Raport O Stanie Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego W 2006 Roku

Inspekcja Ochrony Środowiska WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OLSZTYNIE

Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2006 roku

BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA Olsztyn 2007 Inspekcja Ochrony Środowiska WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OLSZTYNIE

Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2006 roku

BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA OLSZTYN 2007 Praca zbiorowa pod kierunkiem Danuty Budzyñskiej

Redaktor prowadz¹cy El¿bieta Kochañska

Zdjêcia archiwum WIOŒ

W opracowaniu wykorzystano materia³y: Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Oddzia³ we Wroc³awiu, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie, Wojewódzkiego Inspekto- ratu Ochrony Œrodowiska w Olsztynie oraz Delegatur w Elbl¹gu i Gi¿ycku.

Wydano ze œrodków: WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŒRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W OLSZTYNIE, WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU OCHRONY ŒRODOWISKA W OLSZTYNIE

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olsztynie 10-117 Olsztyn, ul. 1 Maja 13, tel. (089) 527 23 38 e-mail: [email protected]

Delegatura WIOŒ w Elbl¹gu 82-300 Elbl¹g, ul. Powstañców Warszawskich 10, tel. (055) 232 76 18 e-mail: [email protected]

Delegatura WIOŒ w Gi¿ycku 11-500 Gi¿ycko, ul. £uczañska 5, tel. (087) 428 36 16 e-mail: [email protected]

Druk i oprawa: WOLGRAF, Olsztyn Przygotowanie do druku: Studio EDYCJA, Olsztyn

ISBN 978-83-7217-308-9 SPIS TREŒCI

WSTÊP ...... 5 I. WODY...... 7 1. MONITORING RZEK (Hanna Koniecka, Dorota Jakimuszko-Bryœ) ...... 7 1.1. Wprowadzenie...... 7 1.2. Charakterystyka badanych rzek...... 9 1.3. Podsumowanie ...... 24 2. MONITORING JEZIOR (Helena Wróblewska)...... 39 2.1. Wyniki monitoringu jezior prowadzonego w roku 2006 ...... 39 2.2. Podsumowanie...... 53 II. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEÑ DO POD£O¯A (Ryszard Twarowski, Ewa Liana, Tomasz Gendolla, Katarzyna Wostek-Zagraba) ...... 61 1. WPROWADZENIE ...... 61 2. ZANIECZYSZCZENIE OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH W WOJEWÓDZTWIE WARMIÑSKO- -MAZURSKIM I DEPOZYCJA ZANIECZYSZCZEÑ Z OPADÓW DO POD£O¯A W 2006 ROKU...... 62 III. ZANIECZYSZCZENIE ŒRODOWISKA HA£ASEM (Dawid Owsiak) ...... 69 1. Wprowadzenie...... 69 2. Dzia³alnoœæ WIOŒ w ramach zadañ ochrony przed ha³asem...... 69 3. Monitoring ha³asu komunikacyjnego w mieœcie Ostróda ...... 69 4. Podsumowanie...... 70 IV. POLE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJ¥CE (Agnieszka Zbanyszek)...... 73 V. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE (Ma³gorzata Kacprzyk-Chynczewska, Tomasz Zalewski) ...... 77 1. WPROWADZENIE ...... 77 2. OCENA STANU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WARMIÑSKO–MAZURSKIEGO W 2006 ROKU ...... 77 2.1. Dwutlenek azotu...... 78 2.2. Dwutlenek siarki...... 78 2.3. Py³ PM10...... 78 2.4. Metale ciê¿kie oznaczane w pyle PM10 ...... 80 2.5. Tlenek wêgla ...... 80 2.6. Ozon ...... 80 2.7. Benzen ...... 81 2.8. Dynamika zmian œredniorocznych stê¿eñ zanieczyszczeñ podstawowych...... 81 2.9. Podsumowanie...... 82 3. OCENA ROCZNA JAKOŒCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE...... 83 VI. ODPADY (Danuta Borsiak) ...... 89 1. Monitoring gospodarki odpadami na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego ...... 89 2. Odpady powstaj¹ce w sektorze gospodarczym...... 89 2.1. Pochodzenie i wytwarzanie odpadów ...... 90 2.2. Gospodarowanie odpadami powstaj¹cymi w sektorze gospodarczym ...... 90 2.3. Odpady niebezpieczne ...... 92 3. Mogilniki (zbiorniki z przeterminowanymi œrodkami ochrony roœlin)...... 94 4. Odpady komunalne...... 95 5. Sk³adowiska odpadów ...... 96 6. Instalacje w gospodarce odpadami...... 97 7. G³ówne cele i kierunki dzia³añ w gospodarce odpadami...... 98

3 VII. DZIA£ALNOŒÆ KONTROLNA WIOŒ (Wies³aw Aftanas) ...... 107 1. Zakres dzia³ania...... 107 2. Zasiêg dzia³ania WIOŒ ...... 107 3. Podsumowanie dzia³alnoœci kontrolnej w 2006 roku...... 108 3.1. Prowadzenie ewidencji podmiotów podlegaj¹cych kontroli WIOŒ...... 108 3.2. Zasady przyjmowania do realizacji celów kontrolnych w 2006 roku...... 108 3.3. Realizacja zaplanowanych dzia³añ kontrolnych w 2006 roku ...... 108 3.4. Kontrole interwencyjne ...... 108 3.5. Przeciwdzia³anie powa¿nym awariom ...... 109 3.6. Ogólne przyczyny nieprzestrzegania przepisów ochrony œrodowiska...... 112 VIII. DZIA£ALNOŒÆ WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŒRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ (Tadeusz Ratyñski)...... 113 1. WSTÊP...... 113 2. DZIA£ALNOŒÆ INWESTYCYJNA ...... 114 2.1. Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 114 2.2. Ochrona wód i gospodarka wodna ...... 116 2.3. Ochrona powierzchni ziemi...... 118 3. DZIA£ALNOŒÆ NIEINWESTYCYJNA ...... 119 3.1. Zapobieganie i likwidacja powa¿nych awarii ...... 119 3.2. Ochrona przyrody...... 119 3.3. Edukacja ekologiczna...... 121 3.4. Monitoring œrodowiska...... 124 SPIS TABEL ...... 127 SPIS RYCIN ...... 129 SPIS MAP ...... 131

4 WSTÊP

Raport o stanie œrodowiska województwa warmiñsko-mazurskiego jest publikacj¹ wydawan¹ cyklicznie. Opracowanie Raport o stanie œrodowiska województwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 roku zawiera ocenê jakoœci œrodowiska województwa dokonan¹ w oparciu o przeprowadzone badania w Wojewódzkim Inspektoracie w Olsztynie i Delegaturach w Elbl¹gu i Gi¿ycku oraz w instytucjach wspó³pracuj¹cych w realizacji zadañ Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska (Prawo ochrony œrodowiska, art. 25). Publika- cja jest adresowana do szerokiego grona odbiorców: administracji rz¹dowej i samorz¹dowej, odpowie- dzialnych za kszta³towanie polityki ekologicznej regionu, nauczycieli i wychowawców, odpowiedzial- nych za kszta³cenie dzieci i m³odzie¿y, a tak¿e ca³ego spo³eczeñstwa. Raport... obejmuje nastêpuj¹ce zagadnienia: monitoring wód powierzchniowych, opadów atmosferycznych, powietrza atmosferycznego, promieniowania elektromagnetycznego, ha³asu; zagadnienia gospodarki odpadami; dzia³alnoœæ inspekcyjn¹ Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Œrodowiska w zakresie przestrzegania prawa ochrony œrodowiska i przeciwdzia³ania powa¿nym awariom w œrodowisku oraz dzia³alnoœæ Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej. Raport… zawiera opracowania wyników w³asnych, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Okrêgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych, Wojewódzkiej Sta- cji Sanitarno-Epidemiologicznej. Wyrazy wdziêcznoœci kierujê do wszystkich, którzy przyczynili siê do wydania tej publikacji, a w szczególnoœci do Rady Nadzorczej i Zarz¹du Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej oraz Starostów za dofinansowanie badañ.

Danuta Budzyñska Warmiñsko-Mazurski Wojewódzki Inspektor Ochrony Œrodowiska

5 Jezioro Œniardwy I. WODY

1. MONITORING RZEK

1.1. Wprowadzenie nu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji Monitoring wód powierzchniowych obejmuje systematyczne wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, badanie elementów fizykochemicznych, chemicznych i bio- poz. 284). logicznych oraz ocena jakoœci wód na podstawie przeprowa- & rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 4 paŸ- dzonych badañ. Badania wód s¹ jednym z wielu elementów dziernika 2002 r. w sprawie wymagañ, jakim powinny tworz¹cych rozleg³¹ strukturê jak¹ jest Pañstwowy Monito- odpowiadaæ wody œródl¹dowe bêd¹ce œrodowiskiem ring Œrodowiska, powo³any moc¹ ustawy z dnia 20 lipca 1991 ¿ycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, roku o Inspekcji Ochrony Œrodowiska (tekst jednolity Dz. U. poz. 1455); z 2007 r., Nr 44, poz. 287, z póŸn. zm.). Ustawa Prawo ochro- & rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 4 paŸ- ny œrodowiska wzmocni³a rangê PMŒ nak³adaj¹c obowi¹zek dziernika 2002 r. w sprawie wymagañ, jakim powinny systematycznego gromadzenia, przetwarzania i rozpowsze- odpowiadaæ morskie wody wewnêtrzne i wody przy- chniania danych o œrodowisku (art. 25, ust.1i2ustawy z dnia brze¿ne bêd¹ce œrodowiskiem ¿ycia skorupiaków 27 kwietnia 2001 r. – tekst jednolity Dz. U. z 2006 r., Nr 129, i miêczaków (Dz. U. Nr 176, poz. 1454); poz. 902, z póŸn. zm.). & rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 paŸdzier- Jednym z ustawowych celów PMŒ jest dostarczanie nika 2002 r. w sprawie wymagañ, jakim powinna informacji o jakoœci elementów œrodowiska, œledzenie zacho- odpowiadaæ woda w k¹pieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. dz¹cych w nich zmian, powi¹zaniu ich z rozpoznan¹ presj¹ 1530); oraz sporz¹dzanie ocen o stanie œrodowiska. Uzyskana wie- & rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 27 listo- dza ma pos³u¿yæ szerokiemu gronu odbiorców od organów pada 2002 r. w sprawie wymagañ, jakim powinny administracji krajowej, samorz¹dowej po instytucje i agendy odpowiadaæ wody powierzchniowe wykorzystywane unijne. Komisja Europejska, Europejska Agencja Œrodowi- do zaopatrzenia ludnoœci w wodê przeznaczon¹ do ska oraz organy konwencji œrodowiskowych s¹ informowane spo¿ycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728); o stanie œrodowiska w ramach obowi¹zków raportowania & rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 23 grud- wynikaj¹cych z podpisanych przez Polskê umów miêdzyna- nia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód rodowych oraz wynikaj¹cych z zapisów prawa unijnego. wra¿liwych na zanieczyszczenie zwi¹zkami azotu ze Obowi¹zek badañ i oceny jakoœci wód powierzchnio- Ÿróde³ rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093). wych w ramach pañstwowego monitoringu œrodowiska wyni- Powy¿sze akty prawne podaj¹ tak¿e metodyki referen- ka z ustawy Prawo wodne i nale¿y do kompetencji wojewódz- cyjne analiz i sposób oceny wód. Przepisy te stosuje siê moni- kiego inspektora ochrony œrodowiska. toruj¹c wody pod k¹tem spe³niania ustalonych celów œrodo- Zasady prowadzenia badañ ich zakres i czêstotliwoœæ wiskowych. oraz kryteria klasyfikacji stanu wód zawarte s¹ w rozpo- Ramowa Dyrektywa Wodna nak³ada na wszystkie rz¹dzeniach wydanych do ustawy Prawo wodne: pañstwa cz³onkowskie obowi¹zek wspólnotowego dzia³ania & rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 11 lutego w dziedzinie polityki wodnej w celu osi¹gniêcia dobrego sta- 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód. Definiuje równie¿ dzia³ania monitoringowe maj¹ce

