Uchwala Nr XXV/143/2017 Z Dnia 28 Grudnia 2017 R

UCHWAŁA NR XXV/143/2017 RADY GMINY MIASTKOWO

z dnia 28 grudnia 2017 r.

w sprawie przyjęcia Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółową inwentaryzacją

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2017 r. poz. 1875, poz. 2232) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółową inwentaryzacją stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Traci moc uchwała Nr XXIV/133/09 z dnia 26 listopada 2009 r. Rady Gminy Miastkowo w sprawie uchwalenia ,,Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miastkowo na lata 2009- 2032". § 3. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy. § 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Przewodniczący Rady

Jacek Banach

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 1

Zamawiaj ący: Załącznik do uchwały Nr XXV/143/2017 Gmina Miastkowo ul. Łom żyńska 24 Rady Gminy Miastkowo 18-413 Miastkowo z dnia 28 grudnia 2017 r.

PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY MIASTKOWO WRAZ ZE SZCZEGÓŁOWĄ INWENTARYZACJĄ

Wykonano zgodnie z umow ą nr rej. 4(C-2)17

Wykonawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą Polskiej Akademii Nauk ul. Wybickiego 7A 31-261 Kraków Pracownia Bada ń Środowiskowych i Gospodarki Odpadami tel. 12 633 58 69 e-mail: [email protected]

Zespół autorski: dr in ż. Beata Klojzy-Karczmarczyk dr in ż. Said Makoudi mgr in ż. Janusz Mazurek mgr in ż. Jarosław Staszczak tech. Jan Żółtek

Miastkowo 2017 r.

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 2 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Spis tre ści 1. Informacje ogólne ...... 4 1.1. Wprowadzenie oraz podstawy formalno-prawne opracowania programu...... 4 1.2. Podstawowe akty prawne dotycz ące azbestu...... 6 1.3. Charakterystyka azbestu i odpadów zawieraj ących azbest ...... 11 1.4. Rodzaje odpadów azbestowych i ich wpływ na zanieczyszczenie środowiska i zdrowie ludzi...... 15 1.5. Ogólna charakterystyka Gminy Miastkowo...... 18 2. Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo ...... 20 2.1. Podstawowe zało żenia…….………………………………………...... 20 2.2. Wyniki zbiorcze inwentaryzacji w terenie...... 22 2. 3. Inwentaryzacja obiektów nale żą cych do osób fizycznych ...... 23 2.4. Inwentaryzacja obiektów należą cych do osób prawnych ...... … 27 2.4.1. Inwentaryzacja obiektów b ędących we władaniu gminy …...... ….. 27 2.4.2. Inwentaryzacja obiektów nale żą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji ..……..……. 27 2.5. Podsumowanie wyników inwentaryzacji ……...... …..………………....……..…..….. 28 3. Ocena jako ściowa zinwentaryzowanych wyrobów zawieraj ących azbest...... 30 3.1. Ocena pilno ści usuwania wyrobów w obiektach nale żą cych do osób fizycznych...... 33 3.2. Ocena pilno ści usuwania wyrobów w obiektach nale żą cych do osób prawnych...... 35 3.2.1. Ocena pilno ści usuwania wyrobów w obiektach nale żą cych do gminy …...... …… 35 3.2.2. Ocena pilno ści usuwania wyrobów w obiektach nale żą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych 35 instytucji …………….…………………………………...... 3.3. Zestawienie jako ściowe wyrobów zawieraj ących azbest na obszarze Gminy Miastkowo...... 36 4. Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest...... 38 4.1. Szkolenia i akcje informacyjno-edukacyjne...... 38 4.2. Warunki bezpiecze ństwa przy usuwaniu wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest…………..…..... 40 5. Unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest ...... 47 5.1. Wykaz proponowanych dla Gminy Miastkowo składowisk odpadów zawieraj ących azbest...... 47 5.2. Wykaz pozostałych składowisk przyjmuj ących odpady zawieraj ące azbest ...... 48 6. Harmonogram usuwania wyrobów zawieraj ących azbest…...... 51 6.1. Zadania wynikaj ące z innych dokumentów...... 51 6.2. Wariantowo ść usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo...... ….. 55 7. Szacowane nakłady finansowe na realizacj ę zadania...... 61 7.1. Nakłady finansowe dla demonta żu, transportu i składowania odpadów zawieraj ących azbest … ...... 61 7.2. Sposoby i mo żliwo ści pozyskania środków finansowych ...... 65 7.2.1.Instrumenty ogólnokrajowe...... ……………....………………..…………….………..…....…. 66 7.2.2. Instrumenty wojewódzkie ………………...... ………………….....………………….....….. 69 8. Monitoring i ocena wdra żania programu ………...... ………………………………...……. 72 8.1. Monitoring ……………………………………………….………….…………………………...……. 72 8.2. Wska źniki oceny wdra żania programu ………………………………….………………….…...……. 73 9. Podsumowanie...... 75 Spis wykorzystanych materiałów...... 78 Spis zał ączników...... 80

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 3 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

1. INFORMACJE OGÓLNE

1.1. WPROWADZENIE ORAZ PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OPRACOWANIA PROGRAMU

Po wielu latach powszechnego stosowania azbestu w wyrobach (głównie jako pokrycia dachowe) odkryto, że wyroby te wietrzej ąc mog ą sta ć si ę źródłem pyłu niebezpiecznego dla zdrowia i życia ludzi, w zwi ązku z czym w 1997 r. ich produkcja została w Polsce zakazana na podstawie Ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnie z któr ą w 1998 r. zako ńczono produkcj ę płyt azbestowo-cementowych, za ś od 1999 r. obowi ązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami go zawieraj ącymi. W krajach Unii Europejskiej zakaz wydobycia azbestu oraz produkcji i przetwarzania wyrobów zawieraj ących azbest wprowadziła Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 27 marca 2003 r. W ślad za tym kraje członkowskie UE (w tym Polska) zacz ęły wprowadza ć zakazy stosowania azbestu. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej przyjmuj ąc długofalowy program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, okre śliła główny cel programu jakim jest oczyszczenie terytorium kraju z azbestu i całkowite usuni ęcie (unieszkodliwienie) do 2032 roku nagromadzonych od wielu lat materiałów zawieraj ących azbest. Jednym z zada ń gminy, jako jednostki samorz ądu terytorialnego, w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest jest opracowanie i aktualizacja gminnego programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Programy gminne s ą dokumentami wspomagaj ącymi i zawieraj ącymi zaplanowane działania w skali gminy w zakresie usuwania azbestu i zawieraj ących go wyrobów. Podstaw ą do opracowania programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest jest w pierwszej kolejno ści dokonanie inwentaryzacji i rozpoznania stopnia zu życia tych wyrobów zabudowanych na konkretnych obiektach na terenie gminy. Uzyskane dane powinny by ć gromadzone przez samorz ąd gminy, a nast ępnie przekazywane do wojewódzkiej bazy gromadz ącej dane o wyrobach zawieraj ących azbest. Wymóg opracowania „Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą”, zwanego dalej „Programem”, wynika bezpo średnio z dokumentu nadrz ędnego rangi pa ństwowej jakim jest „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”, przyj ęty przez Rad ę Ministrów

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 4 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 4 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 lipca 2009 r. (zmieniony uchwał ą z dnia 15 marca 2010 r.), który jest kontynuacj ą „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”, przyj ętego przez Rad ę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 r. Przeprowadzona w ramach realizacji Programu inwentaryzacja, pozwoliła dokona ć dokładnej oceny wyrobów azbestowych na terenie Gminy Miastkowo. Ocena ta dotyczy zarówno wzgl ędów ilo ściowych, jak i jako ściowych oraz uwzgl ędnia rozmieszczenie ró żnego rodzaju wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy. Pozyskanie powy ższych informacji umo żliwiło przygotowanie harmonogramu bezpiecznego usuwania i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych. Program wskazuje równie ż sposoby finansowania tych zada ń i przyczynia si ę do wzrostu świadomo ści społecznej odno śnie niebezpiecze ństwa, jakie niesie ze sob ą niewła ściwe post ępowanie z wyrobami zawieraj ącymi azbest. Szczególnie wa żne jest szerokie rozpowszechnienie w śród lokalnej społeczno ści informacji o skutkach dla zdrowia i środowiska powodowanych przez azbest i wyroby go zawieraj ące, zorganizowanie przez samorz ąd gminy fachowej pomocy wszystkim wła ścicielom obiektów zawieraj ących wyroby azbestowe, przekazywanie informacji o mo żliwo ściach uzyskiwania pomocy na modernizacje obiektów, usuwanie wyrobów azbestowych, odbiór odpadów zawieraj ących azbest z posesji. Opracowanie „Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą wykonano na podstawie umowy nr rej. 4(C- 2)17 zawartej pomi ędzy Gmin ą Miastkowo z siedzib ą ul. Łom żyńska 24, 18-413 Miastkowo, a Instytutem Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN, ul. Wybickiego 7A w Krakowie. W opracowaniu wykorzystano materiały udost ępnione przez Urz ąd Gminy Miastkowo oraz działaj ące na terenie gminy instytucje, firmy i inne jednostki posiadaj ące na swoim terenie wyroby zawieraj ące azbest. Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo jest zgodny z przepisami prawnymi obowi ązuj ącymi w Polsce oraz Unii Europejskiej, a tak że z innymi dokumentami w przedmiotowym zakresie, m.in. z: − Ustaw ą Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity, Dz.U. 2017, poz. 519, 785, 898, 1089, 1529, 1566, 1888), − Ustaw ą o Odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (tekst jednolity, Dz.U. 2016, poz. 1987), − Programem usuwania wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, 2002 r.,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 5 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 5 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, − Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Podlaskiego, − Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Łom żyńskiego . Opracowanie Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą obejmuje: 1. Inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo wraz z ocen ą stopnia zu życia (stopnie pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest). 2. Zestawienie ilo ściowe i jako ściowe materiałów zawieraj ących azbest w układzie trzech stopni pilno ści. 3. Okre ślenie mo żliwo ści i sposobu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. 4. Sposoby oraz mo żliwo ści pozyskiwania środków finansowych przez osoby fizyczne oraz Gmin ę Miastkowo na realizacj ę usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. 5. Harmonogram realizacji gminnego programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. 6. Wskazówki edukacyjne z zakresu szkodliwo ści wyrobów zawieraj ących azbest.

1.2. PODSTAWOWE AKTY PRAWNE DOTYCZ ĄCE AZBESTU

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2014 r., poz. 1923) materiały zawieraj ące azbest nale żą do grupy odpadów niebezpiecznych. Odpadem staj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest usuni ęte z miejsca ich wykorzystania. Na podstawie danych literaturowych, czas 30 lat użytkowania szarej, niemalowanej płyty dachowej zawieraj ącej azbest oraz malowanej płyty elewacyjnej zawieraj ącej azbest, stanowi graniczny okres ich bezpiecznego u żytkowania. Zgodnie z katalogiem odpadów, najcz ęś ciej powstaj ące odpady azbestowe nale żą do dwóch grup: − 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest, − 17 06 05* - materiały budowlane zawieraj ące azbest. Poni żej zamieszczono wykaz podstawowych ustaw i rozporz ądze ń dotycz ących bezpiecznego post ępowania i ochrony przed azbestem i materiałami zawieraj ącymi azbest: − Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (tekst jednolity, Dz.U. 2004, Nr 3, poz. 20 ze zm.). Ustawa informuje o zakazach wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawieraj ących azbest, zakazie produkcji wyrobów zawieraj ących azbest oraz o zakazie obrotu azbestem i wyrobami zawieraj ącymi azbest.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 6 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 6 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska ((tekst jednolity, Dz.U. 2017, poz. 519). Ustawa okre śla zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzgl ędnieniem wymaga ń zasad zrównowa żonego rozwoju. Ustawa ustaliła m.in. obowi ązek składania przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, a tak że osoby prawne stosownych informacji o rodzaju, ilości i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska. − Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku (tekst jednolity, Dz.U. 2016, poz. 1987). Ustawa okre śla środki słu żą ce ochronie środowiska, życia i zdrowia ludzi zapobiegaj ące i zmniejszaj ące negatywny wpływ na środowisko oraz zdrowie ludzi, wynikaj ący z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi oraz działania ograniczaj ące ogólne skutki u żytkowania zasobów i poprawiaj ące efektywno ść takiego u żytkowania. Ustawa okre śla tak że zasady ogólne gospodarki odpadami, plany gospodarki odpadami, uprawnienia wymagane do gospodarowania odpadami oraz obowi ązek prowadzenie rejestru, zasady prowadzenia rejestrów podmiotów wprowadzaj ących produkty, produkty w opakowaniach i gospodaruj ących odpadami jak równie ż zasady prowadzenia ewidencji odpadów. Ustawa wprowadza nowe definicje, takie jak: sprzedawca odpadów (dealer), po średnik w obrocie odpadami (broker) i zapobieganie powstawaniu odpadów. Niektóre dotychczasowe definicje (np. odzysku, recyklingu) zostały zmienione. Ponadto na mocy ustawy tworzy si ę Baz ę danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (tzw. BDO), która zast ąpiła dotychczasow ą baz ę – Zintegrowany System Odpadowy. − Ustawa z dnia 25 lutego 2011 roku o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, (tekst jednolity, Dz.U. 2015, poz. 1203). Ustawa uchyliła Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. − Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 roku o przewozie towarów niebezpiecznych (tekst jednolity, Dz.U. 2016, poz. 1834). Ustawa okre śla zasady prowadzenia działalno ści w zakresie krajowego i mi ędzynarodowego przewozu drogowego, kolej ą i żeglug ą śródl ądow ą towarów niebezpiecznych oraz organy i jednostki realizuj ące zadania zwi ązane z tym przewozem. − Zarz ądzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 roku w sprawie dopuszczalnych st ęż eń i nat ęż eń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urz ądzenia i elementy wyposa żenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M.P. z 1996 r. Nr 19, poz. 231). Zarz ądzenie okre śla jako niedopuszczalny dodatek azbestu w materiałach budowlanych, z terminem obowi ązywania od dnia 1 stycznia 1997 r. − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. 2014, poz. 1923). Zamieszcza rodzaje odpadów zawieraj ących azbest na li ście odpadów niebezpiecznych w wymienionych ni żej grupach i podgrupach z przypisanym kodem klasyfikacyjnym (gwiazdka oznacza odpady niebezpieczne): − 06 07 01* - odpady azbestowe z elektrolizy, − 06 13 04* - odpady z przetwarzania azbestu, − 10 11 81* - odpady zawieraj ące azbest (z hutnictwa szkła), − 10 13 09* - odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych, − 15 01 11* - opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi, − 16 01 11* - okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest, − 16 02 12* - zu żyte urz ądzenia zawieraj ące azbest,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 7 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 7 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest, − 17 06 05* - materiały budowlane zawieraj ące azbest. − Rozporz ądzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń i nat ęż eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2014, poz. 817). Rozporz ądzenie to okre śla warto ści najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń chemicznych i pyłowych czynników, w tym pyłów zawieraj ących azbest szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. − Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. 2004, Nr 71, poz. 649). Rozporz ądzenie nakłada na wła ścicieli lub zarz ądców obiektów budowlanych obowi ązek dokonania przegl ądu technicznego wyrobów zawieraj ących azbest zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do rozporz ądzenia. Jeden egzemplarz „oceny” nale ży zło żyć do terenowego organu nadzoru budowlanego, co ma na celu dokonanie inwentaryzacji wyrobów wymagaj ących usuni ęcia w danym rejonie w okre ślonym przedziale czasowym. Wszystkie wyroby posiadaj ące gęsto ść obj ęto ściow ą mniejsz ą ni ż 1000 kg/m 3 oraz zu żyte wyroby o g ęsto ści wi ększej ni ż 1000 kg/m 3 (azbestowo-cementowe) powinny by ć usuni ęte na koszt wła ściciela. W rozporz ądzeniu okre ślono zasady usuwania tych wyrobów, sposób pakowania i oznakowania powstałych odpadów zawieraj ących azbest do przewiezienia na miejsce składowania. Wykonawca prac polegaj ących na usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów i urz ądze ń budowlanych o ł ącznej powierzchni ponad 500 m2 zobowi ązany jest do wykazania braku zanieczyszczenia azbestem miejsc wykonywania robót, przez przedstawienie wyników pomiarów st ęż eń pyłów azbestu. Rozporz ądzenie okre śla: 1) obowi ązki wykonawcy prac polegaj ących na bezpiecznym u żytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest; 2) sposoby i warunki bezpiecznego u żytkowania oraz usuwania wyrobów zawieraj ących azbest; 3) warunki przygotowania do transportu i transportu wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest do miejsca ich składowania; 4) wymagania, jakim powinno odpowiada ć oznakowanie wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest. − Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. 2010, Nr 162, poz. 1089). − Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 roku w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest (Dz.U. 2011, Nr 8, poz. 31). Rozporz ądzenie ustala obowi ązki wła ścicieli wszystkich miejsc, gdzie były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest, a tak że wprowadza obowi ązek inwentaryzacji tych wyrobów oraz corocznej sprawozdawczo ści. − Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 pa ździernika 2005 r. w sprawie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz.U. 2005, Nr 216, poz. 1824). Okre śla obowi ązki pracodawcy zatrudniaj ącego pracowników przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest. Pracodawca obowi ązany jest stosowa ć środki ochrony pracowników przed szkodliwym działaniem pyłu zawieraj ącego azbest, a przed przyst ąpieniem do prac sporz ądzi ć ich szczegółowy plan. Pracownicy zatrudnieni przy pracach w kontakcie z Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 8 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 8 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

azbestem, pracodawcy i osoby kieruj ące takimi pracami powinni by ć przeszkoleniu w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy zgodnie z programem okre ślonym w zał ączniku do rozporz ądzenia. − Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 12 pa ździernika 2015 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. 2015, poz. 1875) zmienione Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 6 marca 2017 r. (Dz.U. 2017 poz. 723). Rozporz ądzenie okre śla jednostkowe stawki za umieszczenie odpadów na składowisku (tabela poni żej). Dla materiałów izolacyjnych zawieraj ących azbest (17 06 01*) oraz materiałów budowlanych zawieraj ących azbest (17 06 05*) zał ącznik do rozporz ądzenia nie wprowadza opłat za ich umieszczenie na składowisku

Tab. 1.1. Jednostkowe stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku w 2018 r.

Kod Jednostkowa stawka Grupy, podgrupy i rodzaje odpadów odpadu opłat w zł/Mg 06 07 01* odpady azbestowe z elektrolizy 55,43 06 13 04* odpady z przetwarzania azbestu 55,43 10 11 81* odpady zawieraj ące azbest 55,43 10 13 09* odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów 55,43 azbestowo -cementowych 10 13 10 odpady z produkcji elementów azbestowo- 57,95 cementowych inne ni ż wymienione w 10 13 09 15 01 11* opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne 65,00 porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi

16 01 11* okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest 65,00 16 02 12* zu żyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest 65,00 17 06 01* materiały izolacyjne zawieraj ące azbest 0 (120,76) 1) 17 06 05* materiały budowlane zawieraj ące azbest 0 (120,76) 1)

1) - Wysoko ść jednostkowej stawki opłaty, któr ą stosuje si ę do ustalania opłat podwy ższonych lub administracyjnych kar pieni ęż nych (zgodnie z art. 293 oraz art. 309 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska).

− Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2015 roku w sprawie rodzajów odpadów, które mog ą by ć składowane na składowisku odpadów w sposób nieselektywny (Dz.U. 2015, poz. 110). W sposób nieselektywny mog ą by ć składowane rodzaje odpadów okre ślone w zał ączniku do rozporz ądzenia, w tym: - grupa 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest, - grupa 17 06 05* - materiały budowlane zawieraj ące azbest, Oznacza to, że odpady obu grup mog ą by ć składowane wspólnie, na tym samym składowisku odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Natomiast nie wolno tych odpadów miesza ć i składowa ć z innymi odpadami niebezpiecznymi. − Rozporz ądzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR oraz Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR (tekst jednolity, Dz.U. 2017, poz. 695). Okre śla szczegółowe warunki, tryb wydawania i przedłu żania wa żno ści Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 9 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 9 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR oraz wydawania jego wtórnika; wzór i sposób wypełniania świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR; wysoko ść opłat za wydanie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR, przedłu żenie jego wa żno ści oraz wydanie jego wtórnika. − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 roku w sprawie składowisk odpadów (Dz.U. 2013, poz. 523). Okre śla m.in. wymagania dotycz ące składowania dla odpadów zawieraj ących azbest, wymienionych w katalogu odpadów oznaczonych kodami 17 06 01* i 17 06.05*. Wymagania dotycz ą lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia składowiska odpadów, zapewniaj ą bezpieczne dla zdrowia ludzi i dla środowiska składowanie odpadów, a w szczególno ści zapobiegaj ą zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych, gleby i ziemi oraz powietrza. − Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 roku w sprawie informacji dotycz ących bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia (Dz.U. 2003, Nr 120, poz. 1126). Rozporz ądzenie ustala obowi ązek sporz ądzenia wymaganego planu równie ż dla robót prowadzonych z wyrobami zawieraj ącymi azbest. − Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (t.j., Dz.U. 2016, poz. 71). Sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu przedsi ęwzi ęcia na środowisko wymaga transport lub unieszkodliwianie azbestu lub produktów zawieraj ących azbest, w ilo ści nie ni ższej ni ż 200 ton (Mg) rocznie. − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 grudnia 2014 roku w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz.U. 2014, poz. 1973). Okre śla wzory dokumentów stosowanych do prowadzenia ilo ściowej i jako ściowej ewidencji odpadów celem zapewnienia kontroli ich przemieszczania. Do prowadzonej ewidencji odpadów obowi ązani s ą posiadacze odpadów, w tym tak że wytwórcy odpadów. Ewidencje odpadów prowadzi si ę za pomoc ą dwóch dokumentów: karty ewidencji odpadów oraz karty przekazania odpadów. Karta przekazania odpadu wypełniana jest w dwóch egzemplarzach przez posiadacza przekazuj ącego odpady na rzecz innego posiadacza odpadów. Posiadacz odpadów, który odpady przejmuje (np. zarz ądzaj ący składowiskiem odpadów) zobowi ązany jest do potwierdzenia na karcie przekazania odpadu fakt przyj ęcia odpadu. − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (Dz. U. 2013, poz. 24) wprowadza zmiany w zakresie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o wyst ępowaniu substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska. Informacje s ą przedkładane w formie elektronicznej na informatycznych o śnikach danych. Informacje są bezpo średnio wprowadzane przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta do bazy azbestowej (www.bazaazbestowa.gov.pl) administrowanej przez Ministra Gospodarki. − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. 2013, poz. 25). Rozporz ądzenie okre śla sposób prowadzenia rejestru wyrobów zawieraj ących azbest, w tym: form ę i układ rejestru, zawarto ść rejestru oraz okres przechowywania rejestru. − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 sierpnia 2014 r. w sprawie rodzajów instalacji mog ących powodowa ć znaczne zanieczyszczenie poszczególnych Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 10 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 10 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

elementów przyrodniczych albo środowiska jako cało ści (Dz.U. 2014, poz. 1169). Rozporz ądzenie okre śla rodzaje instalacji mog ących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako cało ści. S ą to: instalacje do wytwarzania energii i paliw; instalacje do produkcji i obróbki metali; instalacje w przemy śle mineralnym, instalacje w przemy śle chemicznym do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów chemicznych lub biologicznych, instalacje w gospodarce odpadami, instalacje w innych rodzajach działalno ści.

