SI TE FILLOJME NJE BIZNES? Ndryshimi Fillon Nga Vetja!

National Social Services Center

‐ Youth Empowerment through Community Development Project ‐ Funded by World Bank

SI TE FILLOJME NJE BIZNES? Ndryshimi fillon nga vetja!

Per te rinjte, studentet dhe gjithe ata, qe duan te nisin biznesin e tyre!

MANUAL TRAJNIMI Edicioni i Pare

V.Kolezi

1 PERMBAJTJA

I. Hyrje

II. Ndryshimi fillon nga vetja!

III. Te njohim tregun

IV. Faktoret e vleresimit te nje ideje biznesi – Modeli i Binzesit

V. Plani i Biznesit

VI. Shtojca A: Plani i veprimit

VII. Shtojca B: Menyrat e financimit

2 HYRJE

Ky eshte edicioni i pare nje manuali praktik per te nisur nje biznes, me fokus tek grupet sociale ne nevoje, kryesisht per te rinjte, studentet dhe te papunet.

Permbajtja e ketij manuali eshte fryt i nje eksperince ne konsulence biznesi, menaxhim biznesi dhe metodologjive me te perparuar te kohes, duke perfshire konceptet e reja dhe bashkekohore ne gjykim dhe veprim biznesi.

Ky manual praktik i pergjigjet 3 pyetjeve kryesore:

1. Si te gjejme dhe vleresojme nje ide biznesi nepermjet Modeleve te Biznesit? 2. Si te krijojme nje Plan Biznesi praktik per bizneset e vogla dhe te mesme? 3. Si te fillojme nje biznes dhe si ta financojme ate?

Ngritjae e nj biznesi, eshte dicka qe fillon nga deshira dhe pasioni per te krijuar dhe punuar per veten. Per kete arsye llogarite duhet t’i beni me veten, nese eshte nje zgjidhje e mire per ju apo jo. Sigurisht krijimi i nje biznesi eshte vetem fillimi, sepse pjesa e veshtire vjen me pas. Per kete arsye, ju vjen ne ndihme ky manual praktik, per t’ju treguar se krijimi dhe miremenaxhimi i biznesit tuaj, mund te sjelle nje ndryshim rrenjesor ne jeten tuaj ne te ardhmen. Sigurisht suksesi nuk ka formula te gatshme, por ata qe kane njohuri, kane shume me teper shanse per ta arritur ate dhe per te fituar nje rol me te rendesishem ne shoqeri.

3 Ndryshimi fillon nga vetja!

Jeta sot është më komplekse, më stresante dhe me kërkuese, kjo vihet re ne jetën e përditshme. Shikoni si i përgjigjet publiku i sotem sfidave te kohes:

I. Frika dhe pasiguria

Shume njerez jane pushtuar nga sensi i frikes ne ditet e sotme, sepse i tremben të ardhmes. Ata ndihen te dobet ne pune, kane frike mos nuk gjejne dot nje pune apo humbasin vendin e punes dhe aftesine per te siguruar te ardhura per familjet e tyre!

Pergjigja me thjeshte per kete fenomen eshte PAVARESIA – te qenit i pavarur financiarisht.

II. “e dua tani”

Njerëzit i duan gjërat dhe i duan “tani”. “Une dua para, Une dua nje shtëpi të madhe, një makinë të bukur, nje TV 3D. Unë i dua të gjitha dhe i meritoj”. Sot jetojmë në epokën e kartës së kreditit dhe metodave “merre sot, dhe paguaj më vonë”. E njëjta gjë ndodh në pune “shefi kërkon rezultate, ne kërkojmë te arrijmë nje sukses ne biznesin tonë, SOT, pra cfarë ndodh, e gjithë shoqëria kërkon të arrijë menjëhere rezultatin e kërkuar.

Pergjigjja : BALANCIMI i nevojës për të përmbushur kërkesat sot dhe nevojës për të investuar në aftësi për të arritur sërisht një sukses nesër.

III. Turpi dhe viktimizimi Kudo ku gjendet nje problem, te gjithe ne mundohemi t’i drejtojme gishtin e turpit fajit/fajtorit. Shoqeria jone eshte e fiksuar ne te berin e viktimes.

 Sikur te mos kisha kete shef idiot?  Sikur te mos kisha lindur i varfer?  Sikur te kisha lindur ne ndonje vend tjeter?  Sikur te me kishin lene ndonje trashegimi?  Sikur, Sikur, Sikur?

Te gjesh fajtorin e problemeve te tua, te lehteson per nje moment, por te lidh me keq me problemin.

4 Pergjigjja eshte: Ne tregun e sotem mbijetojne ata qe marrin pergjegjesine per gjendjen e tyre dhe po ashtu marrin iniciativat e nevojshme, per te permiresuar situaten e tyre duke u perballur me sfidat!

IV. Të jesh i pashpresë Femijet e Turpit jane Cinizmi dhe I pashpresi. Kur ne besojme thellesisht se ne jemi viktima te rrethanave ku jetojme, ne humbim shpresen, ne humbin energjine dhe vendosemi ne nje pozicion doreheqeje dhe pritjeje.

“Nuk bej dot gje” “Do ul me mire pretendimet, keshtu nuk zhgenjehem“ “Shpresat jane te pakta, s’po i hy fare kesaj pune”

Njerezit qe bejne ndryshim dhe jane sipermarres mendojne: “Une jam forca krijuese e jetes time, eshte ne doren time dhe do ta arrij me cdo kusht”.

V. Mungesa e balancës së jetës Jeta ne kohen e Celularit eshte shume komplekse, kerkuese, stresante dhe e lodhshme. Te gjitha perpjekjet tona per te menaxhuar kohen, per te bere me teper, per te arritur me shume, per te rritur eficencen permes teknologjise moderne, ndikojne se tepermi ne balancen e jetes. Megjithese puna eshte motori i jetes, sot kerkohet qe te vish me heret ne pune dhe te rrish deri vone, te rritesh eficencen ditore “perkohesisht”, deri sa mesohesh, por ne fund kupton se qetesia e mendjes dhe Balanca e jetes nuk prodhohen vetem nga keta faktore, por jane produkt i percaktimit te qarte te prioriteteve te jetes dhe ndjekja rigoroze e tyre duke i perkushtuar kohen e nevojshme secilit sipas rendesise.

Shendeti __, Puna__, Familja___, Argetimi___, Utilitetet__.

Renditini sipas rendesise keto prioritete nga 1‐5.

VI. Cfarë ka aty për mua? Jeta na meson se ne duhet gjithmone te dalim te paret “Jeta eshte nje gare, nje kompeticion dhe duhet fituar” Si pasoje te gjithe miqte, shoket, koleget madje dhe familjaret i shohim si konkurrente dhe sa me shume fitojne ata, “aq me pak mbetet per Ne”, nje gje kjo qe na grryen perbrenda dhe nuk na le te shohim perpara, ne menyre te pavarur. Shume nga arritjet me te medha sot, jane bere si pasoje e nje deshire/pasioni te pavaruar dhe nje shpirti pune te vendosur.

POR: Mundesite me te medha dhe arritjet me te pakufijshme i jepen atyre qe punojne me frymen “Ne”. Suksesi i vertete do te arrihet permes nje “mendje te plote” me

5 perberjen e mendjeve te disa njerezve me te njejten aspirate, qe nuk punojne vetem, por – me respekt per njeri‐tjetrin, per nje te mire te perbashket.

VII. Dëshira për të qenë i pranuar Shume pak nevoja njerezore jane me te medhaja se nevoja per t’u pranuar nga te tjeret – per te patur nje ze qe degjohet, repektohet dhe vleresohet – pra te kete INFLUENCE. Shume njerez mendojne se influenca eshte nje ceshtje komunikimi – te japesh mesazhin nepermjet nje te folure te qarte dhe ndikuese tek degjuesi. Ne te vertete influenca fillon atehere kur te tjeret e ndjenje se po influencojne tek ju – kur ndjehen se ju i keni kuptuar – se ju i keni degjuar me vemendje dhe jeni te sinqerte.

Per te shpalosur qarte mendimet tuaja, planin tuaj te biznesit, apo propozime biznesi, duhet patjeter te influenconi ne mendjen e degjuesit tuaj, investitorit apo partnerit, duke i dhene atyre te kuptojne, se ju i keni kuptuar shume mire kushtet e partneritetit dhe se ju jeni i sinqerte dhe i hapur ne permbushjen e ketyre kushteve.

VIII. Konflikti dhe ndryshimet Njerezit kane shume gjera te ngjashme por ata jane shume te ndryshem. Ata mendojne ne menyra te ndryshme, ata kane vlera te ndryshme, motivime dhe objektiva te ndryshme. Pikerisht konfliktet lindin nga keto ndryshime.

Zgjidhja e konflikteve ndermjet grupeve te ndryshem, perqendrohet ne “Fito sa te mundesh” duke qenderzuar arritjen e kompromisit, nga i cili shpesh nuk del e kenaqur plotesisht asnje pale. Do te ishte humbje e madhe nese ndryshimet do t’i shtynin keto grupe te ulnin steken e kompromisit, nderkohe qe do te deshtonin te perdornin parimin e bashkepunimit krijues ne gjetjen e zgjidhjeve te problemeve, qe jane gjithmone me te mira se zgjidhja origjinale e njeres pale.

6 TE NJOHIM TREGUN

Situata aktuale e tregut per te filluar nje biznes te ri

1. Situata ekonomike

Situata aktuale e tregut jepet permes treguesve makroekonomike qe publikohen nga INSTAT, por edhe nga organizma te tjere te informimit publik. Tregu Shqiptar paraqitet si nje treg me nje dinamike te larte, dhe me mundesi te medha ne krijimin e bizneveseve te reja. Sigurisht keto mundesi jane te lidhura me sektore te ndryshem si sherbimet, ushqimi, turizmi, transporti, teknologjia e informacionit dhe telekomunikimit, kujdesi shendetsor, edukimi, informimi, etj. Duhet patur parasysh qe jo te gjithe sektoret ofrojne mundesine e fillimit te nje biznesi te vogel, sidomos ato sektore ku kerkohen licensa dhe investimi fillestare te konsiderueshme.

Rritja ekonomike e qendrueshme, por sidomos dinamika e tregut ne rritjen cilesore te produkteve dhe sherbimeve, krijon mundesi ne zhvillimin e bizneseve te reja qe sjellin standarte me te larta, duke konkurruar denjesisht me tregetaret e tjere ekzistues. Ofrimi i sherbimeve me standarte kerkon nga ju (sipermarresit) nje nivel te mjaftueshem njohurish dhe mjetesh te cilat ju japin mundesi ta beni oferten/produktin tuaj te pershtatshem per nevojat e klienteve tuaj.

2. Ne terma demografike

Tregu Tirane‐Durres eshte arteria kryesore e biznesit shqiptar sot, dhe zhvillimi i bizneseve te reja ne keto metropole eshte ne rritje sipasoje e dinamikes qe folem me siper. Ky treg perben 1/3 e popullsise shqiptare dhe pjesen me te madhe me te ardhura mesatare mujore per fryme. Kjo fuqi blerese eshte nje avantazh shume i rendesishem per te vendosur se ku do ta nisni biznesin tuaj. Gjithashtu migrimi i brendshem i popullsise por dhe ai i emigranteve qe kthehen nga jashte, drejt ketyre metropoleve eshte nje fakt pozitiv serisht per permasat e tregut potencial, qe ju mund t’i sherbeni ne te ardhmen. Nqs sot do te nisni nje biznes, shpejtesia e rritjes/shtrirjes se tij do te varet shume edhe nga keto faktore.

3. Ne terma teknologjike

Teknologjia sot ka avancuar se tepermi si ne prodhimin e produkteve/sherbimeve per klientet, ashtu dhe ne formen e komunkimit dhe negocimit me klientet. Sot klientet perdorin celularin, e‐mailin, faqen e internetit, shtypin ditor apo TV per t’u njohur me produktet dhe sherbimet e kompanive te ndryshme, te medha e te vogla. Kjo eshte nje vlere e madhe ne treg, pasi njohja e biznesit ne tregun lokal eshte nje pikenisje per

7 rritjen e tij dhe per arritjen e suksesit ne nje periudhe afatagjate. Sot mund te kryhen porosi brenda disa oresh, nderkohe qe kerkonin dite te tera me perpara, fale teknologjise se prodhimit, komunikimit dhe menaxhimit.

4. Ne terma kulturore

Kultura e nje vendi eshte e lidhur ngushte me vlerat e shoqerise. Ajo qe sot parapelqehet ne treg eshte e lidhur ngushte me kulturen dhe traditat e vendit tone. Produkti/sherbimi qe do ofroni neser duhet te pershtatet me keto tradita, sepse keshtu ju respektoni klientin tuaj, i cili ne kembim do t’ju paguaje ju per te marre sherbimin tuaj dhe jo konkurrentet qe nuk e respektojne kete faktor.

Gjithashtu vlerat dhe parimet njerezore te shoqerise, megjithese duken “jashte‐mode” ne kohet e sotme, jane ato qe do t’i sigurojne biznesit tuaj nje jete te gjate, megjithse ne periudha afatshkurtra duken si humbje kohe, ato krijojne nje biznes “me karakter te forte” me te cilin klientet duan te bashkepunojne ne periudhe afatgjate. Per shembull, nese ofroni nje produkt cilesor, mos tentoni te abuzoni ne cilesi ne asnje rast, sepse megjithse do fitoni dicka me teper duke ulur koston, kjo do te sjelle humbjen e klientit dhe disa klienteve te tjere potenciale, dhe ne te ardhmen e afert nxjerrjen tuaj jashte tregut nga nje kompani tjeter e cila do te ofroje me teper vlere ne treg per klientet. Mos harroni te gjithe punojne per te ofruar me shume vlere se konkurrenti.

5. Ne terma psikologjike

Menyra sesi e jetojme jeten e perditshme, jo ne, por shoqeria, mund te jete nje indikator shume i mire se cfare biznesi te filloni. Kjo sepse aty tregohet sesi shpenzohet parate ditore, ku shpenzohen, kush jane produktet/sherbimet qe konsumohen me teper, sa e gjere eshte baza e klienteve per cdo produkt/sherbim.

Nuk eshte e lehte te gjesh dhe matesh deshirat dhe menyren e jeteses se nje shoqerie, por ketu qendron dhe kyci i suksesit te biznesit, te arrish te sigurosh ate, qe duan klientet tuaj (shoqeria) me mire se konkurrentet tuaj.

Studime te ndryshme tregojne tendenca te ndryshme te menyres se jeteses te shqiptareve. Megjithate duhet patur parasysh se biznesi juaj i ri, do te jete i lokalizuar ne nje komunitet, dhe stili i jeteses se ketij komuniteti eshte shume i rendesishem per ju, ne krijimin e produkteve/sherbimeve, qe i pershtaten ketij stili.

Si perfundim, duke qene se ekonomia shqiptare eshte ne zhvillim shume dinamik, hapja e nje biznesi do te jete fitimprurese per ju si sipermarres, por suksesi i tij varet shume nga marrja ne konsiderate e te gjithe faktoreve te mesiperm. Te gjithe keto faktore

8 duhet te mbahen parasysh per hartimin e Planit te Biznesit tuaj. Eshte detyra juaj e pare te studioni tregun, ambjentin dhe komunitetin ku mendoni se do te filloni biznesin tuaj.

9 Faktoret e vleresimit te nje ideje biznesi – Modeli i Binzesit

Qe ideja juaj e biznesit te vleresohet sakte, duhet qe informacioni qe do jepni per modelin te jete i sakte dhe real (me kembe ne toke). Duhet te ndiqni me rigorozitet te gjithe faktoret dhe cfare menyre do zgjidhni per te bere kthyer keta faktore ne avantazhin tuaj. Mbani shenim informacionet per cdo faktor sepse ne fund do te merrni rezultatin final nese ideja juaj eshte do te jete nje biznes i suksesshem apo jo.

Faktoret e suksesit te biznesit sipas modeli GEL jane:

 Grup Klientesh shume te mire dhe te mjaftueshem  Lehtesia e gjetjes e tyre  Jetegjatesia e biznesit

I. Gjetja e nje grupi te mire klientesh

Grupi i mire konsumatoresh eshte Grupi Juaj i Synuar. Me grup te synuar do te kuptojme se kujt do t’ja shesim produktet/sherbimet tona, kujt do t’i sherbejme? Kjo eshte ndoshta nje nga pikat me te rendesishme per te patur nje fitim te larte dhe biznes afatgjate, per kompanine tuaj. Ajo ju jep mundesi te forconi pozitat tuaja financiare dhe te rriteni ne treg, duke fituar pozita te shendosha kundrejt konkurrenteve. Synimi juaj si biznes eshte te gjeni kush jane klientet me te mire per biznesin tuaj dhe te beni perpjekje maksimale t’i mbanie ata, duk i dhene nje sherbim sa me te mire, kundrejt pjeses tjeter. Gjithashtu ju duhet t’i beni klientet e tjere te kompanise tuaj, ta deshirojne statusin e klienteve me te mire.

Zakonisht keta nuk jane klientet qe kane me teper para, por jane ata qe e vleresojne me shume produktin tuaj dhe jane te gatshem te paguajne per te. Per te gjetur kush jane grupet e klienteve me te mire per kompanine duhet te marrim parasysh disa faktore, si ne tabelen e meposhtme:

Synimi Sh.mire mesatar dobet Grupi i klienteve shume te mire Karakteristika Madhesia e E madhe t e klienteve tregut Lehtesia e gjetjes E lehte Modeli i Produktiv shpenzimit Vlera e Vlera e shitjes E larte klientet per Perseritja e Shume +

10 biznesin shitjes shpesh Suporti i shtijes I ulet

Plotesoni sipas biznesit tuaj tabelen me X per cdo faktor.

