PERMBLEDHJE JO -TEKNIKE

E RAPORTIT TË VLERËSIMIT TË NDIKIMIT SOCIAL DHE MJEDISOR

PROJEKTI I KËRKIMEVE SIZMIKE 2D NË BLLOQET 2&3, TOKË, SHQIPËRI

Programi i vitit 2015

Korrik, 2014

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 1

PËRMBAJTJA

HYRJE Stadi aktual i VNSM

1. QËLLIMI I VNSM DHE KUADRI LIGJOR E ADMINISTRATIV 1.1 Qëllimi dhe objektivat e VNSM 1.2 Kuadri ligjor mjedisor dhe institucional që lidhet me projektin Paisja me Leje Mjedisore Politikat dhe Rregulloret Mjedisore të Petromanas GmbH Autorët dhe metodika hartimit të raportit të VNSM-së

2. PËRSHKRIM I PERMBLEDHUR I PROJEKTIT TEKNIK 2.1 Qëllimi i projektit të propozuar 2.2 Vendodhja e zonës së projektit 2.3 Objektet dhe strukturat e projektit 2.4 Përshkrim i përgjithshëm i teknikës së kërkimit sizmik 2.5 Përgatitja dhe hyrja në zonën e punimeve - Rrugët e aksesit 2.6 Pastrimi, Demontimi dhe Rigjenerimi 2.7 Infrastruktura e nevojshme për zbatimin e projektit (furnizimi me energji elektrike, ujë, shkarkimi i ujërave të ndotur etj. 2.8 Lidhjet e mundshme të kërkimit sizmik me veprimtari të tjera egzistuese apo të planifikuara 2.9 Alternativa të tjera të marra në konsideratë përsa i takon përzgjedhjes së vendodhjes së veprimtarisë dhe teknologjisë që do të përdoret 2.10 Informacion për lejet dhe liçensat e nevojshme për veprimtarinë sipas legjislacionit në fuqi

3. PËRSHKRIM I PËRMBLEDHUR I MJEDISIT NË ZONË 3.1 Mjedisi fizik Gjeologjia Gjeomorfologjia Tokat Hidrologjia e ujërave sipërfaqësorë Hidrologjia e ujërave nëntokësorë Klima Cilësia e ajrit Zhurma 3.2 Mjedisi biologjik Flora Fauna Zonat e Mbrojtura

4. KUSHTET SOCIO-EKONOMIKE NË ZONËN E PROJEKTIT 4.1 Njësitë administrative në të cilat përfshihet zona e projektit dhe njësitë e pushtetit vendor që administrojnë teritorrin 4.2 Demografia 4.3 Aktiviteti ekonomik

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 2

Strehimi dhe Pronësia mbi Tokën Përdorimi ekzistues i tokës në zonën e projektit dhe planet e përdorimit të saj Bujqësia 4.4 Arsimi 4.5 Kujdesi shëndetësor 4.6 Të dhënat mbi arkeologjinë

5. PËRMBLEDHJE E NDIKIMEVE TË MUNDSHME NË MJEDIS TË PROJEKTIT 5.1 Zonat e Ndikimit 5.2 Ndikimet ekzistuese 5.3 Ndikimet e mundshme në mjedis nga projekti i propozuar Ndikimet e mundshme negative Ndikimet e mundshme në mjedisin ndërkufitar Ndikime pozitive

6. PLANI I MASAVE TË MENAXHIMIT TË MJEDISIT 6.1 Kuadri i kritereve kryesore që zbatohen për shmangien e ndikimeve në mjedis 6.2 Masat për mbrojtjen e mjedisit 6.3 Pajtueshmëria me Rregulloret dhe Standartet 6.4 Kuadri i masave kryesore per menaxhimin mjedisor Shmangia e pastrimit të vegjetacionit Kontrolli ndaj erozionit Zonat e ndjeshme Menaxhimi i mbetjeve Menaxhimi i karburanteve Menaxhimi i helikopterëve Operacionet në Linjat Sizmike Plani i përfshirjes së grupeve të interesit Menaxhimi i Trashëgimisë Kulturore Plani i Veprimit ndaj Emergjencave dhe Avarive Monitorimi

TABELAT

Tabela 1 Koordinatat dhe gjatësitë e linjave sizmike të parashikuara për programin e vitit 2015 Tabela 2 Të dhëna për Bashkitë dhe Komunat e përfshira në zonën Mollas Tabela 3 Të dhëna për komunat që përfshihen në zonën Golemaj

FIGURAT

Figura 1 Projektimet në hartë të profileve sizmikë të zonës Mollas Figura 1.1 Projektimet në hartë të profileve sizmikë për zonën Golemaj Figura 2 Harta e njësive vendore që përfshihen në zonën Mollas Figura 2.1 Harta e njësive vendore që përfshihen në zonën Golemaj

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 3

HYRJE

Petromanas Albania GmbH ka një kontratë koncensionare me Qeverinë Shqiptare për zhvillimin e kërkimit sizmik në Blloqet 2&3, në tokë, të cilët shtrihen në vazhdim të njëri-tjetrit në pjesën qendrore-jugore të Shqipërisë, me qendër në qytetin e Beratit, dhe zenë një sipërfaqe të përgjithshme prej 3,431.5 km2. Në kuadër të kësaj kontrate, kompania parashikon të zhvillojë gjatë vitit 2015 një program të kërkimit sizmik 2D. Një program i tillë, me 17 linja, është zhvilluar gjatë vitit 2013. Programi i vitit 2015 do të shfrytëzojë të njëjtën teknikë dhe konsiston në 9 linja sizmike të reja.

Në përmbushje të kërkesave të legjislacionit shqiptar dhe politikave mjedisore të vetë kompanisë, projekti i është nënshtruar kryerjes së Vlerësimit të Ndikimit Social dhe në Mjedis dhe hartimit të raportit përkatës. Raporti VNSM për kërkime sizmike 2D në blloqet 2&3, planifikuar të zhvillohen në vitin 2015, është përgatitur për Petromanas Albania GmbH nga EMA Consulting sh.p.k., dhe: i përgjigjet legjislacionit të ri mjedisor; bazuar në ndryshimin e projektit teknik, rifreskon të dhënat mbi gjendjen e mjedisit në zonën e projektit përshkruar në raportin VNSM të vitit 2012 (përgatitur në Gusht-Tetor 2012 për Petromanas nga Walsh Environmental Engineers and Scientists LLC, me qendër në Boulder, Colorado, USA, në bashkëpunim me EMA Consulting sh.p.k., mbi bazën e të cilit u dha Leja Mjedisore përkatëse nga Ministria e Mjedisit për programin e zbatuar në 2013); rivlerëson ndikimet aktuale dhe ato të mundshme si dhe paraqet një plan menaxhimi mjedisor më bashkëkohor. Synimi i VNSM është të përmirësojë performancën mjedisore dhe sociale të kërkimeve sizmike në blloqe.

Gjate kryerjes së VNSM jane zhvilluar takime paraprake konsultative ne zonen e projektit te cilat do t’i paraprijne organizimit dhe realizimit te degjeses publike per ndikimet ne mjedis te projektit te propozuar. Raporti do të bëhet i njohur për grupet e interesit dhe do të konsultohet me ta gjatë dëgjesave publike përkatëse. Gjetjet e këtyre dëgjesave do të reflektohen në raport dhe pasi të finalizohet ai do të paraqitet para autoriteteve mjedisore për shqyrtim dhe marrjen e lejes mjedisore

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 4

Stadi aktual i VNSM

Procesi i VNSM eshte ne fazen e organizimit dhe kryerjes se degjesave me palet e interesit dhe publikun e gjera. Ne kuader te konsultimeve dhe mbledhjes se informacionit nga terreni ne zonen e projektit jane kryer konsultime parparake me stafin e njesive te pushtetit vendor te cilet jane informuar per programin sizmik 2015 dhe ceshtje te interesit qe kane parashtruar. Degjesat publike do te kryhen per te paraqitur me ne detaje projektin, ndikimet e mundshme ne mjedis si dhe menaxhimin mjedisor dhe kompensimet sociale. Degjesat publike do te koordinohen me Agjencine Kombetare te Mjedisit dhe deget e saj ne Qarqet ku shtrihet projekti i kerkimeve sizmike 2015.

Pyetjet, komentet apo sugjerimet paraprake lidhur me VNSM mund të dërgohen në mënyrë shkresore ose me postën elektronike si më poshtë:

Z. Robert Naco Oficer per mardheniet me publikun & administraten Petromanas Albania GmbH – Albania Branch Bulevardi “Bajram Curri” European Trade Center (ETC), Kati 5-te Tirane, Albania Ph. +355 4 2241 344 +355 4 2241 355 Fax. +355 44 53 8022 Email. [email protected]

Z.Klodian Aliu Drejtues i Ekipit te Eksperteve per hartimin e Raportit të VNSM EMA Consulting sh.p.k. Rr.Kavajës, Pall.BAJA-BAD, kt 11, Tirane Tel: +355 44 818929 Cel. +355 697855398 Email: [email protected]

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 5

1. QËLLIMI I VNSM DHE KUADRI LIGJOR E ADMINISTRATIV

1.1 Qëllimi dhe objektivat e VNSM

Synimi kryesor i kryerjes së Vlerësimit të Ndikimit Social dhe në Mjedis të një aktiviteti të propozuar është konsiderimi i çështjeve që lidhen me mjedisin fizik e social që në fazat më të hershme të tij. Në thelb të vlerësimit mjedisor të projektit qëndron evidentimi i pikëprerjeve të tij me legjislacionin në fuqi, vlerat natyrore që gjenden në zonën e projektit dhe si e sa do të ndikohen në rast të zbatimit të tij.

Në këtë kuadër, objektivat specifike të VNSM janë:

 Evidentimi i pikëprerjeve dhe bashkërendimit të projektit me kuadrin rregullator legjislativ kombëtar dhe ndërkombëtar në fushën e mjedisit;  Përshkrimi i vlerave natyrore dhe mjedisore në zonën e projektit;  Identifikimi i statusit mbrojtës të zonave ku do të zhvillohet projekti;  Përshkrimi i vlerave socio-ekonomike të zonës ku ai propozohet të zbatohet;  Identifikimi i ndikimeve të mundshme thelbësore negative në vlerat natyrore dhe në mjedis duke propozuar njëkohësisht masat për zbutjen e tyre dhe mbrojtjen e mjedisit nga këto ndikime;

 Përgatitja e PMM, i cili adreson ndikimet nga projekti i propozuar, përfshirë një plan të menaxhimit të mbetjeve;  Përgatitja e Planit të Përfshirjes së Grupeve të Interesit, i cili do të ndihmojë në menaxhimin e marrëdhënieve me ta dhe komunitetin;  Përgatitja e Planin e Monitorimit të Mjedisit Fizik dhe atij Social.

Në mënyrë tipike kërkimi sizmik nuk është ndër ata aktivitete që krijojnë ndikime afatgjata qoftë në mjedisin fizik ashtu edhe atë social. Programi i propozuar sizmik do të zbatojë një PMM specifik, i cili synon të zvogëlojë ndikimet në kushtet e identifikuara të mjedisit.

PMM do të përfshijë procedura standarte operimi për minimizimin e ndikimeve; shmangien nga zona të ndjeshme; do të përcaktojë masa zbutëse speciale dhe specifike sipas zonave, duke treguar mundësi për përmirësimin e kushteve sociale dhe mjedisore në zonën e studimit. Zbatimi me përpikmëri i PMM duhet të japë efektet e tij në zvogëlimin e ndikimeve në mjedis, individë dhe komunitetet brenda zonës së studimit.

1.2 Kuadri ligjor mjedisor dhe institucional që lidhet me projektin

Gjatë hartimit të raportit Vlerësimit të Ndikimit Social dhe në Mjedis të veprimtarisë së propozuar u konsultuan: dokumente mjedisore që lidhen me politikat shtetërore të mbrojtjes së mjedisit; legjislacioni mjedisor dhe institucional shqiptar; Politikat Mjedisore, të Shëndetit dhe Sigurisë në punë të vetë Petromanas si dhe, standartet industrialë.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 6

Aktet ligjorë dhe rregullatorë mjedisorë dhe institucionalë që lidhen me kërkimin sizmik 2D janë:

 Ligj nr.10431 datë 09.06.2011 “Për mbrojtjen e mjedisit”,  Ligj nr.10440 datë 07.07.2011 “Për vlerësimin e ndikimit në mjedis” ,  VKM nr.13 datë 04.01.2013 “Për miratimin e rregullave, të përgjegjësive e të afateve për zhvillimin e procedurës së vlerësimit të ndikimit në mjedis”;  VKM nr.247 datë 30.04.2014 “Për përcaktimin e rregullave, të kërkesave e të procedurave për informimin dhe përfshirjen e publikut në vendimmarrjen mjedisore”.

