GMINA CZORSZTYN

Gmina Czorsztyn leży w południowej części województwa małopolskiego, w powiecie Nowy Targ. W skład gminy wchodzi siedem miejscowości (sołectw). Siedzibą urzędu gminy jest miejscowość Maniowy. Pozostałymi miejscowościami wchodzącymi w skład gminy są: Czorsztyn, Huba, Kluszkowce, Mizerna, Sromowce Niżne oraz Sromowce Wyżne Obszar Gminy Czorsztyn obejmuje swoim zasięgiem zarówno dużą część Pienin jak i południowe stoki Gorców, co wpływa na duże zróżnicowanie i przez to atrakcyjność rzeźby terenu. Gorce to przede wszystkim łagodne lesiste wzgórza i faliste doliny potoków są tak różne od Pienin, poprzecinanych licznymi wąwozami, zbudowanych z wapiennych skał tworzących atrakcyjne formy, o stromych ścianach opadających ku dolinom, o deniwelacjach sięgających 500 m, z przecinającym je przełomem Dunajca. Oprócz przełomu Dunajca, który można zobaczyć dzięki organizowanym spływom tratwami flisackimi, do najatrakcyjniejszych krajobrazowo miejsc należą szczyty Trzech Koron i Sokolicy, z których rozciągają się wspaniałe widoki, a także głęboko wcięty w skały Wąwóz Sobczański. Atrakcyjność turystyczną niewielkiego obszaru Gminy Czorsztyn podnoszą zachowane do dziś elementy kultury ludowej aż dwóch grup etnograficznych. Gmina położona jest na obszarach odrębnych kulturowo Pienin i Gorców, zamieszkiwanych przez odpowiednio Górali szczawnickich (pienińskich) i Górali podhalańskich o specyficznych dla siebie elementach kultury i sztuki ludowej. Górale szczawniccy (pienińscy) zamieszkują miejscowości Czorsztyn, Sromowce Wyżne i Sromowce Niżne. Druga grupa etnograficzna w gminie Czorsztyn, Górale podhalańscy zamieszkują wsie Mizerna, Maniowy, Kluszkowce i Huba. Pod względem ilości, jakości i różnorodności walorów turystycznych gmina Czorsztyn stanowi rzadki przykład sytuacji, gdy na stosunkowo niewielkim obszarze znalazło się tak wiele wybitnych atrakcji, zarówno naturalnych, przyrodniczych jak i kulturowych, stworzonych przez człowieka.

CZORSZTYN

Wieś założona w połowie XIV wieku. Jej powstanie i historia ściśle związana jest w zamkiem obronnym i wiodącym tędy historycznym traktem z Polski na Węgry. Pierwotnie wieś nazywała się „Wronin”, sprowadzenie niemieckich osadników zaowocowało m.in. zmianą nazwy na „Szornstein” – Stercząca skała, która to nazwa uległa później spolszczeniu na obecną „Czorsztyn”. W 1818 roku Czorsztyn został zakupiony przez rodzinę Drohojowskich, a już niedługo później zaczęła się historia Czorsztyna jako ośrodka letniskowego – był tu i hotel i karczma i biuro obsługi turystów Towarzystwa Tatrzańskiego. W latach międzywojennych Drohojowscy rozpoczęli intensywną rozbudowę nowoczesnego letniska Nadzamcze, którego popularność rosła z każdym rokiem - w latach 30-stych Czorsztyn odwiedzało rocznie ponad 1300 osób. Historyczne zabudowania wsi zostały zalane wodami sztucznego Jeziora Czorsztyńskiego. Obecna zabudowa powstała na terenach najwyżej położonego osiedla zwanego Nadzamczem – od położonych powyżej ruin gotyckiego zamku. Obecnie Czorsztyn znów jest ośrodkiem wypoczynkowym. Wieś stanowi doskonałą bazę wypadową w Pieniny i Gorce. Piękne krajobrazy, bliskość ruin zamku i brzegów Jeziora Czorsztyńskiego, wyciąg narciarski oraz tradycyjna gościnność mieszkańców, od wieków goszczących turystów, sprawiają, ze do Czorsztyna z roku na rok ściąga coraz więcej zadowolonych turystów.