1) Numri i klienteve – madhesia e grupit

Eshte e rendesishme sepse, cdo biznes per te qene rentabel duhet te kete te pakten nje numer te mjaftueshem klientesh potenciale ose madhesie tregu. Kjo sepse tregu mund te ndahet ndermjet konkurrenteve dhe gjithesecili prej tyre duhet te justifikoje shpenzimet dhe te realizoje nje fitim te kenaqshem per pronaret e tyre. Pra, qe nje biznes te ekzistoje, ai duhet te operoje ne nje treg me nje numer te mjaftueshem klientesh, qe shpenzojne nje sasi parash gjithashtu te mjaftueshme, me qellim qe, biznesi juaj te arrije te mbuloje shpenzimet dhe te siguroje per ju, nje fitim te kenaqshem.

Ky numer eshte edhe me i rendesishem atehere kur:

a. Produkti apo sherbimi juaj nuk eshte i shtrenjte dhe per te bere nje fitim duhet shitur nje sasi e madhe produkti pra duhet shume kliente. b. Mundesite per ri‐shitje apo shitje shtese tek i njejti klient jane te limituara; ne kete rast nqs ju doni te rriteni si biznes, ju duhet te keni nje numer te madh klientesh perpara. c. Kur klientet nuk e gjejne kollaj biznesin tuaj, pra nqs ai nuk eshte i promovuar sic duhet, jeni ju ata, qe duhet te shkoni tek klientet dhe flisni per produktet tuaja. d. Njerezit nuk e njohin tipin e produktit, sherbimit apo biznesit tuaj, dhe ne kete rast ata nuk do kerkojne per ju, pra jeni ju qe duhet t’i gjeni.

Ju mund te nxisni rritjen e numrit te klienteve tuaj nepermjet:

1) Prezantimit te arsyeve domethenese per blerjen e produktit, dhe kete mund ta beni duke provuar me nje numer klientesh, se sa mire i ploteson produkti/sherbimi juaj nevojat e tyre. 2) Ngritja e nje rrjeti shperndarje te dedikuar per biznesin tuaj 3) Vendosjes se biznesit ne nje vend, ku klientet tuaj shkojne shpesh 4) Antaresimit ne nje grup/rrjet biznesesh, qe i sherbejne te njejtit grup te synuar klientesh.

2) Lehtesia ne gjetjen e klienteve

Eshte e rendesishme sepse, per disa lloje biznesesh apo produktesh eshte shume e veshtire, qe te lokalizohen nga klientet e tyre. Kjo do te thote, qe biznesi ne kete rast duhet te shpenzoje shume para, pune dhe kapital per te arritur kete gje, e cila nga

11 ana tjeter rrit kostot dhe mund ta beje biznesin jo‐fitimprures. Pra edhe ky eshte nje faktor i rendesishem ne percaktimin sesa i mire eshte grupi i synuar i biznesit tend.

Kjo merr rendesi te vecante kur :

 Klientet mund te identifikohen nepermjet listave te bleresve  Evente dhe panaire synojne grupin e klienteve qe synoni dhe ju  Nje treg shperndarje shume i organizuar i sherben klienteve tuaj  Klientet e dine, ku te kerkojne per produktin tuaj

Qe te konsiderohet nje Grup i synuar, njerezit e ketij grupi, duhet te sillen ne menyre te ngjashme kundrejt produktit tuaj.

Si mund ta permiresojme veshtiresine ne gjetjen e klienteve?

 Duke konsoliduar disa produkte dhe sherbime ne nje pakete qe do te justifikoje shpenzimet e mjaftueshme per gjetjen dhe ofrimin e produktit te klientet e paket ne numer  Duke gjetur kliente potenciale permes klienteve aktuale te biznesit tuaj nepermjet referencave  Duke krijuar fushata marketingu te perbashketa me kompani te tjera qe i sherbejne po te njejtit grup te synuar, por qe nuk jane konkurrentet tuaj  Duke marre pjese ne seminare dhe panaire per te terhequr vemendjen e klienteve tuaj potenciale.

Klientet konfuze nuk blejne asnjehere! Klientet nuk mendojne njesoj si shitesit! Shitesit mendojne sesi te shesin produktine tyre me shume cilesi te mira, nderkohe qe konsumatori mendon sesi do ta perdore produktin/sherbimin, per te plotesuar nje nevoje qe u ka lindur. Gjithmone do te shisni me shume, nese i tregoni klienteve tuaj sesi produkti/sherbimi juaj e ploteson me se miri nevojen e tyre.

3) Modelet si shpenzojne konsumatoret Disa kliente blejne ne menyre emocionale dhe shpenzojne lirisht, psh prinderit e femijeve te vegjel sidomos, shpenzojne me impulse. Si shpenzojne klientet, ndikon ne dy menyra, se pari, klientet qe blejne lirisht duan me pak shepnzime per t’u mbushur mendjen dhe, se dyti, keta kliente zakonisht bejne blerje me te medha, qe do te rezultoje ne fitime me te medha me nje kosto/perpjekje me te vogel. Kjo eshte njera ane e medaljes, ndersa ana tjeter eshte per klientet e kundert, ata qe mendohen shume para se te blejne dhe kerkojne shume informacion, per te marre nje vendim.

Kjo eshte thelbesore kur:

12  Shitja bazohet mbi konsiderata praktike me teper se nje pergjigje emocionale. Njerezit blejne lirisht ne menyre emocionale, psh nje makine te re, por ata mundohen te kursejne ne blerjet e tyre praktike p.sh energjia.  Produkti nuk eshte nje prioritet per klientin.  Biznesi juaj nuk i ka burimet, per te patur nje force shitjeje intensive.  Produkti blihet vetem nje here nga nje klient

Per te kompensuar keshillohen veprimet e meposhtme:

 Te gjendet nje menyre per ta kthyer shitjen ne nje blerje emocionale, psh nje kompani fast‐food nepermjet reklamave te saj, percoi mesazhin qe nje student humbi 20 kg duke ngrene produktet e tyre me pak yndyre. Kjo rrit vemendjen e atyre qe vuajne nga mbipesha dhe blerja e produktit u be tashme emocionale sepse u lidh me nje nevoje.  Shitja e nje zgjidhje te kompletuar, duke i shtuar produktit tuaj te tjera produkte dhe sherbime te tjera dhe duke i siguruar klientit te arrije qellimin e tij final, pa u lodhur te beje lidhjet mes produkteve.  Lehtesimi i marrjes se vendimit te blerjes nga konsumatori nepermjet politikave te cmimit apo nxitjes, psh provoje per disa dite para se ta blesh, apo kthimi i garantuar brenda garancise, do te lehtesonin riskun e klientit, ne marrjen e vendimit dhe do t’i nxisnin ata te blinin.  Perqendroni forcat ne klientet, qe sjellin me shume te ardhura.

Kur keni probleme me gjetjen e klienteve tuaj, mundohuni te gjeni karakteristikat e detajuara te tregut tuaj te synuar (te ardhurat, vendet qe frekuentojne, stili jeteses) dhe nepermjet tyre mund te gjeni se ku ndodhen keta kliente.

4) Vlera e vertete e shitjeve

Eshte e rendesishme sepse, nje vlere e madhe e shitjes atuomatikisht krijon nje klient te mire per biznesi. Kjo do te thote, qe biznesi ka mundesi te angazhoje burimet e saj per kete klient, duke e ditur, qe shitja do te rezultoje ne nje fitim te rendesishem per kompanine.

Kjo eshte e rendesishme atehere kur:

 Kerkohet suport per shitjet sic eshte instalimi, venia ne pune e produktit ose kur blerja eshte subjekt i nje numri te madh vendimarresish.  Produktet prodhohen per cdo klient sipas kerkeses.  Cikli i ri‐shitjes se produktit eshte i gjate, psh nje familje kalon nje proces te gjate planifikimi dhe perllogaritje, para se te vendose per ri‐modelimin e shtepise.

13  Ka shume konkurrente, qe do te thote se numri i shitjeve kundrejt atyre qe interesohen, do te jete me i ulet, pra ju duhet te beni me teper pune per bindur te njejtin numer klientesh, ne nje industri me konkurruese.  Ka pak mundesi per shitje te tjera pas te pares, psh njerezit bleje nje dere te jashtme per shtepine e tyre, nderkohe, qe mund te blejne cdo 3‐4 vjet tapete te reja.

Per te kompensuar kete pike:

 Tregeto nje zgjidhje komplete, qe nuk do ta beje klientin te shqetesohet per cdo pjese te sistemit, qe atij i duhet te krijoje vete.  Beje klientin te vij tek ju nepermjet demostrimeve, trajnimeve, eventeve speciale apo vizitave ne ambejntet e kompanise.  Krijo nje rrjet te pavaruar shitjesh nepermjet nje sistemi komisionesh per cdo agjent shitjeje ose klient qe referon nje klient tjeter.  Shto linjat produktit duke rritur numrin e produkteve, brenda nje linje dhe duke justifikuar keshtu angazhimin e burimeve te tjera.

5) Perseritja e shitjeve Eshte e rendesishme sepse, perseritja e rregullt e tyre, sjell perfitime te medha per biznesin tuaj dhe nderkohe kosto e shitjes ulet, kosto e sherbimit te klientit eshte me e ulet dhe gjithashtu standartizimi i produktit/sherbimit per ate klient, ul koston e tij. Biznesi juaj duhet te shpenzoje burime, per te mbajtur keta kliente, qe te blejne ne menyre te perseritur dhe te forcoje marredheniet me ta sepse keshtu krijohen themele te shendosha.

Kjo merr me teper rendesi atehere kur:

 Vlera per shitje eshte e vogel, dhe marrja e klienteve te rinj ka kosto te larte, nderkohe qe mbajtja e atyre ekzistues ndikon ne uljen e kostove operative.  Kostot e sherbimit te klientit jane te larta.  Blerja ka rendesi te ulet prioritare per konsumatorin  Stafi juaj i shitjeve eshte relativisht i vogel dhe nuk perballon dot ngarkesen e gjetjes se klienteve te rinj.

Per te kompansuar nevojiten keshillat e meposhtme:

 Krijoni nje produkt te rendesishem, duke pyetur vete klientet dhe profesionistet, sesi mund te behet produkti juaj me rendesi per klientin.  Gjeni menyra plotesuese per te shtuar vleren e produktit tuaj.  Krijoni plane shitje me kosto te ulet, si psh shitje ne internet, me katalog, me agjentet e kompanive te tjera, ose nepermjet kompanive te specializuara.

14  Zgjero tregun e synuar ne nje zone me te gjere, nqs nuk arrin te sigurosh shitje te perseritura ne tregun ekzistues.  Fokusohu tek klientet e mire ne tregun tuaj, nese nuk ka ju duhet te rishikoni modelin e biznesit.

6) Mbeshtetja e shitjeve ne vazhdim

Eshte e rendesishme sepse, mbajtja e nje klienti pas shitjes mund te rezultoje e kushtueshme per kompanine dhe nese nje klient mund te duket fitimprures, kostot e mbatjes se tij, do ta reduktojne shume shpejt kete fitim, psh nje biznes kancelarie nuk ka nevoje per mirembatje per produktet qe shet, por nje biznes kopshtarie duhet te siguroje sherbime te rendesishme, pas shitjes se produkteve, pasi ato mund te demtohen dhe kompania mund te humbase nga garancia e produktit, por edhe me keq, vete klientin. Pra nje klient fitimprures shume shpejt mund te kthehet ne jo i tille, kur kostot e mbajtjes se tij,e jan te larta.

Kjo eshte me rendesishme atehere kur:

 Klientet blejne plotesimin e nevojes dhe jo nje produkt specifik, psh kur njerezit blejne nje pajisje per kokteile, ata mendojne per kokteilet ekzotike dhe ata do te ankohen, nese nuk i realizojne dot keto pije me kete produkt, megjithse ata mund te mos kene njohuri per pergatitjen e tyre.  Kenaqesia e klientit varet nga aplikimi i produktit, kjo ndodh shpesh kur aplikimi i produktit, nuk sjell rezultatet e pritura nga konsumatori dhe ne kete rast kompania duhet te harxhoje kosto te tjera, per te bere aplikimin te njohur per klientet.  Produkti eshte i ri dhe konsumatori nuk e njeh funksionimin e tij, ndodh shpesh qe njerezit te kene probleme me pajisjet e reja, qe nuk i njohin.  Produktet jane te prodhuara me porosi per nje perdorim specifik nga konsumatori. Ne kete rast nevojiten trajnime aftagjata per perdorimin e produktit, qe rrisin dhe koston e perdorimit te ketij te fundit.  Produkti duhet te nderlidhet me pajisje te tjera. Kompatibiliteti eshte nje domosdoshmeri ne produktet e sotme, sidmos ato te tekonologjise dhe pershtatja e tyre, ka krijuar kosto te tjera shtese per suportin e produktit.

Per te kompensuar keshillohet si me poshte:

 Te dizenjohen produktet, qe ato te jene intuitive dhe jo “per idiotet”. Ne shume raste klientet nuk i lexojne manualet, por mundohen t’i perdorin produktet nepermjet intuites se tyre dhe shenjave e formave ne produkt. Shume prej tyre presin deri sa problemi te shfaqet pastaj marrin asistencen teknike.

15  Menaxho pritjet e klienteve nepermjet fushatave te ndergjegjesimit apo marketingut, ajo cfare do t’u premtohet klienteve eshte pikerisht ajo, qe ata presin nga perdorimi i produktit.  Ofro programe trajnimi ne qendren tende, kjo sepse duke i sjelle klientet ne piken tuaj, krijon me shume afrimitet me ta.  Shit nepermjet nje rrjeti te specializuar shitjeje, qe siguron sherbime asistence per konsumatoret, kjo do ule shpenzimet e suportit pas shitjes per biznesin tuaj.

II. Kryerja me lehtesi e shitjeve

Per shume nga produktet qe ju do te tregtoni, klientet mund te zgjedhin nga nje larmi produktesh dhe sherbimesh ne treg. Kjo do te thote se produkti juaj duhet te kete me shume vlera, sesa ai i konkurrenteve tuaj. Nje tjeter fakt, qe nuk i jepet rendesi zakonisht eshte qe bleresi ble nje perqindje te vogel te sasise se produktit, qe ai mund te bleje. Psh nje punonjes mesatar, qe kerkon te pushoje mund te shijoje vajtjen ne plazh, vajtjen ne mal, kozinote, nje film ne kinema apo kamping. Zakonisht njerezit nuk kane kohe t’i ekryejn te gjitha keto aktivitete, domethene qe vlera e kenaqesise, qe ata perceptojne se do marrin nga secili aktivitet do ndikoje ne menyren sesi ai do t’i shpenzoje parate e tij.

Per te kryer shitje relativisht te lehta ju fillimisht duhet te zgjidhni dy probleme kryesore.

Se pari, ju duhet te ofroni nje produkt i cili kerkohet dhe eshte i pelqyeshem ndermjet shume produkteve te tjere qe plotesojne te njejten nevoje.

Se dyti, ju duhet patjeter te gjeni nje menyre me kosto te ulet per t’i gjetur dhe per te komunikuar me klientet tuaj.

Gjashte faktoret kryesore per te vleresuar sa te lehta jane shitjet. Synimi Sh.mire mesatar dobet Shitje te lehta Vlera per Rendesia e I rendesishem klientin produktit Avantazhi I larte konkurrues Raporti I ulet cmim/vlere Kosto e fitimit Pikat hyrese Shume te nje klienti Suporti i kerkuar Pak Aktivitetet I ulet promo

1) Sa i rendesishem jeni ju per klientet tuaj?

Klientet ne pergjithesi e percaktojne sa i mire eshte nje produkt sipas standartit te tyre dhe jo standartit tuaj. Kjo do te thote se ju duhet t’i njihni standartet e tyre. Gjate viteve keto standarte kane evoluar nga te qenit praktik, ne te qenit emocional. Mendoni disa produkte qe shiten sot me sukses: Apple iPhone, kukulla Barbi, tuta Adidas, atlete Nike, libra te I. Kadare, etj. Asnje nga keto produkte nuk eshte vital per jeten e klienteve, por ata i blejne keto sepse i japin status atyre, i bejne te ndihene me mir emocionalisht dhe i bejne pjese te grupeve me te njejtat deshira.

Kompanite operojne ne te njejten menyre. Ata duan te projektojne nje varietet imazhesh, qe i bejne ate te duken si te sukseshme apo si kompanite me te mira ne treg. Realiteti i marketingut eshte se blerja dominohet nga ajo se cfare ndiejne klientet dhe cfare ata kane prioritet. Njerezit zakonisht kane 2‐3 prioritete, per te cilat shqetesohen vertet dhe ato marrin pjese ne vendimarrje edhe per produkte te tjera.

Ky faktor merr me teper rendesi kur:

 Kur produkti shitet nepermjet nje rrjeti shperndarje. Nqs produkti eshte i rendesishem atehere ekziston besnikeria e klientit per produktin dhe shperndaresit do te donin te tregetonin nje produkt qe ka kliente besnike.  Praktika ka rendesi me te madhe ne marrjen e vendimit te blerjes nga konsumatori sesa emocioni apo argetimi.  Konsumatoret nuk jane te familjarizuar me procesin e blerjes. Bleresit konfuz blejne shume rralle dhe ata nuk marrin infromacion me te detajuar, vetem nese produkti eshte shume i rendesishem per ta, psh nje medikament.  Blerjet mund te shtyhen lehtesisht, kjo do te thote se produkti nuk eshte aq i rendesishem per ta dhe konsuamtoret e shtyjne blerjen e tij ne kohe.  Ju keni nje numer te kufizuar kontaktesh me cdo konsumator. Ju mund t’i kontaktoni klientet tuaj vetem 1‐2 here ne disa raste per t’i folur per produktin tuaj, dhe nqs ai nuk eshte i rendesishem per ta kjo perpjekje do shkoje dem.

