Ks. Bogdan Stanaszek BRZOSTEK i OKOLICE Brzostek 1997 Na okładce: kapliczka w Głobikówce Zdjęcia i reprodukcje: ks. Bogdan Stanaszek Mapy: opracował Wiesław Stanaszek wykreślił Franciszek Ogrodnik Tłumaczenie napisów z cmentarzy wojskowych: ks. Krzysztof Tyburowski 67-997 630-rocznica nadania praw miejskich Brzostkowi ISBN 83-901833-3-1 Wydawca: Towarzystwo Miłośników Ziemi Brzosteckiej w Brzostku Wyd. 3 poprawione i uzupełnione Skład, druk i oprawa: Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie Spis treści Przedmowa do drugiego wydania.....................................................5 Przedmowa do trzeciego wydania.....................................................5 Wstęp. ..........................................................................................6 WARUNKI PRZYRODNICZO - GEOGRAFICZNE...............................8 ZARYS HISTORII REGIONU...........................................................6 POSZCZEGÓLNE MIEJSCOWOŚCI...............................................6 BĄCZAŁKA....................................................................................6 BŁAŻKOWA...................................................................................7 BUKOWA......................................................................................5 BRZOSTEK...................................................................................5 DĘBORZYN...................................................................................86 DĘBOWA......................................................................................9 DZWONOWA.................................................................................9 GŁOBIKÓWKA..............................................................................95 GOGOŁÓW...................................................................................99 GORZEJOWA..............................................................................05 GRUDNA GÓRNA I DOLNA.......................................................... JANUSZKOWICE.........................................................................7 JODŁOWA..................................................................................8 KAMIENICA DOLNA....................................................................5 KAMIENICA GÓRNA....................................................................8 KLECIE ......................................................................................5 NAWSIE BRZOSTECKIE..............................................................57 OPACIONKA................................................................................59 PRZECZYCA................................................................................6 SIEDLISKA BOGUSZ...................................................................7 SKUROWA..................................................................................9 SMARŻOWA................................................................................96 WOLA BRZOSTECKA..................................................................99 ZAGÓRZE...................................................................................0 ZAWADKA BRZOSTECKA............................................................08 Spacery, wędrówki, trasy rowerowe............................................. Informacje praktyczne................................................................. Główne pozycje bibliograficzne....................................................5 Znaki na mapkach szczegółowych...............................................9 Przedmowa do drugiego wydania Przed kilkoma miesiącami Szanowni Czytelnicy otrzyma- li pierwsze wydanie książki ks. Bogdana Stanaszka Brzostek i okolice. Jej nakład został szybko wyczerpany. Świadczy to o dużym zapotrzebowaniu na tego typu publikacje. Niewątpliwym sukcesem autora i wydawcy jest to, że książka spotkała się z miłym przyjęciem, co podkreślały liczne artykuły prasowe. Jest to również zasługą wielu życzliwych ludzi, którzy przyczynili się do jej wydania i rozpowszechnienia. Dziękujemy! Na uwagę za- sługuje fakt, że wreszcie Brzostek i okoliczne miejscowości do- czekały się opracowania cennego pod względem historycznym i krajoznawczym. Pokonany został w ten sposób próg „niemocy”, otworzył się nowy etap w życiu kulturalnym Brzostku. Zara- zem dokonała się pewnego rodzaju promocja naszego regionu w szerszym środowisku. Znacząca jest także rola, jaką książka odgrywa w edukacji młodzieży. Towarzystwo Miłośników Ziemi Brzosteckiej zamierza kon- tynuować działalność wydawniczą i poszerzyć jej dorobek... Brzostek 1994 Prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Brzosteckiej Wiesław Tyburowski Przedmowa do trzeciego wydania Minęło cztery lata od pierwszego wydania niniejszej książ- ki. W tym czasie Towarzystwo Miłośników