DrentheWelkom in authentiek op Dez’n Wolden best

Voor de liefhebber van erfgoed en lokale verhalen

Met gratis wandel- en fietsroutes Welkom in authentiek

Welke Drentse schatten wilt ú ontdekken? De Wolden Veelzijdige natuur, boeiende cultuur en historische juweeltjes: u heeft het in De Wolden allemaal voorhanden. Maak kennis met zes hoogtepunten via foto’s, weetjes, interviews en prachtige streekverhalen. Een voorproefje op het echte Drentse leven!

erfgoed-dewolden.nl

Afwisselend en historisch landschap

Adellijke buitenplaatsen

Esdorpen en het Dwingelderveld

Historische kerken en molens

Het Reestdal

Het dubbellint van Ruinerwold Smaakmakersfestival Een groot openluchtrestaurant met mobiele keukens en foodwalks: dat is het Smaak- makersfestival in De Wolden. Ieder jaar in september kunt u hier genieten van lekker eten, live muziek en goeie verhalen. Ook voor de kinderen is er volop vermaak!

Meer info: smaakmakersfestival.nl of op .nl/evenementen-activiteiten

Steenbergen: “Dit gebied bestond in de boeren hun boerderij. In beide dorpen is Middeleeuwen nog uit veen; het was dit landschap nog steeds te herkennen.” onbewoonbaar. Monniken uit het klooster beekdal lagen de hooi- en weidegronden,” in Ruinen hebben Ruinerwold vanaf medio Esdorpen legt Steenbergen uit. “In dorpen als 12e eeuw ontgonnen. Bij de ontginning van Een ander opvallend landschapselement Ansen en Echten zie je de oorspronkelijke Koekange heeft waarschijnlijk de adellijke in De Wolden zijn de esdorpen: groepen vorm van het esdorp nog heel goed. familie Van Echten een rol gespeeld. boerderijen met daaromheen landbouw- En ook buurtschappen als Steenbergen Afwisselend en historisch landschap Door de ontginning ontstonden zeer lange, gronden (essen). “Deze dorpen zijn vanaf en Ten Arlo, bij Zuidwolde, ademen nog smalle kavels naast elkaar: het slagen- het midden van de Middeleeuwen ontstaan de authenticiteit uit van vroeger. Daar stap landschap. Aan de kopse kant bouwden de op hoge zandruggen. In het lagergelegen je even het verleden binnen.” ‘De Wolden is Drenthe in het klein’ In De Wolden zie je alle landschapsvariatie van heel Drenthe. Wandelen, paardrijden en fietsen is nergens zo afwisselend! Weetjes • Bij de buurtschap Berghuizen ligt het meertje ‘Gat van Berghuizen’ (of ‘Trekgat’). “Weet je wat zo mooi is aan De En ook bijzonder voor een gebied van pakweg 225 vierkante Dit is een pingoruïne,een overblijfsel uit de laatste ijstijd. Wolden? Het is Drenthe in het klein.” kilometer.” Lachend: “We hebben alleen geen hunebed.” • Het zuidwesten van De Wolden stond vroeger bekend om zijn succesvolle Bert Steenbergen weet in één zin veefokkerijen. Op het gebied van paarden speelt de gemeente nog altijd het landschap van De Wolden te vangen. Als voorzitter van de Slagenlandschap een vooraanstaande rol. Je vindt hier tal van stoeterijen. En jaarlijks zijn Oudheidkamer Zuidwolde kent hij de historie van de gemeente Maar hoe steekt die variatie in elkaar? En hoe is die ontstaan? er vele (internationale) hippische evenementen. In 2019 is er zelfs een door en door. “Alle landschapselementen die je in de rest van We pikken er een paar opvallende elementen uit. Om te beginnen EK Springen voor Young Riders. Meer info: hippischdewolden.nl Drenthe tegenkomt, vind je hier. Die variatie is zo schitterend. het landschap van Ruinerwold en Koekange. Ervaar het Drenthe van vroeger Midwinterhoorn kuiertocht Wandelknooppuntenroute Zuidwolde - Het Reestdal De eerste zondag van de advent (de vier weken voor kerst) Afstand: 20 kilometer is Zuidwolde gehuld in mysterieuze oerklanken tijdens de Start- en eindpunt: Het Busstation Zuidwolde, midwinterhoornkuiertocht. U kunt die dag al wandelend Hoofdstraat 43 in Zuidwolde genieten van prachtige natuur, oude boerderijen en het Knooppunten: 01-04-03-80-79-81-05-06-45 geluid van de midwinterhoorns. www.ekelbloazers.nl 22-82-78-77-75-02-01 spelen in de natuur Ga naar wandelnet.nl/knooppuntenplanner en zoek op De Wolden voor meer informatie of haal een papieren In De Wolden zijn vier belevingspaden: wandelkaart bij een van de Tourist Info Punten • Struunpad Koekangerveld Start: dorpshuis De Veldhoek, Ruinerweg 24a in Koekangerveld • Roekpad in het Kraaienbos Start: ‘t Huus met de Belle, Zuidwolderweg 2a in Echten • iPadWEG Veeningen Start: dorpshuis ‘t Markehuus, Dorpshuisstraat 43 in Veeningen • Belevingsbos Kerkenveld Jan Haarstraat 28 in Kerkenveld. Parkeren bij OBS de Bosrand