Per te kompensuar kete situate:

 Jepi nje kontekst emocional vendimarrjes se blerjes nga ana e konsumatorit.  Krijoni aktivitete promocionale qe te nxisin blerjen e menjehershem, psh blini nje pale dhe merrni 1 pale dhurate, ose perfitoni 70% ulje brenda dites se sotme, blini nje set dhe merrni dhurate nje artikull, etj. Kjo behet qe klienti te ndjeje se nqs nuk ble, do te humbase rastin.  Perdor deshmi te eksperteve te industrise ose profesionteve qe besohen nga konsumatoret. Shpesh konsumatoret nuk kane informacion per produktet e tyre dhe iu drejtohen specialisteve per te marre nje opinion lidhur me perzgjedhjen e

17  Syno nje pjese nga tregu juaj i synuar i cili e ka shume te rendesishem produktin tuaj.

Si ta vleresosh nese produkti juaj eshte i rendesishem? Nje menyre efektive eshte te vezhgosh nevojat dhe problemet, nqe dua te zgjidhin njerezit. Keto shpesh publikohen ne gazetat e perditshme, lajmet dhe aty dallohet qarte se kush jane nevojat, per te cilat njerezit do ishin te gatshem te paguanin qe t’i zgjidhnin. Mbi kete baze ju do te krijoni produktin/sherbimin tuaj dhe ta vleresoni ate ne aspekte te tjera.

2) Avantazhi juaj konkurrues

Konsumatoret kane shume alternativa – ata gjithmone mund te gjejne nje tjeter produkt per te plotesuar nje nevoje. Me qellim qe konsumatoret te zgjedhin produktin tuaj, ju duhet t’i jepni atyre nje arsye shume te forte, e cila eshte e rendeishme per ta. Me poshte eshte nje liste e natyres se ketyre arsyeve:

 Imazh me i mire i vete konsuamtorit duke perdorur produktin, psh mercedes‐ benz  Performance me e mire e konsumatorit qe perdor produktin, psh red‐bull  Zgjidhje me e kompletuar, psh sistem ngrohje dhe uje i ngrohte per perdoruesin.  Perceptim nga klienti, te arritjes se vleres maksimale duke perdorur kete produkt, nuk ka produkt tjeter me te mire.  I pari ne teknologjite e reja, eshte nje arsye qe dhe vete konsumatori ndjek tendencat e kohes.  Apeli me terheqes vizualisht, duke e bere produktin me te “bukur” nepermjet reklamave ose formes se produktit dhe po ashtu ate qe e perdor.  Produkti me cilesi me te larte, duke i dhene siguri klientit ne perdorim, psh produktet Made in Germany  Marka me e njohur e produktit, duke i dhene konsumatorit, qe e perdor, status dhe siguri njekohesisht, Blackberry.  Cmimi me i ulet, duke e bere me ekonomike dhe te zgjuar zgjedhjen nga klienti.

Ky faktor merr me teper rendesi kur:

 Ka nje kanal shperndarje te produktit. Distributoret i njohin me mire avantazhet e produkteve konkurruese, pasi i tregtojne te gjitha ato, dhe nese produkti nuk do jete aq i forte nga ana konkurruese, distributoret nuk do te duan ta tregetojne.  Konkurrentet jane konsoliduar ne treg, kjo do te thote qe per t’u vene re produkti juaj duhet te kete nje avantazh te forte ne treg.

18  Keni me pak burime financiare, njerezore, prodhuese se konkurrentet. Kompanite qe nuk kane nje buxhet marketingu, duhet te konkurrojne nepermjet avantazheve qe ofron produkti i tyre.  Klientet mund te gjejne shume kollaj se cili produkt/sherbim eshte me i mire, pra produkti krahasohet kollaj dhe avantazhet jane te dukshme.  Klientet duan produktin me te mire, pra cilesia e produktit eshte shume rendesishme per ta.

Per te kompesuar kete faktor:

1. Shtoji produktit/sherbimit tend elemente qe rrisin vleren dhe qe jane te rendesishem per klientet. Per kete pyet vete klientet sesi e duan produktin/sherbimin ose ku calon ai. Nderkohe mundohu te formosh partneritet me kompani te tjera per te krijuar produkte, qe ofrojne zgjidhje sa me komplete te nevojave te klienteve. 2. Fokusohu ne nje grup/segment me te vogel ne tregun tend te synuar, te cilet duan produkte qe kane karakteristika te produktit tend, por jo te produktit te konkurrenteve. 3. Beji nje demonstrim, per t’i bindur duke i treguar perdorimin e produktit ose kliente te kenaqur. 4. Rrit perdorimin e imazheve vizuale per te demonstruar punen tende. 5. Beje kompanine nje aktor te rendesishem ne treg, duke marre pjese ne evente, panaire, seminare, etj.

3) Perceptimi i raportit cmim/vlere

Njerezit kane nje ndjenje te forte per produkte te cilat kane nje vlere per ta, e cila percaktohet vetem nga kriteret e tyre. Nqs nje familje shkon me pushime ne Turqi fatura eshte 2000 euro. A do ta konsiderojne ata vajtjen ne Turqi, apo do shkojne ne Durres? Disa familje qe kerkojne pushime totale dhe larg Shqiperise, do ta konsideronin dhe do te kursenin per kete gje, sidomos pas nje viti te lodhshem pune. Por ka dhe nga ata qe mendojne se deti dhe dielli ne Turqi dhe Shqiperi eshte njesoj, keshtu qe pse te harxhojne kaq shume para. Pra raporti cmim/kenaqesi produkti eshte shume i rendesishem kur marrim parasysh lehtesine ne blerje nga klienti. Nje raport pozitiv do te ishte nje blerje e lehte dhe anasjelltas.

Kur eshte i rendesishem ky faktor?  Kur klienti e konsideron blerjen e nje produkti/sherbimi si po/jo. Pra nqs klienti e konsideron vleren me te madhe se cmimi i paguar, ai e ble produktin menjehere dhe nqs ai e kosideron cmimin si shume me te madh per vleren e marre nga produkti, ai nuk e ble kete produkt.  Kur ka shume opsione te tjera per blere, qe e zevendesojne kete produkt/sherbim.

19  Kur produkti juaj nuk eshte i njohur ose eshte i i pa‐provuar. Njerezit marrin ne konsiderate te blejne produktet, qe ofrojne nje vlere me te madhe, por nuk marrin ne konsiderate fare produktin, kur mendojne se eshte me cmim me te larte.  Klientet tuaj jane te ndjeshem ndaj kostos ose te orientuar nga vlera e produktit, psh inxhinjeret, kontabilistet dhe njerezit qe kane kete natyre profesionale, tentojne te vleresojne me ne detaje zgjedhjet e tyre ne blerjen e produkteve.

Per te kompensuar keshillohet qe:

 T’i shtohen produktit elemente dhe sherbime, qe i rrisin vleren e perceptuar nga klienti.  Elemino elementet dhe sherbimet per te cilat vlera e perceptuar eshte e ulet.  Gjej menyra me te mira per te ulur kostot e prodhimit dhe ofrimi te produktit/sherbimit tek klienti.  Shnderro totalisht orentimin e biznesit tend kur e sheh, qe produkti yt nuk ofron vlere. Zakonisht bizneset nderrojne 3‐4 here orientimin e tyre deri sa gjejne orientimin e duhur ose produktin e duhur, ai qe funksionon ne treg.

4) Pikat Prezantuese ne treg

Ne sa menyra njerezit mund te blejne prej jush? Keto jane pikat Prezantuese. Sa me shume pika prezantuese te keni, aq me e lehte do te jete per juve te gjeni bleres dhe t’u shisni atyre produktet/sherbimet tuaja. Per shembull, per nje biznes prodhues pikat prezantuese te produktit mund te jene shitja me dyqan, shitja me telefon, shitja me katalog, shitja me internet, etj. Ndersa per nje dyqan tregtar pikat prezantuese tregojne, sa njerez e vizitojne ate dhe mund te jene numri i dyerve, numri i kasave, trafiku pedonal, trafiku i makinave, etj.

Ky faktor eshte i rendesishem kur:  Tregu juaj eshte shume konkurrues, dhe biznesi eshte me i sukseshem kur ai e vendos produktin e tij ne sa me shume pika ku ndodhet klientet e tij.  Klientet kane vendosur te mos e blejne produktin tuaj. Ne kete rast vendosja e produktit, ne shume pika kontakti me keta kliente, mund t’i inkurajoje ata te nderrojne mendje.  Njerezit e marrin vendimin e blerjes menjehere, atehere vendosja e produktit ne shume pika, do te conte ne blerje te menjehershme.

Si mund te kompensohet?

 Coje produktin tend aty ku jane konsumatoret tuaj.  Formo partneritete dhe aleanca per te zgjeruar prezencen tende ne treg.  Kontakto njerezit e interesuar per produktin tend nepermjet telefonit, duke i njoftuar per uljet e cmimeve apo per ofertat e reja te produktit.

20  Krijo nje pike hyrese per shitje te lehta psh per bizneset Makina‐me‐Qera mjafton te regjistrohesh dhe merr makinen me qera qe kerkon, kudo ku ka pike te biznesit.

5) Kur kerkohet Suport per Shitjet

Nje shtepi e re, nje pajisje e re argetimi, nje motor, nje makine apo nje program kompjuterik jane tipet e vendimarrjes se blerjes, qe behen vetem pasi sigurohet dhe nje suport i zgjeruar nga shitjet, ku perfshihen, demostrimet, manualet teknike, ndihma ne instalim dhe shume kontakte me sherbimin per klientin. Suporti i shitjeve sjell dy probleme per biznesin tuaj. Se pari, kerkon kosto te larta te shitjes se produktit dhe duke qene shpenzim, sidomos per bizneset fillestare ndikon direkt ne fitmin e biznesit. Arsyeja e dyte eshte se keto kosto shkojne deri ne 40% te te ardhurave te biznesit dhe krijojne risk te larte per jetegjatesine e biznesit.

Ky faktor eshte me i rendesishem kur:

 Ju keni nje produkt kompleks dhe te panjohur ne treg. Ju duhet te harxhoni shume energji per ta bindur klientin te perdore produktin tuaj.  Fitimi qe merrni nga cdo klient eshte i ulet dhe nuk justifikon harxhimin e shpenzimeve per suport ndaj shitjeve.  Burimet tuaja jane te limituara dhe ju nuk keni mundesi te siguroni nje suport per shitjet qe te ruaje kenaqesine e klientit.  Blerja nuk eshte nje prioritet per konsumatorin, ne kete rast konsumatori tenton ta shtyje blerjen ne kohe te produktit deri sa te gjeje gjithe informacionin e nevojshem.

Si ta kompensojme?

 Krijo zgjidhje komplete qe do te justifikoje shpenzimet per suport pas shitjes.  Ofro nje sherbim per nevojen dhe jo nje produkt, pra nese klienti kerkon nje sobe ngrohje, ju ofrojini sherbimin e instalimit te sistemit te ngrohjes, dhe jo vetem shitjen e nje pajisje.  Krijo dhe perdor nje rrjet shperndarje, nepermjet te cilit mund te ndani dhe kostot e suportit pas shitjeve.  Ofroni komisione shitjeje te larta, sepse kur shisni produkte komplekse ju keni nevoje per njerez, qe jane te zote ne shitje dhe keta kerkojne komisione te larta.  Perdorni ekspertet/opinionistet si skuadren tuaj te marketingut, duke i bere ata t’i bindin njerezit per produktet nepermjet besimit, qe ata kane fituar si eksperte te fushes.

6) Aktivitetet promocionale te kerkuara

21 Aktivitetet promocionale jane nje tjeter shpenzim, qe mund te rrise koston e produktit duke rritur dhe riskun e modelit te biznesit. Disa dyqane larg qendrave me trafik harxhojne shume para per reklama, evente, postera, per te kontaktuar dhe terhequr klientet e tyre. Disa te tjere harxhojne qera te larta ne qendra tregetare ku ka trafik njerezish. Te gjitha keto duhet te vijne gradualisht, ne nje model biznesi duke ruajtur kostot ne nivele te pranueshme per klientet, por gjithashtu duke krijuar nje imazh sa me pozitiv te biznesit ne treg, qe perkthehet ne rritje te shitjeve dhe fitimit. Eshte e rendesishme te gjendet pika optimale.

Kur eshte i rendesishem ky faktor?  Konsumatoret nuk mund te identifikohen lehtesisht.  Ju nuk e dini se kur/ku nje klient do te bleje, pra nuk dini se ku ta fokusoni forcen shitese te biznesit tuaj.  Cmimi i ulet ose i mesem dhe fitim mesatar rpe cdo shitje. Sa me i madh te jete numri i njerezve, te cileve u duhet promovuar produkti, aq me te medha jane shpenzimet per promocion.  Ju duhet te krijoni nje marke te re ose nje produkt kundrejt nje konkurrence te konsoliduar ne treg. Ta besh marken te njohur kerkon kohe dhe para, sidomos kur konkurrentet kane nje baze klientesh solide.  Ju keni nje kategori te re produktesh dhe sherbimesh, per te cilen promocioni duhet te beje nje pune shume intensive per ta bere te njohur ne treg.

Si mund ta kompensojme?  Tregeto produkte/sherbime, qe perseriten ne kohe per secilin konsumator. Nje sherbim mujor gjeneron shume me shume te ardhura, sesa nje shitje produkti vetem njehere.  Shto produkte dhe sherbime te reja, per te cilat kane nevoje konsumatoret.  Perpiqu te arrish te kapesh vemendjen e klientet heret ne procesin e blerjes, para se ata te jene te gatshem ta blejne produktin, pra t’ua cosh t’i ne mendje.  Krijo materiale promocionale efektive dhe imazhe terheqese per prduktet/sherbimet.  Mundohu t’i japesh produktit/sherbimit tend nje karakteristike terheqese, qe e ben ate te mbahet mend lehte.

III. Te ndertosh nje biznes jetegjate

Nje ardhme e sukseshme varet nga parate: Sa duhet te investoni, sa fitoni ne cdo shitje dhe sa para duhen investuar, qe te qendroni ne biznes. Faktori me i rendesishem eshte ndoshta fitimi nga cdo shitje, por edhe bizneset me fitimprurese, mund te mos realizohen per arsye se kerkojne investime shume te medha. Madje edhe nje biznes me nje koncept shume te mire, mund te kete kosto te fshehura. Gjithashtu nje biznes mund te perballet me nevojen e kryerjes se investimeve te medha, per te fituar nje avantazh konkurrues ne treg.

22 Nje biznes jetegjate zakonisht ka marzhe fitimi te mjaftueshme, per te perballuar kostot e njohura dhe te panjohura dhe kerkon investime modeste per t’ju pershtatur ndryshimeve te tregut dhe perballjes me konkurrencen.

Synimi Sh.mire mesatar dobet Jetegjatesia e biznesit Fitimi per Marzhi fitimit I larte shitje Shitje up‐sell + x‐ Shume sell Kostot e Te ulta produktit Investimet e Investimi fillestar Te ulta kerkuara Per te ruajtur Te ulta tregun Per te qene me i Te ulta miri

1) Marzhe fitimi te mjaftueshme

Marzhet e fitimit jane nje indikator kryesor i nje kompanie te suksesshme. Qe kur fillova pune ne biznes pasi mbarova shkollen, nuk e kuptoja pse financieret, kishin aq shume pushtet ne nje kompani. Ata nuk benin asnje shitje, por me vone e kuptova se isha gabuar. Perderisa kompanite shpesh mbijetojne me nje perfitim 2 deri ne 5 perqind mbi shitjet, nje ndryshim i vogel ne keto perqindje, mund te beje diferencen e madhe te nje biznesi me fitim ose me humbje. Kontrolli i marzheve eshte menyra me efektive per te percaktuar sesa i suksesshem do te jete nje biznes.

Kur eshte i rendesishem ky faktor? Marzhet e fitimit jane gjithmone te rendesishem.

Si ta kompensojme?

 Te shtojme vleren e produktit duke shtuar keshtu rendesine e produktit per konsumatoret dhe duke i bere ata te paguajne marzhe me te larta.  Te ulim kostot madhore. Nje biznes me avantazh ne kosto eshte shume veshtire ta mundesh ne treg.  Gjej nje menyre tjeter shperndarje te produktit ne treg, e cila mund te reduktoje kostot e shperndarjes dhe rrise marzhin e fitimit.  Gjej nje grup tjeter konsumatoresh, qe e shikon produktin tend si me te rendesishem, sesa ata qe ke aktualisht.  Ul shpenzimet operative, qe te mbash kostot te ulura, psh kosto e qerase, faturat e telefonit, faturat e energjise, etj.

2) Shitja ne vazhdim dhe shitja edhe e produkteve te tjera (x‐sell , up‐sell) tek nje klient

Nje konsumator i ri, qe ble nje produkt eshte nje aktivitet me shpenzime per kompanine dhe qe kerkon kohe ne realizim, prandaj kompanite perdorin rrjetet ndermjetese per te trajtuar me shpejt klientet e tyre. Mendoni nje konsumator, qe vjen te bleje nje produkt dhe ju i shisni dhe nje produkt tjeter, ose i shisni nje produkt me te shtrenjte, se ai qe kerkon. Kjo shitje behet me e lehte kur konsumatori ka nje eksprience te meparshme pozitive me kompanine tuaj. Bizneset qe maksimizojne fitimin per klientet, duke marre me teper te ardhura dhe fitim prej tyre, jane me te suksesshem.

Per shembull, nese nje klient blen nje TV ne dyqanin tuaj, dhe ju me aftesite tuaja i shisni dhe nje DVD‐Player, atehere te ardhurat jane me te larta dhe rju keni rritu fitimin qe keni marre nga ky klient. Nese Klienti vjen te bleje nje DVD‐Player por ju arrini t’i shisni nje sistem Home Cinema, atehere ai ka paguar shume me teper se ajo qe do merrte ne fillim, pra edhe ne kete rast keni maksimizuar fitimin tuaj. Po t’i mbledhesh te gjithe klientet qe jane te tille, do te shikoni se ata ju sjellin nje pjese te madhe te ardhurash ekstra.

Kur eshte i rendesishem ky faktor?  Kur shitja eshte e rralle ne kohe, psh njerezit blejne nje frigorifer 1 here ne 10 vjet.  Kostot e shitjes jane te larta krahasuar me cmimin e blerjes. Ne shume raste marzhet e fitimit jane uleta per disa produkte dhe nuk ja vlen barra qerane per te bere nje shitje per nje produkt te tille, prandaj keshillohet, qe te shiten dhe produkte te tjere bashke me te, qe shpenzimet e shitjes te justifikojne fitimin e arritur.  Klienti vjen ne dyqan vetem njehere, psh ai banon ne nje shtet tjeter apo larg dhe vjen vetem njehere ne piken e shitjes, pra duhet shfrytezuar rasti per t’i shitur disa produkte.  Blerja e nje produkti nuk ka prioritet per bleresin, ne keto raste eshte e veshtire t’i zgjosh interesin klientit per produkte te tjera.