Akte ligjorë të cilët përcaktojnë standartet aktuale për mbrojtjen e biodiversitetit, shkarkimet në ajër, në ujëra dhe menaxhimin e mbetjeve.

 Ligj nr.9587 datë 20.07.2006 “Për mbrojtjen e biodiversitetit”;  Ligj nr.8906 datë 06.06.2002 “Për zonat e mbrojtura”;  VKM nr175 datë 19.01.2011 “Për miratimin e strategjisë kombëtare të menaxhimit të mbetjeve dhe të planit kombëtar të menaxhimit të mbetjeve”;  Ligj nr.10463 datë 22.09.2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve” ;  VKM nr.229 datë 23.04.2014 “Për miratimin e rregullave për transferimin e mbetjeve jo të rrezikshme dhe informacionit që duhet të përfshihet në dokumentin e transferimit”;  VKM nr.371 datë 11.06.2014 “Për miratimin e rregullave për dorëzimin e mbetjeve të rrezikshme dhe të dokumentit të dorëzimit të tyre”;  VKM nr.99 datë 18.02.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve”;  Ligj nr.111/2012 “Për menaxhimin e integruar të burimeve ujore”;  Ligj nr.8897 datë 16.05.2002 “Për mbrojtjen e ajrit nga ndotja”;  Ligj nr.9774 datë 12.07.2007 “Për vlerësimin dhe administrimin e zhurmës në mjedis”;  Udhëzimi i përbashkët i Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave (MMPAU) dhe Ministrisë së Shëndetësisë nr.8 datë 27.11.2007 “Për nivelet kufi të zhurmave në mjedise të caktuara”.

Miratimi mjedisor i projektit

Raporti i Vlerësimit të Ndikimit Social dhe në Mjedis (VNSM) është dokumenti kryesor në të cilin bazohet miratimin mjedisor te projektit. Ne perfundim te procesit te VNSM bazuar edhe ne Udhezimet e Agjencise Kombetare te Mjedisit do te aplikohet per miratimin mjedisor te projektit.

Politikat dhe Rregulloret Mjedisore të Petromanas Albania GmbH

Parimi i zhvillimit të qëndrueshëm

Filozofia e Petromanas qëndron në atë që një qasje afatgjatë te mbështetur në parimet e zhvillimit të qëndrueshëm.

Qasja e Petromanasit ndaj biznesit synon në kontributin pozitiv ose së paku shmangien e çdo ndikimi në mjedisin fizik e social ku zhvillohet secili prej aktiviteteve të saj. Sistemi i

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 7

menaxhimi të kompanisë mbështetet në analizën e mundësive financiare të realizimit, përfitimin ekonomik, pretendimet e palëve të interesuara dhe ndikimet në mjedis, për çdo stad të kërkimit dhe zhvillimit. Dhe në çdo rast, ai nënvizon domosdoshmërinë e pajtueshmërisë së zhvillimit ekonomik dhe social me ruajtjen e biodiversitetit dhe mbrojtjen e mjedisit.

Politikat Mjedisore

Në fazën e kërkimit ndikimet janë përgjithësisht minimale dhe mjaft të limituara në kohë. Shqetësimi i shtresës së tokës shkaktohet nga lëvizja e mjeteve, rilevimi dhe vrojtimet dhe për këtë shkak konsiderohet i papërfillshëm. Në çdo rast Petromanas mbështet adresimin e çështjeve mjedisore përmes parashikimit të problemeve të mundshme dhe përpjekjeve për gjetjen e zgjidhjes më optimale.

Petromanas mbështet dhe inkurajon operatorët lokalë në krijimin e marrdhënieve që sigurojnë përgjegjshmërinë ndaj mjedisit fizik e social gjatë veprimtarisë. Kompania beson se ruajtja e integritetit në të gjithë fazat e kërkimit dhe zhvillimit është në të mirë të komunitetit lokal, partnerëve të biznesit dhe aksionerëve, Për më tepër, cënimi i integritetit në terma afatshkurtër do të dëmtonte mbarëvajtjen ekonomike të kompanisë në terma afatgjatë.

Në çdo kohë Petromamans i përmbahet dhe shpesh zbaton praktika më rigoroze se ato të kërkuara në lidhje me aspektet ekonomike, sociale dhe mjedisore të projekteve të saj.

Politikat Sociale

Politikat e kompanisë në lidhje me përgjegjësinë sociale kërkojnë që për çdo projekt, të konsultohen që në fillim palët e interesuara. Kjo politikë gjithpërfshirëse ka një përfitim të dyfishtë: kompania siguron njohuri me vlerë në lidhje me karakteristikat fizike të zonës, ndërkohë që merren në konsideratë dhe vlerësohen interesat e palëve. Është provuar që kjo është një politikë e sukseshme pasi në sajë të dialogut të palëve, sigurohen informacione të rëndësishme dhe të vlefshme. Palët e interesuara konsultohen gjithnjë në lidhje me aktivitetet e zhvillimit që mund të kenë ndikim mbi zonën, ndonëse aktivitetet e kërkimit shpesh janë thjesht teorike dhe kjo mund të mos kërkojë gjithnjë konsultim me palët.

Politikat sociale të Petromanas janë ndërvepruese të fokusuara në informimin e saktë dhe në kohë dhe krijimit të marrdhënieve të partneritetit më grupet e interesit, punëtorët lokalë dhe kontraktorët. Kompania ka ndërtuar marrdhënie besimi dhe stafi i saj menaxherial është i angazhuar krejtësisht në mbikqyrjen e të gjithë aktiviteteve të kërkimit dhe zhvillimit të projekteve. Duke zbatuar një kulturë të korrektesës dhe integritetit, drejtuesit e kompanisë kanë arritur të mbajnë kosto të ulta trajnimi.

Gjatë të gjithë fazave të zhvillimit të veprimtarive, Petromanas konsultohet me grupet lokale të interesit në varësi të llojit të projektit. Drejtuesit e kompanisë synojnë të ndikojnë pozitivisht në komunitetet ku kompania zhvillon aktivitetin e saj.

Plani i Menaxhimit Mjedisor përmban informacion më të hollësishëm në lidhje me politikat e korporatës.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 8

1.3 Autorët dhe metodika hartimit të raportit të VNSM-së

Ky raport u përgatit nga EMA Consulting sh.p.k. (Environmental Management Albania) në përmbushje të kontratës me Petromanas Albania GmbH – Albanian Branch. Ekipi i Ema Consulting sh.p.k. përbëhej nga:

1. MSc.Klodian Aliu, inxhinier agromjedisi dhe ekspert i kuadrit ligjor dhe institucional të VNM, drejtues ekipi, 2. MSc.Etleva Bodinaku, inxhinier gjeologo-gjeofizik dhe eksperte mjedisi; 3. Ass.Prof. Bardhyl Muceku, Ekspert për mjedisin fizik; 4. Prof.Ferdinand Bego, Ekspert për biodiversitetin; 5. MSc.Klodjan Seferaj, Ekspert për çështjet sociale; 6. Dr.Lavdie Moisiu, Eksperte GIS; 7. Z.Albert Avxhi, Analist GIS.

Në hartimin e raportit të VNSM për kërkimet sizmike 2D te vitit 2015 janë përdorur të dhëna të vlefshme nga raporti i VNSM (2012) të programit të kerkimeve sizmike të vitit 2013, përgatitur nga Walsh Environmental Scientists and Engineers, LLC (WALSH) si në vijim: Zt. Mark Thurber, Gjeolog dhe Menaxher i projektit, Zt. Jon McClurg, Zëvendëspresident, Zt. Francisco Silva, Biolog; Zt. Mark Caulfield, Ekspert i shkencave politike; Zt. Daniel Griswold, Sociolog; Mr. Antonio Semante, GIS Inxhinier.

Ekipi i Petromanas Albania Gmbh – Albania Branch, i cili bashkëpunoi në përpunimin e të dhënave të projektit teknik drejtohet nga Dr.Vilson Bare, Inxhinier gjeolog dhe Ing.Robert Naco, përgjegjës për marrëdhëniet publike dhe administratën.

Falenderime

EMA Consulting sh.p.k dëshiron të shprehë falenderimet e saj për të gjithë Kryetarët dhe stafin e Komunave në zonën e projektit për gadishmerinë që treguan gjatë takimeve paraprake për mbledhjen e të dhënave dhe organizimin e dëgjesës publike.

Gjithashtu shprehim falenderimet për stafin e Agjencisë Kombëtare të Mjedisit për udhëzimet paraprake dhe asistencën e dhënë për koordinimin dhe organizimin e dëgjesave publike për ndikimet në mjedis të projektit.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 9

2. PËRSHKRIM I PERMBLEDHUR I PROJEKTIT TEKNIK

2.1 Qëllimi i projektit të propozuar

Petromanas Albania GmbH ka një kontratë koncensionare me Qeverinë Shqiptare për zhvillimin e kërkimit sizmik në blloqet 2&3, në tokë, Shqipëri. Në kuadër të kësaj kontrate, kompania parashikon të zhvillojë gjatë vitit 2015 një program të kërkimit sizmik 2D. Një program i tillë, me 17 linja, është zhvilluar gjatë vitit 2013 në të njëjtën zonë. Programi i vitit 2015 konsiston në 9 linja sizmike të reja, organizuar në dy zona. Zonat janë emërtuar sipas strukturave gjeologjike që synohet të studiohen në programin e kërkimeve sizmike të vitit 2015: Zona Golemaj (jugore – Gjirokastër) dhe Zona e Mollasit (Fier – Berat dhe Elbasan). Kërkimi gjeofizik siguron informacion të rëndësishëm, i cili mund të reduktojë numrin e puseve të nevojshëm të kërkimit për vlerësimin e prezencës së një rezervuari nafte apo gazi. Në këtë mënyrë kjo teknikë kërkimi me ndikime të ulta redukton ndikimet e përgjithshme mjedisore dhe sociale të një programi kërkimi.

Programi parashikon përdorimin e një teknike standarte gjeofizike të njohur si reflektimi sizmik.

2.2 Vendodhja e zonës së projektit

Zona në të cilën propozohet të zhvillohet projekti shtrihet në pjesën qendrore-jugore të Shqipërisë, me qendër në qytetin e Beratit.

Në Tabelën 1 tregohen koordinatat e pikave fundore të linjave sizmike të propozuara ndërsa në figurën 1& 1.1 tregohet projektimi i tyre mbi hartë.

Tabela 1 - Koordinatat dhe gjatësitë e linjave sizmike të parashikuara për programin e vitit 2015.

Koordinatat në sistemin East Gauss Kruger Pulkovo 1942 Emërtimi X Y Gjatësia (km) Zona Golemaj 15PMI 2_3 -201 44 15 542 44 64 945 44 36 484 44 70 817 21.3 15PMI 2_3 -202 44 13 283 44 67 147 44 36 935 44 75 048 24.8 15PMI 2_3 -203 44 10 970 44 69 293 44 37 329 44 79 112 27.9 Zona Mollas 15PMI 2_3 -204 44 12 100 45 25 567 24.8 44 36 708 45 23 422 15PMI 2_3 -205 44 12 437 45 29 294 24.6 44 36 708 45 25 397 15PMI 2_3 -206 44 12 494 45 31 944 24.9 44 36 708 45 27 429 15PMI 2_3 -207 44 14 356 45 37 308 21.9 44 36 143 45 34 939 15PMI 2_3 -208 43 94 297 45 10 997 25.7 44 15232 45 16 391 15PMI 2_3 -209 43 91 059.183 45 12 824.231 44 16 290.577 45 17 001.016 21.6

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 10

Figura 1 – Projektimet në hartë të profileve sizmikë për zonën Golemaj

Figura 1.1 – Projektimet në hartë të profileve sizmikë për zonën Mollas

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 11

2.3 Objektet dhe strukturat e projektit

Operacionet sizmike zhvillohen në terren të hapur dhe si të tilla nuk kanë nevojë për objekte ku të ushtrohet veprimtaria. Baza logjistike e programit sizmik të propozuar vendoset/sistemohet ne godina egzistuese të marra me qera (ish ndërmarrjet), të njëjtat e përdoruara gjatë programit të vitit të kaluar, në Uznovë të Beratit dhe në Memaliaj. Aty do të vendoset baza logjistike e nevojshme për zbatimin e programit, përfshirë zyrat. Projekti nuk parashikon ndertime strukturash apo kampe fushore. Puna fillon çdo ditë nga baza përkatëse (sipas zonës në të cilën punohet) dhe përfundon aty me kthimin e paisjeve. Baza e logjistikës në Uznovë të Beratit

2.4 Përshkrim i përgjithshëm i teknikës së kërkimit sizmik

Kerkimet sizmike përfaqësojnë një metodë të marrjes së informacionit për ndërtimin në thellësi të strukturave gjeologjike, nëpërmjet analizës së reflektimit të valëve sizmike të përftuara nga burime energjie sipërfaqësore. Burimi i energjisë mund të jetë me origjinë mekanike ose eksplozive. Valët sizmike të lindura nga burimet energjitike sipërfaqësore, lëvizin në thellësi të tokës derisa arrijnë në kufirin midis shtresave me densitet të ndryshëm, përmbajtje fluidesh ose pozicione të ndryshme strukturore. Pikërisht në momentin që vala sizmike ndesh këtë kufi, një pjesë e energjisë kthehet mbrapsht në Paraqitje skematike e kerkimit sizmik nepermjet reflektimit/thyerjes te valeve sipërfaqe, ndërsa zanore pjesa tjetër vazhdon depërtimin në thellësi për të ndeshur në shtresa të tjera shkëmbinjsh. Ky proces përsëritet në mënyrë të vazhdueshme për çdo rast të ndryshimit litologjik të shkëmbinjve, deri në shuarjen e valës sizmike, në një interval kohor 5-8 sekonda.