Ondergrondse gewelven Ruinen In de Middeleeuwen stond er naast de kerk in Ruinen een klooster. Lange tijd leken alle sporen van dit klooster verdwenen. Totdat in de pastorie kelders met oorspronkelijke gewelven werden ontdekt. Deze gewelven zijn bij (bijzondere) gelegenheden te bezichtigen. Veenontginning de zogeheten turf. In aansluiting op de vaart ontstond een netwerk Een ontwikkeling die het landschap van De Wolden ook sterk heeft van kanalen en wijken, waaraan veenarbeiders woonden. Later zijn vormgegeven, is de ontginning van grote veengebieden rondom de deze waterwegen grotendeels gedempt. Maar in Alteveer zandrug in het oosten waar nu Zuidwolde ligt. Steenbergen: “De en Kerkenveld is de wijkenstructuur nog altijd te herkennen.” het Nationaal Park Dwingelderveld. De heide bedekte vroeger een groot deel van Drenthe. “De boeren lieten er hun schapen grazen; adellijke heer Van Echten en de boeren van de buurtschappen Ten de mest gebruikten ze om landbouwgrond vruchtbaar te maken,” aldus Steenbergen. “Door de komst van kunstmest werden schapen Arlo en Steenbergen hebben het hoogveen vanaf 1625, ieder hun Heide minder belangrijk en daarmee de heide ook. Een deel van de heidevelden werd vervolgens bebost in het kader van werkverschaffing. eigen gebied, ontgonnen. Van Echten liet de Hoogeveensche Vaart Een landschapselement dat nog overduidelijk te zien is in Dat was tijdens de economische crisis begin 20e eeuw.” Niet alle heide ging dus verloren. “En gelukkig maar. Nu hebben we de afwisseling graven voor afwatering en voor de afvoer van het gedroogde veen, De Wolden is de heide, bijvoorbeeld in de Boswachterij Ruinen en van heide, weilanden, esdorpen en bossen. Groene rijkdom, dat is heel wat waard!” Nachtwandeling In de meeste natuurgebieden mag je tussen zonsopkomst en -ondergang niet komen, maar in het Dwingelderveld heeft Natuur- monumenten een speciale nachtwandelroute uitgezet. Ontdek het nachtleven in de natuur, het is een unieke belevenis. Meer info: ga naar natuurmonumenten.nl en zoek op lieten de boeren op het signaal van de schaapherder hun schapen los. ‘nachtwandelroute Dwingelderveld De schapen verzamelden zich op de brink – een open plek aan de rand van het dorp – waarna de herder met ze naar het Dwingelderveld trok. De heide werd zo onderhouden en de boeren waren verzekerd van goede mest om de essen vruchtbaar te maken.” Op pad Boerenbedrijvigheid • Nog dagelijks trekken er twee schaapskuddes met Door de komst van kunstmest, rond 1880, kon de droge zandgrond overal hun herder over het Dwingelderveld. De Schaaps- vruchtbaar gemaakt worden. Er ontstond een andere boerenbedrijvigheid. kudde Ruinen kunt u bij vertrek en aankomst Sporen van vroeger zijn er nog wel. “De brink in Ruinen is er nog,” bewonderen bij de schaapskooi nabij het vertelt Groen. “En even verderop, aan de Hoekstraat, vind je een authentieke bezoekerscentrum. Adres bezoekerscentrum: Esdorpen en het Dwingelderveld schaapskooi. Ook de boerderijen in de buurtschap Geuzinge, op de grens Benderse 22, Ruinen. van Ruinen, tonen hoe de mensen vroeger samenleefden.” Wie het esdorpen- • Museumboerderij Het Pasmanshuus in Ruinen landschap in volle glorie wil zien, moet naar buurdorp Ansen: “Vanaf de Grote toont hoe de mensen in de esdorpen vroeger Esweg zie je hoe de essen licht glooiend langs de boerderijen liggen. Alsof de leefden. Een boerenkeuken, werktuigen, bedstedes: ‘De eerste keer werd ik er stil van. Zo mooi’ tijd even stilstaat.” het is er allemaal te zien. Boerderijen, essen en uitgestrekte heidegronden. Een rondgang in de omgeving van Ruinen en het Dwingelderveld brengt je terug naar het vroegere boerenleven. Natuurspeelplaats Op het Dwingelderveld - stilte om je Schapen Het terrein rond het bezoekerscentrum heen, wind in je haren - ervaar je hoe Aangrenzende esdorpen, zoals Ruinen en Ansen, zijn van oudsher Dwingelderveld is een ontdekplek voor indrukwekkend de natuur kan zijn. “Het is met 4000 hectare het nauw verbonden met het Dwingelderveld. Groen: “Zulke dorpen kinderen. Een natuurspeelplaats met grootste natte heidegebied van West-Europa,”vertelt Bert Groen, bestonden vroeger uit een zwerm boerderijen met daaromheen waterplassen, vlonders, een waterpomp, vrijwillig boswachter bij Natuurmonumenten. “Al eeuwen ligt het de essen: de landbouwgronden. In het lager gelegen beekdal heideschapen, een wilgenhuttendorp, er. Toen ik het de eerste keer zag, werd ik er stil van. lagen de hooilanden en de weilanden voor het vee. Iedere ochtend struinpaadjes, vlinders en bloemen. vertelt De Vos van Steenwijk. Door de Kleine kring De Vos van Steenwijk: “Uit verhalen van jaren heen behield het landgoed, De familie De Vos van Steenwijk bezat vroeger weet ik dat onze familie ook op 25 hectare groot, zijn agrarische functie. door de eeuwen heen meerdere landhuizen andere buitenplaatsen in Drenthe kwam, “Mijn vrouw en ik hebben vleesvee en in en rondom De Wolden: Batinge in bijvoorbeeld Huize Echten in Echten. een paardenstoeterij. Mijn grootouders (in 1832 afgebroken), Huize De Drentse adellijke kring was klein: en oom hadden een passie voor zwartbont Ansen in Ansen (rond 1800 afgebroken), de families kenden elkaar goed.” melkvee, waarmee ook werd gefokt. Huize Dickninge in de Wijk en De Havix- Ze hebben er menige prijs mee gewonnen.” horst en De Lindenhorst in De Schiphorst.

