza amatora 23 Źródła jego sukcesu odnaleźć można… wszędzie. Katarzyna Piesiewicz-Białas i Elżbieta Piesiewicz zajmują się chorymi Sprawność fizyczna dzieci i młodzieży w odniesieniu onkologicznie, a ściślej rolą ćwiczeń fizycznych w procesie terapii do wskaźnika Body Mass Index (BMI) 26 onkologicznej. W tym miejscu można przywołać cytat wielkiego le- karza Wojciecha Oczko, który dowodził – w XVI wieku – że ruch może Efekty treningu wydolności tlenowej na przykładzie zastąpić prawie każdy lek, podczas gdy żaden lek nie zastąpi ruchu. własnym 31 Trening biegacza długodystansowego bada i modyfikuje Henryk Norkowski. Przeprowadzone badania prowadzą do konkluzji, że Program przygotowania motorycznego siatkarek w kategorii koncepcja treningu opartego na systematycznym naprzemiennym młodziczek a uzyskane wyniki sportowe 36 stosowaniu bodźców treningowych o charakterze tlenowym i beztlenowym są skuteczną metodą poprawiania wydolności fizycznej Najwybitniejsi piłkarze Legii Warszawa 42 biegacza. Cztery kolejne prace są pokłosiem Studenckiej Konferencji Naukowej Mobilny Wojskowy Trener Personalny (mWOTpers.) (czerwiec 2020). Klaudia Kozłowska bada zależność sprawności fizycz- dla żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej 47 nej od wskaźnika BMI. Krzysztof Golianek na własnym przykładzie prezentuje efekty treningu wydolności tlenowej. Andrzej Tyrpuła Kompleks sportowy Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji natomiast bada zależność stopnia i jakości przygotowania motorycz- „Dziecięcy Plac Kubusiowych Przyjaciół Sportu” 52 nego do osiąganego wyniku sportowego, na przykładzie siatkarek młodziczek. Tymoteusz Neüff tworzy zestawienie najwybitniejszych Z życia nauki 57 piłkarzy w historii Legii Warszawa. To wydanie zamykają dwa projekty menedżerskie przedstawione na Wymogi edytorskie dla artykułów do publikacji w periodyku I Przeglądzie Projektów Menedżerskich Studentów WSEWS. Grzegorz „Edukacja Wychowania Sport” 58 Przybysz prezentuje oryginalną, autorską aplikację Mobilnego Wojsko- wego Trenera Personalnego. Dominika Musiał przedstawia natomiast kompleks sportowy „Dziecięcy Plac Kubusiowych Przyjaciół Sportu” zlokalizowany w Gminnym Ośrodku Sportu i Rekreacji. Redaktor naczelny Sławomir Wilk

2020 2 Muzyka w edukacji małego dziecka CZESŁAWA TUKIENDORF, DAMIAN WOLIŃSKI WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

„Mało jest dziedzin w życiu społecznym, w którym by muzyka nie miała zastosowania” Wierzyłowski

STRESZCZENIE ułożone w myśl pewnej prawidłowości jest aktywność ruchowa. Ruch sam w so- Autorzy przedstawiają w szerokiej per- metodyki, harmonii i kontrapunktu, ujęte bie jest bowiem podstawowym bodźcem spektywie rolę muzyki w edukacji dzieci. w prawidłowość metro-rytmiczną i całość rozwojowym. Dzięki temu dziecko poznaje Także w procesie wychowania fizycznego. formalną” (-). swoje możliwości, otoczenie i opanowuje Zaprezentowane poglądy wielu autorów Encyklopedyści zaś uznają ją jako „sztukę nowe umiejętności. stanowią podstawę dla autorskich wnio- piękną, której materiałem są dźwięki i inne Beata Bonna uważa, że choć dwulatek nie sków i podsumowań. Muzyka – zgod- odgłosy ludzi i różnego rodzaju instrumen- potrafi skoordynować ruchu ciała z rytmem nie z tytułowym motto – jest najbardziej ty muzyczne” (-). Natomiast Małgorzata słyszanej melodii, to jednak spostrzega wszechstronnym sposobem oddziaływania Kowalska uważa, że muzyka to największa zmianę tempa, dostosowuje do niego ru- w szeroko rozumianym procesie edukacyj- ze sztuk, potrafiąca umiejętnie wydobywać chy w miarę swoich możliwości i stara nym, często zresztą niedocenianym… najpiękniejsze i najgłębsze z uczuć. Kładzie się odnieść ruch i słowa do muzycznych Słowa kluczowe: muzyka w edukacji, mu- ona nacisk na walory emocjonalne. Zaś dźwięków (-). Już w wieku przedszkolnym, zyka w wychowaniu fizycznym, edukacja Antoni Buchner uważa, że muzyka dzia- muzyka łączy się z zabawą ruchową, do- dzieci a muzyka. ła na różne sfery rozwoju psychicznego, starczając dziecku wielu radości. W tym emocjonalnego, fizycznego i społecznego. okresie zwiększa się wrażliwość na zmiany WSTĘP Według niego, muzyka, ewoluuje uczucia, dynamiczne w muzyce, rozwija się poczucie Na przestrzeni wieków w kontekście edu- nastroje, pobudza wyobraźnię, kształtuje rytmu. Wiadomo już, że dziecko potrzebuje kacji i muzyki, wyłaniało się wiele różnych postawy estetyczne, wreszcie rozwija in- aktywności fizycznej, tak jak powietrza koncepcji. Edukacja muzyczna od zarania telektualnie, prowokując myślenie porów- i pożywienia, a dobrze by było, aby to dziejów była jedyną w swoim rodzaju, nawcze, analityczne i syntetyczne podczas aktywność była powiązana z edukacją niezrównaną, doskonałą i bardzo ważną jej wykonywania i słuchania”. muzyczną. dziedziną ogólnego wychowania. Niektóre jej formy pojawiły się w różnych systemach EDUKACJA MUZYCZNA, CZYLI CO? wychowawczych już od bardzo dawna. Prócz wyjaśnienia pojęcia muzyki, należy Nad problematyką dotyczącą edukacji mu- również wyjaśnić pojęcie edukacji muzycz- zycznej i związanymi z nią zagadnieniami, nej, a zwłaszcza małego dziecka. Według nad jej starymi i nowymi trendami, nad Słownika języka polskiego edukacja to: perspektywami, a może nawet pewnymi „proces zdobywania wiedzy, umiejętności, ograniczeniami, nieustannie pochylają się najczęściej przewidzianych programem: pedagodzy, nauczyciele i badacze poprzez kształcenie, nauka, wychowanie (-). swoje obserwacje i badania. Natomiast „edukacja muzyczna” zawiera Zgodnie z omawianą tematyką należy w sobie między innymi; rozwijanie zdol- zdefiniować czym jest muzyka? Potencjal- ności i zainteresowań muzycznych, umie- nie wiemy co to jest muzyka, ale trudno jętności słuchania, nauczanie muzyki, jej jednoznacznie i szczegółowo podać jej form, stylów oraz wykonawstwo. Zaś Ma- definicję, tym bardziej w aspekcie eduka- ria Przychodzińska uważa, że istotnym cji muzycznej. Wynika to z faktu, iż jest uzupełnieniem jest zwrócenie uwagi, że to pojęcie wieloznaczne. Na przestrzeni edukacja muzyczna to uwrażliwienie wy- czasu spojrzenie, poglądy i podejście do obraźni na wartości (-). edukacji muzycznej zmieniały się a defi- Edukację muzyczną ujmuje się jako dyna- nicje z nią związane przechodziły pewne miczny ogół wpływów dydaktycznych na przeobrażenia. jednostkę, sprzyjających wykorzystaniu posiadanych przez nich możliwości. SZTUKA PIĘKNA, KTÓREJ MATERIAŁEM Zdaniem Ryszarda Więckowskiego eduka- SĄ DŹWIĘKI cja muzyczna wpływa na rozwój wrażliwo- W słowniku muzycznym Jerzy Hebel pisze, ści i emocjonalności, percepcję słuchową, iż jest to „Sztuka piękna przebiegająca aktywną postawę twórczą, strefę emocjo- w czasie, której materiałem są dźwię- nalną i ma ogromny wpływ na całościowy ki (…) posiadające określoną głośność, rozwój dziecka. Niezbędnym warunkiem czas trwania oraz sposób wykonania (…) rozwoju dziecka już w wieku żłobkowym

2020 3

Z omawianych powyżej treści oraz zdefi- należy, że muzyka pełni ważne miejsce nie dziecięcej sprawności fizycznej, koordy- niowanych pojęć wynika ścisły związek w wielu obszarach edukacyjnych. To jedna nacji wzrokowej, ruchowej i przestrzennej. pojedynczych środków i form dotyczących z najbardziej istotnych gałęzi stosowanych Proces kształcenia małych dzieci powi- edukacji muzycznej oraz fakt, iż pierw- w pedagogice i pełniących wiele funk- nien wykorzystywać naturalne (biologicz- szoplanową rolę odgrywa w niej muzyka. cji, stymulujących rozwój dzieci w wieku ne) predyspozycje dziecka, które właśnie Jest to dziedzina, która głęboko związana niemowlęcym, wczesnego dzieciństwa w tym okresie nabywa niezwykłej spraw- jest z rozwojem dzieci w wieku przed- i przedszkolnym. Jej atutem jest, że posiada ności. Bardzo ważne w tej sytuacji jest, aby szkolnym, ich edukacją i wychowaniem. szerokie możliwości oddziaływania, dzięki podczas edukacji w żłobkach, klubikach Daje to podstawy do uznania, że edukacja czemu spełnia rolę stymulującą wobec sfe- malucha, przedszkolach tworzyć warunki muzyczna to istotny i zajmujący ważne ry poznawczej, emocjonalnej i społecznej. rozwojowe dające możliwość zintegrowa- miejsce w edukacji małego dziecka kieru- Poza tym, ma znaczący wpływ na rozwija- nia wielu dyscyplin. nek, bowiem jest to „proces organizowania Dzięki zastosowaniu różnych form zajęć różnorodnych doświadczeń muzycznych, umuzykalniających, możliwe stają się za- ukierunkowanych na rozwijanie percepcji, dania wypływające na rozpoznawanie wykonawstwa i twórczości muzycznej Muzyka jest sprzyjającym czynników mających wpływ na zdrowie, jednostki w zakresie niezbędnym do właś- samopoczucie, rozbudzenie motywacji, ciwego rozwoju osobowości, wyzwolenia źródłem wspomagania sprawność koordynującą, uczucie wytrwa- jej ekspresji i funkcjonowania w kulturze łości i kształtowanie hartu ducha. społeczeństwa (-). i harmonizowania Biorąc pod uwagę ten aspekt oraz podstawowe założenia zajęć muzyczno-ru- MUZYKA A EDUKACJA rozwoju dziecka. Jest chowych, czy systemy edukacji taneczno- Zaprezentowane definicje i określenia ter- -rytmicznej, warto wspomnieć, że ruch od minów związanych z muzyką w edukacji ona jedną z ważniejszych najmłodszych lat jest znaczącym elemen- dziecka dają podstawę do omówienia roli dziedzin zastosowanych tem, który odgrywa niezwykle istotną muzyki w edukacji. Bowiem w placówkach rolę w tworzeniu komórek nerwowych, opiekuńczo-edukacyjnych dla dzieci, obok w pedagogice będących podstawą uczenia się. Stąd zaję- zabawy pojawiają się różne zajęcia umu- cia umuzykalniające mają na celu wprowa- zykalniające, zadania i ćwiczenia w formie i pełniących wiele funkcji dzenie zarówno elementów muzycznych, aktywności muzyczno-ruchowej dzieci, ruchowych jak i integracyjnych. których celem jest, aby zrealizowane zosta- stymulujących rozwój Poglądy wielu pedagogów, zakładają, że ły założenia a tym samym, aby pozytywnie dzieci. celem zajęć muzycznych dla dzieci jest wpływały na rozwój dziecka. Pamiętać w bardzo dużej mierze wpływ na roz- wój zdolności, umiejętności i osobowo- ści dzieci, ale jednocześnie wpływa na usprawnienie i kształtowanie twórczości dziecka, doskonalenie psychiki i rzeźbienia osobowości. Swoje poglądy w tym obszarze przed- stawiła między innymi Przychodzińska, która prezentowała podział na siedem grup. Pierwsza wiąże się z kształtowaniem wrażliwości muzycznej, druga z usprawnie- niem myślenia i intensyfikacją procesów poznawczych, natomiast trzecia to powią- zanie z wpływem muzyki na kształtowanie sfery uczuciowej. Następna grupa celów ceni rolę muzyki w kształtowaniu podstaw estetycznych dziecka i znacząco wiąże się z wpływem muzyki na emocjonalne przeżywanie intelektualnych treści i chęć tworzenia i działania. Piąta grupa celów to powiąza- nie muzyki z efektem twórczej postawy jednostki. W ostatnich grupach w ramach celów umuzykalniania, fundamentalne są cele terapii stosowanej przez muzykę. W związku z powyższym, muzyka staje się czynnikiem rozładowującym napię- cie psychiczne, eliminując nieśmiałość, a pobudzając aktywność i niosąc radość. A wszystko za przyczyną udowodnionego »

2020 4

» wpływu muzyki na zmysły, intelekt, uczu- zaniu z określonym ruchem (rytmicznym, go, stresuje i harmonizuje. Pod wpływem cia, wyobrażenia (-). tanecznym, improwizacji ruchowej) pełni muzyki zanikają lub ulegają zmniejszeniu Możemy powiedzieć, że muzyka pełni bar- funkcję wychowawczą, moralizującą, re- istniejące, wewnętrzne zahamowania, nie- dzo ważną rolę w edukacji dzieci. Wybitny laksacyjną, poznawczą, intensyfikującą, pewność, czy też nieśmiałość” (-). pedagog K(Karolina). Kołodziejska pisze uczy też kultury zachowania się poprzez Różnorodne zajęcia muzyczno-ruchowe „Muzyka uczy samodyscypliny i pracy ze- struktury muzyczno ruchowe. Poprzez całe prowadzone z małymi dziećmi są więc społowej, rozwija kreatywność i ekspresję, to stymulujące spektrum łagodzi stres, formami aktywności zarówno muzycznej, rozwija inteligencje wielorakie, zwiększa poprawia koordynację i kondycję fizycz- jak i fizycznej. Są środkiem wprowadzają- angażowanie się człowieka w rozwijaniu ną, wpływa na osiągnięcia motoryczne cym miłą atmosferę i dobry nastrój oraz są problemów, rozwija myślenie abstrakcyjne a nawet wyostrza słuch, uwrażliwia dotyk, środkiem mobilizującym sferę intelektual- i wpływa na wyniki w nauce (-). ćwiczy zmysł równowagi, rozwija orienta- ną i motoryczną. cję przestrzenną. Posiadają bezsprzecznie wpływ na peł- PODSUMOWANIE Dobrze dobrana do wieku ma korzystny ną aktywizację dziecka, rozwój postawy Zatem muzyka jest czynnikiem mobilizu- wpływ na dzieci, na ich emocje, procesy twórczej, kształtowanie samodzielności jącym, inspirującym i dyscyplinującym, myślowe, ponieważ aktywizuje mózg. Poza myślenia, indywidualnej wypowiedzi, oddziałuje emocjonalnie, wyzwala ruchy tym, wzbogaca maluchy wewnętrznie, wzbogacenie osobowości jednostki, są w stopniu znacznie silniejszym niż głos, otwierając je na nowe wartości i przeżycia źródłem doznań estetycznych i wyrabiają dodaje energii lekkości i wdzięku podczas estetyczne. poczucie piękna, a tym samym prowadzą ruchu. Pod jej wpływem znikają wewnętrz- Poprzez różne formy zabaw ruchowych, do wszechstronnego i harmonijnego roz- ne zahamowania, niepewność, wstydli- połączonych z muzyką, zajęć rytmicznych woju dziecka. wość, nieśmiałość. Dzięki zastosowaniu i logorytmicznych, tanecznych itp. możliwe Reasumując należy stwierdzić, że muzyka tej wspaniałej formy zajęć w edukacji jest zaspokojenie potrzeby ruchu dziecka, jest sprzyjającym źródłem wspomagania zwłaszcza przedszkolnej, wyrastają wy- jego odprężenie psychiczne, wprowadzenie i harmonizowania rozwoju dziecka. Jest chowankowie samodzielni, inteligentnie w radosną atmosferę, jednocześnie elimi- ona jedną z ważniejszych dziedzin zasto- wrażliwi, sprawni fizycznie, uczciwi i pełni nując nieśmiałość i złość. „Muzyka niero- sowanych w pedagogice i pełniących wiele kultury życia codziennego (-). W powią- zerwalnie łączy się z ruchem, dynamizuje funkcji stymulujących rozwój dzieci. q

Piśmiennictwo: 1. Białkowska A., Edukacja muzyczna. Tożsamość i praktyka. M. Curie-Skłodowska, Lublin 2006. 2. Bonna B., Rodzina i przedszkole w kształtowaniu umiejętności muzycznych dzieci. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2005. 3. Dencikowski W., Muzyka jako jedyna z form intensyfikujących zdjęcia ruchowe. Instytut Kardynała im. Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2008. 4. Dunaj B., Popularny słownik języka polskiego WILGA, Warszawa 2000. 5. Habel J., Słownik muzyczny PWN, Kraków 1991. 6. Kołodziejski M., Muzyka i wielostronna edukacja dziecka, WSL Częstochowa 2000. 7. Kowalska M., Historia muzyki. Musica Jagiellnica, Kraków 2001. 8. Przychodzińska M., Z doświadczeń w wychowaniu muzycznym dzieci w wieku przedszkolnym. PZWS, Warszawa 1971. 9. Pytlak A., Podstawy wychowania muzycznego WSiP, Warszawa 1997. 10. Sacher W.A., Słuchanie muzyki a kształtowanie emocjonalności dzieci, Uniwersytet Śląski, Katowice 2006. 11. Więckowski R., Pedagogika wczesnoszkolna, WSiP, Warszawa 1995.

2020 5 Nowoczesna edukacja – uwarunkowania i potrzeby JACEK DEMBIŃSKI WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE potrafi korzystać z informatycznych sy- PODMIOTOWOŚĆ EDUKACJI Artykuł jest autorską prezentacją najważ- stemów bazy danych, wykorzystując bez Nowoczesna edukacja to z pewnością niejszych pytań i możliwych rozwiązań problemu darmowe aplikacje na telefon, edukacja podmiotowa. To edukacja, która dotyczących współczesnej edukacji. Właś- tablet czy komputer. Ściągnięcie specjali- skupia się na człowieku – studencie (uczniu ciwą interpretację zachodzących zmian (cy- stycznej informacji zajmuje parę sekund. czy słuchaczu), aby ten osiągał zakłada- wilizacyjnych i pokoleniowych) szczególnie Profesorowie realizujący przyjęte programy ne efekty kształcenia. Efekty kształcenia utrudnia fakt, że współczesna młodzież nauczania na uczelniach nierzadko, blokują to nie tylko nabyta wiedza, ale również bardzo często wyprzedza swoich nauczy- lub też hamują rozwój i innowacje swoich zespół specjalistycznych umiejętności po- cieli i całe pokolenie rodziców w zakresie podopiecznych w obawie przed porażką zwalających na podjęcie i kontynuowanie rozpoznania i umiejętności wykorzystania w wyścigu pokoleń. Jak więc „poskromić” pracy zawodowej w przyszłości. Wiedza nowoczesnych narzędzi (szeroko rozumia- młodego człowieka? W którą stronę ukie- specjalistyczna jest tu punktem wyjścia ne: komputer + sieć) w szybkim dostępie runkować jego zapał i energię? Jak realizo- i warunkiem koniecznym doskonalenia do niemal każdego obszaru wiedzy. wać program nowoczesnej edukacji? Jakie umiejętności pracy z drugim człowiekiem. Jaka zatem może być (choć przecież może wymogi powinna spełniać nowoczesna Nic nie dzieje się bez przyczyny a każde być jeszcze inna…) edukacja w przyszłości, edukacja? działanie człowieka ma swój cel. » już niedalekiej? Zdaniem autora: podmiotowa, elastyczna, ustawiczna, otwarta, skierowana ku przyszłości, innowacyjna i otwarta na nowoczesne technologie komunikacji, porządkująca, zwrócona ku praktyce oraz lepiej i mocniej finansowana przez budżet państwa. Słowa kluczowe: nowoczesna edukacja, przyszłość edukacji.

WSTĘP Współczesna edukacja ulega ciągłym zmia- nom nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie i na świecie. Jest to niewątpliwie odwzorowanie zmian społecznych na wielu płaszczyznach życia współczesnego czło- wieka, który jest trochę pogubiony i tak do końca nie wie co chciałby robić w swoim życiu zawodowym i jakie cele chciałby w przyszłości realizować. Dzieci, pokolenia dzisiejszych pięćdziesięciolatków, nie chcą już tak ciężko pracować jak ich rodzice, ale chcą radować się życiem towarzyskim oraz pragną podróżować i zdobywać świat. Chcą w „realu”, w sposób empiryczny poznawać nowych ludzi, ich historię, obyczaje, kultu- rę, kuchnię etc. Potrzeby własne, młodych ludzi są na pierwszym miejscu, natomiast polityka, gospodarka, religia, etc. są coraz mniej istotne i odchodzą na dalszy plan. Po raz pierwszy we współczesnej edukacji mamy sytuację, w której często młody wykształcony człowiek ma szersze ho- ryzonty od swojego nauczyciela. Biegle

2020 6

» Zawsze, w nowoczesnej edukacji, celem taki film stał się lekturą szkolną? Taki EDUKACJA OTWARTA powinien być drugi człowiek, a w szcze- film obejrzy 100% uczniów, a lekturę obo- Nowoczesna edukacja to edukacja otwar- gólności rozumne pojmowanie rzeczy i zja- wiązkową przeczyta zaledwie 10%, reszta ta, otwarta na ludzi i na świat. Ta otwartość wisk. My nauczyciele, często zapominamy bazować będzie na ściągniętych z „sieci” edukacji to wielojęzyczność, wielokulturo- o indywidualnym postępie naszego ucznia. streszczeniach. wość oraz budowanie pozytywnych relacji Nauczyciele bowiem są rozliczani z reali- Elastyczność edukacji wymuszają również interpersonalnych pomiędzy młodymi ludź- zacji programu nauczania, a nie postępów zmiany zachodzące na rynku pracy. Dlatego mi. W nowoczesnej edukacji musimy sobie ucznia. też programy kształcenia ulegają ciągłym poradzić z migracją ludności i nieuniknioną We współczesnej edukacji podejmowane modyfikacjom. Powstają nowe moduły konsekwencją tych zdarzeń. są ustawiczne próby określenia tzw. war- kształcenia i są powoływane do życia nowe W jednym z otwartych listów skierowanych tości dodanej. Próba określenia poziomu specjalizacje i specjalności. do studentów, Jarosław Gowin w trzecim wiedzy i umiejętności na początku i na koń- roku sprawowania funkcji ministra Nauki cu każdego stopnia kształcenia określona EDUKACJA SKIEROWANA W PRZYSZŁOŚĆ i Szkolnictwa Wyższego napisał między in- przez Krajowe Ramy Kwalifikacji (KRK) to I DLA PRZYSZŁOŚCI nymi: „…uczelnia to nie jest oblężona twier- szczytny i bardzo ambitny cel, lecz jego Nowoczesna Edukacja to edukacja skiero- dza, do której wstęp mają tylko wybrani…”. realizacja, na chwilę obecną, jest prawie wana w przyszłość i kształcąca dla przy- niemożliwa. Brak jest przede wszystkim szłości. Musimy próbować odpowiadać EDUKACJA A NAJNOWSZE TECHNICZNE obiektywnych narzędzi oceny, doświad- na pytanie jakie wymogi będzie stawiał MOŻLIWOŚCI KOMUNIKACJI czeń i środków finansowych. rynek pracy za 5 czy 10 lat. Nasi przyszli Nowoczesna edukacja to obowiązek korzystania z nowych możliwości informacyjno- -technicznych. Bezpośrednie komunikowa- nie się na odległość, nie jest już żadnym Nowoczesna edukacja powinna być: podmiotowa, problemem. Coraz częściej studenci korzy- elastyczna, skierowana w przyszłość, ustawiczna, otwarta, stają z konsultacji z nauczycielami akade- mickimi wykorzystując tele łącza SKYPA, wykorzystująca najnowsze możliwości informatyczno- Facebooka czy Twitera lub innych. Za po- średnictwem łącza audio-video, w czasie techniczne, innowacyjna, porządkująca i systematyzująca rzeczywistym nauczyciel może sprawdzić postęp w umiejętnościach swojego studen- wiedzę, oparta na współpracy z interesariuszami ta. Nowoczesna edukacja to nowe jakości zewnętrznymi, lepiej i mocniej finansowana z budżetu w relacjach student – wykładowca, student – dziekanat, wykładowca – dziekanat, etc. państwa. EDUKACJA INNOWACYJNA Nowoczesna edukacja to edukacja innowa- ELASTYCZNOŚĆ EDUKACJI Mistrzowie Olimpijscy z lat 2028, 2032 już cyjna. Postęp nauki i świata zależy od stop- Nowoczesna edukacja to edukacja ela- się urodzili a pytanie brzmi; „Jaką ścieżkę nia innowacyjności jaki jesteśmy w stanie styczna. Ta elastyczność polega na szybkim rozwoju trzeba im zaplanować, aby zostali wdrożyć. A to z kolei zależy od nakładów dostosowaniu się do zmian zachodzących Mistrzami Olimpijskimi w przyszłości?” finansowych. Innowacyjność kształcenia to w Polsce, w Europie i na świecie. Wykorzy- Jaką ścieżkę edukacyjną należy zaplanować swoiste eksperymentowanie na podstawie stywanie aktualnie zachodzących proce- naszym studentom, aby byli w przyszłości rzetelnych wyników badań. Właśnie to sów i zjawisk do przekazywania wartości poszukiwanymi specjalistami na rodzimym eksperymentowanie powoduje, że student nadrzędnych w edukacji, stanowi główny i europejskim rynku pracy? chętnie uczestniczy w zajęciach i zdobywa czynnik elastyczności edukacji i elastycz- wiedzę dla siebie, a nie wyłącznie dla dy- ności nauczyciela. To co dzieje się tu i teraz USTAWICZNA EDUKACJA plomu. Jeśli studenci znajdują w propono- jest najważniejsze dla każdego z nas, dla- Nowoczesna edukacja to edukacja usta- wanych przedmiotach pewną ciekawość tego też każdy nauczyciel powinien mieć wiczna. Ze względu na szeroko rozumia- świata, to można być niemal pewnym, że swobodę co do wyboru miejsca i formy ną konkurencyjność na różnych rynkach ich samokształcenie i samodoskonalenie przekazu treści, które w dużej mierze są pracy oraz powszechną dostępność do nigdy nie ustanie, a w przyszłości będą narzucane przez programy nauczania. różnorodnych towarów i usług, pojawia się zarażać innych swoją ciekawością świata. Sztywne wymogi formalne, co do efektów konieczność ciągłego samokształcenia i sa- kształcenia, w dużej mierze ograniczają modoskonalenia. Edukacja nowoczesna nie EDUKACJA PORZĄDKUJĄCA i wymuszają podejmowane działania przez kończy się w momencie zdobycia dyplomu, Nowoczesna edukacja to edukacja wy- nauczycieli i „zabijają” jego elastyczność lecz właśnie wtedy się zaczyna. chodzenia z chaosu. Mnogość kanałów postępowania. Załóżmy, że aktualnie w ki- Zatem należy zdawać sobie sprawę, że informacyjnych umożliwiających zdobycie nach wyświetlany jest bardzo wartościowy po ukończeniu nawet finalnego etapu wiedzy powoduje w umysłach odbior- film, który niesie ze sobą wartości nadrzęd- edukacji (np. uzyskania dyplomu ukoń- ców swoisty chaos. Pojawia się problem ne takie jak miłość, szacunek dla drugiej czeniu studiów drugiego stopnia) należy z analitycznym (wybiórczym) korzystaniem osoby, tolerancja, swoboda formułowania dalej aktywnie uczestniczyć w szkoleniach, z wiedzy oraz jej dalszej syntezy, z róż- swoich myśli, potrzebę niesienia pomocy warsztatach, studiach podyplomowych, nych dziedzin nauki, na własny użytek. innym, etc. Co stoi na przeszkodzie, aby kursach i innych formach dokształcania. W naukach o kulturze fizycznej, naukach

2020 7

o sporcie jest to szczególnie widoczne. i podmiotów zewnętrznych do konkretnej stowanie w przyszłość. Bez odpowiednich Moim zdaniem, uczelnie wyższe o takim współpracy. Daje to możliwość zachowania środków finansowych, nowoczesna edu- profilu kształcenia powinny skupiać się ciągłości kształcenia, jak również weryfika- kacja nie będzie bowiem możliwa. A tym na poszukiwaniu rozwiązań praktycznych. cji uzyskanych efektów. samym, choć współcześnie żyło będzie Mam tu na myśli tworzenie i opisywanie się nam lepiej (budżet można bowiem projektów, a następnie ich praktyczna we- EDUKACJA WSPIERANA FINANSOWO przeznaczyć na dodatkową konsumpcję), ryfikacja pod kątem uzyskanych efektów. Ostatni już punkt charakteryzujący nowo- przyszłość rysować się będzie w coraz czesną edukację to problem finansowania ciemniejszych barwach. EDUKACJA OPARTA NA PRAKTYCZNYM kształcenia na poziomie uczelni wyższych. DZIAŁANIU Bez odpowiednich środków finansowych PODSUMOWANIE Nowoczesna edukacja to konieczność za- i wspierania edukacji ze środków państwo- Krótko podsumowując, nowoczesna edu- praszania do współpracy Interesariuszy wych, o nowoczesnej edukacji nie może kacja powinna być: podmiotowa, elastycz- zewnętrznych. To współpraca z osobami być mowy. Uwolnienie zasad finansowania na, skierowana w przyszłość, ustawiczna, fizycznymi, firmami, stowarzyszeniami, szkół wyższych z pewnych utartych, do otwarta, wykorzystująca najnowsze moż- klubami sportowymi czy innymi podmiota- tej pory obowiązujących schematów, np. liwości informatyczno-techniczne, inno- mi, w wyniku której przekazywana wiedza deregulacja finansowania i wyrównanie wacyjna, porządkująca i systematyzująca teoretyczna jest natychmiast upraktycz- dotacji państwowych przeznaczanych na wiedzę, oparta na współpracy z interesa- niana. Owocem takiej współpracy po- szkolnictwo wyższe publiczne i niepub- riuszami zewnętrznymi, lepiej i mocniej winna być obopólna korzyść w postaci liczne – może przynieść pozytywny impuls. finansowana z budżetu państwa. q zrealizowanych projektów i uzyskanych Kluczowe jest jednak zrozumienie pewnej, konkretnych efektów końcowych. Uczelnie zdawałoby się oczywistości, że inwesto- powinny zatem zapraszać coraz więcej firm wanie w edukację młodych ludzi to inwe-

Piśmiennictwo: 1. Bielski J. (2008): Jaki powinien być współczesny nauczyciel [w:] „LIDER” nr 9, s. 4-8. 2. Bronikowskiego M. (2012): Perspektywy w zawodach – związanych z aktywnością fizyczną, [w:] „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” nr 4-11. 3. Cichosz A. (2012): Kultura fizyczna – humanistyczny wymiar, nieprzemijające treści i wartości [w:] „Wychowanie Fizyczne i Zdrowot- ne” nr 10, s. 4-9. 4. Dąbrowski R. (2013): Gra terenowa geocaching – z GPS po skarby [w:] „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” nr 6, s. 25-28. 5. Dembiński J. (2010): O potrzebie zmian w systemie kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego [w:] „Wychowanie Fizyczne i Sport w Szkole” – Kancelaria senatu red. Szaleniec Z., Bergier J., Biblioteka Narodowa Warszawa, s. 134-136. 6. Domaniecki T., Kaniewski Ł (2014): Uniwersytet odwrócony [w:] „FOCUS” nr 46, s. 68-71. 7. Dembiński J. (2014): „Innowacyjne metody edukacji w opinii różnych autorów” [w:] Edukacja Wychowanie Sport nr 01, WSEWS Warszawa, s. 3-8.

2020 8 Sport wyczynowy i co dalej… MACIEJ SŁOWAK WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE przedwczesnych zgonów na świecie, zaś siłkiem fizycznym prowadzić może do Wybór tematyki związanej z niniejszą arty- pozytywne znaczenie ruchu i aktywności obniżenia liczby erytrocytów, a także kułem, związany jest głównie z uznaniem fizycznej dla zdrowia człowieka w dzi- zmniejszenia poziomu hemoglobiny problemu postawionego w tytule za prob- siejszych czasach nie budzi praktycznie i odporności organizmu, czego skut- lem istotny z punktu widzenia naukowego, wątpliwości. Wskazuje się zarówno na kiem jest nie wzmocnienie organizmu, ale także z praktycznego punktu widzenia, zmiany zachodzące w organizmie, takie ale jego osłabienie na skutek wyczer- bowiem pozwala on na wskazanie funkcjo- jak zwiększenie zapotrzebowania mięśni pania. nowania sportowca, nie tylko jako osoby na tlen, materiały energetyczne, a także Takie podejście do kwestii aktywności osiągającej sukcesy sportowe, ale przede zwiększenie się przemiany materii. Doty- fizycznej powoduje, że niezbędne jest wszystkim jako człowieka. czy to praktycznie wszystkich układów określenie miejsca aktywności sportowca Słowa kluczowe: sport wyczynowy, spor- człowieka, jednakże w pierwszym rzędzie w ogólnej aktywności fizycznej. Analizując towiec, kariera sportowa. trzeba wskazać na układ krwionośny, od- możliwości podjęcia tematyki związane dechowy i kostny. Wskazać przy tym trze- z aktywnością sportową na poziomie wy- WSTĘP ba, że w literaturze wskazuje się, że osoby czynowym trzeba bowiem wskazać, że Analizując liczne przykłady związane aktywne fizycznie posiadają większą śred- aktywność ta nie jest już aktywnością z funkcjonowaniem człowieka w środowi- nicę naczyń krwionośnych, co wpływa na odnoszącą się jedynie do podejmowania sku, trzeba zwrócić uwagę, iż aktywność możliwość zaopatrzenia organizmu w tlen okazjonalnego wysiłku fizycznego, nasta- sportowa na wysokim poziomie jest prze- i produkty energetyczne. Powoduje to, że wionego przede wszystkim na poprawę ważnie aktywnością relatywnie krótką, sam organizm jest w stanie szybciej podjąć stanu zdrowia, ale jest aktywnością, któ- w stosunku do długości życia człowieka, wysiłek, a także obniża ryzyko powstania ra może prowadzić do nadmiernego wy- co powoduje, że szczególnie w przypadku zatoru i udaru1. niszczenia organizmu, bowiem faktycznie zawodowych sportowców, występuje prob- osiągniecie sukcesu sportowego często lem związany z podjęciem decyzji, co dalej AKTYWNOŚĆ SPORTOWA A AKTYW- związane jest z szeregiem wyrzeczeń, które robić ze swoim życiem po zakończeniu NOŚĆ FIZYCZNA powodują, że jednostka faktycznie do- kariery sportowej, a także jakie decyzje W literaturze dotyczącej zagadnień zwią- chodzi do granic, bądź nawet przekracza należy podjąć, by właściwie funkcjonować zanych z aktywnością fizyczną można granice własnej wytrzymałości, co z kolei w życiu. W tym ujęciu trzeba wskazać, że wyróżnić trzy kluczowe rodzaje aktyw- powodować może, że organizm nie tyle podjęcie rozważań na temat godzenia roli ności, co związane jest przede wszystkim uzyskuje zwiększoną sprawność fizyczną, sportowca wyczynowego, a także studenta z poziomem tej aktywności u człowieka co zaczyna być przeciążony, a tym samym i później pracownika, wydaje się istotne – wyróżnić można tutaj2: przestaje funkcjonować właściwie. z punktu widzenia interesu społecznego • aktywność ubogą, która wpływa ne- i znalezienia odpowiedzi w zakresie moż- gatywnie na organizm, gdyż zmniejsza W ZWIERCIADLE SPORTOWYCH KARIER liwości funkcjonowania człowieka w tych ilość krwi krążącej w krwioobiegu, Analiza licznych karier sportowych spor- rolach. a także zmniejsza liczbę czerwonych towców wyczynowych wskazuje przy tym, Istotnym problemem do rozważenia jest krwinek, co wpływa na zmniejszenie że wielu z nich miało poważne problemy kwestia pozycji sportowca wyczynowego wydolności fizycznej i ostatecznie w życiu po zakończeniu kariery zawodowej. w życiu pozasportowym. Przede wszyst- może prowadzić do upośledzenia moż- Związane to było głównie ze znacznymi kim trzeba zwrócić uwagę na możliwość liwości fizycznych człowieka; trudnościami dostosowania się do nowych faktycznie zdyskontowania sukcesów spor- • wzmożona aktywność ruchowa jest oczekiwań i nowych warunków, które poja- towych takiej osoby w życiu prywatnym. aktywnością optymalną, pozwala na wiły się po zakończeniu kariery sportowej, Odpowiedź na pytanie czy i w jakim stop- zwiększenie liczby czerwonych krwinek a także z koniecznością wejścia w innym niu możliwe jest to zdyskontowanie jest w organizmie i zwiększa wydolność rytm życia. Jednocześnie trzeba pamiętać, kluczowym pytaniem, jakie należy posta- fizyczna człowieka przy zachowaniu że organizm sportowca wyczynowego wić. Niewątpliwie sportowiec zawodowy bezpieczeństwa zdrowotnego; przez lata był przygotowywany do pracy posiada bardzo dobrze rozwinięte cechy • nadmierna aktywność fizyczna zwią- na poziomie, który dla zwykłego człowieka związane z sumiennością, a także gotowoś- zana z ciężką pracą fizyczną, a także wydaje się być nieosiągalny, a tym samym cią do podejmowania wyzwań, przy czym długotrwałym i wyczerpującym wy- doszło do znacznego obciążenia tegoż istotne jest określenie, czy i w jakim stop- organizmu. Powoduje to, że sportowiec niu sportowiec zawodowy jest w stanie zawodowy może mieć poważne problemy przełożyć umiejętności nabyte w ramach 1 J. Drabik, M. Resiak, Styl życia w promocji związane z utrzymaniem dobrego stanu aktywności sportowej na umiejętności zdrowia, AWFiS, Gdańsk 2010, s. 45. zdrowia, czy też przejścia przez okres, w życiu zawodowym i w życiu studenckim. w którym kończy karierę, bez pojawienia Wskazać trzeba, że brak aktywności fi- 2 H. Grabowski, Teoria fizycznej edukacji, WSiP, się schorzeń i trudności adaptacyjnych. zycznej powoduje rocznie około 1,9 mln Warszawa 1997, s. 31.