Valët zanore lëvizin me shpejtësi të ndryshme në shkëmbinj me përbërje të ndryshme dhe si rrjedhojë është plotësisht e mundur të përcaktohet thellësia e çdo shtrese duke matur kohën e udhëtimit të valës nga moment i aktivizimit të burimit të energjisë derisa vala e reflektuar kapet në sipërfaqe nga aparati i posaçëm marrës, gjeofoni. Gjeofonet janë pajisje elektromagnetike të vogla që vendosen në sipërfaqen e tokës, përgjatë profilit sizmik, në pozicione të përcaktuara saktë nga burimi i energjisë. Gjeofonet lidhen me anë të kabllove

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 12

elektrike me disa paisje që përpunojnë të dhënat, të vendosura në intervale të caktuar përgjatë linjës sizmike. Prej këtej të dhënat transmetohen me telefon, fibra optike ose radio në një paisje regjistruese e cila i ruan të gjitha në mënyrë elektronike. Të dhënat e regjistruara përpunohen me anë të kompjuterave dhe nga interpretimi i gjeometrisë së shtresave gjeologjike në thellësi, gjeoshkencëtarët vlerësojnë mundësinë e grumbullimit të hidrokarbureve në to.

Vrojtimet sizmike 2D konsistojnë në vendosjen e një rrjeti profilesh sizmike paralele ose pingulë me njëri-tjetrin në vartësi të ndërtimit gjeologjik. Profilet sizmike në programin 2D vendosen zakonisht disa km larg njëri-tjetrit. Çdo linjë ka disa gjeofonë të vendosur në intervale të caktuar, ndërsa pikat e burimit të energjisë pozicionohen përgjatë të njëjtës linjë, përgjithësisht ndërmjet 3 ose 4 gjeofonëve. Vendosja e gjeofonëve dhe burimeve të energjisë në terren mund të bëhet e zhvendosur për të shmangur një receptor të ndjeshëm mjediosr (ndërtesë ose shtëpi, pus uji, linja transmetimi, vend ose objekt arkeologjik, trup ujor etj.). Të dhënat e përftuara me këtë teknikë japin një tablo 2 dimensionale të thellësisë së tokës.

Programi i sizmikës do të zbatohet nga një kontraktor i specializuar i cili do të sigurojë paisjet e nevojshme dhe personel të trajnuar për kryerjen e këtyre punimeve. Si rregull i përgjithshëm, paisjet dhe materialet që do të përdoren për këto punime do të sillen në Shqipëri në rrugë tokësore ose detare, ndonëse disa instrumente speciale mund të transportohen edhe me avion. Këtu përfshihen paisjet e shpimit, paisjet regjistruese, gjeofonët, kabllot e transmetimit, aparatura e përpunimit të të dhënave.

Për kryerjen e të gjitha operacioneve të programit sizmik si, shpimin e puseve të cekët, regjistrimin e sinjalit, armatosjen dhe ngacmimin e lëndës eksplozive, si dhe mbikqyrjen e punimeve, kontraktori do të angazhojë personel të kualifikuar dhe me përvojë. Ky personel i kualifikuar do të përbëhet nga specialistë të huaj dhe shqiptarë.

Kontraktori do të bëjë shpërndarjen e fuqisë punëtore sipas kushteve të terrenit, por zakonisht janë pesë tipe ekipesh të sizmikës: ekipi i kryerjes së negociatave me pronarët e tokave dhe sigurimit të lejes për hyrjen në pronat e tyre; ekipi i shërbimit topografik që trason pozicionin në terren të linjës dhe pozicionet e vendosjes së sizmografëve dhe burimeve të energjisë; ekipi i shpimit dhe plasjeve, i cili shpon puset e cekët dhe bën mbushjen e tyre me eksploziv; ekipi i sizmikës që vendos sizmografët dhe paisjet e tjera të vrojtimit dhe bën lidhjen e tyre; dhe, së fundi, skuadra e pastrimit e cila merret me mbledhjen e mbeturinave në fund të punës dhe rikthimin në gjendje fillestare të sipërfaqes së tokes. Personeli do të ndahet sipas ekipeve në varësi të eksperiencës dhe nevojave të punës.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 13

Ekipi i shërbimit topografik do të evidentojë të gjitha karakteristikat e relievit përgjatë profileve dhe objektet si rrugë, përrenj, lumenj, tubacione të ndryshme, shtëpi etj. Do të evidentohen gjithashtu llojet e kulturave bujqësore që janë mbjellë në tokat ku do të kalojnë punimet për të bërë llogaritjet e kompensimit financiar të dëmtimeve të mundshme. Ata do të regjistrojnë me GPS pozicionimin e saktë të objekteve të rëndësishme si ura dhe autostrada për t’i përfshirë në të dhënat e programit. Në terren, pozicioni fillestar i profilit mund të jetë e nevojshme të zhvendoset për të shmangur receptorë të ndjeshëm si varreza, monumente, shtëpi etj. Pozicioni përfundimtar i profilit mund të zhvendoset në rendin e qindra metrave për shkaqet e mësipërme.

Realizimi i shpimit të puseve të cekët

Puset e cekët do të shpohen me autosonda ose sonda të montuara në traktorë te posatçem (si ne figuren meposhte). Këto lloj pajisjesh mund të kalojnë në të gjitha llojet e terrenit si, rrugë të shtruara dhe të pashtruara, toka bujqësore dhe terrene të pjerrëta. Atje ku është e mundshme, shpimi do të kryhet me sonda të montuara në traktorë.

Puset që do të shpohen me sondat e montuara në traktor do të jenë afërsisht 20 metër të thellë, me diametër 15 cm, dhe relativisht nga 40 deri në 80 m larg, në varësi të terrenit, zhvendosjes dhe pengesave. Nëse është e nevojshme, traktorët do të pajisen me goma të mëdha në mënyrë që të zvogëlohet dëmi në tokat bujqësore.

Shpimi realizohet nga paisje çeliku special, të cilat rrotullohen nga motora diesel të montuar në automjet. Shpimi ndihmohet nga uji me presion që vjen nga pompa duke zbutur dhe thërrmuar formacionet që shpohen. Nga shpimi i një pusi rezulton një volum i vogël materiali shkëmbor. Ky volum hidhet përsëri në trungun e pusit mbas vendosjes së lëndës eksplozive në fundin e tij.

Çdo zonë shpimi do të rrethohet si zonë pune dhe pajiset me shenja sinjalizuese si flamuj dhe tabela paralajmëruese. Zakonisht është e nevojshme një sipërfaqe rreth se 25 m2.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 14

Në zonat e maleve dhe kodrave me shpate të thikta, ku hyrja e autosondave është thuajse e pamundur, shpimi do të realizohet me pajisje portative të cilat do të transportohen me kafshë ose helikopter.

2.5 Përgatitja dhe hyrja në zonën e punimeve - Rrugët e aksesit

Programi i kërkimeve sizmike si rregull nuk shoqërohet me ndërtim rrugësh të reja aksesi. Zbatimi i projektit shfrytëzon rrugët ekzistuese por, në disa raste mund të lindë nevoja e përmirësimit të tyre. Përmirësimi i rrugëve dytësore është një përfitim social për komunitetet lokale, ndërkohë që përshkrimi i kushteve socio-ekonomike të zonës në këtë raport, evidenton gjendjen e shkatërruar të rrugëve si një problem të rëndësishëm për zonat rurale. Megjithatë përmirësimi i tyre, kur është i nevojshëm, do të koordinohet me autoritetet vendore dhe banorët per t’u siguruar që ky është gjithashtu një përfitim për komunitetin lokal. Ndikimet e mundshme në mjedis të këtyre operacioneve, të tilla si, erozioni ose paqëndrueshmëria e shpateve, humbja e tokës bujqësore, kullotës apo prerja e vegjetacionit, dëmtimi i kanaleve dhe trupave ujorë, dhe rritja e sasisë së pluhurit në ajër, do të minimizohen në maksimum. Gjithsesi parashikohet që këto punime të jenë shumë të kufizuara dhe do të realizohen me ndihmën e një buldozeri dhe grader. Buldozeri mund të përdoret njëkohësisht për tërheqjen e automjeteve të ngecuara në baltovina apo rërë të shkrifët. Nëse këto makineri nuk do të importohen por do të merren në vend, ato duhet të plotësojnë standartet teknike dhe të sigurisë së zhvilluesit të projektit.

Për këtë projekt mund të lindë nevoja e përdorimit të helikopterëve, por përdorimi i tyre do të kufizohet vetëm në transportin e pajisjeve dhe kontrollin e pikave që nuk mund të arrihen me mënyra të tjera. Përdorimi i helikopterit do të kufizohet në rrëpira, kodra të veshura me bimësi dhe zona malore duke përdorur teknikën “long-line”. Ulja e helikopterit në fushë do të bëhet vetëm në rast Transportimi i sondës me helikopter (Programi i vitit 2013 se nuk ka metodë tjetër për dërgimin e personelit në vendin e punës ose në rast të urgjencave mjeksore.

2.6 Pastrimi, Demontimi dhe Rigjenerimi

Kur regjistrimi ka përfunduar, gjeofonët dhe kabllot hiqen dhe të gjitha mbetjet e aktivitetit sizmik mblidhen. Këto mbetje përfshijnë flamurë, piketa druri, tela, gjeofonë të prishur, kabllo, dhe të tjera materialeTë gjitha ato materiale që mund të riciklohen ose ripërdoren do të vendosen mënjanë dhe ajo që mbetet do të transportohet për në vendepozitimin e mbetjeve. Puset do të mbushen me bentonit ose copëra në përputhje me praktikat e njohura dhe rregulloret në fuqi që parandalojnë rrëshqitjet.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 15

Në përfundim të programit, kontraktori do të boshatisë bazat logjistike, do të eksportojë mjetet e paisjet si dhe, do të mbledhë mbetjet e rrezikshme. Rehabilitimi i zonës së punimeve, depozitimi i mbetjeve dhe ujërave tregohen të detajuar në PMM të përshkruar në këtë raport.

2.7 Infrastruktura e nevojshme për zbatimin e projektit (furnizimi me energji elektrike, ujë, shkarkimi i ujërave të ndotur etj.

Siç u tregua në paragrafët e mësipërm, programi i punimeve sizmike zbatohet në terren të hapur, jashtë objekteve. Për rrjedhojë, projekti nuk parashikon lidhje me rrjetin e infrastrukturës si atë të furnizimit me energji elektrike apo me ujë të pijshëm.

Të gjitha makineritë e punës janë paisje me motor me djegie të brendshme dhe nuk kanë nevojë për furnizim me energji elektrike. Ato punojnë me naftë e cila do të magazinohet në bazat e logjistikës. Ndërsa nevojat për ujë, të cilat janë shumë të pakta (rreth 100 l/per shpim), vetëm për formacione gjeologjikë të caktuar, do të plotësohen duke shfrytëzuar burimet ujore të zonës, të identifikuara në fazën e njohjes së terrenit. Si edhe në projektet e tjerë që kompania ka zhvilluar dhe zhvillon për këtë qëllim do të kontraktohet një subjekt i liçencuar.

Mbetjet e gjeneruara nga operacionet e punës mblidhen në fund të ditës dhe transportohen në bazat logjistike përkatëse, ku i nënshtrohen procesit të menaxhimit siç tregohet në PMM.

Sa i takon bazave logjistike, duke qenë se ato do të vendosen në struktura ekzistuese, janë të pajisur me infrastrukturën përkatëse, si lidhja me rrjetin e furnizimit me energji elektrike, furnizimit me ujë dhe me sistemin e kanalizimit të ujërave të ndotur.