Op pad • De buitenplaatsen zijn niet voor publiek toegankelijk. U kunt wel wandelen in het landgoedbos rondom Huize Echten (Echten) en over de paden buiten de grachtengordel van landgoed Dickninge (de Wijk). Adres: Huize Echten, Zuidwolderweg Echten. Adres Dickninge, Schiphorsterweg 40 de Wijk. • In de tuinen van De Havixhorst in De Schiphorst is een bijzondere verzameling beelden te zien. Adellijke buitenplaatsen Ze geven een goed overzicht van de Nederlandse figuratieve beeldhouwkunst in de 20e eeuw. www.beeldenparkdehavixhorst.nl ‘Als kind had je alle vrijheid om te spelen’ In De Wolden liggen een paar prachtige parels: de buitenplaatsen. Hier komt de adellijke historie van Drenthe tot leven.

“Als kind kwam ik hier al bij oom Reint. Toen die in 1964 overleed nam De Vos van Steenwijk De Holwortel mijn oom en tante. Je had op het de buitenplaats over van de erven van zijn oom. Hij en zijn vrouw Getuige zijn van een bijzondere natuurshow? landgoed alle vrijheid om te doen wonen er permanent sinds zijn pensioen in 1999. Kom dan in het voorjaar naar landgoed Dickninge. en laten wat je wilde. Heel fijn.” Godert Willem baron De Vos Dan bloeit hier de holwortel, een zeldzame van Steenwijk woont op Huize Voorwijk in de Wijk. Het statige Koeien stinzenplant, met duizenden tegelijk in wit herenhuis (gebouwd in 1791 - 1792) is sinds 1880 familiebezit, toen “Van oudsher werd Voorwijk vooral als zomerhuis gebruikt. Maar en paars. Een lust voor het oog! zijn grootvader het kocht. Daarna ging het landgoed over op zijn ook mijn oom heeft er sinds zijn pensioen permanent gewoond,” Holtingerveld Holtinge D w i n g e l d e r v e l d Drijber Uffelte (Nationaal Park) Uffelterzand

Kraloo Nuil Rheebruggen N353 Tourist Info Ansen Witteveen

Benderse Eursinge Anholt Pesse Darp N371

Armweide Havelte Leeuwte Busselte Eursinge Ruinen

Tourist Info Zwartschaap

Gijsselte Stuifzand Tiendeveen Oldenhave Hees Veendijk A28

N375

Oosteinde Echtener- Kalenberg A32 Fluitenberg Ruinerweide Boswachterij veld

Oldenhaver- Tourist Info Ruinerwold Tourist Info veld Ruinen Weerwille Koekangerveld Buitenhuizen