2020 9

Podejmując tematykę funkcjonowania liczby rozrywek, które można realizować wany biologicznie do aktywności fizycznej, sportowców wyczynowych trzeba zwrócić w środowisku domowym, co spowodo- tym samym każdy człowiek powinien w ja- też uwagę na zagadnienie poświęcenia wało znaczny spadek ogólnej aktywności kimś stopniu ją podejmować. W tym ujęciu i często koncentracji właśnie na sporcie. człowieka5. wybór tematyki pracy związany jest także Często aktywność sportowa początkowo z określeniem przesłanek dla których ba- była aktywnością przypadkową, jednakże WYSIŁEK DLA KAŻDEGO dane osoby osiągnęły poziom sprawności w momencie osiągnięcia pewnego pozio- Ogólnie postrzegana aktywność fizyczna, fizycznej znacznie wyższy, niż w przypadku mu zaczęła być faktycznie jednym z celów a przede wszystkim wychowanie fizyczne innych osób, a także czy faktycznie jest to życia danej osoby. Tym samym podejmując muszą być działaniem podejmowanym nadal przesłanka związana tylko z działa- tematykę niniejszej pracy, kwestia zagad- w sposób ciągły, co pozwala na uzyskanie niami prozdrowotnymi, czy też być może nienia „co trzeba poświęcić dla sportu” jest zbilansowanego wydatku energetycznego. chodzi już o inne zagadnienia i inne cele kwestią niezwykle istotną i wpływającą na Ponadto wpływa to także na szereg kwestii związane z funkcjonowaniem jednostki. funkcjonowanie jednostki w odniesieniu do takich jak6: Można zatem odnieść się do zagadnienia, zagadnienia poświęcenia się także innym • redukcję masy tkanki tłuszczowej czy faktycznie w ujęciu sportu wyczy- obszarom aktywności, czy też być może i zmienienia relacji tłuszczu w stosunku nowego, a także dobrostanu jednostki, świadomego zrezygnowania z tych form do masy mięśni i kości; która podejmuje taką formę aktywności aktywności. • zmniejszenia efektu obniżonego spo- fizycznej, pojęcie i twierdzenie, iż „sport Wskazać trzeba, że aktywność fizyczna czynkowego wydatku energetycznego to zdrowie” znajduje potwierdzenie. Za- człowieka ma wiele celów, co powoduje, wynikającego ze stosowania diety; stanowienie się na tą kwestią dotyczyć że wynika ona z szeregu potrzeb jednostki, • obniżenia stężenia insuliny we krwi; powinno nie tylko bezpośrednio skutków takich jak3: • obniżenia ciśnienia krwi; zdrowotnych dla działa takiego sportowca, • wyrównywania braku ruchu, przede • poprawy sprawności i tężyzny fizycz- ale także dla jego kondycji psychicznej, wszystkim związanego z przyczynami nej; a także funkcjonowania po zakończeniu cywilizacyjnymi; • ułatwienia utrzymania długotrwałego aktywności sportowej. • stanowienie neutralizatora stresu i prze- reżimy dietetycznego. Analizując zatem motywy, trzeba powie- ciążenia psychicznego; Warto wskazać, że prawidłowy rozwój dzieć, iż wybór ten jest wyborem zwią- • zapobiegania chorobom i dolegliwoś- człowieka powinien uwzględnić zużycie zanym z próbą zrozumienia znaczenia ciom o różnym podłożu; około 60-70% energii na formy aktywności sportu wyczynowego w funkcjonowaniu • regenerowania organizmu, tak w ujęciu fizycznej. człowieka, a także możliwości funkcjo- psychicznym, jak i fizycznym; Prezentowane podejście pokazuje, że fak- nowania jednostki także po zakończeniu • kształtowania charakteru i ciała; tycznie każdy człowiek jest predyspono- aktywności sportowej, przede wszystkim • rozwoju zainteresowań; odnalezienia się w nowym otoczeniu i moż- • zaspokojenia potrzeb człowieka. liwości godzenia roli sportowca, często Rozwiązania te związane są głównie z kwe- 5 M. Plega, A. Markiewicz, Aktywność fizyczna odnoszącego sukcesy związane z daną stią odnoszącą się do możliwości zwięk- w profilaktyce i leczeniu otyłości, Forum Medy- dyscypliną, a także człowieka, który musi szenia sprawności fizycznej i utrzymania cyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 1, s. 36. sobie radzić w codziennym życiu, radząc odpowiedniego bilansu energetycznego, sobie z zupełnie innymi wyzwaniami i trud- który związany jest z dostarczeniem ta- 6 Tamże, s. 36. nościami, niż ma to miejsce w przypadku » kiego poziom energii do organizmu, który nie spowoduje, że dojdzie do jej akumulacji w postaci tkanki tłuszczowej. W tym ujęciu Rysunek 1. Hierarchia potrzeb Maslova trzeba zwrócić uwagę, iż podczas gdy czło- wiek jeszcze 100 lat temu na aktywność fizyczną zużywał około 1000 z 3000 kcal przyjmowanych dziennie, dziś zużycie na wysiłek fizyczny to około 300 kcal, przy czym spadł też poziom przyjmowanych kalorii do poziomu około 2100 kcal4. War- to wskazać, iż przyczyną zmiany stylu życia jest przede wszystkim zwiększenie dostępu do samochodów i zwiększenia

3 R. Winiarski, R. Przewęda, B. Wit, A. Jegier, Sport dla wszystkich, TKKF, Warszawa 2015, s. 16.

4 M. Hayes, M. Chustek, S. Heshka, Z.Wang, Low physical activity level of modern Homosapiens among free-ranging mammals, Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord 2005, 29: 151-156. Źródło: A. Maslow, Motywacja i osobowość, PWN, Warszawa 2017, s. 68.

2020 10

» sportowców. Analiza ta pozwoli faktycznie na zrozumienie funkcjonowania sportowca jako człowieka, także po zakończeniu ak- tywności sportowej. Wskazano już wcześniej, iż sport jest obecnie jednym z ważnych obszarów aktywno- ści człowieka, przede wszystkim w odniesieniu do kwestii aktywizacji sportowej, podejmowanej zarówno z wykorzysta- niem nowoczesnej infrastruktury sportowej przeznaczonej dla profesjonalnego realizowania aktywności sportowej, jak i aktywności typowo rekreacyjnej. Jest to faktycznie element kultury, który związany jest przede wszystkim z występowaniem potrzeb u człowieka. Wysiłek fizyczny może powodować, że człowiek będzie szczęśliwy, jednakże by doszło do samego wysiłku musi dojść do zaspokojenia potrzeb niższego rzędu. Aktywność fizyczna zdaniem wielu autorów jest obecnie istotną Oprac. Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.], Socjologia kultury fizycznej, AWF, Warszawa 2011 potrzebą człowieka, przy czym jest to po- trzeba związana z samorealizacją, zatem jej wystąpienie wymaga zaspokojenia AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA/SPORTOWA Zainteresowanie sportem wśród dzieci jest wszystkich potrzeb niższego rzędu. Rozwa- DZIECI stosunkowo wysokie, szczególnie jeżeli żania te prowadzą w sposób nieunikniony Ogólna wiedza dzieci na temat sportu zestawi się je z zainteresowaniem sportem do teorii potrzeb Maslova. Z tego punktu związana jest przede wszystkim z prze- wśród dorosłych, jednakże w przeciwień- widzenia trzeba przyjąć, że samo zjawisko kazem medialnym, gdzie sport zajmuje stwie do dorosłych, sport dzieci odno- aktywności fizycznej jako wpływające na miejsce przede wszystkim w zakresie infor- si się przede wszystkim do aktywnego zdrowie wymaga wysokiego poziomu życia macji o sukcesach sportowych na poziomie uprawiania sportu, przy czym sport ten pozwalającego na zaspokojenie potrzeb sportu zawodowego, przy czym trzeba często zogniskowany jest na danej dyscy- niższego rzędu w celu pobudzenia potrzeb wskazać, iż ogólna wiedza na temat dyscyplinie sportu, związanej przede wszystkim wyższych7. plin sportowych wśród dzieci jest związana z osiąganiem określonych sukcesów spor- Prezentowana powyżej hierarchia i twier- przede wszystkim z wiedzą na temat wy- towych. Stąd też zainteresowanie piłką dzenia związane z rolą sportu w życiu branych dyscyplin sportowych9. Informacje nożną, które zawsze było na wysokim człowieka wyraźnie obrazują, iż potrzeby te dotyczą przede wszystkim piłki nożnej, poziomie, a po Euro 2012 znacząco wzrosło, związane z aktywnością fizyczną i po- a także skoków narciarskich i siatkówki, podobnie jak zainteresowanie siatkówką, dejmowaniem tejże aktywności (co jest przy czym wskazać trzeba, iż zaintereso- zarówno wśród chłopców jak i dziewcząt, zawsze pierwszym etapem aktywności wanie sportem jako takie jest znacznie w związku z sukcesami osiąganymi w tym sportowej na poziomie zawodowym), są bardziej powszechne wśród chłopców, niż sporcie przez reprezentacje narodowe. związane głównie z potrzebami jednost- wśród dziewcząt. W przypadku dziewcząt Stosunkowo duże zainteresowanie w se- ki i możliwościami jej funkcjonowania występuje jednak większa tendencja do zonie zimowym odnosi się do skoków nar- w otoczeniu. W propagowaniu aktywności, uprawiania dyscyplin sportowych, które ciarskich, jednakże nie przekłada się to na a przede wszystkim w procesie socjalizacji można określić jako dyscypliny indywidu- aktywne uprawianie narciarstwa, czy też sportu istotną rolę pełni rodzina, a przede alne, przede wszystkim są to dyscypliny inne zachowania prosportowe związane wszystkim rodzice dzieci, które są pobu- takie jak taniec. z uprawianiem danej dyscypliny, co wynika dzane do aktywności sportowej, przede Coraz ważniejszą rolę w przypadku dzieci, przede wszystkim z problemów infrastruk- wszystkim poprzez zapisywanie ich na jeżeli chodzi o zainteresowanie sportem, turalnych oraz bardzo wysokim progiem zajęcia, a także poprzez działanie, które pełnią obecnie formy aktywności związane niezbędnych umiejętności i psychiki w tej można określić jako przenoszenie niespeł- z uprawianiem sportów walki. Dotyczy to dyscyplinie10. nionych ambicji własnych na dziecko8. różnych dyscyplin sportowych, związanych Zwrócenie uwagi na kwestie aktywizowa- z walką, przy czym trzeba wskazać, iż zain- nia dzieci i młodzieży w ramach aktywności teresowanie to wynika przede wszystkim sportowej wydaje się być tutaj kluczowe, z aktywności sportowej, która stymulowa- 7 A. Maslow, Motywacja i osobowość, PWN, na jest przez rodziców. Warszawa 2017, s. 72. 10 Aktywność fizyczna młodzieży szkolnej 8 M. Lenartowicz, Socjalizacja konsumentów w wieku 9-17 lat, aktualne wskaźniki, tendencje sportu, [w]: Rozprawy naukowe Akademii Wy- ich zmian oraz wybrane zewnętrzne i wewnętrz- chowania Fizycznego we Wrocławiu, nr 57/2017, 9 Sport i rekreacja, Ogólnopolskie badanie Pola- ne uwarunkowania, Instytut Matki i Dziecka, s. 62. ków, Ministerstwo Sportu, Warszawa 2012, s. 8. Warszawa 2013, s. 62-64.

2020 11

bowiem w przypadku braku wykształce- nych dyscyplin sportowych11. Informacje w okresie nauki szkolnej, faktycznie nie nia określonych nawyków przez dziecko te dotyczą przede wszystkim piłki nożnej, jest możliwe, by dorosły człowiek decydo- w okresie nauki szkolnej, faktycznie nie a także skoków narciarskich i siatkówki, wał się na podjęcie aktywności sportowej. jest możliwe, by dorosły człowiek decydo- przy czym wskazać trzeba, iż zaintereso- Ponadto w przypadku sportu wyczyno- wał się na podjęcie aktywności sportowej. wanie sportem jako takie jest znacznie wego aktywność fizyczna w okresie mło- Ponadto w przypadku sportu wyczyno- bardziej powszechne wśród chłopców, niż dzieńczym jest kluczowym zagadnieniem. wego aktywność fizyczna w okresie mło- wśród dziewcząt. W przypadku dziewcząt W prezentowanych danych dotyczących dzieńczym jest kluczowym zagadnieniem. występuje jednak większa tendencja do poziomu aktywności fizycznej, a także W prezentowanych danych dotyczących uprawiania dyscyplin sportowych, które zainteresowania aktywnością jako takiego, poziomu aktywności fizycznej, a także można określić jako dyscypliny indywidu- można zauważyć, że aktywność fizyczna zainteresowania aktywnością jako takiego, alne i związane z wychowaniem estetycz- spada wraz z wiekiem, co oznacza, że można zauważyć, że aktywność fizyczna nym, np. taniec, gimnastyka artystyczna. aktywizowanie dzieci i zwrócenie uwagi spada wraz z wiekiem, co oznacza, że Coraz ważniejszą rolę w przypadku dzieci, na kwestie kształtowania określonych na- aktywizowanie dzieci i zwrócenie uwagi jeżeli chodzi o zainteresowanie sportem, wyków związanych z uprawianiem sportu na kwestie kształtowania określonych na- pełnią obecnie formy aktywności związane w przypadku dzieci jest niezwykle istotnym wyków związanych z uprawianiem sportu z uprawianiem sportów walki. Dotyczy to zagadnieniem wpływającym na możliwość w przypadku dzieci jest niezwykle istotnym różnych dyscyplin sportowych, związanych związaną z decyzją o podjęciu także wyczy- zagadnieniem wpływającym na możliwość z walką, przy czym trzeba wskazać, iż zain- nowej aktywności sportowej. q związaną z decyzją o podjęciu także wyczy- teresowanie to wynika przede wszystkim nowej aktywności sportowej. z aktywności sportowej, która stymulowa- Ogólna wiedza dzieci na temat sportu na jest przez rodziców. związana jest przede wszystkim z prze- Zwrócenie uwagi na kwestie aktywizowa- kazem medialnym, gdzie sport zajmu- nia dzieci i młodzieży w ramach aktywności je miejsce przede wszystkim w zakresie sportowej wydaje się być tutaj kluczowe, informacji o sukcesach sportowych na bowiem w przypadku braku wykształce- poziomie sportu zawodowego, przy czym nia określonych nawyków przez dziecko trzeba wskazać, iż ogólna wiedza na temat sportu wśród dzieci jest związana przede wszystkim z wiedzą na temat wybra- 11 Sport i rekreacja, Ogólnopolskie badanie Polaków, Ministerstwo Sportu, Warszawa 2012, s. 8.

Piśmiennictwo: 1. Apanowicz J., Metodologia ogólna, Bernardinum, Gdynia 2002. 2. Bauman T., Praktyka badań pedagogicznych, Impuls, Kraków 2003. 3. Daniłowicz P., Sawiński Z., Sztabiński F., Sztabiński P., Wejland A., Podręcznik socjologicznych badań ankietowych, PAN, Warszawa 1992. 4. Drabik J., Resiak M., Styl życia w promocji zdrowia, AWFiS, Gdańsk 2010. 5. Gnitecki J., Zarys metodologii badań w pedagogice empirycznej, WSP, Zielona Góra 1989. 6. Grabowski H., Teoria fizycznej edukacji, WSiP, Warszawa 1997. 7. http://www.ujk.edu.pl/strony/Marcin.Szplit/Strategia.htm. 8. https://sjp.pwn.pl 9. Krajewski M., Piszemy prace naukowe. Vademecum dla studentów i doktorantów, Dom Wydawniczy „Verbum”, Rypin 2004. 10. Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Impuls, Kraków 2006. 11. Maszke A.W., Metodologiczne podstawy badań empirycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2004. 12. Pieter J., Ogólna metodologia pracy naukowej, Ossolineum, Wrocław 1967. 13. Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001. 14. Puślecki W., Metody badań pedagogicznych, ODN, Kalisz 1985. 15. Ratuszniak B., Raport Badania w Internecie, Interaktywnie.com, Warszawa 2012. 16. Rubacha K., Metodologia badań nad edukacją., Łoś Graf, Warszawa 2008. 17. Sztumski J., Wstęp do metodologii i technik badań społecznych, AGH, Katowice 1995. 18. Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, WSiP, Warszawa 1976. 19. Zdonek D., Zdonek I., Narzędzia modelu cloud computing do budowy kwestionariuszy elektronicznych na potrzeby procesów de- cyzyjnych w przedsiębiorstwie, [w]: Zeszyty Naukowe Politechniki śląskiej, z. 68/2014.

2020 12

Multimedalista olimpijski Michael Phelps – źródła sukcesu JACEK PRZYBYLSKI UNIWERSYTET GDAŃSKI • STANISŁAW PRZYBYLSKI WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE w czasie i w zależności od dyscypliny spor- nej złożoności czynników wpływających W artykule dokonano analizy przebiegu tu. Najczęściej są to elementy: wiek, staż na rekordowe wyniki, które z nich mia- kariery sportowej sportowca, pływaka, sportowy, cechy morfologiczne, umiejętno- ły decydujący wpływ na niespotykane który podczas czterech startów zdobył 23 ści techniczne i taktyczne, przygotowanie u sportowców osiągnięcie podczas jednych złote medale olimpijskie. Dokonano próby sprawnościowe, teoretyczne i psychiczne. i najważniejszych dla zawodnika zawodów oceny pod względem warunków antropo- W modelu mistrza bardzo dużą rolę odgry- sportowych Igrzysk Olimpijskich. metrycznych, uwarunkowań adaptacyjnych wa trener, zaś poziom mistrza sportowego Celem pracy jest próba analizy przebiegu fizjologiczno-biochemicznych, psycholo- musi być ciągle aktualizowany, gdyż po- kariery sportowej pływaka od Sydney, gicznych i diety. Dokonano również analizy ziom ten bez przerwy ulega zmianie. Model przez Ateny, Pekin, Londyn do Rio de Janei- przebiegu progresji obciążeń treningowych jest wyznacznikiem zasadniczego celu do ro, który podczas jednych Igrzysk Olimpij- oraz wyników sportowych w karierze spor- osiągnięcia najlepszego wyniku sportowe- skich w Chinach w 2008 roku zdobył osiem towej pływaka. go, ale nie może być bezmyślną kopią dla złotych medali olimpijskich. Słowa kluczowe: pływanie, warunki an- innego zawodnika ze względu na przykład tropometryczne, uzdolnienia adaptacyjne, na zróżnicowane reakcje adaptacyjne orga- MATERIAŁ I METODY progresja obciążeń treningowych i wyni- nizmu na te same obciążenia treningowe. W celu dokonania analizy kariery spor- ków sportowych, dieta, aspekty psycho- Przebieg rozwoju kariery sportowca jest towej Michaela Phelpsa posłużono się logiczne. podstawą optymalizacji wieloletniego tre- metodą analizy dokumentów oraz sondażu ningu. Szczególnie ważnym problemem diagnostycznego. Analiza dokumentów WSTĘP jest tutaj systematyczny i progresywny składała się z protokołów wyników zawo- Model mistrza wg Sozańskiego (1999) to proces treningu młodocianych. Nasuwa się dów Michaela Phelpsa w latach 1995-2009 abstrakcyjny układ, którego zadaniem jest więc podstawowe pytanie: jak przebiegała i osiągnięć podczas Igrzysk Olimpijskich od emitowanie wybranych i najistotniejszych kariera Michaela Phelpsa od dziecka do Sydney do Rio de Janeiro oraz dokumenta- cech dzisiejszego bądź przyszłego mistrza. w pełni ukształtowanego zawodnika, że cji przedstawiającej progresję treningu od Rejestr tych cech nie jest stały, zmienia się osiągnął on takie rezultaty? Z racji ogrom- 7 do 17 roku życia. Sondaż diagnostyczny

2020 13

dotyczył życiorysu, cech antropometrycz- czaje żywieniowe. Trener Gillet używa tych Obiad: miska makaronu, 2 kanapki z szynką nych, aspektów adaptacyjnych, fizjologicz- informacji do określenia stabilności baterii i serem, napój energetyczny 1000 kalorii. no-biochemicznych oraz diety i psychiki genetycznej. Jeśli można przewidzieć trend Kolacja: miska makaronu, duża pizza, napój zawodnika. rozwojowy, wtedy trener jest lepiej przy- energetyczny 1000 kalorii. gotowany na zmiany fizyczne, kiedy one W jednym z wywiadów Michael Phelps po- BIOGRAFIA MICHAELA PHELPSA się pojawiają. wiedział o sobie: „Właściwie, jem co tylko Michael Phelps jest rodowitym Ameryka- Podsumowanie cech antropometrycznych chcę. Nie mam ścisłej diety. Próbuję we- ninem zamieszkałym w Baltimore w stanie trafnie charakteryzuje wypowiedź Barto- pchnąć w siebie, ile tylko się da. Szczerze Maryland. Urodził się 30.06.1985 roku. sza Kiziorowskiego, wielokrotnego meda- mówiąc, ciężko mi idzie utrzymanie wagi, Mierzy 193 cm i waży 88 kg, a jego BMI listy mistrzostw Europy i świata oraz fina- ciągle chudnę” (http://supergigant.blox. (Body Mass Index) wynosi ok. 23,66. Jego listy Igrzysk Olimpijskich: „Praca trenerów pl/2008/08/Dieta-Phelpsa.html). obecnym klubem jest Club Wolverin, a jego w USA polega teraz w 90 proc. na selekcji W innym wywiadzie, dla telewizji NBC trenerem jest Bob Bowman. zawodników pod kątem proporcji. Kiedy powiedział: „Jeść, spać i pływać, to wszyst- Phelps jest synem nauczycielki, która Phelps zaczął odnosić sukcesy i stało się ko co potrafię” (http://www.sfd.pl/Die- zarazem jest dyrektorką szkoły w Bal- jasne, że budowa jego ciała mu pomaga, ta_Michaela_Phelpsa__12_000_kcal_!!!- timore, Deborahy „Debbie” oraz byłego też zaczęliśmy na to zwracać uwagę z tre- -t428596.html). policjanta Freda. Jego rodzice rozwiedli nerem Mikiem Bottomem, selekcjonując Wiadomym jest, że zwiększony wzrost się w 1994 roku. Michael ma dwie star- pływaków do kadry w Berkeley. Jasne, waż- obciążeń treningowych powoduje wzrost sze siostry Hilary i Whitney. Obie były ne są też wzrost, wydolność i szybkość, ale wydatku energetycznego pływaków. W ba- związane z pływaniem. Whitney była coraz częściej patrzyliśmy też na proporcje. daniach przeprowadzonych przez wielu nawet zgłoszona do amerykańskiej dru- Robi tak teraz wielu trenerów. Każdy szuka naukowców wykazano, że dzienny wy- żyny narodowej na Igrzyska Olimpijskie nowego Phelpsa”. datek energetyczny pływaków waha się w Atlancie w 1996 roku, jednak kontuzja w granicach 3600-6100 kcal, zależnie od uniemożliwiła jej występ w zawodach. FIZJOLOGICZNE ASPEKTY ADAPTACYJNE wieku, płci, wielkości obciążeń, a także Kiedy Michael miał 7 lat zdiagnozowano PHELPSA stylu pływackiego i prędkości pływania u niego ADHD – nadpobudliwość rucho- Z fizjologicznego punktu widzenia Phelps (Grandjeana 1986, Costill 1988, Lamb 1990, wą. W młodości miał problemy z ko- jest stworzony do pływania. Jego serce Troup 1990, 1991). ordynacją ruchową, często przewracał pompuje 30 litrów krwi w ciągu minuty, się. Pływaniem zainteresował się dzięki a jego płuca potrafią pomieścić 12 litrów PSYCHIKA PHELPSA starszym siostrom. Ten sport okazał się powietrza. Główny fizjolog drużyny USA, Psychikę Michaela Phelpsa trener Bob lekarstwem na jego chorobę i mógł roz- Gienadijus Sokolovas (Litwin) powiedział, Bowman komentuje następująco: „Michael ładować całą drzemiącą w nim energię. że Phelps regeneruje się w 10 minut do to urodzony sportowiec, zawsze walczy do (Phelps M., Abrahamson A., 2008) optymalnego poziomu kwasu mlekowego końca, nie poddaje się. Co go odróżnia od we krwi, a pełna regeneracja trwa 22-24 innych, to brak strachu przed wynikiem. CHARAKTERYSTYKA BUDOWY CIAŁA minuty (poprzez rozpływanie w wodzie). Dla niego stwierdzenie «niemożliwe» nie Cechy antropometryczne Phelpsa predys- Jon Urbanchek z Uniwersytetu w Michigan istnieje”. Bowman ciągle dawał Michaelo- ponują go do osiągania wysokich wyników określa to jako najważniejszą cechę fizjo- wi do zrozumienia, że musi się poprawiać w pływaniu. Ma 193 cm wzrostu, a przy logiczną sportowca, możliwość szybkiej i wyznaczać nowe cele. Phelps nigdy nie tym rozpiętość ramion 201 cm oraz sto- regeneracji ciała. czuł, że jest najlepszy. Zawsze był pod cią- py w rozmiarze 48,5. Ma nogi jak u oso- Jest to w pełni uzasadnione, gdyż pływacy głą presją, że musi wejść na kolejny wyższy by o wzroście 182 cm, a tors jak u osoby trenują niejednokrotnie 2 razy dziennie poziom. Po każdym wyścigu następowało o wzroście 205 cm. Nieproporcjonalna i ich organizm musi być w pełnej gotowości rozpływanie, rozciąganie i koncentracja długość nóg względem torsu pozwala mu do utrzymania i ewentualnego zaadapto- na następny start. Do tego dochodziła na lepsze ułożenie ciała na wodzie, na wania nowych bodźców treningowych. chęć walki, brak strachu przed wyścigami lepszą pływalność. Istotną rolę, w tym względzie spełniają i przed zawodnikami z toru obok. Według Trener Bob Gillet koordynator Arizona zabiegi odnowy biologicznej, żywienia wielu autorów sam trening fizyczny w dzi- Sport Ranch uważa, że trener pływania i właściwej suplementacji ( Celejowa 1990, siejszych czasach nie jest w stanie w peł- powinien jak najwcześniej zorientować Colgan 1993, Hatfield 1990, Maglischo ni przygotować do współzawodnictwa się w cechach antropometrycznych, w celu 2003 ). sportowego na każdym etapie rozwoju wyboru potencjalnych stylów i konkurencji zawodnika Rakowski (2008), Friel (2010), w jakich może być najlepszy jego zawod- DIETA I WYDATEK ENERGETYCZNY Weinberg, Gould (2007), Gracz, Sankowski nik. Gillet podchodzi do tego w nietypowy Michael Phelps spożywa 12 000 kalorii (2007), Morris, Summers (1998), Cox (2007), sposób, określając zbiór informacji jako dziennie, podczas gdy normalny człowiek Kłodecka – Różalska (2002). W dzisiejszych „baterię genów”. Składają się na nią in- około 2000 (ewentualnie 2500 – licząc czasach, gdy ułamki sekund różnicują miej- formacje o rodzicach, ciotkach, wujkach, z przekąskami). Każdy posiłek Phelpsa, to sca na czołowych imprezach pływackich, rodzeństwie. Informacje takie jak: jakie co najmniej 4000 kalorii. nie przygotowanie fizyczne jest elemen- dyscypliny sportu uprawiają twoi rodzice, Przykładowe posiłki wyglądałyby tak: tem determinującym, kto zwycięży, ale w jakim wieku zaczęli odnosić sukcesy, kie- Śniadanie: 3 kanapki z jajkiem smażo- odpowiednie szkolenie w sferach psychiki dy mieli największy przyrost wzrostu, jakie nym, omlet z 5 jaj, 3 grzanki, miska kaszy, zawodnika. Chociaż głównym zadaniem mają wymiary, czy mają nadwagę i w jakim 3 naleśniki z ciastkami czekoladowymi, treningu psychicznego jest zwiększenie wieku ją osiągnęli, jakie rodzina ma zwy- 2 kubki kawy. efektywności treningu sportowego, to »

2020 14

» jednak specyfika dzisiejszego, zwłaszcza obserwować przed startem. W pływaniu 2000). W celu zwiększenia skuteczności wyczynowego sportu sprawia, że trening zbyt małe pobudzenie nerwowe może spo- startu należy rozpoznać stan emocjonal- mentalny odgrywa także rolę kontrolera wodować spowolnienie ruchów, zaś zbyt ny zawodnika, czyli czy jest on bardziej bodźców stresogennych. Wiadomo, że duże pobudzenie doprowadzi do napięcia ekstrawertykiem, czy introwertykiem stan emocjonalny może pozytywnie lub mięśni, zaburzenia techniki, co wpłynie i zastosować odpowiednie pobudzenie negatywnie wpływać na wynik sportowy. negatywnie na wynik sportowy (The fo- albo spowolnienie stanu emocjonalnego Stany emocjonalne zawodników można undation of Coaching, USA Swimming, zawodnika. Również u młodych pływa-

Tabela nr 1. Wyniki sportowe Michaela Phelpsa w latach 1995-2002 na pływalni 50 m, w różnych kategoriach wiekowych

Rok 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Wiek zawodnika 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16 16-17

50 st. dow. 27.01 25.15 100 st. dow. 1:06.32 59.96 59.25 200 st. dow. 2:22.07 2:09.12 2:07.29 1:55.37 1:51.73 1:52.36 400 st. dow. 44:29:71 4:24.27 4:11.61 3:58.80 3:57.38 3:55.32 800 st. dow. 8:31.25 8:16.10 8:14.59 8:20.34 1500 st. dow. 16:00.08 15:39.10 15:35.40 15:39.50 100 st. grzb. 1:16.27 1:05.91 1:07.00 1:01.21 59.49 200 st. grzb. 2:11.92 2:00.57 Konkurencja 200 st. klas. 2:27.42 100 st. mot. 1:10.48 1:06.27 1:04.34 1:04.17 57.50 55.78 52.98 51.88 200 st. mot. 2:04.68 1:56.50 1:54.58 1:54.86 200 st. zm. 2:42.17 2:23.18 2:22.13 2:14.88 2:06.50 2:00.86 2:03.44 400 st. zm. 4:31.84 4:24.77 4:15.20 4:11.09

Źródło: opracowanie własne

Tabela nr 2. Wyniki sportowe Michaela Phelpsa w latach 2003-2009 na pływalni 50 m, w różnych kategoriach wiekowych

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Wiek zawodnika 17-18 18-19 19-20 20-21 21-22 22-23 23-24

50 st. dow. 100 st. dow. 48.93 48.83 48.42 47.51 47.81 200 st. dow. 1:45.99 1:45.32 1:45.20 1:45.50 1:42.86 1:42.96 1:42.22 400 st. dow. 3:47.79 800 st. dow. 1500 st. dow. 100 st. grzb. 54.15 53.01 53.42 200 st. grzb. 1:56.81 1:54.65 1:55.84 Konkurencja 200 st. klas. 100 st. mot. 51.10 51.25 51.34 51.51 50.77 50.58 49.82 200 st. mot. 1:53.93 1:54.04 1:55.26 1:53.80 1:52.09 1:52.03 1:51.51 200 st. zm. 1:55.94 1:57.14 1:56.68 1:55.84 1:54.09 1:54.23 400 st. zm. 4:09.09 4:08.25 4:12.71 4:10.16 4:06.22 4:03.84

Źródło: opracowanie własne

2020 15

Tabela nr 3. Medale zdobyte podczas Igrzysk Olimpijskich w Atenach • NBAC Senior Performance Level: zima (6 x 180 min tygodniowo, 1 x 120 min Dystans Styl Czas Rekord tygodniowo, 3 x 105 min tygodniowo), lato 11 x 120 – 180 min tygodniowo 200 m dowolny 1:45,32 Rekord Amerykański (The Development of Michael Phelps. 100 m motylkowy 0:51,25 Rekord Olimpijski Presented by Coach Bob Bowman, Uni- 200 m motylkowy 1:54,04 Rekord Olimpijski versity of Michigan 12/15/2005). Analizując przebieg obciążeń treningowych 200 m zmienny 1:57,14 Rekord Olimpijski w zakresie objętości Michaela Phelpsa 400 m zmienny 4:08,26 Rekord Świata można zauważyć systematyczny wzrost ilo- ści jednostek treningowych od 7 do 17 roku sztafeta 4 x 100 m dowolny 3:14,62 życia. Wyniki sportowe, uzyskane w latach sztafeta 4 x 200 m dowolny 7:07,33 1995-2009 przedstawiono w tabeli 1 i 2. sztafeta 4 x 100 m zmienny 3:30,68 Analizując przebieg wyników sportowych w karierze Michaela Phelpsa przedstawione w tabelach 1 i 2 można zauważyć systematyczną progresję wyników. Na- Tabela nr 4. Medale zdobyte podczas Igrzysk Olimpijskich w Pekinie leży również zwrócić uwagę na wszech- stronność stylową i dystansową podczas Dystans Styl Czas Rekord startów. Michael pływał wszystkimi sty- lami oraz dystanse od 50 m do 1500 m. 400 m zmienny 4:03.84 Rekord Świata Pamiętać również trzeba, iż w starszych sztafeta, 4 x 100 m dowolny 3:08.24 Rekord Świata kategoriach wiekowych, wszechstronność 200 m dowolny 1:42.96 Rekord Świata stylowa stanowiąca podstawę do formo- wania doskonalszego nawyku, jest pod- 200 m motylkowy 1:53.03 Rekord Świata stawowym elementem struktury treningu sztafeta, 4 x 200 m dowolny 6:58.56 Rekord Świata prowadzącego do osiągnięcia mistrzostwa olimpijskiego w pływaniu. Michael Phelps 200 m zmienny 1:54.23 Rekord Świata doskonale spełnił ten podstawowy wymóg 100 m motylkowy 50:58 Rekord Olimpijski treningu pływackiego. sztafeta, 4 x 100 m zmienny 3:29.34 Rekord Świata W 2003 roku na Mistrzostwach Świata w Barcelonie zdobył 6 medali (4 złote, 2 brązowe). Na Igrzyskach w Atenach był ków odpowiednie przygotowanie przed • obciążenia treningowe w poszczegól- bliski osiągnięcia swojego marzenia o zdo- startem od strony psychicznej może po- nych latach, prowadzący trenerzy, klub byciu 8 złotych medali. Po części je zrea- prawić ich rezultaty. Stwierdzono, że dzieci sportowy; lizował, zdobył osiem lecz nie wszystkie charakteryzujące się małą wiarą w swoje • wyniki sportowe w przebiegu kariery. były złote. Zajął trzecie miejsce na 200 możliwości oraz negatywnym nastawieniu 1. Wiek od 7 do 8: metrów stylem dowolnym oraz w sztafe- do startu częściej odnoszą słabe rezultaty • Stroke Clinic (1 x 60 min w tygodniowo), cie 4 x 100 metrów stylem dowolnym. Po na zawodach sportowych (Psychountaki, trener – Cathy Lears; Igrzyskach w Atenach przeniósł się do Ann Zervas, (2000). Duże zaangażowanie tre- • North Baltimore Aquatic Club (NBAC) Arbor gdzie studiował na Uniwersytecie nera i zawodnika w kształtowaniu psychiki Level 1 (3 x 60 min tygodniowo), trener w Michigan i rozpoczął treningi w sekcji od początku rozpoczęcia jego kariery jest – Julie Gorman; Club Wolverine. pożądane i możliwe. Poniższa wypowiedź • grał w baseball, piłkę nożną, lacrosse. W 2005 roku na Mistrzostwach Świata Michaela Phelpsa potwierdza, że wszystko 2. Wiek od 9 do 10: w Montrealu zdobył 5 złotych i 1 srebr- jest możliwe. „Nie powiedziałbym, że coś • NBAC Level 2: (4 x 75 min tygodniowo), ny medal. Przegrał tylko na 100 metrów jest niemożliwe. Myślę, że wszystko jest trener – Keith Shertle; stylem motylkowym z Ianem Crockerem. możliwe, jak długo tylko się angażuje w to • NBAC Level 3: (5 x 90 min tygodniowo), Na Mistrzostwach Świata w Melbourne swój umysł, pracę i swój czas”. trener – Tom Himes; w 2007 roku udało mu się wygrać w sied- • grał w baseball, piłkę nożną, lacrosse. miu konkurencjach. Osiem złotych medali KARIERA 3. Wiek od 11 do 12: było prawdopodobne do zdobycia dla Mi- Trenerzy i naukowcy od dawien dawna • NBAC Level 4: (5 x 120 min tygodniowo); chaela, jednak w eliminacjach do sztafety zajmowali się śledzeniem i analizą kariery • NBAC Level 5: (7 x 150 min tygodniowo), 4 x 100 m stylem zmiennym sztafeta ame- sportowej tych zawodników, którzy osiąga- trener – Bob Bowman. rykańska popełniła falstart. li najwyższe wyniki w sporcie (Reinhardt, 4. Wiek od 13 do 15: Do Igrzysk Olimpijskich w Pekinie Michael 2007., Ważny, 1989). Oparte one były na • NBAC Senior Performance Level: zima przygotowywał się bardzo długo. Przed analizie wyników sportowych w trakcie (7 x 150 min tygodniowo), 2 x 90 min nimi poświęcił się całkowicie pływaniu. przebiegu kariery zawodnika. w godzinach porannych (6 tygodni, Jak mówił jego trener w tym czasie opuścił Poniżej przedstawiono poszczególne eta- styczeń-luty), lato (10 x 120-150 min może dwa lub trzy treningi. Ćwiczył co- py rozwoju kariery sportowej Michaela tygodniowo). dziennie bez względu na święta, urodziny Phelpsa: 5. Wiek od 16 do 17: itp. Pływał codziennie do 15 km, czasami »