Veç kësaj, secili secila prej tyre do të pajiset me gjeneratorë për të mbuluar mungesat e mundshme të energjisë elektrike.

2.8 Lidhjet e mundshme të kërkimit sizmik me veprimtari të tjera egzistuese apo të planifikuara

Programi sizmik nuk lidhet me veprimtari të tjera. Ai zhvillohet sipas kontratës së konçensionit që ka marrë kompania nga qeveria shqiptare dhe në kuadër të strategjisë dhe politikave për zhvillimin e burimeve te naftës dhe gazit natyror.

2.9 Alternativa të tjera të marra në konsideratë përsa i takon përzgjedhjes së vendodhjes së veprimtarisë dhe teknologjisë që do të përdoret

Në rastin e kërkimit sizmik, përzgjedhja e zonës bëhet mbi analizën e materialeve ekzistuese të rilevimit gjeologjik. Kjo do të thotë që punimet projektohen pikërisht në zonat ku sipas hartave gjeologjike shtrihen strukturat që mund të jenë naftëmbajtëse.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 16

2.10 Informacion për lejet dhe liçensat e nevojshme për veprimtarinë sipas legjislacionit në fuqi

Petromanas zotëron lejen për importin dhe përdorimin e lëndëve eksplozive, Leja nr.1302 datë 13.5.2013, amenduar me Lejen nr.1648 datë 21.6.2013, lëshuar nga Ministria e Mbrojtjes.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 17

3. PËRSHKRIM I PËRMBLEDHUR I MJEDISIT NË ZONË

3.1 Mjedisi fizik

Gjeologjia

Zona e projektit shtrihet kryesisht brenda zonës Jonike. Skaji më verilindor i zones se projektit shtrihet brenda zonës Kruja ndërsa ai veriperendimor në Depresionin Pranadriatik. Kjo zonë e Shqipërisë është studiuar gjerësisht si në pikepamje strukturore ashtu edhe stratigrafike. Karakteristika kryesore e strukturës së kësaj zone është prania e një serie brezash antiklinalë dhe sinklinalë, të cilët zgjerohen paralel pothuaj në të gjithë gjatësinë e zonës, në një pozicion submeridional.

Përgjithësisht, krahët perendimorë të antiklinaleve nuk janë të dukshëm në sipërfaqe, dhe kjo tregon se kontakti me sinklinalet pranë tyre është tektonik. Në pjesën jugore të zonës në studim zhvishen evaporitet e Permo-Triasikut, dolomitet e Triasikut të sipërm, si dhe depozitimet flishore të Oligocen/Miocenit, rezultat i thyerjeve tektonike në pjesën e sipërme të këtyre strukturave. Në pjesën veriperendimore, këto struktura zhyten nën molasat e Depresionit Pranadriatik, të cilat janë më të dukshme në veri të lumit Vjosa, aty ku strukturat zhyten dhe ndërpriten nga thyerja transversale Vlorë-Tepelenë (Aliaj et al. 1991). Këto struktura përfshijnë: antiklinalin e Postenanit, sinklinalin e Përmetit, antiklinalin e Beratit, sinklinalin e Drinosit dhe antiklinalin e Kurveleshit (Meço & Aliaj, 2000).

Gjeomorfologjia

Zona e projektit karakterizohet nga tipologji gjeomorfologjike të ndryshme, që variojnë nga fushat e ulta bregdetare në perëndim (10 mnd) deri në shpatet e pjerrët dhe të rrëpirtë të malit të Tomorrit (2416 mnd).

Sektorët kodrinorë te zones se projektit paraqiten me hone të thellë. Njëkohësisht dallohen sektorë kodrinorë deri në malorë, të përbërë nga depozitime të shkrifëta flishi, të cilët thellohen në rrëpira të prirura ndaj erozionit. Pjesa më e madhe e sektorëve malorë ndërtohet nga gëlqerorë të Kretakut dhe Eocenit. Këta formacione karakterizohen nga shpate me pjerrësi të ulët, me bimësi të rrallë dhe të mbikullotur, si dhe me pjesë të mbetura pyjesh të dendur në disa sektorë të mbrojtur dhe me mundësi të pakta aksesi (Mali i Tomorrit për shembull). Kullotat alpine mund të gjenden vetëm në majat e maleve të cilat arrijnë deri në lartësinë 2,476 mnd (Cuka Partizan) (PSR Albania, 1983, and NPA, 1996). Njësitë gjeomorfologjike brenda zones se projektit janë tre: tarracat aluvionale, luginat ndërmalore dhe kodrat e malet.

Tokat

Shqipëria është një vend shumë malor me lloje të ndryshme pejsazhesh dhe tipe të tokave. Zonat e ndryshme klimatike, vegjetacioni natyral, lartësia, gradient i pjerrësisë dhe shkëmbinjtë mëmë kanë kontribuar në krijimin e tokave të ndryshme. Bazuar në Sistemin Kombëtar të Klasifikimit të Tokave, në Shqipëri evidentohen katër breza. Kriteret kryesore të përdorura për këtë klasifikim janë lartësia dhe bimësia natyrore. Tokat janë të shpërndara në katër (4) breza kryesorë: brezi i kullotave subalpine (1600-2700 metër mnd); brezi i pyjeve të

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 18

ahut dhe pishës (1000-1600 metër mnd); brezi i pyjeve të dushkut (600-1000 metër mnd) dhe brezi i shkurretave mesdhetare (0-600 metër mnd).

Për këtë studim janë marrë njëmbëdhjetë (11) mostra toke, gjatë vrojtimeve në terren. Klasifikimi i tokave në njësi është kryer bazuar në gjeomorfologjinë, përshkrimet e terrenit dhe analizat laboratorike të mostrave të marra.

Hidrologjia e ujërave sipërfaqësorë

Lumenjtë kryesorë që përshkojnë zonat ku propozohet të zhvillohen kërkimet sizmike janë Osumi, Devolli dhe Vjosa.Osumi dhe Devolli bashkohen në afërsi të Kuçovës dhe formojnë lumin e Semanit, i cili rrjedh drejt perëndimit përmes fushave naftëmbajtëse dhe zonave të bonifikuara për në Detin Adriatik. Disa përrenj dhe lumenj të vegjël mbledhin ujërat e krahut jugor të Kodrave të Mallakastrës dhe Vokopolë-Dishnicës afër Tepelenës. Këta lumenj të vegjël janë degë të lumit të Vjosës. Lumi i Vjosës është i ngjashëm me Semanin sa i takon gjatësisë, madhësisë së basenit ujëmbledhës dhe karakteristikave të rrjedhës stinore.

Lumenjtë kryesorë që rrjedhin brenda zones se projektit u identifikuan dhe vrojtuan gjate hartimit te ketij raporti. Ne kuader te ketij vleresimi pavarsisht se projekti nuk shkarkon ujera te ndotura dhe nuk ndikon ne burimet ujore u kryen njëmbëdhjetë (11) matje në vend dhe u morën mostra për të përcaktuar parametrat kryesorë të këtyre trupave ujorë. Matjet u kryen në sezonin e verës kur temperaturat ishin të larta (jashtë vlerat arrinin në 30-35°C). Nderkohe qe te dhenat me te fundit te cilesise se ujerave siperfaqesore ne zonen e projektit i referohen Raportit te fundit te Gjendjes se Mjedisit te AKM-se. ..viti

Hidrologjia e ujërave nëntokësorë

Ujërat nëntokësorë përfaqësojnë burimin e vetëm të ujit të pijshëm në shumë zona të Shqipërisë dhe për këtë arsye mbrojtja dhe ruajtja e tyre është një çështje me rëndësi të veçantë. Pavarësisht kësaj, deri më tani nuk ka një informacin të saktë dhe të plotë mbi kapacitetin e përgjithshëm ujëmbajtës të tyre dhe mundësitë e nxjerrjes. Zakonisht ujërat nëntokësorë janë shfrytëzuar me anë të puseve nxjerrës, të hapur kryesisht në fusha dhe lugina, ose në trajtën e burimeve, kryesisht në zonat fushore dhe kodrinore te zones se projektit.

Klima

Shqipëria, ashtu si edhe vendet e tjera mesdhetare, karakterizohet nga vera të nxehta e të thata dhe dimra të butë dhe të lagët, por në të dallohen ndryshime klimatike rajonale. Shqipëria ndahet në katër zona kryesore klimatike: Mesdhetare Fushore, Mesdhetare Kodrinore, Mesdhetare Paramalore dhe Mesdhetare Malore.

Cilësia e ajrit

Shkarkimet e ndotësve në ajër jane nje element qe ndjekin zhvillimin ekonomik te cdo vendi. Ministria e Mjedisit dhe AKM zbatojne nje program te pervitshem monitorimit te cilesise se ajrit ne disa nga qytetet kryesore te Shqiperise. Per zonat rurale nuk ka te dhena per cilesine e ajrit dhe keto zona vleresohen si me cilesi ajeri te mire dhe brenda standarteve te rekomanduara.

Historikisht, burimet më të mëdha ndotëse të ajrit kanë qenë industritë shkrirëse të metaleve si kromi e bakri, metalurgjia e gizës dhe çelikut, termocentralet. Që nga 1992, pjesa më e

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 19

madhe e këtyre industrive kanë ndalur aktivitetin, duke reduktuar nivelin e ndotjes. Në fillim të viteve 1990, shkarkimet në ajër nga aktiviteti shtëpiak u ulën, kryesisht si rezultat i fillimit të përdorimit të elektricitetit për qëllime shtëpiake në vend të karburanteve fosile. Në ditët e sotme, burimet më të mëdha ndotëse të ajrit janë zjarret, pluhuri, nxjerrja dhe përpunimi i naftës, ngrohja e banesave, prodhimi i çimentos dhe djegia pa kriter e mbeturinave. Transporti është një tjetër aktivitet që kontribuon në ndotjen e ajrit. Rritja e shpejtë e numrit të automjteve private ka ndikuar në sasitë e larta të NOx, SO2, CO, lëndës së grimcuar dhe hidrokarbureve në ajër. Aktualisht Shqiperia eshte perfshire ne vendet qe jane angazhuar te kontrollojne dhe reduktojne clirimet e gazeve serre ne kuader te Konventave dhe marrveshjeve nderkombtare.

Zhurma

Niveli i zhurmave në zonat rurale është përgjithësisht i pranueshëm. Instituti i Shëndetit Publik në Shqipëri ka zhvilluar një program monitorimi për shtatë (7) qytete kryesore. Tirana dhe Durrësi paraqiten me nivele të ngritura të zhurmave, ndërsa qytetet e tjerë, kanë nivele më të ulta për shkak të trafikut dhe aktiviteteve ekonomike më të pakta. Burimet themelore të zhurmave të vrojtuara në zonën e projektit janë: automjetet, mjetet bujqesore dhe transporti. Referuar raportit te fundit te AKM per gjendjen e mjedisit nivelet e zhurmave perbejne shqetesim ne qytetet e medha te vendit. Ne kete kontekst burimet shtese te zhurmes ne keto qytete duhet te shmangen.

3.2 Mjedisi biologjik

Për hartimin e këtij raporti VNSM, jane kryer vrojtime në lidhje me florën dhe faunën në tridhjetë (30) pika të ndryshmë të zonës në studim. Mostrimi ne terren eshte pjese e metodikes te mbledhjes dhe verifikimit te te dhenave ne terren. Pikat e mostrimit/vrojtimit biologjik do te pasqyrohen ne harten ne raportin perfundimtar.

Flora

Zona e studimit përfshin një sipërfaqe të konsiderueshme në Shqipërinë Qëndrore. Tipet kryesore të vegjetacionit dhe habitatev të kësaj zone përfshijnë: habitatet ujore dhe te brigjeve, vegjetacionin e shkurreve (makia dhe zona me erozion), pyje te preziere dhe habitate bujqesore dhe kullota. Në Shqipëri, gjenden rreth 3.200 lloje të bimësh vaskulare, përafërsisht 30% e të gjithë flores evropiane ndodhet në Shqipëri. Projekti i vrojtimeve sizmike ka fleksibilitet gjate zbatimit ne terren dhe shmang demtimin e vegjetacionit, kjo mundesi pershtatje redukton ndikimin ne mjedis te projektit dhe nuk cenon cilesine e te dhenave sizmike.

Kërkimi sizmik përfshin një zonë të gjerë e cila shtrihet nga Elbasani në veri, Tepelena në Jug, Skrapari e Çorovoda në kufirin lindor dhe Fieri në perëndim. Habitatet kryesore dhe vegjetacioni në zonën e studimit janë:

1. Habitatet ujore dhe të brigjeve (Ujërat rrjedhës) 2. Vegjetacioni i shkurreve (Makia dhe zonat nën erozion) 3. Pyjet e përzjerë: a. Pyjet ilire të Carpinus orientalis sp. b. Pyjet gjetherënës së dushkut të dominuar nga Quercus sp.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 20

c. Pyjet halore mesdhetare (Të përzier dhe të mbjellë me pishë) d. Pyjet e ahut Moesionan të dominuara nga Fagus sylvatica (përzjere me halorë të Abies sp.) 4. Habitate bujqësore dhe kullota.