Per te kompensuar mungesen?  Shtojini nje perberes te konsumueshem produkteve ne pakete, psh frigorifereve u jane vene filtra te cilet duhen nderruar, ose psh fshesat me korrent kerkojne nderrimin e qeseve te mbeturinave. Kjo behet me qellim, qe klienti te jete ne kontakt me shitesin dhe biznesin dhe te mos i humbe lidhjet. Gjithashtu fitimi eshte me i madh, sepse rritet ne kohe, me shitjen e pjeseve te konsumit.  Kombino produktet/sherbimet, qe kryehen ne menyre periodike me ato qe kryhen vetem njehere. P.sh. nje biznes servisi per kondicioneret do te ofronte sherbimin e instalimit te kondicionerit, por edhe ate te mirembatjes se tij cdo 3 muaj ose mbushjes me gaz cdo vit.

24  Fokuso shitjet tek klientet, qe sjellin me shume te ardhura, sepse tek ata mund te shesesh me shume produkte dhe produkte me te shtrenjta, por edhe sherbimi per ta duhet te jete me i miri, qe mund te kryehesh.

3) Kostot rrjedhese te produktit Per te krijuar nje produkt/sherbim te sigurte per klientet e biznesit, duhet te merrni persiper disa angazhime lidhur me garancine apo sherbimet, qe duhet t’i kryeni pas shitjes. P.sh. nese do shisni kompjutera te asembluar, shpesh klientet mund te kene probleme me pasjisjen e tyre, dhe ju duhet t’i sqaroni ata per funksionimin e saj, t’i instaloni ndonje program shtese, apo t’i nderroni ndonje pjese brenda garancise. Te gjitha keto, klientet presin qe t’i marrin pa kosto, nderkohe qe kosto e tyre transferohet tek biznesi juaj. Nese biznesi juaj, do te kete kosto te tille te larta, ai rrezikon te falimentoje, pasi ato shkaktojne nje humbje ne fitimin e tij dhe gjithashtu rritin pakenaqesine e klientit.

Kur eshte i rendesishem ky faktor?  Kur produkti eshte kompleks ose perdoret se bashku me produkte te tjera.  Kur produkti gjen perdorim ne nje sere aplikimesh te ndryshme, per te cilat konsumatoret kane nevoje per informacion ekstra.  Kur konsumatoret nuk kane informacion per te sistemuar probleme te vogla ne produktin e blere; ne pergjithesi ndodh, qe kur blejme nje produkt te na duhet ndihme per ta perdorur efektivisht me te gjitha opsionet.

Si te kompensojme mangesite?  Parapergatiteni klientin qe produkti eshte kompleks dhe duhet te lexoje manualet ose te marre ne biznesin tuaj, nese ka ndonje problem me venien ne funksionim te produktit.  Krijoni nje manual perdorimi ne internet, ku mund te reduktoni PSE‐te e klientit lidhur me produktet tuaja. Ne kete rast e drejtoni klientin ne internet per sqarime duke ulur kostot e komunikimit.  Krijoni nje strukture qe t’i pergjigjet ankesave ose pyetjeve te klientit dhe te jete vecmas shitjes, pasi sherbimi i klientit ha shume kohe dhe pengon shitjen.  Ne fund, shume njerez do e zgjidhnin vete problem, nese i thoni si ta bejne.

4) Kostot e hyrjes ne treg Kostot e fillimit te biznesit perfshijne kostot e prodhimit, ngritjes se kompanise dhe lancimit te nje fushate marketingu dhe shitje. Shqetesimi kryesor i individeve, qe duan te ngrene nje biznes eshte te kene para te mjaftueshme per te lancuar nje biznes. Eshte e rendesishme te kemi nje vleresim fillestar te kostove per fillimin e nje biznesi. Ne balance vendosim koston e fillimit te biznesit (psh sa leke duhen per te hapur nje librari) dhe potencialin e tregut (sa leke harxhon ne vit per libra). Zakonisht per investitoret, potenciali i tregut duhet te jete te pakten 10 here me i madh se vlera e investimit, qe ata ta konsiderojne kete investim me risk normal nga falimentimi.

25 Kur eshte i rendesishem ky faktor?  Kur plani juaj i biznesit eshte nje risi qe nuk eshte testuar me pare, atehere ju nuk jeni i sigurte se kur biznesi do te filloje te jete me fitim.  Ju nuk keni akses ne burime financiare qe ju mundesojne investime te medha fillestare.  Ju keni nje konkurrent te forte, qe do te thote se ju minimalisht duhet te ofroni 2 here me shume sherbime per te njejtin cmim, qe te arrini te reduktoni skepticizmin ne treg per biznesin tuaj te ri.

Per te kompensuar mangesite:  Mundohuni te krijoni partneritet me kompani te medha, shume prej tyre ofrojne mundesine e hapjes se nje pike shitjeje francise, psh digitalb, vodafone, etj.  Mundohuni te gjeni 2‐3 kliente te medhenj, para se te beni investimin dhe merrni premtimin e tyre, qe te jeni ju, siguruesit e sherbimit per ta. Psh nqs mendoni te hapni nje sherbim katering, mundohuni te lidhni kontrata me ndonje hotel ose insitucion, qe t’i furnizoni ju me ushqime. Ne kete rast ulet i risku i investimit fillestar.  Perpiquni t’i sherbeni nje klientele te vogel, por qe keni me prane dhe mund ta arrini me pak kosto.  Nderto nje strategji shitjeje dhe marketingu, qe te jete inovative ne treg, e cila do mundesoje njohjen e shpejte te markes tuaj ne treg.

5) Kostot per te qendruar ne treg Zakonisht per te fituar pjese nga tregu zbatohen strategji te ndryshme, te cilat kane buxhetin e tyre perkatese, pra kerkojne shpenzime nga xhepi i biznesit. Ne pergjithesi kur perpiqemi te fitojme kliente nje pjese te fitimit te kompanise e shpenzojme per kete qellim, pra fitimi ulet. Por kjo nuk mund te vazhdoje pafundesisht, por behet vetem ne intervale kohe te caktuara. Pjesen tjeter te kohes, biznesi e shfrytezon, qe klienteve qe ka fituar, t’u marre sa shume te ardhura per te justifikuar investimin e fitimit dhe per te fituar me teper. Por kjo nuk eshte gjithmone e vertete, ka raste kur bizneset investojne ne drejtim te gabuar dhe humbasin fitimin e tyre dhe keto biznese nuk mbijetojne gjate. Gjithashtu shpesh konkurrohet nepermjet uljes se cmimit, por kjo sjell reagim te konkurrenteve dhe zakonisht nuk jep gjithmone rezultatet e pritura. Pra duhet te jemi shume te kujdesshem, se me cfare do te konkurrojme ne treg, per te siguruar nje pjese tregu afatgjate.

Kjo eshte edhe me e vertete kur:  Konsumatoret nuk perceptojne ndryshimet ndermjet produkteve te konkurrenteve, pra shpenzohet shume ne promocion/reklame per te bere dallimin nga te tjeret, dhe kjo nuk zgjat kur promocioni mbaron.  Konkurrente te forte dhe te konsoliduar jane ne treg, ne kete rast per te fituar treg duhet me shume force dhe investime per te krijuar nje emer te mire ne treg.  Metoda alternative te marketingut nuk jane te mundura si psh evente, panaire, shoqata tregetare apo komunitete perdoruesish.

26  Kostot e marketingut dhe promocionit jane te larta, psh per te arritur grupe te caktuara specifike, keto kosto jane te larta.

Per te kompensuar mangesite:  Gjeni menyra te tjera per te nxjerre ne pah pikat e forta te produktit tuaj, qe e dallojne ate nga konkurrentet.  Konkurroni ne segmente ku produkti juaj eshte me i forte.  Krijo emrin tend ne treg nepermjet “marketingut guerrilas”, ne rruge dhe lagjen tende  Fokusohu ne tregje te vogla por fitimprurese.

6) Kostot per te qene “me i miri ne treg” Asgje nuk e sjell me mire suksesin e biznesit tuaj sa nje produkt/sherbim i ri cilesor dhe i kerkuar nga te gjithe. Kerkesa per produktin tuaj, ju ben juve promocionin e deshiruar, pa nxjerre asnje lek nga xhepi dhe kjo fale cilesise se punes/produktit tuaj. Por per te qene gjithmone i tille, ka kosot te tjera si shpenzime operative dhe kosto te lendes se pare te cilat jane te larta, pra per te ruajtur cilesine, here pas here, ju duhet te investoni nga fitimi i biznesit tuaj ne teknologji, burime njerezore, lende te para apo reklame.

Ky faktor eshte i rendesishem kur:  Klientet e parapelqejne teknologjine dhe e dine mire se cpo ndodh ne treg.  Klientet i perdorin produktet tuaja per te fituar status ne shoqeri, psh biznesmenet perdorin gjithmone celulare ose veshje te mira per te terhequr vemendjen si njerez, qe jetojne me tendencat e kohes.  Teknologjite e reja reduktojne kostot e biznesit tuaj dhe rrisin produktivitetin.  Kur teknologjia aktuale ka mangesi, te gjithe kerkojne te gjejne nje rrugezgjidhje per te shmangur keto mangesi, nepermjet zgjidhjeve te reja teknologjike. Kjo i ben ata me konkurrues ne treg.  Ndryshime te shpejta dhe te shpeshta ndodhin ne industri, kerkojne energji nga biznesi juaj ne burime njerezore dhe para, per te ecur me hapin ekohes dhe per te tregtuar gjithmone ato produkte e ofrojne vleren me te mire per klientet tuaj kundrejt cmimit.

Per te kompensuar mangesite:  Mbani lidhje te forta me tregun tuaj dhe merrni informacion te shpeshte nga ata se cilat jane nevojat e tyre. Shpesh ata ju japin inforamcion edhe se cilet produkte i plotesojne me mire keto nevoja dhe ju duhet t’i merrni ne konsiderate ato per te permiresuar produktin tuaj.  Krijo nje grup klientesh te cilet jane te sinqerte ne kritikat e tyre ndaj produktit tend. Here pas here jepi atyre te provojne produktet tuaja per te testuar se sa mire ato plotesojne nevojat.  Investo minimalisht ne krijimin e produkteve te reja duke pare praktikat me te mira te kompanive te tjera.

IV.i Vleresim i idese suaj te biznesit Vlersimi i idese se biznesit tuaj behet ne 3 hapa kryesore:

1. Plotesimi i te gjithe pikave te faktoreve GEL, sipas idese se biznesit qe ju keni tashme. 2. Permireso idene e biznesit tend duke ja pershtatur Modelit 3. Bej vleresimin final nese ideja eshte e vlefshme.

1) Plotesimi i te gjithe pikave te faktoreve GEL, sipas idese se biznesit qe ju keni.

Ne tabelen e meposhtme plotesoni te gjitha pikat sipas idese se biznesit qe keni ne mendje

Taktikat Synimi Sh.mire mesatar dobet kompensuese po jo Grupi i klienteve shume te mire Karakteristikat Madhesia e E madhe e klienteve tregut Lehtesia e E lehte gjetjes Modeli i Produktiv shpenzimit Vlera e Vlera e E larte klientet per shitjes biznesin Perseritja e Shume + shitjes shpesh Suporti i I ulet shtijes Shitje te lehta Vlera per Rendesia e I klientin produktit rendesishem Avantazhi I larte konkurrues Raporti I ulet cmim/vlere Kosto e fitimit Pikat hyrese Shume te nje klienti Suporti i Pak kerkuar

28 Aktivitetet I ulet promo Jetegjatesia e biznesit Fitimi per Marzhi fitimit I larte shitje Shitje up‐sell Shume + x‐sell Kostot e Te ulta produktit Investimet e Investimi Te ulta kerkuara fillestar Per te ruajtur Te ulta tregun Per te qene Te ulta me i miri

Per te gjitha ato faktore, te cilet jane mesatar ose dobet jepni taktikat kompensuese. Taktikat kompansuese jane shpjeguar per cdo faktor, megjithate cdo biznes ka taktikat e veta. Ju duhet t’i percaktoni vete taktikat kompensuese, duke renditur, ato qe mendoni se jane me efektive dhe do te permirsojne gjendjen e cdo faktori. Taktikat duhet te zgjidhen me kujdes dhe duhet te jene te realizueshme ne kohe, para dhe burime njerezore.

Listo taktikat kompensuese Efektiviteti (shiko shpjegimet per cdo 1 2 3 faktor) Grupi i klienteve shume te mire Karakteristikat Madhesia e tregut e klienteve Lehtesia e gjetjes Modeli i shpenzimit Vlera e Vlera e shitjes klientet per Perseritja e shitjes biznesin Suporti i shtijes Shitje te lehta Vlera per Rendesia e klientin produktit Avantazhi konkurrues Raporti cmim/vlere Kosto e fitimit Pikat hyrese te nje klienti Suporti i kerkuar Aktivitetet promo

29 Jetegjatesia e biznesit Fitimi per Marzhi fitimit shitje Shitje up‐sell + x‐ sell Kostot e produktit Investimet e Investimi fillestar kerkuara Per te ruajtur tregun Per te qene me i miri

Forma e meposhtme e seleksionimit ju jep nje pasqyre te qarte, sesi qendron cdo element i modelit te biznesit qe ju keni zgjedhur. Tek kolona “I permiresuar” vendosni ato faktore, te cilet jane permiresuar nepermjet taktikave kompansuese, ndersa tek kolon “Shqetesuese” ato faktore, qe nuk mendoni se mund te permiresohen.

I Sh.mire Mesatar Shqetesues permiresuar Grupi i klienteve shume te mire Karakteristikat Madhesia e tregut e klienteve Lehtesia e gjetjes Modeli i shpenzimit Vlera e Vlera e shitjes klientet per Perseritja e shitjes biznesin Suporti i shtijes Shitje te lehta Vlera per Rendesia e klientin produktit Avantazhi konkurrues Raporti cmim/vlere Kosto e fitimit Pikat hyrese te nje klienti Suporti i kerkuar Aktivitetet promo Jetegjatesia e biznesit Fitimi per Marzhi fitimit shitje Shitje up‐sell + x‐ sell Kostot e produktit Investimet e Investimi fillestar kerkuara Per te ruajtur

30 tregun Per te qene me i miri

Me qellim, qe nje model te quhet i suksesshem te pakten 3 kategori duhet te jene SHUME MIRE dhe te pakten 3 te tjerat duhet te jene MESATARE. Me poshte behet nje permbledhje perfundimtare:

Faktoret qe duhet te jene patjeter SHUME MIRE Klientet – lehtesia e ____Po Te gjithe duhet te jene PO, ne te gjetjes kundert modeli i biznesit nuk Vlera e klientit – ____Po eshte i vlefshem. raporti cmimi/vlere

Fitimi per shitje ‐ ____Po Marzhi Faktoret qe nuk duhet te jene SHQETESUES Klientet – Modeli i ____Jo Te gjithe duhet te jene JO, ne te shpenzimit kundert modeli i biznesit nuk Vlera e klientit per ____Jo eshte i vlefshem. biznesin – suporti i shitjeve Investimet e ____Jo kerkuara – ruajtja e pjeses se tregut SHUME MIRE SHQETESUES

Faktoret SHUME MIRE duhet te jene ne raport 3 me 1 me faktoret SHQETESUES me qellim qe modeli te quhet i pranueshem.

31 Ne rastet kur modeli (ideja) juaj e biznesit, calon ne pikat kryesore ju duhet te beni ndryshime te nevojshme ne 4 menyra:

1. ndryshoni tregun tuaj te synuar 2. ndryshoni vleren/rendesine qe keni ju per klientet 3. ndryshoni strategjine e shitjeve 4. ndryshoni menyren sesi prodhohet produkti

32 PLANI I BIZNESIT

Pas trajtimit te faktoreve qe ndikojne ne krijimin e nje modeli te suksesshem biznesi kemi hedhur themelet per ndertimin e nje ndertese shumekateshe. Tani eshte e nevojshme te kemi nje projekt te detajuar, sesi do ta ndertojme ndertesen, kush do te punoje dhe sa para na duhen, pra tani jemi ne fazen, kur duhet te flasim me terma konkrete. Ky eshte Plani i Biznesit dhe ai duhet ndertuar patjeter per te krijuar nje biznes te suksesshem dhe me risk sa me te ulet nga falimentimi. Plani i biznesit ju nevojitet per keto arsye:

1. Per te gjetur financim per biznesin tuaj. Asnje projekt biznesi sado i mire te jete, nuk mund te gjeneroje financim nga bankat, investitoret apo partnere biznesi ne qofte se nuk ka nje plan te detajuar, qe garanton minimalisht kthimin e financimit te tyre. 2. Si nje mjet planifikimi dhe zhvillimi i cili ju ndihmoni te shikoni rrugen nga duhet te ecni ne momente te caktuara konfuzioni 3. Si nje mjet planifikimi per investimet, financat, teknologjine 4. si nje standart per te vleresuar arritjet tuaja dhe per ta vendosur biznesin tuaj ne formalitet 5. Per te krijuar nje buxhet nepermjet te cilit te kontrolloni shpenzimet dhe te ardhurat, si dhe fitimin e biznesit tuaj.

