Planstudie Land van Kwadijk Wonen in een Dijkdorp februari 2017 (blauw) locatie in eigendom - bijna 7,5 ha weiland (geel) locatie in eigendom - 0,8 ha weiland

2 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Inleiding 1 Achtergrond localisering van de 33 woningen kwam niet helemaal In 2005 werd de provinciale studie Bouwen voor overeen met de proefverkaveling in het BKP. Aan de kerk afgerond. De provincie legde eea vast in het en de school werd een open weiland bewaard, waar in ‘bufferwoningen beleid’. Vanaf dat moment werd het in het plan LvK juist een dorpse openbare ruimte werd Waterland weer mogelijk om aan dorpen verder te bou- gesitueerd om dorpshart te maken. wen, op een dorpse manier in plaats van met generieke Maar vooral was de proefverkaveling van het BKP nogal woonwijkpuisten. ‘woonwijkachtig’ en weinig dorps of ‘Waterlands’. Daar- Vanaf dat moment hebben we, eerst in opdracht van op volgden dan ook stevige kritieken van verschillende Bouwmeester en later Dekker Projectontwikkeling, kanten, waaronder van de ARO (zie verslag 8 feb 2012). planstudies gemaakt om op een dorpse manier aan Na discussies binnen de gemeenschap over het gebrek Kwadijk verder te bouwen. De kaders van deze studie aan dorpse kwaliteit in relatie tot het alternatief van LvK uit 2010/2011, resulterend in een voorlopig ontwerp heeft de gemeenteraad besloten dat er een nieuw plan in 2013, zijn in dit boekje als achtergrondinformatie moest komen. Een plan dat met 33 woningen wel buiten opgenomen. de BKP contour mocht gaan om nadrukkelijk aan de kerk Op basis van de uitgangspunten van de gemeenschap en de school aan te sluiten met een nieuw dorps hart en en de kenmerken van (dijk)dorp en landschap was dat alle gronden moest beslaan. een ontwerp gemaakt voor een plan dat met een echt Ons viel de eer toe om een dergelijk plan te maken, een dorpshart en een landelijk uitloopgebied zowel het plan dat zoveel mogelijk dezelfde kwaliteit heeft als ons dorp als haar landschap zou verrijken. oorspronkelijk Waterlands plan. In een presentatie aan De ca. 34 woningen waren de financiële maar vooral de ARO in december 2015 had zij lof voor het nieuwe ook ruimtelijke drager van een mini-gebiedsontwikke- plan, maar uitte zij bedenkingen bij een ver zuidwaarts ling waarin de woningen vooral in de kern lagen (24 uitstekende bebouwingslob van vier woningen. Alleen woningen lagen op 1,2 ha aan het dorp) door garantie op een zeer precieze zorgvuldige uitwer- en de grootste investering een groen-blauwe was (dik king van dat stukje zou de ARO over haar bedenkingen 6 ha). Het plan ‘Land van Kwadijk’ (LvK) bestond uit kunnen heenstappen. We hebben daarom besloten die een dichter dorps deel aan de kerk en de school, een lob te verwijderen en de plangrens te houden op de- landelijke overgangsdeel naar het toegankelijk gemaak- zelfde als die in de oorspronkelijke Waterlands Wonen te buitengebied plus een ‘boeren buiten’ dat daar in studie uit 2005. Het woonaantal is daarmee teruggegaan resideerde. naar 29. Dit kan eventueel later wwer richting 33 door Vanaf 2011 heeft bureau Feddes Olthof in opdracht bv van een vrijstaande een 2kapper of meergezinshuis te van de gemeente gewerkt aan een beeldkwaliteitsplan maken. De kaders uit die Waterlands Wonen studie wor- (BKP) dat in 2013 vastgesteld werd. In dit BKP werd den in H2 herhaald. In H5 belichten we hoe onze insteek woningbouw op deze locatie mogelijk gemaakt en van tegemoet komt aan de kritieken van de ARO op het BKP. ruimtelijke randvoorwaarden voorzien. Aan de rand- Onze uitgangspunten voor het uiteindelijk plan dat in H6 voorwaarden voldeed het plan LvK ruimschoots. De wordt belicht zijn daaruit voortgekomen. 3 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 1 Kwadijk in de gemeente maakt onderdeel uit van de regio ‘Waterland’, waarvoor door de provincie het beleid ‘Wa- terlands Wonen’ is vastgesteld.