Habitatet ujore dhe të brigjeve (Ujërat rrjedhës) - Zona e projektit është e gjerë dhe përmban shumë trupa ujore duke filluar nga burimet, lumenjtë dhe rezervuarët. Disa nga burimet ujore më kryesore dhe të rëndësishëm për speciet dhe habitatet e florës perfshijnë lumin Osum dhe lumin Devoll. Bimësia e këtyre lumenjve mund të klasifikohet në dy breza kryesorë: ai higrofil tërësisht ujor që jeton në brendësi të rrjedhës dhe ai i brigjeve përgjatë rrjedhës. a) Bimësia ujore - Shumica e florës ujore përbëhet nga algat dhe bimë të larta të cilat janë të përshtatura me mjedise me lagështi dhe përherë apo përkohësisht të përmbytura. b) Bimësia nënujore ose përgjatë shtratit ujor është e dominuar nga llojet e ndryshme të algave. Grupet e specieve bimore të përmbytura (bimë vaskulare të rrënjëzuara) përfshijnë kryesisht llojet si, çarku i pellgjeve (Potamogeton), xhelatinës së najadës (Najas), barit shirit (Vallisneria) etj. Po ashtu një shoqërim i rëndësishëm janë dhe kallamishtet (Phragmites australis) dhe shavarit (Typha). Lloje të tjera që shtrihen në sipërfaqe të gjera përfshijnë higrofitet si, shavari gjethengushtë (Typha angustifolia L.), sargjaku i shelgjeve (Lythrum salicaria), dhe asparagumi (Sparganium androcladum). c) Vegjetacioni i brigjeve - Vegjetacioni i brigjeve në zonën e projektit, përfshin shkurret dhe drurët (shelgjet, vërrnjitë dhe plepa), të cilat zhvillohen përgjatë brigjeve të përrenjeve dhe lumenjve në zonën midis bimëve ujore dhe brezave të bimësisë tokësore. Në zonat malore ky vegjetacion përfaqësohet nga livadhe e moçalishte humide, ndërsa në sipërfaqet me pjerrësi të ulët të këtyre livadheve zhvillohen dhe lloje drurësh higrofile të tillë si vërrinjtë. Llojet e ndryshme të shelgjeve dhe plepat mbizotërojnë në luginat e gjera të lumenjeve duke dominuar në këto. Shtresa e nënkateve në pyjet aluvionale përfaqësohet nga shoqërime barishtesh, shkurresh (drizës) dhe shtretër kallami dhe nganjëherë zhvillohen edhe lloje orkidesh. Gjithsesi shoqërimet tipike të vegjetacionit të brigjeve përfaqësohen nga klasat Alno-Populetea dhe Salicetea purpurea, me këto lloje kryesore: Plepi bardhë (Populus alba), Shelgu i bardhë (Salix alba) Shelgu i kuq (Salix purpurea), Verriu i zakonshëm (Alnus glutinosa), Verriu i zi (Alnus incana) apo dhe Rrapi (Platanus orientalis) etj.

Vegjetacioni i shkurreve (makia dhe zonat me erozion)

Shkurret Mesdhetare të Makies përfshijnë sipërfaqe të gjera në zonën e projektit duke u shtrirë në terrene të ulëta që variojnë nga 20-500 m mbi nivelin e detit. Bimësiae këtij vegjetacioni përfaqësohet kryesisht nga shkurret me gjelbërim të përhershëm p.sh., ilqja (Quercus ilex), xina (Pistacia lentiscus), shqopa (Erica arborea), gjineshtëra (Spartium junceum), mareja (Arbutus undeo), murrizi (Myrtis communis), fshesa e egër (Anthyllis hermanniae) apo dhe lajthia (Coryllus avellana) etj.

Në tokat e cekëta të këtij brezi vegjetacioni rriten bimë medicinale si bezga (Phlomis fruticosa) apo dhe sherebela (Salvia officinalis). Duhet thënë se terrenet me shkurre të makies paraqiten në një gjëndje të mbishfrytëzuar dhe pjesërisht të tjetërsuar në toka bujqësore apo dhe të degraduara. Si zonat më të degraduara paraqiten terrenet e ulëta

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 21

kodrinore që dominohen nga lloje të tilla treguese si, driza (Paliurus spina-Christi), pralli, (Quercus coccifera) apo dhe gorrica (Pyrus amygdaliformis).

Ky lloj habitati është shumë i përhapur në Shqipëri dhe është një nga më të ndikuarit nga ndërhyrjet e njeriut, veçanërisht për hapjen e tokave për kultivim dhe ndërtim.

Pyjet e përzier a) Pyjet ilire të Carpinus orientalis janë të shpërndarë midis 400-900 m mbi nivelin e detit duke mundësuar kështu zhvillimin e bimësisë. Këto lloj habitatesh konsiderohen si pyje tranzistore/kalimtare dhe janë dominuar nga llojet shkoza e zakonshme (Caprinus orientalis) dhe shkoza e butë (Caprinus betulus).

Ky habitat është i zakonshëm në Shqipëri dhe paraqet një nga fazat e degraduara të pyjeve (të dushkut) sklerofite mesdhetare me gjelbërim të përhershem (Quercus spp). Lloje të tjera të këtij habitati përfshijnë frashërin (Fraxinus ornus L.), mygjeshtra (Ostrya carpinifolia), panja (Acer campestre L.), lajthia (Coryllus avellana), murrizi (Crataegus monogyna), trëndafili i egër (Rosa canina L.), dhe specie të tjera termofile si dëllinja (Juniperus oxycedrus L.) dhe driza (Paliurus spina-Christi Miller)).

Shtresa barishtore në këtë habitat është e përfaqësuar nga specie të të tilla si, bizelja e zezë (Lathyrus niger L.), bizelja, (Lathyrus laxiflorus), klokëza (Silene vulgaris), tërfili i kanaireve (Dorycnium pentaphyllum), shpendra (Helleborus odorus), basil (Clinopodium vulgare L). Një specie e rëndësishme e zhvilluar në formacionet shkëmbore ultrathemelore në pellgun e Devollit është lloji endemik Asteri (Ylli) shqiptar (Aster albanicus) dhe festukopsa e serpentinit (Festucopsis serpentine). Speciet e këtij habitati pasqyrojnë ndikimet e vazhdueshme të njeriut mbi të. Vlera botanike e bimësisë dhe habitatit brenda zonës është përgjithësisht e ulët, kjo për shkak të diversitetit të ulët të specieve të bimëve. b) Pyjet gjetherënës të dushkut Quercus sp. janë shpërndarë në sipërfaqe të gjera brenda zonës së projektit duke filluar nga 300 - 1000 m mbi nivelin e detit. Llojet e zakonshme përfaqësohen nga (Quercus trojana, Quercus petrea, Quercus pubescens, Quercus frainetto dhe Quercus cerris). Midis specieve të tjera që bëjnë pjesë në këtë habitatit përfshihen panja (Acer campestre), shkoza (Carpinus betulus dhe C. orientalis), pisha e zezë (Pinus nigra), gështenja (Castanea sativa), dhe shkurre si thanukula (Cornus sanguine), murrizi (Creategus coggygria) dhe bushi (Buxus sempervirens).

Vegjetacioni i këtij habitati ka diversitet të ulët, individë të një moshe mesatare prej rreth15-vjeçare dhe lartësi rreth 3m. Ky lloj habitati është ndikuar shumë nga ndërhyrjet e njeriut nëpërmjet shfrytëzimit për mbledhjen e drurëve të zjarrit dhe mbikullotjes. Gjendja e degraduar e këtij habitati pasqyrohet edhe në zhvillimin e llojeve indikatorë të kësaj gjëndje të tilla si, dëllinja (Juniperus oxycedrus), cermedelli (Cotinus coggygria) dhe llojet barishtore Chrysopogon gryllus, Cistus villosus, Dorycnium hirsutum. Po ashtu prania e bushit (Buxus sempervirens) pasqyron një shkallë të avancuar të degradimit sidomos në rajonin e Gramshit. Për këto arsye habitati vlerësohet me rëndësi të ulët mbrojtjeje. c) Pyjet halore mesdhetare (të përzier dhe me plantacione pishe të mbjella) shtrihen në një zonë të konsiderueshme të projektit në lartësi që variojnë nga 300 - 1200 m mbi nivelin e detit. Këto lloj pyjesh përfshijnë edhe parcela të mbjella me pisha. Ato dominohen nga lloje të ndryshme pishe megjithatë lejojnë edhe zhvillimin e llojeve të tjera të florës. Pyjet

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 22

natyrore te pishës përbëhen nga specie të tilla si, pisha e zezë (Pinus negra), pisha e bosnjës (Pinus leucodermis) dhe të përziera dhe me specie dushku të Quercus sp. Midis llojeve të ndryshme floristike në pyjet halore hasen, luleshtrydhja (Rubus idaeus), fjeri (Pteridium aquilinum) dhe dëllinja (Juniperus oxycedrus). Plantacionet e mbjella dominohen nga specia e (Pinus halpensis) dhe përfaqësojnë pyjet artificiale më të mëdhaja në Shqipëri. Formacionet e shkurreve të përziera me pyjet halore përfaqësohen nga indikatorë të degradimit (të Makias) të tillë si bezga (Phlomis fruticosa), driza (Paliurus spina - Christi), xina (Pistacia lentiscus), frashëri (Fraxinus ornus), panja (Acer campestre) etj. Speciet barishtore përfaqësohen kryesisht nga fjeri dhe lloje të tilla si (Pteris aquilina), telishi, (Dactylis glomerata), luzulas (Luzula multiflora), shpendra (Helleborus odorus) etj. Speciet më të rëndësishme e këtij habitati janë Pinus nigra, Atropa bella-donna, Juniperus oxycedrus të cilat duhen konsideruar me prioritet ruajtje. d) Pyjet e ahut Moesion të dominuar nga Fagus sylvatica (të përzier me specie halore të tilla si Abies sp.) shtrihen kryesisht në lartësi nga 1000-1800 m nga niveli i detit. Edhe këto pyje lejojnë zhvillimin dhe përzierjen me to të llojeve të tilla si, frashëri (Fraxinus ornus), panja (Acer campestre), dëllinja (Juniperus communis) dhe lloje të pishave Pinus sp., midis të cilave pisha e zezë (Pinus nigra), bredhi i bardhë. Ndërkohë që llojet barishtore tipike që hasen në këto pyje dhe përfshijnë lloje të tilla si, Pteris sp., Cardamine sp., Euphorbia sp., Galium odoratum, Lamiastrum galeobdolon.

Në zonën e projektit pyjet e ahut janë të kufizuara kryesisht në rajonin e Gramshit (në zonën e quajtur Ahishta e Rovjes ). Për shkak të përhapjes të konsiderueshme në vend dhe diversitetit të ulët floristik të këtyre pyjeve ato vlerësohen me rëndësi të ulët ruajtje megjithëse lipset një rishikm i programeve për to.

Tokat bujqësore dhe kullotat

Ky habitat shtrihet në territore të gjera brenda zonës së projektit. Zonat bujqësore janë të kultivuara me bimë tradicionale, ullinj, fruta, bimë foragjere si misër dhe jonxhë, ndërsa tokat bujqësore të braktisura së fundmi përdoren si kullota. Disa zona bujqësore janë braktisur dhe pushtuar nga bimësi e egër përfshirë manaferrat (Rubus ulmifolius), dhe specie të tjera invazive si mugashtëra (Dittrichia viscosa), gjineshtra (Spartium junceum), driza (Paliurus spina Christi), tërfili fletëngushtë (Trifolium angustifolium), gjineshtra e rreme e purpurt (Brachypodium distachyon), murrizi (Crataegus monogyna), fjeri (Pteridium aquilinum). Llojet kryesore barishtore që shoqërohen në këto habitate përfshijnë, shpendrën (Helleborus odorus), luledelen (Bellis perrenis), gramin (Cynodon dactylon) etj.