7 na celu miêdzy innymi pozyskanie informacji na temat d³ugo- & wskaŸniki tlenowe: tlen rozpuszczony, BZT5, ChZT- terminowych zmian w œrodowisku wodnym w warunkach -Mn, ChZT-Cr, ogólny wêgiel organiczny (OWO), naturalnych, b¹dŸ zmian wynikaj¹cych z dzia³alnoœci & wskaŸniki biogenne: amoniak, azot Kjeldahla, azota- cz³owieka oraz jednolitych czêœci wód zagro¿onych nie- ny, azotyny, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny, spe³nieniem celów œrodowiskowych. Jednym z tych dzia³añ & wskaŸniki zasolenia: przewodnoœæ w 20°C, substan- jest monitoring diagnostyczny. Sposób prowadzenia monito- cje rozpuszczone, zasadowoœæ ogóln¹, siarczany, chlor- ringu diagnostycznego oraz sposób oceny jakoœci wód okre- ki, wapñ, magnez, fluorki, œla przytoczone wczeœniej rozporz¹dzenie Ministra Œrodowi- & metale: arsen, bar, bor, chrom (+6), chrom ogólny, ska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezen- cynk, glin, kadm, mangan, miedŸ, nikiel, o³ów, rtêæ, towania…, które straci³o moc z dniem 1 stycznia 2005 r. selen, ¿elazo, W 2006 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowi- & wskaŸniki zanieczyszczeñ przemys³owych: cyjanki ska i Delegatury w Elbl¹gu i Gi¿ycku objê³y badaniami 31 rzek wolne, fenole, pestycydy (suma lindanu i dieldryny), (mapa 1). £¹cznie badano 78 przekrojów pomiarowo-kontrol- substancje powierzchniowo czynne anionowe, oleje nych. Niektóre rzeki badano w kilku lub kilkunastu punktach mineralne, wielopierœcieniowe wêglowodory aroma- i s¹ to: £yna i jej dop³ywy (Guber, Symsarna, Pisa Pólnocna), tyczne (WWA), Pas³êka i dop³ywy (Drwêca Warmiñska z dop³ywem Lubomiñ- & wskaŸniki biologiczne: saprobowoœæ fitoplanktonu, ska Struga, Wa³sza), Banówka z dop³ywami (Go³ub¹ i £awt¹) makrobezkrêgowce bentosowe (indeks bioró¿norod- oraz Drwêca, Pisa, Orzysza i Wêgorapa. Pozosta³e cieki kon- noœci, indeks biotyczny), chlorofil „a”, trolowano w jednym, przyujœciowym punkcie. & wskaŸniki mikrobiologiczne: liczba bakterii grupy coli typu ka³owego, liczba bakterii grupy coli. Wszystkie przekroje wytypowane do badañ objête s¹ monitoringiem diagnostycznym, dodatkowo Pas³êka w No- Œródl¹dowe wody powierzchniowe podlegaj¹ ocenie w piêciostopniowej skali jakoœci, w której wyró¿nia siê: wej Pas³êce badana jest w sieci reperowej. Przekroje pomia- & rowo-kontrolne na £ynie w Stopkach i Redykajnach, na klasê I – wody bardzo dobrej jakoœci & Pas³êce w Nowej Pas³êce i Pelniku, na Wêgorapie poni¿ej klasê II – wody dobrej jakoœci & Wêgorzewa i w Mieduniszkach, a tak¿e na Drwêcy poni¿ej klasê III – wody zadowalaj¹cej jakoœci ujœcia I³awki, na Gubrze poni¿ej Garbna, na E³ku w Nowej & klasê IV – wody niezadowalaj¹cej jakoœci Wsi E³ckiej od 2002 roku kontrolowane s¹ w ramach europej- & klasê V – wody z³ej jakoœci skiego systemu monitoringu wód œródl¹dowych EURO- Ocenê wód przeprowadza siê w poszczególnych przekro- WATERNET. Wyniki badañ prowadzonych w tych punktach jach pomiarowo-kontrolnych oddzielnie. Zgodnie z wytycz- s¹ przekazywane do Europejskiej Agencji Œrodowiska, gro- nymi w rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 11 lutego madz¹cej informacje na temat zasobów wód œródl¹dowych 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania… dla ka¿- w Europie, ich jakoœci, iloœci, tendencjach i przyczynach dego wskaŸnika jakoœci wody zbadanego co najmniej 12 razy zmian. w ci¹gu roku wyznacza siê wartoœæ stê¿enia odpowiadaj¹c¹ percentylowi 90. Jeœli czêstotliwoœæ pomiarów by³a mniejsza Próby wody z rzek objêtych monitoringiem diagnostycz- nale¿y przyj¹æ wartoœæ najmniej korzystn¹. Wyznaczone nym pobrano 12 razy w roku. Zakres i czêstotliwoœæ oznaczeñ w ten sposób wartoœci stê¿eñ porównuje siê z wartoœciami przyjêto wed³ug ostatnio obowi¹zuj¹cego rozporz¹dzenia (z granicznymi poszczególnych parametrów, okreœlonymi w za³¹- 11 lutego 2004 r.). WskaŸniki fizyczne, tlenowe, biogenne, czniku nr 1 do rozporz¹dzenia. Ocen¹ ogóln¹ jakoœci wody zasolenia, mikrobiologiczne oraz cynk ogólny i miedŸ roz- w danym przekroju jest klasa, w której mieœci siê 90% stê¿eñ puszczona oznaczane by³y w ka¿dej próbce, saprobowoœæ wszystkich parametrów. fitoplanktonu, metale i zanieczyszczenia przemys³owe co Zbiorcze zestawienie wszystkich rzek badanych w 2006 kwarta³. Chlorofil „a” pobrano szeœæ razy w sezonie wegeta- roku wraz z ich klasyfikacj¹ oraz wskazaniem parametrów cyjnym w miesi¹cach: marzec, maj, czerwiec, lipiec, wrze- obni¿aj¹cych jakoœæ wód zawiera tabela 1. sieñ, paŸdziernik. Dodatkowo w dziesiêciu punktach monito- W formie graficznej ocenê jakoœci wód przedstawia ryci- ringowych rozszerzono zakres o badania makrofauny dennej na 1. W ka¿dym monitorowanym przekroju podano wartoœci (makrobezkrêgowce bentosowe). stê¿eñ, klasy dla badanych wskaŸników oraz klasyfikacjê Poszczególne grupy wskaŸników obejmuj¹ nastêpuj¹ce ogóln¹. oznaczenia: Na rycinach 2–4 przedstawiono klasyfikacjê badanych & wskaŸniki fizyczne: temperaturê wody, zapach, bar- wód w procentach, czêstoœæ wystêpowania parametrów oraz wê, zawiesinê ogóln¹, odczyn, procentowy udzia³ poszczególnych wskaŸników w klasach.

8 1.2. Charakterystyka badanych rzek 1978), a powierzchnia zlewni zajmuje teren 24,6 km2 (pomiar WIOŒ Delegatura w Gi¿ycku na podstawie danych IMGW BANÓWKA 1983). ród³a Bogumi³ki zlokalizowane s¹ w okolicach wsi Bogumi³y. Rzeka uchodzi do Pisy na 64,2 km jej biegu. Banówka jest rzek¹ I rzêdu uchodz¹c¹ do Zalewu Wiœla- Zlewniê buduj¹ przede wszystkim piaski pochodzenia nego po stronie rosyjskiej w okolicach miejscowoœci Mamo- wodnolodowcowego, miejscami pojawiaj¹ siê piaski na gli- nowo. D³ugoœæ rzeki w granicach Polski wynosi 26,2 km nie. W obrêbie doliny rzecznej wystêpuj¹ torfy. W sposobie (ca³kowita 35,2 km), a powierzchnia zlewni 205,1 km2 u¿ytkowania przewa¿aj¹ grunty orne z ³¹kami, obszar przy- (ca³kowita 214,9 km2). ród³a rzeki znajduj¹ siê na wysoko- ujœciowy poroœniêty lasem. œci oko³o 110 m n.p.m. w okolicach miejscowoœci Wysoka Bogumi³ka p³ynie przez gminê Pisz w powiecie piskim. Braniewska. Banówka, niemal na ca³ej d³ugoœci, p³ynie Badania wód prowadzono w 1 punkcie pomiarowo-kon- w g³êbokiej dolinie o stromych stokach, gdzie deniwelacje trolnym 0,5 km przed ujœciem do Pisy. lokalnie przekraczaj¹ 20 m. Dolina w przewa¿aj¹cej czêœci jest zalesiona. Œredni przep³yw w przekroju granicznym wynosi 1,2 m3/s. Stwierdzona klasa ogólna w przyujœciowym przekro- Zlewnia rzeki Banówki jest obszarem o zró¿nicowanej ju kontrolnym daje niezadowalaj¹c¹ ocenê wód rzeŸbie od pagórkowatej w po³udniowej czêœci do falistej jak Bogumi³ki. Jakoœæ wody w tym punkcie obni¿a³y równie¿ zupe³nie p³askiej w strefie przygranicznej. Dodatko- pi¹toklasowe wartoœci barwy, ChZT-Mn, ChZT-Cr wo powierzchniê tego terenu urozmaicaj¹ liczne rozciêcia i OWO, co œwiadczy o zasobnoœci wody w materiê erozyjne i doliny rzeczne. organiczn¹. Dodatkowo na ocenê ogóln¹ mia³y W strukturze u¿ytkowania gruntów oko³o 50% powierz- wp³yw: azot Kjeldahla, saprobowoœæ i liczba bakterii chni zlewni stanowi¹ lasy. Pozosta³a czêœæ to g³ównie tereny z grupy coli typu ka³owego, odpowiadaj¹ce normom u¿ytkowane rolniczo. tylko IV klasy. Banówka poprzez rów melioracyjny odbiera œcieki Jakoœæ wód Bogumi³ki jest odzwierciedleniem warun- z miejscowoœci Podleœne, podczyszczone mechanicznie ków naturalnych zlewni. Rzeka na krótkim odcinku w iloœci 16,3 m3/d (kontrola WIOŒ z marca 2001 r.). Dodatko- od Ÿróde³ do ujœcia wraz z rozbudowan¹ sieci¹ rowów wo zanieczyszczenia wprowadza Potok Wilki, odbieraj¹cy melioracyjnych odwadnia silnie zatorfion¹ dolinê oczyszczone œcieki z m. ¯elazny Dwór. rzeczn¹. Dodatkowo nara¿ona jest na sp³ywy powierz- Badaniami objêto odcinek rzeki o d³ugoœci 28,2 km na chniowe z pól uprawnych w górnym jej biegu. trzech stanowiskach pomiarowo-kontrolnych od m. Piotro- wiec do m. Podleœne. DRWÊCA