Atrakcje turystyczne: Wypożyczalnie rowerów , wypożyczalnie sprzętu pływającego, wyciąg narciarski, przystanie wodne, rejsy po jeziorze gondolą, pawilon wystawowy PPN, bacówka – sprzedaż wyrobów z mleka owczego, szlaki turystyczne w Pieniny i Gorce

RUINY ZAMKU W CZORSZTYNIE

Najstarsze części zamku w Czorsztynie pochodzą z połowy XIII wieku. Z tego okresu pochodzą pierwsze wzmianki o „castrum Wronyn”. Nazwa „Czorsztyn” pojawia się w połowie XIV wieku. Za czasów Kazimierza Wielkiego wybudowane zostały mury obwodowe, a w XV wieku dolny zamek i brama. W XVII wieku starosta Jan Baranowski odrestaurował zamek i dobudował dwie nowe baszty. Zamek z racji położenia przy historycznym trakcie handlowym posiada bardzo bogatą historię. Odwiedzany był przez wiele ówczesnych znakomitości, wliczając w to nawet królów. Bawili tu: Kazimierz Wielki, Ludwik Węgierski, królowa Jadwiga, Władysław Jagiełło (starostą ma zamku był sam Zawisza Czarny) oraz Władysław Warneńczyk. Schronienia w zamku szukali husyci, Jan Kazimierz uciekający przed Szwedami, powstańcy Kostki Napierskiego, kozacy i konfederaci barscy. Pod koniec XVIII wieku zamek spłonął od uderzenia pioruna i zaczął popadać w ruinę. W końcu XIX wieku zapoczątkowano prace restauratorskie. Prowadzone są one do dziś, obecnie dzięki staraniom aktualnego gospodarza zamku, czyli Pienińskiego Parku Narodowego. Do zwiedzania udostępnione są przyziemia Baszty Baranowskiego, zamku średniego i głównego. Z tarasu widokowego rozciąga się piękny widok na Jezioro Czorsztyńskie, Tatry i rezerwat „Zielone Skałki”. Na wzgórzu zamkowym rosną liczne okazy pszonaka pienińskiego – gatunku endemicznego – występującego wyłącznie w Pieninach. Ruiny zamku z XIV w. można zwiedzać od października do kwietnia w godz. 10.00 do 15.00 z wyjątkiem poniedziałku od maja do września w godz. 9.00 do 18.00 codziennie. Zamek jest nieczynny 1 stycznia , 1 listopada, 25 i 26 grudnia oraz w Święta Wielkanocne.

ZESPÓŁ ELEKTROWNI WODNYCH NIEDZICA S.A.

Historia budowy sztucznego zbiornika Jeziora Czorsztyńskiego sięga początku XX wieku. Gorącym orędownikiem budowy zapory w rejonie ustawicznie nękanym powodziami był wybitny specjalista i twórca podobnych obiektów w Szwajcarii, pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Gabriel Narutowicz. Prace nad projektem zapory przyspieszyła powódź z 1934 roku, ale ostateczna decyzja o rozpoczęciu budowy zbiorników nastąpiła dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych. Wiązała się z nią konieczność wybudowania nowych osiedli mieszkaniowych dla osób z terenów przewidzianych w planach zagospodarowania do wyburzenia, a także z budową dróg nad przyszłym zalewem. W 1975 roku rozpoczęto budowę trzech zapór czołowych: głównej Czorsztyn - Niedzica, zapory Sromowce i zapory na potoku Niedziczanka. W 1994 roku oddano do użytku zbiornik wyrównawczy tzw. Jezioro Sromowieckie w Sromowcach Wyżnych. Za zrządzenie losu można uznać datę zakończenia inwestycji w lipcu 1997 roku - roku pamiętnej dla Polaków wielkiej powodzi. Wtedy też o celowości istnienia zapory na Dunajcu przekonali się wszyscy ci, którzy do tej pory sceptycznie odnosili się do tego pomysłu. W czasie największej fali powodziowej zespół zbiorników przechwytywał około 60% wzburzonych wód, zapobiegając prawdziwej katastrofie. Zapora główna Czorsztyn - Niedzica to największa w' ziemna o wysokości 56 i długości 404 metry. Woda z Jeziora Czorsztyńskiego przepływa przez dwie sztolnie do usytuowanej poniżej zapory elektrowni wodnej, poruszając dwie turbiny. Ilość uwalnianej w ten sposób ekologicznie czystej energii szacowana jest na około 160 min kWh rocznie. Po przejściu przez elektrownię woda uchodzi do Jeziora Sromowieckiego. Budowa zapory wiązała się z niemałą ingerencją w środowisko naturalne. W trosce o mieszkających tu przedstawicieli fauny powstała sztuczna Ptasia Wyspa, na której ptaki zakładają gniazda lęgowe. Nad Jeziorem Sromowieckim zamontowano bariery uniemożliwiające żabom wchodzenie na drogę, gdzie wcześniej masowo ginęły pod kotami samochodów. Po wschodniej stronie jeziora wybudowano dla nich Żabie Stawy - tam płazy składają skrzek. Trwają prace nad utworzeniem na skarpie zapory stanowiska dla najpiękniejszego z motyli pienińskich - niepylaka apollo. Dowodem na przyjazne współistnienie człowieka i przyrody są mieszkające w okolicach elektrowni czarne bociany