Llojet e kultivuara përfshijnë grurin (Triticum vulgare), tërshërën (Avena sativa), qepën (Allium cepa), labotin (Atriplex hortense), panxharin (Beta vulgaris), fasulen (Phaseolus vulgaris), bamjen (Hibiscus esculentus), domaten (Solanum lycopersicum), patëllxhanin (Solanum melongena), bostanin (Cucumis citrullus), kastravecin (Cucumis sativus), lulediellin (Helianthus annus) etj. Ndër frutoret përfshihen ulliri (Olea europea), arra (Juglans regia), fiku (Ficus carica), mani (Morus alba), pjeshka (Persica vulgaris), kumbulla (Prunus domestica), qershia (Prunus avium), ftoi (Cydonia vulgaris), dardha (Pirus communis), molla (Malus domestica), shega (Punica granatum) etj. Këto habitatet paraqesin një shkallë të lartë të ndërhyrjes së njeriut dhe vlerë të ulët botanike, por kanë disa vlera estetike si pjesë e peisazheve rurale.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 23

Tokat bujqësore të braktisura zënë një sipërfaqe të konsiderueshme brenda zonës së projektit. Kjo tokë ka qenë përdorur intensivisht në të kaluarën por për disa arsye sipërfaqe të mëdha janë braktisur vitet e fundit (15 vitet e fundit).

Bimët e para të zhvilluara në këto zona përfshijnë specie barishtore të ndryshme të tilla si familja Graminaceae, Ranunculaceae, Polypodiaceae, Compositae Cuciferaceae dhe Umbellifere.

Ne Raportin Final te VNSM do te paraqitet harta e detajuar e habitatit dhe vegjetacionit ne zonen e projektit si dhe lista e plote e specieve te flores si dhe kategorizimet perkatese.

Fauna

Llojshmeria faunistike e vertebroreve te Shqiperise vleresohet ne rreth 756 specie. Zona e Thethit (ne veri te Shqiperise) eshte nje nga rajonet e pakta ku hasen zvarranike te vecante te tille si: Salamandraatra, dhe amfibe te rrezikuar si: Triturusalpestris, Bombina variegate, Algyroides nigropunctatus, Lacerta agilis, Coronella austriaco, and Vipera sp. Gjithashtu ne zonat pyjore te Shqiperise jetojne gjitare te rendesishem per nga statusi i kercenimit te tille si; ariu i murrme (Ursus arctos), (Lutra lutra) dhe me malet shkembore te larte,dhia e Eger (Rupicapra rupicapra); dreri i kuq (Capreolus capreolus), Ketri i kuq (Sciurus vulgaris), vjedulla (Martes martes), qelbesi (Mustela putorius), ujku (Canis lupus), dhe dhelpra e kuqe (Vulpes vulpes).

Ne Raportin Final te VNSM do te paraqitet lista e plote e specieve te faunes dhe kategorizimet perkatese.

Zonat e Mbrojtura

Shqipëria ka një rrjet zonash të mbrojtura (ZM). Këto ZM janë kasifikuar spas kritereve të Bashkimit Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës. Zona e projektit nuk nderpret asnje prej ketyre zonave te mbrojtura.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 24

4. KUSHTET SOCIO-EKONOMIKE NË ZONËN E PROJEKTIT

4.1 Njësitë administrative në të cilat përfshihet zona e projektit dhe njësitë e pushtetit vendor që administrojnë teritorrin

Projekti shtrihet në territorin e katër qarqeve, Elbasan, Berat, Fier dhe Gjirokastër. Grupi i parë prej 6 linjash sizmike do të shtrihet në 22 njësi vendore, komuna e bashki të qarqeve Elbasan Fier dhe Berat. Konkretisht, linjat sizmike do të përshkojnë territoret e komunave: Grekan, Mollas, Gostimë, Klos, Tregan, Gjinar dhe Zavalinë të rrethit të Elbasanit; komunave Pishaj, Sult, Tunjë, Kodovjat, Poroçan dhe bashkisë Gramsh në rrethin e Gramshit; komunave Kozarë e dhe Bashkisë Kuçovë në këtë rreth (qarku Berat); Bashkisë së Urës Vajgurore dhe komunave , e të rrethit të Beratit; si dhe komunat Kurjan e Strum të rrethit të Fierit.

Figura 2 – Harta e njësive vendore që përfshihen në zonën Mollas

Ndërsa grupi i dytë i përbërë nga 3 linja sizmike do të shtrihet në territorin e 7 njësive vendore të qarqeve Gjirokastër dhe Berat, konkretisht: në komunat Qendër, Memaliaj, Sukë, Dishnicë, Luftinjë e Ballaban të rrethit të Tepelenës në qarkun Gjirokastër dhe, në komunën Çepan të rrethit të Skraparit, Qarku Berat.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 25

Figura 2.1 – Harta e njësive vendore që përfshihen në zonën Golemaj

4.2 Demografia

Zona e studimit përfshin një popullsi prej 134,022 banorësh, sipas tabelave të mëposhtme.

Tabela 2 - Të dhëna për Bashkitë dhe Komunat e përfshira në zonën Mollas

Rrethi Komuna Fshatrat Popullsia Elbasan Zavalinë Zavalinë, Seltë, Kamiçan, Jeronishtë, Nezhan, Burishtë 2,098 Gjinar Gjinar, Lleshan, Valesh, Pashtresh, Derstile, Lukan, 4,803 Sterstan, Xibresh, Maskarth, Kaferr, Pobrat Gostimë Çartalloz, Gostimë, Gjyral, Malasej, Shtëpanj, Shtërmen, 1,135 Shushicë Grekan Grekan, Rrenas, Guras, Deshiran 4,913 Klos Klos, Selvias, Qyrkan, Lumas, Qafë, Floq, Trunç, Banjë 4,744 Mollas Mollas, Dasar, Selitë, Linas, Kamunah, Dragot, Topojan 7,357 Tregan Tregan, Blerimas, Bizhdan, Çikallesh, Gurisht, Kaçivel, 4,246 Kyçyk, Muçan, Shinavlash, Shilbater, Trepsenisht, Tudan Gramsh Kodovjat Kodovjat, Bratilë, Bulçar, Kishtë, Kokël, Posnovisht, 3,580 Shelcan, Bërsnik i Poshtëm, Bërsnik i Sipërm, Mashan, Broshtan, Zamshë Poroçan Poroçan, Lleshan, Gjerë, Kabash, Holtas 1,894 Pishaj Trashovicë, Shemrizë, Ostrenth, Gurrës, Cërujë, Cekin, 7,877 Qerret, Kocaj, Pishaj, Vine, Fshat Gramsh, Drizë, Cingar i Sipërm, Cingar i Poshtëm, Galigat, Kotorr, Gjergjovinë, Stror, Liras, Tervol, Zamsh Sult Mazrek, Dushk, Kukucov, Kuterqar, Sult, Zgjup Kodër, 1,452 Zgjup Fushë, Dufshan, Grekan Tunjë Tunjë, Tunjë e Re, Duzhë, Jance Qendër, Jance Mal, 2,251 Përrenjas, Irmenj, Plepas, Katerlis, Oban, Sarasel, Lubinjë Berat Lumas Lumas, , Pëllumbas, , Zelevizhda, 6,313 Belesova, Mendraku, Sheqez, , Pashtraj, Vodëz, Krekëz, Koritëz Otllak Lapardha 1, Lapardha 2, , Balibardhë, , 12,352 Moravë, , Vodëz e Sipërme, Orizaj, Otllak Cukalat Allambres, Çetë, Cukalat, Slanicë, Donofrosë, Krotinë 4,340 Kuçovë Kozarë Demollarë, Drizë, Ferras Kozarë, Fier Mamare, Frashër, 6,605

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 26

Gega, Havaleas, Kozarë, Salcë Kozarë, Vlashuk, Zdravë Perondi Perondi, Tapi, Rreth-tapi, Megjatë, Goraj, Velagosht, 9,987 Drizë, Dikater Fier Kurjan Kurjan, Mbers, Ngjeqar, Vlosh 5,327 Strum Strum, Arapaj, Suk 1, Suk 2, Velmish 9,028 Total 100,302

Tabela 3 - Të dhëna për komunat që përfshihen në zonën Golemaj

Rrethi Komuna Fshatrat Popullsia Çepan Blezenca, Çepan, Kakos, Malind, Muzhak, Prishtë, Qeshibas, Rog, 1,525 Sevran i Madh, Sevran i Vogel, Strenec, Zabervan, Zabervani i Ri, Zhapokika Qendër Zogaz, Kalanjas, Dhores, Veseshtë, Polen, Osoja, Grepckë, Liqeth, 5,501 Skrapar Rehovicë, Orizaj, Cerovë, Veleshnjë, Nishicë, Sharovë, Cerenishtë, Buzuq, Munushtir, Radesh, Koritë, Mollas, Gradec, Vërzhezhë, Slatinjë, Stror Tepelenë Luftinjë Izvor, Luftinjë, Luftinjë e Sipërme, Rrapaj, Rabije, Gllavë e Vogël, 4,784 Luadhe, Vagalat, Arrëz e Madhe, Maricaj, Dervishaj, Ballaj, Zhapokikë, Zhapokikë e Sipërme, Toskë Martalloz Qendër Dukaj, Salari, Turan, Mamaj, Veliqot, Bence, Dragot, Becisht, 6,817 Tepelenë Mezhgoran, Peshtan, Hormove, Lekel, Koder, Luzat Memaliaj Memaliaj Fshat, Vasjar, Kashisht, Damës, Cërrile, Kallëmb, Bylysh, 7,833 Fshat Mirinë. Përmet Ballaban Ballaban, Psar, Mazhan, Ball, Toshkëz, Vinokash, Vinokash Fushë, 2,165 Kajcë, Pavar, Kondas, Komarak, Bubës, Malas, Beqaraj Dishnicë Katundishtë, Tolar, Beduqas, Panarit, Gërdes, Riban, Varibop, Kuqar, 2,289 Mërtinjë, Senican, Bënjë, Leskovec, Kodrishtë, Xhanaj, Fratar Sukë Sukë, Fshati i Ri, Goricë, Luar, Delilaj, Topojan, Ujëmirë, Podgoran, 2,806 Çorogunjë, Zhepovë, Podgoran Fushë, Rodenj, Shelq, Taroninë Total 33,720

Ndryshimet politike që nbdodhën në Shqipëri në fillim të viteve 1990, shkaktuan trazira në të gjithë vendin, veçanërisht në drejtim të migrimit të brendshëm dhe të jashtëm. Një pjesë e madhe e popullsisë braktisi zonat rurale për të gjetur punë nëpër qytete. Ky trend kombëtar reflektohet edhe në zonën e projektit.

4.3 Aktiviteti ekonomik

Brenda zonës së projektit, Gjirokastra ka normën më të lartë të PBB për frymë me $3,916 USD, e ndjekur nga Berati me 3,731 USD, Fieri me 3,611 USD dhe Elbasani me $3,389 USD. Gjirokastra gjithashtu ka edhe nivelin më të lartë të të ardhurave nga punësimi (biznese të sektorit bujqësor ose jo dhe pensione).

Strehimi dhe Pronësia mbi Tokën

Në harkun kohor të 20 viteve Shqipëria është shndërruar nga një vend rural, në një vend me popullsi urbane. Kjo lëvizje e brendshme e popullsisë ka nxitur zhvillimin e shpejtë urban dhe braktisjen e tokave në zonat rurale. Copëtimi (fragmentimi) i tokës është cilësuar si pengesa kryesore për zhvillimin e bujqësisë në Shqipëri që nga nisja e tranzicionit politik. Mbi 90% e tokës është pronë private si rezultat i procesit të privatizimit të saj.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 27

Përdorimi ekzistues i tokës në zonën e projektit dhe planet e përdorimit të saj

Përdorimet kryesore të tokës në zonat ku parashikohet të zbatohet programi i kërkimit sizmik janë bujqësia, pyje dhe kullota. Ekipi i lejeve është i ngarkuar me kryerjen e të gjithë procedurave të nevojshme që lidhen me të drejtën e aksesit dhe përdorimit të këtyre pronave, përfshirë kontratat me pronarët për kompensimin. Projekti nuk parashikon ndryshime te destinacionit te perdorimit te tokes.

Bujqësia

Në zonën e zhvillimit të projektit dallohen 4 tipe të zhvillimit të bujqësisë që kushtëzohen nga klima dhe topografia. Ato mund të emërtohen si nënzona, përkatësisht: Fusha Bregdetare Veriore, Fusha Bregdetare Jugore, Zona Tranzitore Kodrinore dhe Zona Malore. Bujqësia ka përfaqësuar tradicionalisht sektorin kryesor të ekonomisë deri në vitin 1990. Në ditët e sotme, ajo e ka humbur rolin dominues në prodhimin e brendshëm të vendit. Gjithsesi ajo vazhdon të kontribuojë me 19% të PBB dhe në vitin 2010 realizoi afërsisht $2.5 bilion USD. Prodhimi i bimëve bujqësore (drithërat, foragjeret, pemët frutore) zë 75% të totalit të të ardhurave nga bujqësia në PBB, ndërsa përpunimi i produkteve bujqësore zë 25% e mbetur.