1.3. CHARAKTERYSTYKA AZBESTU I ODPADÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

Słowo „azbest” jest terminem przemysłowym i stanowi popularne okre ślenie dla szeregu minerałów z grupy serpentynitów i amfiboli, zwi ązanych ze skałami metamorficznymi, wyst ępuj ących w postaci włóknistych skupie ń (Pola ński A.,1974). Z terminem „azbest” zwi ązane s ą wyra żenia pochodzenia greckiego i łaci ńskiego: asbeste, amiante, eternite (aeternitate). Słowa te tłumaczone jako „niegasn ący”, „niezniszczalny”, „wieczny” odnosz ą si ę bezpo średnio do charakterystycznych wła ściwo ści włókien azbestowych, dzi ęki którym minerały te znalazły zastosowanie przemysłowe. Azbest jako minerał u żytkowy jest znany od neolitu. Ju ż wtedy stanowił dodatek do wyrobów ceramicznych. W staro żytno ści, Grecy stosowali go do wyrobu knotów do lamp oliwnych. W XIX wieku azbest był stosowany do produkcji ogniotrwałych tkanin, a w XX wieku stał si ę surowcem powszechnie stosowanym w budownictwie. Od 1997 roku azbest został zakazany do przetwarzania i wykorzystania w wi ększo ści krajów europejskich. W Polsce azbest był stosowany w budownictwie, głównie do produkcji płyt azbestowo-cementowych jako pokrycia dachowe (eternit) i do ocieplania elewacji budynków; w mniejszym stopniu stosowano azbest do produkcji rur azbestowo-cementowych (wysokoci śnieniowe, kanalizacyjne, przewody wentylacyjne). W Polsce azbest rzadko był stosowany wewn ątrz budynków np. jako natryski azbestowe b ądź materiał termoizolacyjny. Jak wynika z dost ępnych opracowa ń (Brzozowski A., Obmi ński A., 2004), w polskim budownictwie przemysłowym stosowano w latach 1970-1980 mi ękkie łatwo pyl ące materiały zawieraj ące azbest w postaci tynków i natrysków w celach ognioochronnych w konstrukcjach stalowych i drewnianych obiektów wymagaj ących szczególnej ochrony przeciwpo żarowej. Poza powszechnym wykorzystaniem w budownictwie, azbest znalazł w praktyce szerokie zastosowanie. Azbest był stosowany do produkcji ró żnych artykułów codziennego użytku: papier bibułowy, kartony, „siatki azbestowe” do kuchenek gazowych, tostery, kurtyny teatralne, tkaniny ognioodporne, koce ga śnicze, itp. Azbest znalazł tak że specjalistyczne

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 11 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 11 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

zastosowanie w energetyce, w przemy śle chemicznym, spo żywczym, motoryzacyjnym, hutniczym i stoczniowym. Minerały okre ślane popularnie jako „azbest” nale żą do grupy włóknistych minerałów zbudowanych z ró żnorodnych zwi ązków krzemu, tlenu i metali (magnez, żelazo), charakteryzuj ących si ę du żą elastyczno ści ą włókien, odporno ści ą na wysokie temperatury, znikomym przewodnictwem cieplnym, znikom ą rozpuszczalno ści ą w wodzie oraz znaczn ą odporno ści ą na działanie kwasów i zasad. Minerały te wyst ępuj ą w skorupie ziemskiej powszechnie, są obecne we wszystkich cz ęś ciach litosfery niezale żnie od pochodzenia geologicznego. Włókna azbestowe stanowi ą agregaty długich, cienkich i elastycznych włókien elementarnych (fibryli). Długo ść włókien azbestu jest ró żna i zale ży od odmiany. Azbesty serpentynowe charakteryzuj ą si ę wi ększ ą długo ści ą włókien od azbestów amfibolowych. Wła ściwości fizykochemiczne azbestu zmieniaj ą si ę przy ogrzewaniu, na skutek dehydratacji. Ogrzewany w temperaturze powy żej 110 ˚C traci 2/3 zaadsorbowanej wody, w temperaturze 370 ˚C traci cało ść wody i jest to proces odwracalny. W temperaturach wy ższych dehydratacja staje si ę nieodwracalna. Temperatura topnienia azbestu wynosi ok. 1500 ˚C. Wła ściwo ści termoizolacyjne i d źwi ękochłonne, wytrzymało ść na rozci ąganie, elastyczno ść , a tak że odporno ść niektórych odmian azbestu na działanie kwasów, alkaliów i wody morskiej uczyniły z azbestu surowiec o szerokim zastosowaniu w ponad tysi ącu opisanych technologii (Szeszenia-Dąbrowska N., 2003).

Tab. 1.2. Typowe odmiany azbestu

Odmiana Odpowiednik mineralogiczny Skład chemiczny Grupa serpentynu 2+ Chryzotyl Lizardyt, Antygoryt (Mg, Fe )3[Si 2O5](OH) 2 Grupa amfiboli 2+ 3+ Krokidolit Riebeckit Na 2Fe 3 Fe 2 [Si 8O22 ](OH) 2 2+ Amosyt Gruneryt (Fe , Mg) 7[Si 8O22 ](OH) 2 2+ Antofyllit Antofyllit (Mg, Fe )7 [Si 8O22 ](OH) 2 2+, Aktynolit Aktynolit Ca 2(Fe Mg) 5[Si 8O22 ](OH) 2

Tremolit Tremolit Ca 2 Mg 5[Si 8O22 ](OH) 2

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 12 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 12 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Najwi ększe znaczenie przemysłowe ma azbest serpentynowy (chryzotylowy), tworz ący w serpentynitach cienkie żyły, o gi ętkich włóknach około 0,1 µm grubo ści. Jest on odporny na działanie wysokiej temperatury i czynników chemicznych, a tak że na ścieranie. Źle przewodzi ciepło. Azbest serpentynowy u żywany był do wyrobu niepalnych materiałów budowlanych (wyrobów azbestowo-cementowych (popularny eternit), materiałów izolacyjnych, okładzin ciernych, tkanin i farb ogniotrwałych itp). Azbest chryzotylowy jest wytrzymały, elastyczny, ognioodporny, źle przewodzi ciepło, elektryczno ść i d źwi ęk. Jest odporny na alkalia, ale rozkłada si ę w kwasie solnym. Azbest amfibolowy jest znacznie mniej rozpowszechniony. Z uwagi na du żą kwasoodporno ść u żywany był w przemy śle chemicznym. Azbest amfibolowy jest kruchy i odporny na działanie kwasów. Najcz ęś ciej spotykanymi odmianami krystalograficznymi minerałów azbestu jest chryzotyl (minerał serpentynowy) oraz krokidolit i amosyt (minerały amfibolowe). Odmiany te ró żni ą si ę mi ędzy sob ą barw ą, g ęsto ści ą, budow ą, a przede wszystkim zawarto ści ą

procentow ą składników: SiO 2, Fe 2O3, FeO, MgO, CaO, Na 2O, N 2O. Azbest, z uwagi na swoje zalety, był szeroko stosowany do produkcji budowlanych wyrobów azbestowych, w śród których najwi ększe zainteresowanie miały płyty i rury azbestowo-cementowe. Płyty były szeroko stosowane jako pokrycia dachowe (eternit), a rury (w niewielkich ilo ściach), do wykonywania instalacji wodoci ągowych i kanalizacyjnych oraz jako przewody kominowe i zsypy w budynkach wielokondygnacyjnych. Polska Norma [PN- 87 B-06612] podaje trzy rodzaje klasyfikacji wyrobów azbestowo-cementowych. Najbardziej adekwatny wydaje si ę by ć podział wyrobów azbestowo-cementowych w zale żno ści od kształtu i przeznaczenia, wyró żniaj ący nast ępuj ące grupy: - wyroby płytowe, w tym: - płyty płaskie ogólnego stosowania, - płytki dachowe, - płyty płaskie specjalnego stosowania, - płyty faliste, - kształtki, - rury i elementy ł ącz ące, - kształtki kanalizacyjne, - kanały wentylacyjne, - otuliny, - wyroby i elementy architektoniczno-budowlane.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 13 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 13 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

W zale żno ści od ich g ęsto ści obj ęto ściowej wyroby zawieraj ące azbest oraz odpady azbestowe dzieli si ę na „mi ękkie” i „twarde”. Materiały „mi ękkie” - łatwo pyl ące materiały zawieraj ące azbest to materiały lub produkty (np. tekstylia azbestowe) charakteryzuj ące si ę du żym procentowym udziałem azbestu, nisk ą odporno ści ą mechaniczn ą i nisk ą g ęsto ści ą. Pod naciskiem mi ędzy palcami podatne s ą na zgniatanie i łatwo uwalniaj ą włókna azbestowe. Łatwo tak że ulegaj ą uszkodzeniom, powoduj ąc wtedy znaczne emisje pyłu azbestowego do atmosfery. Grupa „mi ękkich” materiałów zawieraj ących azbest obejmuje wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej od 1000 kg/m 3. Zawieraj ą powy żej 20% azbestu. W śród najcz ęś ciej stosowanych „mi ękkich” materiałów zawieraj ących azbest mo żna wyró żni ć:

− materiały termoizolacyjne, − natryski azbestowe, − wata azbestowa, − tektura azbestowa, − wyroby tekstylne, − zaprawy o niskiej g ęsto ści (<1), − szczeliwa plecione, − filtry powietrza, gazów i cieczy. Źródłem znacz ących emisji pyłu s ą „mi ękkie” wyroby zawieraj ące azbest stosowane dawniej wewn ątrz pomieszcze ń w postaci izolacji cieplnej, dodatków do materiałów wyko ńczeniowych, farb i lakierów. Problem znacznych emisji wewn ątrz pomieszcze ń ma miejsce głównie w krajach wysoko uprzemysłowionych, gdzie na du żą skal ę stosowano „mi ękkie” materiały zawieraj ące azbest m.in. w budynkach u żyteczno ści publicznej. Materiały „twarde” - słabo pyl ące, to wyroby charakteryzuj ące si ę du żym stopniem zwi ęzło ści włókien azbestu oraz du żym udziałem spoiwa, głównie cementowego. S ą to takie materiały, których dopiero mechaniczna obróbka (rozbijanie, zrzucanie, ci ęcie, wiercenie otworów, szlifowanie i inne) powoduje zwi ększon ą emisj ę pyłu azbestowego do wdychanego powietrza, stwarzaj ąc niebezpiecze ństwo dla zdrowia. Grupa „twardych” materiałów zawieraj ących azbest obejmuje wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej powy żej 1000 kg/m 3, zawieraj ące poni żej 20% azbestu. W śród „twardych” materiałów zawieraj ących azbest mo żna wyró żni ć:

− wyroby azbestowo-cementowe (płyty faliste, płaskie oraz płyty „caro”), − wyroby winylowo-azbestowe, − uszczelki płaskie, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 14 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 14 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− kleje, kity, szpachlówki i zaprawy cementowe o wysokiej g ęsto ści, − tarcze cierne. Do materiałów „twardych” – słabo pyl ących zaliczane s ą mi ędzy innymi powszechnie stosowane w Polsce w latach 70-tych, faliste i płaskie płyty azbestowo-cementowe (popularny eternit), wykorzystywane jako pokrycia dachowe w budynkach jednorodzinnych lub elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym. W znacznie mniejszym stopniu stosowane były rury azbestowo-cementowe w sieciach wodoci ągowych, kanalizacyjnych czy do budowy kominów i zsypów. Włókna azbestu w tych wyrobach, w postaci włókien chryzotylu (azbestu serpentynowego) – odmiana mniej szkodliwa od krokidolitu (azbestu amfibolowego) - s ą mocno zwi ązane spoiwem cementowym. Pod wpływem warunków atmosferycznych w dłu ższych okresach czasu, spoiwo ulega wietrzeniu i włókna azbestowe mog ą wtedy stanowi ć zagro żenie dla ludzi w stopniu zale żnym od stanu zwietrzałych powierzchni wyrobów azbestowych (np. pokrycia dachowe).

1.4. RODZAJE ODPADÓW AZBESTOWYCH I ICH WPŁYW NA ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA I ZDROWIE LUDZI

Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 ze zm.) praktycznie zamkn ęła okres stosowania wyrobów zawieraj ących azbest w Polsce. Pozostaje natomiast problem sukcesywnego usuwania zu żytych wyrobów, w sposób nie zagra żaj ący zdrowiu ludzi i zanieczyszczaniu środowiska. Zgodnie z wymogami wymienionej ustawy, produkcja płyt została zako ńczona w 1998 roku. Powołuj ąc si ę na Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, na terenie kraju w 2008 roku znajdowało si ę jeszcze w u żytkowaniu ok. 14,5 mln Mg wyrobów zawieraj ących azbest. W „Programie...” nie zidentyfikowano ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest znajduj ących si ę w obiektach przemysłowych i infrastrukturalnych. W najbli ższych latach wyroby te b ędą sukcesywnie usuwane, staj ąc si ę wtedy odpadem niebezpiecznym (Ministerstwo Gospodarki, 2009). Zgodnie z obowi ązuj ącą klasyfikacj ą odpadów, stanowi ącą zał ącznik do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1923), odpady azbestowe wymienione s ą w nast ępuj ących grupach odpadów:

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 15 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 15 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Tab.1.3. Grupy odpadów zawieraj ących azbest

Grupa 06 Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej, 06 07 01* Odpady azbestowe z elektrolizy 06 13 04* Odpady z przetwarzania azbestu Grupa 10 Odpady z procesów termicznych, 10 11 81* Odpady zawieraj ące azbest 10 13 09* Odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych Grupa 15 Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieuj ęte w innych grupach, 15 01 11* Opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi Grupa 16 Odpady nieuj ęte w innych grupach, 16 01 11* Okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest 16 02 12* Zu żyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest Grupa 17 Odpady z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (wł ączaj ąc gleb ę i ziemi ę z terenów zanieczyszczonych) 17 06 01* Materiały izolacyjne zawieraj ące azbest 17 06 05* Materiały budowlane zawieraj ące azbest

Ze wzgl ędu na swoje wła ściwo ści i niezniszczalno ść , azbest wprowadzony w odpadach do środowiska utrzymuje si ę w nim praktycznie przez czas nieokre ślony. Oznacza to trwały charakter zanieczyszczenia lub ska żenia poszczególnych komponentów środowiska. Zanieczyszczenie lub ska żenie środowiska przyrodniczego azbestem oznacza: − ska żenie powietrza pyłami azbestowymi, zwłaszcza najbardziej niebezpieczn ą dla człowieka frakcj ą respirabiln ą, tj. włókna o długo ści powy żej 5 mikrometrów o maksymalnej średnicy 3 mikrometrów i o stosunku długo ści włókna do jego grubo ści nie mniejszym ni ż 3 do 1, − ska żenie gleb, które powoduje wtórn ą emisj ę pyłów azbestu. Dla st ęż eń azbestu w powietrzu podane s ą najwy ższe dopuszczalne st ęż enia (NDS), wyra żone zarówno liczb ą włókien azbestu w 1cm 3, jak i ilo ści ą pyłu całkowitego w mg/m 3. W przypadku koncentracji azbestu w glebach brak jest światowych, europejskich i krajowych kryteriów ustalaj ących dopuszczalne poziomy zanieczyszczenia. Zanieczyszczenie gruntu lub gleb azbestem jest jednak zagadnieniem istotnym, gdy ż powoduje jego reemisj ę do środowiska. W pracy Obmi ńskiego (2000) podano, na podstawie własnych bada ń, że st ęż enia niezwi ązanego azbestu przekraczaj ące 0,02% wymagaj ą rekultywacji, z racji reemisji pyłów.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 16 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 16 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

W celu wyeliminowania reemisji azbestu konieczne jest przeprowadzanie odpowiednich zabiegów ograniczaj ących pylenie (Dyczek, 2000; Obmi ński, 2000). W ostatnich latach, zarówno w Polsce jak i na świecie, jednoznacznie zabroniono stosowania wyrobów zawieraj ących azbest. Jednak od pocz ątku XX wieku do lat osiemdziesi ątych, azbest był szeroko stosowany w materiałach izolacyjnych i ściernych, głównie w budownictwie komunalnym i przemysłowym. Obecnie ka żde działanie zwi ązane z demonta żem wyrobów zawieraj ących azbest jest zwi ązane z powstawaniem odpadów zaliczanych, z uwagi na obecno ść azbestu, do grupy odpadów niebezpiecznych. Chorobotwórcze działanie azbestu u człowieka wyst ępuje w wyniku wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Dopóki włókna nie s ą uwalniane do powietrza i nie zachodzi ich wdychanie, wyroby z udziałem azbestu nie stanowi ą zagro żenia dla zdrowia. Na wyst ępowanie zagro żenia i typ patologii wpływa rodzaj azbestu, wymiary tworz ących go włókien i ich st ęż enie oraz czas trwania nara żenia. Zagro żenie azbestem dla człowieka jest wynikiem wprowadzenia go poprzez drogi oddechowe, przy czym stopie ń zagro żenia zale ży od rodzaju pyłu, wielko ści i g ęsto ści włókna i czasu oddziaływania. Im mniejsze i krótsze s ą włókna, tym s ą one bardziej odpowiedzialne za wywoływanie zmian chorobowych o charakterze rakowym. Włókna mniejsze s ą wdychane, a wi ększe osiadaj ą we wcze śniejszych odcinkach dróg oddechowych i nie docieraj ą do p ęcherzyków płucnych. Istniej ące dowody epidemiologiczne pozwalaj ą stwierdzi ć, że wszystkie typy azbestu powoduj ą raka płuc (Szeszenia-Dąbrowska N., Siuta J.,1998). Najbardziej zagra ża zdrowiu azbest niebieski (krokidolit) zawieraj ący najwi ęcej włókien respirabilnych, to znaczy takich, które mog ą wyst ępowa ć w trwałej postaci w powietrzu i przedostawa ć si ę z wdychanym powietrzem do pęcherzyków płucnych. W efekcie oddziaływania pyłów azbestowych stwierdzono mo żliwo ść wyst ępowania takich schorze ń jak: pylica azbestowa, rak płuc oraz azbestoza. Doniesienia kliniczne i epidemiologiczne sugeruj ą, że inne nowotwory: krtani, żoł ądka i jelit, trzustki, jajnika oraz chłoniaków mog ą by ć zwi ązane z obecno ści ą pyłu azbestowego w powietrzu wdychanym (Szeszenia-Dąbrowska N., Siuta J.,1998).

Wyró żnia si ę trzy typy ekspozycji na pył azbestowy: ekspozycj ę zawodow ą, parazawodow ą i środowiskow ą. Ró żni ą si ę one w sposób istotny wielko ści ą st ęż eń, długo ści ą trwania nara żenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielko ści ą ryzyka wyst ępowania okre ślonych nowotworów zło śliwych. Przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie badania nie dostarczyły dowodów zwi ększonego ryzyka wyst ępowania nowotworów zwi ązanych ze spo żywaniem pokarmów i wody zanieczyszczonej azbestem. Tak wi ęc azbest

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 17 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 17 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

jest nieszkodliwy, o ile jest on izolowany od atmosfery. Zagro żeniem dla człowieka jest forma azbestu wdychana z powietrzem atmosferycznym. Istnieje realne zagro żenie ska żeniem środowiska pyłem azbestu, pochodz ącym z tak zwanych „dzikich wysypisk odpadów” – szczególnie w lasach i odkrytych wyrobiskach. Ponadto wyst ępuje pylenie – w coraz wi ększym stopniu – z uszkodzonych pod wpływem wietrzenia, powierzchni płyt na dachach i elewacjach budynków. Powa żny niepokój mo że budzi ć fakt, że usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawieraj ących azbest przez przypadkowe i nieprofesjonalne firmy, zwi ększa tylko zagro żenie pyłem azbestowym dla pracowników tych firm i mieszka ńców.