2020 16

» z obciążnikami na udach. Michael Phelps Medale zdobyte podczas Igrzysk Olimpij- • W latach 2003, 2004, 2006, 2007, 2008 zdobył osiem złotych medali w Pekinie skich w Londynie Michael Phelps był uznawany najlep- bijąc nie tylko rekord Marka Spitza, ale • złoty – sztafeta, 4 × 200 m stylem do- szym pływakiem świata. Wielokrotnie także rekord w liczbie złotych medali olim- wolnym (6:59.70) wybierano go najlepszym pływakiem pijskich mając ich na swoim koncie 23 plus • srebrny – sztafeta, 4 × 100 m stylem USA i sportowcem roku. 3 srebrne i 2 brązowe (http://pl.wikipedia. dowolnym (3:10.38) Obecnie Michael Fred Phelps uznawany org/wiki/Michael_Phelps). • srebrny – 200 m stylem motylkowym jest za najlepszego pływaka na świecie, (1:53.01) jest najlepszym olimpijczykiem w historii, Igrzyska Olimpijskie w Sydney • złoty – 200 m stylem zmiennym oraz można powiedzieć najlepszym spor- Podczas udziału w pierwszych Igrzyskach (1:54.27) towcem jaki w tej chwili czynnie uprawia Olimpijskich w Sydney, 15-letni Michael • złoty – 100m stylem motylkowym sport. Patrząc na osiągnięcia tego zawod- nie zdobył medalu, ale uzyskał 5 miejsce (51.21) nika trudno nie zgodzić się z tą opinią. Jest na dystansie 200 m stylem motylkowym. • złoty – sztafeta 4 × 100 m stylem wzorem dla młodych adeptów pływania zmiennym (3:29.35) i reprezentuje ten sport najlepiej jak tylko Medale zdobyte podczas Igrzysk Olimpij- można. Reprezentuje typ idealnego spor- skich w Atenach Medale zdobyte podczas Igrzysk Olimpij- towca, choć zdarzały mu się wpadki, za • brązowy – 200 m stylem dowolnym skich w Rio de Janeiro które żałował. Gdy odejdzie na pływacką (1:45.32) – rekord Ameryki • złoty – sztafeta, 4 × 200 m stylem do- emeryturę, będziemy musieli długo czekać • złoty – 100 m stylem motylkowym wolnym (7:00.66) na kolejna gwiazdę jego formatu. (0:51.25) – OR (rekord olimpijski) • złoty – 200 m stylem motylkowym • złoty – 200 m stylem motylkowym (1:53.36) WNIOSKI (1:54.04) – OR (rekord olimpijski) • złoty – sztafeta, 4 × 100 m stylem do- 1. Nabór i selekcja zawodników do spor- • złoty – 200 m stylem zmiennym (1:57.14) wolnym (3:09.92) tu pływackiego winna uwzględniać – OR (rekord olimpijski) • złoty – 200 m stylem zmiennym w większym stopniu cechy antropome- • złoty – 400 m stylem zmiennym (1:54.66) tryczne przyszłych pływaków. (4:08.26) – WR (rekord świata) • srebrny – 100 m stylem motylkowym 2. Progresja wyników i obciążeń treningo- • brązowy – sztafeta 4 × 100 m stylem (51.14) wych Michaela Phelpsa może być przy- dowolnym (3:14.62) • złoty – sztafeta, 4 x 100 m stylem kładem systematycznej i planowanej • złoty – sztafeta, 4 × 200 m stylem do- zmiennym (3:27,95) pracy treningowej trenera. wolnym (7:07.33) 3. Fizjologiczno-biochemiczne uwarunko- • złoty – sztafeta, 4 × 100 m stylem PODSUMOWANIE wania adaptacyjne organizmu Phelpsa zmiennym (3:30.69) • Phelps jest rekordzistą pod względem mogą być przykładem możliwości rege- zdobytych złotych medali olimpijskich neracyjnych organizmu pływaka. Medale zdobyte podczas Igrzysk Olimpij- – 23 złote, 3 srebrne i 2 brązowe. 4. Psychika Phelpsa, kształtowana od skich w Pekinie • Ustanowił także rekord w liczbie zdo- początku rozpoczęcia jego kariery, • złoty – 400 m stylem zmiennym bytych złotych medali podczas igrzysk mogła mieć znaczny wpływ na chęć (4:03.84) – WR (rekord świata) olimpijskich – 23, a także podczas jed- trenowania pływania, samoocenę, su- • złoty – sztafeta, 4 × 100 m stylem do- nych igrzysk olimpijskich – 8. mienność i pracowitość, pomimo wie- wolnym (3:08.24) – WR (rekord świata) • Między 12 a 17 rokiem życia trenował lu problemów życiowych (rodzinnych • złoty – 200 m stylem dowolnym średnio o 52 dni dłużej w ciągu roku, niż i zdrowotnych). (1:42.96) – WR (rekord świata) jego amerykańscy rywale. Jak to moż- 5. Wszechstronność stylowa Michaela • złoty – 200 m stylem motylkowym liwe? Rachunek jest prosty – w każdą Phelpsa, realizowana od najmłodszych (1:52.03) – WR (rekord świata) niedzielę, kiedy wszyscy mieli wolne, lat miała decydujący wpływ na wyni- • złoty – sztafeta, 4 × 200 m stylem do- on przepływał swoje kilometry. ki uzyskane podczas Igrzysk Olimpij- wolnym (6:58.56) – WR (rekord świata) • Pobił rekord świata na 200 m stylem skich. q • złoty – 200 m stylem zmiennym motylkowym mając 15 lat i 9 miesięcy Artykuł w skróconej wersji był opublikowany (1:54.23) – WR (rekord świata) (jest najmłodszym pływakiem, który W: Ratownictwo wodne, Sport pływacki • złoty – 100 m stylem motylkowym pobił rekord świata). i Kultura Fizyczna w teorii i praktyce. T4, (50:58) – OR (rekord olimpijski) • Jest pierwszym sportowcem w historii, AWFiS, 2017. • złoty – sztafeta, 4 × 100 m stylem który zakwalifikował się na Igrzyska zmiennym (3:29.34) – WR (rekord świa- Olimpijskie w 6 indywidualnych konta) kurencjach.

2020 17

Piśmiennictwo: 1. Celejowa I., Rekord na talerzu. Warszawa 1990. 2. Colgan M., Optimum Sports Nutrition. New York 1993. 3. Costil D.L., Flynn M.G., Kirwan J.P., Houmard J.A., Mitchell J.B., Thomas R., Effects of repeated days of intensified training on muscle glycogen and swimming performance. Med. Sci. Sports Excer. 20, 249-254, 1988. 4. Cox H. R., Sport psychology. Concepts and applications. University of Missouri-Columbia 2007. 5. Friel J., Triatlon. Biblia treningu. Warszawa 2010. 6. Grandjeana A.C., Nutrition for swimmers. Clinics in Sporsts Medicine 5, 65-76, 1986. 7. Hatfield F., Zuckier M., Improving Tissue Healing Nutritionally, California 1990. 8. Kłodecka-Różalska J., Psychologiczne uwarunkowania osiągnięć kobiet i mężczyzn. Sport Wyczynowy, nr 3-4, 2002. 9. Lamb D.R., Rinehardt K.F., Bartels R.L., Sherman W.M., Snook J.T., Dietary carbohydrate and intensity of interval swim training. Amer. J. Clin. Nutr. 53, 1058-1063, 1990). 10. Maglischo E.W., Swimming Fastest, Human Kinetic, 2003. 11. Morris T., Summers J., Psychologia sportu. Strategie i techniki, Warszawa 1998. 12. Phelps M., Abrahamson A., No Limits. The Will to Succeed, New York 2008. 13. Rakowski M., Nowoczesny trening pływacki, Rumia 2008. 14. Reinhardt K.W., 1000 Olimpiasieger, 2007. 15. Sankowski T., Gracz J., Psychologia aktywności sportowej, Poznań 2007. 16. Sozański H., Podstawy teorii treningu sportowego, Warszawa 1999. 17. The USA Swimming Progression for Athlete and Coach Development, USA Swimming, Colorado Springs, 2000. 18. Troup J.P., Studies by the International Center for Aquatic Research (ICAR), United States Swimming Press, Colorado Springs 1989- 1990. 19. Troup J.P., A descriptive analysis of the undulating breaststroke technique in swimming. The World of Swimming, nr 4, 1991. 20. Ważny Z., Modelowe wskaźniki cech mistrzostwa sportowego, RCMSz KFiS, Warszawa 1989. 21. Weinberg S.R., Gould D., Foundations of sport and exercise psychology, 4th edition, USA 2007. 22. http://www.michaelphelps.com 23. http://www.answers.com/topic/michael-phelps 24. Presented by Coach Bob Bowman. The Development of Michael Phelps, University of Michigan 12/15/2005. 25. http://pl.wikipedia.org/wiki/Michael_Phelps 26. http://www.plywanie.net 27. http://www.fit.pl/gwiazdyfit/dieta_michaela_phelpsa,179,19,19,1127,4336,0,0,0.html 28. http://supergigant.blox.pl/2008/08/Dieta-Phelpsa.html 29. http://www.sfd.pl/Dieta_Michaela_Phelpsa__12_000_kcal_!!!-t428596.html 30. http://www.sport.pl 31. http://www.jockbio.com/Bios/Phelps/Phelps_bio.html 32. http://www.mapsofworld.com/olympics/great-olympians/aquatics/michael-phelps.htm

2020 18 Aktywność fizyczna w leczeniu onkologicznym KATARZYNA PIESIEWICZ-BIAŁAS, ELŻBIETA PIESIEWICZ WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE kształtowanie zdrowia. Według koncepcji MOTYWOWAĆ PACJENTÓW DO RUCHU Rak jest główną przyczyną obciążenia pól zdrowia Lalonde’a styl życia, w tym Obecnie zaleca się motywowanie pacjen- chorobami na całym świecie i jest odpo- aktywność fizyczna, determinuje zdro- tów do aktywności fizycznej w trakcie wiedzialny za jedną trzecią zgonów. Dzięki wie w ponad 50% (39). Badania na temat leczenia. Chemioterapia, radioterapia nio- wczesnej diagnozie i trafnej strategii le- profilaktycznego znaczenia aktywności są ze sobą wiele działań niepożądanych czenia wskaźniki przeżycia poprawiają się fizycznej w onkologii datowane są na 1922 takich jak nudności, wymioty, osłabienie w takim stopniu, że obecnie raka w wielu r. Powstałe prace badawcze analizowały siły mięśniowej, obniżenie wartości leuko- przypadkach uznaje się za chorobę prze- zależność między aktywnością fizyczną cytów czy trombocytów. Choroba często wlekłą. Autorki podjęły w pracy temat a profilaktyką raka, ale dokładne dane wywołuje bezradność, rozpacz, zakłóca wpływu ćwiczeń fizycznych stosowanych na temat typu, intensywności i obciążeń odgrywanie dotychczasowych ról spo- u chorych na różnych etapach leczenia niezbędnych do ochrony przed rakiem łecznych i rodzinnych, ogranicza kontakty i w odniesieniu do różnych rodzajów cho- nie są jeszcze w pełni poznane. Badacze towarzyskie, tak więc znacząco obniża roby. W konkluzji podają też receptę na koncentrują swoją uwagę na profilaktyce jakość życia pacjentów. Badania wskazują, wybór optymalnych ćwiczeń. i potencjalnym ryzyku raka związanym iż osoby cały czas aktywne fizycznie po Słowa kluczowe: leczenie chorych na raka, z brakiem aktywności fizycznej. Badanie rozpoznaniu i po leczeniu choroby nowo- rehabilitacja ruchowa w onkologii. aktywności fizycznej osób z problemami tworowej żyją dłużej, a ryzyko nawrotu nowotworowymi jest ciągle aktualnym choroby jest mniejsze. WSTĘP problemem badawczym ponieważ jest ona Regularna długotrwała aktywność fizyczna Na całym świecie ponad 18 milionów ludzi prawdopodobnie najlepszym i najmniej do- zmniejsza czynniki ryzyka takie jak otyłość, każdego roku zapada na raka, a ponad 9,5 cenianym środkiem rehabilitacji i poprawy miliona z tego powodu umiera, w związku stanu organizmu u osób z problemami z czym choroby onkologiczne stały się onkologicznymi. Zakresy prowadzonych jednym z głównych problemów zdrowia badań nad programami interwencji ćwi- publicznego. Zachorowalność na nowo- czeniami fizycznymi u osób z rakiem nie twory złośliwe w Polsce wzrosła dwukrot- dają jednoznacznych odpowiedzi co do nie od 1980 do 2010 roku. W roku 2010 poziomu aktywności fizycznej i uzyskiwa- wynosiła ponad 140,5 tys. zachorowań. nych efektów zdrowotnych (22, 30). Wyko- W ciągu ostatniej dekady współczynnik nywanie ćwiczeń fizycznych i uprawianie zachorowalności w grupie wiekowej do sportu przez pacjentów onkologicznych 20 lat wynosił u obu płci około 11-13/105 jeszcze do niedawna wzbudzało wątpli- (5). Rak jest główną przyczyną obciążenia wości i obawy, które wynikały z prze- chorobami na całym świecie i jest odpo- świadczenia o ich wpływie na obniżenie wiedzialny za jedną na trzy zgonów. (8, odporności organizmu oraz nasilenie skut- 29). Jednak w wyniku wczesnej diagnozy ków ubocznych leczenia onkologicznego, i terminowych strategii leczenia wskaźniki np. zaburzeń czynności układu krążenia, przeżycia poprawiają się w taki sposób, że osłabienia struktury kości i ryzyko ich obecnie raka w wielu przypadkach uznaje złamań. Unikanie wysiłku fizycznego pa- się za przewlekłą chorobę. Chociaż po- radoksalnie nasilało skutki uboczne le- prawa skuteczności opcji leczenia może czenia nowotworów obniżając także jego poprawić przeżycie, (2) mają one również skuteczność. Ćwiczenia fizyczne nie tylko negatywny wpływ na zdrowie fizyczne poprawiają sprawność psychofizyczną, i psychiczne funkcje takie jak depresja, ułatwiając i przyspieszając powrót do lęk, zmęczenie, ból, jakość snu i stres, pełnej aktywności życiowej, ale także które mogą mieć wpływ na jakość życia zwiększają odporność organizmu i po- pacjentów z rakiem. (31). prawiają stan psychiczny, tak ważnych Za jedną z wielu przyczyn ich coraz szersze- w leczeniu. Wyniki badań wskazują, że go występowania uważane są niekorzystne u osób aktywnych i sprawnych fizycznie zmiany w stylu życia ludzi, a szczególnie ryzyko wystąpienia lub nawrotu nowo- ograniczanie aktywności fizycznej (13). tworu i przedwczesnej śmierci jest znacz- Aktywność fizyczna ma ogromny wpływ na nie mniejsze (nawet o 50%) (40).

2020 19

insulinooporność, stężenie hormonów Powinny one uwzględniać deficyty czyn- koordynacji nie są zalecane ćwiczenia płciowych, które są także czynnikami ry- nościowe, zainteresowania chorych, rodzaj w pozycji stojącej (40). zyka nawrotu choroby. Tak więc poprzez i lokalizację nowotworu oraz metodę jego Leczenie raka powoduje głębokie osłabie- modyfikację stylu życia, odpowiednią dietę leczenia. Intensywność ćwiczeń powinna nie i prowadzi do obniżonej sprawności i aktywność fizyczną można poprawić osiągać co najmniej 1000 kcal tygodniowo fizycznej i pogorszenia jakości życia. Te wyniki leczenia choroby nowotworowej lub 150-400 kcal dziennie, co pozwala negatywne następstwa obserwowano (15,34). Celem aktywności jest także zapo- na zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby w różnych terapiach, od chirurgii, przez bieganie i ograniczenie powikłań leczenia i przedwczesnej śmierci. Ćwiczenia fizyczne napromienianie po leczenie hormonalne nowotworu oraz zmniejszenie emocjonal- są bezpieczne dla osób leczonych z powo- i terapie celowane (23). Na przykład waż- nych i fizycznych skutków choroby. Aktyw- du nowotworów i nie ma bezwzględnych nym wskaźnikiem sprawności fizycznej ność fizyczna jest częścią postępowania przeciwwskazań do ich stosowania. Na- i funkcji jest wydolność tlenowa, którą w procesie adaptacyjnym chorych. Polega tomiast są pewne ograniczenia wynika- zaobserwowano zmniejszoną o 10 do 33% na mobilizacji rezerw psychicznych w celu jące z następstw tej terapii. W przypadku w ciągu 12 tygodni chemioterapii raka przystosowania się do normalnego życia anemii powinna być stosowana forma piersi i innych nowotworów (36). Prawie i powrotu do pracy (10). Udowodniono, interwałowa ćwiczeń, małopłytkowość jest jedna trzecia pacjentek z rakiem piersi że regularne podejmowanie aktywności wskazaniem do unikania urazowych form po zakończeniu leczenia, ma wydolność fizycznej przynosi korzystne efekty w pro- ruchu, a stan neutropenii uzasadnia ogra- tlenową poniżej tego, co jest wymagane cesie rehabilitacji. Pacjenci, którzy aktyw- niczenie ćwiczeń sprzyjających infekcji (np. do niezależności funkcjonalnej. Szczytowe nie podejmują wysiłek fizyczny, posiadają ćwiczenia w dużych grupach, na basenie zużycie tlenu może być również wskaźni- lepszą motywację i większą wytrwałość lub w ostrych warunkach klimatycznych). kiem przeżycia w chorobie z przerzutami w leczeniu (17). Pewne ograniczenia stosowania ćwiczeń (12). Spadki te można zminimalizować lub Po zakończeniu leczenia przeciwnowo- fizycznych wynikają również z rodzaju im zapobiec dzięki dobrze przemyślanemu tworowego najważniejszym czynnikiem nowotworu lub następstw jego leczenia. progresywnemu programowi ćwiczeń rege- przyspieszającym powrót sprawności Do pół roku po terapii raka odbytnicy lub neracyjnych. Istnieją także dowody ukazu- psychofizycznej są ćwiczenia fizyczne. raka gruczołu krokowego niewskazana jące, że ćwiczenia w trakcie i po leczeniu Zasady ich stosowania są takie same jak jest jazda na rowerze, natomiast przetoka były związane ze zmniejszeniem nawrotów w okresie przygotowującym chorych do nerkowa stanowi przeciwwskazanie do i umieralności, o 30-60% w przypadku raka terapii nowotworu, przy czym zależnie od pływania. W przypadku osłabienia struk- piersi i jelita grubego (11, 16) i stwierdzono, stanu zdrowia oraz wydolności fizycznej tury kości należy unikać dużych obciążeń, że zapobiegają lub zmniejszają wiele nega- można stosować wyższą ich intensywność. a w sytuacjach związanych z zaburzeniami tywnych skutków leczenia raka, takich jak zmęczenie, osłabienie mięśni, pogorszenie czynności układu sercowo-naczyniowego, zdolności funkcjonalne, neuropatii, budowa ciała i jakość życia (25).

ĆWICZENIA POMAGAJĄ W LECZENIU RÓŻNYCH RODZAJÓW RAKA Efekty te obserwuje się w różnych stanach chorobowych (np. rak piersi, rak prostaty, rak jelita grubego, rak płuc, przeszczep itp.), w trakcie i po leczeniu oraz na różnych etapach. Na przykład częstość występo- wania obrzęku limfatycznego związane- go z rakiem piersi wynosi od 6 do 70%. Czynniki ryzyka obejmują zakres operacji pachowej, radioterapii i chemioterapii. Osoby, które przeżyły raka piersi oraz brały udział w powolnym, progresywnym programie ćwiczeń oporowych (podnoszenie ciężarów) nie tylko wzmocniły dotknięte chorobą ramię, ale miały mniejszą częstość występowania i nasilenia obrzęku limfatycznego (23). Ponadto Rogers i wsp. oceniając wpływ regularnej aktywności fizycznej przez 12 tygodni u chorych na raka piersi stwierdzili również istotną poprawę ogólnej oceny jakości życia, funkcjonowania fizycznego oraz wizerunku własnego ciała. Zastoso- wanie ćwiczeń fizycznych miało pozytywny wpływ w trakcie terapii adjuwatowej, co »

2020 20

» powodowało mniejsze odczuwanie zmę- nasilenie objawów ZPZ, ale także może wysiłku fizycznego i nadal zapewnienie czenia, spadek bezsenności, a nawet od- wpływać pozytywnie na inne dolegliwości optymalnych korzyści z ćwiczeń po za- czuwanego bólu u pacjentek (20). chorych na nowotwory, np. poprawia ape- kończeniu leczenia (25). Trening marszowy Mężczyźni z rakiem prostaty poddawani tyt, co pośrednio może przyczyniać się do o charakterze nordic walking (NW) reduku- terapii polegającej na pozbawieniu an- zmniejszenia nasilenia objawów ZPZ (37). je obawy lękowe i depresyjne. Systema- drogenów doświadczają głębokich zmian Neuropatia obwodowa jest efektem ubocz- tyczne uprawianie tej aktywności poprawia w mięśniach szkieletowych (masie i sile) nym wielu środków chemioterapeutycz- także jakość życia w sferze psychologicznej oraz w składzie ciała. Jednak osoby, które nych, które dręczą nawet 60% pacjentów i relacji społecznych. Podjęcie aktywności przeżyły raka prostaty podczas terapii do 3 miesięcy po leczeniu i nie poprawia się typu NW wiąże się nie tylko z poprawą pozbawionej androgenów, które ćwiczyły, z czasem nawet o 30% w ciągu 6 miesięcy sprawności ruchowej per se, ale także ze poprawiały siłę mięśni, skład ciała, spraw- po leczeniu. Niektóre wstępne badania wzrostem samooceny i nawiązaniem relacji ność fizyczną, jakości życia i odczuwały sugerują, że ćwiczenia fizyczne mogą po- społecznych. Pośrednio korzyści płynące subiektywnie mniejsze zmęczenie (23). prawić neuropatię obwodową, chociaż nie z takiej aktywności osób z przewlekłą, za- Kolejnym efektem prowadzonego lecze- odkryto żadnych interwencji, które od- grażającą życiu chorobą, to wzrost współ- nia onkologicznego opartego na leczeniu wracałyby lub zapobiegały uszkodzeniom pracy i kształtowanie pozytywnej postawy cytostatycznym lub radiologicznym jest neurologicznym (38). Ćwiczenia mogą mieć wobec długoterminowej terapii i procesu zespół przewlekłego zmęczenia (ZPZ), któ- potencjalne korzyści z modulacji choroby zdrowienia (33). ry prowadzi do ograniczenia codziennej sercowo-naczyniowa u osób, które prze- aktywności aż u ponad 80% chorych na żyły wczesne stadium raka piersi. W dłu- RAK JEST CHOROBĄ PRZEWLEKŁĄ nowotwory (3). Konieczne jest zwrócenie goterminowym prospektywnym badaniu W 2010 r. American College of Sports uwagi na modyfikację stylu życia: zmniej- z udziałem prawie 3000 kobiet z nieprze- Medicine zorganizował spotkanie zespo- szenie okresów bezczynności w ciągu dnia, ograniczenie czuwania nocnego, a w za- mian – pobudzenie do aktywności w ciągu dnia. Zwłaszcza mobilizowanie pacjentów W oparciu o aktualną literaturę skuteczna recepta na ćwiczenia, do aktywności w godzinach dziennych która najbardziej konsekwentnie odnosi się do wyników (oczywiście w granicach dostosowanych do możliwości chorego) jest często przez zdrowotnych doświadczanych z powodu diagnozy raka nich pozytywnie przyjmowane. Należy zaproponować odpowiednie do i leczenia raka, obejmuje trening aerobowy o umiarkowanej stopnia sprawności pacjenta ćwiczenia fizyczne. Wskazane są zwłaszcza ćwiczenia intensywności co najmniej trzy razy w tygodniu, co najmniej polegające na wykonywaniu rytmicznych, 30 minut, co najmniej 8 do 12 tygodni. powtarzanych ruchów, np. spacery czy jazda na rowerze (6). Taki sposób postę- powania pozwala na zmniejszenie od- rzutowym rakiem piersi stwierdzono, że te, łu ekspertów klinicznych i badawczych czuwania nasilenia ZPZ aż u około 50% które przestrzegały wytycznych dotyczą- w dziedzinie raka i ćwiczeń fizycznych pacjentów (35). Co ciekawe, wśród chorych cych ćwiczeń po przeżyciu raka (w porów- w celu opracowania pierwszego zestawu na nowotwory, poddawanych chemiote- naniu z tymi, które tego nie zrobiły), miały wytycznych dotyczących ćwiczeń dla osób, rapii wysokimi dawkami cytostatyków, skorygowane o 23% zmniejszone ryzyko które przeżyły raka (22). Jednakże były którzy wykonywali regularnie ćwiczenia zdarzeń sercowo-naczyniowych (26). one w dużej mierze zgodne z wytycznymi fizyczne, zaobserwowano nie tylko zmniej- dotyczącymi aktywności fizycznej z 2008 szenie odczuwania osłabienia, ale także INDYWIDUALIZACJA PROGRAMU r. dla osób dorosłych z chorobami przewle- poprawę parametrów hematologicznych, ĆWICZEŃ kłymi, aby dążyć do co najmniej 150 min. w porównaniu do osób, które nie ćwiczyły. Ćwiczenia są możliwe podczas aktywnego w tygodniu aktywności aerobowej, dwa lub Program ćwiczeń powinien być modyfiko- leczenia, ale osoby, które przeszły pomyśl- więcej dni w tygodniu treningu oporowego wany w zależności od możliwości pacjen- ne leczenie, muszą nauczyć się radzić sobie i codziennego rozciągania głównych grup ta. Nie można dopuścić do przeciążenia ze skutkami ubocznymi, zanim rozpoczną mięśni w miarę możliwości, ze specjalnymi organizmu. Przeciwwskazaniem do wyko- zwiększanie obciążeń treningowych. Pro- testami ćwiczeń i modyfikacjami programu nywania ćwiczeń fizycznych są poważne gram ćwiczeń musi być dostosowany do w zależności od stanu zdrowia i raka oraz choroby układu sercowo-naczyniowego umiejętności danej osoby i koncentrować skutków ubocznych związanych z lecze- oraz poważne powikłania choroby nowo- się na poprawie jej fizycznych ograniczeń. niem (4). tworowej, np. nawracający ból o niewy- Wiele badań wykazało, że podczas ak- Nowe rekomendacje opierają się na mery- jaśnionym pochodzeniu, występowanie tywnego leczenia ćwiczenia poprawiają torycznym przeglądzie i analizie rosnącej nudności lub wymiotów w trakcie wysiłku zmęczenie, osłabienie, nudności, depresję, liczby dowodów naukowych w tej dziedzi- fizycznego, przerzuty nowotworowe do lęk i jakość życia. nie. Od czasu przedstawienia pierwszych kości zagrażające złamaniem, zły stan Skutki długoterminowe często wymagają wytycznych w 2010 r. opublikowano ponad ogólny, małopłytkowość, objawy infekcji, dostosowania zindywidualizowanego pro- 2500 randomizowanych kontrolowanych gorączka i żółtaczka. Modyfikacja stylu gramu ćwiczeń regeneracyjnych, aby zmi- prób wysiłkowych u osób, które przeżyły życia, ze zwróceniem uwagi na zwiększenie nimalizować ryzyko kontuzji lub obrzęku raka – wzrost o 281%. Ponadto od tego aktywności fizycznej, zmniejsza nie tylko limfatycznego. Celem jest dostosowanie czasu wydano coraz więcej wezwań do

2020 21

włączenia ćwiczeń fizycznych do klinicznej ćwiczeń fizycznych może zmieniać się Programy ćwiczeń, które zalecają tylko opieki onkologicznej (18). Tak więc w 2018 z dnia na dzień lub z tygodnia na tydzień. trening oporowy, również skutecznie po- r. zwołano międzynarodowy multidyscypli- Zrozumienie tych interakcji jest tematem prawiają większość wyników związanych narny zespół ACSM na temat aktywności ciągłych badań, szczególnie w związku ze zdrowiem, choć dla niektórych kon- fizycznej oraz zapobiegania i kontroli raka, z pojawieniem się nowatorskich terapii. kretnych chorób dowody na to, że nie są aby ustalić zalecenia na podstawie aktual- Specyficzne dla wydolności krążenio- wystarczające lub sugerują, że sam trening nych dowodów. wo-oddechowej podczas chemioterapii oporowy może być niewystarczający. Zale- Spotkanie Okrągłego Stołu odbyło się stwierdzono udokumentowaną poprawę cenia Okrągłego Stołu 2018 ACSM stały się w dniach 12–13 marca 2018 r. W San Fran- wydolności krążeniowo-oddechowej, mie- możliwe dzięki zwiększeniu dostępności cisco w Kalifornii, z udziałem 40 przed- rzoną za pomocą VO2peak lub 6-minuto- wysokiej jakości randomizowanych kontro- stawicieli 20 organizacji z całego świata, wego testu marszu (28). Wydaje się, że lowanych prób wysiłkowych u osób, które którzy są partnerami i uczestniczyli w tym ćwiczenia aerobowe podczas chemiote- przeżyły raka, opublikowanych po wydaniu spotkaniu. Ćwiczenia mają dobrze ustalo- rapii uzupełniającej nie stymulują więk- zaleceń z 2010 r. ne korzyści zdrowotne u osób bez raka, szej produkcji czerwonych krwinek (7), Umożliwiło to opracowanie bardziej kon- dlatego rozważano w badaniach wysiłko- więc poprawa wydolności krążeniowo- kretnej, opartej na dowodach recepty na wych, czy osoby, które przeżyły raka, mogą -oddechowej zależy od innych adaptacji ćwiczenia, aby poprawić typowe skutki tolerować znane lub hipotetyczne dawki ośrodkowych (tj. czynności serca, obję- uboczne diagnozy i leczenia raka, a mia- ćwiczeń, aby skutecznie poprawić spraw- tości osocza) i obwodowych (tj. poprawy nowicie lęk, objawy depresyjne, zmęcze- ność fizyczną, a tym samym powiązane unaczynienia i funkcji enzymu mitochon- nie, jakość życia związaną ze zdrowiem z nimi wyniki związane z rakiem. Dotych- drialnego) (14). i funkcję fizyczną, a także bezpieczeństwo czasowe badania potwierdzają potencjał treningu fizycznego u osób z obrzękiem osób, które przeżyły raka, do pozytywnego RECEPTA NA ĆWICZENIA limfatycznym związany z rakiem piersi. reagowania na bodziec treningowy po- W oparciu o aktualną literaturę skuteczna Konieczne są przyszłe badania, aby określić przez poprawę poszczególnych składników recepta na ćwiczenia, która najbardziej skuteczność ćwiczeń, aby poprawić inne sprawności fizycznej, w tym sprawności konsekwentnie odnosi się do wyników wyniki, w tym te określone w związku sercowo-oddechowej (tj. VO2peak) (27), zdrowotnych doświadczanych z powodu z niewystarczającymi dowodami. Ponad- siły i wytrzymałości mięśniowej (9) i składu diagnozy raka i leczenia raka, obejmuje to literatura pozostaje niewystarczająca ciała (19). trening aerobowy o umiarkowanej inten- do dalszego uszczegółowienia recept na Jednak reakcja osoby chorej na dany bo- sywności co najmniej trzy razy w tygodniu, podstawie rodzaju raka, czasu leczenia dziec wysiłkowy może być różna ze wzglę- co najmniej 30 minut, co najmniej 8 do 12 i/lub rodzajów leczenia, podczas gdy re- du na bezpośredni wpływ leczenia raka na tygodni. Dodanie treningu oporowego do cepty na ćwiczenia rzadko były oparte na układy fizjologiczne (tj. niedokrwistość), treningu aerobowego, co najmniej dwa badaniach, które bezpośrednio porówny- skutki uboczne leczenia raka (tj. zmęczenie razy w tygodniu, przy użyciu co najmniej wały różne składniki takie jak bezpośrednie związane z rakiem może obniżyć tolerancję dwóch zestawów od 8 do 15 powtórzeń, próba treningu o niskiej intensywności wysiłku) lub czynniki demograficzne (tj. co najmniej 60% jednego maksymalnego w porównaniu do treningu o wysokiej wiek) (32). Ponadto podczas aktywnego powtórzenia, wydaje się przynosić podob- intensywności (1). q leczenia zdolność osoby do tolerowania ne korzyści.