Drwêca jest prawobrze¿nym dop³ywem Wis³y, o d³ugo- Górny odcinek Banówki w przekroju Piotrowiec cha- œci 207,2 km i powierzchni zlewni 5343,5 km2. D³ugoœæ jej na rakteryzowa³ siê wodami silnie zanieczyszczonymi terenie województwa warmiñsko-mazurskiego wynosi oko³o odpowiadaj¹cymi V klasie. Decyduj¹cy wp³yw na kla- 95 km. ród³a rzeki znajduj¹ siê na po³udnie od miejscowoœci syfikacjê odegra³y wysokie wartoœci barwy, zwi¹zków Drwêck, w rejonie Wzgórz Dylewskich, na wysokoœci 192 m biogennych i wysokie stê¿enia manganu. Dodatkowo n.p.m. Pocz¹tkowo rzeka p³ynie g³êbokim jarem w kierunku odnotowano z³y stan sanitarny wód. ród³owy odcinek pó³nocno-zachodnim, a nastêpnie zmienia swój bieg na rzeki jest w du¿ym stopniu nara¿ony na sp³ywy po³udniowo-zachodni. W górnym biegu przep³ywa przez powierzchniowe zanieczyszczeñ pochodz¹cych z dzia- niewielkie jezioro Ostrowin i typowo rynnowe Jezioro ³alnoœci rolniczej. Dotyczy to szczególnie osad wiej- Drwêckie. skich gdzie œcieki bytowe jak i gospodarcze (odcieki ze Najwiêkszymi dop³ywami Drwêcy w województwie sk³adowania obornika, gnojowica) przedostaj¹ siê do warmiñsko-mazurskim s¹: Grabiczek, Poburzanka, Gizela, rzeki. Poni¿ej miejscowoœci Piotrowiec, Banówka Sandela, Wel, I³awka i Struga Radomno. p³ynie w zalesionej dolinie erozyjnej co sprzyja proce- Przep³ywy charakterystyczne (w m3/s) z okresu 1962–1985 som samooczyszczania. W nastêpnych przekrojach wynosi³y: pomiarowych nast¹pi³a poprawa jakoœci wód do IV & wodowskaz Rodzone: SWQ – 25,3; SSQ – 11,0; SNQ klasy. – 4,03. W granicach zlewni Drwêcy le¿y czêœæ Parku Krajobra- BOGUMI£KA zowego Pojezierza I³awskiego i Parku Krajobrazowego Bugumi³ka jest lewobrze¿nym dop³ywem Pisy, ciekiem Wzgórz Dylewskich. Ponadto na tym terenie utworzono IV rzêdu. D³ugoœæ ca³kowita rzeki wynosi 5,2 km (IMGW, nastêpuj¹ce rezerwaty przyrody: Dylewo, Jezioro Czarne,

9 Jezioro I³gi, Jezioro Jasne, Jezioro Francuskie, NiedŸwiedzie no-biologicznie z chemicznym str¹caniem fosforu – na pod- Wielkie, Rzeka Drwêca, So³tysek i Sosny Taborskie. Rzeka stawie kontroli WIOŒ z paŸdziernika 2005 r.). Ponadto zanie- Drwêca jest rezerwatem wodnym, maj¹cym na celu m. in. czyszczenia wnosz¹ rzeki: Gizela (odbiera œcieki z Ba³cyn ochronê miejsc tarliskowych ryb ³ososiowatych. Rezerwat i Zaj¹czek), I³awka (przyjmuje œcieki komunalne z I³awy) Drwêcy obejmuje równie¿ niektóre dop³ywy (Grabiczek oraz Grabiczek (œcieki z Gierzwa³du). z Dylewk¹ i dolne odcinki Poburzanki, Gizeli, I³awki, Elszki, Badania jakoœci wód Drwêcy w roku 2006 przeprowa- Wli, Rypienicy i RuŸca) oraz jeziora Ostrowin i Drwêckie. dzono w 8 przekrojach pomiarowo-kontrolnych, zlokalizo- Krajobraz obszaru zlewniowego rzeki jest bardzo uroz- wanych na odcinku od poni¿ej jeziora Ostrowin do Kurzêtni- maicony i malowniczy. Jest to obszar wystêpowania pagór- ka (mapa 2). ków i wzgórz w postaci moren czo³owych o deniwelacjach dochodz¹cych do 100 m. Najwy¿szym wzniesieniem jest Jakoœæ wód Drwêcy na ca³ym badanym odcinku by³a Dylewska Góra o wysokoœci 312 m n.p.m. Wystêpuj¹ tu rów- zadowalaj¹ca – odpowiada³a III klasie. Zawartoœæ nie¿ liczne jeziora pochodzenia polodowcowego. Zlewnia zwi¹zków organicznych wskazywa³a na ogó³ na III Drwêcy zbudowana jest g³ównie z glin zwa³owych oraz pia- lub IV klasê, azot Kjeldahla, azotyny, saprobowoœæ sków i ¿wirów wodnolodowcowych. W obni¿eniach terenu sestonu oraz fosforany na odcinku od dop³ywu I³awki wystêpuj¹ torfowiska. Na takim pod³o¿u wykszta³ci³y siê gle- do Kurzêtnika – klasê III, zaœ barwa i stan sanitarny by brunatne wy³ugowane i w³aœciwe, bielice, a w obni¿eniach odpowiada³y klasie IV. Stê¿enia tlenu waha³y siê terenu – gleby hydromorficzne. W strukturze u¿ytkowania w szerokim zakresie od I do V klasy, a najwiêksze defi- terenu dominuj¹ grunty orne. £¹ki i pastwiska wystêpuj¹ cyty tlenowe obserwowano w Ostródzie powy¿ej zazwyczaj w obrêbie dolin rzecznych. Nieu¿ytki to g³ównie Jeziora Drwêckiego oraz we Franciszkowie (w okresie obszary podmok³e, czêsto bagniste. Najwiêksze kompleksy letnim stê¿enie tlenu odpowiada³o V klasie). Zawar- leœne znajduj¹ siê w pó³nocnej i wschodniej czêœci zlewni. toœæ chlorofilu „a” by³a zró¿nicowana, najwy¿sza W województwie warmiñsko-mazurskim Drwêca prze- w Samborowie (IV klasa). p³ywa przez tereny powiatów: ostródzkiego, i³awskiego i nowomiejskiego. Najwiêkszymi miejscowoœciami po³o¿onymi nad DRWÊCA WARMIÑSKA Drwêc¹ s¹ Ostróda i Nowe Miasto Lubawskie. Drwêca Warmiñska jest rzek¹ II rzêdu, prawobrze¿nym Najwiêksze iloœci zanieczyszczeñ Drwêca odbiera poœre- dop³ywem Pas³êki. D³ugoœæ ca³kowita rzeki wynosi 48,4 km, dnio poprzez dop³ywy i s¹ to œcieki bytowo-gospodarcze a powierzchnia zlewni 327 km2. Wyp³ywa kilkoma strugami i przemys³owe z: ze Wzniesieñ Górowskich na wysokoœci 125 m n.p.m. Prze- & oczyszczalni dla Ostródy, zlokalizowanej w Tyrowie, p³yw œredni w przekroju ujœciowym wynosi ok. 2 m3/s. 3 w iloœci oko³o 7160 m /d, oczyszczane mechaniczno- Dorzecze Drwêcy Warmiñskiej posiada rozga³êziony -biologicznie (dane z kontroli z listopada 2006 r.). uk³ad hydrograficzny. Najwiêkszymi dop³ywami s¹: Ramia, Oczyszczalnia jest wyposa¿ona w system chemiczne- Szel¹g, Lubomiñska Struga i Mingajny (Mingajska Struga). go str¹cania fosforu; Zgodnie z podzia³em Polski na krainy naturalne, zlewnia 3 & oczyszczalni w Samborowie, oko³o 100 m /d, oczysz- Drwêcy Warmiñskiej le¿y w obrêbie Równiny Orneckiej czane mechaniczno-biologicznie (wed³ug informacji i Wzniesieñ Górowskich. Powierzchniê równiny buduj¹ pia- o korzystaniu ze œrodowiska za 2006 r.). ski sandrowe, na których rosn¹ bory sosnowe. Natomiast Bezpoœrednio do rzeki kierowane s¹ œcieki z oczysz- Wzniesienia Górowskie zbudowane s¹ g³ównie z glin czalni w Nowym Mieœcie Lubawskim, w iloœci oko³o 760 zwa³owych. m3/d (œrednia z 2005 r. – na podstawie danych z kontroli Ze wzglêdu na wysokie walory przyrodniczo-krajobra- WIOŒ z marca 2006 r.) oraz z Kurzêtnika, w iloœci 300 m3/d zowe w obrêbie zlewni utworzono dwa obszary chronionego (œrednia z 2004 r. – dane z kontroli WIOŒ ze stycznia krajobrazu (Równiny Orneckiej i Wzniesieñ Górowskich). 2005 r.), oczyszczone mechaniczno-biologicznie z chemicz- Drwêca Warmiñska jest odbiornikiem 1500 m3/d œcie- nym str¹caniem fosforu. ków z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni œcieków w Orne- Mniejsze iloœci œcieków odprowadzane s¹ z miejscowo- cie (kontrola z grudnia 2005 r.). Dodatkowo do rzeki dopro- œci: Szyldak (ok. 70 m3/d, oczyszczone mechaniczno-biolo- wadzane s¹ rowem melioracyjnym œcieki z mechaniczno-bio- gicznie z chemicznym str¹caniem fosforu – wed³ug informa- logicznej oczyszczalni w Karkajnach w iloœci 11 m3/d (kon- cji o korzystaniu ze œrodowiska za I pó³rocze 2006 r.), Smy- trola z wrzeœnia 2006 r.). kówko (ok. 20 m3/d, oczyszczone mechaniczno-biologicznie Badania jakoœci wody przeprowadzono w piêciu prze- – wed³ug informacji o korzystaniu ze œrodowiska za I pó³rocze krojach zlokalizowanych od Ÿróde³ do ujœcia Drwêcy 2006 r.), Frednowy (ok. 50 m3/d, oczyszczone mechanicz- Warmiñskiej.