Tourist Info Berghuizen Echten Blijdenstein Struikberg

t r Hollandscheveld a a Koekange V e h Broekhuizen c Lunssloten Ten Arlo s n e e v De Stuw Oshaar e Lubbinge og Wat zit waar? Rogat o Hoge Linthorst H

Noordwijk Klein De Schiphorst Alteveer Lankhorst R Zwitserland e A28 e De Wijk st Haalweide Oud Veeningen Tourist Info Tourist Info Zuidwolde Havixhorst Legenda tdal es Eemten Veeningen

Re Kerkenveld De Stapel Tourist Info IJhorst Halfweg Drogt

Tourist Info Schottershuizen Buitenplaatsen Museum Bazuin Bloemberg Castensbos Het Zwarte Gat Fort De Leijen Zwarte Groot-Oever Venen R ee t s o lo Braamberg t s Schaapskooi Molen d r e a Linde rg l e Tourist Info Pieperij N48 b m a Lutten-Oever a r Nolde B Meeuwen Schrapveen Vuile Riete veen Informatiecentrum Zwembad

D e A28 Boswachterij R Paardelanden Drogteropslagen Nolderveld e e s t Staphorst Kievitshaar Oud-Avereest Den Oosterhuis ’t Bergje De Tippe Tourist Info Punt Kerk Rouveen Noord-Stegeren al Den Kaat N377 mmerkana Punthorst De Haar O De Mulderij Sluis 7 Den Huizen Sponturfwijk Haardennen Dedemsvaart Het nieuwere bebouwingslint langs het Haakswold en de Wolddijk, toont meer pracht en praal. Je kunt zien dat de boeren het eind 19e eeuw beter kregen: ze werden rijk Het dubbellint van Ruinerwold door de handel in vee en boter.”

Monnikenwerk Het dubbellint kent z’n oorsprong in de veenontginning. “In de Middeleeuwen was dit een moerassig gebied, eigendom van het klooster in het nabijgelegen Ruinen,” legt Keizer uit. “Het klooster zorgde vanaf midden 12e eeuw voor ontginning, waardoor de grond geschikt Stoofperenfeest werd voor landbouw. Daarna volgde de verkaveling van De eerste zaterdag van oktober organiseert Ruinerwold het Stoofperen- het land: boeren kochten langgerekte, smalle percelen. feest. U koopt de peren per opbod en mag ze zelf plukken van een van de ”Het dubbellint, het slagenlandschap, de karakteristieke duizend perenbomen aan de Dr. Larijweg. Ook voor kinderen is er volop boerenerven met hun stookhok, fruitbomen en eiken- vertier! Meer weten? drenthe.nl/evenementen-activiteiten brink: Ruinerwold ademt historie. “Hier zie je eeuwen landbouwontwikkeling terug in landschap, architectuur en cultuur. Een unieke plek inderdaad, dat mag je gerust Doe tip: Net als vrogger zo stellen.” Met je familie of vrienden terug in de tijd? Dat kan bij museumboerderij De Karstenhoeve in Ruinerwold. Op afspraak kun je hier terecht voor prachtige foto’s in klederdracht uit vervlogen tijden. Interesse? Mail voor meer informatie naar [email protected] Op pad ‘Je kunt zien dat de boeren het beter kregen’ • Iedere derde zaterdag van augustus staat Ruinerwold in het teken van de Oldtimerdag. Authentieke boerenerven in een landschap van grazige weiden: oldtimerdagruinerwold.nl het dubbellint van Ruinerwold laat de historie voor je ogen herleven. • De buurtschap Haakswold – onderdeel van het Ruinerwoldse dubbellint – wordt ‘het “Kijk, mooi hè!” Met één armgebaar Authentiek golden endtie’ genoemd. Hier staan toont Jeene Keizer het bijzondere De naam ‘dubbellint’ verwijst naar de twee lange bebouwings- prachtige, monumentale herenboerderijen. uitzicht vanaf zijn erf. “Als je hier linten die dwars door Ruinerwold slingeren. Je ziet er nog een keur • In en om museumboerderij De Karstenhoeve achter over de velden kijkt, dan herken je nog het oude slagen- aan authentieke boerderijen. Keizer: “De linten liggen evenwijdig (1614) ziet u hoe de rijke herenboeren vroeger landschap. Smalle, kilometerslange percelen naast elkaar, met een aan elkaar met ertussen een groot open weideland. Het oudste lint leefden. Met zijn authentieke interieur is dit boswal als afscheiding.” Keizer woont midden in een uniek stuk is in de Middeleeuwen ontstaan langs het Boerpad en de latere rijksmonument een bezoek waard. En als u Drenthe: het dubbellint van Ruinerwold. Dokter Larijweg. Hier vind je een soberder bouwstijl. er toch bent: geniet ook van een kop koffie. niet kent. ‘Groenlanden, akkers, bossen en heidevelden: Zie hoe de Rieste het landschap is hier nergens hetzelfde. Er leven buizerds, reeën hier meandert en uilen. Je kunt zelfs otters en dassen zien. En pas geleden zag ik heur lief delend een vos. Heel bijzonder!’ met twei wallegies die ze beide wil smokken Kerkje in Oud Avereest Westerhuis werd geboren in Oud Avereest, aan de Overijssels met heur zute mond kant van de Reest. Sinds haar negentiende woont ze aan de Fragment uit ‘De Riest’ Drentse kant, in de Wijk. ‘In mijn jeugd gingen we vaak vissen (Zundags Goed 2011) in de Reest; de gevangen vis aten we op. En met de kinderen Ria Westerhuis uit m’n klas controleerde ik wekelijks de nestkastjes in de bossen. Dan zag je heel bijzondere vogels.’ Met regelmaat komen de Reest en het Reestdal terug in haar gedichten. Inspiratie genoeg. De allermooiste plek vindt ze het kerkje in Oud Avereest: ‘Daar bij het water is het landschap zo mooi. Na al die jaren zie ik nog steeds de schoonheid. Dat went gelukkig nooit.’