Piśmiennictwo: 1. Campbell K.L., Winters-Stone K.M., Wiskemann J., May A.M., Schwartz A.L., Courneya K.S., Zucker D.S., Mztthews C.E., Ligibel J.A., Gerber L.H. i wsp. Exercise Guidelines for Cancer Survivors: Consensus Statement from International Multidisciplinary Roundtable, Official Journal of the American College of Sports Medicine, 2375-2390 http://www.acsm-msse.org 2. Coleman M.P., Forman D., Bryant H., et al. Cancer survival in Australia, Canada, Denmark, Norway, Sweden, and the UK, 1995–2007 (the International cancer benchmarking partnership): an analysis of population – based cancer registry data. The Lancet 2011;377:127- 38. 3. Curt G.A., Breitbart W., Cella D. i wsp. Impact of cancer-related fatigue on the lives of patients: new findings from the Fatigue Co- alition. Oncologist 2000; 5: 353-60. 4. Department of Human and Health Services. Physical Activity Guidelines for Americans. Department of Health and Human Services 2008. 5. Didkowska J., Wojciechowska U., Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce [Internet]. Warszawa: Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie; c 2013 [updated 2013 Jul 31; cited 2015 Jul 10]. Available from: http://onkologia.org.pl/nowotwory-zlosliwe-ogolem-2/ 6. Dimeo F.C., Thomas F., Raabe-Menssen C. i wsp. Effect of aerobic exercise and relaxation training on fatigue and physical performance of cancer patients after surgery. A randomised controlled trial. Support Care Cancer 2004; 12: 774-9. 7. Dolan L.B., Gelmon K., Courneya K.S., etal. Hemoglobinandaerobic fitness changes with supervised exercise training in breast cancer patients receiving chemotherapy. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2010;19(11):2826-32. »

2020 22

» 8. Ferlay J., Colombet M, Soerjomataram I, et al. Cancer incidence and mortality patterns in Europe: estimates for 40 countries and 25 major cancers in 2018. Eur J Cancer 2018;103:356-87. 9. Fuller J.T., Hartland M.C., Maloney L.T., Davison K., Therapeutic effects of aerobic and resistance exercises for cancer survivors: a systematic review of meta-analyses of clinical trials. Br J Sports Med. 2018;52(20):1311. 10. Hojan K., Ozga-Majchrzak O., Liszka M., Wpływ regularnych ćwiczeń fizycznych na jakość życia kobiet w trakcie chemioterapii raka piersi, Nowiny Lekarskie 2013, 82, 3, 215-221. 11. Irwin M.L., McTiernan A., Manson J.E. et al., Physical Activity and Survival in Postmenopausal Women with Breast Cancer: Results from the Women’s Health Initiative. Cancer Prevention Research. 2011 4 1;4(4):522-9. [PubMed: 21464032]. 12. Jones L.W., Courneya K.S., Mackey J.R. et al., Cardiopulmonary function and age-related decline across the breast cancer survivorship continuum. Journal of Clinical Oncology. 2012 5 21;30(20):2530-7. [PubMed: 22614980]. 13. Kruk J., Hassan Y., Aboul-Enein H.Y., The role of physical activity in the prevention of cancer. Cancer Therapy. 2007; 5:169180. 14. Lakoski S.G., Eves N.D., Douglas P.S., Jones L.W., Exercise rehabilitationinpatientswithcancer. NatRev ClinOncol. 2012;9(5):288-96. 15. Litwiniuk M., Kara I., Aktywność fizyczna a nowotwory, Onco Review 2012, 4(2): 228-233. 16. Meyerhardt J.A., Heseltine D., Niedzwiecki D. et al., Impact of physical activity on cancer recurrence and survival in patients with stage III colon cancer: findings from CALGB 89803. Journal of Clinical Oncology. 2006 8 1;24(22):3535-41. [PubMed: 16822843]. 17. Mock V., Frangakis C., Davidson N.E. i wsp.: Exercise manages fatigue during breast cancer treatment: a randomized controlled trial. Psychooncology, 2005, 6, 464-477. 18. National Comprehensive Cancer Network. NCCNClinical Practice Guidelines in Oncology – Survivorship. 2018; Version 2.2018. 19. Padilha C.S., Marinello P.C., Galvao D.A., et al., Evaluation of resistance training to improve muscular strength and body composition in cancer patients undergoing neoadjuvant and adjuvant therapy: a meta-analysis. J Cancer Surviv. 2017;11(3):339-49. 20. Rogers L.Q., Hopkins-Price P., Vicari S. et al., Physical activity and health outcomes three months after completing a physical activity behavior change intervention: persistent and delayed effects. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2009; 18:1410-18). 21. Schmitz K.H., Courneya K.S., Matthews C. et al., American College of Sports Medicine roundtable on exercise guidelines for cancer survivors. Medicine & Science in Sports & Exercise. 2010 7 1;42(7): 1409-26. [PubMed: 20559064]. 22. Schmitz K.H., Courneya K.S., Matthews C., Demark-Wahnefried W., Galvão D.A., Pinto B.M., at al., American College of Sports Me- dicine roundtable on exercise guidelines for cancer survivors. Med Sci Sports Exerc. 2010; 42:1409-1426. 23. Schmitz K.H., Troxel A.B., Cheville A. et al., Physical Activity and Lymphedema (the PAL trial): assessing the safety of progressive strength training in breast cancer survivors. Contemporary clinical trials. 2009 5 31;30(3):233–45. [PubMed: 19171204]. 24. Schmitz K.H., Courneya K.S., Matthews C. et al., American Collegeof Sports Medicine roundtable onexercise guidelinesfor cancer survivors. Med Sci Sports Exerc. 2010;42(7):1409-26. 25. Schwartz A., Dirk de Heer H., Bea J.W., Initiating Exercise Interventions to Promote Wellness in Cancer Patients and Survivors. Oncology (Williston Park). 2017 October 15; 31(10): 711–717. 26. Scott J.M., Adams S.C., Koelwyn G.J., Jones L.W., Cardiovascular late effects and exercise treatment in breast cancer: current evidence and future directions. Canadian Journal of Cardiology. 2016 7 31;32(7):881-90. [PubMed: 27343744]. 27. Scott J.M., Zabor E.C., Schwitzer E., et al., Efficacy of exercise therapy on cardiorespiratory fitness in patients with cancer: a systematic review and meta-analysis. J Clin Oncol. 2018;36(22):2297-305. 28. Scott J.M., Nilsen T.S., Gupta D., Jones L.W., Exercise therapy and cardio vascular toxicity in cancer. Circulation. 2018;137(11):1176-91. 29. Siegel R.L., Miller K.D., Jemal A., Cancer statistics, 2019. CA A Cancer J Clin 2019;69:7-34. 30. Speck R.M., Courneya K.S., Mâsse L.C., Duval S., Schmitz K.H., An update of controlled physical activity trials in cancer survivors: a systematic review and meta-analysis. J Cancer Surviv, 2010; 4:87-100. 31. Sweegers M.G., Altenburg T.M., Chinapaw M.J., et al., Which exercise prescriptions improve quality of life and physical function in patients with cancer during and following treatment? A systematic review and meta – analysis of randomised controlled trials. Br J Sports Med 2018;52:505-13. 32. Sweegers M.G., Altenburg T.M., Brug J.,et al., Effectsandmoderators of exercise on muscle strength, muscle function and aerobic fitness inpatientswithcancer:ameta-analysisofindividualpatientdata.Br J Sports Med. 2019;53(13):812. 33. Szczepańska-Gieracha J., Malicka I., Figuła M., Rymaszewska J., Woźniewski M., Wpływ ośmiotygodniowego treningu nordic walking na jakość życia kobiet po mastektomii, Onkol. Pol. 2010, 13, 1: 15-20 ISSN 1505-6732. 34. Szpunar J., Kaczmarek-Borowska B., Aktywność fizyczna w chorobie nowotworowej. Problemy Nauk Stosowanych, 2018, Tom 8, s. 185-192. 35. Watson T., Mock V., Exercise as an intervention for cancer-related fatigue. Phys Ther 2004; 84: 736-43. 36. Winters-Stone K.M., Dobek J., Bennett J.A., et al., The effect of resistance training on muscle strength and physical function in older, postmenopausal breast cancer survivors: a randomized controlled trial. Journal of Cancer Survivorship. 2012 6 1;6(2):189–99. [PubMed: 22193780]. 37. Wojtukiewicz M., Sawicki Z., Sierko E., Kieszkowska-Grudny A., Zespół przewlekłego zmęczenia u chorych na nowotwory poddawanych chemioterapii, NOWOTWORY Journal of Oncology, 2007, volume 57, Number 6, 695-701. 38. Wonders K.Y., The effect of supervised exercise training on symptoms of chemotherapy-induced peripheral neuropathy. International Journal of Physical Medicine and Rehabilitation. 2014;2:210. 39. Woźniak M., Brukwicka I., Kopański Z. i wsp., Zdrowie jednostki i zbiorowości. Journal of Clinical Healthcare 2015; 4: 1-3. 40. Woźniewski M., Rehabilitacja chorych na nowotwory, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych – 2013 r.

2020 23 Efekty treningu wydolności tlenowej biegacza amatora HENRYK NORKOWSKI WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE ergospirometru Cosmed Quark/k4B2. Przy wyników testu wysiłkowego do odmowy W pracy przedstawiono trening wydolności zwiększaniu prędkości o 1 km/h, pobierano ustalono trzy poziomy intensywności bie- tlenowej zrealizowany przez biegacza ama- krew z opuszka palca badanego w celu gu, a mianowicie: tora uczestniczącego w biegach masowych określenia stężenia mleczanów we krwi • bieg ciągły z intensywnością niższą od na dystansach 10 kilometrów, półmara- (analizator Dr Muller Super GL). Podczas prędkości na progu przemian anaero- tonach, maratonach i ultramaratonach. całego wysiłku rejestrowano częstość skur- bowych, Przeprowadzone badania prowadzą do czów serca (Garmin ANT+). • bieg powtarzany z intensywnością głównej konkluzji dowodzącej, że koncep- Progi metaboliczne (tlenowy i beztlenowy) równą prędkości na progu przemian cja treningu opartego na systematycznym, wyznaczono na podstawie dynamiki zmian anaerobowych (przerywany w momen- naprzemiennym stosowaniu bodźców tre- parametrów układu oddechowego oraz cie obniżenia ustalonej prędkości), ningowych o charakterze wysiłków tleno- zmian stężenia kwasu mlekowego we krwi. • bieg powtarzany z intensywnością wych i beztlenowych okazuje się skuteczną wyższą od prędkości na progu prze- metodą kształtowania wydolności fizycz- METODA TRENINGU mian anaerobowych (przerywany nej biegacza. Koncepcja treningu polegała na stosowa- w momencie obniżenia ustalonej pręd- Słowa kluczowe: trening biegacza długo- niu wysiłków o zróżnicowanej intensywno- kości). dystansowego, wydolność tlenowa i bez- ści realizowanych przy zastosowaniu meto- Organizacja treningu: 10-tygodniowy cykl tlenowa. dy powtórzeniowej i ciągłej. Na podstawie treningu zrealizowano w okresie 15.04.- »

WSTĘP W niniejszej pracy przedstawiono kon- cepcję oraz efekty treningu wydolności tlenowej zrealizowanego przez 33 let- niego biegacza amatora uczestniczące- go w biegach masowych na dystansach 10 kilometrów, półmaratonach, maratonach i ultramaratonach (pow. 50 km). Głównym motywem do podjęcia opisanego treningu była stagnacja wyników, która w opinii zainteresowanego wynikała z do- tychczasowego treningu polegającego na długotrwałych wysiłkach ciągłych o stałej, niskiej intensywności. Cel pracy: ocena efektów 10 tygodniowego treningu biegowego opartego na bieżącej kontroli intensywności wysiłku ustalonej na podstawie laboratoryjnego testu do odmowy.

METODA BADAŃ WYDOLNOŚCIOWYCH Przed rozpoczęciem oraz po zakończeniu treningu wykonano laboratoryjny test polegający na ciągłym wysiłku na bież- ni mechanicznej o stopniowo wzrastają- cej intensywności. Prędkość początkowa w teście wynosiła 9 km/h, a następnie co 2 minuty zwiększano ją o 1 km/h, aż do momentu subiektywnego odczucia wyczerpania badanego (do odmowy). Pod- czas testu badany oddychał przez maskę a powietrze wydychane kierowane było do

2020 24

Tabela nr 1. Charakterystyka treści obciążeń wysiłkowych w mikrocyklach 10 tygodniowego » 23.06.2019. według harmonogramu – ta- cyklu treningu bela nr 1.

1.04.2019 Sprawdzian wydolności laboratoryjny test „do odmowy” WYNIKI Z wartości przedstawionych w tabeli nr 2 15.4-12.05. faza akumulacji (mikrocykle 1-4) wynika, że suma kilometrów przebiegnię- Pn. Wt. Śr. Czw. Pt. Sob. Niedz. tych w analizowanym treningu wynosiła 340 km. Mając zaś na uwadze proporcję 10 km 25 km 10 km 25 km środków treningowych w kontekście pro- (m. powt.) trening (m. ciągła) (m. powt.) trening (m. ciągła) wolne gów metabolicznych określonych przed v=4,0 m/s siły* v=2,77 m/s v=4,0 m/s siły* v=2,77 m/s rozpoczęciem treningu należy zwrócić uwa- (bieżnia) (teren) (bieżnia) (teren) gę, że wysiłki tlenowe o intensywności na poziomie progu mleczanowego zajęły 13.05-19.05.2019 faza regeneracji mikrocykl 5 (bez treningu) 53%, a wysiłki na poziomie progu prze- 20.05-16.06.2019 faza intensyfikacji (mikrocykle 6-9) mian anaerobowych wynosiły 23,5%, co stanowi w sumie 78,5% całego obciążenia. Pn. Wt. Śr. Czw. Pt. Sob. Niedz. Objętość wysiłków beztlenowych, których intensywność kształtowała się na poziome 10 km 20 km 10 km 20 km wyższym od intensywności na progu prze- (m. powt.) trening (m. ciągła) (m. powt.) trening (m. ciągła) wolne mian anaerobowych (4,08 m/s) wynosiła v=4,5 m/s siły* v=3,0 m/s v=4,8-5 m/s siły* v=3,0 m/s w sumie 23,5%. (bieżnia) (teren) (bieżnia) (teren) Analiza zmian średniej prędkości biegu rozwijanej w sprawdzianach kontrolnych 17-23.06.2019 faza regeneracji mikrocykl 10 (bez treningu) po zakończeniu cyklu treningu wyraźnie 1.07.2019 Sprawdzian wydolności laboratoryjny test „do odmowy” wskazuje na znaczący wzrost poziomu wy- dolności tlenowej analizowanego biegacza, *trening nieanalizowany w niniejszej pracy co jednocześnie świadczy o skuteczności zastosowanej koncepcji treningu. Zestawienie wskaźników opisujących po- Tabela nr 2. Struktura wysiłku w treningu biegowym szczególne aspekty wydolności fizycznej analizowanego biegacza przed i po treningu Prędkość biegu Liczba jednostek Dystans [km] Proporcja udziału wyraźnie wskazuje na znaczące przyrosty wartości wszystkich analizowanych pa- V=2,8-3,0 m/s* 16 180 53,00% rametrów. Zakres obserwowanych zmian V=4,0 m/s** 8 80 23,50% zawiera się bowiem w przedziale od 109,5% V=4,5 m/s*** 4 40 11,75% do 113,7% wielkości początkowych. Rozpatrując skalę zmian poszczególnych V=4,8-5 m/s*** 4 40 11,75% wskaźników należy podkreślić znaczące

Razem 32 340 100% przyrosty w zakresie VO2max. oraz wenty- lacji minutowej płuc, które sytuują anali- *V biegu < PPA., **V biegu ≈ PPA., ***V biegu>PPA zowanego biegacza na wysokim poziomie wydolności tlenowej [1,3,4]. Logicznym na- stępstwem poprawy wydolności krążenio- Tabela nr 3. Zestawienie wyników w biegach na różnych dystansach przed i po treningu wo-oddechowej jest przesunięcie prędkości biegu na wszystkich progach metabolicz- Dystans Przed treningiem Po treningu Różnica czasu nych w kierunku wyższych wartości. Istotnym aspektem zasługującym rów- 0:20:56 s 0:18:45 s* -0:2:11 s 5000 m nież na uwagę, jest zestawienie poziomu V=3,98 m/s V=4,44 m/s (-11,64%) stężenia kwasu mlekowego mierzonego 0:45:25 s 0:42:05 s** -0:3:20 s 10 000 m w momencie maksymalnego wysiłku przed V=3,67 m/s V=3,96 m/s (-7,92%) i po zakończeniu treningu (+13,64%). Nale- 1:47:52 s 1:39:06 s*** -0:8:46 s ży przypuszczać, że może to być efektem 22 000 m V=3,40 m/s V=3,70 m/s (-8,84%) wysiłków beztlenowych, które stworzyły warunki adaptacji organizmu do pracy Sprawdziany biegowe: *5000 m – 19.06.2019, **10 000 m – 22.06.2019, ***22 000 m – w warunkach dyskomfortu tlenowego. 26.06.2019. KONKLUZJE 1. Koncepcja treningu opartego na systematycznym, naprzemiennym stosowaniu bodźców treningowych o charakterze wysiłków tlenowych i beztlenowych

2020 25

okazała się być skuteczną metodą kształ- Tabela nr 3. Zestawienie wyników w biegach na różnych dystansach przed i po treningu towania wydolności fizycznej biegacza amatora. Przed Po Parametry Zmiana % 2. Bodźce wysiłkowe o zróżnicowanej treningiem treningu intensywności zastosowane w niniej- Max. prędkość biegu szym treningu wywołały w efekcie ko- 4,72 5,20 +10,17% rzystne zmiany adaptacyjne organizmu [m/s] biegacza – tak w zakresie wydolności VO max 2 52,8 59,0 +11,74% tlenowej, jak i beztlenowej. [ml/min/kg] 3. Wyniki treningu przedstawione w niniej- Max. minutowa wenty- szym opracowaniu wskazują na zna- 159,2 174,4 +9,54% lacja płuc [l/min] czenie bieżącej kontroli intensywności Prędkość na progu wysiłku w kontekście prędkości biegu 3,28 3,77 +14,93% na poziomie poszczególnych progów tlenowym [m/s] metabolicznych. Prędkość na progu 4,08 4,51 +10,54% 4. Istniej uzasadniona merytorycznie po- beztlenowym [m/s] trzeba stosowania laboratoryjnych te- Maksymalne stężenie stów wysiłkowych, jako precyzyjnych 11,0 12,5 +13,64% mleczanów [mmol/l] mierników opisujących stan wydolno- ści fizycznej organizmu. q

Piśmiennictwo: 1. Albiński P. i wsp, Testy fizjologiczne w ocenie wydolności fizycznej, Wyd. Naukowe, PWN 2010. 2. Bompa T. i wsp., Periodyzacja teoria i metodyka treningu. Bibl. Trenera COS, Warszawa 2010. 3. Górski J. (red), Fizjologia wysiłku fizycznego i treningu, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2012. 4. Zatoń M., i wsp., Fizjologiczne podstawy treningu w kolarstwie górskim, AWF, Wrocław 2011.

2020 26 Sprawność fizyczna dzieci i młodzieży w odniesieniu do wskaźnika Body Mass Index (BMI) KLAUDIA ZOFIA KOZŁOWSKA, OPIEKUN NAUKOWY CZESŁAWA TUKIENDORF WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE którzy nie uwzględniają podwyższonego masą ciała dzieci i młodzieży. Kwestia ta Celem niniejszej pracy było zbadanie wskaźnika BMI za chorobę lub zagrożenie została poruszona ze względu na wagę sprawności fizycznej dzieci i młodzieży dla zdrowia własnych dzieci. Według naj- problemu nadwagi i otyłości wśród dzie- w odniesieniu do wskaźnika Body Mass nowszych badań, wiek osób zmagających ci i młodzieży oraz ich rozwój fizyczny Index (BMI). Badania zostały przeprowa- się z nadmierną masą ciała stale się obniża, i sprawność fizyczną, które są podstawą dzone dnia 24.09.2019 r., na Akademii Wy- co jest konsekwencją pojawiających się piramidy zdrowego żywienia. chowania Fizycznego w Warszawie, w któ- chorób współistniejących, a w przypadku Celem była ocena sprawności fizycznej rych wzięło udział łącznie 271 uczniów dzieci i młodzieży poważnych problemów dzieci i młodzieży w trzech etapach eduka- i uczennic. Materiał badawczy stanowią w prawidłowym funkcjonowaniu narządu cyjnych w odniesieniu do wskaźnika masy uczniowie od 7 do 18 roku życia. W celu do- ruchu, którego najtrudniejszy moment ciała Body Mass Index (BMI). kładnej analizy wyników grupę podzielono zakłóceń rozwoju motorycznego przypada Badania zostały przeprowadzone na te- według aktualnego etapu edukacyjnego, właśnie na okres dojrzewania. renie Akademii Wychowania Fizycznego w którym znajdowali się w momencie W niniejszej pracy tematem rozważań jest w Warszawie, w których wzięło udział łącz- wykonania badań. korelacja sprawności fizycznej z aktualną nie 271 uczniów. W celu przeprowadzenia Metodą, którą posłużono się podczas realizacji badań była metoda obserwacji z interwencją. Uczniowie zostali poddani Tabela nr 1. Ilościowy i procentowy udział dziewcząt i chłopców w przeprowadzonych pięciu próbom sprawności fizycznej: zwin- badaniach ności, siły funkcjonalnej, siły dłoni, mocy oraz gibkości. Każda z nich opiera się na Płeć Liczba uczniów % próbach pochodzących z Europejskiego Dziewczęta 120 44,3% Testu Sprawności Fizycznej – EUROFIT. W celu opracowania i wyliczenia wskaźnika Chłopcy 151 55,7% Body Mass Index (BMI), każdy uczeń został Suma 271 100,0% poddany pomiarom antropometrycznym wzrostu oraz aktualnej masy ciała. Źródło: wyniki badań własnych Podczas analizy wyników zaobserwowano, iż sprawność fizyczna dzieci i młodzieży jest zależna od wartości wskaźnika Body Rycina nr 1. Procentowy udział dziewcząt i chłopców z danego etapu edukacyjnego Mass Index (BMI). Słowa kluczowe: wychowanie fizyczne, sprawność fizyczna, rozwój fizyczny, nadwaga, otyłość, BMI, dzieci, młodzież.

WSTĘP Problem nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży jest uważany za epidemię XXI wieku. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nadmierna masa ciała we współczesnym świecie jest największą oraz niedocenianą dolegliwością zdrowia publicznego na całym świecie. Mimo, iż waga tego problemu była znana już kilka- dziesiąt lat wcześniej, to nadal widoczne są nieodpowiedzialne zachowania rodziców i opiekunów dzieci z nadwagą i otyłością, Źródło: wyniki badań własnych

2020 27

badań posłużono się metodą, która pole- ciała dzieci i młodzieży zmierzono antro- „TANITA”. Do oceny sprawności fizycznej gała na wykonaniu pomiarów antropome- pometrem, natomiast pomiary masy ciała materiału badanego zastosowano 5 prób trycznych oraz poszczególnych prób testu wykonano za pomocą wagi elektronicznej z testu EUROFIT: EUROFIT wśród grupy badanej. Technikami, którymi posłużono się w toku badań były pomiary antropometryczne. Sprawność Tabela nr 2. Charakterystyka liczbowa łącznie zebranych punktów ze wszystkich prób na fizyczna dzieci i młodzieży została zbadana I-III etapie edukacji za pomocą przeprowadzonych pięciu prób z Europejskiego Testu Sprawności Fizycznej Etap edukacji N M SD Min. Max. (EUROFIT). I 99 244,17 34,56 134,55 316,73 W celu opracowania przedstawionego tematu pracy posłużono się literaturą II 120 222,84 37,99 121,14 307,60 współczesną, opracowaniami wybitnych III 52 211,17 38,27 118,96 303,94 naukowców i znawców dzieciny nauk o kulturze fizycznej, a także metodologii badań. Legenda: N – liczba uczniów, M – średnia arytmetyczna, SD – odchylenie standardowe, Min. – najmniejsza wartość punktów, Max. – największa wartość punktów. MATERIAŁ I METODY Źródło: wyniki badań własnych Charakterystyka materiału badawczego Badania zostały przeprowadzone dnia 24.09.2019 r. na Akademii Wychowania Rycina nr 2. Wartości zebranych punktów ze wszystkich prób na I-III etapie edukacji Fizycznego w Warszawie. Materiał badawczy stanowi 271 uczennic i uczniów z warszawskich szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych. Uczniowie mieszczą się w przedziale wiekowym 7-18 lat. Grupa badawcza stanowi zbiór osób z warszawskich szkół. Z badań wynika, iż dziewczęta stanowią 44,3% wśród przebadanych uczniów, co jednocześnie oznacza, że większość ma- teriału badawczego tworzą chłopcy 55,7% ogółu badanych (tabela nr 1). W badaniach uczestniczyli uczniowie z I, II oraz III etapu edukacyjnego. W I etapie edukacyjnym znajdują się uczniowie od 7 do 10 roku życia. Na tym etapie przebadano 54 dziewczęta (54,5%) oraz 45 chłopców (45,5%). W II etapie edukacyjnym znajdu- Źródło: wyniki badań własnych ją się uczniowie od 10 do 15 roku życia. Z tego etapu w badaniach wzięły udział 54 dziewczęta (45,0%) oraz 66 chłopców. Rycina nr 3. Średnie wartości uzyskane z poszczególnych prób sprawności fizycznej na I-III W ostatnim etapie edukacyjnym znajdują etapie edukacji się osoby od 15 do 18 roku życia. W tych badaniach wzięło udział 12 dziewcząt (23,1%) oraz 40 chłopców (76,9%). Najliczniejszą grupę tworzyli zatem uczniowie z II etapu edukacyjnego, gdzie łączna liczba zaanga- żowanych uczniów z tego etapu wynosiła 120 (rycina nr 1).

Metody, techniki i narzędzia badawcze W celu przeprowadzenia badań posłużo- no się metodą obserwacji z interwencją, która polegała na wykonaniu pomiarów antropometrycznych oraz poszczególnych prób testu EUROFIT wśród grupy badanej. Równie ważnym i nieodzownym elementem przeprowadzenia badań naukowych jest odpowiedni dobór technik badawczych. W niniejszej pracy w celu dokonania pomiarów antropometrycznych, wysokość » Źródło: wyniki badań własnych

2020 28

» • bieg wahadłowy 10 x 5 m określa zwin- się siatkami centylowymi opracowanymi EUROFIT. Każda próba wyrażona jest za ność, wynik stanowi czas pokonania w toku realizacji projektów OLAF i OLA pomocą punktów. Wyniki są zanalizowane pełnego odcinka tj. 50 m, podany z do- koordynowanych przez Instytut „Pomnik- z podziałem na konkretną próbę, płeć oraz kładnością do 0,1 s; -Centrum Zdrowia Dziecka” w latach 2007- etap edukacyjny, w którym się znajdowali • zwis na ugiętych ramionach określa siłę 20121. Narzędziami badawczymi są również podczas wykonania próby. funkcjonalną, grupa badana wykonała wszelkie sprzęty użyte do przeprowadze- Podsumowując zebrane zbiorcze wyniki zwis na drążku nachwytem, w taki nia prób sprawności fizycznej takie jak: z przeprowadzonych prób sprawności sposób, aby broda znajdowała się nad pachołki, drążek, dynamometr, skrzynia do fizycznej na I-III etapie edukacji (tabela drążkiem. Wynik stanowi czas chwytu, pomiaru gibkości, stoper, miarka, a także nr 2) można wysnuć wniosek, iż ucznio- mierzony z dokładnością do 0,1 s; karta badań, na której notowano wyniki wie znajdujący się na I etapie edukacji • siła ścisku ręki określa siłę statyczną, z każdej próby. Wyniki z przeprowadzo- wykazują największą ogólną sprawność każdy badany z maksymalną siłą zanych prób sprawności fizycznej zostały fizyczną, na co wskazuje osiągnięta naj- ciska rękę na dynamometrze, wynik przekształcone na punkty, które odczytano wyższa łączna średnia wartość punktów podany został z dokładnością do 1 kg; z tablic punktacyjnych dla testu EUROFIT (244,17 punktów) ze wszystkich prób oraz • skok w dal określa moc, badani z pół- pod względem płci i wieku badanych2. najwyższa wartość minimalna (134,55 przysiadu wykonali skok w dal, wynik Do opracowania wyników badań posłużo- punktów) i maksymalna (316,73 punktów). stanowi najlepszą (z 2 prób) odległość no się analizą statystyczną wykorzystując Uczniowie znajdujący się na III etapie zmierzoną do najbliższego śladu ska- średnią arytmetyczną, obliczając odchy- edukacji wykazują najmniejszą ogólną czącego, podany z dokładnością do lenie standardowe, wartość minimalną sprawność fizyczną spośród wszystkich 1 cm; i maksymalną osiągniętych wyników. etapów (rycina nr 3), co potwierdza osiąg- • skłon dosiężny w siadzie określa gib- nięta najmniejsza łączna średnia wartość kość, osoba badana w pozycji siedzącej WYNIKI I ANALIZA MATERIAŁU punktów (211,17) oraz najmniejsza wartość wykonuje skłon w przód najdalej jak BADAWCZEGO minimalna (118,96) i maksymalna (303,94 to możliwe z nogami prostymi. Wynik Ocena sprawności fizycznej punkty). podaje się według skali umieszczonej Sprawność fizyczna dzieci i młodzieży Porównując uzyskane średnie wartości na skrzyni z dokładnością do 1 cm. została zbadana za pomocą 5 prób testu z poszczególnych prób na I-III etapie edu- Kolejnym etapem przeprowadzenia badań kacji (rycina nr 3), można zaobserwować, jest zgromadzenie niezbędnych narzędzi że uczniowie znajdujący się na I etapie badawczych. W niniejszej pracy narzędzia- 1 http://www.czd.pl/index.php?option=com_ edukacji uzyskali najwyższe wartości mi badawczymi są wszelkie urządzenia content&view=article&id=1717&Itemid=538, punktów w próbie testu wahadłowego antropometryczne służące do pomiaru dostęp 12.06.2020. (59,03 punktów), zwisu na drążku (55,19 wzrostu i masy ciała badanych, a także punktów), skoku w dal (57,65 punktów) sposób obliczenia wskaźnika Body Mass 2 Dobosz J., Tabele punktacyjne testów Euro- oraz skłonu dosiężnego w siadzie (54,22 Index z następującego wzoru: fit, Międzynarodowego i Coopera dla uczniów punkty). Tylko w teście siły ścisku ręki BMI=(masa ciała [kg])/(wzrost ² [m]). i uczennic szkół podstawowych, AWF, Warszawa uczniowie z II etapu (31,25 punktów) i III W celu odczytania wartości wskaźnika 2012; Dobosz J., Tabele punktacyjne testów Eu- etapu wykazali (28,20 punktów) lepsze BMI oraz zakwalifikowania badanych do rofit, Międzynarodowego i Coopera dla uczniów wyniki od uczniów będących na I etapie. następujących grup: niedowaga, pożądana i uczennic gimnazjów i szkół ponadgimnazjal- Najniższe wartości z próby zwinności masa ciała, nadwaga, otyłość posłużono nych, AWF, Warszawa 2012. (47,28 punktów), siły funkcjonalnej (48,82 punktów), mocy (45,86 punktów) oraz gib- kości (47,58 punktów) osiągnęli uczniowie Rycina nr 4. Klasyfikacja masy ciała uczniów z I, II i III etapu edukacyjnego z III etapu edukacji (rycina nr 3).

Ocena aktualnej masy ciała Podsumowując zebrane wyniki badań dotyczące aktualnej masy ciała uczniów (rycina nr 4), można wysnuć wniosek, iż na III etapie edukacyjnym obserwuje się największą liczbę uczniów z nadwagą (30,77%) oraz otyłością (5,77%). Jedno- cześnie na tym etapie jest najmniejszy procent uczniów z pożądaną masą ciała (63,46%), a uczniowie z niedowagą nie występują w tej grupie. Najlepsze wyniki obserwuje się na I etapie edukacji, gdzie uczniów z nadwagą (12,12%) i otyłością (2,02%) jest najmniej. Na tym etapie jest również najwyższa liczba uczniów z pożądaną masą ciała (75,76%) w po- równaniu do pozostałych analizowanych Źródło: wyniki badań własnych etapów.

2020 29

Analiza porównawcza sprawności fizycz- ści fizycznej dzieci i młodzieży na trzech lizę porównawczą sprawności fizycznej nej w odniesieniu do wskaźnika Body etapach edukacji, oceny aktualnej masy w odniesieniu do wskaźnika Body Mass Mass Index ciała uczniów oraz przeprowadzono ana- Index (BMI). W rozdziale dotyczącym oce- » Reasumując korelację sprawności fizycznej uczniów na I-III etapach edukacyjnych z ich aktualną masą ciała można wniosko- Tabela nr 3. Charakterystyka liczbowa średnich wartości punktów ze wszystkich prób według wać, iż na wszystkich etapach uczniowie klasyfikacji masy ciała na etapach I-III z nadwagą i otyłością wykazują najmniejsze wartości punktowe (rycina nr 5), co Klasyfikacja oznacza, że ich ogólna sprawność fizyczna masa ciała Pożądana Niedowaga Nadwaga Otyłość jest mniejsza w porównaniu do innych Etap masa ciała klasyfikacji mas ciała. U uczniów z I eta- edukacji pu edukacyjnego najmniejsze wartości I 256,98 253,16 187,11 185,21 osiągnęły dzieci otyłe (185,21 punktów) oraz z nadwagą (187,11 punktów). Podob- II 211,96 235,98 195,16 180,83 nie wygląda sytuacja u uczniów z II etapu III – 228,54 182,91 154,36 edukacyjnego, gdzie dzieci z otyłością uzyskały 180,83 punktów i z nadwagą 195, Źródło: wyniki badań własnych 16 punktów (tabela nr 3). W grupie uczniów z III etapu edukacyjnego najmniejsze war- tości obserwuje się także u osób z otyłością Rycina nr 5. Średnie wartości punktów ze wszystkich prób według klasyfikacji masy ciała 154, 36 punkty oraz nadwagą 182,91 punkty na etapach I-III (tabela nr 3). Na rycinie nr 6 przedstawiono sumy śred- nich wartości punktowych z próby siły dłoni wykonanych na trzech etapach edukacyjnych, zestawionych według klasyfikacji masy ciała uczniów. Próba siły dłoni jest jedyną wykonaną próbą, w której osoby z nadwagą oraz otyłością wykazały większe wyniki od reszty przedstawionych grup. Na I etapie edukacyjnym największą wartość punktów obserwuje się u uczniów z otyłością 32,56 punktów. Podsumowując wyniki uczniów z II etapu edukacyjnego, można wnioskować, iż największe wartości obserwuje się również u uczniów z otyłoś- cią 40,90 punktów, a na drugim miejscu u uczniów z nadwagą (34,04 punktów). U uczniów z III etapu edukacyjnego można Źródło: wyniki badań własnych zaobserwować podobną zależność, gdyż najwyższe wartości osiągnęli uczniowie z otyłością (30,02 punktów) oraz nadwagą Rycina nr 6. Średnie wartości punktowe z próby siły dłoni według klasyfikacji masy ciała (29,54 punktów). na etapach I-III

PODSUMOWANIE I WNIOSKI Zrealizowane badania własne miały na celu rozważenie korelacji sprawności fizycznej dzieci i młodzieży w odniesieniu do wskaź- nika Body Mass Index (BMI). Przeprowa- dzone testy sprawności fizycznej dotyczyły próby zwinności, siły funkcjonalnej, siły dłoni, mocy oraz gibkości. Wskaźnik Body Mass Index (BMI) dzieci i młodzieży wyli- czono na podstawie wykonanych pomia- rów antropometrycznych wagi i wzrostu badanych. W celu uzyskania kompletnych informacji niezbędnych do sformułowania wniosków dokonano analizy surowych wyników badań pod względem oceny sprawno- Źródło: wyniki badań własnych

2020 30

» ny sprawności fizycznej uczniów zaob- jącym sprawność fizyczną uczniów z ich 1. Najmniejszą ogólną sprawność fizycz- serwowano, iż najwyższe średnie wyniki masą ciała zaobserwowano zależność, ną dzieci i młodzieży obserwuje się na ze wszystkich przeprowadzonych prób iż na wszystkich etapach edukacyjnych III etapie edukacyjnym. osiągnęli uczniowie z I etapu edukacyjnego uczniowie z nadwagą i otyłością zdobyli 2. Największa liczba dzieci i młodzieży wykazując łączną średnią liczbę punktów najmniejszą średnią wartość punktową z nadwagą oraz otyłością występuje 244,17 (tabela nr 2), natomiast najmniejszą podsumowującą ich ogólną sprawność na III etapie edukacyjnym. ilość punktów (211,17 punktów) zaobserwo- fizyczną (tabela nr 3). Natomiast próba 3. Uczniowie z nadwagą i otyłością wyka- wano u uczniów z III etapu edukacyjnego siły dłoni okazała się być mocną stroną zują słabszą ogólną sprawność fizyczną (tabela nr 2). Inaczej wygląda sytuacja uczniów z nadwagą i otyłością, gdyż na od rówieśników, u których wskaźnik w rozdziale dotyczącym oceny aktualnej każdym etapie edukacyjnym zdobyli oni masy ciała mieści się w odpowiedniej masy ciała uczniów. Największy odsetek wyższe średnie wartości punktowe po- dla wieku i płci normie. uczniów z nadwagą (30,77%) oraz otyłością równując do innych klasyfikacji masy ciała 4. Osoby z nadwagą i otyłością wykazują (5,77%) zanotowano na III etapie edukacji (rycina nr 6). lepsze wyniki od rówieśników w próbie (rycina nr 4), tym samym widnieje naj- W pracy został wyszczególniony następu- polegającej na zmierzeniu siły dło- mniejsza liczba uczniów z pożądaną masą jący główny wniosek: ni, natomiast osiągają słabsze wyniki ciała na tym etapie (63,46%), przy czym na 1. Wartość wskaźnika masy ciała Body w próbie zwinności, siły funkcjonalnej, I etapie edukacji jest ich najwięcej (75,76%), Mass Index (BMI) wpływa na sprawność mocy oraz gibkości. q a uczniów z nadwagą (12,12%) i otyłością fizyczną dzieci i młodzieży. (2,02%) obserwuje się najmniej w porów- Ze względu za ogólny zakres sformułowa- naniu do wszystkich przeanalizowanych no szczegółowe wnioski potwierdzające grup (rycina nr 4). W rozdziale porównu- przypuszczenia:

Piśmiennictwo: 1. http://www.czd.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1717&Itemid=538 2. Dobosz J., Tabele punktacyjne testów Eurofit, Międzynarodowego i Coopera dla uczniów i uczennic szkół podstawowych, AWF, Warszawa 2012; Dobosz J., Tabele punktacyjne testów Eurofit, Międzynarodowego i Coopera dla uczniów i uczennic gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, AWF, Warszawa 2012.