Formati i nje plani Biznesi eshte i pershtatur sipas llojit te biznesit. Ne pergjithesi ai eshte me perkufizime te shkurtra, koncize dhe i shkruajtur qarte per te nxjerre kuptimin praktik te veprimeve apo aktiviteteve. Plani biznesit perbehet nga keto hapa:

1. PERMBLEDHJA KRYESORE E PLANITT TE BIZNESI

Zakonisht kjo eshte permbldhja e te gjithe Planit te Biznesit dhe nuk i kalon 1000 fjalet. Ai ne pergjithesi shkruhet i fundit, pasi eshte pergatitur i gjithe Plani i Biznesit dhe ne varesi se kujt do t’ja tregoni Planin tuaj, aty jepen pikat me kyce te Planit sipas nje rrjedhe llogjike:

Problemi – Rruga e Zgjidhjes – Burimet e perdorura – Rezultatet ‐ Mesimet e nxjerra

Permbledhja kryesore eshte e rendesishme per dy arsye: a. eshte pjesa qe shet idene tende te biznesit tek investitoret ose financuesit, pasi ngo kjo varet nese ata do ta lexojne vazhdimin apo jo. b. eshte vitrina e gjithe planit te biznesit dhe duhet te jete e rregulluar si e tille

33 Permbatja e saj eshte pergjigje e ketyre pyetjeve:

1. Kush eshte esenca e sipermarrjes? Me fjale te thjeshta dhe duke shpejguar sa me mire se cfare do te beje biznesi yt ne treg dhe cfare nevoje do plotesoje. 2. Arsyeja pse po e ndermerr kete biznes? kush eshte ai shans apo mundesi qe te jepet per te cilin do investosh djeresen tende ne biznes, psh njohurite qe ke, apo nje nevoje e paplotesuar e nje grupi te madh individesh, nje shans qe te jep marredhenia e mire me nje kompani, apo talenti yt per te kenaqur njerezit me dicka qe t’i prodhon. 3. Cfare kerkon te arrish me biznesin tend? Objektivat qe i vendos vetes, psh te besh para, te arrish nje status ne shoqeri, te behesh i njohur ne treg, te arrish te nxjerresh ne pah talentin tend.

Shkruaj me poshte detajet per secilen pike:

 Grupi i klienteve te synuar qe do t’i sherbesh

 Nevoja e konsumatorit apo deshiraqe do plotesosh

 Madhesia e tregut

 Qellimet e tua ne biznes

 Avantazhi qe keni ne treg

 Koha per realizimin e objektivave

 Drejtimi i biznesit, organizimi i njerezve, operacionet

 Parashikimet dhe fitimi nga shitjet

 Financimi i biznesit tuaj dhe vlera e tij

2. GRUPI I KLIENTEVE TE SYNUAR

Gurpi i klienteve te synuar jane pikerisht individet ose subjektet te cileve synon t’u sherbesh me produktet dhe sherbimet e tua, Psh njerezit qe kerkon t’u sherbeje nje bibloteke jane studentet, pedagoget, studiuesit, gjuhetaret, shkencetaret, etj. Pikerisht keta jane grupe te synuar per t’u sherbyer nga bibloteka. Njerezit grupohen ne grupe, qe kane te njejtat karakteristika dhe manifestojne te njejtin stil jetese, per arsye se eshte me ekonomike t’i komunikosh atyre ne grup produktet/sherbimet e tua, sesa nje nga nje.

34  Nje nga keshillat me te vlefshme te investitoreve qe mund te financojne biznesin tuaj eshte FOKUSI. Shpesh ne duam qe t’u sherbejme shume grupeve te synuar, por mos harroni, qe te ndertosh nje biznes qe ploteson nevojat e nje grupi te synuar kerkon para, kohe dhe shume profesionalizem.  Grupi i synuar i klienteve duhet te jete i madh dhe te shpenzoje pa kufi, kjo do te ishte ideale. Megjithate produkti/sherbimi juaj duhet te behet patjeter i rendesishem per ta.  Eshte shume profesionale dhe esenciale te njihni nga se gjeneron nevoja apo deshira e grupit tuaj te synuar, te njihni arsyet, pse ata kerkojne nje produkt/sherbim per kete nevoje.  Eshte me kollaj per financuesit e biznesit tuaj te investojne ne nje biznes dhe treg te provuar, sesa ne nje treg te ri te paprovuar, pasi ai mbart shume risqe.

Kete pjese te planit te biznesit ndaheni ne 3 pika kryesore:

 Klientet  Mundesite dhe shanset  Tregu

Plotesoni pikat e meposhtme per kete seksion:

Klientet – karkterisitikat e tyre

Klientet ‐ numri i tyre

Klientet – faktet

Klientet – Si mund te gjenden dhe identifikohen?

Mundesite dhe shanset – Cila eshte nevoja/deshira e klienteve qe do plotesoni?

Mundesite dhe shanset – pse eshte prioritare per klientin kjo nevoje?

Mundesite dhe shanset – Menyrat e plotesimit te kesaj nevoje?

Mundesite dhe shanset – Pse menyra juaj eshte me efikase krahasuar me te tjerat?

Tregu – percaktimi dhe madhesia e tregut?

Tregu – Cilet jane konkurrentet tuaj dhe sa te fuqishem jane?

Tregu – Si do shkoje produkti/sherbimi nga ju tek klienti?

3. PRODUKTI DHE AVANTAZHI JUAJ

Produkti juaj eshte ajo qe ju shisni, nje sherbim mirembajtje, nje produkt fizik qe njerezit mund ta perdorin. Produktet jane te shumellojshme aq sa te shumellojshme jane nevojat e njerezve. Gjithmone lindin nevoja te reja tek njerezit, prandaj gjithmone lindin produkte te reja nga bizneset.

Mundohuni te zgjidhni per te prodhuar/shitur produktin/sherbimin i cili:

 eshte i kerkuar ne treg  eshte i lehte per t’u ruajtur, magazinuar, informuar klientin, tregetuar dhe tansportuar.  cmimi i shitjes apo kosto e prodhimit eshte ne nivele te uleta, nderkohe qe cmimi i shitjes ne treg eshte te pakten 50% me i larte.

Teknologjia eshte pjese e rendesishme e produktit kur biznesi eshte prodhues. Ne kete rast teknologjia eshte ajo, qe percakton kostot e prodhimit dhe cilesine e tij.

Ne kete pjese te planit te biznesit eshte e rendesishme te pershkruani produktin tuaj, si i ploteson ai nevojat/deshirat e klienteve, cmimi i tij, karakteristikat e tij me te mira dhe si qendron kundrejt produkteve te konkurrences. Pra ju duhet te tregoni se:

 Pse produkti juaj eshte i lehte per t’u kutpuar dhe perdorur nga klientet?  Pse produkti juaj ka shume perfitime per klientin qe do ta bejne me te lehte shitjen?  Pse produkti juaj eshte i pranuar nga klientet?  Pse produkti juaj eshte i ndryshem nga ato te konkurrenteve?  Pse produkti juaj ka perfitime me te mira sesa ato te konkurrences?  Pse produkti juaj do t’i rezistoje kohes?

Plotesoni pikat e meposhtme duke patur parasysh pyetjet mesiperme:

Pershkruani produktet tuaja ose sherbimet

Pikat me te forta te produktit tuaj dhe perfitimet me te mira.

Arsyeja e forte pse klientet do blejne produktin tuaj

Kerkesat me te vecanta te klienteve

Pse koncepti i produktit tuaj eshte me i mire se ai i konkurrences, cfare e ben ate me te mire?

Si do ti rezistoje produkti kohes? A do te kete gjithmone nje nevoje per kete produkt? Eshte renie apo ne rritje kjo nevoje ne tregun tone?

4. PLANI I MARKETINGUT

Plani i marketingut eshte nje nga seksionet me te rendesishme te Planit te Biznesit. Ai perfshin te menduarin e menyres sesi do te zhvillojme kater aktivitet baze:

1. Cfare produkti do shesim 2. Me cfare cmimi do ta shesim 3. Cfare promocioni do bejme 4. Vendi ku do ngrihet biznesi dhe si do ta coni produktin tek klienti.

Keto kater variabla te marketingut percaktojne Planin e Marketingut. Plani i marketingut ne vetvete eshte nje grup aktivitetesh te biznesit tuaj te ndara ne keto 4 kategori te cilat do te mundesojne rritjen e shitjeve dhe maksimizimin e fitimit per biznesin tuaj.

Ne kete seksion eshte e rendesishme te tregojme se:

1. biznesi juaj ka te qarte tashme sesi si do t’i beje shitjet ne treg 2. se plani i marketingu fokusohet tek nevojat e njerezve dhe tek produkti juaj qe do t’i plotesoje keto nevoja 3. Se ju keni te pakten 3 manyra me te cilat do realizoni shitjet 4. Se produkti juaj do kete nje pozicion te mire ne treg 5. Se ju keni nje plan agresiv, i cili do te sjelle shume shitje per biznesin tuaj 6. Se taktikat qe do perdorin do sjellin rezultate shume te mira ne shitje per nje periudhe te shkurter kohe.

Plotesoni meposhte pikat, duke perdorur pikat e mesiperme

Cili produkt do te hidhet ne treg, kujt do ti drejtohet, cfare nevoje do te plotesoje, cfare karakteristikash duhet te kete produkti/sherbimi lidhur me: emrin, cilesine, paketimin, informacion per klientin, lehtesia e perdorimit, sherbimi i klientit.

Si do te pozicionohet ne treg produkti dhe ku ben dallim nga konkurrenca. Me cfare cmimi? Me cfare cilesie?

Cfare metodash do perdorni per te promovuar biznesin tuaj?

Lloji i aktivitetit Kosto efektivite Intensit Listo Konkurren ti eti dhe Aktivitet ca koha

37 Reklame masmedia E larte I larte Periodik TV, radio, gazete, reviste, e billbord, etj Reklame ne piken e shitjes e ulet mesatar Ne cdo Poster, fletpalosje, stende, faze stikera, elemente arredimi Fushate marketing ne nivel mesata I larte Ne kompanie re fazen e Masmedia, online, PR lancimit Fushte marketing ne nivel E larte I larte Ne produkti fazen e Masmedia, POS, PR rritjes Marredhenie me publikun I ulet I larte Periodiki Gazeta, revista, guida biznesi sht Promocion shitjesh mestar moderuar Ne Ne rruget me trafik, qendrat e fazen e tregetare, plazh, etj rritjes Shitje direkte E larte I larte Ne cdo Piken e shitjes, stenda shitje faze ambulante Internet – online E ulet I larte Ne cdo Website, social media‐ faze facebook, blog, banner, etj.

Renditni aktivitetet promocionale qe do zhvilloni sipas efektivitetit te tyre kundrejt kostos. Pastaj bazuar mbi parashikimet per shitjet vjetore vendosni 10% te tyre si buxhet per marketingun. Kombinoni aktivitetet e mesiperme brenda ketij buxheti per te marre efektivitetin me te larte. Listoni aktivitetet konkrete qe jane te mundura brenda buxhetit.

Cfare aktivitetesh do zhvilloni per te realizuar shitjet?

5. PLANI OPERACIONAL – ORGANIZIMI

Ky plan perfshin gjithe aktivitetet, qe behen per te blere, prodhuar, ndertuar dhe siguruar produktin/sherbimin qe do t’i jepni klienteve tuaj. Ketu futen aftesite tuaja, talenti, njerezit qe do punojne per ju, teknologjia qe do perdorni, furnitoret qe do lidheni per te marre mallin qe do tregtoni ose lenden e pare per te prodhuar.

Planet operacionale jane nga me te shumellojshmet dhe ndryshojne shume nga natyra e biznesit. Megjithate menaxhimi operacional nuk ka ndryshuar dhe ai ka te beje me

38 zotesine tuaj per te kombinuar burimet me shanset, per te nxjerre produkte qe jane shume te vlefshem per klientet tuajte synuar.

Ku seksion i Planit te Biznesit duhet te tregoje se ju keni analizuar menyrat me te mira per te kombinuar burimet qe keni ne menyre te tille qe te nxirrni nje produkt/sherbim sa me te mire per klientet tuaj dhe qe eshte i kerkuar ne treg.

Gjithashtu duhet te tregoni se:  biznesi juaj ka risk me te vogel nese perdorni metodat qe ju keshilloni  ju keni aftesine, talentin dhe nuhatjen e sipermarresit, per te siguruar nje rrugetim te suksesshem te biznesit tuaj  Se ju keni plane per rritjen dhe zhvillimin e burimeve tuaj njerezore, teknologjike, financiare.  Se ju dini si te veproni, qe te ruani kostot fikse te prodhimit/sherbimit pa ulur cilesine e produkteve/sherbimeve dhe sherbimin ndaj klientit.

Plotesoni pikat e meposhtme:

Cila eshte vendodhja e biznesit tuaj? Jepni adresen dhe pershkrimin e biznesit.

Pershkruani sesi do te prodhohen/apo blihen produktet/sherbimet qe ju do te tregetoni

Nqs materialet/lenda e pare do blihet, shpjegoni burimin e tyre, furnitorin, dhe kushtet e cmimit dhe pageses qe keni negociuar.

Pershkruani shkurtimisht rregullimet e tjera qe duhet te beni, me qellim qe produkti te levize lirisht nga prodhimi deri tek klienti, psh transporti, logjistika, ruajtja, etj.

Tregoni rrejdhen llogjike te hapave qe ben produkti dhe si do te ruani kostot te uleta per cdo hap.

Cfare teknologjie makinerie duhet te blini per te prodhuar/tregetuar produktin dhe sa eshte kostoja e tyre (e parashikuar)

Sa pika shitje do hapni dhe ku do vendosen keto pika shitje? A eshte grupi juaj i synuar ne ato zona?

Sa punonjes do punojne ne biznesin tuaj idealisht dhe cfare procesesh do mbulojne?

Kush do ta drejtoje biznesin?

Kush mund t’ju ndihmoje me konsulence per te qene te suksesshem ne zhvillimin e biznesit tuaj?

6. PLANI FINANCIAR

Plani financiar eshte dhe pjesa me mateshme e suksesit te biznesit tuaj. Kjo do te thote se ju duhet te shkruani nje plan financiar qe te jete i qarte, i dokumentuar (i provuar) dhe kompakt sipas ketyre rregullave:

 Parashikimet financiare duhet te lidhen me te gjitha pikat e meparshme te theksuara ne Planin e Biznesit.  Parashikimet duhet te perputhen me disa indikatore ekonomike te rajonit ku biznesi do zhvilloje aktivitetin e tij, si paga minimale, fuqia blerese, cmimet e tregut, tatimet, fitimi mesatar, madhesia e tregut, etj.  Perdor grafike per permbledhur dhe krahasuar informacionin financiar.

Plani Financiar, qe ju do shkruani duhet te tregoje se:

1. Ju i kuptoni ne pergjithesi termat financiare 2. Ju do te gjeneroni nga biznesi juaj nje fitim te mjaftueshem dhe se marxhi i fitimit do te jete i larte 3. Biznesi juaj do kete rritje te vazhdueshme fitimi me rritjen e shitjeve 4. Ju do ti menaxhoni financat tuaja me kujdes, dhe do jeni te gatshem te merrni persiper riskun e biznesit 5. Ju do te gjeni burime te tjera financimi dhe do te investoni ne rritjen e biznesit tuaj.

1) Nevojat fillestare per financim

Nevojat fillestare per kapital jane ato te cilat do mundesojne fillimin e operimit te biznesit tuaj. Ketu duhen shpjeguar ne detaje secili nga zerat se si do shpenzohen parate. Me poshte ilustrohet me nje shembull

Kerkesat financiare fillestare Shuma

Shpenzimet fillestare Paga dhe sigurime Shitje dhe Marketing + te tjera Shpenzime administrative: drita, uje, tel, karburant, etj. sigurime

40 Te tjera Shpenzime total I

Astetet fillestare Pajisje / makineri Dyqani / ndertesa Punime arredimi, sisteme mobilje Trajnime kryesore Totali i aseteve fillestare

Kapitali qe do futni ne kompani Financimi i pjeses tjeter Me grante Me pjesmarrje nga partneret tuaj ne biznes Totali i Investimit fillestar te pronareve

Borxhi fillestar i biznesit Overdrafte bankare Kredi bankare Borxhi total Totali i kapitalit te investuar dhe borxhit

2) Parashikimi i shitjeve dhe fitimit Parashikimi i shitjeve duhet te behet sa me real, me qellim qe te mos kemi surpriza gjate zbatimit pasi pasojat me pas jane shume te medha. Per nivele te ndryshme shitjet shifrat e bilancit levizin ne favor ose disfavor te biznesit tuaj. Mos harroni qe ju duhet te ndertoni nje biznes me risk sa me te ulet (fitim sa me te sigurte) dhe fitim te mjaftueshem qe te perfitoni financim nga institucionet financiare.

Zakonisht keto skenare paraqiten nepermjet tabeles te ardhura/shpenzime, bilancit dhe tabeles se likuiditeteve.

Per nje biznes te vogel, e rendesishme eshte qe parashikimet te jene te sakta per te pare nese biznesi eshte rentabel apo me mire to mos riskosh dhe te krijosh dicka tjeter. Parashikimi per shitjet behet mbi nje abze llogjike, sesi do levize tregu ne te ardhmen. Per linja te ndryshme produktesh behen parashikime te ndryshme por ne fund dilet ne nje total shitjesh psh:

Te ardhurat Rroba 40000 lek

41 Kepuce 35000 lek kozmetike 30000 lek

Totali i te ardhurave 105.000 Lek

Kostoja e mallrave eshte gjithashtu nje parashikim i rendesishem sepse diferenca me te ardhurat perben fitimin ose humbjen e kompanise. Kostoja lidhet me planin operacional dhe ate marketing te biznesit dhe qellimi eshte qe kostoja te jete sa me e ulet pa ulur cilesine e produkteve apo sherbimit te klientit. Per te pare krahasuar kostot shikohen ato te nje biznesi te ngjashem ne treg, zakonisht te liderit te tregut.

Nje tjeter parashikim qe duhet bere jane shpenzimet e marketingut te cilat zakonisht percaktohen si nje perqindje e te arhdurave totale nga shitja ose nje perqindje nga fitimi. Kur biznesi eshte i ri, kjo perqindje eshte e larte, sa te fitoje emer te mire ne treg me pas, mbahet nje nivel konstant perqindjeje per keto shpenzime.

Shpenzime te tjera jane ato operacionale dhe administative te cilat sherbejne per ta vene ne funksionim biznesin. Shpenzime te tilla si pagat, sigurimet, interesat bankare, shpenzime per energji, uje, telefon, qera, etj jane shume te rendesishme per zhvillimin normal te aktivitetit te biznesit tuaj. Ne kete rast keto shpenzime mund t’i gjeni shume kollaj duke pare cmimet e tregut ose tarifat e produkteve utilitare.