10 Badania jakoœci wód Drwêcy Warmiñskiej w 2006 Wystêpuj¹ tu liczne pagórki, zag³êbienia bezodp³ywowe roku, na ca³ej kontrolowanej d³ugoœci, wykaza³y IV (czêsto zatorfione). W strukturze u¿ytkowania zlewni znacz- klasê czystoœci. Decyduj¹cy wp³yw na klasyfikacjê n¹ powierzchniê zajmuj¹ lasy oraz grunty orne. odegra³y wysokie wartoœci barwy, zawiesiny ogólnej, Rzeka przep³ywa przez teren powiatu go³dapskiego zwi¹zków organicznych (BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr) (gminê Go³dap), oleckiego (gminy: Kowale Oleckie, Œwiêtaj- oraz zwi¹zków biogennych. Wysoka zawartoœæ zawie- no) oraz e³ckiego (gminy: Stare Juchy, E³k i Prostki). Najwiê- siny ogólnej kwalifikuj¹ca rzekê do IV klasy spowo- kszymi miejscowoœciami po³o¿onymi nad rzek¹ s¹: E³k, Stra- dowana by³a ulewnymi deszczami oraz gwa³townymi duny, Nowa Wieœ E³cka i Prostki. roztopami. W pozosta³ych okresach badawczych wska- Rzeka E³k powy¿ej punktu pomiarowego w Nowej Wsi Ÿnik ten wystêpowa³ z regu³y na poziomie I klasy. E³ckiej odbiera poprzez dop³ywaj¹ce rowy melioracyjne Stwierdzono podwy¿szone do III klasy wartoœci manga- i Kana³ Œwiêtajno oczyszczone œcieki komunalne i poproduk- nu i ¿elaza oraz fenoli lotnych. cyjne. Na tym odcinku najwiêkszym punktowym Ÿród³em Niezadowalaj¹cy by³ równie¿ stan sanitarny wód. zanieczyszczeñ jest oczyszczalnia gminna w Œwiêtajnie ko³o Liczba bakterii grupy coli typu ka³owego oraz ogólna Olecka, posiadaj¹ca trójstopniowy system redukcji zanie- liczba bakterii coli wystêpowa³y na poziomie od III do czyszczeñ (w tym chemiczne str¹canie zwi¹zków fosforu), V klasy. Najgorsze warunki sanitarne by³y na ujœcio- sk¹d odprowadzane jest ok. 130 m3/d œcieków (dane z kontro- wym odcinku rzeki w przekroju Drwêczno. Indeks li WIOŒ z czerwca 2003 r.). Mniejsza iloœci œcieków – ok. 50 saprobowy fitoplanktonu spe³nia³ wymogi III klasy m3/d dop³ywa z oczyszczalni mechaniczno-biologicznej przy czystoœci. Stê¿enie chlorofilu we wszystkich przekro- osiedlu mieszkaniowym w Stradunach (kontrola z marca jach odpowiada³o II klasie. 2006 r.) oraz z Gorzelni Rolniczej w Stradunach, która po zakoñczeniu kampanii produkcyjnej odprowadza sezonowo E£K niewiele ponad 50 m3/d œcieków podczyszczonych mecha- E³k jest prawobrze¿nym dop³ywem Biebrzy, ciekiem IV nicznie (wed³ug kontroli z kwietnia 2004 r.). Niewielkie iloœci rzêdu. D³ugoœæ ca³kowita rzeki wynosi 113,6 km, w tym 86,0 œcieków bytowych pochodz¹ z osiedla mieszkaniowego km w granicach województwa warmiñsko-mazurskiego w Pietraszach. 2 (IMGW 1978). Powierzchnia zlewni wynosi 1524,5 km . Œcieki z oczyszczalni dla miasta E³k odprowadzane s¹ do Rzeka przep³ywa przez ci¹g jezior: Szwa³k Wielki, Pi³w¹g, rzeki poni¿ej stanowiska kontrolnego w Nowej Wsi E³ckiej. £aŸno, Litygajno, £aœmiady, Straduny, Haleckie i E³ckie, Jakoœæ wód rzeki E³k w 2006 roku badano w jednym zmieniaj¹c kilkakrotnie nazwê (Czarna Struga – £aŸna Struga przekroju pomiarowo- kontrolnym w Nowej Wsi E³ckiej, ujê- – E³k). Za g³ówny ci¹g dolnego odcinka rzeki uznano Kana³ tym w europejskiej sieci EUROWATERNET. Rudzki, utworzony i uregulowany na prze³omie XIX i XX wieku, omijaj¹cy du¿¹ czêœæ starego koryta E³ku. Stary odci- Rzeka E³k na stanowisku w Nowej Wsi E³ckiej prowa- nek ujœciowy koryta rzeki E³k wykorzystuje obecnie Jegrznia dzi³a wody o zadowalaj¹cej jakoœci. Normom III klasy przed ujœciem do Biebrzy (IMGW 1983). odpowiada³y: tlen rozpuszczony, ChZT-Mn, OWO, Do g³ównych lewobrze¿nych dop³ywów E³ku nale¿¹: azot Kjeldahla, zwartoœæ manganu, saprobowoœæ, Mazurka, Po³omska M³ynówka, Karmelówka, Kana³ Kuwa- chlorofil „a” i stan sanitarny. Wartoœci odpowiada- sy, a prawobrze¿nych: Gawlik, Ró¿anica i Binduga. j¹ce IV klasie przyjmowa³y: barwa, BZT , ChZT-Cr Przep³ywy charakterystyczne wed³ug IMGW (PIOŒ, 5 i oleje mineralne. Pozosta³e parametry odpowiada³y 1995-1996) wynosi³y w m3/s : I lub II klasie jakoœci . & wodowskaz E³k: SWQ –16,9; SSQ – 6,63; SNQ – 2,03 W odniesieniu do oceny za 2005 rok, jakoœæ wód E³ku (lata1972–1990). nie uleg³a zmianie i nadal utrzymywa³a siê na pozio- W regionalizacji fizycznogeograficznej Polski wed³ug mie III klasy. Kondrackiego (1998) zlewnia rzeki znajduje siê w granicach trzech mezoregionów: Wzgórz Szeskich, Pojezierza E³ckiego (nale¿¹cych do makroregionu Pojezierze Mazurskie) oraz GIZELA Kotliny Biebrzañskiej (po³o¿onej w makroregionie Nizina Gizela jest rzek¹ III rzêdu, lewobrze¿nym dop³ywem Pó³nocnopodlaska). Drwêcy. Jej d³ugoœæ wynosi oko³o 20 km, a zlewnia zajmuje 2 Zlewnia, ukszta³towana przez zlodowacenie ba³tyckie, powierzchniê 70,4 km . Gizela wyp³ywa z pó³nocnej czêœci w wiêkszoœci zbudowana jest z glin zwa³owych z fragmenta- Wzgórz Dylewskich, a nastêpnie p³ynie w kierunku pó³noc- mi piasków i ¿wirów. Powsta³e tu gleby brunatne w³aœciwe no-zachodnim i uchodzi do Drwêcy w jej 156,2 km. i wy³ugowane oraz p³owe charakteryzuj¹ siê bardzo ma³¹ Przep³ywy charakterystyczne (w m3/s) z okresu 1962–1985 przepuszczalnoœci¹. RzeŸba terenu jest bardzo urozmaicona. powy¿ej ujœcia do Drwêcy wynosi³y: SSQ – 0,54; SNQ – 0,18.

11 Rzeka przep³ywa przez mezoregiony – Garb Lubawski obszar rolniczy. Lasy mieszane zajmuj¹ oko³o 20% powierz- i Dolinê Drwêcy, wchodz¹ce w sk³ad makroregionu Pojezie- chni zlewni. rze Che³miñsko-Dobrzyñskie. Na terenie Polski, Go³uba przep³ywa przez gminê Gizela przep³ywa przez teren powiatów ostródzkiego Braniewo. (gmina Ostróda) i i³awskiego (gmina Lubawa), a tak¿e jest Go³uba za poœrednictwem dop³ywu odbiera niewielkie rzek¹ graniczn¹ pomiêdzy gminami – Ostróda i Lubawa. iloœci œcieków komunalnych z oczyszczalni w Gronowie. Wzd³u¿ jej brzegów po³o¿one s¹ nastêpuj¹ce wsie: Glaznoty, Badania jakoœci wody przeprowadzono w dwóch prze- Zaj¹czki i Gier³o¿. krojach w okolicach przygranicznej miejscowoœci Gronowo. Zlewnia rzeki zbudowana jest z glin zwa³owych oraz z piasków, miejscami z domieszk¹ ¿wirów. Powsta³y tu Badania jakoœci wody Go³uby w 2006 roku wykaza³y g³ównie gleby p³owe i brunatne, charakteryzuj¹ce siê zró¿ni- IV klasê. Zadecydowa³y o tym wysokie wartoœci bar- cowan¹ przepuszczalnoœci¹. W strukturze u¿ytkowania zlew- wy i zwi¹zków organicznych wyra¿onych wskaŸnika- ni wyraŸnie dominuj¹ grunty orne. mi ChZT-Mn, ChZT-Cr i ogólnego wêgla organiczne- Gizela odbiera g³ównie zanieczyszczenia z oczyszczalni go oraz substancji biogennych. Niezadowalaj¹cy by³ w Ba³cynach i w Zaj¹czkach, z których ka¿da odprowadza równie¿ stan sanitarny wód. Jakoœæ wód rzeki Go³uby 3 niewiele ponad 20 m /d œcieków oczyszczonych mechanicz- jest pod wp³ywem œcieków z oczyszczalni w Gronowie no-bilogocznie (dane na podstawie informacji o korzystaniu oraz dzia³alnoœci rolniczej na obszarze zlewni. ze œrodowiska za II pó³rocze 2006). Badania jakoœci wód prowadzano w jednym przekroju GRABICZEK pomiarowo-kontrolnym, zlokalizowanym powy¿ej ujœcia do Grabiczek jest rzek¹ III rzêdu, lewobrze¿nym dop³ywem Drwêcy, w Gier³o¿y. Drwêcy, o d³ugoœci oko³o 25 km i powierzchni zlewni 139,5 km2. Najwiêkszym jego dop³ywem jest Dylewka. W swym W roku 2006 Gizela prowadzi³a wody III klasy jako- œrodkowym biegu przep³ywa przez dwa jeziorka – Dur¹g œci. Na tak¹ ocenê wskazywa³y: zawiesina ogólna, i Lichtajny (Œwietlin). W po³udniowo-zachodnim krañcu ChZT-Mn, zwi¹zki azotu (z wyj¹tkiem azotanów, zlewni znajduje siê najwy¿sze wzniesienie województwa które w listopadzie odpowiada³y klasie IV), oleje warmiñsko-mazurskiego – Dylewska Góra (312 m n.p.m.). mineralne i saprobowoœæ. Barwa, ChZT-Cr, azotany Przep³ywy charakterystyczne w m3/s z okresu 1962– i stan sanitarny wskazywa³y na klasê IV. Pozosta³e 1985 powy¿ej ujœcia do Drwêcy wynosi³y: SSQ – 1,22; SNQ wskaŸniki mieœci³y siê w granicach norm I – II klasy. – 0,64; NNQ – 0,48. Grabiczek przep³ywa przez mezoregion Garb Lubawski GO£UBA wchodz¹cy w sk³ad makroregionu Pojezierze Che³miñsko- Go³uba jest rzek¹ II rzêdu, lewobrze¿nym dop³ywem Dobrzyñskie. Banówki, uchodz¹cym do niej na obszarze Obwodu Kalinin- Zlewnia zbudowana jest g³ównie z glin zwa³owych, na gradzkiego. D³ugoœæ rzeki w granicach Polski wynosi 4 km których wykszta³ci³y siê gleby brunatne i p³owe, charaktery- (ca³kowita 15,0 km), a powierzchnia zlewni 15,1 km2 zuj¹ce siê bardzo ma³¹ przepuszczalnoœci¹. Ma ona charakter (ca³kowita 26,0 km2). ród³a Go³uby w postaci kilku strumie- typowo rolniczy. W strukturze u¿ytkowania terenu wyraŸnie ni znajduj¹ siê w okolicach miejscowoœci M³oteczno na dominuj¹ grunty orne oraz ³¹ki i pastwiska. wysokoœci ok. 15 m n.p.m. Przep³yw œredni w przekroju gra- Grabiczek przep³ywa przez teren powiatu ostródzkiego nicznym wynosi 0,08 m3/s. (gminy – Grunwald i Ostróda). Najwiêkszymi miejscowo- Zgodnie z podzia³em Polski na krainy naturalne, zlew- œciami po³o¿onymi nad rzek¹ s¹: Frygnowo, Gierzwa³d, nia Go³uby le¿y w obrêbie Równiny Warmiñskiej. Dominu- Rychnowo i Idzbark. je tutaj typ rzeŸby p³asko-równinnej i nisko-falistej. Jest to Do rzeki odprowadzane s¹ œcieki z mechaniczno-biolo- nisko po³o¿ona równina na wysokoœci od 10 do 30 m n.p.m. gicznej oczyszczalni w Gierzwa³dzie, wyposa¿onej w system Zbudowana jest g³ównie z piasków gliniastych i glin piasz- chemicznej redukcji zwi¹zków fosforu, w iloœci oko³o 70 m3/d czystych oraz i³ów, mu³ków, utworów organogenicznych (wed³ug informacji o korzystaniu ze œrodowiska za 2006 rok). i torfów. Wytworzy³y siê tutaj przede wszystkim gleby bru- Oczyszczalnia zosta³a zmodernizowana w 2006 roku. natne w³aœciwe i wy³ugowane oraz bielicowe, a w obni¿e- Badania stanu czystoœci wód prowadzono w jednym niach terenowych: mu³owo-torfowe, murszowe i czarne zie- przekroju pomiarowo-kontrolnym, powy¿ej ujœcia do Drwê- mie. Pod wzglêdem struktury u¿ytkowania gruntów jest to cy, w Idzbarku.