1.5. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY MIASTKOWO

Gmina wiejska Miastkowo poło żona jest w zachodniej cz ęś ci powiatu łom żyńskiego jako jedna z najbardziej wysuni ętych na zachód gmin województwa podlaskiego, przy drodze krajowej z Warszawy do Łom ży. Gmina Miastkowo graniczy z nast ępuj ącymi gminami: Zbójna, Nowogród, Łom ża, Śniadowo (powiat łom żyński, województwo podlaskie) oraz z gminami: Lelis, Rzeku ń, Troszyn (powiat ostroł ęcki, województwo mazowieckie). Zajmuje powierzchni ę ok. 115 km 2. Około 31% terenu gminy pokrywaj ą lasy, pozostały teren zajmuj ą w wi ększo ści u żytki rolne. Liczba mieszka ńców gminy wynosi ok. 4 500 osób. W skład Gminy Miastkowo wchodz ą 23 miejscowo ści, z których najwi ęcej mieszka ńców posiada Miastkowo – siedziba władz gminnych, za ś miejscowo ściami charakteryzuj ącymi si ę najmniejszym zaludnieniem s ą Osetno oraz Łubia. Gmina składa si ę z nast ępuj ących miejscowo ści: Chojny-Naruszczki, Czartoria, Drogoszewo, Gałkówka, Kaliszki, Korytki Le śne, Kraska, Kuleszka, Leopoldowo, Łubia, Łuby-Kiertany, Łuby-Kurki, Miastkowo, Nowosiedliny, Osetno, Podosie, Rybaki, Rydzewo, Rydzewo-Gozdy, Sosnowiec, Sulki, Tarnowo, Zaruzie. Gęsto ść zaludnienia wynosi ok. 38 osób/km 2. Gospodarka gminy oparta jest głównie na rolnictwie. Obok rolnictwa, b ędącego głównym działem gospodarki, rozwijaj ą si ę w gminie zakłady przetwórstwa drzewnego. Rolniczy charakter gminy oraz struktura u żytkowania budynków, wpłyn ęły na to że płyty eternitowe (azbestowo - cementowe) były w ubiegłych latach powszechnie wykorzystywane jako pokrycia dachów budynków gospodarczych i mieszkalnych. Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 61 z Warszawy przez Łom żę , Augustów i Suwałki do przej ść granicznych z Litw ą. Gmina poło żona jest w dorzeczu Narwi,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 18 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 18 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

z dopływem rzeki Ru ż. Na terenie gminy nie ma jezior ani sztucznych zbiorników wodnych. Gmina, o charakterze rolniczym, jest równie ż atrakcyjna turystycznie. Na terenie gminy Miastkowo znajduje si ę wiele miejsc cennych przyrodniczo m.in. obszary chronionego krajobrazu.

Rys 1. Mapa Gminy Miastkowo (źródło: www.wikipedia.pl )

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 19 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 19 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

2. INWENTARYZACJA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY MIASTKOWO

2.1. PODSTAWOWE ZAŁO ŻENIA

Azbest, z uwagi na swoje zalety, był szeroko stosowany głównie do produkcji wyrobów budowlanych, spo śród których na terenie Gminy Miastkowo powszechnie wykorzystywane były płyty azbestowo-cementowe jako pokrycia dachowe. Na terenie gminy najwi ęcej odpadów zawieraj ących azbest powstanie w trakcie usuwania pokryć dachowych z budynków (głównie nale żą cych do osób fizycznych). Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2014r., poz. 1923) b ędą to odpady niebezpieczne z przypisanymi nast ępuj ącymi kodami klasyfikacyjnymi: − 17 06 05* - materiały budowlane zawieraj ące azbest, − 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest.

W roku 2017, w miesi ącach maj - sierpie ń, pracownicy Pracowni Bada ń Środowiskowych i Gospodarki Odpadami Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN przeprowadzili prace inwentaryzacyjne obejmuj ące wszystkie budynki nale żą ce do osób fizycznych oraz osób prawnych, w tym jednostek samorz ądu terytorialnego. Wykonane prace inwentaryzacyjne wyrobów zawieraj ących azbest składały si ę z nast ępuj ących etapów: − opracowanie ankiet zgodnie z obowi ązuj ącymi rozporz ądzeniami, − konsultacje z pracownikami Urz ędu Gminy w Miastkowie, − przeprowadzenie zgodnie z opracowanymi ankietami inwentaryzacji (spisu z natury) w terenie, obiektów nale żą cych do osób fizycznych, − przeprowadzenie zgodnie z opracowanymi ankietami inwentaryzacji (spisu z natury) w terenie, obiektów nale żą cych do osób prawnych, − przeprowadzenie inwentaryzacji w terenie (spisu z natury) pozostałych obiektów, − wprowadzenie do Bazy Danych nr działek i obr ębów ewidencyjnych, − przygotowanie warstwy obrysów obiektów z przypisanymi do obiektu atrybutami: numer działki ewidencyjnej i numer obr ębu ewidencyjnego, umo żliwiaj ącej eksport wyników inwentaryzacji do warstw w formacie *.shp i *.pdf.

Zgodnie z obowi ązuj ącym Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, w pracach inwentaryzacyjnych i w dalszych

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 20 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 20 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

obliczeniach wykonywanych dla potrzeb niniejszego programu, przy obliczeniu masy i obj ęto ści płyt azbestowo-cementowych pozostałych do unieszkodliwienia, zastosowano nast ępuj ące przeliczniki:

1 m 2 płyty azbestowo-cementowej = 0,011 Mg 3 1 Mg płyty azbestowo-cementowej = 0,82 m

Przeprowadzenie inwentaryzacji w terenie obiektów nale żą cych do osób fizycznych oraz osób prawnych, zgodnie z opracowanymi ankietami oraz wykonanie oceny stanu technicznego zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych, stanowiło podstawowe zadanie niezb ędne w celu opracowania Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo. W trakcie prac terenowych zinwentaryzowano m.in. zdemontowane płyty dachowe zło żone na terenie poszczególnych posesji. Płyty te bezwzgl ędnie zaliczono do I stopnia pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy. Ze wzgl ędu na ograniczone mo żliwo ści obserwacji w terenie, niewielka cz ęść zło żonych płyt azbestowo-cementowych mogła nie zosta ć uwzgl ędniona w ankietach. Je żeli takowe odpady azbestowo-cementowe zło żone na posesjach zostan ą zgłoszone przez wła ścicieli posesji nale ży je traktowa ć zgodnie z post ępowaniem dla I stopnia pilno ści. Przygotowane ankiety wykorzystywane w pracach inwentaryzacyjnych (wzór ankiet zamieszczono w zał ączniku do opracowania) zawieraj ą dwa elementy: − Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystania – według zał ącznika nr 3 do Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 roku w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest . (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31); − Ocena stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest – według zał ącznika nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ze zmianami z roku 2010 (Dz. U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649 oraz Dz. U. z 2010 r. Nr 162, poz. 1089). Wykonawca opracowania w celu wykonania inwentaryzacji przeprowadził spis obiektów oraz ocen ę pokry ć dachowych bezpo średnio w terenie – „tzw. spis z natury”. Spis z natury polegał na szczegółowym obej ściu gospodarstwa indywidualnego b ądź obiektu nale żą cego do podmiotu gospodarczego, a tak że obiektów b ędących we władaniu gminy. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 21 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 21 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Oszacowano powierzchnię pokry ć dachowych oraz przeprowadzono ocen ę stanu technicznego wyst ępuj ących wyrobów azbestowych, zgodnie z zał ącznikami do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 roku w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest. (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31) oraz w odniesieniu do Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649 oraz Dz. U. z 2010 r. Nr 162, poz. 1089 ze zm.). Ocen ę przeprowadzono do celów inwentaryzacji i w celu opracowania harmonogramu usuwania wyrobów zwieraj ących azbest. Podstawowe zało żenia Wykonawcy (IGSMiE PAN) dotycz ące wypełniania ankiet, przyj ęte dla potrzeb przeprowadzonej inwentaryzacji materiałów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo:

1. Zawarto ść ankiet wypełnionych przez wła ścicieli lub administruj ących obiektami została przyj ęta dla celów opracowania bez jakichkolwiek zmian. 2. W przypadku braku ankiety dla obiektu, gdzie pracownicy IGSMiE PAN w czasie prac terenowych, stwierdzili obecno ść elementów zawieraj ących azbest, ankieta została wypełniona przez Wykonawc ę zadania (w warunkach terenowych). W takim przypadku w rubrykach: - W ykorzystuj ący wyroby zawieraj ące azbest – imi ę i nazwisko lub nazwa i adres - wpisywano adres budynku, na którym stwierdzono obecno ść wyrobów zawieraj ących azbest. 3. Ocena stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania została przeprowadzona przez pracownika IGSMiE PAN wypełniaj ącego ankiet ę w warunkach terenowych.

2.2. WYNIKI ZBIORCZE INWENTARYZACJI W TERENIE Wszystkie wypełnione w terenie ankiety doł ączono, jako zał ącznik do opracowania, zebrane w kilku tomach (tab.2.1). Tab.2.1. Zestawienie wyników inwentaryzacji w podziale na tomy (w zał ączeniu do opracowania) Gospodarstwa Chojny-Naruszczki, Czartoria, Drogoszewo, 168 tom I indywidualne Osetno, Gałkówka ankiet (osoby 173 Miastkowo tom II fizyczne) ankiety Nowosiedliny, Podosie, Rybaki, Rydzewo, 181 tom III Rydzewo-Gozdy ankiet Kaliszki, Korytki Le śne, Kraska, Kuleszka, 145 tom IV Leopoldowo, Łuby-Kiertany, Łuby-Kurki ankiet Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 22 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 22 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

185 Sosnowiec, Sulki, Tarnowo, Łubia, Zaruzie tom V ankiet Obiekty nale żą ce do osób prawnych (gminy, firm, 9 tom VI przedsi ębiorstw i innych instytucji) ankiet

Zdecydowana wi ększo ść wyrobów zawieraj ących azbest, stosowanych w obiektach na terenie ankietowanych posesji, nale ży do grupy pokry ć dachowych budynków b ędących własno ści ą osób fizycznych. S ą to głównie azbestowo-cementowe płyty faliste wyst ępuj ące na budynkach mieszkalnych i budynkach gospodarczych. W wyniku przeprowadzonych prac inwentaryzacyjnych na obszarze Gminy Miastkowo uzyskano: − w grupie budynków b ędących własno ści ą osób fizycznych ( gospodarstw indywidualnych) 852 ankiety, w których wykazano ł ącznie 1 669 obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest, ł ącznie oszacowano 308 085 m2, tj. 3 388, 935 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest, − w grupie budynków b ędących własno ści ą Gminy Miastkowo 6 ankiet, w których wykazano ł ącznie 7 obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest, ł ącznie oszacowano 325 m2, tj. 3,575 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest, − w grupie budynków nale żą cych do pozostałych osób prawnych - firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji 3 ankiety, w których wykazano 3 obiekty z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest w ilości 500 m 2, tj. 5,5 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest. Ilo ść ankiet nie zawsze odpowiada ilo ści obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest znajduj ącymi si ę na danej posesji. Wynika to z faktu, że jedna ankieta dotyczy jednego gospodarstwa indywidualnego (posesji), gdzie wielokrotnie stwierdzano pokrycie dachowe z płyt zawieraj ących azbest na kilku budynkach, ale w jednym gospodarstwie (np. budynek mieszkalny i budynek gospodarczy). W zwi ązku z tym, ilo ść obiektów z wbudowanymi płytami zawieraj ącymi azbest jest wy ższa ni ż ilo ść ankiet, a co za tym idzie równie ż wy ższa ni ż ilo ść gospodarstw (posesji).

2.3. INWENTARYZACJA OBIEKTÓW NALE ŻĄ CYCH DO OSÓB FIZYCZNYCH

W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji wykazano, że zdecydowana wi ększo ść stosowanych w badanych obiektach wyrobów zawieraj ących azbest nale ży do grupy pokry ć dachowych budynków. S ą to głównie azbestowo-cementowe płyty faliste i w mniejszym stopniu płyty „caro”, wyst ępuj ące na budynkach mieszkalnych i budynkach gospodarczych.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 23 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 23 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

W wyniku przeprowadzonych bada ń inwentaryzacyjnych budynków b ędących własno ści ą osób fizycznych (gospodarstw indywidualnych), na obszarze Gminy Miastkowo uzyskano 852 ankiety, w których wykazano ł ącznie 1 669 obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest. Łącznie oszacowano 308 085 m2, tj. 3 388, 935 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest. Na obszarze Gminy Miastkowo, przy uwzgl ędnieniu ogólnej liczby nadanych numerów budynków w ilo ści 1266 (na podstawie danych UG w Miastkowie), udział posesji z wbudowanymi elementami zawieraj ącymi azbest wynosi 67%. Zestawienie udziału procentowego budynków z wbudowanymi elementami zawieraj ącymi azbest na obszarze Gminy Miastkowo przedstawia tabela 2.2. Tab. 2.2. Udział procentowy budynków z wyrobami zawieraj ącymi azbest, b ędących własno ści ą osób fizycznych, na terenie Gminy Miastkowo L.p. Lokalizacja Ogólna Ilo ść posesji z Udział % posesji (sołectwo) liczba wbudowanymi z wyrobami numerów wyrobami zawieraj ącymi azbest domów zawieraj ącymi [%] azbest 1 Chojny-Naruszczki 25 17 68 2 Czartoria 78 55 71 3 Drogoszewo i Osetno 113 85 75 4 Gałkówka 25 11 44 5 Kaliszki 10 7 70 6 Korytki Le śne 13 11 85 7 Kraska 17 11 65 8 Kuleszka 54 41 76 9 Leopoldowo 31 17 55 10 Łuby-Kurki 47 40 85 11 Łuby-Kiertany 23 18 78 12 Podosie 30 26 87 13 Miastkowo 350 173 49 14 Nowosiedliny 24 19 79 15 Rydzewo 158 94 59 16 Rydzewo-Gozdy 18 15 83 Rybaki (w tym 17 38 27 kolonia Bartkowizna) 71 18 Sosnowiec 19 16 84 19 Sulki 32 21 66 20 Tarnowo i Łubia 73 63 86 21 Zaruzie 88 85 97 Ogółem 1266 852 67

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 24 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 24 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

W tabeli 2.3. przedstawiono zestawienie przeprowadzonej inwentaryzacji budynków będących własno ści ą osób fizycznych (gospodarstw indywidualnych) na obszarze Gminy Miastkowo. Zestawienie obejmuje ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w jednostkach powierzchni [m 2] oraz masy [Mg]. W tabeli 2.4 zestawiono ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest z podziałem na budynki gospodarcze oraz budynki mieszkalne .

Tab. 2.3. Wyniki inwentaryzacji obiektów zawieraj ących azbest w grupie osób fizycznych (gospodarstw indywidualnych), na obszarze Gminy Miastkowo L.p. Liczba Ilo ść wyrobów azbestowych 2) obiektów Lokalizacja pokrytych (sołectwo) wyrobem z [m 2] [Mg] azbestem 1) 1 Chojny-Naruszczki 31 7 200 79,2 2 Czartoria 101 19 150 210,65 3 Drogoszewo 138 23 170 254,87 4 Gałkówka 29 5 200 57,20 5 Kaliszki 17 3 820 42,02 6 Korytki Le śne 26 6 380 70,18 7 Kraska 21 4 210 46,31 8 Kuleszka 96 18 790 206,69 9 Leopoldowo 36 10 360 113,96 10 Łubia 23 4 180 45,98 11 Łuby-Kiertany 34 11 320 124,52 12 Łuby-Kurki 78 12 340 135,74 13 Miastkowo 314 52 520 577,72 14 Nowosiedliny 41 7 600 83,60 15 Osetno 23 3 130 34,43 16 Podosie 65 15 020 165,22 17 Rybaki 52 12 990 142,89 18 Rydzewo 161 22 390 246,29 19 Rydzewo-Gozdy 25 4 360 47,96 20 Sosnowiec 42 9 470 104,17 21 Sulki 42 11 720 128,92 22 Tarnowo 113 18 680 205,48 23 Zaruzie 161 24 085 264,935 Razem 1 669 308 085 3 388, 935

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 25 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 25 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

1) – ilo ść obiektów pokrytych wyrobem z azbestem (ł ączna ilo ść budynków gospodarczych oraz mieszkalnych w gospodarstwach indywidualnych – warto ść wy ższa ni ż ilo ść pozyskanych ankiet, gdy ż w jednym gospodarstwie indywidualnym cz ęsto wyst ępuje kilka budynków pokrytych takimi wyrobami np. 1 budynek gospodarczy i jeden budynek mieszkalny) 2) – sumaryczna ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na analizowanym obszarze przedstawiona w jednostkach powierzchni (m2) oraz masy (Mg). Ł ącznie budynki mieszkalne i gospodarcze

Tab. 2.4. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest zinwentaryzowanych w poszczególnych sołectwach z podziałem na budynki mieszkalne i gospodarcze Ilo ść wyrobów azbestowych Gospodarstwa 2 2 2 indywidualne [m ] [Mg] [m ] [Mg] m [Mg] 1- budynki 2- budynki 3-zło żone na terenie mieszkalne gospodarcze posesji Chojny-Naruszczki 400 4,4 6800 74,80 0 0 Czartoria 3420 37,62 15430 169,73 300 3,30 Drogoszewo 5680 62,48 16910 186,01 580 6,38 Gałkówka 1230 13,53 3970 43,67 0 0 Kaliszki 440 4,84 3380 37,18 0 0 Korytki Le śne 950 10,45 5330 58,63 100 1,10 Kraska 680 7,48 3480 38,28 50 0,55 Kuleszka 3350 36,85 15210 167,31 230 2,53 Leopoldowo 560 6,16 9800 107,80 0 0 Łubia 450 4,95 3700 40,70 30 0,33 Łuby-Kiertany 880 9,68 10140 111,54 300 3,30 Łuby-Kurki 2540 27,94 8710 95,81 1090 11,99 Miastkowo 13300 146,30 38280 421,08 940 10,34 Nowosiedliny 7600 83,60 5730 63,03 550 6,05 Osetno 1000 11,00 1890 20,79 240 2,64 Podosie 2200 24,20 12820 141,02 0 0 Rybaki 1020 11,22 11920 131,12 50 0,55 Rydzewo 6090 66,99 14480 159,28 1820 20,02 Rydzewo-Gozdy 1050 11,55 3310 36,41 0 0 Sosnowiec 1160 12,76 8110 89,21 200 2,20 Sulki 880 9,68 10840 119,24 0 0 Tarnowo 4690 51,59 13840 152,24 150 1,65 Zaruzie 5170 56,87 17980 197,78 935 10,285 Razem 64740 712,14 242060 2662,66 7565 83,215

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 26 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 26 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

1 – zestawienie dotycz ące ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest wbudowanych na budynkach mieszkalnych 2 – zestawienie dotycz ące ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest wbudowanych na budynkach gospodarczych 3 - zestawienie dotycz ące ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest zło żonych na terenie posesji

2.4. INWENTARYZACJA OBIEKTÓW NALE ŻĄ CYCH DO OSÓB PRAWNYCH

2.4.1. Inwentaryzacja obiektów b ędących we władaniu Gminy W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji budynków b ędących własno ści ą Gminy Miastkowo uzyskano 6 ankiet , w których wykazano ł ącznie 7 obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest. Łącznie oszacowano 325 m2, tj. 3,575 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest. Zestawienie wyników inwentaryzacji obiektów gminnych zawiera tabela 2.5.

Tab. 2.5. Inwentaryzacja obiektów zawieraj ących azbest, b ędących we władaniu Gminy Miastkowo Liczba Ilo ść wyrobów Wła ściciel/ obiektów zawieraj ących zarz ądca/ Lokalizacja Obiekt pokrytych azbest użytkownik azbestem [m 2] [Mg] Czartoria, ul. Remiza OSP (szalet) 1 5 0,055 Nadnarwia ńska 44 Miastkowo, Były ZGK (2 bud. 2 80 0,88 ul. Długa 5 gospodarcze) Miastkowo, ul. Bud. gospodarczy 1 120 1,32 Gmina Łom żyńska 26 Miastkowo Podosie Przystanek PKS, wiata 1 10 0,11

Rydzewo, ul. Mazurska Przystanek PKS, wiata 1 10 0,11

Łuby-Kurki Remiza OSP 1 100 1,1 Razem 7 325 3,575

2.4.2. Inwentaryzacja obiektów nale żą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji

W obiektach nale żą cych do osób prawnych na terenie Gminy Miastkowo (firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji), na podstawie 3 ankiet wykazano 3 obiekty z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest w ilo ści 500 m 2, tj. 5,5 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest. Zestawienie przeprowadzonej inwentaryzacji wyrobów przedstawiono w tabeli poni żej.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 27 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 27 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Tab. 2.6. Inwentaryzacja obiektów zawierających azbest nale żą cych do firm i przedsi ębiorstw oraz innych instytucji na terenie Gminy Miastkowo Wła ściciel/ Ilo ść wyrobów Liczba zarz ądca/ Lokalizacja Obiekt azbestowych obiektów użytkownik [m 2] [Mg] Edmund Miastkowo, ul. Piekarnia 1 300 3,3 Białobrzewski Po świ ątne 10 Miastkowo, ul. Artur Komor Bar 1 100 1,1 Kacpra Wielocha 19 Tomasz Leopoldowo 1a Tartak 1 100 1,1 Karasi ński Razem 3 500 5,5

2.5. PODSUMOWANIE WYNIKÓW INWENTARYZACJI

Zdecydowana wi ększo ść stosowanych w inwentaryzowanych obiektach wyrobów zawieraj ących azbest nale ży do grupy pokry ć dachowych budynków. S ą to głównie azbestowo-cementowe płyty faliste i znacznie rzadziej płyty płaskie wyst ępuj ące na budynkach mieszkalnych oraz na budynkach gospodarczych (zestawienie ilo ściowe tabela 2.9). Zbiorcze zestawienie wyników bada ń inwentaryzacyjnych na obszarze Gminy Miastkowo z podziałem na poszczególne grupy obiektów podano w tabeli poni żej. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 28 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 28 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Tab. 2.8. Zestawienie zbiorcze ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo ( na podstawie inwentaryzacji z 2017r.) Płyty azbestowo-cementowe Liczba Ilo ść wbudowanych wyrobów Ilo ść obiektów zawieraj ących azbest Rodzaj obiektu ankiet z wyrobami [m 2] [Mg] [m 3] azbestowymi Budynki b ędące własno ści ą osób 852 1669 308 085 3388, 94 2778,93 fizycznych Budynki b ędące własno ści ą osób 9 10 825 9,075 7,44 prawnych w tym: - obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 6 7 325 3,575 2,93 - obiekty nale żą ce do firm, 3 3 500 5,5 4,51 przedsi ębiorstw i innych instytucji Razem 861 1679 308 910 3398,02 2,793,81

Tab. 2.9. Ilo ściowe zestawienie poszczególnych rodzajów wyrobów azbestowo-cementowych zinwentaryzowanych w grupie obiektów nale żą cych do osób fizycznych na terenie Gminy Miastkowo (dane z Bazy Azbestowej, stan na 08.2017 r .) Ilo ść Kod wyrobu Rodzaj wyrobu zawieraj ącego azbest kg % Płyty azbestowo-cementowe płaskie W 01 26 180 0,77 stosowane w budownictwie Płyty azbestowo-cementowe faliste dla W 02 3 362 765 99,23 budownictwa Suma 3 388 945 100

Z danych zawartych w tabeli 2.9. wynika, że udział płyt azbestowo-cementowych płaskich stosowanych w budownictwie (W01) w całkowitej masie wyrobów azbestowych zinwentaryzowanych na terenie gminy jest nieznaczny w porównaniu do płyt azbestowo- cementowych falistych (W02).