Het Reestdal Grensloos Kunst Verkennen Het Reestdal staat elke twee jaar vanaf eind augustus drie weken in het teken van Grensloos Kunst Verkennen. In het Drentse de Wijk en het Overijsselse IJhorst, en in het tussenliggende beekdal ‘Je kunt hier zelfs otters en dassen zien’ van de Reest, kunt u dan genieten van beeldende kunst. Zowel binnen als buiten! Meer info: grenslooskunstverkennen.nl Een idyllisch landschap langs een meanderend riviertje. Vogels fluiten en een schichtige das schiet weg. Welkom in het Reestdal!

‘Hoor je dat? Alleen maar geluiden Natuurlijke grens van de natuur... Soms kom je Het Reestdal is het prachtige natuurgebied langs de Reest. Streekverhaal: Het Spookmeer hier urenlang geen mens tegen. Dit riviertje vormt van oudsher een natuurlijke grens tussen In de bossen van de buurtschap Wildenburg ligt het Heerlijk is dat.’ Het Reestdal is voor dichteres Ria Westerhuis de Drenthe en . Westerhuis: ‘De Reest begint bij de spookmeer. Het verhaal gaat dat ene Gerrit en Aaltje hier thuisbasis: ze is er geboren en getogen. ‘Ik ben geworteld met buurtschap De Tippe, ten oosten van Dedemsvaart. Vervolgens op een dag een slijmerige, bruinzwarte gedaante omhoog de aarde van de Reest. Als het even kan, wandel ik hier. Even m’n meandert hij zo’n 35 kilometer naar het noordwesten, naar Meppel.’ zagen komen uit het water. Het zou gaan om de geest van hoofd leegmaken.’ Het water doorkruist een ongerept landschap dat z’n weerga een van de illegale turfstekers die hier zijn verdronken. Weetjes • In Zuidwolde aan de Molenstraat vindt u molen De Vlijt, ook wel Historische kerken en molens de Meule van Wassens genoemd. Deze molen stond oorspronke- lijk tussen Moordrecht en Nieuwerkerk a/d IJssel en is gebouwd in 1838. In 1878 is de molen in bezit gekomen van de familie Wassens en verplaatst naar Zuidwolde. De molen werd gebruikt voor het malen van graan. Na een periode van verval is eind 2018 een start gemaakt met een grondige restauratie van de molen. • Korenmolen De Zaandplatte in Ruinen is in de jaren 90 in oude glorie hersteld. Bezoekers kunnen nu zelf ervaren hoe de molenaars vroeger hun werk deden.