HUBA

Najmniejsza (ok. 100 mieszkańców) i najwyżej położona (720 m n.p.m.) z miejscowości w Gminie Czorsztyn, założona została na początku XVII wieku przez starostę czorsztyńskiego. Największą atrakcją wsi jest jej położenie – wysoko na południowych stokach Gorców, z dala od ruchliwych szlaków komunikacyjnych. Jest wspaniałym miejscem dla ludzi szukających wytchnienia od cywilizacyjnego zgiełku i poszukujących zapierających dech w piersiach widoków. Widok z Huby na prawie cała Kotlinę Podhala, Tatry, Pieniny i Jezioro Czorsztyńskie pozostaje na długo w pamięci.

Atrakcje turystyczne: kapliczka murowana z początku XIX wieku, forma geologiczna „Skałka Gronik”

MIZERNA

Wieś położona na południowych stokach Lubania jest doskonałym miejscem dla ludzi ceniących aktywny wypoczynek. Może służyć jako miejsce wypadowe na Turbacz (1310 m n.p.m.) oraz Lubań (1211 m n.p.m.), z położonym na jego stokach słynnym rezerwatem leśnym „Modrzewie” – enklawą kilkusetletniego boru modrzewiowego pochodzenia naturalnego. Dolna cześć wsi schodzi aż do brzegów Jeziora Czorsztyńskiego.

Atrakcje turystyczne: rejsy statkiem „Biała Dama”, wypożyczalnia sprzętu wodnego, przystań żeglarska, kąpielisko dla najmłodszych na potoku „Mizerzanka”

SROMOWCE NIŻNE

Wieś założona w pierwszej połowie XIV wieku, jej początki wiążą się z historią zakonu klarysek ze Starego Sącza, pierwszych właścicielek Sromowiec. Wspaniałe walory krajobrazowe Sromowiec zostały dostrzeżone już w połowie XIX wieku – na rok 1832 datuje się początek turystycznych spływów Dunajcem ze Sromowiec do Szczawnicy. Na początku XX wieku czynna była stacja turystyczna Oddziału Pienińskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, a w czasach międzywojennych powstało Schronisko Śląskie (dziś :”Trzy Korony”). W 1934 roku w Sromowcach założono Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich, które działa do dzisiaj. O historii wsi świadczy drewniany kościółek z XVI wieku. Hojność natury dla tej wsi jest bezgraniczna – piękne położenie na lewym brzegu Dunajca, u stóp Trzech Koron, u wrót Przełomu Pienińskiego gwarantuje najwyższą jakość doznań estetycznych. To stąd turyści najczęściej wybierają się na Trzy Korony, Sokolice, Górę Zamkową z grota św. Kingi oraz do Czerwonego Klasztoru, położonego na drugim brzegu Dunajca. Atrakcyjność turystyczna Sromowiec Niżnych powinna znacznie wzrosnąć już w najbliższym czasie. Na połowę roku 2006 planowane jest oddanie do użytku kładki na Dunajcu łączącej Sromowce Niżne z Czerwonym Klasztorem na Słowacji, co do imponującej listy walorów turystycznych wsi doda jeszcze możliwość pieszej lub rowerowej eksploracji Przełomu Dunajca oraz zwiedzania zabytkowego Czerwonego Klasztoru z XIV wieku.