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 29 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 29 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

3. OCENA JAKO ŚCIOWA ZINWENTARYZOWANYCH WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

Zestawienie ilo ściowe wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo przedstawiono w rozdz. 2. programu. Dla potrzeb zestawienia jako ściowego wyrobów zawieraj ących azbest przeprowadzono ocen ę pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Ocen ę pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest wykonano z uwzgl ędnieniem wymogów obowi ązuj ących aktów prawnych:

− Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. (Dz.U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649), − Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. z 2010 r. Nr 162, poz. 1089), − Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 roku w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest. (Dz.U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31).

Ocena stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest została przeprowadzona w warunkach terenowych w 2017 roku, przez pracowników Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN, według zał ącznika nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ze zmianami z roku 2010 (Dz. U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649 oraz Dz. U. z 2010 r. Nr 162, poz. 1089). Wzór oceny zamieszczono w zał ączniku do opracowania. Oceniano wizualnie stan techniczny wbudowanego wyrobu zawieraj ącego azbest zgodnie z punktacj ą „Oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest”. Przygotowana ocena w formie ankiety obejmuje pi ęć grup parametrów charakterystycznych, które s ą podstaw ą do okre ślenia przynale żno ści konkretnego wyrobu do jednego z trzech stopni pilno ści usuwania: − I stopie ń pilno ści – wymagane pilnie usuni ęcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 30 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 30 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− II stopie ń pilno ści – wymagana ponowna ocena w terminie do 1 roku, − III stopie ń pilno ści – wymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat. W ka żdej z pi ęciu grup wskazywano co najmniej jedn ą pozycj ę punktow ą. Je żeli w grupie wskazano wi ęcej ni ż jedn ą pozycj ę punktow ą, wtedy sumuj ąc punkty poszczególnych grup uwzgl ędniano pozycj ę o najwy ższej punktacji w danej grupie. Grupa I obejmuje sposób zastosowania azbestu . Ka żdy wyrób azbestowy mo żna zakwalifikowa ć jako powierzchni ę pokryt ą mas ą natryskow ą z azbestem, tynk zawieraj ący azbest, lekkie płyty izolacyjne z azbestem lub pozostałe wyroby z azbestem (np. pokrycia dachowe, elewacyjne). Wyroby azbestowe wbudowane w obiektach na obszarze gminy Miastkowo to pokrycia dachowe, co pozwala zaklasyfikowa ć wyroby do grupy pozostałych wyrobów z azbestem, przyjmuj ąc 10 punktów. Grupa II obejmuje struktur ę powierzchni wyrobu z azbestem. Wyró żni ć mo żna du że uszkodzenia powierzchni, naruszon ą struktur ę włókien (60 punktów), niewielkie uszkodzenia powierzchni - rysy, odpryski, załamania (30 punktów), ścisł ą struktur ę włókien przy braku warstwy zabezpieczaj ącej lub jej du żych ubytkach (15 punktów) oraz brak uszkodze ń, przyjmuj ąc w takim przypadku 0 punktów. Grupa III to okre ślenie mo żliwo ści uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem . Je żeli wyrób azbestowy jest przedmiotem jakich ś prac, w tym równie ż wyrób zdemontowany, przyjmowano w takiej sytuacji maksymaln ą liczb ę punktów – 30. Wyroby mog ą ponadto by ć bezpo średnio dost ępne - do wysoko ści 2 m (15 punktów), nara żone na uszkodzenia mechaniczne (10 punktów), nara żone na wstrz ąsy i drgania lub czynniki atmosferyczne (10 punktów) lub nie nara żone na wpływy zewn ętrzne (0 punktów). Ze wzgl ędu na umiejscowienie wyrobów (pokrycia dachowe) cz ęsto przyjmowano punktacj ę, jak dla wyrobów nara żonych na wstrz ąsy, drgania lub czynniki atmosferyczne. Grupa IV punktacji obejmuje miejsce usytuowania wyrobu w stosunku do pomieszcze ń u żytkowych . Najwi ększa liczba punktów przyporz ądkowana jest dla wyrobów zlokalizowanych bezpo średnio w pomieszczeniu (30 punktów). Wyroby zawieraj ące azbest mo żna ponadto zlokalizowa ć, jako wyroby za zawieszonym, nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem (25 punktów), w systemie wywietrzania pomieszczenia - kanały wentylacyjne (25 punktów), na zewn ątrz obiektu - np. tynk (20 punktów), elementy obiektu - np. osłony balkonowe, filary mi ędzyokienne (10 punktów), wyroby za zawieszonym szczelnym sufitem lub innym pokryciem, ponad pyłoszczeln ą powierzchni ą lub poza szczelnym kanałem wentylacyjnym (5 punktów) oraz jako wyroby z brakiem kontaktu z pomieszczeniem - np. na

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 31 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 31 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

dachu odizolowanym od pomieszcze ń mieszkalnych, przyjmuj ąc w takim przypadku 0 punktów. W wi ększo ści przypadków zinwentaryzowane wyroby klasyfikowano jako „ wyrób bezpo średnio w pomieszczeniu ”, je żeli informacja ta dotyczyła obiektów gospodarczych bez stropu (30 punktów) lub jako „ brak kontaktu z pomieszczeniem ”, je żeli informacja ta dotyczyła budynku mieszkalnego (0 punktów). Grupa V obejmuje wykorzystanie miejsca / obiektu / urz ądzenia budowlanego / instalacji przemysłowej. Obiekty mog ą by ć regularnie wykorzystywane przez dzieci, młodzie ż lub sportowców (40 punktów), stale lub cz ęsto wykorzystywane przez społecze ństwo - np. zamieszkanie, miejsce pracy (30 punktów), czasowo wykorzystywane - np. domki rekreacyjne (15 punktów), rzadko wykorzystywane - np. strychy, piwnice, komórki (5 punktów) oraz nie użytkowane - np. opuszczone zabudowania mieszkalne lub gospodarskie, wył ączone z u żytkowania obiekty, urz ądzenia lub instalacje (0 punktów). Przeprowadzona ocena pilno ści (Dz. U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649 oraz Dz. U. z 2010r. Nr 162, poz. 1089) wykazała, że stan utrzymania pokry ć dachowych zawieraj ących azbest jest zró żnicowany na obszarze Gminy Miastkowo. Procentowy udział poszczególnych stopni pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest w całkowitej ilo ści wyrobów zinwentaryzowanych na terenie gminy przedstawiono na diagramie kołowym rys. 3.1. Ocena jako ści wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo zgodnie ze stopniem pilno ści przedstawia si ę nast ępuj ąco: − 15,9 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do I stopnia pilno ści, − 47,5 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do II stopnia pilno ści, − 36,6 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do III stopnia pilno ści.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 32 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 32 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

1 2 3

Rys. 3.1. Procentowy udział poszczególnych stopni pilno ści (1,2,3) usuwania wyrobów zawieraj ących azbest w całkowitej ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest wbudowanych w budynkach na terenie Gminy Miastkowo

3.1. OCENA PILNO ŚCI USUWANIA WYROBÓW W OBIEKTACH NALE ŻĄ CYCH DO OSÓB FIZYCZNYCH

Na terenie gminy Miastkowo zinwentaryzowano ł ącznie w grupie budynków nale żą cych do osób fizycznych 1669 obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest, ł ącznie oszacowano 308085 m2, tj. 3388,935 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest . Zgodnie z ocen ą stanu i mo żliwo ściami bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy w kategorii budynków nale żą cych do osób fizycznych (gospodarstw indywidualnych), do pierwszego stopnia pilno ści zaliczono 48685m2 wyrobów zawieraj ących azbest, w tym 7565 m 2 zło żonych na terenie posesji, do II stopnia zaliczono 146280 m2, a do III stopnia 113120 m2 wyrobów zawieraj ących azbest (tabela 3.1.).

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 33 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 33 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Tab. 3.1. Zestawienie jako ści wyrobów zawieraj ących azbest, zinwentaryzowanych w grupie obiektów nale żą cych do osób fizycznych (gospodarstw indywidualnych) na terenie Gminy Miastkowo, według stopnia pilno ści Lp Ilo ść wyrobów w [m 2] Liczba obiektów Lokalizacja wg. stopnia pilno ści Ogółem wg. stopnia pilno ści (sołectwo) [m 2] I II III I II III 1 Chojny-Naruszczki 310 2400 4490 7 200 5 14 13

2 Czartoria 1540 9560 8050 19 150 16 48 37

3 Drogoszewo 3750 9220 10200 23 170 26 55 57

4 Gałkówka 240 3230 1730 5 200 2 17 10

5 Kaliszki 70 2850 900 3 820 1 13 3

6 Korytki Le śne 840 2200 3340 6 380 6 11 9

7 Kraska 550 2830 1330 4 210 1 12 8

8 Kuleszka 2750 7490 8550 18 790 19 38 39

9 Leopoldowo 400 5740 4220 10 360 3 19 14

10 Łubia 940 2260 980 4 180 6 11 6

11 Łuby-Kiertany 950 4770 5600 11 320 4 19 11

12 Łuby-Kurki 3300 4880 4160 12 340 25 30 23

13 Miastkowo 8570 27830 16120 52 520 67 155 93

14 Nowosiedliny 1910 2800 2890 7 600 10 16 15

15 Osetno 2230 650 250 3 130 16 5 2

16 Podosie 960 9360 4700 15 020 5 38 22

17 Rybaki 1490 5310 6090 12 990 13 18 20

18 Rydzewo 7640 7590 7160 22 390 58 55 47

19 Rydzewo-Gozdy 150 970 3140 4 360 2 9 14

20 Sosnowiec 940 4730 3800 9 470 6 20 16

21 Sulki 1410 8010 2300 11 720 5 28 9

22 Tarnowo 4650 7240 6690 18 680 32 47 34

23 Zaruzie 3095 14360 6430 24 085 28 95 38

Razem 48685 146280 113120 308085 356 773 540

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 34 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 34 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

3.2. OCENA PILNO ŚCI USUWANIA WYROBÓW W OBIEKTACH NALE ŻĄ CYCH DO OSÓB PRAWNYCH

3.2.1. Ocena pilno ści usuwania wyrobów w obiektach nale żą cych do Gminy W wyniku przeprowadzonych w terenie prac inwentaryzacyjnych, w śród obiektów będących własno ści ą Gminy Miastkowo, zinwentaryzowano ł ącznie 325 m 2 materiałów zawieraj ących azbest, do pierwszego stopnia pilno ści zaliczono cało ść 325 m2. Zestawienie jako ści zinwentaryzowanych wyrobów zawieraj ących azbest przedstawiono w tabeli poni żej. Tab. 3.2. Zestawienie jako ści wyrobów zawieraj ących azbest, zinwentaryzowanych w grupie budynków nale żą cych do Gminy Miastkowo, według stopnia pilno ści Liczba Ilo ść wyrobów Wła ściciel/ 2 obiektów [m ] Ogółem zarz ądca/ Lokalizacja Obiekt pokrytych wg. stopnia pilno ści [m 2] użytkownik azbestem I II III Czartoria, ul. Remiza OSP Nadnarwia ńska 1 5 0 0 5 (szalet) 44 Były ZGK Miastkowo, Gmina (2 bud. 2 80 0 0 80 ul. Długa 5 Miastkowo gospodarcze)

Miastkowo, ul. Bud. 1 120 0 0 120 Łom żyńska 26 gospodarczy Przystanek PKS, Podosie 1 10 0 0 10 wiata

Rydzewo, ul. Przystanek PKS, 1 10 0 0 10 Mazurska wiata

Łuby-Kurki Remiza OSP 1 100 0 0 100

Razem 7 325 0 0 325

3.2.2. Ocena pilno ści usuwania wyrobów w obiektach nale żą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji

W obiektach należą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji, na podstawie 7 ankiet wykazano 500 m 2 płyt azbestowo-cementowych. Zgodnie z kryteriami przyj ętymi w ocenie stanu i mo żliwo ściach bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest, 400 m2 zinwentaryzowanych płyt azbestowo-cementowych zaliczono do III stopnia pilno ści, 100 m2 zaliczono do I stopnia pilno ści. Zestawienie jako ściowe zinwentaryzowanych wyrobów

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 35 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 35 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

zawieraj ących azbest w obiektach nale żą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji z podziałem na stopnie pilno ści przedstawia tabela nr 3.3.

Tab. 3.3. Zestawienie jako ści wyrobów zawieraj ących azbest, zinwentaryzowanych w obiektach nale żą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji Wła ściciel/ Lokalizacja Obiekt Ilo ść wyrobów Ogółem zarz ądca/ w [m 2] [m 2] użytkownik wg. stopnia pilno ści I II III Edmund Miastkowo, ul. Piekarnia 0 0 300 300 Białobrzewski Po świ ątne 10 Miastkowo, ul. Artur Komor Bar 0 0 100 100 Kacpra Wielocha 19 Tomasz Leopoldowo 1a Tartak 100 0 100 100 Karasi ński

Razem 100 0 400 500

3.3. ZESTAWIENIE JAKO ŚCIOWE WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST NA OBSZARZE GMINY MIASTKOWO

Przeprowadzona ocena pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do rozporz ądzenia z 2004 roku ze zmianami z roku 2010 (Dz. U. z 2004r. Nr 71, poz. 649 oraz Dz. U. z 2010r. Nr 162, poz. 1089) wykazała, że stan utrzymania pokry ć dachowych zawieraj ących azbest jest zró żnicowany na obszarze Gminy Miastkowo:

− 15,9 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do I stopnia pilno ści, − 47,5 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do II stopnia pilno ści, − 36,6 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do III stopnia pilno ści. Zbiorcze zestawienie jako ści wyrobów zawieraj ących azbest, zinwentaryzowanych na obszarze Gminy Miastkowo z podziałem na 3 stopnie pilno ści zestawiono w tabeli 3.5.

Tab. 3.5. Zestawienie jako ści wyrobów zawieraj ących azbest, zinwentaryzowanych na obszarze Gminy Miastkowo, według stopnia pilno ści Płyty azbestowo - cementowe III I stopie ń II stopie ń Suma Obiekty stopie ń [m 2] [m 2] [m 2] [m 2] Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 48685 146280 113120 308085 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w 425 0 400 825 tym:

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 36 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 36 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

- obiekty b ędące własno ści ą 325 0 0 325 Gminy Miastkowo - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 100 0 400 500 i innych instytucji

Razem 49110 146280 113520 308910

W tabeli nr 3.6. oraz na rysunku 3.1. przedstawiono udział procentowy stopni pilno ści w całkowitej ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest wbudowanych w budynkach na terenie Gminy Miastkowo. Zestawienie w tabeli 3.6. wykazuje, że ponad 99 % zinwentaryzowanych budynków z wbudowanym materiałem zawieraj ącym azbest to budynki nale żą ce do gospodarstw indywidualnych.

Tab. 3.6. Udział procentowy stopni pilno ści w całkowitej ilości wyrobów zawieraj ących azbest wbudowanych w poszczególnych budynkach na terenie Gminy Miastkowo

Płyty azbestowo - cementowe

I II III Ogółem Obiekty stopie ń stopie ń stopie ń [%] Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 15,70 47,35 36,58 99,4

Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 0,11 0,14 0,04 0,3

- obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 0,10 0 0 0,1 - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw i innych 0,01 0 0,17 0,2 instytucji

Razem 15,9 47,5 36,6 100,0

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 37 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 37 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

4. USUWANIE WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

4.1. SZKOLENIA I AKCJE INFORMACYJNO-EDUKACYJNE

Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z dachów i elewacji, przez przypadkowe i nieprofesjonalne firmy, zwi ększa zagro żenie pyłem azbestowym dla mieszka ńców. W trakcie prac terenowych dotycz ących inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest na obszarze Gminy Miastkowo, stwierdzono, że powstaj ące w trakcie wymiany pokry ć dachowych odpady zawieraj ące azbest s ą niekiedy zło żone bezpo średnio na terenie posesji. W trakcie prac inwentaryzacyjnych w bezpo średnich kontaktach z mieszka ńcami, stwierdzono niewystarczaj ącą świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców dotycz ącą szkodliwo ści azbestu dla zdrowia ludzi oraz zagro żeń dla środowiska, a tak że mo żliwo ści usuwania materiałów zawieraj ących azbest. W ramach realizacji „Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo”, celowym jest przeprowadzenie szkole ń oraz akcji informacyjno- edukacyjnych maj ących na celu rozpowszechnienie w śród lokalnej społeczno ści, rzetelnych informacji o skutkach dla zdrowia i środowiska, powodowanych przez azbest oraz wyroby i odpady go zawieraj ące. Szkolenia i akcje informacyjno-edukacyjne nale ży przeprowadza ć zarówno w śród młodzie ży szkolnej, jak i dorosłych mieszka ńców. Akcje powinny obejmowa ć szkolenie z zakresu: - podstawowych rodzajów wyrobów zawieraj ących azbest powszechnie stosowanych w budownictwie, - obowi ązków dotycz ących post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest, - sposobów bezpiecznej eksploatacji obiektów (szczególnie budowlanych), w których zastosowano wyroby azbestowe, - zagro żeń i skutków dla zdrowia ludzi i środowiska przyrodniczego w przypadku niewła ściwego u żytkowania i usuwania, - mo żliwo ści finansowego wsparcia i wła ściwego post ępowania w przypadku prac remontowych obejmuj ących wymian ę wyrobów zawieraj ących azbest, - dost ęp do specjalistycznych firm działaj ących na terenie gminy, a posiadaj ących stosowne uprawnienia i zezwolenia do prowadzenia prac obejmuj ących usuwanie, zbieranie, transport i unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest. Wskazane jest równie ż przekazywanie informacji o mo żliwo ściach uzyskiwania pomocy finansowej na prace zwi ązane z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest i unieszkodliwianiem odpadów zawieraj ących azbest. Akcje informacyjno-edukacyjne w

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 38 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 38 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

szkołach mog ą si ę odbywa ć w ramach odr ębnych zaj ęć lekcyjnych wyodr ębnionych tematycznie, w ramach istniej ących kół, jak równie ż konkursów. Prowadzenie powszechnych akcji edukacyjno - ekologicznych, w procesie efektywnej realizacji zada ń wynikaj ących z zało żeń przyj ętych w programie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, stanowi istotny element działa ń, którego powodzenie umo żliwia uzyskanie jak najwi ększej akceptacji społecznej, koniecznej dla realizacji programu azbestowego. Świadomo ść ekologiczna społecze ństwa w zakresie zagro żeń, jakie niesie użytkowanie i nieostro żne obchodzenie si ę z produktami zawieraj ącymi włókna azbestowe, jest do ść dobra. O ile ogólna znajomo ść szkodliwo ści azbestu jest ju ż do ść dobrze rozwini ęta wśród mieszka ńców, to jednak w dalszym ci ągu wi ększo ść z nich posiada skromn ą wiedz ę na temat mechanizmów niekorzystnego oddziaływania azbestu na organizm ludzki. Wynikiem tego jest całkowity brak przestrzegania przepisów BHP przy pracach zwi ązanych z bie żą cymi remontami poszy ć dachowych i elewacyjnych. Zadaniem edukacji ekologicznej o tematyce „azbestowej”, prowadzonej przez gmin ę jest mi ędzy innymi doprowadzenie do stanu, kiedy usuwanie azbestu odbywa ć si ę b ędzie w sposób profesjonalny i nie spowoduje zagro żenia dla mieszka ńców. Wyroby zawieraj ące azbest stanowi ą bezpo średnie zagro żenie dla zdrowia ludzi wówczas, gdy włókna azbestowe uwalniaj ą si ę i wraz z powietrzem przedostaj ą si ę do układu oddechowego (np. w trakcie prac demonta żowych, podczas ich szlifowania, ci ęcia lub łamania). Problem utylizacji azbestu znalazł osobne miejsce w rz ądowym „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” z 2002 roku oraz w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032 z 2009 roku, stanowi ącym aktualizacj ę Programu z 2002 roku. Zgodnie z tym programem, przyjmuje si ę oczyszczenie do roku 2032, terytorium Polski z azbestu i usuni ęcie stosowanych od wielu lat wyrobów zawieraj ących azbest. Program ten mi ędzy innymi, nakłada na gminy obowi ązek współpracy z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotycz ących zagro żeń powodowanych przez azbest oraz wyroby go zawieraj ące. Głównym źródłem odpadów zawieraj ących azbest s ą stosowane w budownictwie do roku 1997 płyty azbestowo- cementowe. Na obszarze Gminy Miastkowo, znajduje się du ża ilo ść budynków (67%) (tab. 2.2.), w przewa żaj ącej liczbie b ędących własno ści ą gospodarstw indywidualnych (tab. 2.3.), na których terenie znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest. S ą to głównie poszycia dachowe w postaci falistych płyt eternitowych . Osoby fizyczne b ędące wła ścicielami nieruchomo ści zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska, s ą zobowi ązane do przedkładania Wójtowi, Burmistrzowi lub Prezydentowi Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 39 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 39 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

miasta informacji o posiadanych wyrobach zawieraj ących azbest, a Wójt, Burmistrz lub Prezydent miasta okresowo przedkłada przedmiotowe informacje Marszałkowi województwa, który prowadzi ich rejestr. Po kilkunastu latach obowi ązywania ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, stwierdza si ę nikł ą znajomo ść przepisów przez wła ścicieli i administratorów obiektów budowlanych. Stwarza to konieczno ść szybkiego podj ęcia działa ń edukacyjno – informacyjnych, które mogłyby skutecznie u świadomi ć mieszka ńców, co do potrzeby współdziałania z jednostkami gminnymi w celu eliminacji azbestu. Edukacja taka powinna by ć prowadzona zarówno w lokalnych środkach masowego przekazu (prasa, radio ewentualnie telewizja) jak te ż i przy okazji lokalnych zgromadze ń czy te ż nawet imprez kulturalno – o światowych. Dobre wyniki mo że równie ż odnie ść powtarzana akcja informacyjna w postaci ulotek, plakatów, rozprowadzanych w szkołach. Szkoły s ą tak że dobrym miejscem prowadzenia akcji uświadamiaj ących charakter zagro żenia powodowanego przez azbest. Edukacja młodzie ży mo że przynie ść w najbli ższych latach znacznie lepsze efekty ni ż edukacja dorosłych. Nale ży rozwa żyć mo żliwo ść zaanga żowania lokalnych autorytetów do propagowania akcji usuwania wyrobów azbestowych z otoczenia. Warunkiem powodzenia działa ń jest zapewnienie środków finansowych na odbiór odpadów zawieraj ących azbest z gospodarstw indywidualnych i z innych zasobów mieszkaniowych. Obietnice dawane mieszka ńcom chc ącym usun ąć azbest ze swoich posesji musz ą by ć bezwzgl ędnie dotrzymywane. W przeciwnym razie, utrata zaufania mo że by ć przyczyn ą zaniechania działa ń ze strony wła ścicieli budowli lub prowadzenia przez nich prac „na własn ą r ękę” bez zastosowania koniecznych środków ostro żno ści. Istnieje du że prawdopodobie ństwo, że w takim przypadku azbest trafi na nielegalne składowisko odpadów. Jako istotny element działa ń edukacyjnych nale ży rozwa żyć opublikowanie poprzez ulotki, pras ę lub plakaty, instrukcji dla wła ścicieli gospodarstw, zarz ądców nieruchomo ści, firm wykonawczych i transportowych, podaj ącej sposób bezpiecznego obchodzenia si ę z wyrobami zawieraj ącymi azbest we wszystkich fazach prac zwi ązanych z jego unieszkodliwianiem, zgodnie z obowi ązuj ącymi w tym zakresie przepisami prawa ochrony środowiska.