gesticht op de meest geschikte plek: Kloostermoppen is geworden, wordt de kerk ingrijpend Blidenstat, nu Blijdenstein. De romaanse Een rondje wandelen om de kerk van verbouwd: gotisch, twee keer zo groot en kerk van kloostermoppen werd gewijd aan Blijdenstein laat veel historie zien. Wever: met een toren van het Drentse torentype. Maria Magdalena. “In de eeuwen daarna “Over het pad naar de kerkingang liggen Net als bijvoorbeeld in Ruinen, Dwingeloo komen er steeds meer mensen wonen nog de originele duivelsroosters. En en Havelte. “Ze hebben bij de bouw de en gingen hier naar de kerk.” legt Wever kijk, hier zie je nog het boograampje kloostermoppen van de eerste kerk uit. Zo werden de kerk en de boerderij, de (leprozenraam) waardoor besmettelijk hergebruikt. Dat zie je duidelijk terug: die huidige pastorie, een nieuwe thuishaven zieken de dienst volgden.” Als in het begin stenen zijn groter en witter dan de rest. voor velen. van de 15e eeuw de streek welvarend Gelukkig zijn die bewaard gebleven!” ‘Monniken creëerden hier een thuishaven’ Op een grazige, groene plek aan de rand van Ruinerwold staat het mooie kerkje van Blijdenstein. Je waant je er zo in de Middeleeuwen.

“Prachtige stijl toch? Gotisch, maar plek in het groen, aan de rand van het dorp, is bijzonder. Meestal Mooie plek: Apostelenboom dan wel in alle eenvoud en soberheid. staat een kerk in het centrum.” Bij de kerk in Blijdenstein, in de tuin van de pastorie, Je kunt je precies voorstellen hoe staat de Twaalf Apostelenboom. Deze bestaat uit twaalf ze hier in de Middeleeuwen al naar de kerk gingen.” Egbert Wever, Monniken rode beuken die tweehonderd jaar geleden in één gat zijn vrijwilliger bij de Stichting Historie Ruinerwold, vertelt met passie In de 12e eeuw werd de omgeving van Blijdenstein ontgonnen geplant en met elkaar zijn vergroeid. over de kerk in de buurtschap Blijdenstein bij Ruinerwold. “Ook de in opdracht van de heer van Ruinen en al gauw werd er een kerk Fietsen Langs karakteristieke Drentse dorpen Geniet vanWandelen authentiek De Wolden

+ L GSM uit ,4 Holtinge +21163 KE +24966 E 1,6 N G I 24965 N H + I OL W TI +21161 W Benderse N D Anserdennen GE +21165 Anserhooi RW Kralooërheide 231 EG DE 23114 Berg 24974 +18034/2 U + 32 + en Weilanden O 24977+ +18035 N SE G+20611 O 21381+ E O DER Benderse Plassen W c RDD EN Kralo g K 20610+ Uffelte B R E M +22439 I

K J Uffelterzand A j 20607 K R + D E Deze route van 44 kilometer loopt door T EG E L W W ITER Hoornsche Plassen FE RU E F +68672 G G U E Rheebruggen +23153 c W 02436+ R K +20612 EG +21506 Benderse Heide Kr OL SE SW N E E A OT bezoekerscentrum NM O 23152+ R de Heerlijkheid Ruinen. Een gebied DIJK G G j N OI WE I HO S EW Uffelter +14427RheebruggenboRheebruggenborchtrcht E E P EIN M G E OMD E KA KL +20609 E G Binnenveld EG Ansen 20945+ W W RU E Ommetjes Ansen +21160 G EN waarin het gezag in leen werd uitgege- E K Witteveen M J RS Benderse ND I I +21507 W N K A A E C E IJ ER RD D (stellingmolen) R G KG D + P E 23135+ M UWL W K N EN E E E I A I O +20613 N K N O U B P GalgenbeGalgenbergrg O LDSE M E R E A c T BR A 24968+ K D ven door de bisschop van Utrecht aan Startpunt: informatiebord aan de Kerkdijk in Ansen E W N N S N E N U U E LG 20615+ W E E A Anholt I ACHTER DE VLEDDERS R O K G +20614 Uffeltermade W E N W De Zaandplatte N G EG E + OE G G G E E BR 23134 +20755 RW E + 0c616+ LE +21293 D E R de heren van Ruinen. Vanuit de verdwe- Lengte: blauw: circa 30 minuten, groen: circa 1,5 uur, HAVELTE TT TENW E T NO U OO + 20605 ORDHAREN V + H Ruineresch 23133+ EG

nge" EWEG IJK +63455/2 SW G D

O ASS E W R N LO EN E

E K nen havezate Oldenhave mochten de geel: alternatieve routes (om in te korten) O KK Engeland