In de verkenning ‘Bouwen voor Waterland’ worden concrete richtlijnen gegeven voor de verschillende typen dorpen in die regio.

Kwadijk ligt in het ‘Slotenland’ en is zowel lid van de familie van Slotenlanddorpen als van de familie van Dijkdorpen.

De ontwikkelingsstrategieën voor beide families, alsmede de specifieke strategie voor Kwadijk zelf vormen het kader voor het con- crete ontwerp.

4 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Kader 21

5 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 1

6 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Kader Profiel Strategie 21 Profiel Strategie onzichtbareonzichtbare dorpen dorpen Slotenlanddorpen Slotenlanddorpen De dorpen in het Slotenland zijn lange bebou- De landelijkheid van de dorpen moet bewaard blijven. De dorpen in hetwingslinten Slotenland in het openzijn weideland.lange bebou De linten- vormen De landelijkheid van de dorpen moet bewaard blijven. altijd de hoofdgraat in een visgraat van sloten. De zichten vanuit de dorpen op het open weideland zijn wingslinten in hetDe bebouwing open weideland. bestaat uit vrijstaande De linten burgerhuizen vormen bepalend voor de identiteit van de linten; verdichten is altijd de hoofdgraaten stolpboerderijen in een visgraat en ergens van halverwege sloten. het lint geenDe optie. zichten vanuit de dorpen op het open weideland zijn De bebouwing eenbestaat kerk. De uit wegen vrijstaande zijn smal en burgerhuizen er is veel groen van bepalend voor de identiteit van de linten; verdichten is de voortuinen. De linten zijn niet helemaal volge- De dorpen mogen alleen langzaam groeien, het tempo is en stolpboerderijenbouwd, en waardoor ergens er halverwegezicht is op het landschap. het lint Dat al eeuwengeen traag.optie. een kerk. De wegenmaakt datzijn de smal dorpen en doordrongen er is veel zijn groen van landelijk van - heid. Sommige dorpen kunnen nog verder groeien aan hun de voortuinen. De dorpen linten verschillen zijn niet in openheid,helemaal volge is- het graat.De dorpen mogen alleen langzaam groeien, het tempo is bouwd, waardoormeest er open, zicht Warder is op het het minst. landschap. Maar waar deDat dor - al eeuwen traag. maakt dat de dorpenpen dichter doordrongen worden, wordt dezijn groene van weelde landelijk van de- Nieuwe dorpen kunnen worden gesticht aan onbebouwde voortuinen weer groter. hoofdgraten. heid. De afgelopen eeuwen is er in de dorpen nauwelijks Sommige dorpen kunnen nog verder groeien aan hun De dorpen verschillenbijgebouwd. in Deopenheid, trage ontwikkeling Middelie heeft iseen het ruimte - Alleengraat. hoofdgraten die het zicht vanuit de bestaande meest open, Warderlijke kwaliteit het minst. opgeleverd Maar die hetwaar behouden de dor waard- is. dorpen niet belemmeren, komen in aanmerking. pen dichter worden, wordt de groene weelde van de Nieuwe dorpen kunnen worden gesticht aan onbebouwde voortuinen weer groter. hoofdgraten. De afgelopen eeuwen is er in de dorpen nauwelijks bijgebouwd. De trage ontwikkeling heeft een ruimte- Alleen hoofdgraten die het zicht vanuit de bestaande lijke kwaliteit opgeleverd die het behouden waard is. dorpen niet belemmeren, komen in aanmerking.

huidig landdorp verder groeien

“lege” hoofdgraat: weg nieuw dorp langs weg

huidig landdorp verder groeien

“lege” hoofdgraat: rivier nieuw dorp langs rivier

“lege” hoofdgraat: weg nieuw dorp langs weg

in het zicht: niet bouwen uit het zicht: wel bouwen 69 7 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam

“lege” hoofdgraat: rivier nieuw dorp langs rivier

in het zicht: niet bouwen uit het zicht: wel bouwen 69 1 DIJKDORPEN

8 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 82 Kader 21 ProfielProfiel StrategieStrategie compactecompacte groei groei