4.2. WARUNKI BEZPIECZE ŃSTWA PRZY USUWANIU WYROBÓW I ODPADÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów, materiały zawieraj ące azbest nale żą do grupy odpadów niebezpiecznych.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 40 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 40 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Odpadem staj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest usuni ęte z miejsca ich wykorzystania. Na podstawie dost ępnej literatury [ Zbiór Przepisów i Procedur dotycz ących bezpiecznego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest, Ministerstwo Gospodarki, stan prawny na 31 grudnia 2000 ], 30 lat u żytkowania szarej, niemalowanej płyty dachowej zawieraj ącej azbest oraz malowanej płyty elewacyjnej zawieraj ącej azbest, stanowi graniczny okres ich bezpiecznego u żytkowania. Usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawieraj ących azbest przez przypadkowe i nieprofesjonalne firmy, zwi ększa zagro żenie pyłem azbestowym dla mieszka ńców. Wprowadzona ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest i towarzysz ące jej rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ze zmianami z 2010 roku, nakazuj ą konieczno ść kontroli wbudowanych wyrobów zawieraj ących azbest i ewentualnie usuwania uszkodzonych . Zgodnie z wymienionym rozporz ądzeniem wła ściciele lub zarz ądcy obiektów budowlanych z zabudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest, które posiadaj ą g ęsto ść powy żej 1000 kg/m 3, dokonuj ą ich przegl ądu technicznego. Na podstawie tego przegl ądu powinna zosta ć sporz ądzona ocena stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania obiektu. Wszystkie wyroby zakwalifikowane zgodnie z t ą ocen ą do wymiany oraz wszystkie wyroby azbestowe o g ęsto ści poni żej 1000 kg/m 3 powinny by ć usuwane na koszt wła ściciela obiektu. Niemniej jednak, zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032 „koszt transportu i unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest powinien zosta ć pokryty ze środków własnych gminy, przy udziale środków wła ścicieli nieruchomo ści, dotacji i po życzek funduszy ochrony środowiska lub innych źródeł dost ępnych dla gminy”. Gmina powinna zapewni ć ponadto wywóz odpadów zawieraj ących azbest na składowisko odpadów lub zapewni ć ich dostarczenie do przewo źnego urz ądzenia do przetwarzania odpadów zawieraj ących azbest. Sposób zbierania i usuwania odpadów zawieraj ących azbest zale ży od rodzaju odpadów i źródeł ich powstawania. Generaln ą zasad ą przy tego rodzaju działalno ści jest maksymalne zabezpieczenie przed mo żliwo ści ą emisji włókien azbestu do atmosfery. Mo żna to osi ągn ąć przez utrzymywanie odpowiednich wymogów techniczno – organizacyjnych. W tym celu nale ży zapewni ć: − nawil żanie wod ą wyrobów zawieraj ących azbest przed ich usuwaniem lub demontażem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 41 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 41 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− dokonywanie demonta żu całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania, tam gdzie jest to technicznie mo żliwe, − dokonywanie rozdzielania (odspajania) materiałów trwale zwi ązanych z podło żem przy stosowaniu wył ącznie narz ędzi r ęcznych lub wolnoobrotowych, wyposa żonych w miejscowe instalacje odci ągaj ące powietrze. Sposób rozbiórki lub remontów obiektów budowlanych zawieraj ących azbest został sprecyzowany w wy żej wymienionych rozporz ądzeniach. Prace polegaj ące na usuwaniu lub naprawie tych wyrobów mog ą by ć wykonywane wył ącznie przez wykonawców posiadaj ących odpowiednie wyposa żenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz przez pracowników przeszkolonych w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie materiałów zawieraj ących azbest. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest zmienionym w roku 2010, wykonawca prac polegaj ących na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, obowi ązany jest m.in. do: − Przeszkolenia przez uprawnion ą instytucj ę zatrudnianych pracowników, osób kieruj ących lub nadzoruj ących prace polegaj ące na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz przestrzegania procedur dotycz ących bezpiecznego post ępowania, − Opracowania przed rozpocz ęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, obejmuj ącego w szczególno ści: a) identyfikacj ę azbestu w przewidzianych do usuni ęcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od wła ściciela lub zarz ądcy obiektu albo też na podstawie bada ń przeprowadzonych przez laboratorium wyposa żone w sprz ęt umo żliwiaj ący ich prawidłow ą analiz ę i zdolne do stosowania odpowiedniej techniki identyfikacyjnej, b) informacje o metodach wykonywania planowanych prac, c) zakres niezb ędnych zabezpiecze ń pracowników oraz środowiska przed nara żeniem na szkodliwo ść emisji azbestu, w tym problematyk ę okre ślon ą przepisami dotycz ącymi planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia, d) ustalenie niezb ędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 42 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 42 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− Posiadania niezb ędnego wyposa żenia technicznego i socjalnego zapewniaj ącego prowadzenie okre ślonych planem prac oraz zabezpiecze ń pracowników i środowiska przed nara żeniem na działanie azbestu. Powy ższe wymagania okre śla w/w rozporz ądzenie wydane na podstawie obowi ązuj ącej Ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest z dnia 19 czerwca 1997 r. z pó źniejszymi zmianami. Zgodnie z art. 66.1. Ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012, wykonawca prac polegaj ących na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest jest wytwórc ą odpadów, wi ęc posiadaczem odpadów, przez co obowi ązany jest do prowadzenia na bie żą co ewidencji ilo ściowej i jako ściowej powstałych odpadów. Ewidencj ę mo żna prowadzi ć w systemie teleinformatycznym, umo żliwiaj ącym po świadczenie dokumentów ewidencji odpadów za pomoc ą podpisu elektronicznego. Pozwolenie na wytwarzanie odpadów, wydane na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowuj ą wa żno ść na czas, na jaki zostały wydane. Wykonawca prac, przed przyst ąpieniem do prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektu, urz ądzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, a tak że z terenu prac, obowi ązany jest do zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia tych prac wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego, wła ściwemu okr ęgowemu inspektorowi pracy oraz wła ściwemu inspektorowi sanitarnemu, w terminie co najmniej 7 dni przed rozpocz ęciem prac. Ponadto zobowi ązany jest do: − izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie odpowiednich osłon, − ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległo ści od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniej ni ż 1 m przy stosowaniu osłon, − umieszczenia tablic ostrzegawczych o tre ści: Uwaga zagro żenie azbestem , − zastosowania odpowiednich środków technicznych umo żliwiaj ących zmniejszenie emisji włókien azbestu, − codziennego usuwania pozostało ści pyłu azbestowego ze strefy prac przy zastosowaniu podci śnieniowego sprz ętu odkurzaj ącego lub metod ą czyszczenia na mokro. Odpady czy wyroby o g ęsto ści wła ściwej wi ększej ni ż 1000 kg/m 3 (definiowane jako „twarde”, zawieraj ące poni żej 20% azbestu) nale ży zbiera ć do trwałych i mocnych worków polietylenowych. Pyły azbestowe, lu źno zwi ązane fragmenty odpadów, wyroby i odpady o g ęsto ści wła ściwej mniejszej ni ż 1000 kg/m 3 (definiowane jako „mi ękkie”, zawieraj ące powy żej 20% do 100% azbestu), powinny by ć umieszczane w workach z folii polietylenowej

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 43 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 43 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

szczelnie zamykanych, które nast ępnie nale ży umie ści ć w opakowaniu zbiorczym z folii. Zinwentaryzowane wyroby azbestowe nale żą do materiałów twardych, czyli zawieraj ące poni żej 20 % azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe są mocno zwi ązane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia (np. p ękni ęcia), ma miejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniu z wyrobami mi ękkimi. Opakowania z odpadami lub wyrobami zawieraj ącymi azbest powinny by ć odpowiednio oznakowane w formie etykiety trwale przytwierdzonej do opakowania lub bezpo średniego nadruku na opakowaniu. Oznakowanie powinno posiada ć wymiary: co

najmniej 5 cm wysoko ści (H) i 2.5 cm szeroko ści. Składa si ę on w górnej cz ęś ci (h 1= 40%H)

z litery „a” w białym kolorze na czarnym tle, a w dolnej (h 2=60%H) z napisu czarnego lub białego na czerwonym tle: UWAGA! ZAWIERA AZBEST! Wdychanie pyłu azbestu stanowi niebezpiecze ństwo dla zdrowia. Post ępuj zgodnie z przepisami i zasadami bezpiecze ństwa i higieny pracy. Je żeli produkt lub odpad zawiera krokidolit (odmiana azbestu) nale ży zaznaczy ć na etykiecie w formie napisu: ZAWIERA KROKIDOLIT/AZBEST NIEBIESKI . Zał ącznik nr 2 do Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, przedstawia wzór etykiety do oznakowania wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest.

Rys.4.1. Wzór etykiety do oznakowania wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest, zgodnie z zał ącznikiem do Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 44 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 44 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Przy pracach zwi ązanych z usuwaniem azbestu i wyrobów azbestowych pracownicy powinni stosowa ć wydzielone narz ędzia i sprz ęt ochronny. W strefie prowadzonych prac obowi ązuje zakaz palenia tytoniu i spo żywania posiłków. Ubrania ochronne nale ży przechowywa ć w wydzielonych miejscach. Nie wolno ich wynosi ć oraz pracowa ć w ubraniach do tego nie przeznaczonych. Zu żyta odzie ż mo że by ć prana w pralni z zachowaniem procedur post ępowania z odpadami azbestu. Zaleca si ę stosowa ć sprz ęt ochraniaj ący układ oddechowy (maski i półmaski) w przypadku przekraczania dopuszczalnego st ęż enia włókien azbestu w powietrzu strefy roboczej. Jest on równie ż zalecany przy st ęż eniach mniejszych od warto ści dopuszczalnych. Sprz ęt jednorazowego użytku traktowa ć nale ży jako odpad zawieraj ący azbest. Ochrona przed włóknami azbestu wymaga stosowania filtrów I lub II stopnia ochronnego. Narz ędzia i urz ądzenia u żywane w czasie pracy powinny pozostawa ć w strefie pracy do całkowitego zako ńczenia przewidywanych czynno ści. Nast ępnie nale ży je dokładnie odkurzy ć i wytrze ć na mokro. Sprz ęt, którego nie mo żna oczy ści ć, nale ży szczelnie zapakowa ć i przenie ść do nast ępnej strefy pracy. W tabeli 4.1. przedstawiono najwy ższe dopuszczalne st ęż enia pyłów zawieraj ących azbest w środowisku pracy, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 czerwca 2014 r. w sprawie najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń i nat ęż eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dyrektywa Rady Wspólnoty Europejskiej (91/382/EWG) z 24 czerwca 1991 r. ustala st ęż enie włókien azbestu w powietrzu na stanowiskach pracy bez u życia środków ochrony dla: - azbestu chryzotylowego < 0,2 włókna/cm 3 - innych odmian azbestu < 0,1 włókna/cm 3

Zagadnienie dopuszczalnego st ęż enia włókien azbestu w powietrzu w budynkach przeznaczonych dla stałego pobytu ludzi nie jest jednoznacznie okre ślone. Według interpretacji Pa ństwowego Zakładu Higieny (pismo z dnia 24 sierpnia 1995 r. l.dz. III- 9/1430/95) do Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej (M.P. z 1996 r. Nr 19, poz. 231) poziom zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do stałego pobytu ludzi nie powinien przekracza ć 1000 włókien/m 3, co odpowiada warto ści dopuszczalnego st ęż enia substancji w powietrzu atmosferycznym w odniesieniu do 24- godzinnego okresu pomiarowego.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 45 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 45 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Tab. 4.1. Najwy ższe dopuszczalne st ęż enia pyłów zawieraj ących azbest w środowisku pracy, (Rozp. Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 06.06.2014r.) Nazwa i nr CAS czynnika szkodliwego dla zdrowia Najwy ższe dopuszczalne st ęż enie mg/m 3 włókien w 1 cm 3 Pyły zawieraj ące azbest (jeden lub wi ęcej rodzajów azbestu wymienionych poni żej): - aktynolit [77536-66-4] - antofilit [77536-67-5] - chryzotyl [12001-29-5] - grueneryt (amozyt) [12172-73-5] - krokidolit [12001-28-4] - tremolit [77536-68-6] a) frakcja wdychalna 1) 0,5 --- b) włókna respirabilne 3) --- 0,1 1) frakcja wdychalna – frakcja aerozolu wnikaj ąca przez nos i usta, która po zdeponowaniu w drogach oddechowych stwarza zagro żenie dla zdrowia 3) włókna respirabilne – włókna o długo ści powy żej 5 µm o maksymalnej średnicy poni żej 3 µm i o stosunku długo ści do średnicy > 3

Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ze zmianami z roku 2010, wykonawca prac, przed przyst ąpieniem do prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektu, urz ądzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, a tak że z terenu prac, obowi ązany jest do zgłoszenia tego faktu wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz wła ściwemu okr ęgowemu inspektorowi pracy i inspektorowi sanitarnemu. Zgodnie z Ustaw ą o odpadach z 14 grudnia 2012 roku, transport odpadów odbywa si ę z zachowaniem przepisów obowi ązuj ących przy transporcie materiałów niebezpiecznych. Zgodnie z art. 50.1. wymienionej ustawy, marszałek województwa dokonuje wpisu do rejestru na wniosek transportuj ących odpady. W zakresie ewidencji odpadów, transportuj ący odpady ma obowi ązek prowadzenia uproszczonej ewidencji odpadów w formie karty przekazania odpadów. Rejestr zawiera nast ępuj ące informacje: − imi ę i nazwisko lub nazw ę podmiotu oraz adres zamieszkania lub siedziby, − numer identyfikacji podatkowej (NIP), o ile został nadany, numer REGON, o ile został nadany, kod i nazw ę rodzajów transportowanych odpadów.

Zgodnie z art. 233.1. Ustawy o odpadach z 14 grudnia 2012 roku, zezwolenia na transport odpadów wydane na podstawie przepisów dotychczasowych zachowuj ą wa żno ść na czas na jaki zostały wydane, nie dłu żej jednak ni ż do czasu upływu terminu do zło żenia wniosku o wpis do rejestru lub z dniem uzyskania wpisu do tego rejestru.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 46 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 46 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

5. UNIESZKODLIWIANIE ODPADÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

Podstawow ą i najta ńsz ą metod ą unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest jest ich deponowanie, zgodnie z wymogami prawnymi, na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Wymagania dotycz ące składowania dla odpadów niebezpiecznych, wymienionych w katalogu odpadów oznaczonych kodami: 17 06 01* i 17 06 05* okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów. Wymagania dotycz ące składowania odpadów niebezpiecznych (zawieraj ących azbest) s ą nast ępuj ące: − Składowiska odpadów lub wydzielone kwatery na terenie innych składowisk odpadów przeznaczone do wył ącznego składowania odpadów, niebezpiecznych pochodzących z budowy, remontu rozbiórki obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, wymienionych w katalogu odpadów, oznaczonych kodami 17 06 01* i 17 06 05* (czyli odpadów zawieraj ących azbest) nie zawieraj ących substancji niebezpiecznych innych ni ż azbest w postaci zwi ązanej wraz z włóknami zwi ązanymi czynnikiem wi ążą cym, w postaci nie przekształconej, buduje si ę w specjalnie wykonanych zagł ębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem si ę. − Ka żdorazowo po zło żeniu odpadów zawieraj ących azbest, ich powierzchni ę zabezpiecza si ę przed emisj ą pyłów przez przykrycie izolacj ą syntetyczn ą lub warstw ą gruntu. − Składowanie odpadów zawieraj ących azbest, nale ży zako ńczy ć na poziomie 2 m poni żej poziomu terenu otoczenia; nast ępnie składowisko odpadów wypełnia si ę gruntem do poziomu terenu.

5.1. WYKAZ SKŁADOWISK ODPADÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST PROPONOWANYCH DLA GMINY MIASTKOWO

Najbli ższymi miejscami unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest powstaj ących przy realizacji Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo s ą składowiska znajduj ące si ę na terenie województwa podlaskiego: − Składowisko odpadów w Czartorii, Gmina Miastkowo, − Składowisko odpadów w Czerwonym Borze, Gmina Zambrów.

Składowisko odpadów zawieraj ących azbest w Czartorii , Zakład Gospodarowania Odpadami Sp. z o. o. Miastkowo. Składowisko ogólnodost ępne, planowane do dalszej rozbudowy, znajduje si ę bezpo średnio na terenie Gminy Miastkowo. Adres wła ściciela: ul.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 47 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 47 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Akademicka 22 18-400 Łom ża (www.zgo.lomza.eu). Kody przyjmowanych odpadów: 170601 170605. Cena przyjmowanych odpadów: 240 zł/Mg netto (dane z 2017 r.: www.bazaazbestowa.gov.pl). Składowisko odpadów w Zambrowie , Zakład Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów w Czerwonym Borze, Czerwony Bór, 18-300 Zambrów. Składowisko znajduje si ę w odległo ści ok. 30 km od Miastkowa. Zarz ądca: Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Zambrowie, ul. Polowa 19 18-300 Zambrów. Kody przyjmowanych odpadów: 170601 170605. Cena przyjmowanych odpadów: 160 zł/Mg netto (dane z 2017 r.: www.pgkzambrow.pl). Alternatywnymi miejscami unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo mog ą by ć:

− Składowisko ogólnodost ępne w Rachocinie (woj. mazowieckie). Jest oddalone o około 180 km od Gminy Miastkowo. Składowisko przyjmuje odpady do unieszkodliwiania z terenu całego kraju.

− Składowisko ogólnodost ępne Małociechowo (woj. kujawsko-pomorskie). Jest oddalone o około 280 km od Gminy Miastkowo. Przyjmuje odpady do unieszkodliwiania bez ogranicze ń.

− Składowisko ogólnodost ępne Gliwa Mała (woj. pomorskie), Składowisko jest oddalone o ok. 250 km od Gminy Miastkowo. Składowisko przyjmuje odpady do unieszkodliwiania z terenu całego kraju.

