Open Monumentendag 2019
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
OPEN MONUMENTENDAG Plekken van plezier zaterdag 14 september zondag 15 september 2019 Edam Oosthuizen 1. Stadhuis/VVV (damplein 1) 25. Schooltje van Dik Trom (Etersheim 8a) 2. Kerk de Swaen (Voorhaven 35) 26. Etersheimer Braakmolen (Etersh. Braakw.eg 5) 3. Zuidpoldermolen (Burg.Versteeghsingel 2) 27. Woonhuis (Raadhuisstraat 42) 4. Fort bij Edam (Oorgat 10) 28. Grote Kerk Oosthuizen (Raadhuisstraat 61) 5. Heilige Nicolaaskerk (Voorhaven 124) 6. Edams Museum (Damplein 8) Beets 7. Kerk Vermaning (Jan Nieuwenhuizenplein 4) 29. Kerk te Beets (Beets 51) 8. Grote Kerk (Grote Kerkstraat 57) 30. Brandweerhuisje (Beets 42) 9. De Proeve (Brouwersgracht 30-43) 10. Woonhuis (Breestraat 8) Middelie 11. Woonhuis (Kleine Kerkstraat 12) 31. Pastorie Middelie (Middelie 76) 12. Proeflokaal De Knijp (Spuistraat 16) 32. Kerk Middelie (Middelie 79) 13. Scheepswerf Groot Slot (Lingerzijde 25) 14. “Nut”huis (Jan Nieuwenhuisplein 9) Kwadijk 33. Station Kwadijk (Stationsweg 62) Volendam 34. Vereniging. Oud Quadijk (Kwadijk 125) 15. Stolphoevekerkje (Burg. Kolfschotenplein 1) 35. Hervormde Kerk Kwadijk (Kwadijk 87) 16. Sint Vincentiuskerk (Kerkepad 1) 36. Rustpunt Boerderij Wennekers (Hobrede 16, 17. Maria Sterre der Zee kerk (Julianaweg 72) Hobrede) 18. Volendams museum (Zeestraat 41) 19. Botters en Kwakken (Haven 142) 20. Scheepswerf (Slobbeland 13) 21. Visafslag (Haven) 22. Hotel Spaander (Haven 15-19) 23. Kathammer molen (Achterdichting 2) 24. Het Doolhof (wandeling) (Doolhof) 2 Open Monumentendag 2019 Plekken van plezier Dit jaar is door Open Monumentendag als thema ‘Plekken van plezier’ ge- kozen. Ieder zal daar een persoonlijke invulling aan geven. Soms kan je binnengaan in een gebouw, een plek van plezier. Een herinnering kan ook dit plezier kenmerken. Zo was in vroeger tijden een etablissement met de aanduiding “Het Hof van” voor zekere bezoekers een plek van plezier. Het bruin café, een ontmoetingsplaats waar geen grenzen zijn, het woord zegt het al: ont- moet. Niets moet Plekken van plezier in overvloed in deze gemeente: De Knijp, Spaander, Het Strandbad en de Kermis zoals te zien zal zijn in het Volendams Museum. Maar ook zal er in monumenten die zelf geen Plek van Plezier zijn toch aandacht aan het thema worden geschonken. Zo organiseert het Water- lands Archief een expositie in de Kerk van Beets. De Gemeente Edam- Volendam heeft een unieke combinatie: Stad - Dorp - Landelijke Omgeving met lintdorpen. De 34 monumenten dit jaar zijn tevens aanleiding om de diversiteit van het landschap van de gemeente Edam-Volendam te beleven. Het comité Open Monumentendag van de gemeente Edam-Volendam. De openingsdagen in dit boekje zijn onder voorbehoud, zie voor exacte dagen en tijden www.openmonumentendag.nl/comite/edam-volendam/ 3 MONUMENTEN EDAM GROEN = alleen zaterdag OPEN ROOD = alleen zondag OPEN ZWART = zaterdag en zondag OPEN Plattegrond Edam 4 Programma Edam Van 13.30 tot 14.30 uur speelt zondag de beiaardier op het carillon van de Speeltoren (niet open). 