De dijkdorpen komen voor op de grenzen van het Als dijkdorpen groeien, moeten ze eerst compact groeien, Dijkdorpen Eilandenrijk, het Slotenland en het Plassenland. aan hun stenige kern. Dijkdorpen De dijkdorpenBehalve komenOostknollendam voor op aan de de grenzen Zaan liggen van ze het Als dijkdorpen groeien, moeten ze eerst compact groeien, Eilandenrijk,op een het dijk Slotenland tussen het oude en land het en Plassenland. de ringvaart Bouwenaan aan hun de stenige stenige kern kern. op een strategische plek. Behalve Oostknollendamvan een droogmakerij, aan en daarmee de Zaan op liggeneen bijzon ze- der mooie positie: aan de ene kant hoog boven Dijkdorpen kunnen ook aan hun ‘dijk’ groeien. op een dijkhet land,tussen aan hetde andere oude kant land ‘op en waterniveau’. de ringvaart Bouwen aan de stenige kern op een strategische plek. van een droogmakerij,Dijkdorpen zijn compact, en daarmee gebouwd op op een de smalle bijzon - Bouwen aan de dijk betekent verder bouwen aan het der mooiedijk, positie: met een aan dichte de stenige ene kant kern, hoogvaak rond boven een dorpsgezichtDijkdorpen vanaf het kunnen oude land, ook vanaf aan het hun water ‘dijk’ van groeien.de het land,kerk. aan In de de andere kern liggen kant de ‘opwinkels, waterniveau’. bedrijven en ringdijk en vanaf het nieuwe land. diensten. Dijkdorpen hebben meer gezichten Dijkdorpentegelijk: zijn naar compact, het oude gebouwd land, naar hetop waterde smalle van BouwenBouwen aan de dijk aan is bouwende dijk aan betekent het silhouet. verder bouwen aan het dijk, metde een ringdijk dichte en naarstenige het nieuwe kern, land.vaak Vanuit rond de een dorpsgezicht vanaf het oude land, vanaf het water van de kerk. In dedroogmakerij kern liggen gezien de zijn winkels, het vooral bedrijven de daken dieen ringdijk en vanaf het nieuwe land. diensten.zich Dijkdorpen manifesteren. hebben Hoe gevarieerder meer gezichten de volumes zijn, hoe mooier het silhouet is. Deze dijkdorpen tegelijk: zijnnaar een het Noord-Hollands oude land, naarfenomeen het enwater uniek van in Bouwen aan de dijk is bouwen aan het silhouet. de ringdijkNederland. en naar het nieuwe land. Vanuit de droogmakerij gezien zijn het vooral de daken die zich manifesteren. Hoe gevarieerder de volumes zijn, hoe mooier het silhouet is. Deze dijkdorpen zijn een Noord-Hollands fenomeen en uniek in Nederland.