5.2. WYKAZ POZOSTAŁYCH SKŁADOWISK PRZYJMUJ ĄCYCH ODPADY ZAWIERAJ ĄCE AZBEST

Istnieje mo żliwo ść deponowania odpadów zawieraj ących azbest na innych składowiskach ni ż wymienione powy żej, ale spełniaj ących wymogi obowi ązuj ących przepisów. Poni żej zamieszczono wykaz dost ępnych istniej ących i przygotowywanych składowisk odpadów zawieraj ących azbest (na podstawie Bazy Azbestowej, stan na 30 sierpie ń 2017 r. – uzupełnione): - województwo dolnośląskie 1. Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Trzebczu, gm. Polkowice, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Miejskiej Sp. z o.o. ul. D ąbrowskiego 2, Polkowice, - województwo kujawsko-pomorskie 2. Składowisko – Utylizacja Odpadów Bycz-Teodorowo,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 48 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 48 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Zarz ądzane przez „Utylizacja Odpadów Zakład Instalacji Sanitarnych, in ż. Władysław Lewandowski, ul. Szybka, Pradziejów,

- województwo lubelskie 3. Składowisko Piaski Zarzecze II Kra śnik, zarz ądzane przez WOD-BUD Sp. z o.o., ul. Piłsudskiego 12/1, Kra śnik, 4. Składowisko odpadów azbestowych w miejscowo ści Srebrzyszcze, gm. Chełm, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w Chełmie, ul. Ks. Piotra Skargi 11, Chełm,

- województwo lubuskie 5. Składowisko Odpadów Azbestowych, ul. Małaszy ńska 180, Chró ścik, gm. Gorzów Wielkopolski, zarz ądzane przez Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o., ul. Teatralna 49, Gorzów Wielkopolski,

województwo łódzkie 6. Składowisko Odpadów w Płoszowie, gm. Radomsko, zarz ądzane przez ASA. Eko-Radomsko Sp. z o.o, ul. Narutowicza 5b., 7. Składowisko Odpadów w Pukininie, gm. Rawa Mazowiecka, zarz ądzane przez ZGO AQUARIUM Sp. z o.o., Zakład ZGO w Pukininie nr 140

województwo małopolskie 8. Składowisko komunalne w Ujkowie Starym pow. olkuski, Zakład Gospodarki Komunalnej BOLESŁAW Sp. z o.o. Bolesław, ul. Osadowa 1, 9. Składowisko odpadów „za rz. Biał ą” w Tarnowie, Zakłady Azotowe w Tarnowie- Mo ścicach S.A. ul. Kwiatkowskiego 8, 10. Składowisko odpadów zawieraj ących azbest w O świ ęcimiu, ul. Nadwi śla ńska 46, Miejsko-Przemysłowa Oczyszczalnia Ścieków Sp. z o.o O świ ęcim.

województwo podkarpackie 11. Składowisko odpadów komunalnych w Młynach pow. jarosławski, Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Radymno z/s w Skołoszowie 341, 12. Kozodrza, gm. Ostrów , Zakład Usług Komunalnych w Ostrowie 13. Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i obojetne, Futory, zarz ądzane przez Zakład Usług Komunalnych i Rolniczych Sp. z o.o., Oleszyce

województwo pomorskie 14. Zakład Unieszkodliwiania Odpadów w Bierkowie, gm. Słupsk Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Słupsku, ul. Szczeci ńska 112, Słupsk, 15. Kwatera na odpady zawieraj ące azbest, Zakład Utylizacji Sp. z o.o. w Gda ńsku, ul. Jabłoniowa 55, Gda ńsk Szadółki, (ze ści śle okre ślonego terenu) 16. Zakład Zagospodarowania Odpadów Sp. z o.o., Nowy Dwór 89-600 Chojnice, Stary Rynek 1 (tylko dla potrzeb powiatów człuchowskiego i Chojnickiego)

województwo śląskie 17. Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Świ ętochłowicach, 41- 603 Świ ętochłowice, ul. Wojska Polskiego Zarz ądca: MPGK Sp. z o.o. Świ ętochłowice ul. Łagiewnicka 76, 41-608 ,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 49 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 49 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

18. Wydzielona subkwatera na odpady zawieraj ące azbest w ramach sektora III składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Jastrz ębiu Zdroju, Cofinco-Poland Sp. z o.o., ul. Graniczna 29, Katowice, 19. Wydzielona subkwatera na odpady zawieraj ące azbest w ramach sektora II składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Sosnowcu, Miejski Zakład Składowania Odpadów Sp. z o.o. w Sosnowcu,

województwo świ ętokrzyskie 20. Składowisko odpadów zawieraj ących azbest w miejscowo ści Dobrów, gmina Tucz ępy, Chempol Sp. z o o Dobrów 8, 28-142 Tucz ępy,

województwo warmi ńsko-mazurskie 21. Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o., ul. Sza ńcowa 1, Elbl ąg, 22. Zakład Zagospodarowania Odpadów w m. Wysieka, gmina Bartoszyce

województwo wielkopolskie 23. Składowisko odpadów niebezpiecznych w Koninie, Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o, ul. Sula ńska 11, Konin,

województwo zachodniopomorskie 24. Zakład odzysku odpadów, ul. Łubuszan 80, Sianów Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., ul. Komunalna 5, Koszalin, 32. Składowisko odpadów w m. Dalsze, gm. My ślibórz, zarz ądzane przez EKO-MY ŚL Sp. z o.o. Dalsze 36, My ślibórz.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 50 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 50 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

6. HARMONOGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

6.1. ZADANIA WYNIKAJ ĄCE Z INNYCH DOKUMENTÓW Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo jest zgodny z przepisami prawnymi obowi ązuj ącymi w Polsce oraz Unii Europejskiej, a tak że z innymi dokumentami w przedmiotowym zakresie, m.in. z:

− Ustaw ą Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., − Ustaw ą o Odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r., − Programem usuwania wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, 2002 r., − Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, − Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Podlaskiego, − Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Łom żyńskiego. Celem Krajowego Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski jest: − spowodowanie oczyszczenia terytorium Polski z azbestu oraz usuni ęcie stosowanych od wielu lat wyrobów zawieraj ących azbest, − wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszka ńców Polski spowodowanych azbestem oraz ustalenie koniecznych do tego uwarunkowa ń, − spowodowanie sukcesywnej likwidacji oddziaływania azbestu na środowisko i doprowadzenie w okre ślonym horyzoncie czasowym, do spełnienia wymogów ochrony środowiska, − stworzenie odpowiednich warunków do wdro żenia przepisów prawnych oraz norm post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej. Zgodnie z Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, przewidziano nast ępuj ące działania w zakresie post ępowania z odpadami zawieraj ącymi azbest: − Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest, − Opracowanie programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, − Organizacja kampanii informacyjnej w zakresie szkodliwo ści azbestu i bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, − Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy, − Monitoring prawidłowego post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 51 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 51 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

W ramach opracowania Programu usuwania azbestu z terenu Gminy Miastkowo zrealizowano znaczn ą cz ęść zada ń wytyczonych do realizacji w dokumentach wy ższego szczebla. Została w szczególno ści przeprowadzona szczegółowa inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest wraz z okre śleniem stopnia pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Harmonogram usuwania wyrobów został przedstawiony w trzech wariantach. Podstawowe zadania Gminy w zakresie gospodarowania odpadami zawieraj ącymi azbest: − gromadzenie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta informacji o ilo ści, rodzaju i miejscach wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz przekazywanie ich do marszałka województwa z wykorzystaniem dost ępnego narz ędzia informatycznego - www.bazaazbestowa.gov.pl prowadzonego przez Ministerstwo Rozwoju. Baza azbestowa jest narz ędziem monitorowania realizacji zada ń wynikaj ących z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, − przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, − organizowanie akcji informacyjno - edukacyjnych, współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotycz ących zagro żeń powodowanych przez azbest, − organizowanie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych, − współpraca z organizacjami społecznymi wspieraj ącymi realizacj ę Programu usuwania wyrobów azbestowych, − współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). Podstawowe zadania wła ściciela lub zarz ądcy obiektu: ─ sporz ądzenie przegl ądu technicznego wyrobów zawieraj ących azbest, na podstawie tego przegl ądu sporz ądza si ę w jednym egzemplarzu „ Ocen ę stanu i mo żliwo ści bezpiecznego użytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” , ─ dokonanie identyfikacji rodzaju azbestu i oszacowanie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest. Osoba fizyczna nieb ędąca przedsi ębiorc ą przedkłada informacj ę odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, ─ uzyskanie pozwolenia na wykonywanie prac remontowo - budowlanych zwi ązanych z wytwarzaniem odpadów niebezpiecznych, usuwaniem odpadów zawieraj ących azbest Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 52 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 52 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

powinny zajmowa ć si ę tylko przedsi ębiorstwa posiadaj ące odpowiednie pozwolenia, a tak że sprz ęt techniczny oraz przeszkolonych pracowników, wykonawca prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest obowi ązany jest do zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia tych prac wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego, wła ściwemu okr ęgowemu inspektorowi pracy oraz wła ściwemu pa ństwowemu inspektorowi sanitarnemu, w terminie co najmniej 7 dni przed rozpocz ęciem prac, ─ usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z budynków oraz oczyszczenie terenu nieruchomo ści z odpadów zawieraj ących azbest. Podstawowe warunki , jakie nale ży spełni ć przed rozpocz ęciem prac rozbiórkowych w celu maksymalnego zapewnienia ochrony gatunków ptaków gnie żdżą cych si ę w strefach dachowych i innych zakamarkach budynków: − przynajmniej na rok przed planowanymi pracami rozbiórkowymi nale ży przeprowadzi ć wizj ę lokaln ą w celu sprawdzenia czy w budynku znajduj ą si ę miejsca l ęgowe ptaków, − w przypadku stwierdzenia obecno ści miejsc l ęgowych ptaków, nale ży powstrzyma ć si ę od prowadzenia prac budowlanych i remontowych w sezonie l ęgowym, czyli najcz ęś ciej od pocz ątku marca do ko ńca sierpnia. W przeciwnym wypadku istnieje ryzyko zniszczenia gniazd i spłoszenia l ęgn ących si ę ptaków, co jest zabronione prawem - art. 127 ust. 2 pkt e, Ustawy o ochronie przyrody , − w przypadku prowadzenia prac budowlanych mog ących zagrozi ć ptakom bytuj ącym na terenie inwestycji lub ich siedliskom, organ nadzoru budowlanego zobowi ązany jest do wstrzymania przeprowadzanych prac budowlanych, pod gro źbą odpowiedzialno ści karnej osoby fizycznej b ędącej organem nadzoru budowlanego przewidzianej w art. 231 Kodeksu karnego, − prowadzenie prac remontowo-budowlanych obiektów, w których znajduj ą si ę siedliska ptaków (w tym jerzyków) wymaga uzyskania zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska po zasi ęgni ęciu opinii eksperta ornitologa okre śla termin i warunki wykonywania prac remontowo-budowlanych. W razie utraty w czasie remontu miejsc gniazdowych okre śla sposób naprawy szkód (m.in. ilo ść budek l ęgowych, jakie nale ży zamontowa ć w ramach kompensacji przyrodniczej), − rozwieszane skrzynki l ęgowe powinny by ć specjalnej konstrukcji dostosowanej do gatunków ptaków, (dla jerzyków wymiary skrzynek s ą nast ępuj ące: 34 x 18 x 20 cm, z owalnym wlotem 6,5 x 3,5 cm umieszczonym na środku wysoko ści ścianki),

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 53 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 53 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− tam, gdzie to mo żliwe nale ży unika ć zamykania otworów w stropodachach (z zastrze żeniem przypadku przedstawionego poni żej), − w przypadku, gdy stropodach ocieplono materiałami sypkimi, które s ą niebezpieczne dla ptaków, nale ży doprowadzi ć do zamkni ęcia otworów i wywieszenia budek. Stosowane powszechnie materiały sypkie do izolacji stropodachów, takie jak granulat wełny mineralnej, granulat styropianu i fibra celulozowa stanowi ą niebezpieczn ą pułapk ę dla ptaków. Program unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest na etapie gminnym, składa si ę z zada ń podstawowych i zada ń szczegółowych, przedstawionych w tabeli poni żej.

Tab. 6.1. Zadania do realizacji w latach 2017-2032 w zakresie unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo.

Termin Zadania podstawowe Jednostka realizacji w zakresie unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest realizuj ąca Przeprowadzenie szkole ń i akcji informacyjno-edukacyjnych na temat wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest. Szkolenia i akcje informacyjno-edukacyjne nale ży przeprowadza ć zarówno w śród młodzie ży szkolnej, jak i dorosłych mieszka ńców gminy. Akcje powinny obejmowa ć szkolenie z zakresu: − podstawowych rodzajów wyrobów zawieraj ących azbest powszechnie stosowanych w budownictwie, Gmina, jednostki − sposobów bezpiecznej eksploatacji obiektów (szczególnie naukowo- budowlanych) w których zastosowano wyroby azbestowe, 2017- badawcze, − zagro żeń i skutków dla zdrowia i środowiska przyrodniczego 2032 organizacje w przypadku niewła ściwego u żytkowania i usuwania wyrobów ekologiczne, zawieraj ących azbest, − placówki mo żliwo ści finansowego wsparcia i wła ściwego post ępowania oświatowe. w przypadku prac remontowych obejmuj ących wymian ę wyrobów zawieraj ących azbest, − dost ępnych specjalistycznych firm działaj ących na terenie gmin i posiadaj ących stosowne uprawnienia i zezwolenia do prowadzenia prac obejmuj ących usuni ęcie, zbieranie, transport i unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest. Zbieranie odpadów zawieraj ących azbest i przekazanie firmom posiadaj ącym odpowiednie zezwolenie w zakresie zbierania, transportu i unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest. Wykonawca prac, polegaj ących na naprawie lub usuwaniu Gmina, wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów i urz ądze ń 2017- posiadacze budowlanych, zobowi ązany jest do: 2032 odpadów, − izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie przedsi ębiorcy. odpowiednich osłon, − ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległo ści od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej ni ż 1 m przy stosowaniu osłon,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 54 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 54 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− umieszczenia tablic ostrzegawczych o tre ści: "Uwaga! Zagro żenie azbestem", "Osobom nie upowa żnionym wst ęp wzbroniony", − zastosowania odpowiednich środków technicznych celem zmniejszenia emisji włókien azbestu. Termin Zadania szczegółowe Jednostka realizacji w zakresie unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest realizuj ąca Wdra żanie zasad i zapisów prawa dotycz ących wyrobów i Gmina, 2017- odpadów zawieraj ących azbest, zgodnie z obowi ązuj ącymi wła ściciele 2032 przepisami. obiektów Sporz ądzenie zbiorczego wykazu obiektów zawieraj ących azbest corocznie na koniec ka żdego roku na podstawie zebranych informacji i Gmina arkuszy ocen. Opracowanie danych liczbowych o ilo ści i rozmieszczeniu corocznie Gmina wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy. Sukcesywne dokonywanie przegl ądu technicznego obiektów na Gmina, corocznie terenie gminy stosownie do odpowiednich rozporz ądze ń. wła ściciele obiektów Ustalenie rejonów spodziewanego wzrostu zagro żenia pyłem azbestu z uwagi na koncentracj ę wyst ępowania uszkodze ń lub Gmina, technicznego zu życia wyrobów zawieraj ących azbest. organy 2017- W miejscach takich nale ży rozwa żyć podj ęcie prac zwi ązanych z kontrolne, 2032 usuni ęciem wyrobów azbestowych stwarzaj ących zagro żenie, lub wła ściciele zabezpieczeniem tych wyrobów np. przez pokrycie specjalnymi obiektów farbami pokry ć dachowych zmniejszaj ących ryzyko pylenia azbestu. Wyst ąpienie do odpowiednich jednostek o przeprowadzanie Gmina, 2017- monitoringu zagro żonych rejonów (obiektów), w których wła ściciele 2032 zabudowano wyroby zawieraj ące azbest. obiektów corocznie Prowadzenie rozeznania rynku i weryfikacji danych na usługi zwi ązane z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest, Gmina unieszkodliwianiem odpadów zawieraj ących azbest oraz transportem. 2017- Usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawieraj ących azbest. 2032 Prace polegaj ące na usuwaniu lub naprawie tych wyrobów mog ą Gmina by ć wykonywane wył ącznie przez wykonawców posiadaj ących wła ściciele odpowiednie wyposa żenie techniczne do prowadzenia takich prac obiektów, oraz przez pracowników przeszkolonych w zakresie zarz ądcy bezpiecze ństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie przedsi ębiorcy materiałów zawieraj ących azbest.

6.2. WARIANTOWO ŚĆ USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY MIASTKOWO

Łącznie na obszarze Gminy Miastkowo zinwentaryzowano 308 910 m2 wyrobów zawieraj ących azbest w postaci płyt azbestowo-cementowych. Dla zestawienia jako ściowego wyrobów zawieraj ących azbest przeprowadzono ocen ę pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest . Przeprowadzona ocena stanowi podstaw ę dla opracowania wariantów usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Zbiorcze zestawienie jako ści wyrobów

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 55 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 55 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

zawieraj ących azbest, zinwentaryzowanych na obszarze Gminy Miastkowo z podziałem na 3 stopnie pilno ści zestawiono w tabeli 6.2.

Tab. 6.2. Zestawienie jako ści wyrobów zawieraj ących azbest, według stopnia pilno ści, zinwentaryzowanych na terenie Gminy Miastkowo

Płyty azbestowo - cementowe III I stopie ń II stopie ń Suma Obiekty stopie ń [m 2] [m 2] [m2] [m 2] Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 48685 146280 113120 308085 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w 425 0 400 825 tym: - obiekty b ędące własno ści ą 325 0 0 325 Gminy Miastkowo - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 100 0 400 500 i innych instytucji Razem 49110 146280 113520 308910

W trakcie prac terenowych zinwentaryzowano tak że zniszczone płyty dachowe zło żone na terenie poszczególnych posesji gospodarstw indywidualnych. Płyty te w ilo ści 7565 m2 zaliczono do I stopnia pilno ści. Ze wzgl ędu na cz ęste utrudnienia dokonania dokładnych obserwacji w terenie, cz ęść zło żonych płyt azbestowo-cementowych mogła nie zosta ć uwzgl ędniona w ankietach. Je żeli takowe odpady azbestowo-cementowe zło żone na posesjach zostan ą zgłoszone przez wła ścicieli posesji nale ży je traktowa ć zgodnie z post ępowaniem dla I stopnia pilno ści. Zgodnie z Programem usuwania wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, całkowita ilo ść wyrobów wbudowanych w obiektach budowlanych powinna zostać usuni ęta i unieszkodliwiona do roku 2032, w trzech okresach: − Lata 2002 - 2012, − Lata 2013 - 2022, − Lata 2023 - 2032. Pierwszy okres zako ńczył si ę w 2012. Pozostały całkowity czas usuwania wyrobów zawieraj ących azbest podzielono, zgodnie z Krajowym Programem na 2 pozostałe okresy. Harmonogram usuwania wyrobów zawieraj ących azbest przedstawiono w trzech wariantach dla 308 910 m2 wyrobów zawieraj ących azbest dla nast ępuj ących okresów: okres pa ździernik 2017 – 2022, okres 2023 – 2032. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 56 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 56 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

WARIANT I – usuwanie zgodnie ze stopniem pilno ści, WARIANT II – usuwanie w pierwszej kolejno ści budynki u żyteczno ści publicznej, WARIANT III – usuwanie zgodnie z kolejno ści ą zgłosze ń. Przy uwzgl ędnieniu wszelkich uwarunkowa ń, zarówno finansowych jak i ekologicznych czy gospodarczych, najbardziej realnym wariantem usuwania, wydaje si ę by ć wariant III , czyli usuwanie w kolejno ści zgłosze ń. Koszty zdj ęcia pokrycia dachowego wykonanego z materiałów zawieraj ących azbest, z budynków u żyteczno ści publicznej lub będących własno ści ą gminy oraz koszty transportu i unieszkodliwienia odpadów powstałych w wyniku wymiany takiego pokrycia dachowego b ędą pokrywane w cało ści ze środków publicznych lub cz ęś ciowo ze środków wła ścicieli budynków. Przy uwzgl ędnieniu unijnej zasady „zanieczyszczaj ący płaci”, koszty usuni ęcia i unieszkodliwiania powstałych odpadów zawieraj ących azbest pokrywa wła ściciel posesji lub zarz ądca nieruchomo ści. Gmina mo że jednak przeznaczy ć własne środki oraz stara ć si ę o pozyskanie środków zewn ętrznych na dofinansowanie w cało ści lub w cz ęś ci kosztów demonta żu, transportu i unieszkodliwienia odpadów zawieraj ących azbest. Zach ętą do realizacji inwestycji przez mieszka ńców mo że by ć pokrywanie kosztów ze środków gminnych.

WARIANT I - Usuwanie zgodnie ze stopniem pilno ści

Wariant ten zakłada usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest według stopnia pilno ści. Przeprowadzona ocena pilno ści wykazała, że stan utrzymania pokry ć dachowych zawieraj ących azbest jest zró żnicowany na obszarze Gminy Miastkowo. Całkowita ilo ść wyrobów przeznaczonych do usuwania do roku 2032 wynosi 308910 m2.

W latach 2017 – 2022 zostan ą usuni ęte z terenu gminy 49510 m2 wyrobów, w tym: cało ść wyrobów I stopnia pilno ści z budynków b ędących własno ści ą osób fizycznych (gospodarstw indywidualnych) w ilo ści 48685 m2, cało ść wyrobów I stopnia z budynków nale żą cych do Gminy w ilo ści 325 m2, cało ść wyrobów I i III stopnia z budynków nale żą cych do firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji w ilo ści 500 m 2.

W latach 2023 – 2032 zostanie usuni ęta cało ść wyrobów II stopnia pilno ści w ilo ści 146280 m2 z budynków gospodarstw osób fizycznych oraz cało ść wyrobów III stopnia w ilo ści 113120 m2 z budynków osób fizycznych. W sumie, w okresie 2023-2032 zostan ą usuni ęte z terenu Gminy Miastkowo 259400 m 2 wyrobów zawieraj ących azbest.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 57 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 57 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Tab. 6.3. Zestawienie ilo ściowe [m 2] dla I wariantu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo

Stopie ń Lata Obiekt pilno ści 2017-2022 2023-2032 Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 48685 0 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 425 0 I stopie ń pilno ści - obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 325 0 - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 100 0 i innych instytucji Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 0 146280 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 0 0 II stopie ń pilno ści - obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 0 0 - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 0 0 i innych instytucji Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 0 113120 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 400 0 III stopie ń pilno ści - obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 0 0 - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 400 0 i innych instytucji Razem 49510 259400

Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ze zmianami z 2010 r., wyroby zawieraj ące azbest zaliczane do I stopnia nale ży pilnie usun ąć lub zabezpieczy ć bezzwłocznie, natomiast zaliczane do II stopnia wymagaj ą ponownej oceny w terminie do 1 roku, a nale żą ce do III stopnia wymagaj ą ponownej oceny w terminie do 5 lat. Wariant I, zgodny z zało żeniami powy ższego rozporz ądzenia, zakładaj ący usuwanie w kolejno ści zgodnej ze stopniami pilno ści, jest w praktyce trudny do realizacji. Wariant ten jest niemo żliwy do realizacji bez udziału i zaanga żowania wła ściciela konkretnego budynku.