Shpenzimet e taksave dhe tatimeve jane nje ze i rendesishem pasi ato perbejne nje marredhenie me shtetin qe rregullohet me ligj dhe shoqrohen me gjoba deri ne mbyllje te aktivitetit. Tatimi mbi fitim eshte 10% dhe ai parapaguhet ne 4 keste gjate vitit (kur behet fjale per nje biznes lte voge ne Tirane dhe Durres). Pervec tyre paguhen dhe taksat e nderteses, taksa e reklames dhe taksa e gjelberimit. Te gjitha keto jane taksa vendore. Gjithashtu sigurimet shoqerore dhe shendetsore per bizneset jane te detyrueshme per te gjithe te punesuarit dhe vetepunesuarit.

Me poshte paraqitet nje parashikim i thjeshte Te ShpenzimeArdhura ‐ per 3 vitet e ardhshme:

Viti 1 Viti 2 Viti 3 Te ardhurat nga shitja Produkti 1 Produkti 2 Sherbime Totali te ardhurave nga shitja Totali kosto e mallrave te shitur* Fitimi bruto Shpenzimet operative

42 Pagat Sigurimet + bonuset Shpenzime marketing Shpenzime per shitje Udhetime Teknologji Shpenzime administrative Shpenzime totale operative EBITDA Amortizimi i aseteve Fitimi para taksave Taksat Interesat bankare Fitimi neto Fitmi i akumualuar ne vite

Parashikim 3‐vjecar bilanci:

Viti 1 Viti 2 Viti 3 Asetet Asetet korrente Para ne arke Llog. te arketueshme Asetet korrente totale Ndertesa / pajisje Totali i aseteve

Viti 1 Viti 2 Viti 3 Detyrimet dhe Kapitali i pronareve Detyrimet Llog. te pagueshme Overdraft/kredi Detyrimet totale Ndertesa / pajisje Kapitali i pronareve Kapitali i investuar Fitimi i riinvestuar Grantet Totali i kapitalit Totali i detyrimeve

43 dhe Kapitalit

44 Shtojca A I gjithe informacioni eshte subjekt i ndryshimeve nga Institucionet perkatese!

Plani i veprimit per te nisur nje biznes te ri

Pasi te keni arritur te shkruani Planit tuaj te Biznesit me sukses dhe te jeni te bindur se ideja juaj funksion, duhen ndjekuar hapat e meposhtem per te ngritur konkretisht biznesin tuaj.

Puna parapergatitore Puna parapergatitore ka te beje me pergatitjen e te gjithe mjeteve qe nevojiten per te vene ne funksion te plote biznesin tuaj. Kjo faze eshte shume e rendesishme dhe duhet te menaxhoni mire kohen tuaj per te plotesuar te gjithe kerkesat. Per kete arsye eshte e nevojshme te beni nje liste te te gjitha puneve dhe mjeteve qe ju nevojiten bashke me afatet kohore dhe buxhetin perkates. Ky quhet Plan Veprimi dhe sherben per t’u orientuar me punet tuaja te fillimit te biznesit.

a. Caktimi i vendodhjes se biznesit eshte nje nga punet me te rendesishme qe mund te beni. Qe biznesi juaj te jete i sukseshem, vendi i tij duhet te jete prane klienteve qe juve do t’i sherbeni, kjo ul dhe kostot. Gjithashtu vendi/dyqani duhet te jete ne nje zone ku ka trafik njerezish, nese biznesi do t’ju sherbeje kalimtareve ose prane zonave industriale nese do t’ju sherbeje bizneseve. Nese faktori i pare nuk eshte shume i rendesishem per biznesin tuaj, atehere vendi duhet te kete hapesiren e nevojshme dhe kostoja e qerase te jete sa me minimale per te ulur kostot fillestare. Vendin mund ta gjeni dhe nga njoftimet e ndryshme per ambjente me qera. Shikojini ambjente me kujdes, sepse mudn te kerkojne shume para per t’i sjelle ne gjendje te pershtatshme pune. Kur te keni zgjedhur 2‐3 vende te pershtatshme, shikoni bizneset rrotull ku ka me pak konkurrente te ngjashem dhe si po ecin ata me biznesin e tyre. Keta jane tregojne se sa i mire eshte vendi i zhvillimit te biznesit.

b. Identifikimi dhe preventivi i lendeve te para, makinerive dhe veglave te punes eshte serisht nje pune parapergatitore shume e rendesishme sepse lidhet me kostot e produkteve/sherbimeve dhe ato duhet te jene te nje teknologjie qe prodhon produkte/sherbime me cilesi te pranueshme per klientet duke mbajtur kostot te uleta. Mundohuni te shikoni se cfare teknologjie perdorin kompanite ne industrine tuaj dhe cfare kostoje/cmimi kane ata ne treg duke marre parasysh dhe kostot e lendeve te para dhe ku furnizohen ata. Zgjidhni disa modele nese eshte e mundur dhe konsultohuni me nje ekonomist finance per nxjerrjen e kostove te produkteve/sherbimeve. Merrni pereventivat per cdo variant dhe beni krahasimet e nevojshme lidhur me koston fillestare te blerjes, instalimit dhe

c. Rekrutimi dhe pergatitja e stafit nese do merrni staf i cili do kryeje pune specifike, si teknologe, agjent shitje, etj, ata duhet te kene aftesite per te permbushur kerkesat e punes dhe gjithashtu duhet te trajnohen nga ju lidhur me proceset e punes per arritjen e objektivave, qe keni vendosur ne planin tuaj te biznesit.

d. Vendosja e emrit dhe Identitetit te kompanise eshte e rendesishme pasi ai do te identifikoje biznesin tuaj per nje periudhe te gjate kohore. Nuk eshte mire qe emri te nderrohet shpesh, vetem ne disa raste, kur imazhi i biznesit tuaj nuk eshte i mire. Ne te gjitha rastet e tjera, emri lidhet me imazhin e biznesit dhe ai nuk duhet te nderrohet. Per kete arsye duhet zgjedhur nje emer i vecante, lehtesisht i memorizueshem dhe akronimet perkatese te tij. Eshte e keshillueshme, qe ne emer te tregohet dhe tipi i biznesit duke bere zgjatimet perkatese.

Regjistrimi i biznesit tek Autoritetet Vendore dhe Tatim‐Taksat

Pasi te keni kaluar fazen parapergatitore dhe biznesi juaj eshte gati per te filluar t’u sherbeje klienteve te tij, ju mund te regjistroni ate ne Autoritetet Shteterore. Ky eshte nje detyrim ligjor.

a. Regjistrimi i nje biznesi ne Qendren Kombetare te Regjistrimit Të gjitha subjektet që bëjnë pjesë në kategoritë e mëposhtme, duhet të regjistrohen në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit (QKR):

a. Personat fizikë që ushtrojnë aktivitet ekonomik, tregtar. b. Shoqëritë e thjeshta, sipas dispozitave të Kodit Civil. c. Shoqëritë tregtare. d. Degët dhe Zyrat e Përfaqësimit të Shoqërive të huaja. e. Shoqëritë dhe Unionet e Kursim‐ Kreditit. f. Shoqëritë e Bashkëpunimit Reciprok.

Ligji shqiptar lejon një sërë formash ligjore të bizneseve. Duke qenë se këto forma ndryshojnë në përgjegjësitë e tyre ligjore njëra nga tjetra, edhe dokumentet e kërkuara për regjistrimin e tyre fillestar, janë të ndryshme. Çdo aplikant, duhet të sigurohet për formën e biznesit që kërkon të regjistrojë përpara se të aplikojë për regjistrim fillestar.

Për lehtësinë e lexuesit, më poshtë janë përmendur format më të shpeshta ligjore të bizneseve në Shqipëri. Informacion më i detajuar për këto forma ligjore, mund të gjendet në ligjin nr. 7638, datë 19.11.1992 "Për shoqëritë tregtare". Këtë dhe ligje të

46 tjera të ngjashme, mund t'i gjeni në këtë faqe zyrtare të Qendrës Komëtare të Regjistrimit (QKR) nën Direktorinë Ligje të Zbatueshme.

Siç përmendet dhe më sipër, individët që kryejnë aktivitet tregtar duhet të regjistrohen në QKR. Këta persona njihen nga ligji shqiptar me emërtimin "Persona fizikë". Personat fizikë kanë të drejtën të ushtrojnë aktivitet ekonomik tregtar. Koha e regjistrimit fillestar në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit, sipas ligjit të QKR‐ së, subjektet duhet të aplikojnë për regjistrim fillestar, brenda një afati 15‐ditor (përveç rasteve kur parashikohet ndryshe nga ligje të posaçme). Afati llogaritet: e. për personat fizikë, për shoqëritë e thjeshta dhe për degët apo zyrat e përfaqësimit të shoqërive të huaja, nga dita e nisjes së aktivitetit; f. për personat juridikë,a ng dita e themelimit.

Për personat fizikë aplikimi për regjistrim kryhet: 1. nga vetë personi që regjistrohet; ose 2. nga çdo person i autorizuar prej tij.

Për shoqëritë e thjeshta aplikimi për regjistrim kryhet: 1. nga të gjithë anëtarët; ose 2. nga çdo person i autorizuar prej tyre.

Për shoqëritë tregtare aplikimi për regjistrim kryhet: 1. nga të gjithë ortakët e një shoqërie kolektive; 2. nga të gjithë ortakët "e pakufizuar" të një shoqërie komandite; 3. nga të gjithë administratorët e një shoqërie me përgjegjësi të kufizuar (të nominuar në një dokument themeltar, të noterizuar të kompanisë); 4. nga të gjithë anëtarët e drejtorisë së mbikëqyrjes të një shoqërie anonime (të nominuar në një dokument themeltar, të noterizuar të kompanisë); apo 5. çdo person i autorizuar nga personat e sipërpërmendur nëpërmjet një dokumenti autorizimi të noterizuar.

Si fillim Biznesi juaj duhet te regjistrohet si Person Fizik, kjo eshte forma me e pershtatshme dhe me kosto me te ulet, per nje biznes te vogel fillestar per vetepunesim. Me vone me rritjen e biznesit, ai mund te kaloje ne forma te tjera.

SI TË REGJISTROSH NJË BIZNES NË QENDRËN KOMBËTARE TË REGJISTRIMIT (QKR)?

Aplikimi për regjistrimin fillestar mund të bëhet në sportelet e QKR‐së në Tiranë ose në sportelet e shërbimit, të vendosura në bashkite perkatese. Lista e bashkive dhe e vendndodhjeve të tyre është e publikuar në këtë faqe zyrtare të internetit të QKR‐së.

Një aplikim mund të bëhet në një sportel shërbimi të QKR‐së, pavarësisht nga selia apo vendi i ushtrimit të veprimtarisë së subjektit që kërkon regjistrimin.

A. Rezervoni një emër?

Nëse doni të rezervoni një emër për biznesin tuaj, QKR ju jep këtë mundësi. Çdo individ ka të drejtë të rezervojë pranë QKR‐së një apo më shumë emra, me qëllim regjistrimi, për llogari të tij apo të të tretëve, përkundrejt një tarife të specifikuar.

Rezervimi i emrit është i vlefshëm për një afat prej 30 ditësh kalendarike, duke nisur nga data e rezervimit. Afati i rezervimit të emrit nuk mund të zgjatet. Nëse pas përfundimit të periudhës 30‐ditore, emri i rezervuar nuk është përdorur në aplikim për regjistrim të një biznesi, atëherë rezervimi i emrit fshihet. Rezervimi rishtazi nga i njëjti person i të njëjtit emër të rezervuar më parë, pas afatit 30‐ ditor është i mundur, por konsiderohet si rezervim i ri dhe kryhet si i tillë.

Një emër i rezervuar mund të transferohet lirisht tek palë të treta, brenda 30 ditëve, për një tarifë të caktuar, nëpërmjet dorëzimit të formularit përkatës në sportelet e shërbimit të QKR‐së. Rezervimi i një emri mund të bëhet në sportelet e shërbimit të QKR‐së ose mund të bëhet on‐line, nëpërmjet faqes së internetit të QKR‐së. Kur aplikimi për rezervim bëhet në sportel, tarifa për të paguhet në sportel. Ndërsa kur aplikimi bëhet on‐line, aplikanti ka kohë 5 ditë ta paguajë tarifën në sportelet e shërbimit të QKR‐së. Nëse tarifa nuk paguhet brenda këtyre 5 ditëve, rezervimi i emrit fshihet. Pas dorëzimit të aplikimit, QKR lëshon një çertifikatë për rezervimin e emrit brenda një dite. Rezervimi i emrit për 30 ditë, i jep mundësi krijuesve të një kompanie të përgatisin dokumentet themeltare me këtë emër dhe pengon të tretët, të rezervojnë emra të njëjtë ose të ngjashëm, apo të regjistrojnë subjekte me të njëjtin emër apo emra të ngjashëm. Procedura njëditore dhe miratimi i emrit të rezervuar nga QKR, bëhet për të siguruar përputhshmëri me ligjin, i cili ndalon rezervimin e emrave të njëjtë ose të ngjashëm, të rezervuar tashmë ose të njëjtë, ose të ngjashëm me biznese të regjistruara; ose të njëjtë/ngjashëm me emra në trajtën e shquar apo akronimet përkatëse të: shteteve, qyteteve, krahinave gjeografike, organizatave ndërkombëtare, fetare apo institucioneve të pushtetit qendror a vendor, ose me emra që janë në kundërshtim me rendin dhe moralin publik apo me dispozitat e ligjit.

B. Çfarë duhet për regjistrimin fillestar?

I. Formulari i aplikimit

Për të filluar një regjistrim, një aplikanti i duhet të plotësojë formularin e aplikimit. Përpara se të plotësohet formulari i aplikimit, aplikanti duhet të dijë informacionin e mëposhtëm:

1. Formulari i aplikimit është specifik për lloje të ndryshme entitetesh që aplikojnë (persona fizikë që bëjnë biznes apo kompani). Prandaj, aplikanti duhet të sigurohet që ai/ajo e di, nëse aplikimi do të jetë për një person fizik, i cili do regjistrohet për të kryer

48 biznes apo për një kompani si dhe llojin e kompanisë. Informacion mbi kërkesat ligjore të shoqërive me përgjegjësi të kufizuara, shoqërive anonime dhe shoqërive të tjera, gjendet në ligjin "Mbi shoqëritë tregtare" nr. 7638, datë 19.11.1992.

2. Formularët e aplikimit mund të merren në dy mënyra: a) pranë çdo sporteli të QKR‐ së; ose b) mund të shkarkohen nga kjo faqe zyrtare e internetit të QKR‐së: www.qkr.gov.al

3. Të gjithë formularët e aplikimit janë të pajisur me instruksione për plotësimin e tyre. Këto instruksione mund të gjenden në çdo sportel të QKR‐së ose mund të shkarkohen nga kjo faqe zyrtare e internetit të QKR‐së.

4. Aplikuesi mund të plotësojë formularin e aplikimit ose a) duke e shkarkuar, plotësuar atë elektronikisht dhe duke e stampuar (printuar); ose b) në çdo sportel shërbimi të QKR‐së me ndihmën e nëpunësit të sportelit; ose c) nëpërmjet internetit duke përdorur funksionin e QKR‐së "Aplikoni On‐Line".

5. Çdo nëpunës sporteli është i gatshëm të ndihmojë aplikantin të plotësojë të gjitha rubrikat e detyrueshme të formularit të aplikimit.

II. Dorëzimi i aplikimit për regjistrim në QKR 1. Pasi formulari i aplikimit plotësohet, aplikanti (ose përfaqësuesi i autorizuar për regjistrim) paraqet formularin e aplikimit personalisht, në çdo sportel shërbimi të QKR‐ së, së bashku me dokumente të tjera shoqëruese, të duhura.

2. Aplikanti ose personi i autorizuar, identifikohet tek sporteli i QKR‐së nëpërmjet një dokumenti origjinal identifikimi, si dhe (për përfaqësuesin e autorizuar) nëpërmjet një autorizimi të noterizuar, për përfaqësimin e aplikantit për qëllim regjistrimi.

3.Nëpunësi i sportelit verifikon që aplikimi dhe dokumentet shoqëruese janë të plota dhe të pranueshme nga QKR. Nëse aplikimi është i paplotë ose i pasaktë, nëpunësi i sportelit do të ndihmojë në plotësimin e formularit së bashku me aplikantin dhe do të stampojë (printojë) formularin e plotësuar.

4. Kur pranon një formular aplikimi të plotësuar, nëpunësi i sportelit vepron si më poshtë: a. Merr pagesën për aplikim nga aplikanti (përfaqësuesi). b. Kërkon që aplikanti ose përfaqësuesi të firmosë formularin e aplikimit në çdo faqe, në praninë e nëpunësit. Nëpunësi i sportelit, pasi plotëson rubrikën e formularit të rezervuar për përdorim zyrtar, gjithashtu e nënshkruan formularin në çdo faqe. c. Mban formularin e nënshkruar. d. Bën një kopje të dokumentit të identifikimit të aplikantit ose përfaqësuesit, duke ia kthyer dokumentin origjinal të identifikimit menjëherë aplikantit ose përfaqësuesit.

49 e. Merr dhe mban të gjitha dokumentet shoqëruese, të cilave më vonë u merret imazhi elektronik (skanohen) nga nëpunësit e sportelit. Më pas, këto dokumente i kthehen aplikantit (përfaqësuesit).

Pasi janë kryer të gjithë hapat e sipërpërmendur në pikën II 4, nëpunësi i sportelit të QKR‐së i jep aplikantit një konfirmim për aplikimin e bërë, i cili lëshohet nga sistemi elektronik i QKR‐së dhe ka një numër unik dosje. Ky konfirmim nënshkruhet nga të dy, aplikanti dhe nëpunësi i sportelit. Aplikanti mund të përdorë këtë numrër unik dosje, për të ndjekur statusin e procesit të regjistrimit në çdo kohë nëpërmjet kësaj faqeje zyrtare të internetit të QKR‐së.