1. Stadhuis / Edams Museum (Damplein 1) / zaterdag en zondag Prachtige behangschilderingen 2. Kerk de Swaen (Voorhaven 135) / alleen zondag 3. Zuidpoldermolen (Burg. Versteeghsingel 2) / alleen zondag 4. Fort bij Edam (Oorgat 10) / alleen zaterdag 5. Heilige Nicolaaskerk (Voorhaven 124) / zaterdag en zondag 6. Edams Museum (Damplein 8) / alleen zaterdag 7. Kerk Vermaning (Jan Nieuwenhuizenplein 4) / alleen zondag 8. Grote Kerk (Grote Kerkstraat 57) / zaterdag, zondag 12.00-17.00 9. De Proeve (Brouwersgracht 30-43) / alleen zondag Hofje 10. Woonhuis (Breestraat 8)/zaterdag en zondag 11. Woonhuis (Kleine Kerkstraat 12)/zaterdag en zondag 12. Proeflokaal De Knijp (Spuistraat 16)/alleen zondag 13. Scheepswerf Groot Slot (Lingerzijde 25)/ alleen zaterdag 14. “NUT”huis (Jan Nieuwenhuisplein 9)/ zaterdag en zondag 5 Edam 1. Stadhuis / Edams Museum 2. De Swaen (kerk) (Damplein 1) (Voorhaven 135) Het stadhuis te Edam was vroeger het Raad- Deze Lutherse kerk is ‘ontsproten’ aan de han- huis; de eerste steen werd gelegd op 18 mei 1737. delsband die Edam onderhield met de Oostzee- In dit voormalige Raadhuis is een dependance en Scandinavische landen en aan de lutherse van het Edams Museum gevestigd. In de Raad- immigranten uit die contreien. De kerk is in 1740 zaal bevinden zich prachtige schilderingen, die gebouwd en had een aantal, kleinere, voorgan- het oordeel van Salomon, Vrouwe Justitia en gers op andere plaatsen in de stad. De Lutherse de zalving van Salomon tot koning verbeelden. Kerk is een rijksmonument. De schilderingen herinneren aan de tijd dat de schout en schepenen van Edam hier recht spra- ken. Het stadhuis is een rijksmonument. 4. Fort bij Edam (Oorgat 10) 3. Zuidpoldermolen Dit indrukwekkende fort maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam en staat sinds 1996 (Burg. Versteeghsingel 2) op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De Stelling is tussen 1880 en 1920 door het Departement De Zuidpoldermolen is een rietgedekte, acht- van Oorlog aangelegd als kringstelling van per- kante poldermolen, binnenkruier. Het is een manente verdedigingsbouw rond de hoofdstad. grondzeiler, waarschijnlijk gebouwd rond 1635 Op het terrein bevinden zich onder meer ook met als functie het bemalen van de Zuidpolder nog een genieloods, een fortwachterswoning, op de Schermerboezem. een schietbaan en een aantal grenspalen. De De molen is een rijksmonument en onlangs ge- Stelling van Amsterdam is een provinciaal mo- restaureerd. nument. 6 5. Heilige Nicolaaskerk (Voorhaven 124) De Heilige Nicolaaskerk is een voortzetting van de Sint Nicolaaskerk, toen na de alteratie de Rooms-Katholieken deze verlieten. De kerk 6. Edams Museum werd in 1824/25 gebouwd en in 1846 en 1857 uitgebreid, en moest tenminste ruimte bieden (Damplein 8) aan 500 Edamse en 1000 Volendamse katho- lieken. De Volendammers gingen uiteindelijk Dit ‘Steenen Coopmanshuys’ dateert uit over naar de St. Vincentiuskerk (1860). De kerk 1540 en is een van de eerste stenen huizen is een rijksmonument. te Edam. Het huis heeft een (als laatste in Nederland nog) drijvende kelder. Vanaf 1895 is hierin het Edams Museum gevestigd. Het pand is een rijksmonument en recent ge- restaureerd. 7. Vermaning (kerk) (Jan Nieuwenhuizenplein 4) 8. Grote Kerk of Sint Nicolaaskerk Dit voormalige schuilkerkje (een schuurkerkje met rondboogvensters en een schilddak) werd (Grote Kerkstraat 57) in 1702 gebouwd op de plaats van zijn in 1602 afgebrande voorganger. Een doopsgezinde kerk Aan de stadsrand van Edam domineert de Sint mocht in die tijd niet aan de weg staan, het Nicolaaskerk, alom bekend als de Grote Kerk. kerkje lag geheel verscholen achter de kosters- Vanaf 1400 is de kerk in etappes gebouwd. De woning en bosschages. Het is een rijksmonu- monumentale hallenkerk is onder andere ver- ment. maard om haar 32 gebrandschilderde ramen (1606-1625), haar orgel en Librije. De kerk is een rijksmonument en behoort tot de top 100 van rijksmonumenten in Nederland. 