4.4 Arsimi

Mundësia e frekuentimit të ciklit të ulët shkollor në zonën e projektit është e mirë, pasi pjesa më e madhe e fshatrave kanë shkolla 9-vjeçare. Megjithatë, numri i të regjistruarve në ciklin e ulët, ka rënë që nga mesi i viteve 1990, si për djemtë ashtu edhe për vajzat. Ndjekja e arsimit të mesëm është përmirësuar dhe kjo provohet nga rritja e numrit të regjistruarve dhe atyre që ndjekin mësimet.

4.5 Kujdesi shëndetësor

Kushtet e përgjithshme të spitaleve dhe ambulancave që gjenden në zonën e projektit nuk janë të mjaftueshme për nevojat e popullatës. Problemet qëndrojnë në fondet e pamjaftueshme për mirëmbajtjen e godinave dhe infrastrukturës ndihmëse, uljen e numrit të mjekëve, cilësinë e ulët të shërbimit dhe mungesën e ilaçeve. Më tej akoma, pagat e mjekëve janë të ulta dhe kosto e ilaçeve aq e lartë sa shpesh nuk mund të blihen. Pacientët që qëndrojnë gjatë në spital, shumë herë nuk marrin as shërbimet bazë. Spitalet kanë numër të lartë pacientësh në një dhomë.

4.6 Të dhënat mbi arkeologjinë

Brenda zonës së projektit ka gjetje kulturore dhe arkeologjike me vlerë botërore. Gjetjet kryesisht i përkasin epokës së Ilirëve, shekulli i 6-të Para Krishtit. Në të gjithë zonën e projektit janë gjetur artifakte të kohës parahistorike, por edhe mbetje të perandorive Romake dhe Otomane, por asnjë prej tyre nuk ndërpritet nga linjat e propozuara sizmike.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 28

5. PËRMBLEDHJE E NDIKIMEVE TË MUNDSHME NË MJEDIS TË PROJEKTIT

5.1 Zonat e Ndikimit

Qëllimi i raportit të VNSM është analiza e gjendjes së mjedisit dhe ndikimeve të mundshme të konsiderueshme (direkte, indirekte ose rajonale) nga aktivitetet e projektit të propozuar. Gjatë vlerësimit të ndikimit në mjedis ka rëndësi të evidentohen edhe ndikimet egzistuese në zonën e projektit, pasi njohja e tyre do të mundësoje një analizë më të qartë dhe objektive të ndikimit në mjedis të projektit të propozuar. Në këtë kontekst më poshtë listohen disa nga ndikimet me kryesore egzistuese në zonën e programit të kërkimeve sizmike 2015.

5.2 Ndikimet ekzistuese

Shqipëria ka një gamë të gjerë ndikimesh ekzistuese në mjedis. Disa nga më kryesoret në të gjithë vendin, por edhe në zonën e projektit janë:

 Erozioni i tokës – Problemet e erozionit lidhen ngushtë me mënyrën e përdorimit të tokës, gjeomorfologjinë dhe gjeologjinë. Tokat e zhveshura si rezultat i shpyllëzimit, shpatet e rrëpirtë, shirat dhe njësitë gjeologjike të paqëndrueshme kanë ndihmuar në një shkallë të lartë erozioni në sektorë të caktuar brenda zonës së projektit.

 Tarracimi i shpateve – Ndërmjet viteve 1960 dhe 1980 sipërfaqe të mëdha në afërsi të qyteteve dhe qytezave u kthyen në tarraca për qëllime prodhimi bujqësor. Pjesa më e madhe e tyre janë braktisur dhe vegjetacioni natyral është rizhvilluar, por mbetet ndikimi i pejsazhit.

 Rrugët – Rrugët në zonen e projektit kanë nivele të ndryshme të kushteve dhe mirëmbajtjes. Rrugët kryesore janë përgjithësisht të asfaltuara, por pjesa më e madhe e tyre janë të shtruara me çakëll ose vetëm dhe. Rrjeti i gjere rrugesh pershkrojne tokat bujqesore dhe pyjore duke nxitur edhe aksesin ne to.

 Zhvillimi urban – Zhvillimi urban brenda blloqeve është i përqëndruar në afërsi të qyteteve dhe qytezave ku ofrohen shërbime. Është e qartë që zhvillimi urban ka përfitime të shumta për komunitetet, por ai ndikon tokën, ujërat sipërfaqësorë dhe nëntokësorë, florën, faunën, bujqësinë, cilësinë e ajrit, në nivelin e zhurmës dhe përbërësit e pejsazhit.

 Nxjerrja e inerteve nga lumenjtë – Nxjerrja e inerteve lumore është shumë e përhapur në lumenjtë kryesorë dhe luginat e tyre (Vjosës, Semanit, Osumit, Velabishtit, Devollit,).

 Ujërat e zeza – Përgjithësisht në qytete dhe qyteza, ujërat e zeza mblidhen dhe me anë të një kolektori qëndror shkarkohen të patrajtuara direkt nëpër lumenj. Në zonat rurale përdoren gropat septike. Ujërat e zeza ndikojnë në cilësinë e ujërave, faunën ujore, cilësinë e ajrit me aroma, si dhe komunitetet që banojnë pranë pikës së shkarkimit.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 29

 Djegia e pyjeve – Djegia e pyjeve është një fenomen i zakontë gjatë stinës së verës, i cili shkatërron vegjetacionin, zhduk faunën dhe ndikon në cilësinë e ajrit. Toka e zhveshur që mbetet pas djegies është objekt erozioni gjatë sezonit të shirave.

 Shpyllëzimi – Shpatet e kodrave dhe maleve brenda zonës së projektit kanë kaluar nëpër disa nivele shpyllëzimi. Disa zona kanë vetëm bar ose tokë të zhveshur, të tjera shkurre dhe pemë të vogla, dhe vetëm një sipërfaqe e vogël mbulohet nga pyll i rritur mirë.

 Hedhja e mbetjeve ne mjedis - Menaxhimi i mbetjeve eshte nje problem actual ne Shqiperi dhe ne zonën e projektit. Perpjekjet për hartimin e strategjive, legjislacionit dhe forcimin e institucioneve nuk u pergjigjet zhvillimi i infrastruktures se nevojshme keshtu qe menaxhimi i tyre behet duke i groposur ne pika te posatshme qe nuk plotesojne stadartet perkatese. Megjithe presionin per zbatimin e ligjit nga ministria e Mjedisit, grumbuj me mbetje urbane verehen pergjate perrenjeve dhe lumenjeve ne zonen e projektit.

5.3 Ndikimet e mundshme në mjedis nga projekti i propozuar

5.3.1 Ndikimet e mundshme negative

Projekti i propozuar pritet të shoqërohet me disa ndikime negative në mjedis. Për mënjanimin ose zvogëlimin e pjesës më të madhe të këtyre ndikimeve, janë parashikuar masa konkrete zbutëse. Ndikimet e mundshme më të rëndësishme negative në mjedis janë:

Erozion minimal i tokës - Si rezultat i punimeve te siperfaqen e tokes toka e zhveshur mund të jetë e ekspozuar ndaj erozionit. Materiali i eroduar mund të transportohet në lumenjtë dhe përrenjtë e zonës duke shkaktuar përkeqësim të përkohshëm të cilësisë së ujërave. Ky ndikim mund të mënjanohet përmes sitemimeve qe kryhen menjehere mbas perfundimit te plasjeve dhe mbledhjes se te dhenave dhe zbatimit të teknikave për kontrollin e erozionit në zonat që lidhen me projektin.

Zhurma te perkoheshme - Gjatë zbatimit të projektit, burimi kryesor i zhurmës do të jenë motorët me djegie të brendshme per efekt te transportit. Në varësi të zonës ku operohet, banorët mund të shqetësohen përkohësisht nga shpimi i vrimave të plasjes. Ky është një ndikim i cili nuk mund të shmanget, por në zonat e vrimave të plasjeve, gjatë operacioneve do të zbatohen rregullat mbi distancën nga qendrat më të afërta të banuara. Në zonat rurale mund të ndodhë rritje e nivelit të zhurmës nëse do duhet që helikopterët të transportojnë paisjet e nevojshme në sektorë ku nuk ka rrugë. Gjithsesi kjo rritje e nivelit të zhurmës do të jetë për një kohë shumë të shkurtër dhe gjykuar ne kapacitetin e konsiderueshem asimilues/mbajtes se zonave rurale per zhurmat nuk vleresohet te krijoje shqetesim dhe cenoje standartet per nivelet e zhurmave. Referuar te dhenave te posatshme nivelet e zhurmes perllogariten rreth 80 dB ne distancen prej 7 m nga pika e shpimit. Sidoqofte per te shmangur efektin e zhurmes ne zonat e banuara gjate programit te kerkimeve sizmike 2013 u zbatua kriteri i distances minimale >300m nga objektet e banesat sociale.

Ndotja e ajrit - Motorët me djegie të brendshme që do të përdoren gjatë zbatimit të projektit, do të shkarkojnë në ajër ndotës të ndryshëm si okside azoti, dioksid squfuri, hidrokarbon, karbon monoksid dhe lëndë të grimcuar. Këto shkarkime janë të paevitueshme por pritet të jenë për një kohë shumë të shkurtër dhe të lokalizuar, duke mos ndikuar në përkeqësimin e

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 30

cilësisë së ajrit në të gjithë zonën. Karburanti qe do perdoret do te sigurohet nga pika te licensuara dhe kontrolluara per cilesine e karburantit. Automjetet do te jene te kontrollohen parparakisht per gjendjen teknike. Mjetet qe u peroden nga kontraktori Geo Tech Spa ishin prodhime te viteve te fundit kjo dhe per shkak te ngarkeses gjate punimeve e cila kerkon mjete te pa amortizuara. Ne kete kontekst clirimet e tyre ne ajer permbushin normat teknike te prodhimit.

Pastrimi i vegjetacionit - Projekti dhe rikonjicioni paraprak i terrenit synon perzgjedhjen e zonave pa vegjetacion per kryerjen e shpimeve dhe punimeve sizmike megjithate në disa vende pastrimi i disa bimeve mund te jete i pashmangshem per realizimin e vrojtimit te linjës sizmike, mund të lindë nevoja e largimit të vegjetacionit. Megjithate edhe ne zona me vegjetacion projekti do te pershtatet duke perzgjedhur zonat me bimesi sa me te paket, pergjithesisht eshte e mundur qe te reduktohet ky ndikim megjithate ne raste te pa evitueshme siperfaqe te vogla me bimesi mund te pastrohen. Ky ndikim nuk mund të evitohet por mund të menaxhohet duke e risistemuar dhe rehabilituar sipërfaqen në përfundim të operacioneve. Metodat e zbutjes së ndikimit përfshijnë piketimin e saktë të sipërfaqes së nevojshme, sistemimin për ruajtje të masës së hequr, lënien e rrënjëve në shtresën e sipërme dhe së fundi rimbjelljen, nëse rigjenerimi natyral nuk është efektiv. Plani i Menaxhimit të Mjedisit qe do te jete pjese e Raportit Final te VNSM percakton kuadrin e masave per mbrojtjen e vegjetacionit. Nderkohe qe punimet sizmike monitorihen dhe cdo nderhyrje ne terren rregjistrohet nga nje skuader ekspertesh menaxhere dhe mbikqyres. Gjate programit te kerkimeve sizmike te vitit 2013, tre raporte raporte te menaxhimit dhe monitorimit mjedisor u hartuan dhe u raportuan prane Ministrise se Mjedisit dhe Agjencise Kombetare te Mjedisit.

Shqetësimi i faunës së egër - Projekti mund të shkaktojë zhvendosjen e përkohshme të disa llojeve të faunës në zonë. Plani i Menaxhimit të Mjedisit qe do te jete pjese e Raportit Final te VNSM parashikon masa për ndalimin e gjuetisë, peshkimit dhe shqetësimit të faunës së egër. Nga ana tjetër, habitatet e faunës më të ndjeshme gjenden brenda zonave të mbrojtura, të cilat nuk preken nganga projekti i sizmikës.

Depozitimi i mbetjeve - Të gjitha mbetjet e ngurta që do të gjenerohen nga zbatimi i projektit do të grumbullohen dhe depozitohen ne vendet e percaktuara ne qendrat e banuara. Meaxhimi i rrymave specifike te mbetjeve do te behet ne perputhje me kerkesat e legjislacionit te mbetjeve ne Shqiperi. Nje plan i postshem per menaxhimin e mbetjeve do te hartohet ne per zbatimine projektit.