2020 31 Efekty treningu wydolności tlenowej na przykładzie własnym KRZYSZTOF GOLIANEK, OPIEKUN NAUKOWY HENRYK NORKOWSKI WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE staci poprawy rekordów życiowych w bie- których celem jest określenie parametrów Problemem badawczym w mojej pracy jest gach na długich dystansach, w których wysiłku na progach metabolicznych. ocena eksperymentu treningowego, który systematycznie uczestniczę. Wiedza dotycząca wartości fizjologicznych w głównej mierze był ukierunkowany na Głównym motywem i zarazem najważ- wskaźników opisujących wielkość obciąże- poprawę wydolności tlenowej. W przedsta- niejszym celem mojego treningu był start nia organizmu na progu tlenowym i bez- wionym schemacie treningu była zastoso- w najtrudniejszym biegu terenowym w Pol- tlenowym stanowi jedną z podstawowych wana metoda powtórzeniowa o określonej sce, tj. „Biegu Morskiego Komandosa”, metod diagnostycznych do oceny wydol- intensywności wysiłkowej. Materiałem który rozgrywa się na dystansie 22 km. ności aerobowej, a więc poziomu zdolności badań w eksperymencie są dane liczbowe Z przeglądu informacji zawartych w piś- do wykonywania długotrwałych wysiłków uzyskane z zastosowanej struktury ob- miennictwie dotyczącym fizjologii wysiłku fizycznych w formie biegu (1, 2, 3, 6). ciążeń podczas 9 tygodniowego treningu, fizycznego i teorii treningu (2, 3, 6, 8, 10) Aby uzyskać rzetelną informację o mojej który był zrealizowany w okresie 01.07.2019 wynika, że wydolność tlenowa jest fun- wydolności, dwukrotnie wykonałem labo- r. – 23.08.2019 r. Przed rozpoczęciem i po damentem innych aspektów i przejawów ratoryjne badania wydolnościowe, których zakończeniu treningu został wykonany wydolności fizycznej, takich jak wydolność wyniki stanowiły podstawę planowania laboratoryjny test wysiłkowy do-odmowy. beztlenowa w obu frakcjach, siła, wytrzy- treści i intensywności obciążenia trenin- Porównanie wyników obu testów wykaza- małość i moc mięśni szkieletowych itd. gowego oraz weryfikacji efektywności ło, że program treningowy przyniósł efekty Zasadniczym czynnikiem decydującym zastosowanej metody treningu. w postaci wydłużenia czasu trwania wysił- o wydolności organizmu jest poziom Na podstawie uzyskanych wyników po- ku i pokonanego dystansu, oraz wzrostu sprawności układu krążeniowego i odde- stanowiłem zaplanować trening tak, aby wartości szeregu wskaźników wydolności chowego, których funkcją jest dostarczanie największa objętość czasu treningu była tlenowej i beztlenowej. tlenu do komórek mięśni zarówno w wa- adekwatna do intensywności wysiłku na Słowa kluczowe: trening biegowy, wydol- runkach obciążenia pracą, jak i podczas poziomie progu beztlenowego. ność tlenowa i beztlenowa. odpoczynku. Teoretyczną podstawą do przyjęcia takiej Według Marchewka i wsp. (5) wydolność koncepcji treningu było stwierdzenie sfor- WSTĘP I CEL PRACY fizyczna jest zdolnością ludzkiego organi- mułowane przez Ronikiera (9), że bodźce Problemem badawczym podjętym w niniej- zmu do wykonywania wysiłków fizycznych treningowe o intensywności poniżej 50% szej pracy jest trening wydolności tlenowej oraz tolerancji zaburzeń homeostazy we- VO2max nie wpływają na poprawę stanu realizowany wg koncepcji polegającej na wnątrzustrojowej wywołanych wysiłkiem wytrenowania i traktowane być mogą jako połączeniu metody ciągłej, powtórzenio- fizycznym i szybkie ich wyrównywanie działalność rekreacyjna. wej i interwałowej. po wysiłku. Poziom wydolności fizycznej Z powyższego wynika zatem, że trening Wybór tematyki oraz celu pracy jest zwią- zależy od szeregu czynników, a więc wieku, mający na celu kształtowanie wysokiego zany z tym czym się aktualnie zajmuję. płci, stopnia wytrenowania, budowy ciała, poziomu wydolności tlenowej wyczynu W pracy chciałem sprawdzić skuteczność poziomu aktywności fizycznej oraz stanu powinien opierać się na wysiłkach, których zastosowanego treningu oraz wykorzystać zdrowia. intensywność w znaczących przedziałach wiedzę zdobytą tą drogą do przygotowa- Według Górskiego i wsp. (4) najlepszym czasowych przekracza 80% VO2max dane- nia się do kolejnych zawodów. W głównej wskaźnikiem wydolności fizycznej spor- go zawodnika. mierze chodziło mi o poprawę zarówno towca jest wynik uzyskany w zawodach W opinii Naglaka i Sozańskiego (6, 10) wydolności tlenowej, jak i beztlenowej. sportowych, wyrażony w sekundach, mi- trening oparty na obciążeniach cytowanej Jestem biegaczem, który amatorsko bie- nutach, centymetrach czy punktach spor- powyżej intensywności jest skuteczny, rze udział w zawodach rozgrywanych na towych. Jednakże na pewnych etapach gdyż zmusza organizm do wielokrotne- różnych dystansach, w różnych porach szkolenia. go przestawiania się ze stanu spoczyn- roku i w zróżnicowanym terenie. Startuję Mając na uwadze powyższe stwierdzenie, ku w stan pełnej aktywności wszystkich w biegach długodystansowych od 10 km przed przystąpieniem do treningu wziąłem mechanizmów angażowanych w pracy. do 42 km oraz biegach przeszkodowych udział w zawodach sportowych na dystan- Wspomniany sposób działania skutkuje i biegach terenowych. sie półmaratonu, aby pośrednio określić w postaci usprawniania mechanizmów Zastosowanie opisanej w dalszej części poziom mojej wydolności tlenowej. adaptacyjnych do wysiłków fizycznych pracy metody treningu miało dać odpo- Z analizy literatury z zakresu fizjologii (4, i psychicznych. wiedź na pytania, czy jest to odpowiednia 8, 9) wynika również, że podstawowym Zastosowana metoda polegała na utrzy- forma kształtowania wydolności, a także wskaźnikiem w planowaniu racjonalnego mywaniu prędkości biegu w okolicy progu czy przyniesie zadowalające efekty w po- treningu są badania wydolności fizycznej, beztlenowego, a w momencie obniżenia »

2020 32

» intensywności wysiłku stosowałem prze- Wychodząc z założenia, że podstawowym tłuszczowych w procesach biochemicznych rwy odpoczynkowe. i wiarygodnym wskaźnikiem informującym przebiegających z udziałem tlenu (1, 3, 8, 9). W celu bieżącej kontroli dystansu oraz o poziomie wytrenowania są laboratoryj- Cechą charakterystyczną wysiłków tle- intensywności treningów metodą powtó- ne próby wydolnościowe „do odmowy”, nowych jest tu brak ,,długu tlenowego’’, rzeniową na bieżni korzystałem z urzą- podjąłem decyzję o dwukrotnym ich wy- co oznacza, że ich intensywność pozwala dzenia Garmin Fenix 5, aby mieć pewność, konaniu, a więc przed rozpoczęciem tre- na bieżące pokrywanie deficytu tlenu. że każdorazowo obciążenie przekraczało ningu oraz po jego zakończeniu. Pierwsze W zależności od sprawności układu krąże-

80% VO2max, na podstawie czego zakła- badanie zostało wykonane 01.07.2019 r., niowo-oddechowego jest to intensywność dałem, że taka forma treningu przyniesie natomiast drugie 26.08.2019 r. na poziomie 30-90% maksymalnych możli- korzystne efekty. Dodatkową ocenę efektywności treningu wości wysiłkowych organizmu. Trening biegowy metodą ciągłą realizowa- stanowiły czasy uzyskane w zawodach W celu oceny poziomu wydolności fizycznej łem w terenie ze względu no to, że może kontrolnych, na podstawie których mo- stosuje się testy wysiłkowe laboratoryjne on być wykonywany w każdych warunkach. głem na bieżąco weryfikować efektywność lub nielaboratoryjne (7). W planowaniu uwzględniłem również cha- stosowanego treningu. W warunkach laboratoryjnych poziom wy- rakter mojej pracy zawodowej, który jest Przedstawiona koncepcja mojego trenin- dolności tlenowej określa się na podstawie związany z licznymi wyjazdami w miejsca, gu była realizowana od 01.07.2019 r. do wielkości zużycia tlenu w trakcie wysiłku gdzie nie ma obiektów sportowych. 23.08.2019 r. Kontrolowałem efekty tre- fizycznego o narastającej intensywności Założony cykl treningu składał się z trzech ningu w celu ustalenia czy po dwumie- wykonywanego na bieżni mechanicznej co form biegowych: sięcznym cyklu treningowym jest progresja pozwala na określenie progów metabolicz- • pierwsza forma polegała na powtarza- wyników, a także czy efekty treningu są nych organizmu, a mianowicie: niu odcinków biegu z utrzymywaniem zadowalające. • progu mleczanowego I (węglowodano- zadanej prędkości w okolicy progu Jako testy kontrolne zastosowałem starty wego-PCHO), który z reguły występuje

beztlenowego z przerwani odpoczyn- w biegach na dystansie klasycznego pół- przy obciążeniach rzędu 50-60% VO2 kowymi 5-8 minut; maratonu (21 097 m), w których chciałem max.; • drugą formą był bieg interwałowy uzyskać jak najlepsze rezultaty. • progu mleczanowego II (beztlenowego z intensywnością wyższą prędkości – PPA lub OBLA), który w zależności na progu przemian anaerobowych, WYBRANE ASPEKTY WYDOLNOŚCI od stanu wytrenowania występuje na

polegający na maksymalnie szybkim TLENOWEJ poziomie 75-90% VO2max.; pokonywaniu odcinków 300-400 me- W świetle literatury przedmiotu (1, 2, 3, • progu fosfagenowego (PPCR), czyli trowych, którego celem jest adaptacja 4) – wydolność fizyczna człowieka jest maksymalnego poziomu intensywności organizmu do intensywnego wysiłku definiowana jako zdolność organizmu do wysiłku, podczas którego pobór tlenu fizycznego wykonywanego w warun- wykonywania maksymalnej pracy fizycznej osiąga maksymalne wartości i jest

kach długu tlenowego; w warunkach równowagi czynnościowej definiowany jako VO2max. • trzecią formę treningu stanowiły biegi i zależna jest od budowy i rozwoju osob- ciągłe w terenie na poziomie progu nika, sprawności układów zaopatrujących, CEL PRACY I PYTANIA BADAWCZE mleczanowego I, tj. w tempie około 3,30 metabolizmu oraz mechanizmów termo- Celem pracy jest analiza i ocena efektów m/s, a więc z intensywnością na pozio- regulacji. Analizując definicję wydolno- mojej koncepcji kształtowania wydolności mie pierwszego progu mleczanowego. ści fizycznej autorzy zwracają uwagę, że tlenowej. Głównym założeniem tej koncep- Uzasadnieniem dl stosowania takiego w znaczącym stopniu jest uwarunkowana cji, był trening o intensywności wysiłku wysiłku była teza Sozańskiego (10) w myśl czynnikami genetycznymi organizmu. zaprogramowanej na podstawie znajo- której – metody ciągłe o jednostajnej inten- Niezbędnym warunkiem kształtowania mości parametrów wysiłku na poziomie sywności charakteryzują się stałą i małą wydolności fizycznej jest systematyczna poszczególnych progów metabolicznych lub umiarkowaną intensywnością wysiłku aktywność fizyczna, ponieważ wg. Albiń- mojego organizmu. oraz stosunkowo długim czasem jego trwa- skiego i wsp. (1) nie jest ona cechą stałą, Realizując opisany w pracy eksperyment nia. W opinii cytowanego autora, stosuje a rośnie pod warunkiem, że trening jest treningowy sformułowałem poniższe pyta- się je głównie dla kształtowania wytrzyma- prowadzony systematycznie i racjonal- nia, na które chciałem uzyskać odpowiedzi: łości tlenowej w dyscyplinach o cyklicznym nie w kontekście doboru treści środków 1. Czy zastosowany trening wpłynie na charakterze wysiłku. Długotrwały ciągły oddziaływania. Wyższy poziom wydolno- poprawę wskaźników opisujących po- wysiłek zmusza bowiem do uruchomienia ści fizycznej jest zawsze równoznaczny ziom wydolności tlenowej i beztleno- wszystkich rezerw ustroju oraz podnosi z mniejszym kosztem fizjologicznym wy- wej? sprawność termoregulacji oraz doskonali konanej pracy. 2. Czy koncepcja użyta w treningu wpły- ekonomikę pracy mięśniowej i harmonizuje Wydolność tlenowa, której kształtowanie nie na uzyskanie lepszych rezultatów układ ruchu. jest celem mojej pracy, jest określana jako w startach na dystansie półmaratonu? Trening z zastosowaniem metody po- zdolność do wykonywania długotrwałego 3. Czy zastosowany trening przełoży się wtórzeniowej, której istotą było bieżące wysiłku fizycznego o umiarkowanej inten- na wynik w głównych zawodach, czyli monitorowanie ustalonej intensywności sywności, a więc w warunkach przeważa- w „Biegu Morskiego Komandosa”? wysiłku, stanowił dominującą część obję- jącego udziału tlenowych przemian energii tości całego cyklu i był wykonywany dwa zabezpieczających pracę mięśni szkieleto- MATERIAŁ I METODA BADAWCZA razy w każdym mikrocyklu tygodniowym. wych, gdzie dominującym źródłem pracy Osoba badana to autor pracy Krzysztof Natomiast treningi interwałowe i biegi mięśni szkieletowych jest tu resynteza ATP, Golianek, student WSEWS Warszawa. w terenie wykonywane były raz na tydzień. będąca efektem rozpadu wolnych kwasów W czasie wykonywania eksperymentu

2020 33

treningowego miałem 30 lat (184 cm, 88 zmęczenia (do-odmowy). Podczas całego i intensywność treningu biegowego kg). Będąc jeszcze w szkole podstawowej trwania wysiłku dokonywano bieżącego oraz stopniowo wprowadzono obcią- brałem udział w reprezentacji szkoły w bie- poboru tlenu przy użyciu ergospirometru, żenia o charakterze interwału beztle- gach na różnych dystansach. W wieku 20 oraz piersiowego pasa do pomiaru tętna. nowego. Również i w tym mezocyklu lat rozpocząłem uprawianie treningu siło- Z opuszka małego palca były pobierane został wykonany sprawdzian biegowy wego i budowanie masy mięśniowej, która próbki krwi przy każdorazowej zmianie na dystansie 21,975 km. miała mi pomóc w dyscyplinach, które prędkości biegu. Krew była pobierana • Trzeci mezocykl (tygodnie 7-8). Ten me- uprawiam. W 2012 r. po raz pierwszy wy- w celu określenia poziomu stężenia mle- zocykl składał się z dwóch mikrocykli, startowałem w biegu długodystansowym czanów w krwi badanego przy danej in- w których, zmniejszona została obję- na dystansie maratonu we Wrocławiu, któ- tensywności. tość przy zwiększeniu intensywności. ry ukończyłem w czasie 03:20:00. W 2015 r. Powyższa procedura umożliwiła określenie • Czwarty mezocykl (9 tydzień). W tym po raz pierwszy wystartowałem w bieg na szeregu wskaźników definiujących wydol- mezocyklu główną rolę odgrywała dystansie półmaratonu, na którym osiąg- ność organizmu takich jak: regeneracja, na początku tygodnia nąłem czas 1:34:40. W kolejnych latach • maksymalny minutowy pobór tlenu VO2 zostały wykonane powtórne badania startowałem w wielu biegach długodystan- max., wydolnościowe, natomiast pozostały sowych, aczkolwiek zacząłem biegać biegi • maksymalna wentylacja płuc, czas był poświęcony na odnowę bio- przeszkodowe, które uważam za lepsze • prędkości biegu na progach metabo- logiczną. W tym tygodniu był start rozwiązanie dla siebie. W 2017 r. zająłem licznych (tlenowym i beztlenowym), w zawodach. drugie miejsce w biegu przeszkodowym • maksymalna częstość skurczów serca Formoza Challenge. HR max, WYNIKI BADAŃ • maksymalna częstość oddechów, W treningu, którego wyniki przestawiono Metody zastosowane w treningu: • maksymalne stężenie mleczanów. w tym rozdziale wykonano ogółem 30 Metoda powtórzeniowa – bieg z utrzymy- Trening według mojej koncepcji był przed- jednostek treningowych: waniem prędkości na poziomie zbliżonym stawiony w 9 tygodniowym makrocyklu. • 14 jednostek metodą powtórzeniową progu mleczanowego II (PPA). Istotą tej Rozpoczęcie treningu poprzedziły testy, o intensywności na poziomie progu metody był trening polegający na ciągłym a trening rozpocząłem 01.07.2019 r. Tre- przemian anaerobowych (PPA), monitorowaniu biegu z zadaną prędkością. ning został zakończony startem w Biegu • 5 jednostek treningu metodą ciągłą Założeniem treningu było wykonanie biegu Morskiego Komandosa (22 km). z intensywnością na poziomie progu na określonym dystansie z zadaną pręd- • Pierwszy mezocykl (tygodnie 1-3). mleczanowego I (PCHO), kością biegu. Głównym zadaniem ćwiczą- W każdym kolejnym mikrocyklu była • 8 jednostek treningu interwałowego cego jest utrzymanie prędkości biegu na zwiększana objętość i intensywność o intensywności powyżej PPA, jak najdłuższym dystansie. W przypadku treningu tlenowego. W tym mezocyklu • 3 sprawdziany biegowe na dystansie spadku prędkości biegu należało wykonać został wykonany sprawdzian biegowy półmaratonu. przerwę, po czym dalej kontynuować bieg na dystansie 21,975 km. Omawiany typ wysiłku był głównym bodź- uwzględniając prędkość biegu. • Drugi mezocykl (tygodnie 4-6). W tym cem wysiłkowym według koncepcji ekspe- Metoda interwałowa – powtarzany bieg mezocyklu była zwiększana objętość rymentu przedstawionego w pracy. Trening » maksymalny na dystansie 300-400 m, przedzielany był biernymi przerwami od- poczynkowymi. Trening o bardzo wysokiej Tabela nr 1. Intensywność oraz objętość treningów z utrzymywaniem zadanej prędkości intensywności (powyżej progu przemian w mezocyklu pierwszym beztlenowych). Wspomniany trening realizowany był seriach do momentu przebieg- Prędkość biegu [m/s] Dystans [km] Objętość [km] Proporcja nięcia zaplanowanego dystansu. 3,7 55 159,097 34,57% Metoda ciągła – bieg ciągły na poziomie progu mleczanowego I (PCHO) ~3,30 m/s 3,86 15 159,097 9,42% – bieg z niską intensywnością, ale z dużą 3,94 15 159,097 9,42% objętością. Ten rodzaj treningu wykonywa- łem na dystansie 20 km. Suma 85 159,097 53,42% Tak jak już wcześniej wspomniałem, przed i po zakończeniu treningu wykonałem laboratoryjne testy wydolnościowe „do odmo- Tabela nr 2. Intensywność oraz objętość treningów z utrzymywaniem zadanej prędkości wy” na bieżni mechanicznej, których celem w mezocyklu drugim było wyznaczenie progów metabolicznych, jako punktów odniesienia do planowania Prędkość biegu [m/s] Dystans [km] Objętość [km] Proporcja intensywności i objętości treningu. 3,86 15 146,597 10,23% Przeprowadzony test na bieżni miał cha- 3,97 15 146,597 10,23% rakter wysiłku o stopniowo wzrastającej intensywności. Test rozpoczął się wolnym 4,08 15 146,597 10,23% marszem 4 km/h, co 3 minuty następowa- 4,25 30 146,597 20,46% ło automatyczne zwiększenie prędkości Suma 75 146,597 51,16% o 2 km/h, aż do momentu maksymalnego

2020 34

Tabela nr 3. Intensywność oraz objętość treningów z utrzymywaniem zadanej prędkości » ten charakteryzował się wysoką intensyw- w mezocyklu trzecim nością na poziomie progu beztlenowego.

Prędkość biegu [m/s] Dystans [km] Objętość [km] Proporcja Pierwszy mezocykl (tydzień 1-3) 4,22 15 72,8 20,60% W tym mezocyklu zwiększano intensyw- ność oraz objętość treningu. W mikrocy- 4,28 10 72,8 13,74% klu I intensywność wynosiła 3,7 m/s, tj. 4,44 10 72,8 13,74% 80% prędkości progowej. W mikrocyklu II Suma 35 72,8 48,07% intensywność treningu utrzymała się na poziomie 3,7 m/s. Natomiast w mikrocyklu III intensywność wzrosła do 3,86 i 3,94 m/s, Tabela nr 4. Objętość treningów interwałowych w całym makrocyklu treningowym czyli 94,4% progowej.

Mezocykl Dystans [km] Kilometraż makrocyklu [km] Proporcja Drugi mezocykl (tygodnie 4-6) W tym mezocyklu była zwiększana ob- I 13,0 378,494 3,43% jętość oraz intensywność treningu bie- II 10,5 378,494 2,77% gowego. W mikrocyklu IV intensywność III 10,8 378,494 2,85% wyniosła 3,97 i 4,08 m/s. W mikrocyklu V intensywność treningów zapisała się na Suma 34,3 378,494 9,06% poziomie 3,86 i 4,25 m/s. Natomiast w mikrocyklu VI została zmniejszona objętość treningowa, ale intensywność treningu Tabela nr 5. Procentowy udział biegów ciągłych z prędkością w granicach progu tlenowego została utrzymana na poziomie 4,25 m/s. V~ 3,30m/s w makrocyklu Trzeci mezocykl (tygodnie 7-8) – dalsza Mezocykl Dystans [km] Kilometraż makrocyklu [km] Proporcja intensyfikacja wysiłku W tym mezocyklu były tylko dwa mikrocy- I 40 378,494 10,56% kle w zastosowano zmniejszenie objętości II 40 378,494 10,56% przy zwiększeniu intensywności. W mikro- III 20 378,494 5,28% cyklu VII intensywność wykazała 4,22 m/s. W mikrocyklu VIII intensywność treningów Suma 100 378,494 26,42% wzrosła do 4,28 oraz 4,44 m/s.

Czwarty mezocykl (9 tydzień) Tabela nr 6. Wyniki testów wydolnościowych przed i po treningu Mezocykl, w którym nie były wykonywane treningi, a głównym zamiarem była Parametry Przed treningiem Po treningu Różnica (%) odnowa biologiczna. W tym mezocyklu zaplanowano jeden mikrocykl. Czas trwania testu [min] 27 28:04 +3,85% Głównym celem realizowanego treningu Prędkość biegu (maksy- 5,0 5,22 +4,40% była poprawa wydolności tlenowej oraz za- malna) [m/s] adaptowanie się organizmu do wykonywania pracy przy dużo wyższej intensywności VO2max. [ml/min/kg] 59,26 61,53 +3,83% czego efektem miała być poprawa VO max. Maksymalna minutowa 2 205 206 b. zmian wentylacja płuc [l/min] Trening interwałowy Tętno max. [ud/min] 191 190 b. zmian W przyjętej koncepcji treningu ten był Maksymalna częstość głównym bodźcem wpływającym na po- 86 88 +2,33% oddechów [odd/min] prawę wydolności beztlenowej. Trening charakteryzował się bardzo wysoką in- Prędkość na progu tleno- 2,77 3,28 +18,41% tensywnością na poziomie wysiłku mak- wym [m/s] symalnego. Prędkość na progu bez- Analizując tabelę nr 4 można zwrócić uwa- 4,44 4,68 +5,40% tlenowym [m/s] gę, że objętość treningu interwałowego (9,06%) jest niewielka pod względem całej Maksymalne stężenie 12,85 16,57 +28,95% objętości biegowej w makrocyklu. Głów- mleczanów [mmol/L] nym celem tych treningów była praca na bardzo wysokiej intensywności, która znacznie miała wpłynąć na wydolność beztlenową. Bieg ciągły na poziomie progu mleczanowego I (PCHO) v~ 3,30 m/s.

2020 35

Taka forma treningu była realizowana je- wysiłku realizowanego w warunkach dy- • Zastosowana metodyka treningu prze- den raz w mikrocyklu tygodniowym. Jest to skomfortu tlenowego. łożyła się na efekt końcowy w głów- trening o niskiej intensywności, ale z dużą nych zawodach ponieważ zająłem objętością. PODSUMOWANIE pierwsze miejsce w „Biegu Morskiego Analizując tabelę nr 5 można zwrócić uwagę, Podsumowując eksperyment treningowy, Komandosa”. że objętość treningu biegów ciągłych w gra- należy zwrócić uwagę, że głównym celem nicach progu tlenowego około 3,30 jest to pracy było zweryfikowanie skuteczności WNIOSKI 26,42% objętości biegowej w makrocyklu. przedstawionej przeze mnie koncepcji Wnioski jakie się nasuwają po przeprowa- Głównym celem tych treningów była praca treningowej. Uzyskane wyniki udzieliły po- dzeniu badań są następujące: o niskiej intensywności kształtująca techni- zytywnej odpowiedzi na pytania, czy teza, 1. Koncepcja treningu wydolności fizycz- kę i ekonomię biegu. Tą formę treningu zre- iż trening biegowy o intensywności, która nej polegająca na bieżącym monitoro- alizowano w 5 jednostkach treningowych. jest w granicach progu przemian beztle- waniu intensywności wysiłku w progu nowych wpłynie na wzrost maksymalnego beztlenowym to odpowiedni sposób

ANALIZA WYNIKÓW TESTÓW pułapu tlenowego VO2max. oraz innych wpływający znacznie na poprawę pa- WYDOLNOŚCIOWYCH parametrów wpływających na poprawę rametrów odpowiadających za wydol- Głównym kryterium oceny poziomu wy- wydolności fizycznej. ność, o czym świadczą wyniki testów dolności były badania (do-odmowy). Pod- Stosując przedstawiony w pracy trening laboratoryjnych przeprowadzonych czas testu o progresywnie wzrastającej chciałem uzyskać odpowiedzi na pytania, przed i po zakończeniu. intensywności wykonanym na bieżni me- które sobie postawiłem. Po przeprowadze- 2. Na podstawie wzrostu wartości wszyst- chanicznej został określony maksymalny niu analizy wyników zawartych w pracy, kich wskaźników opisujących wydol- pobór tlenu (VO2 max.) oraz inne wskaźniki można udzielić odpowiedzi na postawione ność tlenową po zakończeniu ekspe- takie jak: częstotliwość oddechów, maksy- pytania. rymentu, można sformułować tezę, malna częstotliwość skurczów serca, wen- • Wyniki badań wydolnościowych prze- że istotnym czynnikiem, rzutującym tylacja minutowa płuc. Określone zostały prowadzonych po zakończeniu eks- korzystnie efekty treningu był również progi tlenowy i beztlenowy. W tabeli nr 6 perymentu treningowego wykazały systematyczny wzrost intensywności przedstawiono wyniki obu prób przepro- wzrost wszystkich wskaźników opisu- obciążeń wysiłkowych w kolejnych wadzonych przed i po treningu. jących wydolność tlenową. mikrocyklach. Na podstawie danych przedstawionych • O korzystnych efektach zastosowanego 3. Można uznać, że po wykonaniu 8 ty- w powyższej tabeli stwierdzono wzrost treningu świadczą przyrosty prędkości godniowego treningu moja wydolność wartości niemal wszystkich wskaźników biegu na progu tlenowym, beztleno- fizyczna znacznie się poprawiła, czego opisujących różne aspekty wydolności. Naj- wym i w fazie wysiłku maksymalnego. dowodem jest poprawa wyniku w star- większe zmiany zaobserwowano w pręd- • Zastosowana metoda treningu okazała cie na dystansie 21097 m o 3:21 min. kości biegu na poziomie progu tlenowego się być właściwa i pozwoliła optymalnie 4. Zastosowany trening stanowił bardzo (+18,41%) oraz w stężeniu kwasu mlekowe- przygotować się do biegu na dystansie skuteczną metodę przygotowania do go (+28,95%). Poziom 16,57 mmol/l kwasu 21097 m. Świadczy o tym czas uzyskany prestiżowego „Biegu Morskiego Ko- mlekowego zarejestrowany w warunkach w trzecim sprawdzianie biegowym na mandosa” na dystansie 22 km, w któ- maksymalnego zmęczenia, świadczy o wy- tym właśnie dystansie, gdzie zanoto- rym zająłem pierwsze miejsce. q raźnym wzroście adaptacji organizmu do wałem poprawę o 3:21 min.

Piśmiennictwo: 1. Albiński P., Bakońska-Pacoń E., Błach W., Borkowski J., Jastrzębska A., Murawska-Ciałowicz E., Ochman B., Wierzbicka-Damska I., Zatoń K., Zatoń M., Testy Fizjologiczne W ocenie wydolności fizycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. 2. Bompa T. i wsp., Periodyzacja teoria i metodyka treningu, Bibl. Trenera, Warszawa 2010. 3. Fortuna M., Podstawy kształtowania i kontroli zdolności wysiłkowej tlenowej i beztlenowej, Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze 2008. 4. Górski J., Fizjologia Człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010. 5. Marchewka A., Dąbrowski Z., Żołądź A. J., Fizjologia starzenia się, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. 6. Naglak Z., Metodyka trenowania sportowca, AWF, Wrocław 1999. 7. Norkowski H., Noszczak J., Piłka ręczna zbiór testów, Wydawnictwo ZPRP, 2010. 8. Norkowski H., Struktura obciążeń wysiłkowych a efekty treningu przerywanego o maksymalnej intensywności, Wyd. Studia i Mo- nografie AWF, Warszawa 2003. 9. Ronikier A., Fizjologia wysiłku w sporcie, fizjoterapii i rehabilitacji, Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa 2008. 10. Sozański H. i wsp., Podstawy teorii treningu sportowego, Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa 1999.

2020 36 Program przygotowania motorycznego siatkarek w kategorii młodziczek a uzyskane wyniki sportowe ANDRZEJ TYRPUŁA, OPIEKUN NAUKOWY JACEK DEMBIŃSKI WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE jej pracy jest przygotowanie motoryczne 2. Czy wystąpiła progresja wyników w ba- W artykule opisano program przygotowa- siatkarek w kat. Młodziczek z Klubu AMS daniach na początku i w trakcie sezonu nia motorycznego na podstawie książki Pcim w trakcie sezonu 2018/2019. Dotyczy startowego? „Progressive Plyometrics for Kids”. Przed- on weryfikacji programu przygotowania 3. Czy zaobserwowano zależność pomię- stawiony program został zweryfikowany motorycznego oraz stosowanych ćwiczeń, dzy poziomem przygotowania moto- w praktyce, tak aby sprawdzić czy stosowa- w kontekście wpływu na poprawę ogólnej rycznego zawodniczek, a ich skutecz- ne ćwiczenia przynoszą lepsze efekty oraz sprawności oraz skuteczności gry w obronie nością gry w ataku i w obronie? czy istnieje zależność między poziomem i ataku. 4. Jakie zalecenia i dyrektywy praktyczne przygotowania motorycznego, a skutecz- Istotnym elementem badań jest określenie można sformułować na podstawie nością działania w grze. ich celu. Każde z badań wymaga bowiem obserwacji i analizy wyników badań? Słowa kluczowe: przygotowanie motorycz- postawienia określonego celu badaw- ne dzieci, piłka siatkowa, wyniki sportowe. czego. Wg. W. Dutkiewicza (1996, s. 31) MATERIAŁ BADAWCZY cel pracy należy rozumieć jako „dążenie Materiał badawczy stanowią zawodniczki WSTĘP do wzbogacenia wiedzy o osobach, rze- grające w siatkówkę z klubu AMS Pcim Niniejszy artykuł dotyczy opracowania i we- czach i zjawiskach będących przedmiotem na poziomie młodziczek w rozgrywkach ryfikacji programu przygotowania moto- badań”1. Czyli reasumując jako cel można wojewódzkich oraz ich dane statystyczne rycznego siatkarek, a także uzyskiwanych określić efekt, do którego prowadzi każde pochodzące z obserwacji zawodów spor- wyników sportowych w kontekście oceny postępowanie badawcze. towych: sprawności i skuteczności podejmowanych W związku z tym sformułowano następu- • zawodniczki w wieku 12-14 lat; działań na boisku, na przykładzie rywalizacji jące cele: • mediana wzrostu 167,5 cm; w kategorii młodziczek. Analizowane są • poznawczy – opisanie i poznanie pro- • grupa liczyła 10 zawodniczek. wyniki sportowe przede wszystkim w kon- gramu przygotowania motorycznego Wcześniejsza analiza literatury stanowiła tekście poprawy rezultatów testów spraw- siatkarek; bazę do przeprowadzenia odpowiednich nościowych i skuteczności działania w grze, • praktyczny – weryfikacja programu badań. Przeprowadzono poszczególne a nie stricte wyników rywalizacji. przygotowania motorycznego oraz sto- badania: sowanych ćwiczeń, a wyniki osiągane I. Międzynarodowy Test Sprawności Fi- CEL PRACY w zawodach sportowych. zycznej – Test składa się z ośmiu prób Obok nauczania i wstępnej fazy doskonale- oceniających zdolności motoryczne tj.: nia techniczno-taktycznego ogólny rozwój PYTANIA BADAWCZE szybkość, skoczność, wytrzymałość, motoryczny jest głównym celem szkole- Podejmując próbę rozwiązania problemu siła dłoni, siła rąk i barków, zwinność , nia podstawowego w wielu dyscyplinach badawczego, w mojej pracy postawiłem siła mięśni brzucha, gibkość. sportowych. następujące pytania badawcze: II. Test Umiejętności Ruchowych Spe- Warto podkreślić, że bez wyposażenia 1. Jaka była struktura, czasowa, rzeczowa cjalnych (sprawności działania w grze zawodników w cechy o charakterze koordy- i wynikowa zrealizowanego programu – w ataku i obronie) – Test został opra- nacyjno-szybkościowym na odpowiednio przygotowania motorycznego siatka- cowany na podstawie publikacji pt. wysokim poziomie nie jest możliwe efek- rek? Ocena sprawności działania siatkarzy tywne nauczanie i doskonalenie siatkar- („przyjmujących”) w grze meczowej2. skiego rzemiosła. W związku z powyższym, postanowiłem opracować program przygotowania moto- 1 Dutkiewicz W., 1996, Przewodnik metodyczny 2 Kosmol-Żok A. i in., Ocena sprawności działa- rycznego i zweryfikować jego skuteczność dla studentów pedagogiki, Dom Wydawniczy nia siatkarzy („przyjmujących”) w grze meczo- w praktyce. Przedmiotem badań w mo- STRZELEC, Kielce, str. 39. wej, Sport Wyczynowy 2010, nr 4/536 str. 61.