Ziemi Brzosteckiej powiększyło swój dorobek wydając dwa tomy „Rocznika Brzo- steckiego”, książkę ks. Bogdana Stanaszka Parafia Brzostek w latach 1918-1939, dwa foldery i kilka serii pocztówek. Kontynu- owane jest też, mimo licznych trudności, wydawanie „Wiadomo- ści Brzosteckich”. Oddając do rąk Czytelników kolejne wydanie przewodnika Brzostek i okolice mamy nadzieję, że będzie się on nadal cieszył popularnością i pozwoli na lepsze poznanie prze- szłości i piękna Ziemi Brzosteckiej. Brzostek 1997 Prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Brzosteckiej Wiesław Stanaszek 5 Wstęp Od najmłodszych lat okolice Brzostku, gdzie się urodziłem i wychowałem, były przedmiotem moich zainteresowań. Już w szóstej klasie szkoły podstawowej wraz z kolegami wyruszaliśmy na rowerowe wycieczki, których celem były dwory szlacheckie, kościoły, cmentarze wojskowe. Odkrywaliśmy piękno podgór- skiego krajobrazu: malownicze przełomy rzek, tajemnicze ostę- py leśne, urocze ludowe kapliczki i krzyże przydrożne rozsiane wśród szachownicy pól. Z wycieczkami wiązało się też sporo przygód i ciekawych przeżyć. Zainteresowania te zaowocowały obecnie niniejszą książką, która ma stanowić rodzaj przewodnika po okolicznych miejsco- wościach szeroko uwzględniającego ich historię. Książka jest ad- resowana przede wszystkim do mieszkańców tych stron. Może też stanowić pomoc dla turystów spędzających tu wakacje. Ze względu na zarysowany cel i popularyzatorski charakter opra- cowania zrezygnowałem z zamieszczania przypisów. Książka ta bowiem nie rości sobie pretensji do miana naukowej monografii. Nie mniej podane tu fakty posiadają uzasadnienie w źródłach archiwalnych i opracowaniach historycznych. Dla osób zainte- resowanych rozszerzeniem wiadomości o przeszłości Brzostku może służyć dołączona na końcu bibliografia. W przewodniku opisano 26 miejscowości. Teren ten - okre- ślony przeze mnie jako „okolice Brzostku” - nie stanowi odrębnej jednostki administracyjnej. Są to dwie gminy: Brzostek i Jodło- wa należące do województwa tarnowskiego oraz dwie wioski: Błażkowa (województwo krośnieńskie) i Gogołów (wojewódz- two rzeszowskie). Błażkowa została tu umieszczona ze względu na związki z Brzostkiem (do końca XVIII w. należała do parafii brzosteckiej). Gogołów natomiast znalazł się w przewodniku ze względu na czysto osobiste upodobania autora - był on celem jednej z pierwszych wycieczek rowerowych. Wiele osób przyczyniło się do powstania niniejszej książki. Za cenne uwagi dziękuję Wiesławowi Stanaszkowi, Januszowi Krężelowi i ks. Krzysztofowi Tyburowskiemu, który przygotował także tłumaczenia niemieckich napisów z cmentarzy wojsko- wych. Sporo starań w wydanie książki włożył Wiesław Tybu- rowski, obecny prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Brzostec- kiej, z którym przed laty odbyłem wiele wycieczek po okolicach. 6 Wreszcie na obecny kształt przewodnika wpłynęła siostra Albina Kłusek, która podsunęła mi myśl objęcia nim także gminy Jo- dłowa. Swoją wdzięczność wyrażam wszystkim, którzy chętnie udzielali mi informacji i wskazówek w czasie zbierania materia- łów w terenie. Mam pełną świadomość niedoskonałości tej książki. Wierzę jednak, że spełni ona swoje zadanie i zachęci czytelników do poznania piękna ziemi brzosteckiej, która swą bogatą historią wpisała się na trwałe w dzieje ojczyste. 7 WARUNKI PRZYRODNICZO - GEOGRAFICZNE Położenie Brzostek położony jest na południowo - wschodnim krańcu województwa tarnowskiego przy drodze krajowej 992 łączącej Tarnów z Jasłem. Przepływająca tędy rzeka Wisłoka wytycza granicę oddzielającą Pogórze Ciężkowickie od Pogórza Strzyżow- skiego. Najbliższa okolica tworzy obniżenie nadrzeczne nazy- wane Kotliną Brzostecką. Na zachód rozciągają się pasma nale- żące do Pogórza Ciężkowickiego: masyw Liwocza (Liwocz 561 m n.p.m., Mały Liwocz 463 m, Rysowany Kamień 427 m, Wiszowa 409 m i Gilowa Góra 503 m) oraz Wzgórza Dęborzyńskie (Za- mczysko 327 m, Buczyna 350 m, Dąbrowa 341 m). Te ostat- nie oddzielają dolinę Wisłoki od Kotliny Jodłowskiej. Na wschód od Brzostku ciągnie się Pogórze Strzyżowskie. Należą do niego: Płaskowyż Głobikowski, pasmo Klonowej Góry i Wzgórza Ja- nuszkowickie. W paśmie Klonowej Góry położone są najwyższe szczyty pogórza Strzyżowskiego: Bardo 534 m, Chełm 528 m, Klonowa Góra 525 m. Ukształtowanie powierzchni jest typowe dla terenów podgórskich. Pogórze Ciężkowickie posiada regular- ny układ grzbietów o przebiegu równoleżnikowym. Poszczegól- ne pasma łączą się między sobą płytkimi działami. Natomiast na Pogórzu Strzyżowskim dominują wzniesienia układające się równolegle, a ich przebieg jest nieregularny. Klimat Klimat regionu ma charakter przejściowy między nizinnym a górskim. Średnia roczna temperatura mieści się w granicach 6.-.7oC (w styczniu -3oC, w lipcu +18oC). Średnia opadów sięga od 700 do 750 mm. Natomiast