III. Lista e dokumenteve shoqëruese

Përveç formularit të aplikimit të plotësuar, aplikuesi duhet të paraqesë dhe dokumentacionin shoqërues përkatës si më poshtë:

1. Dokument origjinal identifikimi (çertifikatë me fotografi, pasaportë, letërnjoftim) të cilin nëpunësi i sportelit do ta verifikojë, kopjojë dhe skanojë, dhe në përfundim do t'ia kthejë aplikantit (përfaqësuesit). Aplikanti nuk duhet tw largohet nga sporteli i shwrbimit pa marrw me vehte dokumentin e tij tw identifikimit.

2. Dokumente të tjera shoqëruese. Lista e dokumenteve të kërkuara për regjistrimin fillestar është specifike për forma të ndryshme ligjore biznesesh. Pasi është identifikuar lloji i biznesit që do të regjistrohet, aplikanti mund të gjejë listën e dokumenteve shoqëruese, të bashkëngjitur në formën specifike të aplikimit për regjistrim, e cila mund të merret ose në sportelet e QKR‐së ose në faqen zyrtare të internetit të QKR‐së

IV. Pagesa

Personi që aplikon e kryen pagesën tek sporteli i shërbimit ku ai aplikon. Tarifat mund t’i gjeni me poshte.

Pagesa kryhet në sportelin e QKR‐së, në momentin që kjo kërkohet nga nëpunësi i sportelit dhe pasi është caktuar një numër unik nga sistemi elektronik për dosjen. Pagesa bëhet përpara firmosjes përfundimtare të formularit të aplikimit nga nëpunësi dhe aplikuesi.

C. Çfarë ndodh mbasi aplikanti largohet nga sporteli?

Në fund të ditës pasardhëse nga dita e aplikimit në QKR, aplikimi për regjistrim ose do të jetë pranuar, ose do të jetë refuzuar ose pezulluar, nëse QKR gjen se informacioni i dhënë është i paplotë ose jo në përputhje me kërkesat ligjore.

50 Pas lëshimit të konfirmimit për aplikim, aplikimi dhe dokumentet shoqëruese shqyrtohen për vendimmarrje nga nëpunësi i autorizuar i QKR‐së (regjistruesi). Nëse pas verifikimeve, nëpunësi i autorizuar (regjistruesi) konstaton se aplikimi është në përputhje me kërkesat e ligjit, brenda afatit maksimal prej 1 (një) dite nga paraqitja e aplikimit ai miraton:

1) kryerjen e regjistrimit; 2) lëshimin e Numrit Unik të Identifikimit (NUIS), gjithashtu i njohur si NIPT; 3) vërtetimin e kryerjes së regjistrimit dhe lëshimin e çertifikatave të regjistrimit (në rast kur biznesi regjistrohet). Këto çertifikata (një për çdo vend ku biznesi kryen aktivitet) mund të merren nga aplikanti (ose person i autorizuar) në çdo sportel shërbimi të QKR‐së; 4) kryerjen e publikimit elektronik të regjistrimit në Buletinin e Njoftimeve Zyrtare të Regjistrimit të QKR‐së, e cila mund të shihet në faqen zyrtare të internetit të QKR‐së (kliko këtu për të parë direktorinë) ditën pas miratimit të regjistrimit.

Plotësimi i regjistrimit dhe lëshimi i çertifikatës së regjistrimit, janë evidenca e aplikantit për regjistrimin e biznesit, për regjistrimin fiskal të biznesit (tatim taksa), për regjistrimin në sigurimet shoqërore, për regjistrimin në sigurimet shëndetësore si dhe regjistrimin me autoritetet e Inspektoriatit të Punës.

Në rastin kur brenda afatit prej 1) (një dite nga paraqitja e aplikimit për kryerjen e një regjistrimi, QKR nuk ka njoftuar pezullimin e regjistrimit ose refuzimin e tij, atëherë aplikimi për regjistrim presupozohet i pranuar. Në këtë rast, sistemi i informatizuar i QKR‐së jep automatikisht autorizimin për regjistrim.

Regjistrimi në Zyrën e Tatim ‐Taksave dhe njoftimi i bashkive dhe autoriteteve të tjera:

1. Pas miratiimit të regjistrimit të ri, QKR njofton në mënyrë elektronike njëkohësisht Drejtorinë e Përgjithshme të Tatim ‐Taksave dhe autoritetin përkatës fiskal bashkiak, për regjistrimin e një subjekti të ri bashkë me NIPT‐in e tij për efekte fiskale si dhe transmeton të dhënat e regjistrimit të aplikantëve te këto autoritete.

2. Për çdo subjekt të ri, të regjistruar në Regjistrin Tregtar, QKR njofton gjithashtu, bashkitë e komunave ku këto subjekte kanë selinë apo vendet e ushtrimit të aktivitetit. Njoftohen gjithashtu, për regjistrimin e ri autoritetet e Inspektoriatit të Punës, të Sigurimeve Shoqërore dhe të Sigurimeve Shëndetësore.

3. QKR bën njoftimet e mësipërme në mënyrë elektronike, brenda ditës së punës në të cilën kryhet regjistrimi.

4. NIPT‐i është Numri Unik i Identifikimit për efekt të të gjitha këtyre regjistrimeve.

51 Tarifat për shërbimet funksionale të QKR

Shërbimi Tarifa ne (LEKË) 1 Verifikimi i mundësise së regjistrimit të emrit 100 2 Rezervimi i emrit 100 3 Transferimi i emrit të rezervuar 100 4 Rregjistrimi fillestar me formular‐statut regjistrimi 100 5 Rregjistrimi fillestar me statut të përgatitur nga palët 100 6 Regjistrimet të tjera të detyrueshme 100 7 Regjistrimet me kërkesë të cdo të treti të vendimeve të 100 autoritetit publik (përvec atyre të bëra nga vetë subjekti). 8 Regjistrime Vullnetare 100 9 Cregjistrimi 100 10 Lëshim të Ekstrakteve për një të dhënë të regjistrit tregtar. 100 11 Lëshim të Ekstrakteve të historikut të veprimeve të kryera nga 100 një subjekt 12 Lëshim ekstrakti për gjendjen e Subjektit 100 13 Lëshim i kopjes së statutit 100 14 Lëshimin e kopjes së bilancit 100 15 Lëshimin e kopjes së listës se aksionerëve 100 16 Lëshim të kopjeveve të dokumentave të tjera shoqërues 100 (vetëm të një dokumenti) 17 Lëshim i dublikatës së certifikatës 100 18 Lëshimi i të dhënave për adresën e banimit të individëve të 100 njoftuar në QKR sipas ligjit. 19 Aplikimi për licensë nëpërmjet QKR 100 20 Çdo veprim tjetër i parashikuar nga ligji dhe i pa përmendur 100 më sipër.

52 b. Regjistrimi ne Organet Tatimore vendore

Per regjistrimin e biznesit tuaj per taksat dhe tarifat vendore, prane bashkive perkatese, brenda nje afati 10 ditor nga pajisja me NIPT, ju duhet te paraqitni si biznes i vogel:

a. Fotokopje te NIPT b. Fotokopje te Ekstraktit te QKR‐se c. Dokumenta pronesie/qeraje te ambjentit ku zhvilloni aktivitetin (per cdo NIPT); d. Dokument Identifikimi, karte identiteti ose pashaporte e. Nqs eshte person juridik Akt themelimi dhe Statut

c. Regjistrimi ne Insitutin e Sigurimeve

Ku duhet të rregjistrohemi nëse fillojmë një biznes të ri? a) Përpara fillimit të veprimtarisë ekonomike dhe për efekt të pagesës së kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore, fillimisht, ju duhet të regjistroheni në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit (QKR). Më pas, ju duhet të paraqisni pranë Agjencisë së Sigurimeve Shoqërore kopjen e certifikatës së identifikimit të personit të tatueshëm. Agjencia e Sigurimeve Shoqërore, mbështetur në këtë dokument, realizon regjistrimin tuaj në organet e sigurimeve shoqërore. b) I vetëpunësuari, dy ditë pas regjistrimit në QKR, duhet të dorëzojë në organin tatimor listën e punonjësve të papaguar të familjes, me të cilët punon e bashkëjeton, formularin E‐SIG 027/a “Pasqyra e të punësuarve për herë të parë, atyre rishtazi, si dhe e të larguarve nga puna”.

Si bëhet llogaritja e kontributeve? (marre nga websiti www.issh.gov.al) a) Të vetëpunësuarit dhe personat e papaguar të familjes që ushtrojnë veprimtari ekonomike, sigurohen në mënyrë të detyrueshme për barrëlindje, pensione dhe sigurim shëndetësor; b) Kontributet e sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore për vete dhe për punonjësit e papaguar të familjes, mbi 16 vjec, që punojnë e jetojnë ligjërisht, llogariten mbi bazën e pagës mujore minimale, e cila duke filluar nga data 01.07.2010 e në vazhdim është 16 820 lekë në muaj; c) Për kontributet e sigurimeve shoqërore ju paguani 23% të pagës minimale mujore prej 16 820 lekësh, e barabartë kjo me 3 868 lekë në muaj; d) Për kontributet e sigurimeve shëndetësore ju paguani 7% të pagës minimale mujore prej 16 820 lekësh, pra 1 177 lekë në muaj.

Cilat janë afatet e pagesës së kontributeve? a) Kontributet e sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore paguhen çdo tremujor, brenda datës 20 të muajit të parë, pas përfundimit të çdo tremujori kalendarik. Pra jo më vonë se datat: 20 Prill, 20 Korrik, 20 Tetor, 20 Janar. b) Kujdes, nëse kontributet nuk paguhen në kohë, zbatohen penalitete.

Ku dhe si mund të paguhen kontributet ? a) Ju mund t’i paguani kontributet e detyrueshme të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore në filialet e bankave të nivelit të dytë ose të postës shqiptare sha; b) Pas pagesës së kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore ju dhe pjestarët e familjes me të cilët ju punoni do të pajiseni nga Agjensia e Sigurimeve Shoqërore me librezën e kontributeve të sigurimeve shoqërore e shëndetësore.

Çfarë përfitohet si i vetëpunësuar nga pagesat e kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore: Nga pjesëmarrja në skemën e sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore përfitohen të gjitha llojet e pensioneve: a) Pension bazë pleqërie; b) Pension i pjesshëm pleqërie; c) Pension pleqërie i reduktuar; d) Pension familjar; e) Pension invaliditeti; f) Pension i pjesshëm invaliditeti; g) Shërbim shëndetësor dhe rimbursim ilaçesh.

Kush quhet punëdhënës? a) “Punëdhënës” quhen të gjithë personat fizikë e juridikë, që punësojnë persona të tjerë me ose pa kontratë.

Cilat janë detyrimet si punëdhënës? a) Në mbështetje të Kodit të Punës punëdhënësi është i detyruar të nënshkruajë një kontratë pune me punëmarrësit, me kohë të plotë ose të pjesëshme; b) Punëdhënësi duhet të mbajë regjistra për periudhën e marrëdhënieve të punës dhe shumat e paguara për çdo punëmarrës, me kohë të plotë ose të pjesëshme; c) Të bëjë sigurimin e çdo punëmarrësi, me kohë të plotë ose të pjesëshme, duke filluar nga data e fillimit të punës, sipas përcaktimit në kontratën e punës ose në aktin e emërimit; d) Të bëjë llogaritjen, deklarimin dhe pagesën e kontributeve të detyrueshme të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore, brenda afateve të përcaktuara për çdo punëmarrës.

Mbi ç’pagë duhet të llogariten kontributet e sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore për çdo punëmarrës? Paga bruto e punonjësve bëhet në mbështetje të VKM nr. 285, datë 04.05.2007 “Mbi pagat referuese..”. Pagat referuese janë përcaktuar në këtë VKM sipas: a) Rrethit ku zhvillohet veprimtaria ekonomike; b) Llojeve të veprimtarive ekonomike; c) Pozicionit të punës;

54 d) Llogaritja e kontributeve për çdo punëmarrës individual mbështetet në pagën bruto mbi kufirin e pagës minimale mujore, deri në kufirin e pagës maksimale mujore. Paga bruto evidentohet në listëpagesën tip, e cila është dokumenti bazë për evidentimin e kontributeve individuale. e) Paga bazë minimale mujore për punonjësit për efekt të llogaritjes së kontributeve të detyrueshme të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore në shkallë vendi është 19 000 lekë, ndërsa paga maksimale është 84 100 lekë.

Ku dhe si mund të rregjistrohesh për të filluar një veprimtari ekonomike? Përpara fillimit të veprimtarisë ekonomike dhe për efekt të pagesës së kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore, së pari bëhet rregjistrimi në Qëndrën Kombëtare te Regjistrimit. Dy ditë pune pas rregjistrimit në QKR, dorëzohet pranë organit tatimor lista e të punësuarve, me pagën përkatëse, sipas formularit E‐SIG 027/a “Pasqyra e të punësuarve për herë të parë, atyre rishtazi, si dhe të larguarve nga puna”.

Cila është procedura dhe afatet për pagesën e kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore? a) Pagesa e kontributeve të detyrueshme të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore kryhet nga punëdhënësi sipas afateve të përcaktuara me ligj. Dokumentat bazë për pagesën e tyre janë bashkangjitur në Aneksin e këtij Manuali; b) Punëdhënësi ka detyrim ligjor për llogaritjen, deklarimin dhe pagesën e kontributeve në kohën dhe masën e duhur. Listëpagesa është një deklaratë e subjektit, në të cilën evidentohen kontributet individuale, dhe si e tillë, në mbështetje të Ligjit nr. 9920, datë 19.05.2008 “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë” tatimpaguesi që nuk lëshon deklaratën tatimore në afat dënohet me gjobë me 10 000 lekë, për çdo deklaratë tatimore të padorëzuar; c) Punëdhënësi, i cili nuk ka deklaruar në organin tatimor çdo të punësuar rishtazi, të paktën 48 orë përpara fillimit të punës, përveç detyrimit për pagimin e shumës së kontributeve të papaguara, detyrohet të paguajë edhe një gjobë 10 000 – 20 000 lekë për çdo rast; d) Punëdhënësi duhet të dorëzojë rregullisht sipas afatit të caktuar listëpagesat, të cilat janë i vetmi dokument, që vërteton pagesën e kontributeve për çdo punonjës; e) Listëpagesa është dokumenti bazë për dhënien dhe llogaritjen e përfitimeve për çdo punonjës, si dhe vërtetimeve të kërkuara prej tyre.

I gjithe informacioni eshte subjekt i ndryshimeve nga autoritetet perkatese.

d. Regjistrimi i Licensave (informacion i marre nga QKL)

Ne rastet kur biznesi kerkon nje license per ushtrim aktiviteti, si psh prodhimi i ushqimeve, sherbimet mjekesore, etj, atehere duhet aplikuar ne zyrat e Qendres Kombetare te Licensimit.

55 Kërkesat dhe paraqitja e dokumentit të pagesës së tarifës/taksës në QKL mund të kryhen nëpërmjet:

a) paraqitjes drejtpërdrejtë në çdo sportel shërbimi të QKL‐së, në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë, pavarësisht vendit të ushtrimit të veprimtarisë, vendbanimit apo selisë së kërkuesit. Aktualisht, përveç Tiranës, sportele të QKL‐ësë jan hapur dhe në Korcë, Shkodër, Vlorë, Gjirokastër, Durrës, Elbasan, Berat, Fier dhe Peshkopi. b) dërgimit me postë me lajmërim‐marrje në selinë qendrore të QKL‐së, në adresën: Rr. “Papa Gjon Pali II” Nr. 3, Kati III Tiranë c) përdorimit të mjeteve elektronike, në përputhje me legjislacionin për nënshkrimin elektronik.

Rregulla të përbashkëta për kërkesën për licencë/leje:

1. Kërkesat për licencë/leje paraqiten në QKL sipas procedurave të përcaktuara qartë.

2. Kërkesa përbëhet nga formulari tip i plotësuar dhe dokumentet shoqëruese përkatëse.

3. Formulari tip përmban, të paktën, këto të dhëna: a) emërtimin e kategorisë /nënkategorisë; b) llojin e veprimit ose e të mirës publike të përdorur; c) të dhënat për identifikimin e kërkuesit dhe të personit që paraqet kërkesën; ç) vendin apo vendet e ushtrimit të veprimtarisë; d) të dhëna të tjera specifike, sipas kategorisë /nënkategorisë; dh) deklaratën e kërkuesit, që vërteton se i njeh kriteret e licencimit/lejes dhe i përmbush ato (për kriteret, përmbushja e të cilave kërkon vetëdeklarim); e) deklaratën për vërtetësinë e dokumenteve shoqëruese dhe/ose që i njeh dhe/ose i pranon detyrimet e licencimit/lejes dhe do t'i përmbushë ato; ë) adresën për komunikim; f) listën e dokumenteve shoqëruese që duhen paraqitur.

4. QKL‐ja nuk mund të kërkojë paraqitjen e dokumenteve apo dhënien e informacioneve të tjera, të paparashikuara në formular. Për çdo licencë a leje që trajtohet nga ose nëpërmjet QKL‐së, listën e dokumenteve mund ta gjeni duke klikuar mbi titullin e saj në faqen e internetit www.qkl.gov.al : Licencat/Lejet që merren te QKL‐ja.

56 5. Formulari i plotësuar dhe një listë dokumentesh shoqëruese për çdo kërkesë të paraqitur, publikohen nga QKL‐ja në regjistër, brenda ditës së nesërme të punës nga data e paraqitjes së kërkesës.

Paraqitja në sportelet e QKL‐së.

1. Kërkesa për licencë apo leje paraqitet në sportelin e QKL‐së nga vetë kërkuesi apo nga një person i autorizuar prej tij.

2. Nëpunësi i sportelit asiston të interesuarin në plotësimin e formularit të kërkesës, verifikon identitetin dhe kërkon nënshkrimin e formularit të plotësuar.

3. Dokumentet shoqëruese paraqiten në origjinal, në kopje të noterizuara me origjinalin ose kopje të shoqëruara me dokumentin origjinal, që njësohen me origjinalin nga nëpunësi i sportelit.