dijkdorp met stenige kern kerngroei

dijkdorp ervengroei langs de dijk

dijkdorp met stenige kern kerngroei

9 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam

83

dijkdorp ervengroei langs de dijk

83 1

nieuwe bebouwing Kwadijk onder de rook van

10 bestaande kern ruimte voor kerngroei grotere landelijke volumes aan de Purmer- ruimte voor nieuwe bebouwing ringvaart Kwadijk Kader 21 Dijkdorp in Slotenland Dijkdorpen Kwadijk hoort eigenlijk bij twee families: het Criteria is onmiskenbaar een landelijk dorp uit het Slotenland, maar, de naam zegt het al, ook Algemeen een dijkdorp. Kwadijk heeft net als de andere • dubbele dorpssfeer van dijkdorp en slotenlanddorp dijkdorpen een echte kern en ligt met zijn kop versterken aan de Purmerringdijk. Maar de dijk zelf is Locatie • aan de dorpskern verder bouwen een hoofdgraat in het slotenpatroon van het • aan de hoofdgraat alleen bouwen aan de zuidzijde Slotenland. Het dorp ligt onder de rook van • langs de dijk van de Purmerringvaart noordwaarts Purmerend en aan de zuidzijde vormen hoge bouwen flats het decor. De noordzijde heeft daarentegen Structuur uitzicht over een weids en leeg landschap. • in de dorpskern een mooie ‘dorpse ruimte’ vormen De kern bestaat uit een kerk met pastorie • onbebouwde kavels aan noordzijde van hoofdgraat open houden en kerkpleintje, een school met sportvelden • agrarische open weide tussen Kwadijk en en een nieuwbouwwijk. Rond de kern staan Purmerend behouden burgerhuizen waaronder veel modern. Langs de Korreltype hoofdgraat bestaat de bebouwing uit een mix van • in de dorpskern burgerhuizen en enkele bijzondere burgerhuizen met grote tuinen en boerenerven. gebouwen Aan de ringvaart staan kleine dijkhuizen en • aan de hoofdgraat burgerhuizen met grote tuinen en verzamelerven met meer woontypologieën in enkele bijzondere gebouwen, zoals een hotel en verschillende volumes een paar oude stationsgebouwen. De architectuur • aan de Purmerringdijk grote volumes is een menging van hedendaags eenvoudig, • geen flatjes en urban villa’s traditioneel versierd en historiserend plat. Korrelsamenspel • in de kern een mix van burgerhuizen dicht opeen Kwadijk heeft door zijn tweeslachtigheid dubbele en enkele bijzondere gebouwen; elk huis is anders • aan de hoofdgraat een mix van burgerhuizen en ontwikkelingskansen. Het kan verder groeien aan verzamelerven met groene voortuinen de kern en aan de dijk langs het water, zoals alle Architectuur dijkdorpen, en het kan verder groeien aan zijn • romantische, versierde architectuur in de dorpskern hoofdgraat, zoals de Slotenlanddorpen. • gewone en traditionele architectuur aan de De kern groeit verder aan de nieuwbouwwijk en hoofdgraat rond de voorzieningen met een echt dorpsstraatje • moderne architectuur aan de Purmerringdijk en een dorpspleintje naast de kerk. Met kleine en voorname huizen in een traditionele, versierde architectuur. Op de kop aan de Purmerringvaart groeit het dorp noordwaarts verder langs het water. Hier kan het dorp zich manifesteren als dijkdorp. Enkele grotere landelijke volumes in een moderne architectuur geven het dorp een nieuw gezicht naar de Purmer. Langs de hoofdgraat worden alleen aan de zuidkant huizen met tuinen gebouwd. De open plekken aan de noordkant blijven open, zodat het dorp zijn uitzicht meer op het landelijke gebied richt. De sfeer wordt daarmee echt landelijk, zoals de andere dorpen in het Slotenland. De open weide tussen Kwadijk en Purmerend is, hoe smal ook, van grote invloed op de beleving van ‘dorp in het landelijk gebied’. Deze strook moet open blijven, zodat het dorp niet vastgroeit 11 aan Purmerend. Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam

93 1 Ontwikkelingen moeten vraaggericht zijn, niet aanbodgericht. En bij het ontwikkelen in kleine kernen als Kwadijk is het nog meer dan elders zaak om de lokale gemeenschap te betrekken bij de plannen. DORPSRAAD KWADIJK: In een vroeg stadium is daarom contact ge- zocht met de dorpsraad. Zij hebben in 2010 Het gemeentebestuur is bezig met woning- en 2011 ‘brainstormavonden’ gehouden bouwplannen voor Zeevang. Om duidelijk onder de bevolking om een beeld te krijgen van wat men zou willen met het dorp in het te krijgen wat wij als Kwadijkers willen met algemeen en nieuwe woningbouw in het ons dorp en om voorbereid te zijn op plannen bijzonder. van hogerhand, starten we als dorpsraad met De uitkomsten daarvan zijn hiernaast beknopt weergegeven. Het zijn hun wen- het in kaart brengen van onze eigen wensen sen voor de toekomst die de basis vormen en ideeën. Praten over woningbouw kan niet onder ons ontwerp: een dorpshart, een plek zonder het breder te trekken en dus ook te voor een dorpshuis, gevarieerde woningen, kijken naar de school, verenigingen en voor- zowel in prijs als in uiterlijk, dorps bouwen en een toegankelijk recreatief landschap zieningen als de voetbal, tennis, de wegen en met meer natuurwaarde als uitloopgebied het verkeer, recreatie, een dorpshuis etc. voor het dorp zijn onlosmakelijk verbonden met de woningbouw in de planvoorstellen.

Het is dan ook niet verrassend dat na een publieke presentatie voor dorpsraad en bevolking van de verschillende initiatieven voor woningbouw in het dorp op 16 januari 2012 ons plan als meest gewenst uit de enquête kwam.

12 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Gemeenschap 31 Wat is Kwadijk nu? Wat is het ideale plaatje Waar zijn we trots op? voor Kwadijk over 5 a 10 jaar?