2020 37

Ustalono wskaźniki: a skutecznością działania w grze istnieje 1, najsłabsze wyniki uzyskały zawod- skuteczności ataku (liczba zdobytych zależność oraz jak bardzo jest silna. niczki rozgrywające. Wynika to zapewne punktów odniesiona do wszystkich z specyfiki siatkówki, gdzie rozgrywające wykonanych akcji w ataku) – WSA, PROGRAM PRZYGOTOWANIA w dużej mierze skupiają się na treningu wskaźnik skuteczności ataku (w %): MOTORYCZNEGO technicznym. Natomiast w badaniach (∑ pozytywnych)/(∑ wszystkich ata- Program przygotowania motorycznego końcowych największy wynik uzyskała ków) x 100; siatkarek został zaimplementowany z pro- zawodniczka przyjmująca 2 oraz libero, skuteczności obrony (liczba obron po- gramu autorstwa: Donalda A. Chu, Avery najsłabszy wynik zanotowała rozgrywa- zytywnych odniesiona do wszystkich D. Faigenbaum, Jeff E. Falkel opisanego jąca 1, jednak największy wzrost zanoto- wykonanych akcji w obronie) – WSO, w książce Progressive plyometrics for wała rozgrywająca 2 (+53 punkty). Wiąże wskaźnik skuteczności obrony(w%): kids. Program zaprezentowany w książce się to z faktem, że zaimplementowany (∑ pozytywnych)/(∑ wszystkich obron) opracowany został dla dzieci i młodzieży. program przygotowania motorycznego x 100; Dlatego, przy realizacji programu korzy- w dużej mierze skupiał się na poprawie Test przeprowadzany jest w trakcie stamy z tanich niezbędnych przyrządów, szybkości i bazował na dużej liczbie ćwi- meczu i oceniane są poszczególne kreatywności i energii. Używamy pachoł- czeń plyometrycznych. W tych próbach działania w grze. Ocenie podlega każ- ków, piłek lekarskich, masy własnego nastąpiły największe przyrosty. de podjęte działanie na boisku z w/w. ciała, aby utrzymać trening wymagający, Badania zostały przeprowadzone przez a jednocześnie, żeby sprawiał radość. WYNIKI BADANIA SPRAWNOŚCI opiekuna grupy. Testy sprawnościowe Składa się z trzech poziomów, z których RUCHOWEJ – SKUTECZNOŚCI DZIAŁA- zostały przeprowadzone na początku każdy zawiera po 15 ćwiczeń. Każdy po- NIA W GRZE W ATAKU I W OBRONIE (I badanie) i w końcówce okresu starto- ziom zaczynamy od ćwiczeń budujących W badaniach wstępnych w skuteczności wego (II badanie), natomiast obserwacja siłę (ćwiczenia 1-3), które mają stanowić ataku (tabela nr 3) najlepsze wyniki uzy- zawodów sportowych pochodzi z okresu bazę do bardziej zaawansowanych ćwi- skała zawodniczka środkowa 2, a najsłab- startowego (20.10-24.02). Grupa siatkarek czeń plyometrycznych (ćwiczenia 4-13). sze środkowa 1, w obronie najlepsze uczestniczyła w treningach piłki siatkowej Ćwiczenia plyometryczne mają za zadanie przyjmująca 1, a najsłabsze środkowa 2 w wymiarze trzech treningów tygodniowo oddziaływać na system nerwowo-mięś- oraz atakująca 2. Z przytoczonych danych po 1,5h. Zajęcia prowadzone były przez niowy, aby reagował szybko i eksplozyw- wynika, że środkowa 2 jest zawodniczką trenera klubowego. nie. Co korzystnie wpłynie na zdolność najsłabiej radzącą sobie pod względem do generowania maksymalnej siły w jak skuteczności działania w ataku i w obro- METODA BADAWCZA I METODA najkrótszym czasie. Natomiast ćwicze- nie. Analizując badania końcowe można OPRACOWANIA WYNIKÓW nia szybkościowo-zwinnościowe (ćwi- zauważyć, że najlepsze wyniki uzyskały W pracy zastosowano metodę ekspe- czenia 14-15) są relatywnie krótkie (ok. zawodniczki atakująca 1, przyjmująca 2, rymentu pedagogicznego polegającego 10 sekund), zaprojektowane zostały, aby środkowa 1, a najsłabsze przyjmująca 1. na wykonaniu pomiarów przygotowa- wykorzystać w praktyce nowo nabyte Natomiast w obronie najlepsze przyjmują- nia motorycznego oraz analizie danych zdolności. Każdy poziom realizowany jest ca 2 oraz libero, a najsłabsze rozgrywająca pochodzących z obserwacji zawodów. 2 tygodnie, a między każdym ćwiczeniem 1 i 2. Otrzymane dane świadczą, że najle- Eksperyment pedagogiczny jest metodą z poszczególnych poziomów następuje piej w ataku oraz w obronie radzą sobie badań pedagogicznych opartą głównie stopniowanie trudności (tabela 1). zawodniczki atakująca 1 i przyjmująca 2, na technice obserwacji (przy czym nie czyli zawodniczki o najlepszej sprawności każda obserwacja jest eksperymentem, WYNIKI BADAŃ I ICH ANALIZA motorycznej w drużynie według wyni- za to każdy eksperyment ma związek WYNIKI BADANIA SPRAWNOŚCI MOTO- ków testu MTSF. Na podstawie wyników z obserwacją). RYCZNEJ można wysnuć wniosek, że zawodniczki Badania zostały przeprowadzone tech- Po przeprowadzonych badaniach wstęp- o wyższym poziomie przygotowania mo- niką jednej grupy, które przeprowadza nych MTSF widać (tabela nr 2), że naj- torycznego radzą sobie lepiej na boisku, się zwykle w ten sposób, że po przypi- lepsze wyniki uzyskały zawodniczki biorąc pod uwagę fakt skuteczności dzia- saniu określonej grupie charakteru eks- atakujące, przyjmująca 2 oraz środkowa łania. » perymentalnego podejmuje się badania wstępne. W dalszej kolejności wprowadza się zmienną niezależną (pewien czynnik Tabela nr 1. Program Progressive Plyometrics for Kids – przykład stopniowania trudności eksperymentalny) lub kilka zmiennych, następnie wykonuje się badania końcowe, Rodzaj Ćwiczeń Poziom Brązowy Poziom Srebrny Poziom Złoty które są przeprowadzane w taki sam spo- Przysiad z piłką Przysiad z piłką sób i w warunkach jak badania wstępne. 1. Siła 6-6-6 Przysiady lekarską lekarską nad głową W pierwszej kolejności zostały wykonane badania MTSF i podane Testowi 7. Plyometryka Potrójny skok X Zygzaki – skoki Zygzak – jedno nóź T-Studenta w celu odpowiedzi na pytanie 15. Szybkość Ośemka T – bieg Łódka – bieg 1-3-2-1 czy otrzymane wyniki różnią się i czy te i Zwinność różnice są istotne statystycznie. Następ- nie za pomocą Korelacji Liniowej Pearso- Źródło: Opracowanie własne na podstawie Chu. D, i in.:2006, Progressive Plyometrics For na szukałem odpowiedzi na pytanie czy Kids, Healthy Learning, Monterey między poziomem sprawności fizycznej,

2020 38

» ANALIZA PORÓWNAWCZA UZYSKANYCH WYNIKÓW +24 +33 +53 +38 +38 +34 +34 +43 +47 +40 +38,4

Progres Porównując otrzymane wyniki można za- uważyć, że:

K • Wyniki Międzynarodowego Testu 413 413 412 419 426 386 396 402 408 400 407,5 SUMA Sprawności Fizycznej wskazują, że dziewczęta poprawiły swoje osiągnię- cia średnio o 38,4 pkt. W 376 373 378 378 379 347 370 379 363 348

369,1 • Wyniki Testu Sprawności Ruchowej (skuteczności działania w grze), pod- kreślają, że dziewczęta poprawiły swo- K 51 51 71 47 47 43 52 70 56 44 ją skuteczność w ataku średnio o 7,68

P.8 %, a w obronie 8,93%. W 41 71 52 47 43 45 70 56 48 44 Otrzymane wyniki w formie graficznej przedstawia histogram nr 1 i 2. K 51 51 51 52 58 56 46 44 44 46 STATYSTYCZNA ANALIZA WYNIKÓW P.7 TEST T-STUDENTA W 47 52 52 45 50 50 49 46 46 40 Analizie zostały poddane wyniki MTSF z okresu przygotowawczego oraz z okresu

K startowego. Wyniki zostały zestawione 52 57 57 59 59 58 63 56 54 66 ze sobą, następnie poddane analizie przy P.6 użyciu testu T-Studenta dla prób zależnych. W 53 52 45 56 54 48 48 48 48 46 W tabeli 3 zostały zaprezentowanie otrzymane wyniki. K 61 52 53 53 58 54 50 50 49 48 Prawdopodobieństwo testu wynosi 0,0000001100 i jest mniejsze od p <0,5000 P.5 co oznacza, że wyniki między okresami W 47 52 56 50 48 48 48 46 46 46 różnią się statystycznie istotnie. Umożliwia to postawienie tezy, że nastąpiła progresja K 41 42 52 47 43 54 46 46 44 40 wyników w badaniach oraz poczynione postępy są istotne statystycznie. P.4 W 37 52 37 38 38 30 30 49 40 40 STATYSTYCZNA ANALIZA WYNIKÓW KORELACJA PEARSONA K 31 31 31 35 37 32 39 26 40 40 W dalszej kolejności otrzymane wyniki

P.3 zostały zestawione w poszukiwaniu zależ- ności pomiędzy poziomem przygotowania W 31 35 35 32 24 38 28 26 28 36 motorycznego zawodniczek (MTSF), a ich Średnia dla całej drużyny skutecznością działania w grze – w ataku K 71 63 62 62 63 65 54 66 60 60 i w obronie. Wyniki w formie graficznej

P.2 przedstawia histogram nr 3 i 4. W 51 61 57 62 65 54 62 49

46 Podsumowanie: Współczynnik korelacji 60 Pearsona wynosi dla ataku: r=0,86112, dla obrony: r=0,728809. W obu przypadkach K 55 55 52 53 49 50 54 50 48 46 otrzymujemy r > 0,7. Oznacza to, że między w okresie startowym P.1 uzyskanymi wynikami MTSF zawodniczek W 41 41 37 45 50 50 48 48 46 48 (poziomem sprawności), a skutecznością działania w ataku i w obronie istnieje bar- – badania wstępne, K – badania końcowe jednostka – punkty, P.1 – Bieg na 50 m, P.3 – Bieg na 600 m (7-11 lat)/800 m (12-19 lat), P.5 – Zwis na ugiętychnarękach, Zwis – P.5 lat), (12-19 m lat)/800 (7-11 600m na Bieg – P.3 m, 50 na Bieg – punkty,P.1 – badania jednostkakońcowe – badaniaK wstępne,–

W dzo silna korelacja. Umożliwia to postawie- D.2 172 172 173 162 165 159 167 150 168 164 nie tezy, że poziom przygotowania motorycznego ma istotny wpływ na skuteczność 14 13 14 12 13 13 12 14 13 12 działania w grze (w ataku i w obronie), D.1 a zależność ta jest bardzo silna.

PODSUMOWANIE WYNIKÓW Na podstawie analizy statystycznej wyni- Roz. 1 Roz. 2 Libero Przyj. 1 Przyj. 3 Przyj. 2 ków badań MTSF oraz Testu sprawności Atakująca 1 Środkowa 1 Środkowa Atakująca 2 Środkowa 2 Środkowa MTSF – Młodziczki AMS Zawodniczka ruchowej poszczególnych działań w grze (atak, obrona) można zauważyć, że na- 1 3 2 5 7 4 8 9 6 10 Lp. Legenda: – Wiek, D.1 D.2 – Wzrost, – Siady – Siła z leżenia, dłoni, – Skłon m, – Bieg w dal tułowia. 4 x 10 P.8 z miejsca, – Skok P.7 P.4 P.2 P.6 Źródło: Opracowanie własne Tabela nr Wyniki – Grupy 2. MłodziczekTabela MTSF stąpiła progresja wyników w stosunku do »

2020 39

Tabela nr 3. Wyniki skuteczności działania w grze; w ataku i w obronie

BSR – Młodziczki AMS Atak Obrona W K Progres W K Progres Lp. Zawodniczka WSA% WSA % % WSO% WSO% % 1 Atakująca 1 33,33 43,75 +10,42 10,00 30,00 +20 2 Atakująca 2 33,33 35,71 +2,38 0 16,66 +16,66 3 Roz. 1 * * * 16,66 10,00 -6,66 4 Roz. 2 * * * 14,28 11,11 -3,17 5 Przyj. 1 32,00 33,33 +1,33 20,00 23,07 +3,07 6 Przyj. 2 30,00 42,86 +12,86 16,66 33,33 +16,67 7 Przyj. 3 30,00 38,46 +8,46 12,50 22,22 +9,72 8 Środkowa 1 37,50 41,16 +3,66 14,28 16,66 +2,38 9 Środkowa 2 22,22 38,46 +16,24 0 14,28 +14,28 10 Libero * * * 16,00 32,35 +16,35 Drużyna 31,42 39,10 +7,68 12,04 20,97 +8,93

Legenda: W – badania wstępne, K – badania końcowe, WSA – Wskaźnik skuteczności ataku, WSO – Wskaźnik skuteczności obrony.

Histogram nr 1. Wyniki Międzynarodowego Testu Sprawności Histogram nr 2. Wyniki Testu Sprawności Ruchowej (skuteczności Fizycznej działania w grze)

Źródło: opracowanie własne Źródło: opracowanie własne

Tabela nr 4. Test – T Studenta prób zależnych MTSF – okres przygotowawczy vs okres startowy

Źródło: program Statistica – wersja testowa

2020 40

Histogram nr 3. Wyniki Korelacji Pearsona MTSF vs ATAK Fizycznej Histogram nr 4. Wyniki Korelacji Pearsona MTSF vs OBRONA

Źródło: program Statistica – wersja testowa Źródło: program Statistica – wersja testowa

» stanu wyjściowego. Co pozwala przyjąć, programu przygotowania motoryczne- dzięki zastosowaniu opisanego programu że poprawie uległ poziom sprawności fi- go siatkarek, który został przedstawiony przygotowania motorycznego, zawodniczki zycznej, jak i poziom skuteczności działań w rozdziale drugim. Program skierowany uzyskały znacząco lepsze rezultaty w teście w ataku i w obronie. Po zastosowaniu jest do dzieci i młodzieży. Dlatego, przy MTSF w porównaniu do badań wyjścio- programu przygotowania motorycznego realizacji programu korzystamy z niezbęd- wych. Analizując dane z obserwacji zawo- opisanego w książce Progressive plyome- nych przyrządów, kreatywności i energii, dów sportowych zawodniczki poprawiły trics for kids zawodniczki uzyskały średnio aby trening był wymagający, a jednocześ- swoją skuteczność w ataku i w obronie. o 38,4 punktów w teście MTSF więcej niż nie sprawiał radość. Program składa się Reasumując powyższe rozważania, można w stosunku do badania wyjściowego. Nato- z trzech poziomów. Każdy poziom, zawiera stwierdzić, że zaprezentowany i zastoso- miast podczas obserwacji zawodów spor- 15 ćwiczeń, podzielonych na określony wany przeze mnie program przygotowania towych zawodniczki uzyskiwały średnio rodzaj oddziaływania: siła, plyometryka, motorycznego istotnie wpłynął na poprawę więcej o 7,68 % w ataku i 8,93% w obronie, szybkość-zwinność. Analizując program sprawności motorycznej oraz na skutecz- w wskaźnikach skuteczności działania widać jego kompleksowe podejście. ność działania w grze w ataku i w obronie. w grze. Drugim celem była weryfikacja progra- Powyższa obserwacja prowadzi do wnio- Biorąc pod uwagę otrzymane wyniki warto mu przygotowania motorycznego oraz sku, że istnieje silne powiązanie między zwrócić uwagę, że oprócz wzrostu skutecz- stosowanych ćwiczeń, a wyniki osiągane poziomem przygotowania motorycznego, ności nastąpił także wzrost podejmowa- w zawodach sportowych. Badania zostały a skutecznością działania w grze. Biorąc nych działań w ataku o 31 więcej prób, oraz przeprowadzone na początku okresu przy- pod uwagę ww. powiązania wydaje się, w obronie o 17. Zestawienie otrzymanych gotowawczego i pod koniec okresu star- że przy opracowaniu planu treningowego wyników za pomocą Korelacji Pearsona towego (MTSF) oraz w trakcie zawodów należy pamiętać o konieczności usprawnie- pozwala nam stwierdzić, że istnieje za- sportowych (skuteczność działania w grze nia okresu przygotowania motorycznego leżność między poziomem sprawności – atak i obrona). Na podstawie analizy w kontekście poprawy skuteczności dzia- motorycznej, a skutecznością działania statystycznej badań, można stwierdzić, że łania i osiąganych wyników. q w ataku i w obronie. Nie wgłębiając się w szczegóły widać, że wraz ze wzrostem poziomu sprawności motorycznej wzrasta poziom skuteczności i ta zależność jest bardzo silna.

WNIOSKI KOŃCOWE Napisanie pracy na temat „Program przygotowania motorycznego siatkarek, a uzyskane wyniki sportowe w kategorii Młodziczek” było dla mnie w zupełności nowym i bogatym merytorycznie doświad- czeniem. Jestem przekonany, że udało mi się zauważyć istotę i charakter treningu motorycznego oraz jego wpływu na grę. W mojej pracy postawiłem sobie dwa cele. Pierwszym z nich było opisanie i poznanie

2020 41

Piśmiennictwo: 1. Dutkiewicz W., Przewodnik metodyczny dla studentów pedagogiki, Dom Wydawniczy STRZELEC, str. 39, Kielce 1996. 2. Dutkiewicz W., Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z pedagogiki, Wydawnictwo Stachurski, str. 50, Kielce 2001. 3. Klepacki B., Wybrane zagadnienia z metodologią badań naukowych, Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G, Ekonomika Rolnictwa, Tom 96 zeszyt 2, s.38-46, Warszawa 2009. 4. Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Impuls, str. 103, Kraków 2007. 5. Pilch T. i in., Zasady badań pedagogicznych, Żak, s. 43-45, Warszawa 1995. 6. Kosmol-Żok A. i in., Ocena sprawności działania siatkarzy („przyjmujących”) w grze meczowej. Sport Wyczynowy 2010, nr 4/536 str. 61. 7. Świderek A. (red.), Program Szkolenia Siatkarza Młodzik Kadet Junior, APS, Warszawa 2012. 8. Grządziel G., Piłka siatkowa. Cechy somatyczne, zdolności motoryczne i wydolność młodzieży siatkarskiej na poziomie gimnazjum, AWF Katowice, Katowice 2012. 9. Grządziel G., Szade D., Nowak B., Piłka Siatkowa, AWF Katowice, Katowice 2012. 10. Kosmol-Żok A. i in., Ocena sprawności działania siatkarzy („przyjmujących”) w grze meczowej. Sport Wyczynowy 2010, nr 4/536 str. 61. 11. Chu. D, i in., Progressive Plyometrics For Kids, Healthy Learning, Monterey 2006.

Netografia: 1. http://www.wychowaniefizyczne.pl/testy_sprawnosci.html 2. http://www.naukowiec.org/wiedza/statystyka/testy-t-studenta_751.html 3. https://pogotowiestatystyczne.pl/slowniczek/korelacja-pearsona/

2020 42 Najwybitniejsi piłkarze Legii Warszawa TYMOTEUSZ KONSTANTY NEÜFF, OPIEKUN NAUKOWY SŁAWOMIR WILK WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE

STRESZCZENIE walczyka, Cezarego Kucharskiego, Macieja eksplozja popularności piłki nożnej jest Motywem podjęcia pracy była chęć przed- Szczęsnego, Jacka Zielińskiego, Aleksanda- wręcz niewytłumaczalna – być może jest to stawienia karier i losów najwybitniejszych ra Vukovića i Tomasza Kiełbowicza. efekt unikalnych cech tej gry. Piłka bardzo piłkarzy jednego z najstarszych polskich Słowa kluczowe: Legia Warszawa, historia, szybko porwała za sobą tłumy i stała się klubów piłkarskich. Główną metodą wyko- piłka nożna, piłkarze, legendy. ważnym, a dla niektórych nieodłącznym rzystaną w tworzeniu pracy była krytyka elementem życia. źródeł oraz krytyczna analiza opracowań WSTĘP i źródeł medialnych. W pracy przedsta- Piłka nożna to obecnie jedna z najpo- LEGIA OD PONAD 100 LAT wiono krótki rys historii Legii Warszawa – pularniejszych dyscyplin sportowych na Niektórzy mogą się nawet dziwić, czemu genezę jej powstania, rozgrywki i sukcesy świecie. Zasady tej gry skodyfikowano zaangażowanie kibiców jest silne, ale nie oraz statystyki i rekordy. W dalszej części w XIX wieku, ale jej geneza jest znacznie każdy wie, że piłka nożna i kluby sportowe przedstawiono natomiast krótkie notki bio- starsza. Prawdopodobnie gry przypomi- to nie tylko atrakcyjna dla oka rozrywka, graficzne najwybitniejszych zawodników nające współczesny futbol uprawiano już ale także wspaniała historia. Relatywnie – oczywiście ich wybór jest subiektywny, w średniowieczu. Rozpropagowana przez krótkie dzieje piłki nożnej skrywają prze- ponieważ nie sposób wymienić i opisać Brytyjczyków, ustandaryzowana wersja różne perypetie i opisują różne losy ludzi wszystkich graczy, którzy mieli zasługi piłki nożnej w pewnym momencie zaczęła – czasami piękne, czasami tragiczne. Dla dla polskiej piłki nożnej i największej war- podbijać świat. Wystarczy wskazać, że wielu młodych osób są to historie bardzo szawskiej drużyny. W pracy przedstawiono w Polsce grę poznano dopiero na przeło- inspirujące, pokazujące, że przy odpowied- sylwetki (w kolejności chronologicznej): mie XIX i XX wieku, a już kilkanaście lat niej determinacji i wytrwałości można Mariana Łańko, Henryka Martyny, Józefa później budowano specjalnie dostosowane spełniać marzenia. Nawrota, Lucjana Brychczego, Horsta Mah- stadiony. Najlepsi zawodnicy byli idolami Jednym z najbardziej znanych klubów pił- seliego, Bernarda Blauta, Roberta Gadochy, młodzieży, a tysiące osób przychodziło karskich w Polsce jest Legia Warszawa. Kazimierza Deyny, Lesława Ćmikiewicza, oglądać ich zmagania z trybun. Ludzie Istniejący od ponad 100 lat klub posiada Jacka Kazimierskiego, Dariusza Dzieka- z kręgu kultury europejskiej w zasadzie od wielu fanów oraz bogatą i zróżnicowaną nowskiego, Romana Koseckiego, Jerzego zawsze fascynowali się sportem, co samo historię, nie zawsze ocenianą pozytywnie. Podbrożnego, Leszka Pisza, Wojciecha Ko- w sobie jest pewnym fenomenem. Jednak Ważną częścią tej historii są jej wybitni

2020 43

zawodnicy. Ich losy są czasami skrajnie przy Łazienkowskiej, gdyby nie ten czas, źródło informacji, były zbyt obszerne, aby odmienne. W każdym przypadku jednak w którym prowadził Legię do walki, jak wykorzystać choćby małą część historii talent, treningi i wytrwałość oraz szereg równy z równym, z samą Barceloną? i anegdot tam zawartych (opisane w pracy zbiegów okoliczności doprowadziły ich zostały tylko niektóre i to bardzo lakonicz- do profesjonalnej gry w piłkę nożną, co WAŻNE I JESZCZE WAŻNIEJSZE nie). Wykorzystane zostały natomiast do otworzyło przed nimi wielki świat, z czego W tym miejscu warto też odnieść się do stworzenia pewnego ogólnego obrazu tych korzystali w różnym stopniu. Myślę, że źródeł, które były dość zróżnicowane. Tyl- zawodników, potrzebnego w podsumowa- warto jest przedstawić ich sylwetki, po- ko niektóre pozycje zostały wykorzystane niu ich kariery i losów. W tym kontekście kazując tym samym jak fascynująca jest wielokrotnie, służąc autorowi za pewnego bardzo duże znaczenie miały wywiady piłka nożna. rodzaju oś historyczną, czy też tło, pozwa- przeprowadzone przez Wiktora Bołbę Główną metodą wykorzystaną w tworze- lające lepiej zrozumieć czasy, w których oraz Jakuba Majewskiego, publikowane niu pracy była krytyka źródeł oraz krytycz- grali poszczególni zawodnicy. Nieoceniona w Internecie na oficjalnej stronie Legii na analiza opracowań i źródeł medialnych. wydaje się być w tym biografia Lucjana i na stronach fanowskich. Wywiady m.in. Działanie autora w głównej mierze opierało Brychczego („Kici. Lucjan Brychczy – le- z Leszkiem Piszem i Maciejem Szczęsnym się na syntezie informacji z różnych prze- genda Legii Warszawa”). Sam Brychczy jest pozwoliły poznać perspektywę piłkarzy, ale kazów i uzupełnianiu braków w poszcze- bodajże uważany za największą legendę były też cennym źródłem wiedzy na temat gólnych z nich. Ciekawe opisanie sylwe- klubu, która łączy wszystkie przymioty szczegółowych wydarzeń w klubie za ich tek zasłużonych piłkarzy nie było łatwym jakie można legendzie przypisać. Nie dość, czasów. Dzięki nim możliwe było nadanie zadaniem, bo znaczna część informacji że był genialnym piłkarzem, to strzelił wiele głębi suchym faktom na temat liczby spot- o nich została „wygładzona”, streszczona bramek i dochował absolutnej wierności kań i zdobytych pucharów. i ograniczona jedynie do wydarzeń spor- klubowi, wiążąc się z nim na lata, także po towych, podczas gdy wyjątkowość wielu zakończeniu kariery piłkarskiej. W rezulta- LEGIA I JEJ PIŁKARZE z nich manifestowała się także poza boi- cie wskazana książka była nie tylko opisem W niniejszej pracy zwrócono uwagę na skiem. Oczywiście ich boiskowe osiągnięcia jego doświadczeń z czasów zawodniczych, dwa aspekty – po pierwsze na ogólną i kolejne tytuły także były ważne, choćby a historią klubu opisywaną od chwili gdy do historię Klubu, genezę jego powstania, roz- w kontekście selekcji spośród bardzo licz- niego dołączył, czyli od 1954 roku. Wspo- grywki i sukcesy oraz statystyki i rekordy. nego grona innych sław. mnienia Brychczego były nieocenionym Uwzględniono też współczesne funkcjo- Można przy tym omówić kryteria, które źródłem wiedzy na temat tego, co się działo nowanie klubu. Po drugie przedstawiono posłużyły do podjęcia decyzji o uwzględ- w szatni i jakie relacje miały miejsce mię- natomiast krótkie biografie najwybitniej- nieniu w niniejszym opracowaniu właśnie dzy piłkarzami, przy czym nie zawsze były szych zawodników (pełne biografie piłka- tych a nie innych. Przede wszystkim nale- to informacje pochlebne dla klubu. Żadna rzy znajdują sie w zbiorach archiwalnych ży zaznaczyć, że nie były one całkowicie inna pozycja nie miała tak dużego znacze- autora pracy) – oczywiście ich wybór był sztywne i jednoznaczne – uwzględniono nia w przygotowaniu niniejszej pracy. bardzo subiektywny, ponieważ nie sposób w tym statystyki liczby występów, strzelo- Innym bardzo ważnym źródłem informacji wymienić i opisać wszystkich graczy, któ- nych goli, ważne sukcesy dla Legii, miejsce była seria artykułów o historii Legii War- rzy mieli zasługi dla historii polskiej piłki w Galerii Sław Klubu, oraz subiektywne szawa publikowana na oficjalnej stronie nożnej i największej warszawskiej drużyny. odczucia autora pracy. Podczas przygo- klubu. Uwzględnione tam dane były na tyle Legia Warszawa to klub z ponad 100-let- towywania koncepcji pracy wyłoniono szczegółowe, że pozwalały krok po kroku nią tradycją, obecnie na polskiej scenie kilkadziesiąt postaci wartych opisania, śledzić każdy kolejny sezon klubu, w zasa- piłkarskiej nikt nie osiągnął więcej niż przy czym ze względu na ograniczone dzie od początku jego istnienia. Z jednej drużyna z Warszawy. Pewną kontrowersją możliwości nie zdecydowano się opisy- strony pozwoliło to opracować własną, jest rok powstania klubu, przez niektórych wać wszystkich – pewną przeszkodą, ale skróconą wersję najważniejszych wydarzeń kwestionowany, nie ulega jednak wątpli- i kryterium selekcji stała się dostępność w dziejach, z drugiej zaś dostarczyło ob- wości, że całe jego środowisko odwołuje źródeł. Ilość dostępnych informacji na szernego materiału na temat najstarszych się do niepodległościowej przeszłości – ten temat niektórych ważnych zawodników legend klubu (w tym przydatne okazały aspekt wydaje się być w tym wszystkim była tak mała, że trudno było przedstawić się też „Sportowe sprawy i sprawki” S. najważniejszy. choćby namiastkę ich osobowości, choć ich Mielecha). Duże znaczenie jako źródło po- Losy klubu nie zawsze były pomyślne, lata zasługi dla klubu były znaczne. Ważny był zyskiwania i weryfikowania informacji sukcesów przeplatane były bolesnymi też czynnik historyczny, zauważyć można miała też „Księga Stulecia Legii Warszawa”, upadkami (choć tylko raz i to przed wojną bowiem, że wraz z czasem niektórych za- która stała się swoistego rodzaju mapą klub spadł z najwyższej ligi), w dużej mie- wodników zaczyna spowijać legenda. Trud- i jednym ze stałych punktów odniesienia rze przypadek sprawiał, że do Legii trafiali no w tym zawyrokować, czy na przykład podczas pisania pracy, na podstawie której świetni zawodnicy. Wielu z nich postano- Roman Kosecki, wybitny przecież piłkarz, można było znaleźć warte przytoczenia wiło związać się ze stołeczną drużyną na znalazłby miejsce w tej pracy, gdyby była informacje i spróbować uszczegółowić je wiele lat. Poważną rysą na wizerunku klubu ona pisana niedługo po zakończeniu jego poprzez poszukiwania w innych źródłach. jest jego wojskowy charakter w czasach kariery. Z tego też względu najtrudniej było W pracy wykorzystano też biografie Da- PRL – fakt ten był wykorzystywany do mało wybrać piłkarzy najbliższych współczesno- riusza Dziekanowskiego („Dziekan”), Woj- uczciwego pozyskiwania piłkarzy z innych ści, a uznano, że w pracy i tacy powinni się ciecha Kowalczyka („Wojciech Kowalczyk, klubów poprzez wezwanie ich do odbycia znaleźć. Nie bez znaczenia były też krótkie prawdziwa historia”) oraz Kazimierza służby wojskowej. Co ciekawe pozyskany chwile geniuszu zawodników. Być może Deyny („Deyna, czyli obcy”). Pozycje te w ten sposób Lucjan Brychczy stał się naj- Kosecki nigdy by nie został zapamiętany nie posłużyły jednak autorowi za główne bardziej oddanym zawodnikiem w historii »

2020 44

» Legii i jest to postać, której może zazdrości Zdążył w tym czasie strzelić sporo bra- syjnego poza boiskiem, za to na pewno każdy inny klub na świecie. Oczywiście nie mek, ale jeśli próbować uzasadniać jego mógł nie raz zaszokować kibiców swoimi znaczy to, że wszyscy słynni zawodnicy byli legendę w Legii, to jest to głównie zasługa decyzjami transferowymi – do Legii trafiał werbowani w ten sposób – wielu z nich od jego talentu, szybkości, widowiskowej gry bowiem czterokrotnie. On także wsławił się dziecka marzyło o tym, żeby zagrać przy oraz świetnym występom w europejskich błyskotliwym talentem i przyczynieniem Łazienkowskiej. pucharach – zapewne w stolicy dałoby się się do sukcesów w pucharach europejskich. Można zauważyć, że przedstawieni piłka- znaleźć wielu piłkarzy o większej liczbie Ponadto zakończył karierę w Legii i związał rze są w wielu aspektach bardzo zróżni- meczów i tytułów. Jerzy Podbrożny także się z nią na dłużej, choć dość nietypowo, cowani i trudno znaleźć dla nich wspólny przysłużył się bardzo w pucharach europej- jako właściciel największego wówczas mianownik. Różne były przyczyny tego, że skich, a oprócz tego był przede wszystkim portalu internetowego klubu. Pozostając zostali wymienieni w niniejszym zestawie- świetnym ligowcem – do Legii przychodził w temacie napastników warto też wspo- niu. Można przy tym dostrzec, że bardzo jako uznany strzelec, a w Warszawie swój mnieć o Robercie Gadosze, który także ważnym kryterium przesądzającym o sła- dorobek jeszcze powiększył. Jego także grał w ofensywie, choć w odróżnieniu od wie piłkarza jest jego pozycja na boisku. można uznać za wielki talent, choć nie miał już wymienionych, w Legii spędził więcej Z reguły „trudniej” mają piłkarze grający okazji dać się poznać szerszej publiczności, czasu. W jego przypadku największą sławę w formacji defensywnej, a przyczyna tego na co wpłynął zapewne fakt, że w Europie przyniosła mu kariera reprezentacyjna, jest bardzo prosta – nie strzelają bramek, grał już pod koniec kariery, a w reprezen- choć i w Legii grał świetnie, strzelając dużo ich talent trudniej jest dostrzec i zwery- tacji wystąpił tylko kilka razy. Niewyklu- bramek. Oczywiście gwiazdami reprezen- fikować, a to czym najczęściej mogą się czone, że w innych okolicznościach stałby tacji byli też Dziekanowski i Kosecki, ale nie zasłużyć, to liczba występów dla drużyny się jednym z najbardziej rozpoznawalnych aż takimi jak Gadocha i nie tak utytułowa- lub niezwykła charyzma i działalność poza polskich napastników. Niespełnionym ta- nymi –medale mistrzostw świata i igrzysk boiskiem. lentem z pewnością był też Dariusz Dzieka- stworzyły legendę w zasadzie wszystkich polskich piłkarzy uczestniczących w tych wielkich imprezach. Największe legendy Legii to z całą pewnością Lucjan Do legend Legii zaliczają się też inni ofen- sywni piłkarze z czasów „prehistorii” klubu, Brychczy i Kazimierz Deyna. Popularny Kici to nie tylko a więc okresu przedwojennego. Dotyczy to Mariana Łańko i Józefa Nawrota, którym najlepszy strzelec w historii Legii, ale także zawodnik łatwo było zapaść w pamięć, ze względu na ogromne zdobycze bramkowe, czyli to co o największej liczbie występów. W Polsce nie jest tak najbardziej ekscytuje kibiców. Co ciekawe, powszechnie znany jak Deyna, co jest wynikiem czasów za jedną z największych sław przedwo- jennych czasów jest uznawany Henryk w jakich grał – piłka nie była jeszcze tak medialna Martyna – obrońca, któremu zdarzało się jednak grać na pozycji napastnika. Sławę i globalna, być może gdyby taki talent jak Brychczy zdobył swoimi niesamowicie silnymi strza- łami. Poza tym autor uznał za stosowne zaczynał karierę 10 lat później to miałby większe szanse wspomnieć o tych piłkarzach, ze względu być wymienianym wśród największych piłkarzy świata. na to, że są przedstawicielami najstarszej generacji zawodników Legii Warszawa. W pracy pojawiła się też dość szeroka Piłka nożna jest takim sportem, że nie- nowski, który na pewno nie zalicza się do reprezentacja zawodników defensywny zwykle trudno jest przebić się do historii grona najbardziej przywiązanych do klubu i pomocy, którzy nie strzelali aż tak wielu po jednym świetnym sezonie rozegranym piłkarzy, zagrał w Legii kilka sezonów, ale bramek, przez co nieco trudniej jest roz- w obronie, natomiast z ofensywą jest cał- z racji tego, że był jednym z najbardziej strzygnąć o rozmiarze ich talentu. Wielu kowicie inaczej. Głównym kryterium sławy perspektywicznych talentów polskiej piłki, z nich wsławiło się bardzo dużą liczbą wy- wydaje się być więc przede wszystkim to cała uwaga kibiców była skupiona na stępów w barwach stołecznego klubu – to strzelanie goli. W autorskim zestawieniu nim, zresztą pomagał temu widowiskowej m.in. Horst Mahseli, Bernard Blaut, Jacek sław Legii znaleźli się więc także piłkarze, technice piłkarskiej, a także… swoimi kon- Zieliński, Tomasz Kiełbowicz – znajdują się którzy grali w niej stosunkowo krótko. Do trowersyjnymi wypowiedziami. Podobną oni w pierwszej dziesiątce rekordzistów tego grona można zaliczyć Dariusza Dzie- sławę zdobył sobie Wojciech Kowalczyk, Legii pod względem rozegranych spotkań. kanowskiego, Romana Koseckiego, Jerzego który jest rodzajem niebywałego talentu Wiele meczów w Legii rozegrali też Lesław Podbrożnego, Wojciecha Kowalczyka, czy „znikąd” – można tu wskazać, że takie hi- Ćmikiewicz i Leszek Pisz – niemal wszyscy Cezarego Kucharskiego. Trzeba w tym storie najbardziej pasjonują kibiców piłkar- ci zawodnicy byli też centralnymi postacia- uwzględnić, że niektórzy z nich wracali skich. Kowalczyk miał niebywały instynkt mi w drużynie, czym zyskali sobie szacunek do Legii po wcześniejszych transferach strzelecki i jednocześnie talent do szoku- kibiców. Taką osobą był też Aleksandar i z reguły ich powroty nie były tak udane jących wypowiedzi. To także sprawiło, że Vuković, również zawodnik defensywy, jak debiuty. Najkrócej z nich w Legii prze- silnie wpisał się w historię polskiej piłki choć o nieco krótszym stażu meczowym, bywał Roman Kosecki, który rozegrał co i historię Legii Warszawa. Nieco inaczej którego postanowiono uhonorować jako prawda w jej barwach trzy sezony (i jeden było w przypadku Cezarego Kucharskiego, jednego z najważniejszych piłkarzy zza po latach), ale tylko jeden pełny sezon. którego można uznać za mało kontrower- granicy w klubie – w końcu ze względu na

2020 45

swoje zaangażowanie został on też pierw- o największej liczbie występów. W Polsce pamiętany jest jako naznaczony piłkarskim szym niepolskim kapitanem Legii. Ponadto nie jest tak powszechnie znany jak Deyna, geniuszem i wielkim talentem piłkarz Legii po zakończeniu kariery związał się on ze co jest wynikiem czasów w jakich grał – pił- – w końcu żaden inny nie był powszechnie stołeczną drużyną jako trener i obecnie ka nie była jeszcze tak medialna i globalna, uznawany za jednego z najlepszych za- jest jej głównym szkoleniowcem. być może gdyby taki talent jak Brychczy wodników świata, choć wielkich talentów Znacznie łatwiej niż obrońców jest oce- zaczynał karierę 10 lat później to miałby w klubie nie brakowało. nić bramkarzy, choć ci także z reguły nie większe szanse być wymienianym wśród strzelają bramek. Jednak ze względu na największych piłkarzy świata. Brychczemu PODSUMOWANIE swoją charakterystyczną pozycję i to, że zabrakło też wielkich osiągnięć z reprezen- Przedstawione przykłady są bardzo zróż- czasami to właśnie oni ratują zespół z naj- tacją. Niemniej można zakładać, że był to nicowane – pokazują jak wielką rolę od- większych opresji, dużo łatwiej poznać piłkarz wybitny i genialny. To czego nie grywa kultura fizyczna w życiu człowieka się na ich talencie. Zresztą ich osiągnięcia miał Brychczy, miał za to Kazimierz Dey- i jakie sport stwarza możliwości. Niektórzy można oceniać na podstawie straconych na, uznawany przez wielu za najlepszego zawodnicy trafiali do Legii jako bardzo uta- bramek. Za największych bramkarzy Legii piłkarza w historii Polski. O jego talencie lentowani nastolatkowie, inni przez wiele uznaje się Jacka Kazimierskiego i Maćka może świadczyć fakt, że jak na pozycję lat pracowali i zdobywali doświadczenie, Szczęsnego – obaj nie tylko byli niezwykle rozgrywającego strzelił oszałamiającą licz- aby móc zagrać w barwach „Wojskowych”. utalentowanymi zawodnikami, ale także bę bramek. Świetne turnieje międzyna- Jedni ciężko pracowali żeby utrzymać formę, bardzo oryginalnymi osobami, być może rodowe w czasach powszechniejszej już o innych można powiedzieć, że „zmarnowali właśnie to sprawiło, że tak dobrze ich za- telewizji pozwoliły dostrzec jego talent na karierę” lub podjęli niekorzystne, pochopne pamiętano. Obaj mieli ogromny potencjał, całym świecie, co spowodowało ogromne decyzje. Ich losy i sukcesy mogą stanowić choć nie wykorzystali go w pełni. zainteresowanie Deyną. Jednak w jego inspirację i naukę dla wielu ludzi. Przykłady Największe legendy Legii to z całą pew- najlepszych czasach transfer za granicę wielkich osobistości piłki nożnej ukazują, nością Lucjan Brychczy i Kazimierz Deyna. był niemożliwy, co istotnie odbiło się na że nigdy nie należy się poddawać – gdyby Popularny Kici to nie tylko najlepszy strze- jego karierze – został pozbawiony możli- nie brak determinacji wielu z nich nawet nie lec w historii Legii, ale także zawodnik wości dalszego rozwoju. Mimo wszystko zaczęłoby profesjonalnej kariery. q

Piśmiennictwo: 1. https://legia.com/historia-1916-1918/ 2. https://legia.com/historia-1918-1930/ 3. https://legia.com/historia-1931-1940/ 4. https://legia.com/historia-1941-1950/ 5. https://legia.com/historia-1971-1980/ 6. https://legia.com/historia-1991-2000/ 7. https://legia.com/historia-2001-2010/ 8. https://legia.com/historia-2011-2019/ 9. Bajak W., Galeria legend ekstraklasy, Wydawnictwo Novae Res, Warszawa 2019. 10. Bator P., Legia 100 lat, Wydawnictwo Buchmann, Warszawa 2016. 11. Bator P., Maciej Szczęsny, online: http://legia.com.pl/pl/20673,Maciej_Szczesny.html 12. Bodziachowski M., Historia Legii: Pierwsza ligowa wygrana i pierwszy hat-trick legionisty, online: https://legionisci.com/news/30269_ Historia_Legii_Pierwsza_ligowa_wygrana_i_pierwszy_hat-trick_legionisty.html 13. Bołba W., A. Dawidziuk, G. Karpiński, R. Piątek, Legia Warszawa 1916-2016, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017. 14. Bołba W., Bernard Blaut – kapitan i opiekun, online: http://www.legia.com.pl/pl/15045,Bernard_Blaut_kapitan_i_opiekun.html 15. Bołba W., Deyna. Geniusz futbolu, książę nocy, The Facto, Warszawa 2014. 16. Bołba W., Legia Warszawa 95 lat, KP Legia Warszawa, Warszawa 2011. 17. Bołba W., Niepokorny, online: https://legia.com/pilka-nozna/niepokorny-cz-1/8946/ 18. Bołba W., Wywiady Wiktora Bołby, online: https://legia.com/pilka-nozna/wywiady-wiktora-bolby-roman-kosecki-deynie-moglbym- -czyscic-buty-cz-1/8842/ 19. Bołba W., Wywiady Wiktora Bołby: Leszek Pisz – Obywatel „Piszczyk”, online: https://legia.com/pilka-nozna/wywiady-wiktora- -bolby-leszek-pisz-obywatel-%E2%80%9Episzczyk%E2%80%9D-cz-2/8793/ 20. Brychczy L., Kalinowski G., Bołba W., Kici. Lucjan Brychczy – legenda Legii Warszawa, Wydawnictwo Buchman, Warszawa 2014. 21. Bugajski A., Obrońca wagi ciężkiej, online: https://www.przegladsportowy.pl/ps-historia/henryk-martyna-obronca-wagi-ciezkiej/ ybt1xr3 22. Chrostowski S., Wojciech Kowalczyk – kowal własnego losu, online: https://rfbl.pl/wojciech-kowalczyk/ 23. Dwernicki B., 100 zapomnianych piłkarzy na stulecie niepodległości, online: https://rfbl.pl/100-zapomnianych-na-stulecie-5/ 24. Dybalski K., Legia, drużyna najbardziej piłsudska. Ale kiedy powstała?, online: http://www.warszawa.sport.pl/sportwarszawa/1,12 4557,11760459,Legia__druzyna_najbardziej_pilsudska__Ale_kiedy_powstala_.html 25. Frączek W., Gudebski M., Owsiański J., Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów, Fundacja Dobrej Książki, Warszawa » 2015.