12 Wody Grabiczka w przekroju przyujœciowym w 2006 Najwiêkszymi punktowymi Ÿród³ami zanieczyszczeñ roku zakwalifikowano do III klasy. Tej klasie odpo- rzeki, powy¿ej badanych punktów, s¹: wiada³y: stê¿enie tlenu, zawartoœæ zwi¹zków orga- – oczyszczalnia dla Kêtrzyna w miejscowoœci Trzy Lipy nicznych (BZT5, ChZT-Mn i ChZT-Cr), azot Kjel- (mechaniczno-biologiczna z chemicznym str¹caniem dahla, azotany, azotyny, saprobowoœæ, chlorofil „a” fosforu), z której odprowadzanych jest bezpoœrednio i stan sanitarny. Podwy¿szona barwa wskazywa³a na do rzeki blisko 5400 m3/d œcieków (wed³ug kontroli IV klasê jakoœci wód. Pozosta³e wskaŸniki mieœci³y siê WIOŒ z lutego 2006 r.); w normach I lub II klasy. – mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Karole- wie, z której poprzez rów melioracyjny odprowadza- GUBER ne s¹ œcieki w iloœci 250 m3/d (dane z kontroli z listopada 2006 r.); Guber jest rzek¹ III rzêdu, prawobrze¿nym dop³ywem – £yny, o d³ugoœci 80,2 km. Zlewnia zajmuje obszar 1589,1 mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Garbnie, km2. ród³a Gubra znajduj¹ siê na po³udniowy zachód od która kieruje do rzeki poprzez rów melioracyjny oko- 3 jeziora Guber, na obszarze gminy Ryn, a ujœcie w Sêpopolu. ³o 160 m /d œcieków (wed³ug informacji o korzysta- Do Gubra uchodz¹ 2 wiêksze lewobrze¿ne dop³ywy - Dajna niu ze œrodowiska za 2006 rok). i Sajna oraz 4 prawobrze¿ne - Struga Rawa, Runia, Liwna Ponadto mniejsze iloœci œcieków dostaj¹ siê do Gubra i Mamlak. bezpoœrednio lub poœrednio z oczyszczalni w: Nakomiadach, Przep³ywy charakterystyczne (w m3/s) z okresu Kruszewcu, Prosnej, Drogoszach, Równinie Górnej. 1951-1985 wynosi³y: Badania jakoœci wody prowadzono w 2 przekrojach pomiarowo-kontrolnych: poni¿ej Garbna (punkt nale¿¹cy do & wodowskaz Biedaszki – SWQ – 6,27; SSQ – 1,27; europejskiej sieci EUROWATERNET) oraz powy¿ej ujœcia SNQ – 0,27; do £yny w Sêpopolu. & wodowskaz Prosna – SWQ – 55,3; SSQ – 8,85; SNQ – 1,42; & powy¿ej ujœcia do £yny – SWQ - 56,0; SSQ - 8,97; Wody Gubra w obydwu badanych przekrojach odpowiada³y IV klasie jakoœci. Na IV lub V klasê wskazy- SNQ - 1,44 (wielolecie 1969–1985). wa³y: barwa, zawartoœæ zwi¹zków organicznych, fos- Zlewnia Gubra nale¿y do trzech mezoregionów: Krainy forany, a tak¿e stan sanitarny. Dodatkowo w przekro- Wielkich Jezior Mazurskich, Pojezierza Mr¹gowskiego oraz ju poni¿ej Garbna IV klasie odpowiada³ fosfor ogólny Niziny Sêpopolskiej. i oleje mineralne. Saprobowoœæ sestonu mieœci³a siê Pod wzglêdem litologicznym na powierzchni zlewni w III klasie. Gubra przewa¿aj¹ gliny morenowe z p³atami piasków fluwio- Wczeœniejsze badania wód Gubra, przeprowadzone glacjalnych i ¿wirów moreny czo³owej. W dolinach rzek w 2004 roku, wskazywa³y równie¿ na IV klasê jakoœci nagromadzi³y siê aluwia i torfy. W pó³nocnej czêœci wystê- w obydwu punktach. Jednak¿e w stosunku do roku puj¹ pojedyncze p³aty i³ów zastoiskowych, stanowi¹cych 2006 mniejsza by³a zawartoœæ zwi¹zków fosforu (fos- pozosta³oœci jezior. Na i³ach powsta³a równina zastoiskowa. forany odpowiada³y III, a fosfor ogólny II klasie), Po³udniowa czêœæ zlewni charakteryzuje siê bardziej urozma- podwy¿szony by³ natomiast poziom azotanów oraz icon¹ rzeŸb¹. Liczne zag³êbienia bezodp³ywowe, czêsto pod- azotu ogólnego (IV lub V klasa). mok³e lub wype³nione wod¹, wystêpuj¹ na obszarze ca³ej zlewni. Niekiedy s¹ one po³¹czone i tworz¹ system drobnych jezior. I£AWKA W strukturze u¿ytkowania terenu dominuj¹ u¿ytki rolne, g³ównie pola uprawne. £¹ki i pastwiska wystêpuj¹ przede I³awka jest rzek¹ III rzêdu, prawobrze¿nym dop³ywem wszystkim w dolinach rzek. Lasy pozosta³y przewa¿nie na Drwêcy, o d³ugoœci 62,4 km i powierzchni zlewni 379,5 km2. ubogich siedliskach, b¹dŸ w silnie urzeŸbionych, a przez to Rzeka w górnym biegu, powy¿ej jeziora Ewingi, nosi nazwê trudno dostêpnych dla rolnictwa miejscach pó³nocnej Zalewka. Wyp³ywa z du¿ego podmok³ego obszaru w okolicy i po³udniowej czêœci zlewni. Ma³dyt. Przep³ywa przez jeziora: Ewingi, Jeziorak Du¿y, Rzeka przep³ywa przez tereny powiatów: gi¿yckiego I³awskie. Na terenie zlewni znajduj¹ siê liczne zbiorniki, miê- (gmina Ryn), kêtrzyñskiego (gminy: Kêtrzyn, Korsze, Bar- dzy innymi: Dauby, P³askie, Pozorty, Rucewo Wielkie, Ruce- ciany) i bartoszyckiego (gmina Sêpopol). Wzd³u¿ rzeki wo Ma³e, £abêdŸ, Urowiec i Witoszewskie. po³o¿one s¹ nastêpuj¹ce miejscowoœci: Salpik, Nakomiady, Przep³ywy charakterystyczne w m3/s z okresu 1962– Karolewo, Kêtrzyn, Biedaszki, Linkowo, Garbno, Saduny, 1985 w punkcie powy¿ej ujœcia do Drwêcy wynosi³y: SWQ – Pomnik, Prosna, Sêpopol. 4,91; SSQ – 2,10; SNQ – 0,53.

13 I³awka przep³ywa przez obszar mezoregionów – Pojezie- nym rzeka Karbowo znajduje siê na obszarze gminy Lubomi- rze I³awskie i Pojezierze Brodnickie, a odcinek ujœciowy no i Orneta, wchodz¹cych w sk³ad powiatu lidzbarskiego. p³ynie przez Dolinê Drwêcy. Do Strugi Karbowo za poœrednictwem rowu melioracyjne- Zlewnia I³awki w pó³nocnej czêœci zbudowana jest z glin go dop³ywaj¹ niewielkie iloœci oczyszczonych mechaniczno- zwa³owych, a w œrodkowej i po³udniowej – z piasków i ¿wi- -biologicznie œcieków z Gospodarstwa Rolnego w Karbowie. rów wodnolodowcowych. Na takim pod³o¿u wykszta³ci³y siê Stan czystoœci strugi badano w jednym przekroju pomia- przede wszystkim gleby brunatne w³aœciwe i wy³ugowane rowym na ujœciowym odcinku rzeki. Punkt pomiarowy zloka- oraz rdzawe i bielicowe. W strukturze u¿ytkowania terenu lizowany jest poni¿ej Jeziora Mieczowego w odleg³oœci 0,2 dominuj¹ grunty orne oraz podmok³e ³¹ki i pastwiska. Lasy s¹ km od ujœcia rzeki do Drwêcy Warmiñskiej. silnie rozdrobnione i porastaj¹ ma³¹ powierzchniê. Rzeka przep³ywa przez teren powiatów ostródzkiego Jakoœæ wód Strugi Karbowo w przekroju ujœciowym (gmina Ma³dyty) i i³awskiego (gminy – Zalewo i I³awa). w 2006 roku odpowiada³a V klasie czystoœci. Zadecy- G³ównym punktowym Ÿród³em zanieczyszczenia rzeki dowa³y o tym wysokie wartoœci barwy i zwi¹zków s¹ œcieki z I³awy oczyszczane w mechaniczno-biologicznej organicznych, wyra¿onych wskaŸnikami ChZT-Mn oczyszczalni w Dziarnach. Oczyszczalnia ta zosta³a zmoder- i ChZT-Cr oraz azotu Kjeldahla. Wysokie stê¿enie nizowana w latach 2000–2002, m.in. wprowadzono chemicz- olei mineralnych klasyfikowa³o przekrój do V klasy. ne str¹canie zwi¹zków fosforu. Wed³ug kontroli z lutego Liczba bakterii grupy coli typu ka³owego oraz ogólna 2006 roku odprowadza³a ona bezpoœrednio do rzeki oko³o liczba bakterii coli równie¿ wskazywa³y na z³y stan 4600 m3/d œcieków. sanitarny wód (V klasa). Badania jakoœci wód I³awki prowadzono w jednym prze- Jakoœæ wód ujœciowego odcinka Strugi Karbowo jest kroju pomiarowo-kontrolnym powy¿ej ujœcia do Drwêcy, g³ównie pod wp³ywem wód Jeziora Mieczowego przez w Ma³ym Borze. które przep³ywa. Poza tym sp³ywy powierzchniowe z obszaru miejskiego Ornety mog¹ niekorzystnie oddzia³ywaæ na jakoœæ wód rzeki. Jakoœæ wód I³awki by³a niezadowalaj¹ca – odpowiada³a IV klasie. W tej klasie mieœci³y siê: stê¿enie tlenu, zawartoœæ zwi¹zków organicznych, azot Kjeldahla, LUBOMIÑSKA STRUGA fosfor ogólny i oleje mineralne. W okresie od maja do Lubomiñska Struga wyp³ywa z jeziora Tonka po³o¿one- sierpnia notowano bardzo wysokie stê¿enia fosfora- go w obrêbie rozleg³ego zag³êbienia wype³nionego torfem. nów, w zakresie V klasy. Równie¿ stan sanitarny wód D³ugoœæ rzeki wynosi 13,6 km, a powierzchnia zlewni 25,1 I³awki by³ z³y – odpowiada³ V klasie. Pozosta³e wska- km2. Przep³yw œredni w przekroju ujœciowym osi¹ga wartoœæ Ÿniki na ogó³ nie przekracza³y norm II klasy, tylko 0,15 m3/s. Lubomiñska Struga jest rzek¹ III rzêdu, lewobrze- azotyny i saprobowoœæ – III. ¿nym dop³ywem Drwêcy Warmiñskiej. W strefie krawêdzio- wej pojezierza rzeka p³ynie w dolinie erozyjnej o g³êbokoœci KARBOWO przekraczaj¹cej lokalnie 10 m. Zgodnie z podzia³em Polski na krainy naturalne, zlewnia Struga Karbowo o d³ugoœci 9,5 km i powierzchni zlewni rzeki po³o¿ona jest w obrêbie Pojezierza Olsztyñskiego 19,1 km2 jest rzek¹ III rzêdu, lewobrze¿nym dop³ywem i Równiny Orneckiej. Jest to obszar o zró¿nicowanej rzeŸbie Drwêcy Warmiñskiej. Wyp³ywa ze strefy krawêdziowej od p³asko-równinnej do pagórkowatej. Najwiêksz¹ czêœæ Pojezierza Olsztyñskiego w okolicach miejscowoœci Wapnik zlewni zajmuj¹ tereny faliste. W strefie Pojezierza Olszty- na wysokoœci 95 m n.p.m. W dolnym odcinku rzeka prze- ñskiego wystêpuje du¿e zagêszczenie oczek œródpolnych. p³ywa przez Jezioro Mieczowe pochodzenia zaporowego Zlewnia jest obszarem u¿ytkowanym g³ównie rolniczo. i obszar miejski Ornety. Lasy wystêpuj¹ jedynie w œrodkowej czêœci zlewni. Wed³ug regionalizacji fizyczno-geograficznej zlewnia Rzeka przep³ywa przez dwie gminy: Lubomino i Orneta, rzeki po³o¿ona jest w zasiêgu Równiny Orneckiej i Pojezierza nale¿¹ce do powiatu lidzbarskiego. W górnym odcinku nad Olsztyñskiego. Jest to obszar o rzeŸbie p³asko-równinnej brzegami rzeki po³o¿ona jest du¿a wieœ gminna Lubomino. i nisko-falistej porozcinanej dolinami erozyjnymi. Pó³nocn¹ Lubomiñska Struga odbiera bezpoœrednio niewiele czêœæ zlewni w obrêbie Równiny Orneckiej pokrywaj¹ ponad 70 m3/d œcieków z oczyszczalni w Lubominie, wypo- g³ównie piaski i ¿wiry fluwioglacjalne, natomiast po³udnio- sa¿onej w liniê chemicznego usuwania fosforu. wa zbudowana jest z glin morenowych. Stan czystoœci rzeki badano od Ÿróde³ do ujœcia w trzech Zlewnia jest obszarem rolniczo-leœnym z przewag¹ grun- przekrojach pomiarowych – od miejscowoœci Lubomino do tów u¿ytkowanych rolniczo. Pod wzglêdem administracyj- Krosna.