Atrakcje turystyczne: Spływ przełomem Dunajca, Pieniński Park Narodowy, Pawilon wystawowy PPN, Bacówka – sprzedaż wyrobów z mleka owczego, wypożyczalnie rowerów górskich, wycieczki piesze na Trzy Korony (przez Wąwóz Sobczański), Zamkową Górę, Sokolicę, piesze lub rowerowe wycieczki przełomem Dunajca, zabytkowy Czerwony Klasztor, kładka na Dunajcu Drewniany kościółek z XVI wieku z XIV-wieczną rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem (przeniesioną do nowego kościoła). Schronisko PTTK „Trzy Korony” http://www.trzykorony.pl

SPŁYW PRZEŁOMEM DUNAJCA

Najbardziej charakterystyczną atrakcją turystyczną na terenie gminy jest spływ przełomem Dunajca. Spływ, będący unikalną atrakcją turystyczna w skali całej Europy ma tradycje historyczne sięgające już ponad 170 lat. Początków spływu należy szukać już w latach 30. XIX wieku, związany był z rozwojem uzdrowiska Szczawnica. Jedną z wielu osobliwości spływu jest to, iż odbywa się w starodawny sposób, na łodziach wiązanych w tratwy i prowadzonych przez flisaków w góralskich strojach ludowych. Zmieniło się jedynie to, że obecnie łodzie są zbijane z desek, a nie tak jak przed kilkudziesięcioma laty dłubane w pniu drzewa. Spływ trwa obecnie około dwóch godzin, a w czasie spływu flisacy informują turystów o mijanych obiektach, opowiadają legendy, umilając turystom podróż . Spływ przełomem Dunajca do dzisiaj pozostaje największą atrakcją turystyczną Gminy Czorsztyn i jedną z największych w regionie.

Czynny: od 1 IV do 31 X za wyjątkiem święta Bożego Ciała. http://www.flisacy.com.pl

PIENIŃSKI PARK NARODOWY

Utworzenie w Pieninach parku narodowego było połączone z ogromnymi trudnościami. Poprzedziły ten fakt stuletnie badania geologów, botaników i zoologów stwierdzające, że ten stosunkowo mały obszar ma wybitnie bogatą i ciekawą przyrodę. Do wzrostu popularności Pienin w kołach krajoznawczych i turystycznych przyczyniła się tez działalność Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. 23 maja 1932 roku utworzono Park Narodowy w Pieninach o powierzchni 730 ha. Prawie równocześnie powstał po drugiej stronie Dunajca Słowacki Rezerwat Przyrodniczy w Pieninach. 17 lipca 1932 roku w Szczawnicy i Czerwonym Klasztorze dokonano uroczystego otwarcia dwóch pogranicznych parków narodowych. Powstał w ten sposób pierwszy w Europie i drugi na świecie międzynarodowy przygraniczny park narodowy. Obecnie Pieniński Park Narodowy obejmuje powierzchnie 2346,16 ha ziemi. Charakteryzuje go duża różnorodność biologiczna – wyodrębniono tu 12 naturalnych i 9 zastępczych zbiorowisk roślinnych. Spośród naturalnych ekosystemów na szczególną uwagę zasługują murawy naskalne – najczęstsze siedlisko pienińskich reliktów i endemitów, a także rzadkich gatunków roślin kserotermicznych i wysokogórskich. Jedyny w swoim rodzaju ekosystem naturalny stanowią reliktowe laski sosnowe z niskim powykręcanymi starymi drzewami rosnącymi w partiach szczytowych skał. Wśród ekosystemów zastępczych, czyli takich, które wykształciły się pod wpływem tradycyjnej gospodarki rolnej, szczególne miejsce zajmują pienińskie łąki porośnięte storczykami. Około 25% powierzchni parku stanowią ścisłe rezerwaty przyrody, z których najciekawszymi są: Macelowa Góra, Masyw Trzech Koron, Dolina Pienińskiego Potoku. Fauna Pienin, podobnie jak flora, posiada również cechy swoiste. Najbogatszą w gatunki grupę tworzą zwierzęta bezkręgowe. W obrębie samego Pienińskiego Parku Narodowego stwierdzono ich ok. 5000 gatunków. Stosunkowo liczną grupę tworzą motyle. Wśród nich najpiękniejsze to niepylak apollo (symbol Pienińskiego Parku Narodowego) i paź królowej Teren Pienińskiego Parku Narodowego udostępniany jest do zwiedzania, a także do prowadzenia prac badawczych. W Czorsztynie, Sromowcach Wyżnych-Kątach, Sromowcach Niżnych i Szczawnicy znajdują się przy wejściach do parku pawilony wystawowe z wystawami przedstawiającymi przyrodę i historię parku. http://www.pieninypn.pl