2020 46

» 26. Gawkowski R., Braciszewski J., Historia polskiej piłki nożnej, Wydawnictwo SBM, Warszawa 2018. 27. Gawkowski R., Encyklopedia klubów sportowych Warszawy i jej najbliższych okolic w latach 1918–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007. 28. Goksiński J., Klubowa historia polskiej piłki nożnej do 1939 roku, tom II, PZI Softena, Warszawa 2013. 29. Goksiński J., Klubowa historia polskiej piłki nożnej w latach 1945-1970, tom III, PZI Softena, Warszawa 2013. 30. Gowarzewski A., Encyklopedia piłkarska FUJI, Wydawnictwo GiA, Katowice 2013. 31. Gowarzewski A., Legia najlepsza jest…, GiA, Katowice 2013. 32. Gowarzewski A., Mistrzostwa Polski. Ludzie 1918-1939. 100 lat prawdziwej historii, Wydawnictwo GiA, Katowice 2017. 33. Gowarzewski A., Puchar Polski, Wydawnictwo GiA, Katowice 2018. 34. Gowarzewski A., Szczepłek S., Legia Warszawa, 80 lat „Zielonych” – Księga jubileuszowa, GiA, Katowice 1995. 35. Gowarzewski A., Szczepłek S., Szmel B., Legia to potęga, Prawie 90 lat prawdziwej historii, GiA, Katowice 2004. 36. Grzegorczyk S., Lechowski J., Szymkowiak M., Piłka nożna 1919-1989. Zarys encyklopedyczny. Ludzie, drużyny, mecze, Agencja Wydawniczo-Handlowa Passa, Warszawa 1991 37. Guzik D., Wywiad z Lesławem Ćmikiewiczem, online: https://cracovia.pl/aktualnosci/cracovia/leslaw-cmikiewicz-moglem-stac- -nawet-na-bramce/ 38. Hadaj W., Moja Legia, 23 lata za kulisami największego klubu w Polsce, Oficyna 4eM, Warszawa 2018. 39. Hałys J., Polska Piłka Nożna, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1986. 40. Historia Polskiej Piłki Nożnej, online: http://www.hppn.pl/liga/sezon-po-sezonie/77,sezon-1927/516,I-liga/tabela?c=1 41. Historia Polskiej Piłki Nożnej, Tabela wszech czasów Ekstraklasy (dawnej I ligi), online: http://www.hppn.pl/liga/ekstraklasa/tabela- -wszech-czasow-ekstraklasy?c=1 42. Historia rozgrywek o Superpuchar Polski, online: http://www.hppn.pl/liga/trofea-ligowe/superpuchar-polski 43. Horst Mahseli, online: https://legia.net/historia/zawodnicy/horst-mahseli/210 44. Jacek Kazimierski czyli dzieje jednego pocisku, online: https://numer10.pl/tag/jacek-kazimierski/ 45. Jagielski P., Legia Mistrzów, Prószyński i S-ka, Warszawa 2016. 46. Klubowe rekordy, online: https://legia.net/historia/klubowe-rekordy 47. Kołtoń R., Deyna, czyli obcy, Zysk i S-ka, Poznań 2014. 48. Kowalczyk D., Henryk Martyna. Krakowski „Antałek” na stołecznych boiskach, online: https://rfbl.pl/henryk-martyna-krakowski- -antalek-na-stolecznych-boiskach/ 49. Księga Stulecia Legii Warszawa, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2017. 50. Legia Warszawa, online: https://www.transfermarkt.pl/legia-warschau/transfers/verein/255 51. Lesław Ćmikiewicz, online: http://www.90minut.pl/kariera.php?id=8099 52. Majewski J., Tune (L) czasu – Cezary Kucharski, online: https://legionisci.com/news/71891_TuneL_czasu_-_Cezary_Kucharski.html 53. Majewski J., Tune (L) czasu – Maciej Szczęsny, online: https://legionisci.com/news/69265_TuneL_czasu_-_Maciej_Szczesny.html 54. Majewski K., 44. urodziny Tomasza Kiełbowicza, online: https://legia.com/44-urodziny-tomasza-kielbowicza/8421/ 55. Mielech S., Sportowe sprawy i sprawki, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1963. 56. Nakoniecznik A., Dziekanowski D., Dziekan, Wydawnictwo Akurat, Warszawa 2015. 57. Partyka J., Historia: Kalendarium Legii (21 marca) – Snajper wyborowy w Galerii Sław, online: https://legia.com/pilka-nozna/historia- -kalendarium-legii-21-marca-snajper-wyborowy-w-galerii-slaw/8687/ 58. Partyka J., Historia: Kalendarium Legii (23 marca) – Król stolicy, czyli „nie ma lepszego od Darka Dziekanowskiego”!, online: https://legia.com/pilka-nozna/historia-kalendarium-legii-23-marca-krol-stolicy-czyli-%E2%80%9Enie-ma-lepszego-od-darka- -dziekanowskiego%E2%80%9D/8694/ 59. Pawlak A., Olimpijczycy Polscy sportowcy w latach 1924 – 1998, Wydawnictwo AWF, Krakóws 2000. 60. Piekarski W., Witkowski A., WKS Legia 1967-1996 Kronika, Wydawnictwo Vipart, Warszawa 1996. 61. Pierwsza drużyna, online: https://legia.com/pilka-nozna/druzyna 62. Poland 1st division history, online: http://www.mogiel.net/POL/history/polhist.php 63. Potorejko E. (red.), Legia 1916-1966, Historia, wspomnienia, fakty, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 1966. 64. Romaniuk R., Dziekanowski – historia łódzko-warszawskich napięć futbolowych, online: https://www.przegladsportowy.pl/pilka- -nozna/pko-ekstraklasa/legia-warszawa/dariusz-dziekanowski-o-swojej-grze-w-widzewie-i-legii/t3hkmbf 65. Stanowski K., Wojciech Kowalczyk, prawdziwa historia, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2003. 66. Statystyki występów polskich klubów w europejskich pucharach UEFA, online: https://pl.wikipedia.org/wiki/Statystyki_ wyst%C4%99p%C3%B3w_polskich_klub%C3%B3w_w_europejskich_pucharach_UEFA 67. Superpuchar 1980 – 2019, online: http://www.90minut.pl/strona.php?id=rozgrywki_superpuchar 68. Szczepłek S., Deyna, Legia i tamte czasy, Marginesy, Warszawa 2012. 69. Szymczyk M., Pogrzeb Bernarda Blauta, online: https://legia.net/news/pogrzeb-bernarda-blauta-1/49532 70. Tabela PKO Bank Polski Ekstraklasy 2019/2020, online: http://ekstraklasa.org/rozgrywki/tabela/ekstraklasa-3 71. Wawrzynowski M., Robert Gadocha, król dryblingu. Historia piłkarza wyklętego, online: https://sportowefakty.wp.pl/pilka-nozna/646088/tlusty-czwartek-robert-gadocha-krol-dryblingu-historia-pilkarza-wykletego/3 72. Zawodnicy Legii Warszawa, online: https://legia.net/historia/zawodnicy?competition=eu&direction=desc&sort=wystepy&page=1 73. Ziółkowski M., Najmłodszy debiutant o sporych umiejętnościach. Historia Hołowni, online: https://legia.net/news/najmlodszy- -debiutant-o-sporych-umiejetnosciach-historia-holowni/75981

2020 47

Logo aplikacji Mobilny Wojskowy Trener Personalny (mWOTpers.) dla żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej GRZEGORZ PRZYBYSZ WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE PROJEKT MENEDŻERSKI WYKONANY POD KIERUNKIEM MARKA RYBIŃSKIEGO

STRESZCZENIE (Android, iOS), umożliwiająca użytkow- wszystkim ma być prostym programem Projekt przedstawia pomysł na aplika- nikom korzystanie z profesjonalnych pla- przystępnym dla wszystkich niezależnie cję mobilną na urządzenia elektroniczne nów treningowych dostosowanych do od wieku. (smartfon i podobne), która umożliwia indywidualnych upodobań użytkowników zaprojektowanie, planowanie i realizację opartych na bazie treningowej w punktach FUNKCJE APLIKACJI programu treningowego. Aplikacja jest infrastruktury sportowej w bliskiej lokaliza- Przykładowy ekran startowy aplikacji z lo- przeznaczona dla żołnierzy WOT, ale do- cji (wg ustawień użytkownika) wyszukanej giem produktu na środku, „suwakiem” do celowo również dla mundurowych innych i zaproponowanej przez aplikację. Aplikacja rozpoczęcia korzystania z aplikacji (tylko służb. Projekt zawiera szczegółowy kosz- to zaawansowany kalendarz treningowy, przed konfiguracją profilu) oraz w prawym torys oraz plan działania. wyznaczający rodzaj aktywności, czas ak- dolnym rogu numerem wersji oprogramo- Słowa kluczowe: sportowa aplikacja mo- tywności fizycznych, przerwy treningowe wania. » bilna, sprawność żołnierzy, WOT. pod konkretny cel, jaki stawiają przed sobą użytkownicy programu. LOGO APLIKACJI Plany treningowe są napisane przez trene- Logo aplikacji (brand) zainspirowane zosta- rów z wieloletnim doświadczeniem wielo- ło nazwą rodzaju wojsk – Wojska Obrony krotnie prowadzących zawodników sportu Terytorialnej (WOT), gdzie te trzy litery klasy mistrzostwa sportowego. Program zostały zaadaptowane i z nich powstał umożliwia wgląd do historii aktywności, człon nazwy aplikacji, który tłumaczy skrót specjalne algorytmy przeliczają wydatek jako Wojskowy Trener. Litera „m” oznacza energetyczny danej aktywności, dzięki mobilny, co znaczy przeznaczona dla urzą- czemu użytkownicy mają pełny wgląd do dzeń mobilnych oraz skrót „pers.” od słowa danych, które mogą wykorzystać w plano- personalny – oznaczający spersonalizowa- waniu diet i wyliczeń dziennego zapotrze- ny trening pod konkretnego użytkownika. bowania na energię. Aplikacja monitoruje Dodatkowo celem umieszczenia skrótu postępy treningowe, daje możliwość po- WOT była grupa docelowa użytkowników równywania wyników na przestrzeni czasu, aplikacji – żołnierze tejże formacji dosko- jak również pomiędzy innymi użytkowni- nale znają skrót i będą kojarzyć aplikację kami. Dzięki możliwości aktualizowania z Wojskami Obrony Terytorialnej. danych na bieżąco, monitoruje wskaźnik BMI, a dzięki współpracy z urządzeniem OPIS APLIKACJI do analizy składu ciała daje pełen wgląd mWOTpers. – jest to darmowa aplikacja na do badania, które użytkownicy mają pod- urządzenia mobilne czas ćwiczeń rotacyjnych. Aplikacja przede Ekran startowy

2020 48

» Tworzenie profilu – aplikacja przeznaczona W związku ze zróżnicowanym poziomem dla mężczyzn i kobiet kompleksowo tworzy sprawności fizycznej użytkowników aplika- profil użytkownika. Umożliwia pobranie cji, program zapyta o cel danego użytkow- danych z urządzenia „Tanita”. Zbiera dane nika, by w dalszej części personalizowania personalne użytkownika, dane dotyczące dopasować trening pod danego użytkow- płci, wieku, wzrostu, wagi. nika. Użytkownik aplikacji będzie mógł realizować cel treningowy i modyfikować go w razie postępów i realizacji poszcze- gólnych celów. Wybór obiektów sportowych i miejsca ćwiczeń jest to funkcja, która pokazuje możliwości użytkownikom, gdzie mogą zrobić trening w miejscach bliskich miejscu zamieszkania. Użytkownik sam określi, ile dla niego oznacza „blisko” zaznaczając odległość w km. Aplikacja korzystając z usług lokalizacji wyszuka miejsca ćwi- czeń. Aplikacja będzie korzystała z bazy tras stworzonych przez użytkowników. Program pozwoli użytkownikowi na oce- nę danej trasy pod kontem atrakcyjności, ruchu drogowego, zatłoczenia, nawierzch- ni, co uporządkuje możliwe trasy. Wybór ćwiczeń w domu da możliwość stworzenia własnych tras oraz utworzy plan treningowy dopasowany do braku urządzeń Stwórz profil specjalistycznych. Wybór dyscypliny Aplikacja poprosi o wybór obiektów spor- Bez danych z urządzenia Tanita aplikacja towych, na których użytkownicy lubią Aplikacja wskaże możliwości, pokazując dzięki zebraniu danych od użytkowników ćwiczyć. Dzięki temu w okolicy wyszuka wszystkie możliwości w odległości pobli- wylicza Body Mass Index (BMI), który dzięki pożądane obiekty. skiej, dopasowując obiekty do wcześniej- oknom przypominającym będzie uaktual- szych wyborów. niany raz w miesiącu.

Wybór miejsca

Wybór dyscypliny, aplikacja posiada 10 najpopularniejszych form aktywności fizycznych wśród Polaków wg raportu stwo- rzonego na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki. Użytkownik wybierze kilka lub jedną dyscyplinę, dzięki której będzie Wybór miejsca Wybór celu realizował swój cel.

2020 49

Ekran główny aplikacji, widziany każdora- GRUPA DOCELOWA UŻYTKOWNIKÓW W skład kadry kierowniczej wchodzić bę- zowo po uruchomieniu. Dostęp do trenin- Aplikacja mWOTpers. przeznaczona jest do dzie Kierownik Projektu mWOTpers. o stop- gów, historię treningową, wyzwania, sta- użytkowania przez żołnierzy Wojsk Obrony niu etatowym zaszeregowanym do stopnia tystyki, edycję profilu, edycję celu (dodanie Terytorialnej (WOT). WOT zostały utwo- wojskowego: major. Będzie to żołnierz nowych celów), ustawienia. rzone dnia 1 stycznia 2017 r. na podstawie mający pełne możliwości dotyczące za- ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie mieszczanych aktualizacji i pełną decyzyj- ustawy o powszechnym obowiązku obrony ność dotyczącą wszystkiego co związane Rzeczypospolitej Polskiej. Wojska Obrony będzie z projektem. Terytorialnej to obok Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Wojsk Specjalnych i Mary- KADRY KOMÓRKI ZAJMUJĄCEJ SIĘ narki Wojennej piąty rodzaj Sił Zbrojnych UTRZYMANIEM APLIKACJI RP. Stanowią one komplementarną część Kierownik Projektu mWOTpers. – Stopień potencjału obronnego Polski. etatowy: major. Starszy Informatyk – Sto- Żołnierze formacji WOT (około 20 tys. pień etatowy: porucznik – kapitan. Spe- żołnierzy) to grupa osobowa w różnym cjalista – Stopień etatowy: podporucznik wieku, są to kobiety i mężczyźni z całego – porucznik. Starszy technik – Stopień kraju, z różnych środowisk, z miast i ma- etatowy: chorąży – starszy chorąży szta- łych miejscowości. Z myślą o nich powstał bowy. Technik – Stopień etatowy: sierżant pomysł w wyposażenie ich w dodatkową – młodszy chorąży. Trener personalny – aplikację, która obejmie ich kompleksową pracownik RON (Resortu Obrony Narodo- opieką trenerską. Zadba o ich sprawność wej). Trener personalny – pracownik RON. fizyczną niezależnie od wiedzy treningowej Trener personalny – pracownik RON. Trener użytkowników. Prostota aplikacji pozwoli personalny – pracownik RON. bez względu na zaawansowanie techno- logiczne użytkowników, obsługę aplikacji KOSZT SYWORZENIA I UTRZYMANIA każdemu użytkownikowi posiadającemu APLIKACJI smartfon. Wszystkie koszty stworzenia aplikacji, jak Ekran główny również utrzymania w kolejnych latach ZARZĄDZANIE PROJEKTEM użytkowania pokrywają środki z budżetu Najważniejsza funkcja, profesjonalny Komórka zarządzająca projektem ze wzglę- MON. Orientacyjny koszt stworzenia apli- trening dopasowany pod konkretny cel du na przeznaczenie i grupę docelowych kacji dla platformy Android oraz iOS to określony przez użytkowania. Dostęp do użytkowników zarządzana będzie przez łącznie 600 000 (w tym koszty utrzymania treningów dzięki aktualizacjom na 30 dni komórkę specjalnie utworzoną w Dowódz- w 1 roku od wprowadzenia aplikacji), oraz w przód da możliwość przygotowania cza- twie Wojsk Obrony Terytorialnej do tego 423 USD za wprowadzenie do sklepów su wolnego przeznaczonego na treningi. celu. Będzie się ona znajdować w Cyklu Google Play oraz App Store. Wychowania Fizycznego i Sportu. Żołnierze Szczegółowy kosztorys: tej komórki podlegać będą bezpośrednio Etap 1 – Warsztaty 14 000. pod dowódcę wyżej wymienionego cyklu. Czas realizacji: od 2 do 4 tygodni. »

Ekran główny – Kalendarz Struktura organizacyjna

2020 50

» • Analiza potrzeb użytkowników, konku- szenie odpowiednich poprawek, aby zostanie współpraca z doświadczonym rencji, benchmarków i inspiracji oraz wspólnie uzyskać pożądany efekt. zespołem programistycznym, który kom- priorytetów biznesu. Tworzenie Custo- • Podstawowy projekt graficzny UX/UI. pleksowo zajmie się moim projektem. mer Journey Map. • Po etapie projektowania UX/UI profe- Etap 4 – Wprowadzanie, aktualizowanie • Ustalenie zakresu funkcji, konceptu sjonalne badania na grupie docelowej 423 USD/rocznie. produktu, listy rekomendacji i etapów wraz z raportem. Czas realizacji: Od razu. realizacji oraz zaprojektowanie mocku- Dzięki ukończonym warsztatom, dzięki 2 Koszty umieszczenia aplikacji sklepach. pu ( makieta ) głównego ekranu. etapowi stworzymy projekt funkcjonalny Umieszczenie i utrzymanie aplikacji w skle- • Na koniec stworzenie ostatecznej wy- i graficzny aplikacji, przetestujemy aplikację pie też wiąże się z kosztami. Umieszczenie ceny projektowania i wstępnej wyceny na grupie docelowej w celu monitorowania aplikacji w Google Play wiąże się z koniecz- Programowania. błędów, poznamy ostateczną wycenę pro- nością założenia konta programisty. Tutaj • Stworzenia klikalnego prototypu apli- gramowania, nadamy priorytet funkcjom, koszt jest jednorazowy i wynosi: 25 USD. kacji na bazie czarno-białych mocku- stworzymy prototyp aplikacji, oraz przy- Mając założone konto możemy publikować pów wraz z badaniem na grupie doce- stąpimy do stworzenia aplikacji mobilnej dowolną liczbę darmowych i płatnych lowej. i wprowadzimy ją do użytkowania. aplikacji. • Brak integracji. Etap 3 – Programowanie 404 000. Jeżeli chcemy opublikować aplikację w App • Podstawowe funkcjonalności takie jak Czas realizacji: od 8 do 20 tygodni. Store, to musimy założyć konto progra- wyświetlanie informacji, zdjęć, ekran • Natywne programowanie aplikacji misty, za które pobierana jest opłata 99 główny, menu. mobilnej na dwa systemy operacyjne USD rocznie. Konto Enterprise umożliwia Dzięki „Warsztatom” zostanie zweryfiko- Android i/lub iOS. m.in. rozprowadzanie aplikacji tylko we- wany pomysł, poznamy koszty realizacji • Programowanie aplikacji webowej lub wnątrz naszej organizacji i kosztuje 299 projektowania oraz wstępny koszt pro- panelu administracyjnego – Frontend4 USD rocznie. gramowania, nadamy priorytet funkcjom, i Backend5. Etap 5 – Utrzymanie 100 000. zostanie stworzony prototyp dla przedsta- • Programowanie Backendu aplikacji Koszty roczne w zależności od sposobu wienia przełożonym oraz zatwierdzenia mobilnej i/lub webowej. realizacji. pomysłu, zostanie przeprowadzony test • Integracje z zewnętrznymi systemami Nie ma aplikacji idealnych, dlatego nie mo- prototypu na grupie docelowej oraz dosto- lub urządzeniami. żemy jej tak po prostu zostawić po publikacji sowany zakres funkcji do budżetu. • Dedykowany projekt manager na czas samej sobie. Musimy być przygotowani na Etap 2 – Projektowanie 80 000. realizacji projektu. to, że pojawią się jakieś błędy lub sugestie Czas realizacji: od 3 do 10 tygodni. • Testy funkcjonalne i automatyczne od użytkowników, które wymuszą wprowa- • Architektura informacji i UX flow1, two- przeprowadzone przez Quality As- dzenie pilnych zmian. Przeważnie tych zmian rzenie czarno-białych makiet UX2. surance Specialist i wprowadzenie po- nie ma zbyt dużo, dlatego nie ma potrzeby, • Tworzenie makiet ekranów UI3, stwo- prawek do kodu. aby cały zespół programistów nic nie robił, rzenie Design System aplikacji, gene- • Wycena Programowania zależy od tylko czekał na zgłoszenie błędu od użytkow- rowanie plików dla programistów do ilości i poziomu zaawansowania funk- ników. Dlatego stosuje się różne podejścia do Zeplina. cjonalności oraz ilości systemów. We tego etapu. Możemy albo oddelegować część • Projektowanie UX/UI jest zakończone wcześniejszych etapach, czyli podczas informatyków do obsługi tych błędów, albo stworzeniem specyfikacji funkcjonalnej Warsztatów UX i Projektowania UX/ wprowadzić firmę zewnętrzną. W realiach i ostatecznej wyceny programowania. UI wspólnie ustalamy zakres funkcji wojskowych są informatycy (z oddzielnej • Na bieżąco konsultowane zrealizowane i budżetu pod realne potrzeby biznesu. komórki organizacyjnej), którzy zostaną ekrany z klientem. Następnie nano- Po etapie programowania stworzymy wyznaczeni do obsługi. aplikacją mobilną w wersji podstawowej, sprawdzimy, czy aplikacja mobilna znajdzie HARMONOGRAM WPROWADZANIA zastosowanie wśród grupy docelowej, Całkowity czas wprowadzenia produktu do 1 UX Flow to swego rodzaju mapa, która tworzy zaprogramujemy zaplanowane funkcje na użytkowania to 23-54 tygodnie. Rozbież- i wizualizuje całą ścieżkę, jaką musi przejść kilku systemach operacyjnych, zapewniona ność czasu jest spowodowana długim cza- użytkownik, aby wykonać odpowiednie zadanie. sem pisania aplikacji przez programistów. Etap 1 – Przygotowanie. 2 UX czyli projektowanie doświadczeń użyt- 4 Frontend – wygląd i zachowanie strony – to co Czas: 4-8 tygodni. kownika, jest procesem, którego celem jest widzi użytkownik, kiedy jak wpisze adres strony • Opracowanie projektu aplikacji mobil- zwiększenie satysfakcji klienta korzystającego internetowe i kliknie enter. Widzimy wtedy zdję- nej oraz wszystkich potrzebnych doku- z produktu poprzez poprawę jego funkcjonal- cia, menu i wszystko inne co jest potrzebne do mentów do pozyskania finansowania ności i użyteczności, dostarczenie produktu ła- przeglądania strony. produktu. twego w obsłudze, zapewnienie „przyjemnych” • Przygotowanie projektu menedżerskie- interakcji między klientem a produktem. 5 Backend – czyli to czego nie widać po wejściu go, przedstawienie pomysłu przełożo- na stronę internetową, czyli całe jej zaplecze nym. 3 UI jest definiowane jako środki, za pomocą techniczne. Użytkownicy stron nie widzą pa- • Konsultacje z przełożonymi oraz uzy- których następuje interakcja między użytkow- nelu administracyjnego i całej struktury strony skanie zgody przełożonych na rozpo- nikiem a systemem komputerowym, w szcze- stworzonej przez webmastera. To właśnie to, co częcie prac nad produktem. gólności jako użycie urządzeń wejścia oraz niewidoczne, ale niezbędne do funkcjonowania • Wstępne ustalenie funkcji aplikacji. oprogramowania. strony nazywamy backendem. • Wstępne ustalenie kosztów.

2020 51

• Zbadanie grupy docelowej pod kontem Etap 4 – Szkolenia instruktorów z Brygad minu ze sprawności fizycznej, cyklicznie „czy dany produkt jest potrzebny na WOT. obowiązkowego testu, któremu poddawani rynku”. Czas: 2 tygodnie. są żołnierze. • Uzyskanie finansowania i rozpoczęcie • Organizacja szkolenia instruktorów wy- Kierunek rozwoju aplikacji jest nastawiony prac nad aplikacją. chowania fizycznego służących w bry- na pozyskiwanie większej rzeszy użyt- Etap 2 – Prace nad stworzeniem aplikacji. gadach WOT w całym kraju. kowników poprzez wzbogacanie treści Czas: 13-34 tygodni. • Wyposażenie instruktorów w plakaty treningowych. Rozszerzanie możliwości • Trzy etapy rozpisane w poprzednim i banery reklamowe w celu zabrania doboru swojej dyscypliny przez dodawa- rozdziale. ich do swoich brygad i umieszczenie ich nie kolejnych form aktywności fizycznej. Etap 3 – Kampania informacyjna. w miejscach realizowanego szkolenia. W planach jest wprowadzenie większej Czas: 4-10 tygodni. Etap 5 – prace bieżące nad aplikacją. funkcjonalności dziennika treningowego. • Stworzenie bloga – aplikacje mobilne Czas: od momentu wprowadzenia do użyt- Rozszerzenie funkcji aplikacji o lepszy można promować za pomocą bloga, kowania. monitoring tych aktywności, które są po- • Social media – bez mediów społecznoś- dejmowane przez żołnierzy, dzięki czemu ciowych ani rusz. KIERUNKI ROZWOJU APLIKACJI. żołnierze będą osiągali lepszy ranking Nie inaczej sytuacja wygląda, gdy chodzi MARKETING użytkowników. No i najważniejszy kieru- o aplikacje mobilne. Marketing – najkrótsza definicja marketin- nek, którym jest wprowadzenie aplikacji W zależności od rodzaju aplikacji mo- gu brzmi „zaspokajać potrzeby, osiągając do użytku armii regularnej, co wprowadza żemy zdecydować się na jedną, wy- zysk”. W moim projekcie marketing będzie możliwość pozyskania kolejnych 100 tys. braną platformę, bądź komunikować rozumiany inaczej, zaspokajanie potrzeb użytkowników. Dzięki kampanii informa- aplikację na wszystkich możliwych grupy osobowej będzie osiągało zysk, ale cyjnej o aplikacji dowiedzą się kandydaci fanpage’ach. nie przekładany na pieniądze. Poprawa na żołnierzy w Wojskowych Komendach • Email marketing – dołączenie informa- zdrowia, kondycji fizycznej co za tym idzie Uzupełnień (WKU), dzięki odpowiednio cji o aplikacji mobilnej do wiadomo- sprawność fizyczna, która dzięki trenin- przygotowanemu personelowi, który za- ści rozsyłanych do żołnierzy to jeden gom zaproponowanym przez aplikację da chęci ich do pobrania aplikacji zwiększy się z łatwiejszych sposobów zbudowania wymierne skutki w poprawie zdolności liczba użytkowników o te osoby. Możliwe zainteresowania wokół niej. bojowej formacji. Żołnierze sprawniejsi wprowadzenie aplikacji również do szkół • Prasa – rozesłanie informacji o nowym to żołnierze potrafiący dłużej wykonywać mundurowych to właściwy kierunek roz- produkcie do czasopism, gazet i ma- zadania, potrafiący stworzyć przewagę szerzania programu. Zwiększanie atrakcyj- gazynów wojskowych może przynieść na polu walki. Systematyczne korzystanie ności strony internetowej aplikacji poprzez bardzo pozytywny skutek. Wbrew wie- z darmowej aplikacji wskażę żołnierzom nowoczesny design strony oraz wzbogaca- lu opiniom, wciąż duża liczba osób czy- odpowiedni kierunek rozwoju fizycznego nie treści umieszczanych na witrynie. q ta magazyny i gazety oraz uważa je za wskazany dla charakterystyki zawodu dużo bardziej wiarygodne od mediów żołnierza. Plany treningowe również przy- elektronicznych. gotują użytkowników aplikacji do egza-

2020 52 Kompleks sportowy Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji „Dziecięcy Plac Kubusiowych Przyjaciół Sportu” DOMINIKA MUSIAŁ WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJA W SPORCIE PROJEKT MENEDŻERSKI WYKONANY POD KIERUNKIEM MARKA RYBIŃSKIEGO

STRESZCZENIE cepcji u pracownika, który udostępni obiekt b) wprowadzania i użytkowania sprzętu Praca/projekt przedstawia programowe najpóźniej na 15 minut przed godziną roz- innego niż zgodny z przeznaczeniem oraz organizacyjne założenia ośrodka re- poczęcia wynajmu. Po dokonaniu zakupu obiektu; kreacyjnego przeznaczonego dla dzieci i opłaceniu rezerwacji wynajmu obiektu, c) niszczenia urządzeń sportowych w wieku 6-12 lat (także w grupie niepeł- należy dokonać samodzielnego wydruku i obiektu; nosprawnych) zlokalizowanego w miej- umowy wynajmu. Prosimy o niezwłoczne d) wchodzenia na urządzenia sportowe; scowości Rybno na Mazowszu. Zawiera zweryfikowanie poprawności i zgodno- e) palenia tytoniu, spożywania alkoholu między innymi szczegółowe regulaminy ści z zamówieniem danych zawartych na oraz wszelkiego rodzaju środków odu- poszczególnych obiektów oraz założenia umowie, w szczególności: daty, godziny rzających; programowe. wynajmu obiektu sportowego. Druk umowy f) zaśmiecania; Słowa kluczowe: rekreacja dzieci, Gminne stanowi tytuł wynajmu obiektu, a jego oka- g) przeszkadzania w zajęciach lub grze; ośrodki sportu. zanie jest warunkiem wejścia i korzystania h) zakłócania porządku i używania słów z obiektów sportowych. wulgarnych; NAZWA I LOKALIZACJA OBIEKTU REGULAMIN: i) wprowadzania zwierząt; SPORTOWEGO 1. Regulamin określa zasady korzystania j) korzystania z obiektu bez zgody anima- Obiekt znajduje się na terenie Gminnego z infrastruktury sportowej, zwanej tora; Ośrodka Sportu i Rekreacji w Rybnie (wo- dalej „obiektem”. k) przebywania i korzystania z obiektu jewództwo mazowieckie). Adres: 96-514 2. Przez obiekt należy rozumieć sale gim- poza godzinami otwarcia. Rybno, ul. Długa 20. Adres mailowy: www. nastyczne, pływalnie, plac zabaw, si- 10. Nad prawidłowym korzystaniem kubusiowiprzyjacielesportu.com.pl, adres łownie i zaplecze socjalno – sanitarne z obiektu czuwa animator sportu i pra- autorki: [email protected]. (szatnie, WC, łazienki). cownik obsługi. Obiekt jest czynny codziennie godzinach 3 Administratorem obiektu jest Wójt 11. Osoby korzystające z obiektu mogą 7:00-22:00. Godzinny ćwiczeń i zabawy: Gminy Rybno. korzystać z pomieszczeń socjalnych od poniedziałku do piątku: 4. Użytkownikami obiektu są mieszkańcy w porozumieniu z animatorem lub pra- • Dla 6-latków od 14:30-15:45, Gminy Rybno (dzieci, młodzież szkolna, cownikiem obsługi. • Dla dzieci 7-9 lat od 16:00-17:00, osoby dorosłe, w formie grup zorgani- 12. Za rzeczy pozostawione w szatni admi- • Dla dzieci 10-12 lat od 17:15-18:15, zowanych i osób indywidualnych). nistrator obiektu nie ponosi odpowie- • Zajęcia ruchowe dla dzieci z niepełno- 5. Obiekt dostępny jest codziennie w go- dzialności. sprawnością 18:30-19:45. dzinach od 7:00 do 22:00. 13. Wyposażenie i sprzęt sportowy znajdu- 6. Osoby korzystające z obiektu zobo- jący się na obiekcie należy użytkować ZASADY WYNAJMU I KORZYSTANIA wiązane są do okazania dokumentu zgodnie z przeznaczeniem. Z OBIEKTU tożsamości lub legitymacji szkolnej 14. Sprzęt sportowy wydaje animator. Rezerwacji obiektów sportowych można i wpisywania się do rejestru użytkow- 15. Pobierający sprzęt po skończonych dokonywać on-line na stronie internetowej ników prowadzonego przez animatora. zajęciach zobowiązany jest do jego www.kubusiowiprzyjacielesportu.com.pl. 7. Warunkiem korzystania z obiektu zwrotu w stanie niezniszczonym. W celu rezerwacji obiektów sportowych na- jest posiadanie odpowiedniego stroju 16. Za zniszczenia powstałe w wyniku ko- leży wypełnić formularz rezerwacji. Podczas i obuwia sportowego. rzystania z obiektu oraz pomieszczeń procesu rezerwacji użytkownik wybiera 8. Wejście na teren obiektu powinno być socjalno-sanitarnych odpowiedzialność interesujący go obiekt, a przy użyciu kana 10 min przed zajęciami. materialną ponoszą osoby korzystają- lendarza określa termin wynajmu. Terminy 9. W celu zapewnienia bezpieczeństwa ce, a w przypadku osób niepełnoletnich przekreślone są niedostępne. W przypadku użytkownikom i korzystania z obiektu – ich prawni opiekunowie. dokonania przez użytkownika wyłącznie zgodnie z jego przeznaczeniem zabra- 17. Korzystanie z obiektu jest bezpłatne. rezerwacji obiektu sportowego drogą elek- nia się: 18. Administrator obiektu nie ponosi od- troniczną, użytkownik powinien zapłacić a) używania butów piłkarskich na wyso- powiedzialności za wypadki powstałe za obiekt sportowy objęty rezerwacją w re- kich i metalowych korkach oraz kolców; w trakcie korzystania z obiektu.