14 Lubomiñska Struga w 2006 roku na ca³ej badanej minimalny spadek, co powoduje bardzo wolny przep³yw. d³ugoœci posiada³a wody odpowiadaj¹ce IV klasie Poza tym szeroka dolina rzeczna jest zatorfiona i miejscami jakoœci wód powierzchniowych ze wzglêdu na wyso- zabagniona. Te cechy maj¹ niekorzystny wp³yw na warunki kie wartoœci barwy oraz zwi¹zków organicznych, tlenowe w okresie wysokich temperatur i niskich stanów wyra¿onych wskaŸnikami ChZT-Mn, ChZT-Cr wody na rzece. i ogólnego wêgla organicznego. Dodatkowo odcinek rzeki od przekroju poni¿ej Lubomina do ujœcia cha- Na ca³ej kontrolowanej d³ugoœci £awta w 2006 roku rakteryzowa³ siê wysokimi wartoœciami zwi¹zków prowadzi³a wody odpowiadaj¹ce IV klasie. Zadecy- fosforu. Liczba bakterii grupy coli typu ka³owego dowa³y o tym wysokie wartoœci barwy i zwi¹zków oraz ogólna liczba bakterii coli równie¿ wskazywa³y organicznych (ChZT-Mn, ChZT-Cr, ogólny wêgiel na niezadowalaj¹cy stan sanitarny wód. organiczny) oraz azotu Kjeldahla. W przekroju Zaga- Na jakoœæ wód Lubomiñskiej Strugi wp³ywaj¹ œcieki je stwierdzono wysokie stê¿enie zwi¹zków fosforu. z oczyszczalni w Lubominie oraz dzia³alnoœæ rolnicza Natomiast na odcinku przygranicznym zanotowano na obszarze zlewni. niskie natlenienie wody. Pod wzglêdem bakteriologicznym £awtê zakwalifikowano do III klasy. £AWTA £awta jest rzek¹ II rzêdu, prawobrze¿nym dop³ywem £YNA Banówki, uchodz¹cym do niej poza granicami Polski £yna jest rzek¹ II rzêdu, lewobrze¿nym dop³ywem Pre- w Mamonowie. Po stronie rosyjskiej £awta przyjmuje nazwê go³y. Jej d³ugoœæ wynosi 263,7 km, w tym na terenie Polski Wituszka. D³ugoœæ rzeki w granicach Polski wynosi 7,5 km oko³o 190 km. Zlewnia w granicach kraju zajmuje obszar bli- (ca³kowita 14,2 km), a powierzchnia zlewni 41,7 km2 (ca³ko- sko 5700 km2. wita ok. 120 km2). Œredni przep³yw w przekroju granicznym £yna posiada liczne dop³ywy. Najwiêksze z nich to: wynosi 0,24 m3/s. £awta wyp³ywa kilkoma strugami w okoli- Marózka, Kwiela, Kortówka, Elma - lewobrze¿ne; Wad¹g cach miejscowoœci Grabowiec na wysokoœci oko³o 120 m (Dymer - Dadaj - Pisa Warmiñska - Wad¹g), Kirsna, Sym- n.p.m. W swoim biegu rzeka przep³ywa przez rozleg³e torfo- - wiska co sprawia, ¿e okresowo woda przybiera brunatn¹ bar- sarna, Pisa Pó³nocna, Guber prawobrze¿ne. W swym gór- wê. Pod wzglêdem fizyczno-geograficznym £awta znajduje nym biegu rzeka przep³ywa przez wiele jezior: BrzeŸno, Kier- siê w obrêbie Wzniesieñ Górowskich. noz Ma³y, Kiernoz Wielki, £añskie, Ustrych. Zlewnia rzeki jest obszarem o zró¿nicowanej rzeŸbie Rzeka bierze pocz¹tek w okolicy miejscowoœci £yna, na z przewag¹ falistej. Zbudowana jest g³ównie z piasków san- wysokoœci 160 m n.p.m. Obszar Ÿródliskowy £yny objêty jest drowych i piasków gliniastych, na których wytworzy³y siê ochron¹ rezerwatow¹ ze wzglêdu na wystêpuj¹ce tu zjawisko gleby brunatne wy³ugowane. W zag³êbieniach i nieckach erozji wstecznej i Ÿród³a wysiêkowe. 3 powsta³y torfowiska. Obszar zlewni u¿ytkowany jest g³ównie Przep³ywy charakterystyczne (w m /s) na granicy pañ- rolniczo. Lasy zajmuj¹ jedynie oko³o 20% powierzchni. stwa z okresu 1951-1985 wynosi³y: SWQ - 155,0; SSQ - Znaczna czêœæ gruntów rolniczych le¿y od³ogiem, szczegól- 34,9; SNQ - 10,4. nie w strefie przygranicznej, gdzie nastêpuje rozwój siedlisk £yna przep³ywa przez mezoregiony – Pojezierze Olsztyñ- leœnych. skie i Nizinê Sêpopolsk¹. Rzeka £awta przep³ywa przez obszar gminy Lelkowo, Po³udniowa czêœæ zlewni £yny zbudowana jest g³ównie która wchodzi w sk³ad powiatu braniewskiego. z piasków i ¿wirów wodnolodowcowych, miejscami z do- £awta jest odbiornikiem œcieków komunalnych z oczysz- mieszk¹ gliny zwa³owej, w œrodkowej i pó³nocnej czêœci na czalni mechaniczno-biologicznej w Zagajach. powierzchni zalegaj¹ przede wszystkim gliny zwa³owe Jakoœæ wód badano w przekroju Ÿród³owym i w Mêdrzy- i zwietrzelinowe. W po³udniowej i œrodkowej czêœci zlewni kach przy granicy pañstwa. Przekrój Ÿród³owy zlokalizowany zaznacza siê znaczny udzia³ lasów, a w pó³nocnej dominuj¹ jest w górnym odcinku rzeki w pobli¿u miejscowoœci Zagaje. grunty orne. Powy¿ej badanego przekroju nie s¹ odprowadzane œcieki £yna przep³ywa przez tereny nastêpuj¹cych powiatów: z punktowych Ÿróde³ zanieczyszczeñ. Jednak Ÿród³owy odci- nidzickiego, olsztyñskiego, lidzbarskiego i bartoszyckiego. nek rzeki przep³ywa przez wieœ Grabowiec i zanieczyszcze- Miastami po³o¿onymi nad ni¹ s¹: Olsztyn, Dobre Miasto, nia pochodzenia rolniczego mog¹ siê przedostawaæ poprzez Lidzbark Warmiñski, Bartoszyce i Sêpopol. sp³ywy powierzchniowe. Przekrój Mêdrzyki zlokalizowany Najwiêkszym punktowym Ÿród³em zanieczyszczenia jest w odleg³oœci 700 m od granicy z Obwodem Kaliningradz- £yny s¹ œcieki z oczyszczalni w Olsztynie, która odprowa- kim. Powy¿ej tego przekroju dop³ywaj¹ œcieki socjalne dza³a bezpoœrednio oko³o 32 000 m3/d œcieków komunal- z oczyszczalni w Zagajach. Rzeka na tym odcinku posiada nych, oczyszczanych mechaniczno-biologicznie (wg infor-

15 macji o korzystaniu ze œrodowiska za I pó³rocze 2006 r.). ród³a rzeki znajduj¹ siê w przykrawêdziowej strefie Wznie- W maju 2004 roku zakoñczono rozbudowê i modernizacjê sieñ Górowskich na wysokoœci 100 m n.p.m. w okolicach oczyszczalni, w po³owie 2005 roku zakoñczono rozruch tech- miejscowoœci Lechowo. nologiczny. W zale¿noœci od potrzeb mo¿e byæ stosowane Pod wzglêdem fizyczno-geograficznym zlewnia rzeki chemiczne str¹canie fosforu. Innymi Ÿród³ami zanieczysz- znajduje siê w obrêbie Równiny Orneckiej oraz Wzniesieñ czenia rzeki s¹ œcieki z oczyszczalni w: Lidzbarku Warmiñ- Górowskich. Jest to obszar o rzeŸbie p³asko-równinnej skim (ok. 3300 m3/d – kontrola z sierpnia 2004 r.), Bartoszy- i niskofalistej z licznymi rozciêciami erozyjnymi. Cech¹ cha- cach (ok. 2800 m3/d – œrednia z 2005 r.), Dobrym Mieœcie (ok. rakterystyczn¹ zlewni rzeki Mingajny jest wystêpowanie 1700 m3/d – dane z kontroli z sierpnia 2006 r.), Stawigudzie du¿ej iloœci oczek œródpolnych. 3 (ok. 270 m /d œcieków – wg informacji o korzystaniu ze œro- Zlewnia rzeki pokryta jest osadami lodowcowymi i wod- 3 dowiska za I pó³rocze 2006 r.), Sêpopolu (ok. 200 m /d – kon- no-lodowcowymi w postaci glin, piasków i i³ów. Wystêpuj¹ 3 trola z lutego 2004 r.), Tolku (ok. 90 m /d œcieków – kontrola tutaj g³ównie gleby brunatne wy³ugowane oraz bielicowe ze stycznia 2005 r.). Ponadto do rzeki dop³ywaj¹ œcieki i wody i pseudobielicowe. Obszar zlewni u¿ytkowany jest przede poch³odnicze z Zak³adu Mleczarskiego „Polmlek” Sp. z o.o. wszystkim rolniczo. Lasy zajmuj¹ oko³o 25 % powierzchni. 3 w Lidzbarku Warmiñskim (oko³o 1400 m /d œcieków i wód Rzeka przep³ywa przez dwie gminy: Pieniê¿no i Orneta poch³odniczych – dane zak³adu z sierpnia 2006 r.). Mniejsze nale¿¹ce do powiatu braniewskiego i lidzbarskiego. Nad iloœci œcieków £yna przyjmowa³a z miejscowoœci: Rogó¿, brzegami strugi po³o¿one s¹ dwie miejscowoœci: Lechowo £añsk, Wólka Or³owska, Liski, G¹g³awki, Jesionowo, Urba- i Mingajny. nowo, Smolajny, Kraszewo. Struga Mingajska nie jest odbiornikiem œcieków z punk- Badania £yny w 2006 roku prowadzono w 10 przekro- towych Ÿróde³ zanieczyszczeñ. Badania stanu jakoœci wody jach pomiarowo-kontrolnych na odcinku od poni¿ej ujœcia zosta³y przeprowadzone w przekroju Mingajny w odleg³oœci Marózki w Kurkach do przekroju na granicy pañstwa, w Stop- 1,1 km od ujœcia rzeki do Drwêcy Warmiñskiej. kach (mapa 3). Jakoœæ wód rzeki Mingajny w przekroju ujœciowym Wody £yny na przewa¿aj¹cym odcinku odpowiada³y w 2006 roku odpowiada³a IV klasie czystoœci. Zadecy- III klasie jakoœci, tylko w Redykajnach, po przyjêciu dowa³y o tym wysokie wartoœci barwy i zwi¹zków œcieków z Olsztyna – klasie IV. We wszystkich prze- organicznych wyra¿onych wskaŸnikami ChZT-Mn krojach na obni¿enie jakoœci wód wp³ynê³y: barwa, i ChZT-Cr oraz azotu Kjeldahla. Substancje biogen- substancje organiczne, oleje mineralne (z wyj¹tkiem ne z regu³y przyjmowa³y stê¿enia odpowiadaj¹ce III przekroju pow. Bartoszyc), saprobowoœæ i stan sani- klasie. Liczba bakterii grupy coli typu ka³owego oraz tarny. Ponadto w niektórych przekrojach III klasie ogólna liczba bakterii coli wskazywa³y na z³y stan odpowiada³a zawartoœæ zwi¹zków azotu, fosforany, sanitarny wód (V klasa). mangan i ¿elazo, fenole oraz chlorofil „a”, natomiast Na jakoœæ wód rzeki Mingajny decyduj¹cy wp³yw na odcinku od Ÿróde³ do Knopina stê¿enie tlenu wska- maj¹ zanieczyszczenia pochodz¹ce z dzia³alnoœci rol- zywa³o na klasê IV (najni¿sze wartoœci stê¿eñ obser- niczej. Du¿ym zagro¿eniem s¹ gospodarstwa rolne wowano latem). zlokalizowane w pobli¿u cieków, gdzie sk³adowanie Rzeka £yna jest w znacznym stopniu obci¹¿ona obornika odbywa siê bez ¿adnych zabezpieczeñ zanieczyszczeniami pochodz¹cymi ze Ÿróde³ punkto- i odcieki zanieczyszczaj¹ wody gruntowe i powierzch- wych. Najwiêkszy wp³yw na jakoœæ jej wód maj¹ œcie- niowe. ki z oczyszczalni w Olsztynie, co znajduje odzwiercie- dlenie w obni¿eniu klasy jakoœci do IV w przekroju OMAZA w Redykajnach. W tym punkcie obserwuje siê wyra- Ÿne pogorszenie stanu sanitarnego (wysokie wartoœci Omaza jest rzek¹ II rzêdu, prawobrze¿nym dop³ywem liczby bakterii coli typu ka³owego i ogólnej liczby bak- Banówki, uchodz¹cym do niej poza granicami Polski. terii coli). D³ugoœæ ca³kowita rzeki wynosi 24,5 km (w granicach Polski 19,5 km), a powierzchnia zlewni 45 km2 (w granicach Polski 41,7 km2). Wyp³ywa w okolicach miejscowoœci Lutkowo na MINGAJNY wysokoœci oko³o 110 m n.p.m. Przep³yw œredni w przekroju Rzeka Mingajny nazywana równie¿ Strug¹ Mingajsk¹ przygranicznym wynosi ok. 0,22 m3/s. Omaza, niemal na jest prawobrze¿nym dop³ywem Drwêcy Warmiñskiej. Jest to ca³ej d³ugoœci, p³ynie w g³êbokiej dolinie o stromych stokach, rzeka III rzêdu, o d³ugoœci 17,4 km i powierzchni zlewni 36,7 gdzie deniwelacje dochodz¹ do 20 m. Dolina w przewa¿aj¹cej km2. Przep³yw œredni w profilu ujœciowym wynosi 0,21 m3/s. czêœci jest zalesiona.