S U N AN A ACHTER DE BROEKE

SE T I +25195 Leeuwte

W ES t BL G R E U U IDE NG loo E IN

W De Maaten LA is R ER EG Le Ruinen 53 W VEL IS A DW 21500 M + U M E j R G D A H E Ruine T E D Klompmakersweide H heren het gebied besturen. Ruinen is en rood: circa 2,5 uur E E F W D C TOL AC EN H E R 2,4 T 20603 Darper- G . E G S L E I N +25196 W E A SE T +06740/2 R S WE weiden I +14425 O O H J EG G P EV ESS W RW 82 R G EG E LE OS O eenW authentiek Markering: paaltjes en zwerfkeien met kleur E E B 13636+ LD R G PP E 1,9 E E E V A M N 13635+ ER S LTE +24971WIJKVELD GIJ S E SS +23130ES EW ELTE P Achter de W RW EG R W EG W E G E E G G Koehekken G +25280 K E 3,5 13637/4+ DrentsJ brinkdorp. 91 I JW D RI E A +24967 S . L G N E Suikerveen E DR D WE T rweiden IN T Gijsselte H H E S C T PesserkoelenE ESS S Aa O er P Het hele dorp ademt OO Hees 85 E 5,9 uin LT R Heeseresch G E DENWE R H Kerkdijk AR W E H ESE E E 13639+ R C G E EG S W H nostalgische T a E A G N Gijsselterkoelen S d 13640+ DO l WE E o 5,1 W M EN S E E W D E I E G H IN E 3,0 B gezelligheid uit Buitendijks RUI W W Voor de Koehekken E S H N G AVE Lange E ER R S W FF C Echtenerveld L Oosteinde T Weiden H E E JU c A G R P Hunnen- met oude boerderijen, W c E E N G K S D J kloosterberg 6,0 I T A D R 42 E RP K E E Bovenveen E O K KO 92 M G EKA E A een brink met JW RI 25281+ 1,9 LA N Olden- CR . G S R E D R RI K A IJ W haverveld S BER E S DD N N L G I 3 E O 25282 M terrasjes, sfeervolle W 7 + 5 M 2,0 UIT O 1,9 L C F 3,7 Boswachterij F D Sultansmeer I G JK E G Ruinen WE W E M GSwinkeltjes en leuke 26 R R A E E B N N S TE SW 24972+ Tellingen- UI R S FL c U Echtener- EG I PE c N bosch Ruinerwold E RW D zand PA +21291 c ER p cafés en restaurants. E LD ie G O D c Weerwille W e AD EG 60 ’T 23117+ ud RW Over de Aa O IZE 83 84 +21708 U 25283 K JK H Koekangerveld + OE 2,0 EN HO DI Ten Arloërweid UIT 1,7 OIMAATS B K EG IS CR Hier krijgt u volop Berghuizen W A AR AME Buitenhuizen j OS N SS RPA Echteneresch B GE I D 2,1 MM aakswold c R CO 3,6 rt N G V 75 + "Echten" aa 3 E E V 75 KW L he C D Echten sc IE W n inspiratie om eropuit E 2,4 BL 21150+ ee EG E EG v W D 4,2 1,0 ge N J. oo Blijdenstein DE R. H 03 EI P M C W R E I D N

S c

E DIJK 29c te trekken. Vanaf de G S DE TOL Nijstad

E S U NWEG W Struikberg O E E WEID N

S W 68 OF +21508 H E 03722 N P + G VE 67 A O G N brink bent u zo bij B K E V c J S O W L E E G R G E E E N R 2,9 E W D K EE D V A W D E N M RSE E O G MS E A K R G A c RS N +21705 oe E 1,6 A E R . H OSH L D Nationaal Park ka W MR MO O365 A D Oshaarderveld n R 2,3 ge SDIJK r Aa Koekange 2,4 Dwingelderveld 69 Steenberger T R EG A A N Wandelen langs glooiende akkers, ELDE W D V IJ 21706 K of+ de bos- Ontdek ook het wandelnetwerk in ON E N O J 66 Oshaar O CH JK E S I G Lubbinge +2 O G D +68673 R G GE G G D G E WE EE E ER E W RS K TEE EG SHAA ST A K O

N ES R A O LAG slingerende beken en authentieke De Wolden. Onderweg komt u langs +11154 N E wachterij A E LW E G VEE J E N A I Rogat K SW EG H t E O A Vaar MO O N M j he LE H nsc G evee WIL E oog c 22389 R H +09032 Noordwijk W Ruinen, waar u ziet en tal van mooie plekjes en maakt u MA

E G boerenerven. Tijdens een S R C Falieberg Balgenbosch K H E I H Veeningerveld Z P W H E A O SSEN E232 E

2 G R G ervaart hoe schitterend de kennis met de gemoedelijkheid, L S 8 A T 23436+ N E +0 Schiphorst WE K R TWE 23588+ G H R S O - c Ommetje Ansen geniet u e +10132 G RS es O G c P R WE TE W N MEPPELE t E GE t R G IN W G N Drentse natuur is. rust en ruimte van het Drentse land. E E "De Havixhorst" De Wijk E VE 25048+ G W N + +00345 + Haalweide S De Wieker Meule +03116/2 IJE T 02635+ Eemten E A Veeningeresch L P c E van de rust en ruimte VO c L E WEG E ESTERVELDS Voor meer informatie gaat u naar N W R 23589+ D + Wessels- en c E V R