7 10. Woonhuis (Breestraat 8) Breestraat 8 is een woonhuis uit het laatste 9. De Proeve kwart van de 16e eeuw. Het heeft een trapgevel (Brouwersgracht 30-43) met toppilaster op maskerkraagsteen. De pui is gewijzigd. Het Proveniershuis (de Proeve) werd in 1555 ge- Binnen is het originele houtskelet te zien en nog sticht om ouderen een onbezorgde oude dag leuker: het comptoir. Dit voor Edam hoge huis te geven. Wanneer men zich inkocht had men had o.a. een bestemming als apotheek, slage- recht op onderdak en dagelijkse levensbehoeften rij, kunstenaarswoning van Ben Rooyaard, en is (preuve). Het geheel (hofje met regentenkamer) thans particulier bewoond. is een rijksmonument. Het huis is een Rijksmonument. 11. Woonhuis (Kleine Kerkstraat 12) Het woonhuis aan de Kleine Kerkstraat is uit de eer- ste kwart van de 19e eeuw. Het heeft een klokgevel, bekroond met een gebroken fronton. Verder heeft het pand een gesneden deur en een snijraam in pilaster- omlijsting. Het is particulier woonhuis en lange tijd was hier een klein theater. Het huis is een Rijksmonument. 8 12. Proeflokaal De Knijp 13.Scheepswerf Groot Slot (Spuistraat 16) (Lingerzijde 25) Midden in het centrum van Edam is er nog De Knijp is het meest authentieke proeflokaal steeds de scheepswerf die er al was in de 16e van de omgeving, begin 1900 begonnen door de eeuw, de bloeitijd van Edam. firma Stevens. Ooit waren er tussen de 30 en 60 bedrijven die Deze gelachkamer moest door wetgeving in zich bezig hielden met de scheepsbouw tussen 1978 gesloten worden als horeca en werd daarna 1500 en 1600. Nu verborgen, maar nog steeds voortgezet als slijterij tot 2006. aanwezig, zijn de hellingen van deze werven “...Ach zo’n café wordt spoedig een herinnering: aan de Schepenmakersdijk, het industriegebied verboden door de wet, met zo’n rommelig buf- bij de Nieuwe Haven en het Oorgat. fet...” schreef Willem Wilmink. Scheepswerf Groot is op zaterdag te bezoeken Speciaal voor monumentendag opent De Knijp en u ziet de werktuigen die gebruikt worden de deuren eerder op zondag om 12.00 uur. voor het onderhoud van het varend erfgoed zoals botters, tjalken en kwakken. 14.NUT huis (Jan Nieuwenhuizenplein 9) Voor Edam, en ook voor Nederland, is dit een huis van historisch belang omdat hier in 1784 de Maatschappij tot Nut van het Algemeen werd opgericht. In de hal ziet u direct links een steen uit 1896 met borstbeeld van dominee Jan van Nieuwenhuizen, de oprichter van het Nut. De bibliotheek zat in dit pand en lang was het in gebruik als landelijk hoofdkantoor van het NUT. Nu is het een particulier woonhuis. Het is een huis met trapgevel met in het fries een leeuwenmasker, een steen met voorstel- ling van een struisvogel en twee steentjes met ANNO en 1662 in ‘Vredeman de Vries’ orna- ment. Toppilaster op maskerkraagsteen. Sierankers. Deur met kussenpanelen en snij- raam, XIX A, in pilasteromlijsting, XVIII. 9 MONUMENTEN VOLENDAM Plattegrond Volendam 10 GROEN = alleen zaterdag OPEN ZWART = zaterdag en zondag OPEN Programma Volendam 15. Stolphoevekerkje (Burg. Kolfschotenplein 1) /zaterdag en zondag. Videopresentatie gerealiseerd door Waterlandsarchief met beelden van feestelijke gebeurtenissen in de afgelopen eeuw. 16. St. Vincentiuskerk (Kerkepad 1)/zaterdag, zondag van 14.00-17.00 17.