4. Kur kërkesa paraqitet nga personi i autorizuar, sipas pikës 1 të këtij neni, bashkë me dokumentet shoqëruese paraqitet edhe dokumenti që vërteton faktin e të qenit i autorizuar.

5. Nëpunësi i sportelit lëshon një konfirmim, me shkrim, për çdo kërkesë. Konfirmimi lëshohet sipas formatit të miratuar dhe duhet të tregojë llojin e kërkesës, datën dhe listën e dokumenteve shoqëruese të dorëzuara.

6. Nëpunësi i sportelit është i detyruar të marrë në dorëzim çdo kërkesë të paraqitur, sipas këtij ligji, edhe nëse kërkesa është e paplotë.

7. Dokumenti i pagesës së tarifës administrative paraqitet në sportel, nëpunësi i të cilit lëshon një konfirmim me shkrim.

8. QKL‐ja nuk mund të kërkojë paraqitjen e dokumenteve apo dhënien e informacioneve të tjera, të paparashikuara në formular.

9. Formulari i plotësuar dhe dokumentet shoqëruese, për çdo kërkesë të paraqitur, publikohen nga QKL‐ja në regjistër, brenda ditës së nesërme të punës nga data e paraqitjes së kërkesës.

Aplikimi përmes postës

LISTA E DOKUMENTEVE QË DUHEN DORËZUAR PRANË QKL‐së:

1. Dokumentet Provuese

• Për një listë më të detajuar të dokumentave provuese që duhen dorëzuar

57 pranë QKL‐së, ju lutemi konsultoni informacionin për çdo kategori ose nënkategori të liçencave të paraqitur në faqen tonë të internetit www.qkl.gov.al

Shënim: Të gjitha dokumentet provuese duhen të paraqiten në kopje të njësuar me origjinalin (kopje e noterizuar)

2. Dokumentet Shoqëruese

• Formular I plotësuar I kërkesës I nënshkruar nga personat pergjegjës për përfaqësimin e personit juridik, apo vetë personi fizik (Formulari I plotësuar I aplikimit që gjëndet në portalin tonë) • Dokumenti i identifikimit, i njohur nga ligji, i personit që paraqet kërkesën në emër të subjektit (Pashaporte ose Kartë Identiteti) • Akti i regjistrimit të subjektit sipas legjislacionit në fuqi • Autorizimi që vërteton se personi i cili paraqet kërkesën në emër të subjektit, kur ky nuk është titullari i subjektit, është i autorizuar prej këtij subjekti për të kërkuar licencën dhe për të bërë deklarimet e kërkuara në emër të subjektit • Të gjitha dokumentet shoqëruese duhen të paraqiten në kopje të njësuar me origjinalin (kopje e noterizuar) • Dokument I pagesës së tarifës/taksës se aplikimit në QKL prej 100 lekë

Shënim: Të gjitha dokumentet shoqëruese duhen të paraqiten në kopje të njësuar me origjinalin (kopje e noterizuar)

PAGESAT DHE TARIFAT Pranë sporteleve të QKL‐së, bizneset mund të aplikojnë për një licencë apo leje të re… duke paguar një tarifë administrative prej 100 lekësh.

Pagesa e tarifës administrative mund të kryhet edhe në zyrat lokale postare në rast dorëzimi të një aplikimi me postë, ku të jepet njoftimi i dërgimit.

Për rastin e grupit të tretë të liçencave dhe lejeve, ligji sektorial mund të kërkojë pagesën e një tarife pranë ministrive kompetente të linjës apo ministrive të përfshira në procesin e licencimit. Vërtetimi i pagesës duhet t’i dërgohet QKL‐së në momentin e dhënies së liçencës apo lejes.

Implementimi i Planit te Biznesit sipas ciklit/stadit te biznesit

Plani juaj i Biznesit duhet ndare ne disa etapa per arsye te fokusit te punes tuaj.

Ne fillim duhet t’i kushtoni me teper vemendje:

58 a. Permiresimit te prodhimit/sherbimeve duke u specializuar ne prodhim apo sigurim sherbimi per klientet. Degjoni me kujdes verejtjet e klienteve te tuaj dhe mundohuni te permiresoheni atje. Jo gjithmone produkti me cilesor eshte i kerkuar, duhet patjeter te ruani balancen Kosto/Cilesi sipas kerkesave te klientit.

b. Zhvillimin e identitetit te biznesit tuaj, Logo, sllogani dhe profili i biznesit tuaj. Promovimin e biznesit tuaj me shume intensitet ne komunitetin perreth, kontaktoni dhe komunikoni idete tuaja me aktoret e rendesishem ne komunitetin perreth. Pajisni piken tuaj te shitjes me materiale promocionale si postera, fletpalosje dhe adezive te furnitoreve tuaj me te mire (psh Sony, Michelin, Sachs, Divella, etj) por edhe te produkteve tuaja me emrin tuaj persiper. Ne rastet kur produktet/sherbimet prodhohen nga ju, duhet te pergatisni patjeter kartvizita me logon tuaj, fletpalosje, postera ne piken e shitjes dhe mundesisht nje faqe interneti. Nderkohe mos harroni te regjistroheni ne te gjitha guidat e biznesit ku klientet tuaj mund t’ju gjejne me kollaj. Ky eshte prmocioni me koston me te ulet. POR, klientet e kenaqur jane reklamuesit me te mire te produkteve tuaja.

c. Mundohuni te formoni partneritet me furnitoret tuaj, duke ju shpjeguar atyre idete tuaj per zhvillimin e metejshem te biznesit tuaj. Ata fare mire mund t’ju ndihmojne ne perpjekjet tuaja ose te behen partnere biznesi duke financuar projektin tuaj.

Shtojca B I gjithe informacioni eshte subjekt i ndryshimeve nga institucionet perkatese!

Menyrat e financimit te biznesit tuaj

Menyrat e financimit te kapitalit jane shume te ndryshme. Nese sot do fillonit nje biznes eshte me e lehte se para pak vitesh pasi jane shtuar instrumentat per qe ndihmojne fillimin e nje biznesi me risk me te ulet. Megjithate ju duhet te paraqitni nje plan biznesi ose projekt shume profesional, sic eshte pershkruar ne kete guide, per te perfituar keto financime. Mos harroni qe puna fillon pasi merrni financimin, prandaj sherben kjo guide, qe zbatimi i planit te biznesit te jete sa me i lehte per ju dhe suksesi sa me i garantuar.

Pasi te perfundoni Planin tuaj te Biznesit, duhet ta paraqitni ate ne institucionet financiare apo tek partnere private, qe ju mendoni se mund t’ju ndihmojne per ta financuar. Sigurisht do ta keni me te lehte ti bindni kur ata te shohin se ju jeni i qarte per ate qe doni te ndertoni dhe jeni i bindur se doe te jet nje sipermarrje e suksesshme dhe fitimprurese per te dyja palet.

Grantet

Financimi me i mire, qe mund te merrni eshte nje Grant, per te cilin nuk jeni te detyruar ta ktheni, por duhet te permbushni kerkesat e tij me rigorozitet per ta perfituar. Zakonisht Grantet jepen per zhvillimin shoqeror te komuniteteve dhe reduktimin e problemeve sociale. Per kete mund te shikoni thirrjet e interesit nga institucionet qe japin grante, zakonisht njoftimet behen ne gazeta, por edhe ne Internet. Lexoni me kujdes kerkesat dhe perpiquni te plotesoni kushtet. Nuk do te thote se do fitoni menjehere, por aplikimi edhe jo‐fitues, ju afteson per te konkurruar ne treg me idete tuaja dhe ju pergatit per aplikimin e rradhes duke aplikuar mesimet e nxjerra.

Organizata YUNUS

Qendra YUNUS ne bashkepunim me Qeverine Shqiptare, do fillojne se shpejti nje projekt per nxitjen e biznesit social ne Shqiperi. Ju me Planin tuaj te Biznesit dhe me mbeshtetjen tone do te mund te perfitoni nga ky projekt nese arrini ta realizoni ate me sukses

Albanian Besa Capital – Fondacioni ABC

1. PROCEDURAT E GRANTDHENIES

Procedurat e Grantdhënies përfshijne: a) Lajmërimin mbi programin per publikun, institucionet, shoqatat, grupet, individët që mund te jene te interesuar per aplikim; b) Mbledhjen dhe ndjekjen e propozimeve te paraqitura; c)n Vlerësimi e tyre nga Komisioni përkatës dhe i pavarur i Seleksionimit; d) Lajmërimin e aplikantëve mbi vendimin e ketij Komisioni; e) Aprovimin e tij dhe nënshkrimin e kontratës se Grantit midis Fondacionit ABC dhe aplikantit fitues; f) Monitorimin e Grantit.

Kriteret e perfitimit të Grantit

Grantet jepen nëpërmjet një procesi konkurrimi, duke filluar me një thirrje të hapur për paraqitje te propozime apo projekteve. Kushtet e konkurrimit dhe të vlerësimit do të jenë të qarta. Nje subjekt mund te perfitoje nga programi nje here ne vit, nese projekti realizohet brenda periudhes njevjecare. Kriteret bazë të vlerësimit te propozimit te paraqitur janë:

 Përputhja e aktiviteteve te aplikimit me objektivat e shpallura te programit te Fondacionit ABC;

60  Kapaciteti zbatues i organizatës/shoqates/subjektit, eksperiencat e meparshme me donatore;  Hartimi i një buxheti real dhe korrekt ne lidhje me aktivitetet e propozuara ne aplikim;  Respektimi i shpenzimeve administrative te paraqitura nga aplikanti, prej jo me shume se 15% te buxhetit të propozuar dhe aprovuar për çdo grant;  Gatishmeria per te bashkefinancuar dhe niveli i ketij bashkefinancimi nga aplikanti ne projektin e propozuar;  Të tjera kritere mund të pershtaten gjatë procesit në varësi të rasteve te paraqitura

Perzgjedhja dhe Zhvillimi i Procesit

Përzgjedhja paraprake e aplikimeve behet nga Komisioni Seleksionues. Komisionet Seleksionuese do te perbehen nga eksperte te fushave te ndryshme sipas rasteve te paraqitura per shqyrtim.

PAGESAT E GRANTEVE

Kriteret baze qe përcaktojne se si Grantet paguhen jane:

 Shuma e grantit të miratuar;  Koha e realizimit të grantit;  Mundësitë financiare të grantmarrësit;  Marrja e raporteve të ndërmjetme ne afatet e planifikuara;  Parashikimi për blerjen e mallrave apo shërbimeve nga të tretë

MODIFIKIMET e Grantit te perfituar

Modifikimet përfshijnë ndryshime në termat dhe kushtet e një granti të përcaktuara në kontratën e tij.

RAPORTET e grantmarresve

Grantmarrësi duhet të raportoje per grantin e marre sipas kushteve të kontratës. Të gjithë raportet e shkruara, qofshin ato të ndërmjetme, apo përfundimtare, duhet të jene të shkruara në letrën zyrtare (me kokë/logo) të grantmarrësit dhe t’i adresohen grantdhënësit.

Raporti narrativ (klikor pe modelin e raportit narrativ)

Raporti narrativ i pergatitur nga grantmarrësi duhet:

 Të konfirmoje marrjen e fondeve, kohen dhe sasinë e grantit.

61  Të konfirmoje që grantmarrësi i ka përdorur fondet për qëllimin fillestar në përputhje me kontratën e grantit.  Të përshkruajë zhvillimin dhe zbatimin e projektit si dhe impaktin që ai jep.  Të përshkruajë progresin e bere në drejtim të objektivave jo fitimprurëse.  Të përfshijë dokumentacion mbështetës (si foto, regjistrime të ndryshme te aktiviteteve, etj).  Të nënshkruhet nga një person në pozicion drejtues të subjektit grantmarrës.

Raporti financiar (kliko per modelin e raportit financiar)

Raporti financiar i pregatitur nga grantmarrësi duhet:

 Të përshkruajë shpenzimet në përputhje me buxhetin origjinal duke reflektuar shpenzimet e kërkuara dhe ato të kryera  Të përshkruajë çdo pajisje të blere.  Të evidentoje çdo fond të pashpenzuar (të cilat duhet të kthehen ose per të cilat kërkohet shtyrje e afatit të përdorimit).  Të nënshkruhet nga një person në pozicion drejtues.

MONITORIMI i procesit

Grantdhenesi, Fondacioni ABC do të monitorojnë grantet e dhëna gjate procesit te realizimit te projektit në mënyrë që të vlerësojë aftësinë e grantmarrësit për të arritur qëllimin e grantit, efektivitetin e përgjithshëm të projektit dhe të sigurohet për përdorimin e duhur të fondeve të Fondacionit.

Nëpërmjet vizitave në vendin e zhvillimit të projektit, komunikimit te vazhdueshem nepermjet takimeve, telefonit, e‐mail‐eve, raporteve të grantmarrësve, monitorohet aftësia e grantmarrësit për të arritur objektivin e propozimit te projektit.

MBYLLJA e Granteve

Granti mund të mbyllet pasi grantmarrësi të ketë dorëzuar raportet financiare dhe narrative përfundimtare, të cilat plotesojne kriteret përkatëse të raportimit dhe zbatimit te projektit. Mund te paraqiten disa raste te mbylljes se Granteve;

1. Mbyllja kur Grantmarrësi e ka arritur objektivin (kliko per te vleresuar kete rast) 2. Mbyllja kur Grantmarrësi nuk e ka arritur objektivin ose nuk i ka shpenzuar të gjithë fondet (kliko per te vleresuar kete rast) 3. Mbyllja kur Grantmarrësi nuk ka zbatuar kushtet e kontratës së grantit – futja në black list (kliko per te vleresuar kete rast)

62 1. Mbyllja kur Grantmarrësi e ka arritur objektivin

Nëse grantmarrësi e ka arritur objektivin dhe raportet e tij janë të kënaqshme, ABC dokumenton marrjen e tyre dhe përgatit “raportin e vlerësimit” te tij. Granti do të mbyllet pasi ABC ka marre raportin financiar dhe ate narrativ dhe eshte vleresuar se i gjithë granti është zbatuar në rregull.

2. Mbyllja kur Grantmarrësi nuk e ka arritur objektivin ose nuk i ka shpenzuar të gjitha fondet

Nëse grantmarrësi nuk ka qenë në gjendje të arrijë objektivin apo të shpenzojë të gjithë fondin e dhene, ABC dokumenton marrjen e raportit dhe kontakton grantmarrësin për sqarime të mëtejshme. Nëse është e përshtatshme, ABC duhet të punoje me grantmarrësin për të përcaktuar terma të rinj granti apo kërkesa të reja raportimi, ose të organizoje kthimin e fondeve të pashpenzuara.

3. Mbyllja kur Grantmarrësi nuk ka zbatuar kushtet e kontratës së grantit – futja në “black list”

Granti do të ndërpritet dhe subjekti do të përfshihet në “listën e zezë” nëse grantmarrësi ka shkelur këto kushte të kontratës:

 Ka përdorur grantin pjesërisht ose plotësisht për propagande elektorale dhe/ose politike;  Ka përdorur grantin pjesërisht ose plotësisht për veprimtari të paligjshme të parashikuara nga legjislacioni shqiptar;  Ka përdorur grantin për qëllime të paparashikuara në kontratë;  Nuk ka raportuar për një pjese ose për të tërë grantin e marre.

Institutcionet Microfinanciare

Institucionet e Microfinances jane nje mjet financimi i shpejte per Planin tuaj te Biznesit, por si cdo institucion tjeter financiar risku luan nje rol te rendesishem per ta dhe nje biznes i ri, konsiderohet me risk te larte. Megjithate merrni kontakt dhe propozojini idene tuaj, shpesh ne biznes kerkohet aftesi ne negocim.

NOA sh.a. Pranë qendrës ” Karl Topia” tek rrethrrotullimi i Zogut të Zi, Tiranë, Shqipëri Tel: + 355 0 (42) 403 764; Fax: + 355 0(42) 403 765 e‐mail: [email protected]

Perfituesit Te vetepunesuarit dhe bizneset e vogla dhe te mesme.

63 Produktet e NOA

.Kredi për shumë qëllime:

Afati: 6 muaj – 36 muaj

Shuma: 50 mijë – 2 milion lekë

Monedha: Lek dhe Eur

Garancia: Nuk është kusht i domosdoshëm

Financim: Deri 100% e vlerës së investimit

Kredi investimi:

Afati: 6 muaj – 48 muaj

Shuma: 100 mijë – 10 milion lekë

Monedha: Lek dhe Eur

Garancia: Deri në 2 milion fleksibël (pengje ose garantor personal) ………………Mbi 2 milion lek kerkohet pasuri e patundshme

Fondi BESA Perfituesit Te rinjte Bizneset e vogla dhe te mesme

KREDI PER RININE

INTERESI: Perqindja e aplikuar 1% muaj.

SHUMA: Shuma maksimale deri ne 1,000,000 leke.

AFATI: Afati maksimal 4 vjet (48 muaj).

KOLATERALI QE PERDORET: Hipoteke; Dorezani; Peng; Vlera e kolateralit duhet te jete 150% e shumes se kredise.

KREDI BIZNESI NE LEK

64  INTERESI: Perqindja e aplikuar sipas kushteve te tregut.  SHUMA: Shuma maksimale e kredise 3,000,000 leke.  AFATI: Afati maksimal shtate vjet ( 84 muaj).  TE TJERA: fondiBESA aplikon "fee" e cila varion nga 1‐ 4% sipas kohezgjatjes se kredise.

VisionFund Albania

Eshte nje institucion nderkombetar i mikrofinances, qe financon sipermarresit ne nevoje, qe duan te fillojne dhe zhvillojne nje biznes dhe te permiresojne jeten e tyre dhe te familjes. Beni nje takim ne zyrat e tyre dhe perzantoni planin tuaj te biznesit, per te kerkuar mbeshtetjen e tyre financiare. Me teper informacion do te gjeni tek website www.visionfund.al ose duke vizituar zyrat e tyre ne adresen:

VisionFund ‐ Worldvision

RRUGA “IBRAHIM RUGOVA” PALLATI 26, KATI III TEL.:/FAX: +355 4 22 48 668 [email protected]