2020 53

19. Użytkownicy korzystają z obiektu na no odbywać się zgodnie z zaleceniem 6. Spożywania napojów alkoholowych, własną odpowiedzialność i odpowia- prowadzącego i pod jego nadzorem palenia tytoniu oraz narkotyzowania dają materialnie za wyrządzone szkody w sposób bezpieczny i z zapewnie- się na terenach obiektów sportowych. w 100% wartości zniszczeń. niem odpowiedniej dbałości o sprzęt 7. Rozlewania wody i innych płynów na 20. Korzystający z obiektu są zobowiąza- – wszystkie uszkodzenia sprzętu i urzą- podłodze sali gimnastycznej. ni do bezwzględnego przestrzegania dzeń sali należy natychmiast zgłaszać 8. Spożywania posiłków. regulaminu, przepisów bhp i ppoż., prowadzącemu zajęcia. 9. Wspinanie, wieszanie, huśtanie się na a w szczególności zastosowania się 6. Wszystkie urządzenia sali oraz sprzęt bramkach, drabinkach, koszach. do uwag animatora lub pracowników do ćwiczeń mogą być wykorzystane 10. Wnoszenia na teren obiektu niebez- obiektu. tylko zgodnie z ich przeznaczeniem. piecznych przedmiotów oraz opakowań 21. Administrator zastrzega sobie prawo 7. Przyrządy gimnastyczne i inny sprzęt szklanych. czasowego wyłączenia obiektu z użyt- pomocniczy należy zostawić po za- 11. Żucia gumy i korzystania z telefonów kowania z uwagi na organizowane kończonych zajęciach w oznaczonym komórkowych. imprezy lub niekorzystne warunki tech- miejscu. 12. Przesuwania sprzętu po parkiecie – niczne. Informacja będzie podawana na 8. Młodzież ćwicząca na sali gimnastycz- sprzęt należy przenosić. stronie internetowej szkoły. nej zobowiązana jest przestrzegać po- 22. Niezastosowanie się do niniejszego re- leceń trenera dotyczących szczególnie SIŁOWNIA DLA DZIECI gulaminu rozpatrywane będzie w dro- porządku i dyscypliny organizacji zajęć. Obiekt przeznaczony jest wyłącznie dla dze postępowania karno-administra- 9. Każdy wypadek, kontuzję, skaleczenie, dzieci. Wszystkie sprzęty dopasowane do cyjnego, a w szczególnych wypadkach czy nagłe pogorszenie się samopoczu- potrzeb i możliwości dzieci. w drodze postępowania karnego. cia należy natychmiast zgłosić trenero- Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ryb- wi prowadzącemu zajęcia. nie, Gmina Rybno, ul. Długa 20, 96-514 OBIEKTY 10. Za stan urządzeń i sprzętu oraz ich Rybno. 1. Sala gimnastyczna. przydatności do ćwiczeń, a także za Wymiary: 18 x 9 m do 12 x 6 m 2. Siłownia dla dzieci. bezpieczeństwo ćwiczących w czasie 3. Pływalnia. zajęć odpowiedzialny jest trener. REGULAMIN SIŁOWNI DLA DZIECI 4. Plac zabaw. 11. Utrzymanie czystości sali gimnastycz- I. Część ogólna. nej, szatni, sprzętu oraz wietrzenie 1. Dzieci korzystające z siłowni zobowią- SALA GIMNASTYCZNA tych pomieszczeń stanowi warunek ich zane są zapoznania się z niniejszym Sala do prowadzenia zajęć gimnastycz- korzystania. Regulaminem oraz do jego przestrze- nych, korekcyjno – kompensacyjnych, gier 12. Sprzęt i urządzenia sali gimnastycznej gania i kulturalnego zachowania się. i zabaw są dobrem społecznym. Poszanowanie 2. Dzieci posiadające karnet mogą ko- Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ryb- i troska o jego dobry stan jest obowiąz- rzystać z siłowni w dniach i godzinach nie, Gmina Rybno, ul. Długa 20, 96-514 kiem wszystkich z nich korzystających. funkcjonowania obiektu z rodzicem lub Rybno. 13. Każdy zespół korzystający z sali oraz opiekunem prawny. Wymiary: szatni zobowiązany jest do przestrze- 3. Istnieje możliwość ćwiczeń pod nad- Duża: 36 x 18 do 24 x 12 m gania ładu i porządku po zakończonych zorem instruktora w wyznaczonych Mała: 15 x 7 m zajęciach. dniach i godzinach. Prowadzenie zajęć oraz wynajem. 14. Osoby postronne korzystające z sali 4. Dopuszcza się wejście jednorazowe na gimnastycznej zobowiązane są zapew- zajęcia próbne z rodzicem. REGULAMIN SALI GIMNASTYCZNEJ nić sprzęt do korzystania z zajęć we 5. Osoby naruszające Regulamin oraz za- 1. Sala gimnastyczna jest miejscem prze- własnym zakresie. kłócające porządek będą wypraszane znaczonym do realizacji zajęć. 15. Organizacje pozaszkolne mogą ko- z obiektu. 2. Przebywanie na sali gimnastycznej rzystać z sali po uprzednim zawarciu 6. Młodzież do lat 18 może korzystać zespołów ćwiczących dozwolone jest pisemnej umowy. z urządzeń siłowni wyłącznie pod nad- tylko w obecności trenera. ZABRANIA SIĘ! zorem opiekunów prawnych. 3. Wszystkich ćwiczących obowiązuje 1. Niećwiczącym przebywania poza salą 7. Jednocześnie z urządzeń siłowni może odpowiedni do ćwiczeń ubiór sporto- gimnastyczną. korzystać nie więcej niż 10 osób. wy – koszulka, spodenki lub dres oraz 2. Wchodzenia na salę gimnastyczną II. Zasady korzystania z siłowni. sportowe obuwie na miękkiej pode- w innym obuwiu niż sportowe. 1. Ze względów higienicznych ćwiczący szwie (halówki, trampki). 3. Wchodzenia na salę w czasie przerw powinien posiadać ręcznik, który nale- 4. Ćwiczący przebierają się w szatni, po- oraz poza obowiązującymi godzinami ży rozkładać na oparciach urządzeń. zostawiając obuwie i ubranie w należy- zajęć. 2. Wszystkich korzystających z urządzeń tym porządku. W czasie przebywania 3. Ćwiczyć na zajęciach w zegarkach, łań- treningowych obowiązuje strój i obu- młodzieży na sali gimnastycznej szat- cuszkach, kolczykach itp. przedmiotach wie sportowe zamienne. nia powinna być zamknięta. Młodzież stwarzających zagrożenie dla zdrowia 3. Przed rozpoczęciem ćwiczeń na urzą- nie uczestnicząca czynnie w zajęciach swojego i innych. dzeniach treningowych, dla zachowania nie może przebywać w czasie zajęć 4. Opuszczać samodzielnie sali bez zgody bezpieczeństwa, korzystający winien w szatni. trenera. sprawdzić stan techniczny urządzenia, 5. Przemieszczanie sprzętu, przygotowa- 5. Samodzielnie korzystać ze sprzętu lub z którego będzie korzystał i w przynie urządzeń sali do ćwiczeń powin- przyborów bez zgody trenera. padku zauważenia usterek zgłosić ten »

2020 54

» fakt instruktorowi lub pracownikowi 6. Na terenie obiektu obowiązuje całko- 11. Osoby korzystające z pływalni zobo- OSiR-u. wity zakaz: wiązane są przed wejściem na halę 4. Ćwiczenia na poszczególnych urządze- • palenia tytoniu, basenową do umycia całego ciała. niach należy wykonywać w miejscu, • wnoszenia opakowań szklanych oraz 12. Na terenie hali basenowej zabrania się: w którym zostały one ustawione. innych przedmiotów niebezpiecznych, • biegania po obejściach, dojściach, mur- 5. Zabrania się korzystającym z siłowni • wprowadzania zwierząt, kach i wpychania do wody innych użyt- przestawiania urządzeń treningowych, • wstępu osobom, których stan wskazuje kowników, wprowadzania regulacji, które mogą na spożycie alkoholu lub innych środ- • noszenia przedmiotów i ozdób mogą- zagrażać bezpieczeństwu. ków odurzających, cych narazić pływających na niebezpie- 6. Po zakończeniu ćwiczeń, urządzenia, • sprzedaży, wnoszenia, podawania czeństwo, z których korzystano winny być pozosta- i spożywania napojów alkoholowych. • skakania z fragmentów konstrukcji wione w należytym stanie technicznym. 7. Grupy zorganizowane muszą mieć obiektu, 7. Osoby korzystające z urządzeń powin- co najmniej jednego opiekuna na 15 • używania sprzętu ratowniczego do ny uważać, aby nie zrobić sobie ani uczestników, odpowiedzialnego za innych celów niż jest przeznaczony, nikomu krzywdy. swoich podopiecznych DO CHWILI • konsumpcji artykułów żywnościowych III. Odpowiedzialność i kary. PRZEKAZANIA GRUPY INSTRUKTOROM na terenie hali basenowej, 1. Za przedmioty wartościowe, gotówkę, W PRZEDSIONKU PRZY PLAŻY BASENU • wrzucania do wody resztek jedzenia karty płatnicze, itp., pozostawione I OD POWROTU GRUPY PO ZAJĘCIACH i wszelkich przedmiotów obcych, w szatni bądź siłowni GOSiR nie ponosi DO SZATNI. • niszczenia wyposażenia, odpowiedzialności. 8. Zajęcia nauki pływania, doskonalenia • zanieczyszczania wody basenowej, 2. Za zniszczenie lub uszkodzenie sprzętu pływania mogą być prowadzone tylko • skoków z rozpędu. spowodowane użyciem go niezgodnie przez instruktorów pływania i w obec- 13. Skoki do wody nadzoruje instruktor z instrukcją użytkowania, obowiązuje ności ratowników. Zabrania się prowa- prowadzący zajęcia. W przypadku in- odpłatność w wysokości 100% nowego dzenia nauki pływania przez osoby nie dywidualnych osób należy uzgadniać urządzenia. posiadające uprawnień i bez uzyskania możliwość i tor skoków z ratownikiem. 3. Za wypadki i zdarzenia wynikające zgody od Dyrekcji Ośrodka. 14. Zabrania się korzystania z hali ba- z nieprzestrzegania Regulaminu siłowni 9. Za bezpieczeństwo uczestników zajęć senowej osobom, których oznaki ze- i zaleceń dotyczących bezpieczeństwa jest odpowiedzialny instruktor prowa- wnętrzne wskazują na: choroby skóry, GOSiR nie ponosi odpowiedzialności. dzący zajęcia. grzybicę, brodawicę, rumień, róża itp., 10. Na hali basenowej obowiązuje wyłącz- otwarte skaleczenia, choroby zakaźne, PŁYWALNIA nie strój kąpielowy: dla kobiet strój trudno gojące się rany, brak higieny Kryta Pływalnia wraz z widownią: kąpielowy jedno lub dwuczęściowy, dla osobistej, padaczkę, częste iniekcje wymiary basenu 25 x 12,5 m. głębokość od mężczyzn kąpielówki, czepek. dożylne na kończynach, trudności 110 do 180 cm. Będą prowadzone zajęcia: • nauki pływania, • aqua aerobik, • gry i zabawy w wodzie. Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ryb- nie, Gmina Rybno, ul. Długa 20, 96-514 Rybno.

REGULAMIN PŁYWALNI 1. Przed wejściem na teren pływalni na- leży zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją użytkowania. 2. Osoby naruszające porządek publiczny, przepisy regulaminu, nie stosujące się do zaleceń ratowników i służb po- rządkowych będą usuwane z terenu obiektu. 3. Wszystkie osoby znajdujące się na pły- walni są obowiązane podporządkować się nakazom ratowników pełniących dyżur. 4. Dzieci do lat 7 mogą przebywać na terenie pływalni wyłącznie pod bezpo- średnią opieką osób pełnoletnich. 5. Zajęcia na pływalni odbywają się gru- powo według ustalonego harmonogramu oraz indywidualnie.

2020 55

w oddychaniu, zaburzenia równowagi, REGULAMIN PLACU ZABAW • Spożywania słodyczy, jedzenia, picia agresywne zachowania. 1. Plac zabaw dla dzieci jest terenem podczas zabawy, 15. Osoby o niestabilnym stanie zdrowia służącym zabawie i wypoczynkowi. • Zaśmiecania terenu, powinny korzystać z pływalni ze szcze- 2. Urządzenia na placu zabaw przezna- • Niszczenia zieleni, gólną ostrożnością (lub po konsultacji czone są dla dzieci od 3 do 13 lat. • Wprowadzania zwierząt. lekarskiej). Za skutki zdrowotne prze- 3. Dzieci na terenie placu zabaw powinny 10. Wszelkie uszkodzenia elementów zaba- bywania na basenie tych osób dyrekcja przebywać wyłącznie pod opieką rodzi- wowych należy zgłaszać do trenerów, pływalni nie ponosi odpowiedzialności. ców lub dorosłych opiekunów, którzy instruktorów, nauczycieli lub dyrektora. 16. Wszelkie skaleczenia, urazy oraz nie- za nie ponoszą odpowiedzialność. 11. Osoby niszczące sprzęt i urządzenia prawidłowości należy zgłaszać nie- 4. Przedszkolaki i uczniowie szkoły mogą na placu zabaw bądź ich opiekunowie zwłocznie ratownikowi. przebywać na placu zabaw w trakcie ponoszą odpowiedzialność materialną. 17. Za zniszczenia, zagubienie elementów zajęć i przerw wyłącznie pod opieką 12. Administrator placu zabaw nie ponosi wyposażenia pływalni i obiektu obo- nauczyciela dyżurującego, bądź pro- odpowiedzialności za bezpieczeństwo wiązuje odpłatność w wysokości 100% wadzącego zajęcia. osób i dzieci nie przestrzegających wartości szkody. 5. Osoby przebywające na terenie placu regulaminu. 18. Dyrekcja pływalni nie ponosi odpo- zabaw zobowiązane są do zachowania 13. Za rzeczy pozostawione na placu za- wiedzialności za zagubione na terenie porządku. baw administrator nie ponosi odpo- obiektu przedmioty wartościowe nie 6. Z urządzeń zabawowych należy korzy- wiedzialności. oddane do depozytu. stać zgodnie z ich przeznaczeniem. 19. Dyrekcja pływalni nie odpowiada za 7. Na terenie placu zabaw obowiązuje STRUKTURA ZARZĄDZANIA OBIEKTEM wypadki spowodowane nieprzestrze- bezwzględny zakaz spożywania napo- SPORTOWYM ganiem regulaminu obiektu. jów alkoholowych, innych używek oraz Kierownik GOSiR 20. Skargi i wnioski można zgłaszać w go- palenia papierosów. Dyrektor dzinach 8:00 do 16:00 w Biurze GOSiR. 8. Na terenie placu zabaw zabronione są Zastępca gry zespołowe (w szczególności gra Obsługa kadrowo-księgowo-prawna PLAC ZABAW w piłkę, jazda na rowerze). Główna Księgowa Zabawy dla wszystkich na świeżym powie- 9. Zabrania się w szczególności: Starszy Referent trzu. Dostosowane do wieku dzieci. • Niszczenia urządzeń zabawowych, Księgowa Nowoczesna infrastruktura. • Wchodzenia na daszki urządzeń i górne Prawnik Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ryb- części konstrukcji, Dział PR: nie, Gmina Rybno, ul. Długa 20, 96-514 • Korzystania z huśtawek, ważek przez Menadżer Sportu Rybno. więcej niż jedno dziecko na jedno miej- Menedżer obiektu sportowego Powierzchnia: 65 m2. sce, Informatyk Animatorzy Instruktorzy Trenerzy Ratownicy

KADRA PRACOWNICZA • trenerzy – 12 • instruktorzy – 6 • ratownicy WOPR – 6 • konserwatorzy – 2 • kadra utrzymania porządku – sprzą- taczki – 10 • recepcjonistki – 4 • kasjerki – 4 • kierowcy – 3 • dozorcy – 6 • animatorzy – 10 • stażyści – 3 • praktykanci – 3 • pracownicy ochrony obiektu – 4 • operatorzy urządzeń – 5

ORIENTACYJNY KOSZT BUDOWY I ZARZĄDZANIA OBIEKTEM Orientacyjny koszt budowy 10 mln zł. Koszty eksploatacji kompleksu ok. 350 tys. zł miesięcznie. Obiekty będą ogólnodostępne. »

2020 56

» Dostępność dla wszystkich. korzystają z obiektów po cenach prefe- • 19:30-21:00 crossminton, Od poniedziałku do piątku zajęcia dla dzieci rencyjnych. • 20:00-21:00 zdrowy kręgosłup, od 14:30-18:15. • 20:00-21:00 Body Ball, Plac zabaw oraz siłownia dla dzieci – dar- GIMNASTYKA KOREKCYJNA DLA DZIECI • 20:00-21:30 badminton. mowe. Z WADAMI POSTAWY (W GRUPACH) Zajęcia dla dzieci od lat 6: GRAFIK ZAJĘĆ DLA SENIORÓW REZERWACJE BASENU • kursy I, II, III stopnia – 200,00 zł/os./10 • 8:30-10:00 nordic walking (gr. sporto- • Jeden tor do pływania – 95,00 zł/60 min godz. wa), • Tor dla klubów sportowych – 75,00 • 10:00-11:30 nordic walking (gr. począt- zł/60 min – dotyczy rezerwacji min. 10 REHABILITACJA W WODZIE I ZAJĘCIA kująca), torów w tygodniu. REWALIDACYJNE DLA OSÓB • 9:30-12:30 i 12:30-13:30 gimnastyka • Część/niecka rekreacyjna – 440,00 NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE ciała i umysłu, zł/60 min • 1 osoba – 50,00 zł/os./45 min + bilet • 9:00-11:00 i 10:30-11:30 taniec dla se- • Instruktor – 60,00 zł/60 min wstępu według cennika; niorów, • od 2 do 3 osób – 40,00 zł/os./45 min + • 10:30-11:30 i 17:00-18:00 gimnastyka – NAUKA I DOSKONALENIE PŁYWANIA bilet wstępu według cennika. zdrowy kręgosłup, Kursy – grupy do 15 os. dla dorosłych i dzie- • 14:00-15:30 i 14:30-16:00 tańce świata, ci od lat 6: CENY BASENOWE W OKRESIE PRZERW • 13:00-14:00 zumba gold senior, • weekendowe – 390,00 zł/os./20 lekcji, WAKACYJNYCH/ŚWIĄTECZNYCH • 11:30-12:30 reha pilates, • wakacyjne – 195,00 zł/os./10 lekcji, Dzieci i młodzież ucząca się 7,00 zł/os./60 • 17:30-19:00 tai chi. • szkółka pływacka – 115,00 zł/os./skład- min + za każdą rozpoczętą minutę dopłata ka miesięczna. według cennika 0,19 zł. KIERUNKI ROZWOJU. MARKETING Kursy indywidualne dla dorosłych i dzieci Grupy zorganizowane od 15 os.: Ze względu na brak aktywności ruchowej od lat 6: • dorośli 9,00 zł/os./60 min; i wzrost wad postawy u dzieci w wieku • 1 osoba – 55,00 zł/os./45 min + bilet • dzieci 7,50 zł/os./60 min; wczesnoszkolnym oraz mały przepływ wstępu według cennika, • opiekun dzieci szkolnych na grupę 15 informacji na ten temat, a także ze wzglę- • 2 osoby – 45,00 zł/os./45 min + bilet os. – wstęp gratis. du na brak zajęć gimnastyki korekcyjnej wstępu według cennika, Oferta dotyczy wybranych godzin. w szkole są powodem założenia projektu • 3 osoby – 40,00 zł/os./45 min + bilet Rezerwacja online, telefonicznie, osobiście, „Dziecięcego Placu Kubusiowych Przyjaciół wstępu według cennika. email. Sportu”. Będą zatem orgaznizowane wystawy i pre- NAUKA PŁYWANIA DLA MAŁYCH DZIECI HARMONOGRAM DZIAŁALNOŚCI lekcje pedagogizujące rodziców i opieku- OD 3 DO 5 LAT (W GRUPACH) PONIEDZIAŁKI, WTORKI, ŚRODY CZWARTKI nów dzieci. Na tematy zawiązane z roz- Kursy I, II, III stopnia – 10 lekcji: PIĄTKI wojem fizycznym i ruchowym dziecka. • z opiekunem – 370,00 zł, Szczególna uwaga zwrócona będzie na • bez opiekuna – 350,00 zł. GRAFIK ZAJĘĆ DLA DZIECI I MŁODZIEŻY prawidłowe odżywianie dzieci podczas • 14:30-15:45 zajęcia dla 6-latków, spotkania z dziecięcym dietetykiem i war- AQUA AEROBIK I AQUA FIT DLA OSÓB • 16:00-17:00 zajęcia dla dzieci 7-9 lat, sztatach kulinarnych pt.: ,,Warzywa zja- Z NADWAGĄ (W GRUPACH) • 17:15-18:15 zajęcia dla dzieci 10-12 lat, damy, o zdrowie zawsze dbamy”. Poprzez 1 zajęcia – 12,00 zł brutto/os./45 min + bilet • 18:30-19:45 zajęcia ruchowe dla dzieci udział w różnego rodzaju zajęciach wspól- wstępu według cennika. z niepełnosprawnością. nie z rodzicami nastąpi wyrobienia nawyku KARNET NORMALNY i szerzenie potrzeby ruchu, aktywności, • cena brutto 88,00 zł, 172,00 zł GRAFIK ZAJĘĆ DLA DOROSŁYCH sportu. Dzieci uczestniczące w zajęciach • wartość do wykorzystania 100,00 zł, • 8:30-10:00 nordic walking (gr. sporto- GOSiR zapewnione będę mieć również kon- 200,00 zł; wa), sultacje z dziecięcym ortopedą. Organizo- • liczba zajęć: 4, 8 • 10:00-11:30 (gr. początkująca), wanie kursów tanecznych, aqua aerobiku • 10:00-11:00 i 12:30-13:30 mama i ja, dla dzieci, jazdy na rowerze, rolkach, zimą KARNET ULGOWY • 13:00-14:30 zajęcia ruchowe dla osób jazdy na sankach, łyżwach – przyczynia się • cena brutto 82,00 zł, 160,00 zł; z niepełnosprawnością, zdecydowanie do podniesienia atrakcyjno- • wartość do wykorzystania 92,00 zł, • 14:00-15:00 i 17:00-18:00 płaski brzuch, ści zajęć w GOSiR. 184,00 zł. • 16:30-18:00 tai chi, Na podniesienie powszechności zajęć • 17:00-18:00 i 18:00-19:00 zumba fit- wpłyną specjalne oferty na zajęcia dla SALA GIMNASTYCZNA: ness, szkół, klubów sportowych i rekreacyjnych • cele edukacyjne – 85,00 zł/45 min, • 17:30-19:00 tai chi, oraz darmowe pokazowe zajęcia. Tym • cele komercyjne – 137,00 zł/60 min, • 18:00-20:00 tenis stołowy, wszystkim działaniom towarzyszyć będzie Sala sportowa w okresie wakacji zimowych • 18:00-19:00 interwał, nieustannie staranie o dotacje z samorzą- i letnich – wynajem 50% zniżki dla dzieci • 18:00-19:00 trening obwodowy, dów na pozyskanie najnowszej wiedzy i młodzieży – oferta nie dotyczy klubów • 19:00-20:00 TBC, oraz wyszukanie, a następnie doszkalanie sportowych, które w ciągu całego roku • 19:00-20:00 ABT, pracowników. q

2020 57

Z życia nauki

iniony rok akademicki był bogaty Tematyka poszczególnych referatów wy- Mw wydarzenia naukowe, mimo nie- głoszonych w ramach Konferencji dotyczy- sprzyjających okoliczności związanych ła procesów, metod i technik stosowanych z rozprzestrzenianiem się pandemii i zwią- podczas działania w przestrzeni powietrz- zanymi z tym ograniczeniami w kontaktach nej, na lądzie i obszarach wodnych. bezpośrednich. Wszystkie referaty zostały opublikowane 23 kwietnia odbyła się Konferencja „Bez- w wydawnictwie naukowym, a reprezen- pieczeństwo, zarządzanie, medycyna i kul- tanci środowisk współorganizatorów Kon- tura fizyczna”. Zorganizowana z inicjatywy ferencji uznali, że Wyższa Szkoła Edukacja prof. WSEWS Jerzego Telaka miała odby- w Sporcie – mimo epidemii i ograniczeń wać się równolegle w kilku tematycznych z nią związanych – wywiązała się z roli sekcjach, panelach dyskusyjnych i war- głównego organizatora. Toteż wstępnie sztatach. W merytoryczne przygotowanie zaplanowano organizację podobnych, co- Konferencji zaangażowanych było – obok rocznych konferencji, z WSEWS jako lide- głównego organizatora Wyższej Szkoły rem inicjatywy, w kolejnych latach. Edukacja w Sporcie – wiele środowisk W czerwcu 2020 – z podobnymi ogranicze- naukowych, z Polski, Białorusi, Ukrainy. niami kontaktów bezpośrednich, a w efekcie Mimo przeciwności związanych z ograni- w systemie online – miały miejsce dwa czeniem kontaktów bezpośrednich Konfe- ważne wydarzenia o charakterze naukowym rencja jednak się odbyła, została przepro- z udziałem studentów. IV Konferencja Stu- wadzona w systemie online, wygłoszono denckiego Dorobku Naukowego oraz zor- ponad 30 referatów, wiele doniesień wzbu- ganizowany po raz pierwszy Przegląd Pro- dziło żywą dyskusję, a całość zamknęła się jektów Menedżerskich Studentów WSEWS. w ciągu jednego dnia od rana do wieczora! Oba wydarzenia dały szansę zaprezen- Wszystkie doniesienia miały charakter towania wyróżniającym się studentom interdyscyplinarny, umożliwiając wymianę swoich osiągnięć z pogranicza nauki – poglądów specjalistów z różnych dyscyplin a czasami po prostu naukowych. Wybrane i kierunków nauki z zakresu bezpieczeń- spośród wielu, w tym numerze „EWS” pre- stwa, zarządzania, medycyny, zdrowia i ra- zentujemy cztery referaty i dwa projekty townictwa oraz kultury fizycznej i sportu. menedżerskie. (SW) q

2020 58 Wymogi edytorskie dla artykułów do publikacji w periodyku „Edukacja Wychowania Sport”

1. Artykuł zgłoszony do publikacji, w języku polskim lub angiel- 2) rysunki w programach tworzących grafikę wektorową za- skim, nie może być wcześniej opublikowany. pisane jako odrębne pliki w formacie .eps, .ai i dołączone 2. Praca musi być oryginalna i nienaruszająca praw autorskich do głównego materiału; innych osób. 3) fotografie zapisane jako odrębne pliki w formacie .jpg lub 3. Objętość dostarczonej pracy do arkusza autorskiego (poniżej .tif rozdzielczości co najmniej 200 dpi (optymalne 300 dpi), 40 000 znaków ze spacjami, zalecane 22 000 – 30 000, + 0,5 najlepiej pliki oryginalne nie poddane żadnej obróbce ani arkusza wydawniczego). edycji, jak. np. kadrowanie lub poprawa kolorów; 4. Artykuł ma zawierać: 4) wykresy i tabele umieszczać w tekście podstawowym 1) tytuł niezawierający skrótów (nie dotyczy skrótów po- (blisko miejsca powołania), w tym: wszechnie znanych) w j. polskim rodzaj i rozmiar czcionki a) tabele: Calibri 14 i j. angielskim Calibri 12, wyśrodkowany, czcionka • wyśrodkowane, wyłącznie jeden wzór, należy projek- pogrubiona – prosta; tować z uwzględnieniem formatu publikacji (np. B5, 2) imię i nazwisko autora, stopień naukowy, afiliacja (uczel- A5) w czerni i bieli (nie stosować kolorowego tła tabel) nia), Calibri 12, wersaliki; Calibri 10 interlinia 1,0; 3) streszczenie; • krótkie, zwięzłe nagłówki kolumn, tytuły umieszczone 4) wstęp; nad tabelą, po których nie stawia się kropki; 5) rozdziały (materiał i metody badawcze, wyniki); • tekst w tabeli redagowany w maksymalnie zwięzły 6) podsumowanie (dyskusja); sposób; 7) wnioski; • zestawienie danych w tabeli logiczne i zwięzłe; 8) bibliografia (piśmiennictwo). • formatowanie tabeli – siatka, linie siatki jednakowej 5. Streszczenie w języku polskim i angielskim omawiające grubości ¼ pkt.; pokrótce zagadnienia poruszane w artykule (1000-1500 • dopuszcza się specjalne formatowanie tekstu w główce znaków typograficznych ze spacjami, 250-300 wyrazów, lub boczku tabeli, konsekwentnie w obrębie całej pub- słów), zawierające: cel pracy, materiał, metody (ew. techniki, likacji; narzędzia), główne wyniki i wnioski oraz słowa kluczowe (5-8 • obramowanie tabeli w obrysie tekstu, jeśli węższa od słów) Calibri 10. marginesów wyśrodkowana względem tekstu; 6. Szczegółowe wymagania edytorskie: • środkowanie danych liczbowych względem pozycji 1) tekst główny: o największej liczbie cyfr, z wyrównaniem danych a) pisany Calibri 11, z interlinią 1,15 wiersza, z ujednoliconą względem jednostek; i ciągłą numeracją (rysunków, tabel, fotografii, wykre- • liczby mające więcej niż cztery cyfry należy grupować sów, rozdziałów, podrozdziałów), wolny od „twardych po trzy, liczby czterocyfrowe należy grupować w przy- spacji”; padku, gdy znajdują się w kolumnach liczb zawierają- b) wyjustowany (wyrównanie obustronne) z akapitami cych więcej niż cztery cyfry; z wcięciem 0,75; • bez pustych rubryk, przy braku danych wstawia się c) marginesy: górny, dolny, prawy i lewy – 2,5 cm; znaki umowne: d) bez numeracji stron; – pauza (–), gdy zjawisko nie występuje; e) podzielony na rozdziały, zaopatrzone w tytuły, czcionka – zero (0), gdy zjawisko istnieje, jednakże w ilościach pogrubiona prosta, Calibri 12 i podrozdziały – podtytuł, mniejszych od liczb, które mogą być wyrażone śródtytuł – czcionka pogrubiona prosta, Calibri 11, uwidocznionymi w tabeli znakami cyfrowymi; z ponumerowanymi nagłówkami, wyrównane lewego – kropka (.), gdy zupełny brak informacji lub brak marginesu, np.: informacji wiarygodnych; 1. Tytuł rozdziału – znak x, gdy wypełnienie rubryki ze względu na 1.1. Tytuł podrozdziału układ tabeli jest niemożliwe lub niecelowe; 1.1.1. XXXXXX; – „w tym”, gdy nie podaje się wszystkich składników f) zawiera anonsy (zapowiedzi) bezpośrednio przed sumy. zamieszczonymi rysunkami, tabelami, fotografiami b) wykresy: i wykresami oraz omówienie po każdym z nich; • projektować z uwzględnieniem formatu (np. B5, A5); • numer i tytuł pod wykresem Calibri 10;

2020 59

• sporządzone za pomocą programów Microsoft Office c) przepisów prawnych: (Excel, Microsoft Graph) i dodatkowo załączone jako – polskich wg isap.sejm.gov.pl/, np.: „3. Ustawa z dnia oddzielny plik do danego artykułu; 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywa- • w szczególnych przypadkach sporządzone w innym jących na obszarach wodnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. programie (np. format .jpg, .eps, .ai) i wklejane jako 1482, z 2019 r. poz. 730, 2020), art. 12 ust. 2 p. 3.”; rysunki wg kryteriów: – zagranicznych w wersji oryginalnej, np.: Décret no 97- – minimalna rozdzielczość rysunku 300 dpi; 1225 du 26 décembre 1997 relatif à l’organisation des – rozmiar dostosowany do formatu publikacji; services d’incendie et de secours (JORF n°301 du 28 – dane i opisy odpowiednim Calibri 10; décembre 1997, p. 19017); – przy publikacjach czarno-białych nie projektować d) stron internetowych, np.: adres internetowy w nawiasie kolorowych i trójwymiarowych (nieczytelne); datę dostępu (wejścia), np.: „4. http://www.straz.gov. – czarno-białe (odcienie szarości), jednowymiarowe; pl/ [23.02.2020]”; – pola wykresu i legendy bez obramowania; e) innych dokumentów, nazwa dokumentu, źródło pocho- – tło wyłącznie białe; dzenia, data wydania, dostępu, aktualizacji. – nie powtarza się tytułu wykresu ani zapisu „Źród- f) bibliografia, piśmiennictwo, na które powołano się ło:” na obszarze kreślenia. w artykule, po tekście głównym (Calibri 11 interlinia 5) informacja o źródle pod tytułem rysunków, fotografii i wy- 1,15), np.: kresów, wyjątek tytuł nad tabelą, wyśrodkowane, Calibri – „1. Wieczorek S.: Urazy w sportach walki, Zeszyty 9, wg wzoru: Uniwersytetu Młociny 2001, nr 4, ss. 34-45.” (inicjał a) „Źródło: opracowanie własne”, imienia po nazwisku autora); b) „Źródło: opracowano na podstawie1” – odnośnik do – „2. Wieczorek S.: Budowa ciała, PWN, Warszawa literatury, 2001.” (inicjał imienia po nazwisku autora); c) „Źródło: odnośnik do literatury” (brak źródła trakto- – „3. Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeń- wany jest jako opracowanie własne); stwie osób przebywających na obszarach wodnych, 6) przypisy dolne (pod kreską) na poszczególnych stro- t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1482, z 2019 r. poz. 730, nach maszynopisu z numeracją ciągłą, czcionką Calibri 2020.” (bez nr art., ust., p.); 9, z interlinią 1,0 wiersza, z ujednoliconą i ciągłą nume- – „4. http://www.straz.gov.pl/” (bez daty dostępu); racją dla: – „5. Wykaz podmiotów uprawnionych do wyko- a) książek: po numerach należy umieszczać inicjały imion nywania ratownictwa wodnego posiada zgodę i nazwiska autorów, tytuł książki, wydawcę, miejsco- Ministra Spraw Wewnętrznych na wykonywanie wość i rok wydania, np. „1. S. Wieczorek: Budowa ciała, ratownictwa wodnego, https://msw.gov.pl/pl/ PWN, Warszawa 2001”2; bezpieczenstwo/ (bez daty dostępu). b) czasopism: po numerach nazwiska autorów, inicjały imion, tytuł czasopisma (kursywą), rok wydania, nr, str., Do zastosowania polskie normy: np.: „2. S. Wieczorek: Urazy w sportach walki, Zeszyty • PN-ISO: 690: 2002, Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Uniwersytetu Młociny 2001, nr 4, s. 34”3; Zawartość, forma i struktura. Dokumenty. • PN-ISO 690-2, Przypisy bibliograficzne. Dokumenty elektroniczne i ich części. 1 Zob. J. Zimny: Bioetyka, PWE, Warszawa 2019, ss. 202-230. Uwaga: 2 S. Wieczorek: Budowa ciała, PWN, Warszawa 2001, s. 23. Numerowanie i punktowanie w artykule zgodnie z zastosowaną formą w niniejszych wymogach. 3 S. Wieczorek: Urazy w sportach walki, Zeszyty Uniwersytetu Młociny 2001, nr 4, s. 34.

2020 60

Edukacja Wychowanie Sport, czasopismo specjalistyczne Wyższej Szkoły Edukacja w Sporcie w Warszawie Wydawca: Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie, 00-992 Warszawa, ul. Jagiellońska 88, tel. + 48 22 676 10 25, e-mail: [email protected], www.ews.edu.pl

Redaktor naczelny: prof. WSEWS dr Sławomir Wilk Zespół redakcyjny: prof. WSEWS Marek Rybiński, prof. WSEWS Maciej Słowak, prof. WSEWS dr Czesława Tukiendorf, prof. WSEWS. dr hab. Jerzy Telak Wydawnicze Kolegium Naukowe: prof. WSEWS dr Jacek Dembiński (przewodniczący), prof. nadzw. dr hab. Marcin Krawczyński (v-ce przewodniczący), prof. nadzw. dr hab. Andrzej Wiśniewski (członek), prof. nadzw. dr hab. Henryk Norkowski (członek), dr Stanisław Wanat (członek) ISSN: 2353-8643 Przygotowanie do druku: SUNNY MEDIA, ul. Leszczyńskiego 40A, 02-496 Warszawa, tel. +48 (22) 424 47 57

Żadna część ani całość nie może być reprodukowana bez wcześniejszej zgody wydawcy. All right reserved; no part of this publication may be reproducer or transmitted in any form without the prior permission of the Publisher.

2020 EWS_01_2017_okladka.indd 3 22.02.2017 09:45 EWS_01_2017_okladka.indd 4 22.02.2017 09:45