Vlerat arkeologjike - Mundësia e gjetjeve të objekteve arkeologjike apo kulturore gjatë punimeve sizmike është shumë e vogël. Plani i Menaxhimit të Mjedisit qe do te jete pjese e Raportit Final te VNSM parashikon masa konkrete për marrjen e kontakteve me autoritetet përgjegjëse nëse kjo ndodh. Kuadri ligjor per trashegimnine kultorore parashikon menyren e veprimit ne rast te hasjes me zona e rrenoja arkeologjike.

5.3.2 Ndikimet e mundshme në mjedisin ndërkufitar

Projekti nuk ka karakter ndërkufitar. Ai zhvillohet në pjesën qëndrore të vendit dhe ndikimet e tij shtrihen vetëm brenda kësaj zone.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 31

5.3.3 Ndikime pozitive

Ndikimet kryesore pozitive nga operacionet e sizmikës janë përmirësimet e rrugëve egzistuese dytësore në disa zona rurale dhe mundësia e punësimit për kohë të shkurtër. Përveç kësaj, si rezultat i programit të sizmikës, do të bëhet publik një informacion i rifreskuar mbi gjeologjinë dhe hidrogjeologjinë, i cili ndihmon të kuptohen rezervat e naftës në vend, rezervat e ujërave nëntokësorë apo mineraleve të tjerë brenda zonës së projektit. Më tej akoma, skema e propozuar ofron mundësi të ardhurash të konsiderueshme për qeverinë shqiptare nga Petromanas përmes konçensionit për zhvillimin e kërkimeve sizmike. Nëse do të zbulohen rezerva ekonomike të naftës, Shqipëria do të përfitojë të ardhura shtesë.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 32

6. PLANI I MASAVE TË MENAXHIMIT TË MJEDISIT

Raporti VNSM përfshin edhe Planin e Menaxhimit të Mjedisit qe, përshkruan procedurat e nevojshme për mbrojtjen e mjedisit gjatë operacioneve të programit te kerkimeve sizmike per vitin 2015. Plani synon të ndihmojë kontraktorin në shmangien ose zbutjen e ndikimeve negative në mjedis, siguron përfshirjen efektive të grupeve të interesit dhe, lehtëson zbatimin e kerkeave ligjore dhe standarteve.

Në vështrim të përgjithshëm, projektet e kërkimit sizmik nuk shkaktojnë ndikime të rëndësishme në mjedisin fizik dhe socio-ekonomik. Nëse zbatohet drejt, ndikimet negative në mjedisin fizik e social janë pothuaj të papërfillshme, në kushtet e zbatimit korrekt të PMM. Zbatimi i suksesshëm i PMM siguron:

 Eleminimin ose minimizimin e ndikimeve negative në mjedisin fizik, biologjik dhe social.

 Pajtueshmërinë e plotë me legjislacionin shqiptar, rregulloret, procedurat dhe standartet.

 Përfshirjen efektive të grupeve të interesit.

 Rigjenerimin e shpejtë të kushteve fizike dhe biologjike në përfundim të projektit sizmik.

6.1 Kuadri i kritereve kryesore që zbatohen për shmangien e ndikimeve në mjedis

1. Identifikimi në terren dhe përcaktimi paraprak i aksesit rrugor egzistues; 2. Përdorimi maksimal i rrugëve ekzistuese dhe traseve bujqësore e pyjore; 3. Përdorimi i helikopterit për transportin e sondës në rast të mungesës së aksesit rrugor; 4. Përcaktimi paraprak i zonave të punimeve (shpimeve te cekta) nëpërmjet rikonjicionit dhe përzgjedhjes së terrenit të përshtatshëm; 5. Shmangia e shpimeve në terrene pyjore dhe me vegjetacion; 6. Shmangia e shpimeve në burimet ujore të çdo lloji; 7. Vrojtimi paraprak dhe vlerësimi i habitateve natyrore në zonën e projektit (nëpërmjet VNSM dhe supervizimit në terren); 8. Identifikimi paraprak i zonave të ndjeshme mjedisore (zona të mbrojtura, burime ujore, pyje etj.); 9. Identifikimi paraprak i infrastrukturës mjedisore në zonat e punimeve (kryesisht menaxhimi i mbetjeve); 10. Komunikimi parparak me palët e interesit për përftimin e informacionit të nevojshem për terrenin (autoritetet vendore dhe qendrore); 11. Hartimi paraprak i kuadrit të masave për shmangien e ndikimeve dhe trajnimi i stafit të terrenit për zbatimin e tyre.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 33

6.2 Masat për mbrojtjen e mjedisit

PMM përfshin masa mbrojtëse specifike për mjedisn, të cilat duhet të jenë pjesë përbërëse të planifikimit, projektimit dhe zbatimit të projektit sizmik në të gjitha fazat e tij.

Punonjësit duhet të trajnohen në lidhje me mjedisin dhe të informohen për operacionet që janë të ndaluara në kuadër të mbrojtjes së mjedisit. Këtu përfshihen instruksionet e procedurave të pastrimit dhe ndalimi i gjuetisë, peshkimit, shqetësimit të faunës së egër dhe bagëtive, dëmtimi i artifakteve dhe mbledhja e druve.

6.3 Pajtueshmëria me Rregulloret dhe Standartet

Petromanas është e angazhuar të zbatojë me përpikmëri legjislacionin shqiptar, ligjet, rregulloret dhe standartet përkatëse, gjatë kryerjes së programit të sizmikës dhe njëkohësisht të zbatojë të gjitha procedurat e përshkruara në PMM. Përformanca e kompanisë që do të kryejë punimet sizmike do të monitorohet dhe dokumentohet gjatë veprimtarisë dhe për këtë do të dorëzohet një raport përfundimtar pranë organeve të qeverisjes në momentin e përfundimit të projektit.

Zbatuesi i projektit (kompania që do të kryejë sizmikën) duhet të plotësojë kërkesat e legjislacionit për mbrojtjen e mjedisit. Në rastet kur rregulloret, ligjet dhe standartet lokale janë jo të plota, duhet të adaptojë dhe aplikojë standartet industriale të Bashkimit Ndërkombëtar të Kompanive Gjeofizike.

6.4 Kuadri i masave kryesore per menaxhimin mjedisor

Shmangia e pastrimit të vegjetacionit

Linjat sizmike do të kufizohen në gjerësi sa më shumë të jetë e mundur. Ekipi i rikonjicionit parparak do te perzgjedhe dhe parcaktoje zonat me te pershtatshme te punimeve duke shmangur ato me vegjetacion te zhvilluar. Nje program monitorimi dhe menaxhimi mjedisor do te zbatohet ne bashkepunim me ekspertet e mjedisit. Zonat e punimeve do te dokumentohen dhe pasqyrohen ne nje raport periodik qe do dorezohet prane Agjencise Kombetare te Mjedisit dhe degeve te saj rajonale ne zonen e projektit.

Kontrolli ndaj erozionit

Në përfundim të projektit, zonat e punimeve do te sistemohen dhe krijohen kushtet normale per zhvillimin natyral te habitateve natyrore.

Për të kontrolluar erozionin e shkaktuar nga operacionet e projektit, do të kryhen inspektime periodike. Nëse vleresohet e nevojshme ne sipërfaqet e ekspozuara nga projekti ose jo ne zonen e punimeve sizmike do të hidhen fara të barit natyral ose do të shtrohen shtresa me bar natyral (festuca sp).

Zonat e ndjeshme

Gjatë zbatimit të projektit do të shmangen sa të jetë e mundur zonat e ndjeshme, përfshirë zonat urbane, zonat arkeologjike, trupat ujorë etj.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 34

Menaxhimi i mbetjeve

Si rezultat i operacioneve të projektit do të gjenerohen mbetjete ndryshme. Menaxheri për mjedisin i kompanisë së zbatimit do të jetë përgjegjës për depozitimin e duhur të këtyre mbetjeve sipas kategorive përkatëse si dhe do të mbajë një inventar për volumet e tyre. Menaxhimi mjedisor do te behet sipas legjislacionit ne fuqi.

Menaxhimi i karburanteve

Karburantet do të sigurohen nga stacionet e licensuara ne zonen e projektit, sasi rezervash do te transportohen me mjete te posatshme ne zonat e punimeve ku do te furnizohen makinerite e sondave. Në seksionin për Planin e Emergjencave përshkruhen procedurat që duhen ndjekur në rast të derdhjeve aksidentale. Për helikopterët do të jetë i nevojshëm karburant avionësh, agazinimi, shpërndarja dhe siguria e karburantit për helikopterët do të jetë përgjegjësi e Kontraktorit të helikopterëve.

Menaxhimi i helikopterëve

Varianti më i mirë do të ishte që operacionet që lidhen me helikopterët të zhvillohen në aeroportet ekzistues dhe bazat e kontraktorit të helikopterëve.

Pista e helikopterëve duhet të përcaktohet jashtë vijave rrethuese të qyteteve dhe në zona ndërmjet linjave sizmike, për të cilat do kërkohet përdorimi i tij. Pista e helikopterëve duhet të jetë e së paku 25 m larg nga vendmagazinimi i karburantit. Zona e uljes do të shënohet në mënyrë që të jetë lehtësisht e dallueshme nga ajri. Në ndërtimin dhe funksionimin e pistave të helikopterëve do të ndiqen standartet shqiptare dhe ato ndërkombëtare.

Fluturimet mbi qytete ose zona të banuara duhet të realizohen në lartësinë e kërkuar për të mënjanuar rritjen e nivelit të zhurmës në to.

Operacionet në Linjat Sizmike

Përpara fillimit të vrojtimeve sizmike, ekipi i autorizuar për kryerjen e sizmikës duhet të konkludojë me pronarët e tokës për marrjen e lejes për të vepruar në këto toka. Sipas mundësive do të përdoren të gjitha llojet e rrugëve për të aksesuar linjat e sizmikës. Aktivitetet në terren do të zhvillohen në kushte të tilla që të parandalojnë dëmtimet e mëdha në mjedis. Njëkohësisht do të tregohet kujdes për të mënjanuar ndërprerjen e linjave me ndërtesa, mure, sipërfaqe të rrethuara, objekte arkeologjike dhe varreza. Linjat duhet t’i shmangin puset dhe turpat ujore. Zbatuesi i projektit do të llogarisë distancën e zhvendosjes sipas rrethanave te terren.

Plani i përfshirjes së grupeve të interesit

Plani i përfshirjes së grupeve të interesit përcakton standarte, politika dhe kode të sjelljes së Petromanas dhe Kontraktorëve të saj gjatë kryerjes së operacioneve të kërkimit sizmik në Shqipëri. Synimi është të ndërtohen mardhënie të ndërsjellta bashkëpunimi të ngushtë, të cilat janë thelbësore për një menaxhim të suksesshëm të ndikimeve negative në mjedisin social e fizik të aktiviteteve të projektit, përmes mënjanimit apo minimizimit të tyre. Procesi i konsultimit me autorietete vendore dhe qendore do t’I paraprije organizimit dhe realizimit te degjesave publike sipas planit te diskutuar paraprakisht dhe me Agjencine Kombetare te Mjedisit.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 35

Menaxhimi i Trashëgimisë Kulturore

Nëse gjatë operacioneve të punës do të ndeshen ose zbulohen artifakte, do të ndërpritet puna për të mos i dëmtuar dhe do të njoftohen autoritete përgjegjëse.

Plani i Veprimit ndaj Emergjencave dhe Avarive

Përpara fillimit të operacioneve në terren, Kontraktori do të përgatisë një Plan Veprimi ndaj Emergjencave dhe Avarive, i cili duhet të miratohet nga Petromanas. Qëllimi i përgatitjes së këtij plani është të përcaktojë politikat dhe procedurat që duhen ndjekur për parandalimin dhe veprimin në rast të aksidenteve dhe emergjencave në lidhje me mjedisin, shëndetin dhe sigurinë. Kontraktori është përgjegjës që të gjitha paisjet e nevojshme për zbatimin e këtij plani të jenë gati dhe, personeli të jetë i trajnuar dhe testuar për mënyrën e veprimit në raste të tilla.

Monitorimi

Veprimtaria do të shoqërohet me një proces monitorimi periodik të performancës mjedisore të Kontraktorit, i cili do të finalizohet në mbyllje të projektit me një raport ku do të dokumentohet dhe vlerësohet përputhshmëria e saj me Planin e Menaxhimit të Mjedisit.

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 36

Hartoi permbledhjen jo teknike

“EMA Consulting” sh.p.k - (LN-3752-09-2011)

Licensuar per vleresimin e ndikimit ne mjedis dhe auditimin mjedisor

Administratori

Ing. Etleva Bodinaku (MSc.)

Drejtuesi i ekipit te eksperteve

Ing. Klodian Aliu (MSc.)

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 37

SHTOJCA I – Liçenca e kompanisë

Përmbledhje joteknike e raportit VNSM për kërkime sizmike në Blloqet 2&3, tokë, Shqipëri faqe | 38