SROMOWCE WYŻNE

Miejscowość położona na lewym brzegu Dunajca. Jej początki sięgają XIV wieku i związane są z sąsiednią miejscowością Sromowce Niżne i historią zakonu klarysek z Nowego Sącza, do których należały tereny wsi. Sromowce położone były przy trakcie królewskim na Węgry. W 1423 roku odbyło się na polach należących do wsi spotkanie króla Władysława Jagiełły z Zygmuntem Luksemburczykiem. Na tutejszym cmentarzu znajdują się groby byłych właścicieli tych ziem – rodu Drohojowskich. Jedną z atrakcji wsi jest zabytkowy kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika z ołtarzem pochodzącym z kaplicy zamku czorsztyńskiego. W 1924 roku wybudowano , dziki staraniom druhny Olgi Małkowskiej domy harcerskie „Cisowy Dworek”, „Watra” i „Orle Gniazdo”. Jako szkoła pracy harcerskiej Dworek Cisowy funkcjonował przez 16 lat, do września 1939r. Obecnie budynki stanowią ośrodek wypoczynkowy dla „zielonych szkół”. W przysiółku Sromowce Wyżne - Kąty rozpoczyna się jedna z największych atrakcji turystycznych nie tylko Gminy, ale i polskich gór – Spływ Przełomem Dunajca. Sromowce Wyżne zaledwie krok dzieli od Słowacji – granicę można przekroczyć międzynarodowym samochodowym całodobowym przejściem Niedzica – Łysa n/d Dunajcem. W bezpośredniej bliskości wsi znajdują się Zamek w Niedzicy i stacja narciarska ”Polana Sosny” – z wyciągami i trasami narciarskimi przeznaczonymi zarówno dla początkujących jak i zaawansowanych miłośników „białego szaleństwa”.

Atrakcje Turystyczne: Spływ Przełomem Dunajca, Przejście graniczne, wyciągi narciarskie, wypożyczalnia Kajaków , wypożyczalnie rowerów górskich, szlaki turystyczne w Pieniny, dobra baza wypadowa w Tatry po stronie słowackiej ok. 40 km./ geotermalne baseny, jaskinie, /Zespół regionalny, jezioro, elektrownia wodna, zamek w Niedzicy, izba regionalna.

IZBA REGIONALNA W SROMOWCACH WYŻNYCH

Budynek Izby Regionalnej posiada bogatą historię: w dawnych latach mieściły się: szkoła podstawowa, kino objazdowe, biblioteka, teatr ludowy i klubokawiarnia Obecnie prezentowane są tu eksponaty stanowiące wyposażenie wiejskiego domu i sprzęty gospodarskie z przełomu XIX i XX wieku, oraz wiele pamiątek związanych z regionem.

MANIOWY

Największa wieś w gminie Czorsztyn, od roku 1993 jest siedzibą Urzędu Gminy. Jej powstanie wiąże się z budową sztucznego zbiornika - Jeziora Czorsztyńskiego, którego wody całkowicie zalały Stare Maniowy istniejące od 1326 roku. Dzisiejsze Maniowy, choć w całości przeniesione z dna zbiornika czorsztyńskiego na południowe zbocza Gorców, w niczym nie przypominają miejscowości sprzed lat. W zabudowie wsi dominuje nowoczesna architektura, z widoczną okazałą bryłą kościoła p.w. św. Mikołaja. Ciekawym zabytkiem jest przeniesiona na nowy cmentarz drewniana cmentarna kaplica św. Sebastiana z 1772 roku.