WARIANT II - Usuwanie w pierwszej kolejno ści: wyroby z budynków u żyteczno ści publicznej, budynków gminy oraz firm i przedsi ębiorstw

Wariant ten zakłada usuwanie w pierwszej kolejno ści wszystkich wyrobów, znajduj ących si ę w budynkach firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji na terenie Gminy Miastkowo niezale żnie od ich przynale żno ści do stopnia pilno ści. W dalszej kolejno ści wariant zakłada usuwanie zgodnie ze stopniami pilności, czyli w kolejno ści budynki nale żą ce do I stopnia, kolejno do II oraz w konsekwencji do III stopnia.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 58 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 58 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

W latach 2017 - 2022 roku zostan ą usuni ęte wszystkie wyroby zawieraj ące azbest z budynków nale żą cych do gminy 325 m 2 oraz 500 m 2 z budynków firm i przedsi ębiorstw. W tym okresie zostan ą tak że usuni ęte 48685 m 2 wyrobów I stopnia z budynków gospodarstw indywidualnych oraz dodatkowo 50000 m2 wyrobów II stopnia z budynków gospodarstw indywidualnych. W sumie w tym okresie zostanie usuni ęte 99510 m2 wyrobów zawieraj ących azbest. W latach 2023 – 2032 zostanie usuni ęte 96280 m2 wyrobów II stopnia oraz cało ść 113120 m 2 III stopnia z budynków gospodarstw indywidualnych. W sumie w tym okresie zostanie usuni ęte 209400 m2 wyrobów zawieraj ących azbest.

Tab. 6.4. Zestawienie ilo ściowe [m 2] dla II wariantu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo. Stopie ń Lata Obiekt pilno ści 2017-2022 2023-2032 Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 48685 0 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 325 0 I stopie ń pilno ści - obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 325 0 - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 100 0 i innych instytucji Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 50000 96280 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 0 0 II stopie ń pilno ści - obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 0 0 - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 0 0 i innych instytucji Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 0 113120 Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 400 0 III stopie ń pilno ści - obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 0 0 - obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 400 0 i innych instytucji Razem 99510 209400

Wariant II, z powy żej opisan ą kolejno ści ą, jest w praktyce tak że trudny do realizacji z przyczyn analogicznych, jak dla wariantu I oraz dodatkowo wymaga wi ększych nakładów finansowych z uwagi na konieczno ść usuni ęcia cz ęś ci azbestu II stopnia pilno ści.

WARIANT III - Usuwanie zgodnie z kolejno ści ą zgłosze ń

Wariant ten zakłada nierównomierne w czasie rozło żenie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Proces usuwania wyrobów zawieraj ących azbest b ędzie post ępować zgodnie z kolejno ści ą ch ętnych wła ścicieli budynków na realizacj ę tego zadania. Koszty Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 59 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 59 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

inwestycji, zgodnie z ustaw ą, pokrywa wła ściciel, dlatego te ż realizacja tego zadania odbywa ć si ę b ędzie w miar ę zapotrzebowania mieszka ńców. Zgłoszenia wymiany pokrycia dachowego dokonuje wła ściciel konkretnego obiektu, natomiast ewentualne dofinansowanie (transportu i unieszkodliwienia) pokrywa ć mo że gmina. Dofinansowanie poprzez Gmin ę inwestycji mo że odbywa ć si ę poprzez zwrot kosztów zgodnie z przedstawionym rachunkiem lub poprzez zlecenie prac uprawnionej firmie. Przyjęcie do realizacji tego wariantu mo że spowodowa ć wzrost zainteresowania problemem w śród mieszka ńców gospodarstw indywidualnych. Koszty nowego dachu, koszty zdj ęcia pokrycia dachowego, wykonanego z materiałów zawieraj ących azbest, na terenie prywatnej posesji, oraz koszty transportu powstałych odpadów zawieraj ących azbest do miejsca ich unieszkodliwienia oraz samego unieszkodliwienia pokrywa wła ściciel posesji, zgodnie z unijn ą zasad ą „zanieczyszczaj ący płaci”. Jednak gmina mo że przeznaczy ć własne środki na dofinansowanie w cało ści lub w cz ęś ci zadania w zakresie demonta żu, transportu i unieszkodliwienia odpadów zawieraj ących azbest. Wariant III jest najbardziej realny do realizacji. W zakresie dofinansowania osobom fizycznym z gminnych środków, powołuj ąc si ę na art. 403 ust.2. i 4 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska istnieje mo żliwo ść dofinansowania ze środków gminnych dla osób fizycznych, kosztów zwi ązanych z gospodark ą odpadami – kosztów transportu i unieszkodliwienia na składowisku odpadów niebezpiecznych - odpadów zawieraj ących azbest.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 60 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 60 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

7. SZACOWANE NAKŁADY FINANSOWE NA REALIZACJ Ę ZADANIA

Usuwanie i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, a w szczególno ści zawieraj ących azbest, mo że by ć finansowane lub współfinansowane z dotacji lub kredytów/po życzek udzielonych na preferencyjnych warunkach. Przegl ąd mo żliwo ści i potencjalnych źródeł sfinansowania niezb ędnych nakładów przedstawiony został poniżej. Nakłady finansowe konieczne do poniesienia dla zdj ęcia pokrycia dachowego wykonanego z materiałów zawieraj ących azbest, z budynków u żyteczno ści publicznej lub budynków będących własno ści ą gminy oraz koszty transportu i unieszkodliwienia odpadów powstałych w wyniku wymiany pokrycia dachowego powinny by ć ponoszone w cało ści lub cz ęś ci ze środków publicznych (gminnych) lub ze środków wła ścicieli budynków. Nakłady finansowe konieczne do poniesienia dla zdj ęcia pokrycia dachowego, wykonanego z materiałów zawieraj ących azbest, na terenie prywatnej posesji, oraz koszty transportu powstałych odpadów zawieraj ących azbest do miejsca ich unieszkodliwienia ponosi, zgodnie z unijn ą zasad ą „zanieczyszczaj ący płaci”, wła ściciel posesji. Jednak koszty demonta żu, transportu wraz z kosztami unieszkodliwienia odpadów azbestowych mog ą by ć pokryte m.in. ze środków gminnych oraz funduszy unijnych w cało ści lub cz ęś ci.

7.1. NAKŁADY FINANSOWE DLA DEMONTA ŻU, TRANSPORTU I SKŁADOWANIA ODPADÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

Według zgromadzonych i opracowanych danych, przedstawionych w niniejszej pracy, realizacja demonta żu i unieszkodliwiania wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnie z krajowym Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, ma potrwa ć do 2032 roku. Proces ten obejmuje w przypadku Gminy Miastkowo, usuni ęcie 308910 m 2 płyt azbestowo-cementowych. Wagowo taka powierzchnia pokry ć dachowych odpowiada masie 3 398,01 Mg ( zgodnie z Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, 1 m 2 płyty falistej wa ży ok. 11 kg ). Ł ączna obj ęto ść azbestowych pokry ć dachowych na terenie Gminy Miastkowo wynosi około 2786 m 3. Do oszacowania całkowitych nakładów finansowych związanych z likwidacj ą wbudowanych elementów z azbestem wykorzystano dane z Bazy Azbestowej oraz informacje aktualne na rok 2017, na temat rynkowych cen usuwania, transportu i deponowania materiałów zawieraj ących azbest.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 61 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 61 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Przyj ęto orientacyjne ceny jednostkowe brutto:

Średni KOSZT SKŁADOWANIA wyrobów zawieraj ących azbest, w zale żno ści od wynegocjowanych warunków i wybranego składowiska, przyj ęto w przedziale od 200 do 295 zł/Mg .

Średni KOSZT TRANSPORTU na składowisko wynosi od ok. 3 do 5 zł na kilometr.

Średni KOSZT DEMONTA ŻU wyrobów azbestowo – cementowych (przez specjalistyczn ą firm ę) wynosi ok. 15 zł/m 2.

Przyj ęte warto ści mog ą by ć zmienne w czasie w zale żno ści od ró żnorodnych uwarunkowa ń wynikaj ących m.in. z prowadzonej polityki cenowej oraz sytuacji rynkowej.

Szacowane nakłady finansowe zwi ązane z demonta żem ogólnej ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest z całego terenu Gminy Miastkowo przedstawia tabela 7.1.

Tab. 7.1. Całkowity szacowany średni koszt demonta żu wyrobów azbestowo-cementowych na obszarze Gminy Miastkowo

Rodzaj obiektu Ilo ść wyrobów Łączny koszt [m 2] demonta żu [zł]

Budynki b ędące własno ści ą osób fizycznych 308085 4 621 275

Budynki b ędące własno ści ą osób prawnych w tym: 825 12 375

- obiekty b ędące własno ści ą Gminy Miastkowo 325 4 875

- obiekty nale żą ce do firm, przedsi ębiorstw 500 7 500 i innych instytucji Ogółem 308910 4 646 025

Analiz ę nakładów finansowych zwi ązanych z transportem i składowaniem odpadów przeprowadzono dla dwóch docelowych lokalizacji składowisk odpadów z województwa

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 62 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 62 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

podlaskiego. S ą to składowiska w Czartorii (miejscowe na terenie Gminy Miastkowo oraz w Czerwonym Borze na terenie Gminy Zambrów. Takie lokalizacje pozwoliły na porównanie zbli żonych do siebie kosztów zwi ązanych ze składowaniem i transportem: - Czartoria (umowna odległo ść ok. 10 km od centrum Gminy Miastkowo, 20 km w obydwie strony). - Czerwony Bór (średnia odległo ść ok. 30 km od Gminy Miastkowo, 60 km w obydwie strony). Do oblicze ń przyj ęto, że transport dokonywany jest samochodami o ładowno ści 20 Mg. W pierwszym przypadku powstaj ące odpady azbestowe z terenu gminy byłyby transportowane na średni ą odległo ść 10 km na składowisko odpadów w Czartorii. W tym przypadku szacunkowe koszty s ą nast ępuj ące: - koszt transportu wynosi 4,32 zł/kilometr brutto, - koszt składowania wynosi ok. 290 zł/Mg brutto. W drugim przypadku powstaj ące odpady azbestowe z terenu Gminy Miastkowo byłyby transportowane na średni ą odległo ść 30 km na składowisko w Czerwonym Borze . W tym przypadku szacunkowe koszty s ą nast ępuj ące: - koszt transportu wynosi 4,32 zł/kilometr brutto, - koszt składowania wynosi ok. 200 zł/Mg brutto. Zestawienie nakładów finansowych koniecznych do poniesienia na transport i składowanie na powy ższe składowiska przedstawiaj ą tabele 7.2 i 7.3. W tabelach 7.4 oraz 7.5 zestawiono cało ść prognozowanych kosztów wraz z demonta żem wyrobów azbestowych.

Tab. 7.2. Ł ączne szacowane koszty transportu i składowania odpadów na składowisku w Czartorii Rodzaj obiektu Ilo ść Koszt Koszt Razem wyrobów transportu składowania transport [Mg] [zł] [zł] i składowanie [zł] Budynki b ędące własno ści ą osób 3 388,935 14 640,2 999 735,8 1 014 376,00 fizycznych Budynki b ędące własno ści ą osób 9,075 39,204 2 677,125 2 716,33 prawnych w tym: - obiekty b ędące własno ści ą 3,575 15,444 1 054,625 1 070,07 Gminy Miastkowo - obiekty nale żą ce do firm, 5,5 23,76 1622,5 1 646,26 przedsi ębiorstw i innych instytucji Razem 3 398,01 14 718,6 1 005 090,1 1 019 808,7

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 63 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 63 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Tab. 7.3. Ł ączne szacowane koszty transportu i składowania odpadów na składowisku w Czerwonym Borze Rodzaj obiektu Ilo ść Koszt Koszt Razem wyrobów transportu składowania transport [Mg] [zł] [zł] i składowanie [zł] Budynki b ędące własno ści ą osób 3 388,935 43 920,6 677 787 721 707,60 fizycznych Budynki b ędące własno ści ą osób 9,075 117,612 1815 1 932,61 prawnych w tym: - obiekty b ędące własno ści ą 3,575 46,332 715 761,33 Gminy Miastkowo - obiekty nale żą ce do firm, 5,5 71,28 1100 1 171,28 przedsi ębiorstw i innych instytucji Razem 3 398,01 44 155,8 681 417 725 572,8

Tab. 7.4. Ł ączne szacowane koszty demonta żu, transportu i składowania odpadów na składowisku w Czartorii Rodzaj obiektu Ilo ść Koszt Koszt Koszt Razem wyrobów demonta żu transportu składowania demonta ż, [Mg] [zł] [zł] [zł] transport i składowanie [zł] Budynki b ędące własno ści ą 3 388,935 4 621 275 14 640,2 999 735,8 5 635 651 osób fizycznych Budynki b ędące własno ści ą 9,075 12 375 39,204 2 677,125 15 091 osób prawnych w tym: - obiekty b ędące 3,575 4 875 15,444 1 054,625 5 945 własno ści ą - obiekty nale żą ce do firm, 5,5 7 500 23,76 1622,5 9 146 przedsi ębiorstw i innych Razem 3 398,01 4 646 025 14 718,6 1 005 090,1 5 665 833

Tab. 7.5. Ł ączne szacowane koszty demonta żu, transportu i składowania odpadów na składowisku w Czerwonym Borze Rodzaj obiektu Ilo ść Koszt Koszt Koszt Razem wyrobów demonta żu transportu składowania demonta ż, [Mg] [zł] [zł] [zł] transport i składowanie [zł] Budynki b ędące własno ści ą 3 388,935 4 621 275 43 920,6 677 787 5 342 983 osób fizycznych Budynki b ędące własno ści ą 9,075 12 375 117,612 1815 14 308 osób prawnych w tym: - obiekty b ędące 3,575 4 875 46,332 715 5 636 własno ści ą - obiekty nale żą ce do firm, 5,5 7 500 71,28 1100 8 671 przedsi ębiorstw i innych

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 64 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 64 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Razem 3 398,01 4 646 025 44 155,8 681 417 5 371 598

7.2. SPOSOBY I MO ŻLIWO ŚCI POZYSKANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH

Zgodnie z art. 7. ust.1.ustawy Prawo Ochrony Środowiska - „Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usuni ęcia skutków tego zanieczyszczenia” oraz zgodnie z „Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” i jego aktualizacj ą, usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z prywatnych posesji nale ży w 100% do wła ścicieli obiektów. Zatem, w my śl powy ższego, wła ściciel budynków z wbudowanym materiałem zawieraj ącym azbest ponosi koszty usuwania powstałych odpadów zawieraj ących azbest. W zakresie dofinansowania osobom fizycznym z bud żetu gminy , powołuj ąc si ę na art. 403 ust.2. i 4 ustawy Prawo Ochrony Środowiska wi ększo ść gmin w kraju przeznacza cz ęść środków na dofinansowanie dla osób fizycznych, kosztów zwi ązanych ze zdj ęciem, transportem i unieszkodliwianiem na składowisku, powstałych odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Mo żliwo ści pozyskania środków finansowych przez gmin ę na realizacje zada ń zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest s ą bezpo średnio zwi ązane z priorytetami wielu funduszy krajowych i unijnych w zakresie gospodarki odpadami, ochrony powietrza czy ochrony powierzchni ziemi. Istotne znaczenie w przeznaczaniu środków na ten cel odgrywa Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej . Najbezpieczniejszym źródłem finansowania w cało ści lub cz ęś ci unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, w tym zawieraj ących azbest, s ą środki własne gminy. Z wykorzystywaniem takich środków nie wi ążą si ę dodatkowe nakłady finansowe w postaci odsetek. Z uwagi na rozlegle zadania własne i celowe gminy w stosunku do potrzeb inwestycyjnych, konieczne mo że sta ć si ę si ęgni ęcie w cało ści lub cz ęś ci po obce źródła finansowania. Warunkiem powodzenia działa ń zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest jest zapewnienie środków finansowych na odbiór odpadów zawieraj ących azbest z gospodarstw indywidualnych i innych zasobów mieszkaniowych. Obietnice dawane mieszka ńcom chc ącym usun ąć azbest ze swoich posesji musz ą by ć bezwzgl ędnie dotrzymywane. W przeciwnym razie, utrata zaufania mo że by ć przyczyn ą zaniechania działa ń ze strony wła ścicieli budowli lub prowadzenia przez nich prac „na własn ą r ękę” bez

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 65 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 65 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

zastosowania koniecznych środków ostro żno ści. Istnieje du że prawdopodobie ństwo, że w takim przypadku odpady zawieraj ące azbest trafi ą na nielegalne „wysypisko odpadów”. Realizacja zada ń zwi ązanych z bezpiecznym usuwaniem i unieszkodliwianiem wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest obejmuje zadania pozainwestycyjne oraz inwestycyjne. Zadania pozainwestycyjne dotycz ą przede wszystkim intensyfikacji działa ń organizacyjnych umo żliwiaj ących rozwój systemu odbierania odpadów niebezpiecznych oraz edukacji ekologicznej i monitoringu gospodarki odpadami. Jako zadanie nieinwestycyjne (WFO ŚiGW) rozumie si ę zadanie nie związane z nabyciem, wytworzeniem środka trwałego (np. zadania z zakresu edukacji ekologicznej). Zadania inwestycyjne obejmuj ą przedsi ęwzi ęcia w zakresie budowy niezb ędnego potencjału technicznego umo żliwiaj ącego w prawidłowy sposób prowadzenie procesów demonta żu, transportu i unieszkodliwiania odpadów, w tym zawieraj ących azbest. Przez zadanie inwestycyjne (WFO ŚiGW) rozumie si ę zadanie, w ramach którego środki s ą przeznaczane na nakłady inwestycyjne zwi ązane z wytworzeniem, nabyciem lub ulepszeniem środków trwałych. Realizacja poszczególnych projektów zwi ązanych z bezpiecznym usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest i unieszkodliwianiem powstaj ących odpadów, mo żliwa jest poprzez wykorzystanie m.in.: − środków publicznych - pochodz ących z bud żetu gminy lub pozabud żetowych instytucji publicznych, − środków prywatnych - środki własne inwestora, − środków publiczno-prywatnych - pochodz ących z bud żetu gminy lub pozabud żetowych instytucji publicznych oraz środków własnych inwestora.

Formy finansowania inwestycji ekologicznych: − udziały własne gmin lub przedsi ębiorstw, − zobowi ązania kapitałowe (kredyty, po życzki, obligacje, leasing), − udziały kapitałowe – (akcje i udziały w spółkach), − dotacje.

7.2.1. Instrumenty ogólnokrajowe Wśród instrumentów ogólnokrajowych wspieraj ących bezpieczne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest nale ży wymieni ć: − Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 66 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 66 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (dotyczy tylko gmin wiejskich, miejsko-wiejskich i miejskich (do 5 000 mieszka ńców), − Bank Ochrony Środowiska S.A. oraz BG Ż we współpracy z ARiMR . Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Finansowanie zada ń z zakresu gospodarki odpadami, w tym odpadami zawieraj ącymi azbest, jest mo żliwe ze środków funduszy ochrony środowiska na zasadach okre ślonych ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r – Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz.U. z 2017r., poz. 519 z pó źn. zm.). W przypadku usuwania i unieszkodliwiania wyrobów i odpadów azbestowych dotyczy to głównie zada ń o relatywnie niskich kosztach inwestycyjnych. Środki pozyskiwane z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zapewniaj ą wsparcie finansowania inwestycji, zgodnie zasadami przyj ętymi w tych funduszach. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznacza środki finansowe na wspieranie wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i jednostek gminnych oraz na realizacj ę zada ń okre ślonych w ustawie Prawo Ochrony Środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udziela oprocentowanych po życzek, dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i po życzek, przyznaje dotacje na podstawie umów cywilno-prawnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udziela szeregu dotacji czy po życzek w wielu obszarach. Jednym z obszarów finansowania jest gospodarka odpadami, w tym pomoc w usuwaniu azbestu. W ramach NFO ŚiGW uruchomiono Program: 3.3. Gospodarowanie odpadami innymi ni ż komunalne; Cz ęść 2. Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest. Celem programu jest wzrost ilo ści unieszkodliwionych oraz zabezpieczonych odpadów zawieraj ących azbest. Dotacje udzielane s ą przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej z udziałem środków udost ępnionych przez NFO ŚiGW. Terminy składania wniosków dla wnioskodawców okre ślaj ą indywidualnie WFO ŚiGW i umieszczaj ą na swojej stronie internetowej. Udost ępnienie środków jest nieodpłatne i bezzwrotne. WFO ŚiGW udzielaj ąc dotacji ze środków udost ępnionych przez NFO ŚiGW, działa we własnym imieniu na rzecz NFOSiGW. Kwota dofinansowania przedsi ęwzi ęcia wynosi do 100% jego kosztów kwalifikowanych, w tym do 50 % kosztów kwalifikowanych, ze środków udost ępnionych przez NFOSiGW, w formie dotacji. Beneficjentem ko ńcowym programu s ą jednostki samorz ądu terytorialnego za po średnictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Podstawowymi warunkami uzyskania dotacji s ą:

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 67 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 67 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− przedsi ęwzi ęcie zlokalizowane jest na terenie gminy, w której została przeprowadzona inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest; − przedsi ęwzi ęcie zlokalizowane jest na terenie gminy posiadaj ącej program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest i jest z nim zgodne.