SCHAPENSTREEK ELDW W S Veeningen Egbertslanden T E URG. TONCKENSSTRAAT A B Halfweg G SC D P 23590j + RUIVENS "Dickninge" R E TEI + E E wandelnet.nl/knooppuntenplanner NW S H G E L Drogteresch van het Drentse land. P G E Stapelerveld G E R ER O S W c st W O ee E IJK E R G W LWE TW ijk V E R w O G Wemme FO rt T H G o UR N F FD E I De Stapel JK M EG M B HEERENW A TS E L O CH G W D S E SW c Drogt Midde E AR info HDL R DW IJhorst HE S E E Drogter- M j EG + De Leijen R G E A G G N W A D W E TWE V R F veld G E A G R Bazuineresch G A E E E N GT W FK E RO V D G TE Bazuin Scho EE I EWE KL B N S AZ L U EE INER Praktische informatie Colofon Uitgave: Gemeente De Wolden Tekst: LaDouce Tekst & Communicatie Het erfgoed van De Wolden Vormgeving: Mela Media reclame- & adviesbureau Foto’s: Fort Fotografie & Video Producties, zelf beleven? Onderstaande Paul Mentink, Bernard Boer, informatie helpt u op weg. Drents Museum, Fotoclub De Wolden, gemeente De Wolden, Oebele Gjaltema, Irma Kleine, Natuurmonumenten, Er is nog veel meer Smaakmakersfestival, Marketing Drenthe • Fiets- en wandelroutes vindt u eenvoudig op Stichting Historie Ruinerwold te beleven... drenthe.nl/routes Liever een papieren versie? en Joop Verburg Zien, voelen, ervaren! Ook rondom De Wolden Bezoek dan een van de Tourist Info Punten in De Wolden Kaarten: Drents Archief (kaart 1634) kunt u volop genieten van cultureel erfgoed. (zie overzichtskaart). De Vries Kartografie (overzichtskaart) • Voor meer informatie over het landschap en de cultuurhistorie Met dank aan: Historische Vereniging De Wijk-Koekange, • In het voorjaar van 2019 opent het Huis van Weldadigheid in van De Wolden kunt u terecht bij: Oudheidkamer Zuidwolde, Stichting Frederiksoord haar deuren. Maak hier kennis met het uitzonder- * Museumboerderij De Karstenhoeve, Dokter Larijweg 21 Historie Ruinerwold, Stichting Historie lijke verhaal van de Koloniën van Weldadigheid en het omringende in Ruinerwold van Ruinen, Marketing Drenthe en cultuurlandschap van de vrije landbouwkoloniën. * Museumboerderij Pasmans Huus, Oosterstraat 16 in Ruinen Lobke Burgers (kunstwerk op foto • Het Drents Museum in heeft boeiende, vaste collecties * Museum De Wemme, Burgemeester Tonckensstraat 49 Grensloos Kunst Verkennen) (bewonder het meisje van Yde!) en spraakmakende wissel- in Zuidwolde tentoonstellingen. * Bezoekerscentrum Dwingelderveld, Benderse 22 in Ruinen • De Drentse hunebedden nemen u mee naar grafgebruiken uit * Bezoekerscentrum De Wheem (Reestdal), Oud Avereest 22 de prehistorie. U vindt ze onder meer in natuurgebied in Balkbrug het Holtingerveld bij Havelte. * Infocentrum ‘t Ende (Reestdal), Stapelerweg 20 in de Wijk • Het Gevangenismuseum in Veenhuizen toont op interactieve wijze de wereld van misdaad en straf. Ook komt u de Voor de actuele openingstijden gaat u naar drenthe.nl bijzondere geschiedenis van Veenhuizen te weten. • Giethoorn, ook wel ‘Hollands Venetië’ genoemd, Meer weten over al het moois dat De Wolden u biedt? heeft kilometerslange grachten waar u al varend geniet Op erfgoed-dewolden.nl staat een korte film die u inspireert om van schilderachtige boerderijen en prachtige natuur. het gebied te bezoeken. Van harte welkom! • Herinneringscentrum Kamp Westerbork is een plek met een historie die nooit vergeten mag worden. Drenthe.nl Deze website geeft je een schat aan informatie over hotels, campings, restaurants, attracties, musea, hunebedden, wandelroutes en nog veel meer. Bezoek de complete uitagenda van Drenthe om te zien wat er in de buurt te doen is.