16 Zgodnie z podzia³em Polski na krainy naturalne, zlewnia & wodowskaz Mikosze: SWQ – 4,68; SSQ – 2,45; SNQ Omazy le¿y w obrêbie Wzniesieñ Górowskich. Jest to obszar – 0,99 (lata 1975 – 1990) o przewadze rzeŸby falistej, urozmaiconej licznymi rozciê- Wed³ug podzia³u fizycznogeograficznego Polski Orzy- ciami erozyjnymi. sza przep³ywa przez nastêpuj¹ce mezoregiony: Pojezierze Powierzchniê zlewni buduj¹ gliny piaszczyste i piaski E³ckie, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Równina Mazur- gliniaste. Powsta³y tutaj g³ównie gleby brunatne wy³ugowane ska nale¿¹ce do makroregionu Pojezierze Mazurskie (J. Kon- oraz gleby bielicowe i pseudobielicowe. Natomiast we wszel- dracki, 1998). kiego rodzaju silnie zawilgoconych obni¿eniach terenu (niec- RzeŸba terenu w obrêbie zlewni urozmaicona, tworz¹ j¹ ki, doliny) utworzy³y siê gleby torfowe. W strukturze u¿ytko- pagórkowate i faliste wzniesienia morenowe zbudowane wania gruntów obszar zlewni jest terenem rolniczo-leœnym. z glin i piasków gliniastych oraz piaszczyste równiny sandro- Oko³o 30% powierzchni zlewni pokrywaj¹ lasy. we. W otoczeniu licznych zbiorników wodnych oraz w doli- Pod wzglêdem administracyjnym znajduje siê na terenie nach rzecznych wystêpuj¹ aluwia i torfy. dwóch gmin: Braniewo i Lelkowo nale¿¹cych do powiatu Struktura u¿ytkowania zlewni Orzyszy jest zró¿nicowa- braniewskiego. na. Najwiêksz¹ powierzchniê zajmuj¹ lasy iglaste, porasta- Omaza nie jest odbiornikiem œcieków z punktowych Ÿró- j¹ce œrodkow¹ jej czêœæ, na pozosta³ym obszarze dominuj¹ de³ zanieczyszczeñ i nie przep³ywa przez ¿adne miejscowo- u¿ytki rolne. œci. Badania jakoœci wody przeprowadzono na przygranicz- Orzysza przep³ywa przez teren powiatu e³ckiego (gmina nym odcinku rzeki w przekroju Grzechotki. E³k) oraz piskiego (gmina Orzysz). Najwiêksz¹ miejscowo- œci¹ po³o¿on¹ nad rzek¹ jest miasto Orzysz. Omaza w przekroju przygranicznym w 2006 roku Z uwagi na du¿e walory krajobrazowe w granicach zlew- prowadzi³a wody odpowiadaj¹ce III klasie czystoœci. ni od jeziora Zdedy do okolic Orzysza utworzono Obszar Zadecydowa³y o tym wysokie wartoœci barwy, zawie- Chronionego Krajobrazu Jezior Orzyskich. Ujœciow¹ czêœæ siny, zwi¹zków organicznych (BZT5, ChZT-Mn, zlewni przecina otulina Mazurskiego Parku Krajobrazowego. ChZT-Cr, ogólny wêgiel organiczny) oraz azotu Kjel- Orzysza odbiera zanieczyszczenia z okolicznych miejsco- dahla i zwi¹zków fosforu. Stan sanitarny wód równie¿ woœci. Najwiêcej zanieczyszczeñ trafia do rzeki z Orzysza. odpowiada³ III klasie. Wysokie wartoœci zawiesiny Komunalna oczyszczalnia poprzez rów melioracyjny przeka- 3 ogólnej maj¹ zwi¹zek z cechami naturalnymi rzeki zuje ok. 1000 m /d œcieków oczyszczonych mechaniczno-bio- a mianowicie ze znacznym spadkiem i szybkim logicznie ze str¹caniem fosforu (dane z kontroli w sierpniu 2006 3 przep³ywem. r.). Mniejsze iloœci rzêdu kilkunastu m /d pochodz¹ z osiedli mieszkaniowych w Ruskiej Wsi i w Ró¿yñsku. W 2006 roku badania wód Orzyszy przeprowadzono ORZYSZA w piêciu przekrojach pomiarowo-kontrolnych: na odcinku od Orzysza jest ciekiem IV rzêdu w zlewni Pisy, dop³ywem wyp³ywu z Jeziora Lipiñskiego w Klusach do ujœcia w Okar- jeziora Œniardwy. Jej d³ugoœæ wynosi 38,6 km, z czego ponad towie (mapa 4). po³owa to odcinki przebiegaj¹ce przez jeziora. Powierzchnia 2 zlewni ca³kowitej wynosi 379,3 km . ród³a rzeki znajduj¹ Analiza wyników badañ z 2006 roku wskazuje na siê w okolicach Jeziora Bajtkowskiego, po³o¿onego na zró¿nicowan¹ jakoœæ wód Orzyszy. Na odcinku po³udniowy-zachód od E³ku. pocz¹tkowym (stanowiska poni¿ej wyp³ywu z jeziora W górnym odcinku rzeka p³ynie w kierunku pó³noc- Lipiñskiego i poni¿ej wyp³ywu z jeziora Rostki) rzeka no-zachodnim przebiegaj¹c przez ci¹g jezior: Zdedy, Lipiñ- prowadzi³a wody odpowiadaj¹ce IV klasie jakoœci. Na skie, Kraksztyn, Kaleñskie, Kalinki, Rostki i wp³ywa do ocenê mia³y wp³yw: zawartoœæ tlenu w wodzie, jeziora Orzysz. Jezioro Orzysz posiada dwa odp³ywy: natu- ChZT-Cr, barwa, ChZT-Mn, azot Kjeldahla, dodat- ralny (Orzysza) i sztuczny (Kana³ Orzyszy), które ³¹cz¹ siê kowo w Klusach ogólny wêgiel organiczny (OWO) w miejscowoœci Orzysz poni¿ej Jeziora Wierzbiñskiego. W i oleje mineralne w Rostkach. W miejscowoœci Orzysz dolnym odcinku rzeka zmienia bieg na zachodni i uchodzi do po wyp³ywie z Jeziora Wierzbiñskiego woda w rzece jeziora Tyrk³o, po³¹czonego przesmykiem z jeziorem osi¹ga³a III klasê jakoœci, na któr¹ wskazywa³y: Œniardwy. OWO, saprobowoœæ i stan sanitarny. Natomiast kon- G³ównymi dop³ywami Orzyszy s¹: Kana³ Kozielski centracja barwy, zwi¹zków organicznych wyra¿o- bifurkuj¹cy ze zlewni¹ Dziêka³ówki oraz dop³ywy z jezior: nych przez ChZT-Mn i ChZT-Cr, azot Kjeldahla oraz Druglin, Kêpno, Wylewy. zawartoœæ olei mineralnych nadal utrzymywa³a siê na Przep³ywy charakterystyczne wed³ug IMGW (PIOŒ, poziomie IV klasy. Poni¿ej dop³ywu œcieków z oczysz- 1995-1996) wynosi³y w m3/s: czalni miejskiej dla miasta Orzysz jakoœæ wody w rze-