Rodzaje przedsi ęwzi ęć obj ętych dotacj ą: 1. Przedsi ęwzi ęcia w zakresie demonta żu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwienia lub zabezpieczenia odpadów zawieraj ących azbest, zgodne z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. Dopuszcza si ę, by gmina uznała jako równowa żny gminnemu programowi usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest program zwi ązku mi ędzygminnego, którego jest członkiem lub powiatu, na którego terenie si ę znajduje. 2. Przedsi ęwzi ęcia w zakresie demonta żu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwiania lub zabezpieczenia odpadów zawieraj ących azbest na obszarach dotkni ętych kl ęsk ą żywiołow ą. Wśród przedsi ęwzi ęć priorytetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na 2017 rok znajduje si ę Program Priorytetowy „SYSTEM - wsparcie działa ń ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez WFO ŚiGW” na lata 2015-2020, w ł ącznej kwocie 80 mln zł , zawieraj ący w jego pierwszej cz ęś ci p.t. „usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest”: − przedsi ęwzi ęcia w zakresie demonta żu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwienia lub zabezpieczenia odpadów zawieraj ących azbest, zgodne z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. − przedsi ęwzi ęcia w zakresie demonta żu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwiania lub zabezpieczenia odpadów zawieraj ących azbest na obszarach dotkni ętych kl ęsk ą żywiołow ą Szczegółowe informacje na temat warunków uzyskania dofinansowania przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z usuwaniem odpadów zawieraj ących azbest dost ępne s ą na stronie internetowej NFO ŚiGW: http:// www.nfosigw.gov.pl

Bank Ochrony Środowiska S.A. Bank Ochrony Środowiska SA specjalizuje si ę w finansowaniu przedsi ęwzi ęć słu żą cych ochronie środowiska. Misj ą Banku Ochrony Środowiska jest świadczenie kompleksowych

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 68 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 68 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

usług finansowych dla podmiotów realizuj ących projekty na rzecz ochrony środowiska naturalnego [http://www.bosbank.pl]. BO Ś jest bankiem komercyjnym. Współpracuje z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, Fundacj ą Polska Wie ś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi. Bank Ochrony Środowiska specjalizuje si ę w finansowej obsłudze przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Współpracuje m.in. z Bankiem Światowym oraz Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej "Counterpart Found". Kredyty oraz inne formy finansowania proponowane przez BO Ś umo żliwiaj ą realizacj ę wielu inwestycji, m.in. zagospodarowanie odpadów stałych. Bank Ochrony Środowiska prowadzi równie ż linie kredytowe ze środków Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na m.in.: zagospodarowanie odpadów stałych, inwestycje wykorzystuj ące odnawialne źródła energii. W ramach linii kredytowej KfW5 (Kreditanstalt für Wiederaufbau), Bank Ochrony Środowiska finansuje przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na unieszkodliwianiu wyrobów zawieraj ących azbest. Podstaw ą udzielenia kredytu jest posiadanie przez wnioskodawc ę zdolno ści do zaci ągni ęcia kredytu i ustanowienie odpowiednich form zabezpieczenia spłaty kredytu [Ministerstwo Gospodarki, 2009].

Bank Gospodarki Żywno ściowej (BG Ż) Bank Gospodarki Żywno ściowej współpracuje z Agencj ą Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie udzielania kredytów preferencyjnych [http://www.bgz.pl ; http://www.arimr.gov.pl]. Podstaw ą do udzielania przez ARiMR pomocy ze środków krajowych, jest rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zada ń Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2015r., poz.187). Zasady udzielania dopłat do oprocentowania ustalane s ą przez ARiMR.

7.2.2. Instrumenty wojewódzkie Na szczeblu wojewódzkim instrumenty finansowe wspieraj ące usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest to przede wszystkim: 1. Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 2. Bank Ochrony Środowiska S.A. (BOS) we współpracy z WFO ŚiGW,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 69 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 69 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

3. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, 4. Regionalne Programy Operacyjne dla poszczególnych województw. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Głównym zadaniem funduszy wojewódzkich jest finansowe wspieranie przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej Co roku Rady Nadzorcze Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFO ŚiGW) uchwalaj ą listy przedsi ęwzi ęć priorytetowych planowanych do dofinansowania ze środków wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, Rady Nadzorcze uchwalaj ą tak że „Zasady udzielania i umarzania po życzek oraz udzielania dotacji ze środków Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” dla realizacji wyznaczonych priorytetowych przedsięwzi ęć . W ramach tych przedsi ęwzi ęć , zadania zwi ązane z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest mog ą uzyska ć wsparcie dofinansowania działalno ści. Forma i zakres wsparcia, a tak że uprawnieni do ubiegania si ę o dofinansowanie ró żni ą si ę w zale żno ści od obowi ązuj ących zasad w ka żdym z wojewódzkich funduszy. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku udziela pomocy finansowej na zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, okre ślone w art. 400a ust. 1 pkt 1-9a i 11-42 ustawy Prawo Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze. zm.), a dotyczy to m.in. nast ępuj ących działa ń: − przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z gospodark ą odpadami, − przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą powierzchni ziemi, z wył ączeniem remediacji polegaj ących na samooczyszczaniu, − edukacja ekologiczna oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa żonego rozwoju; − inne zadania słu żą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady równowa żonego rozwoju i zgodne z polityki ochrony środowiska. WFO ŚiGW w Białymstoku na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) realizuje na terenie województwa podlaskiego Program Priorytetowy p.t.: „SYSTEM - Wsparcie działa ń ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez WFO ŚiGW Cz ęść 1 Usuwanie wyrobów zawierających azbest”. Dotacje mog ą by ć udzielane tym jednostkom samorz ądu terytorialnego JST, które: − wprowadzaj ą informacje dotycz ące wyrobów zawieraj ących azbest do Bazy Azbestowej pod adresem www.bazaazbestowa.gov.pl,

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 70 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 70 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

− przeprowadziły inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest, − posiadaj ą uchwalony Program usuwania azbestu. Do dofinansowania przedsi ęwzi ęcia mog ą zosta ć zgłoszone tylko zadania realizowane na obiektach nale żą cych do jednostek samorz ądu terytorialnego (JST), stowarzysze ń, fundacji, osób fizycznych, jednostek sektora finansów publicznych, ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych oraz wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych. Dotacja dotyczy kosztów kwalifikowanych w wielko ści do 100%. Do kosztów kwalifikowanych zalicza si ę koszty niezb ędne do osi ągni ęcia efektu ekologicznego, tj. koszty: − demonta żu pokrycia lub innych wyrobów zawieraj ących azbest, − zbierania, transportu odpadów niebezpiecznych do miejsca unieszkodliwienia, − unieszkodliwiania lub zabezpieczenia odpadów zawieraj ących azbest. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 stanowi istotny instrument polityki regionalnej, spajaj ący wi ększo ść zada ń realizowanych przez jednostki samorz ądu terytorialnego oraz inne jednostki publiczne i prywatne w ramach funduszy strukturalnych UE. RPO WP 2014-2020 umo żliwia dofinansowanie przedsi ęwzi ęć polegaj ących na usuwaniu azbestu w ramach Działania 6.1.oraz Działania 8.6. Kluczowym wyznacznikiem zakwalifikowania danego podmiotu jako beneficjenta jest przedmiot jego działalno ści, a nie forma prawna wnioskodawcy. Beneficjantami Działania 6.1.1 s ą: − jednostki samorz ądu terytorialnego, w tym ich zwi ązki i porozumienia, nadzorowane lub podległe im jednostki organizacyjne, − administracja rz ądowa, − podmioty nie b ędące przedsi ębiorcami, świadcz ące usługi publiczne w ramach obowi ązków własnych, − przedsi ębiorstwa świadcz ące usługi publiczne w ramach realizacji obowi ązków własnych JST, − spółki prawa handlowego nie działaj ące w celu osi ągni ęcia zysku lub przeznaczaj ące zyski na cele statutowe, w których wi ększo ść udziałów lub akcji posiadaj ą JST, − jednostki sektora finansów publicznych, − podmioty działaj ące w ramach porozumie ń publiczno-prywatnych.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 71 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 71 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Beneficjantami Działania 8.6 w ramach tematu „Wymiana pokrycia dachowego z azbestu” są Lokalne Grupy Działania oraz inne podmioty z obszaru realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju z wył ączeniem osób fizycznych.

8. SPOSÓB MONITORINGU I OCENY WDRA ŻANIA PROGRAMU

8.1. MONITORING

Zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu gminne programy usuwania azbestu podlegaj ą okresowej aktualizacji. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania, jak i równie ż b ędą mogły by ć dokonane ewentualne modyfikacje Programu. Monitoring Programu b ędzie prowadzony systematycznie przez cały okres realizacji Programu z wykorzystaniem Wojewódzkiej Bazy Danych (BD) zamieszczonej na stronie www.bazaazbestowa.gov.pl., przygotowanej i prowadzonej na zlecenie Ministra Rozwoju. Baza azbestowa jest składow ą utworzonego Elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej (ESIP). System Informacji Przestrzennej umo żliwia przetwarzanie danych przestrzennych wykorzystuj ąc informacje zawarte w bazie azbestowej. Monitoring realizacji „Programu usuwania azbestu z terenu Gminy Miastkowo” pozwoli na bie żą co analizowa ć i kontrolowa ć zgodno ść zało żonych zada ń Programu z bie żą cą realizacj ą w terenie. Monitoring realizacji zada ń Programu obejmuje gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji o usuwaniu azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, w szczególno ści dotycz ących: 1- ilo ści i wyników przeprowadzonej inwentaryzacji oraz oceny stanu technicznego wyrobów zawieraj ących azbest i ich lokalizacji na terenie gmin, 2 - ilo ści usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest oraz wytworzonych odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest; 3 - ilo ści składowanych odpadów zawieraj ących azbest; 4 - przedsi ębiorstw posiadaj ących uprawnienia do bezpiecznego usuwania azbestu.

Skutecznym narz ędziem monitorowania procesu usuwania azbestu z terenu gminy jest Baza Danych wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest (BD) dost ępna na stronie internetowej www.bazaazbestowa.gov.pl

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 72 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 72 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu do podstawowych zada ń samorz ądu gminnego nale ży m.in.: − gromadzenie informacji o ilo ści, rodzaju i miejscach wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwa z wykorzystaniem dost ępnego narz ędzia informatycznego www.bazaazbestowa.pl, − przygotowywanie i aktualizacja programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, − organizowanie akcji informacyjno – edukacyjnej, współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotycz ących zagro żeń powodowanych przez azbest, − organizowanie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych, − współpraca z organizacjami społecznymi wspieraj ącymi realizację Programu, − współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). Jednocze śnie niezb ędnym jest rozpocz ęcie intensywnej edukacji ekologicznej prowadz ącej do uzyskania akceptacji społecznej dla planowanych przedsi ęwzi ęć .

8.2. WSKA ŹNIKI OCENY WDRA ŻANIA PROGRAMU

Najwa żniejszym wska źnikiem wdra żania Programu s ą ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest sukcesywnie usuwane z obiektów znajduj ących si ę na terenie gminy i unieszkodliwione metod ą składowania lub inn ą dost ępn ą metod ą. Zaproponowane w niniejszym Programie wska źniki monitoringu maj ą charakter jako ściowy i ilo ściowy. Wska źniki jako ściowe umo żliwi ą dokonanie charakterystyki ogólnej systemu natomiast wska źniki ilo ściowe poka żą w sposób szczegółowy, na podstawie konkretnych warto ści liczbowych wydajno ść i skuteczno ść funkcjonowania Programu. Wykaz wska źników efektywno ści realizacji i monitoringu Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo przedstawia tabela 8.1.

Tab. 8.1. Wykaz wska źników efektywno ści realizacji Programu dla Gminy Miastkowo Lp Nazwa wska źnika Jednostka Stan z 2017r.

1 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów zawieraj ących azbest na m2 308 910 terenie Gminy Miastkowo Mg 3 398,01

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 73 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 73 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Mg/km 2 29,55

2 Ilo ść posesji z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest szt. 852

3 Odsetek posesji z wyrobami zawieraj ącymi azbest % 67

2 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów zawieraj ących azbest, m 308 085 4 wbudowanych w budynkach gospodarstw indywidualnych Mg 3 388,94

2 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów zawieraj ących azbest, m 325 5 wbudowanych w budynkach gminnych Mg 3,575

2 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów zawieraj ących azbest, m 500 6 wbudowanych w budynkach nale żą cych do firm i przedsi ębiorstw Mg 5,5 m2 b.d. 7 Ilo ść usuni ętych z terenu gminy odpadów zawieraj ących azbest Mg b.d.

2 Ilo ść usuni ętych odpadów zawieraj ących azbest z budynków m b.d. 8 gospodarstw indywidualnych Mg b.d.

2 Ilo ść usuni ętych odpadów zawieraj ących azbest z budynków m b.d. 9 placówek o światowych Mg b.d.

2 Ilo ść usuni ętych odpadów zawieraj ących azbest z budynków m b.d. 10 nale żą cych do firm i przedsi ębiorstw Mg b.d. m2 b.d. 11 Ilo ść unieszkodliwionych odpadów zawieraj ących azbest Mg b.d.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 74 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 74 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

9. PODSUMOWANIE

Opracowanie „Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą” wykonano na podstawie umowy nr rej. 4(C-2)17 zawartej w 2017 r. pomi ędzy Gmin ą Miastkowo a Instytutem Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN. W opracowaniu wykorzystano materiały udost ępnione przez Urz ąd Gminy Miastkowo oraz działaj ące na terenie gminy instytucje, firmy i inne jednostki posiadaj ące na swoim terenie wyroby zawieraj ące azbest. Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo jest zgodny z przepisami prawnymi obowi ązuj ącymi w Polsce oraz Unii Europejskiej, a tak że z innymi dokumentami w przedmiotowym zakresie. Azbest, z uwagi na swoje zalety, był szeroko stosowany do produkcji wyrobów budowlanych, w śród których najwi ększe znaczenie miały płyty azbestowo-cementowe i rury azbestowo-cementowe. Płyty były powszechnie stosowane jako pokrycia dachowe, a rury, w stosunkowo niewielkich ilo ściach, do wykonywania instalacji wodoci ągowych i kanalizacyjnych oraz jako przewody kominowe i zsypy w budynkach wielokondygnacyjnych. Na terenie Gminy Miastkowo najwi ęcej odpadów zawieraj ących azbest powstanie w trakcie wymiany pokry ć dachowych i elewacyjnych budynków mieszkalnych i gospodarczych. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2014 r., poz. 1923) głównie b ędą to odpady niebezpieczne z przypisanymi kodami klasyfikacyjnymi: 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest oraz 17 06 05* - materiały budowlane zawieraj ące azbest. Opracowanie Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą obejmuje: - inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Miastkowo wraz z ocen ą stopnia zu życia (stopnie pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest), - zestawienie ilo ściowe i jako ściowe materiałów zawieraj ących azbest w układzie trzech stopni pilno ści, - okre ślenie mo żliwo ści i sposobu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, - sposoby oraz mo żliwo ści pozyskiwania środków finansowych przez osoby fizyczne oraz Gmin ę Miastkowo na realizacj ę usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, - harmonogram realizacji gminnego programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, - wskazówki edukacyjne z zakresu szkodliwo ści wyrobów zawieraj ących azbest. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 75 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 75 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

W wyniku przeprowadzonych w 2017 roku na terenie Gminy Miastkowo bada ń ankietowych, uzyskano ł ącznie 861 ankiet, w których sumarycznie wykazano 308 910 m2 wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest, w tym: − w grupie budynków b ędących własno ści ą osób fizycznych (gospodarstw indywidualnych) 852 ankiety, w których wykazano ł ącznie 1 669 obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest, ł ącznie oszacowano 308 085 m2, tj. 3 388, 935 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest, − w grupie budynków b ędących własno ści ą Gminy Miastkowo 6 ankiet, w których wykazano ł ącznie 7 obiektów z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest, ł ącznie oszacowano 325 m2, tj. 3,575 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest, − w grupie budynków nale żą cych do pozostałych osób prawnych - firm, przedsi ębiorstw i innych instytucji 3 ankiety, w których wykazano 3 obiekty z wbudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest w ilo ści 500 m 2, tj. 5,5 Mg wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest. Zdecydowana wi ększo ść wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych w zinwentaryzowanych obiektach, nale ży do grupy pokry ć dachowych. S ą to głównie azbestowo-cementowe płyty faliste wyst ępuj ące na budynkach mieszkalnych i budynkach gospodarczych. Przeprowadzona ocena pilno ści usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, wykonana zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do Rozporz ądzenia Ministra, Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 ze zmianami z 2010 roku, wykazała, że stan utrzymania pokry ć dachowych zawieraj ących azbest na obszarze Gminy Miastkowo jest zró żnicowany. Ocena jako ści wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy zgodnie ze stopniem pilno ści wykazała: − 15,9 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do I stopnia pilno ści, − 47,5 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do II stopnia pilno ści, − 36,6 % zinwentaryzowanych wyrobów zaliczono do III stopnia pilno ści. Zgodnie z „Programem usuwania wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”, całkowita ilo ść wyrobów wbudowanych w obiektach budowlanych powinna zosta ć usuni ęta z unieszkodliwieniem do roku 2032. Koszty zdj ęcia pokrycia dachowego wykonanego z materiałów zawieraj ących azbest z budynków u żyteczno ści publicznej lub b ędących własno ści ą gminy oraz koszty transportu i unieszkodliwienia odpadów powstałych w wyniku wymiany takiego pokrycia dachowego, powinny by ć pokrywane w cało ści lub cz ęś ci ze środków publicznych.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 76 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 76 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Zgodnie z „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032”, koszty zdj ęcia pokrycia dachowego, wykonanego z materiałów zawieraj ących azbest, na terenie prywatnej posesji pokrywa wła ściciel posesji. Koszty transportu powstałych odpadów zawieraj ących azbest do miejsca ich unieszkodliwienia oraz koszty unieszkodliwienia odpadów azbestowych mog ą by ć natomiast pokryte z funduszy gminnych. Warunkiem powodzenia działa ń zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest jest zapewnienie środków finansowych na odbiór odpadów zawieraj ących azbest z gospodarstw indywidualnych. Obietnice dawane mieszka ńcom chc ącym usun ąć azbest ze swoich posesji musz ą by ć bezwzgl ędnie dotrzymywane. W przeciwnym razie, utrata zaufania mo że by ć przyczyn ą zaniechania działa ń ze strony wła ścicieli obiektów lub deponowania odpadów bezpo średnio na posesji co zwi ększa zagro żenie dla zdrowia ludzi. Realizacja demonta żu i unieszkodliwiania wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnie z krajowym „Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” ma potrwa ć do 2032 roku. Proces ten obejmuje w Gminie Miastkowo 308910 m 2 płyt azbestowo-cementowych. Wagowo taka powierzchnia pokry ć dachowych odpowiada masie 3 398,01 Mg. Ł ączna obj ęto ść azbestowych pokry ć dachowych na terenie gminy wynosi około 2786,4 m 3. Całkowity koszt demonta żu wyrobów azbestowych wynosi 4646 025 zł. Analiz ę nakładów finansowych zwi ązanych z transportem i składowaniem odpadów przeprowadzono dla dwóch docelowych lokalizacji składowisk odpadów z województwa podlaskiego. S ą to składowiska w Czartorii oraz w Czerwonym Borze. Dla tych składowisk zostały oszacowane koszty zwi ązane z transportem i składowaniem odpadów zawieraj ących azbest.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 77 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 77 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

SPIS WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW

Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, ze zm.), Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity, Dz.U. z 2017 r., poz. 519) Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tekst jednolity, Dz.U. z 2016 r., poz. 1987 ze zm.), Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 roku o przewozie towarów niebezpiecznych. (tekst jednolity, Dz.U. z 2016 r. poz. 1834), Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1923), Rozporz ądzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 roku w sprawie najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń i nat ęż eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. (Dz.U. z 2014 r., poz. 817), Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2015 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mog ą by ć składowane na składowisku odpadów w sposób nie selektywny (Dz.U. z 2015 r. poz. 110), Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotycz ącej bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia (Dz.U. z 2003 r. Nr 120, poz. 1126), Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649), Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 pa ździernika 2005 r. w sprawie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego u żytkowania takich wyrobów (Dz. U. z 2005r. Nr 216, poz. 1824), Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 zmieniaj ącego rozporz ądzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. z 2010 r. Nr 162, poz. 1089), Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 grudnia 2014 roku w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1973). Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 roku w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest. (Dz.U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31), Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie bada ń i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2011 r., Nr 33, poz.166), Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 roku w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. z 2013 r., poz. 523), Brzozowski A., Obmi ński A., 2004 - Gdzie wyst ępuje potrzeba zabezpieczania lub usuwania azbestu w Polsce?. Bezpiecze ństwo Pracy: Nauka i Praktyka, Vol.393, Nr.4, Dyczek A. 2000 - Bezpieczne post ępowanie z azbestem i materiałami zawieraj ącymi azbest : uwarunkowania techniczne i prawne. W: Materiały Szkoły Gospodarki Odpadami AGH-PAN. Rytro, Dyrektywa Rady Wspólnoty Europejskiej (91/382/EWG) z 24 czerwca 1991 r., Karbownik A. 2001- Zbiór przepisów i procedur dotycz ących bezpiecznego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest. Ministerstwo Gospodarki. Warszawa, Obmi ński A. 2000 - Odpady azbestowe, składowanie, neutralizacja, zagro żenie. w: Materiały Szkoły Gospodarki Odpadami AGH –PAN, Kraków, Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podlaskiego, Pola ński A. 1974 - Geochemia i surowce mineralne. Wyd. Geol. Warszawa, Poradnik dla u żytkowników wyrobów azbestowych, Ministerstwo Gospodarki, 2008, Poradnik o finansowaniu usuwania azbestu ze środków krajowych i zagranicznych na lata 2016-2020. Ministerstwo Rozwoju, Warszawa 2016, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 78 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 78 Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Miastkowo wraz ze szczegółow ą inwentaryzacj ą

Problemy zanieczyszczenia powietrza włóknami azbestu. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa, PIO Ś 1993, Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2009, Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski. Warszawa, 2002, Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łom żyńskiego. Szeszenia-Dąbrowska N., Siuta J. (red) - 1998: Azbest w środowisku. Oficyna wydawnicza IMP, Łód ź, Szeszenia-Dąbrowska N., 2003 - Materiał dydaktyczny na kurs specjalistyczny „Bezpieczne post ępowanie z azbestem i materiałami zawieraj ącymi azbest”, Kraków, 2003, www.pip.gov.pl/html/pl/doc/ www.wfosigw.bialystok.pl http://www.bazaazbestowa.gov.pl/

SPIS ZAŁ ĄCZNIKÓW

ZAŁ ĄCZNIK 1: Wzór ankiety sporz ądzonej dla celów inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest oraz ich oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów.

ZAŁ ĄCZNIK 2: Dokumentacja fotograficzna (przykłady pokry ć dachowych o ró żnym stopniu uszkodze ń poszycia).

ZAŁ ĄCZNIK 3: Ankiety z inwentaryzacji przeprowadzonej na obszarze Gminy Kłodzko zestawione w 6-ciu tomach.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN 79 ul. Wybickiego 7A , 31-261 Kraków

Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 79 Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 80 Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 81 Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 82 Id: 58498939-0399-4450-AD35-231705F820FC. Podpisany Strona 83