Verenigingen, dorpsactiviteiten, sportpark, de eigen Een dorp met een echte kern, een centrumpje bij school en peuterspeelzaal de kerk, een plein

Het landelijke karakter, de kwaliteit van wonen, Een dorpshuis, een café, accommodatie voor ver- ruimte en rust, groen, weilanden met koeien en enigingen, multifunctionele ruimte schapen, het agrarisch karakter, de openheid en doorkijkjes, de kleinschaligheid Nieuwe betaalbare woonruimte voor ouderen en jongeren, geen seriebouw, gevarieerd bouwen Wat kan beter? Behoud van het dorpskarakter, behoud van de Meer kinderen en jongeren, een brede school, een lintbebouwing en de oude elementen als kerk en buurthuis/dorpshuis, een dorpscafé, accommodatie raadhuis voor verenigingen Meer toegankelijke recreatieve ruimte/natuur bij- Beter openbaar vervoer, minder verkeer, parkeer- voorbeeld het Vlot als openbaar park, wandelpaden beleid door weilanden, kanoroutes

Woningen voor starters en senioren, betaalbare eengezinswoningen voor eigen bewoners

Saamhorigheid

13 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 14 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam De plek 4 mooie oude bebouwing in kleine dorpskern

6 5

4

3 1 2

in 2010. De ‘holte’ in de oorspronkelijke ervenkrans is gevuld met ‘woonwijk’ rond een plasje. De ervenkrans vormt een groene landelijke dorpse rand en bepaalt het gezicht naar buiten. De locatie speelt in het behouden van deze bijzondere opzet een belangrijke rol.

15 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 16 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam De plek 4 grillige waterlopen en kleine bosjes vormen het dorps landschap

6 5

4

3 1 2

17 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Plan LvW

bestaande situatie schetsontwerp 2011

Uitgangspunt blijft Waterlands Wonen. • aan het Dijkdorp eerst compact bou- wen aan de stenige kern op strategische plek • vervolgens landelijk afronden en dorps silhouet maken naar omgeving • kleine clusters maken met eigen 19 woningen ‘sfeer’, die op elkaar aansluiten 10 woningen • gevarieerde kavelgroottes en gevari- 5 woningen eerde bebouwing om dorpse diversiteit te maken • dorpse structuur van openbare ruimte, aansluitend op typologie bebouwing en omgeving • voorkant oriëntatie naar openbare plan 2013 ruimte om privacy conflicten en schut- 34 woningen tingen te vermijden 18 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Plan BKP Fusie 5

plan 2013 44 woningen

proefverkaveling BKP Feddes Olthof 33 woningen plan 2013 44 woningen

19 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 20 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Het plan 6 Kwadijkse kern en landelijke uitloop

6 5

4

3 1 2

21 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 22 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Het dorp dorpse huizen aan een pleinstraatje bij kerk en school 6

6 5

4

3 1 2

afwisselende gevels maken intieme stenige ruimte

23 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 24 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Het land landelijke afronding en ervig silhouet 6

6 5

4

3 1 2

boeren volumes en kloeke kappen in grote groene tuinen

25 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 1

26 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Toelichting 6

Het dorp krijgt vanaf de Kwadijk een verbredende toegang die langs de kerk en school uitmondt in een soort pleintje. In het zicht vanaf de dijk staat een voornaam pand, een moderne uitvoering van de oude allure van de bestaande gebouwen rondom de kerk. Dit kunnen gewone woningen worden, maar het is ook een uitgelezen plek voor een bijzondere functie, bijvoorbeeld een nieuw dorpshuis. Het pleintje buigt af en vormt zich tot een verbreed dorps straatje met aan weerszijden gevarieerde huizen. Aan het einde van het straatje loopt de autoontsluiting die noordwaarts terug voert naar de Kwadijk en zuidwaarts richting landschap gaat. Het straatje ligt in het verlengde van de Jan Dignumszstraat en verbindt het nieuwbouwwijkje met het dorpshart. De huizen zijn dorps, één tot anderhalve laag met kap, groot en klein, duur en goedkoop door elkaar. De tuinen krijgen hagen aan de zichtzijden en soms een klein voortuintje of stoepje, net als in de rest van het oude dorpsdeel. Geparkeerd wordt er op eigen erf, achterop een omsloten hofje en incidenteel informeel op straat.

27 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam 1 N.B. deze architectuurprincipe verbeelding was gemaakt op het oude plan van 2013 en nog niet aangepast aan het fusieplan - als richtlijn voor beeldkwaliteit is ze echter nog steeds illustratief

het Dorp - intiem stenig kerndeel afwisselende dorpse types, stenig met eigentijdse detaillering 28 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam Architectuur 2 delen: 71

6 5

4

3 1 2

het Land - ruim groen landelijk deel boeren volumes kloeke kappen, landelijke materialen en detaillering 29 Kwadijk dorpshart - februari 2017 - la4sale Amsterdam