Atrakcje Turystyczne: Położenie wsi w bezpośrednim sąsiedztwie lasów i jeziora daje rozmaite możliwości aktywnego spędzenia wolnego czasu, drewniana cmentarna kaplica św. Sebastiana z 1772 roku

KLUSZKOWCE

Historia Kluszkowiec, wsi zlokalizowanej w dolinie potoku Kluszkowianka sięga XIII wieku kiedy osadnictwo w rejonie Pienin prowadził klasztor klarysek ze Starego Sącza. Obecnie Kluszkowce, dzięki powstaniu Jeziora Czorsztyńskiego, a także zagospodarowaniu góry Wdżar pod wyciągi narciarskie przeżywają intensywny rozkwit. U wylotu Kluszkowanki powstało centrum sportów wodnych z przystanią dla jachtów i wypożyczalnią sprzętu wodnego. Renomę sięgająca daleko poza granice Gminy posiada Ośrodek Narciarsko – Rekreacyjny „Czorsztyn-Ski” umiejscowiony na stokach góry Wdżar. Nad Zalewem Czorsztyńskim powstała Osada Turystyczna „Czorsztyn” czyli skansen drewnianych obiektów letniskowych z przełomu XIX i XX wieku, przeniesionych z dna obecnego zbiornika. Osada, pełniąca funkcje muzealne, stanowi jednocześnie dobrze zorganizowane zaplecze konferencyjno - noclegowe. Warto zwiedzić także muzeum etnograficzne w zagrodzie Królczyka.

Atrakcje Turystyczne: wyciągi narciarskie, wypożyczalnie nart, hodowla strusi, wypas owiec, zjeżdżalnia grawitacyjna typu alpine coaster

GÓRA WDŻAR W KLUSZKOWCACH

Oryginalny stożek góry Wdżar (767 m n.p.m.) zbudowany jest z andezytów, skały w Gorcach i całych Beskidach na ogół nie występującej (oprócz gry Wdżar podobną budowę ma tylko góra Bryjarka w Szczawnicy). Andezyt jest skałą pochodzenia magmowego, a na powierzchnię wydobyła się w miocenie wykorzystując płaszczyzny przesunięć tektonicznych. Wzgórze andezytowe jest stosunkowo słabo porośnięte roślinnością, jednak występują tu liczne gatunki kserotermiczne. Jest to również jedyny obszar w Karpatach Polskich ze stanowiskiem paproci rozrzutki brunatnej. Na grzbiecie Wdżaru znajduje się andezytowe gołoborze, a na jednej ze skał można rozpoznać lokalną ujemną anomalię magnetyczną. podobna występuje na szczycie Wdżaru. Obie możemy zlokalizować za pomocą kompasu. Po przyłożeniu go do skały, igła magnetyczna wskaże północ w kierunku południowym. Anomalie te powstały w wyniku uderzenia pioruna. Od 1870 roku andezyt był eksploatowany w nieczynnym obecnie kamieniołomie na południowych stokach góry. Obecnie góra Wdżar stanowi rozbudowane centrum rekreacyjne, oferujące wiele atrakcji turystom zarówno w zimie jak i w lecie. W Ośrodek Narciarsko Wypoczynkowym „Czorsztyn- Ski” działają 3 wyciągi orczykowe i wyciąg krzesełkowy, a trasy posiadają zróżnicowany stopień trudności – od trasy dla dzieci i początkujących aż po trasę „czerwoną” z homologacją FIS - dla najbardziej zaawansowanych. Czynne są także trasy biegowe. Wszystkie trasy są sztucznie dośnieżane i oświetlone, co pozwala na bezpieczne korzystanie z tras zjazdowych, nawet do późnych godzin nocnych. Na górze Wdżar nie brakuje także całorocznych atrakcji. Należą do nich: wyciąg krzesełkowy na szczyt góry, która jest wspaniałym punktem widokowym, zjeżdżalnia grawitacyjna Alpine Coaster o długości 1000 metrów czy hodowla strusi. Góra jest tak że rajem dla miło śników sportów ekstremalnych. Organizowane s ą tutaj rajdy samochodów terenowych, a w nieczynnym kamieniołomie zawody wspinaczkowe. Od paru lat staje si ę kultowym miejscem dla paralotniarzy. http://www.czorsztyn-ski.com.pl