17 ce obni¿y³a siê do IV klasy. Jej normom odpowiada³y: Charakterystyczn¹ cech¹ dorzecza Pas³êki jest jego asy- barwa, ChZT-Mn, oleje mineralne i stan sanitarny. metria z du¿¹ przewag¹ dop³ywów prawych. Zwi¹zane jest to Podwy¿szon¹ do V klasy wartoœæ wskazywa³o z ukszta³towaniem powierzchni tego terenu. Do najwa¿niej- ChZT-Cr. W punkcie przyujœciowym, po przep³ywie szych dop³ywów Pas³êki zaliczamy: Jemio³ówkê, Gi³wê, przez jezioro Tyrk³o, jakoœæ wody Orzyszy polepszy³a Mor¹g, Mi³akówkê, Drwêcê Warmiñsk¹, M³yñsk¹ Strugê, siê do III klasy, na co wskazywa³y wartoœci BZT5, Wa³szê, £aŸnicê, Biebrzê i Lipówkê. OWO, azotu Kjeldahla, saprobowoœci oraz stan sani- Rzeka Pas³êka od Ÿróde³ do Braniewa objêta jest ochron¹ tarny. Barwa i zawartoœæ materii organicznej opisy- rezerwatow¹ – „Ostoja bobrów na rzece Pas³êce”. Obecnie wanej przez ChZT-Mn i ChZT-Cr odpowiada³y IV bobry przemieœci³y siê do ujœcia Pas³êki i dalej poprzez Zalew klasie. Wiœlany na rzeki ¿u³awskie, gdzie wyrz¹dzaj¹ znaczne szko- W ocenie ogólnej nale¿y podkreœliæ, ¿e rzeka w gór- dy w wa³ach przeciwpowodziowych. Ponadto na obszarze nym biegu przep³ywa przez pozaklasowe wody jezior zlewni Pas³êki znajduje siê 5 rezerwatów przyrody oraz 5 (Zdedy, Lipiñskie) zasobnych w materiê organiczn¹ obszarów chronionego krajobrazu. o silnie posuniêtej eutrofii. Stan troficzny jezior oraz zatorfienie doliny rzecznej niew¹tpliwie maj¹ wp³yw Najwiêksze iloœci zanieczyszczeñ Pas³êka odbiera bez- 3 na jakoœæ wód Orzyszy, zw³aszcza na stwierdzon¹, na poœrednio z oczyszczalni w Braniewie w iloœci ok. 3200 m /d. ca³ej jej d³ugoœci, podwy¿szon¹ zawartoœæ zwi¹zków S¹ to œcieki komunalne, oczyszczone mechaniczno-biolo- organicznych (IV a nawet V klasa). gicznie (kontrola z lutego 2006 r.). Do rzeki odprowadzane s¹ równie¿ œcieki z Biesala (ok. 50 m3/d), £êgut ((24 m3/d), z miejscowoœci Sza³stry (11 m3/d), ze Œwi¹tek (ok. 90 m3/d) PAS£ÊKA i P³oskini (ok. 65 m3/d). Pas³êka o d³ugoœci 169 km i powierzchni zlewni 2294,5 Badania jakoœci wód przeprowadzono w 2 punktach km2 jest rzek¹ I rzêdu i jednym z najwa¿niejszych dop³ywów pomiarowo-kontrolnych w miejscowoœci Pelnik na 130,8 Zalewu Wiœlanego. Przep³yw œredni w przekroju ujœciowym wynosi 16,75 m3/s. ród³a rzeki znajduj¹ siê na wysokoœci km rzeki oraz w Nowej Pas³êce – 2 km przed ujœciem do 157 m n.p.m. na Pojezierzu Olsztyñskim w okolicach Olsz- Zalewu. tynka w pobli¿u miejscowoœci GryŸliny. Na znacznych odcinkach Pas³êka p³ynie w g³êbokich Rzeka Pas³êka w 2006 roku w przekroju Pelnik cha- dolinach erozyjnych o charakterze w¹wozów. Rzeka w swym rakteryzowa³a siê wodami zaliczonymi do III klasy biegu przep³ywa przez kilka jezior. W dolnym odcinku czystoœci. Natomiast na odcinku ujœciowym w prze- Pas³êki znajduje siê zbiornik zaporowy o powierzchni 240 ha, kroju Nowa Pas³êka jakoœæ wód odpowiada³a IV kla- nazywany Jeziorem Pierzchalskim. Jest to obszar o wyj¹tko- sie. WskaŸnikami decyduj¹cymi o klasyfikacji rzeki wych walorach krajobrazowych i przyrodniczych. Ujœciowy w obydwu punktach pomiarowo-kontrolnych by³y: odcinek rzeki znajduj¹cy siê na Wybrze¿u Staropruskim jest barwa, substancje organiczne, azot Kjeldahla, fosfo- w cofce Zalewu Wiœlanego i posiada wa³y przeciwpowodzio- rany oraz wskaŸniki biologiczne i mikrobiologiczne. we. Na rzece Pas³êce znajduje siê 5 elektrowni wodnych. Naj- Indeks saprobowy fitoplanktonu w przekrojach spe³nia³ wiêksz¹ z nich jest elektrownia w Pierzcha³ach. wymogi III klasy czystoœci. Wysokie wartoœci fenoli Zgodnie z podzia³em Polski na krainy naturalne, zlewnia odpowiadaj¹ce IV klasie zanotowano w przekroju Pas³êki le¿y w obrêbie szeœciu jednostek fizyczno-geogra- Pelnik. Wiêkszoœæ badanych wskaŸników odpowia- ficznych: Pojezierza Olsztyñskiego, Pojezierza I³awskiego, da³a I lub II klasie. Równiny Warmiñskiej, Równiny Orneckiej, Wzniesieñ Na jakoœæ wód Pas³êki maj¹ wp³yw punktowe Ÿród³a Górowskich i Wybrze¿a Staropruskiego. Najwy¿ej po³o- zanieczyszczeñ oraz zanieczyszczenia obszarowe ¿onym punktem tego obszaru jest Góra Zamkowa o wysoko- pochodz¹ce z dzia³alnoœci rolniczej. œci 216 m n.p.m. na Wzniesieniach Górowskich. Natomiast W porównaniu do poprzednich badañ przeprowadzo- najni¿ej po³o¿onym terenem s¹ obszary depresyjne na nych w 2005 roku, jakoœæ wód w przekroju Pelnik Wybrze¿u Staropruskim, le¿¹ce nieznacznie poni¿ej pozio- pozosta³a na takim samym poziomie. Stwierdzono mu morza. natomiast pogorszenie jakoœci ujœciowego odcinka Dorzecze Pas³êki jest obszarem o zró¿nicowanej rzeŸbie rzeki z III do IV klasy. i malowniczym krajobrazie. W po³udniowej czêœci zlewni wystêpuje znaczna iloœæ jezior, w tym takie jak: Wulpiñskie, Is¹g, Mor¹g i Narie. Oko³o 40% powierzchni zlewni pokrywaj¹ lasy. Najwiêksze kompleksy leœne znajduj¹ siê w po³udniowej czêœci zlewni.

18 PISA Najwiêcej zanieczyszczeñ, w iloœci 3050,0 m3/d, trafia bezpoœrednio do rzeki z oczyszczalni w Piszu. S¹ to œcieki Pisa jest prawobrze¿nym dop³ywem Narwi, ciekiem III bytowe z miasta i okolicznych miejscowoœci pod³¹czonych rzêdu. D³ugoœæ ca³kowita rzeki wynosi 142,2 km z czego do kanalizacji miejskiej oraz œcieki technologiczne z funkcjo- 91,4 km biegnie w granicach województwa warmiñsko-ma- nuj¹cych zak³adów przemys³owych, poddane mechanicz- 2 zurskiego. Zlewnia zajmuje obszar 4499,8 km (IMGW, no-biologicznemu oczyszczeniu z chemiczn¹ redukcj¹ fosfo- 1978). ru (kontrola WIOŒ z lutego 2005 r.). Okresowo do Pisy Za pocz¹tek rzeki uznano system Wielkich Jezior Mazur- odprowadzanych jest ok. 200 m3 wód technologicznych, skich od wodowskazu Gi¿ycko, zlokalizowanego na Kanale oczyszczonych mechanicznie z piskiej fabryki sklejek. £uczañskim (Gi¿yckim). Do jeziora Roœ kilometra¿ Pisy W 2006 roku wody Pisy badano w 3 punktach pomiaro- poprowadzono drog¹ wodn¹ Wielkich Jezior Mazurskich. wo-kontrolnych na odcinku od wyp³ywu z jeziora Roœ do W³aœciwa Pisa rozpoczyna bieg od wyp³ywu z jeziora Roœ miejscowoœci Je¿e (mapa 4). i po przep³yniêciu 80 km w kierunku po³udniowym wpada do Narwi na 180,8 km jej biegu (IMGW, 1983). W górnym biegu Ocena ogólna Pisy wskazuje na pogarszaj¹c¹ siê rzeka meandruje tworz¹c liczne starorzecza. Pisa ³¹cz¹c jakoœæ wód wraz z biegiem rzeki. Odcinek pocz¹tko- Narew z Wielkimi Jeziorami Mazurskimi stanowi wa¿n¹ wy, obejmuj¹cy stanowiska: powy¿ej i poni¿ej miasta arteriê komunikacyjn¹ (zaliczana jest do rzek ¿eglownych) Pisz, odpowiada³ normom III klasy ze wzglêdu na i atrakcyjny szlak turystyczny. G³ównymi dop³ywami Pisy BZT5, ChZT-Mn, OWO, zawartoœæ ¿elaza, saprobo- poni¿ej jeziora Roœ s¹: Rybnica, Turoœl, dop³yw spod Pupko- woœæ, chlorofil „a” i oleje mineralne poni¿ej miasta wizny (prawobrze¿ne) oraz Pisza Woda, Bogumi³ka, Win- Pisz. Do IV klasy obni¿a³y zaœ barwa, ChZT-Cr, azot centa, Skroda (lewobrze¿ne). Kjeldahla, dodatkowo powy¿ej Pisza oleje mineralne. Przep³ywy charakterystyczne wed³ug IMGW (PIOŒ, Stan sanitarny rzeki poni¿ej jeziora Roœ by³ zadowa- 1995-1996) wynosi³y w m3/s: laj¹cy, a po przyjêciu œcieków z miasta pogorszy³ siê & wodowskaz Pisz: SWQ – 28,7; SSQ – 19,5; SNQ – do IV klasy – liczba bakterii coli typu fekalnego 12,3 (lata 1921 – 1990) w wodzie wskazywa³a nawet V klasê. W przekroju & wodowskaz Ptaki: SWQ – 40,8; SSQ – 21,6; SNQ – Je¿e, usytuowanym poni¿ej po³¹czeñ z Pisz¹ Wod¹ 11,5 (lata 1945 – 1990) i Bogumi³k¹, jakoœæ wód Pisy obni¿y³a siê do IV klasy. Zlewnia w³aœciwej Pisy znajduje siê na pograniczu czte- Jej wartoœciom odpowiada³y barwa, ChZT-Mn, rech mezoregionów: Równiny Mazurskiej, Pojezierza ChZT-Cr, poza tym azot Kjeldahla, oleje mineralne E³ckiego (makroregion Pojezierze Mazurskie), Wysoczyzny oraz liczba bakterii coli typu fekalnego. Kolneñskiej (makroregion Nizina Pó³nocnopodlaska) oraz Z uwagi na brak zarejestrowanych punktowych zrzu- Równiny Kurpiowskiej (makroregion Nizina Pó³nocnomazo- tów zanieczyszczeñ, pomiêdzy drugim a trzecim sta- wiecka) (Kondracki, 1998). nowiskiem, pogorszenie jakoœci wody na tym odcinku RzeŸba terenu urozmaicona, od falisto pagórkowatych mo¿na wi¹zaæ z dop³ywem wód zasobnych w zwi¹zki wzniesieñ, zbudowanych z piasków gliniastych i glin zwa- humusowe (dop³ywy odwadniaj¹ silnie zatorfione ³owych, do rozleglej równiny sandrowej z licznie tereny) oraz bezpoœrednim s¹siedztwem wypasanych wykszta³conymi wydmami, rozci¹gaj¹cej siê na znacznym ³¹k wzd³u¿ brzegów rzeki. obszarze zlewni. Doliny rzeki i mocno rozcz³onkowanych dop³ywów silnie zatorfione. Na takich utworach wykszta³ci³y PISA PÓ£NOCNA siê gleby p³owe, brunatne w³aœciwe i bielicowe. W strukturze zagospodarowania zlewni dominuj¹ lasy Pisa Pó³nocna jest rzek¹ III rzêdu, prawobrze¿nym Puszczy Piskiej. W zatorfionych obni¿eniach wystêpuj¹ ³¹ki dop³ywem £yny o d³ugoœci oko³o 35 km, a zlewnia zajmuje i pastwiska, pola uprawne zajmuj¹ niewielki procent po- obszar 324,3 km2. Najwiêkszym dop³ywem Pisy Pó³nocnej jest wierzchni. Bajdycka M³ynówka. Rzeka bifurkuje do Jeziora Kinkajmskiego. W granicach województwa warmiñsko-mazurskiego Przep³ywy charakterystyczne powy¿ej ujœcia do £yny rzeka przep³ywa przez powiat piski (gmina Pisz). Najwiêksz¹ wm3/s (z okresu 1951–1985) wynosi³y SSQ – 2,7 i SNQ miejscowoœci¹ po³o¿on¹ nad rzek¹ jest Pisz. – 0,39. W obszarze zlewniowym Pisy znajduje siê rezerwat przy- Pisa Pó³nocna p³ynie w granicach mezoregionu Pojezie- rody Jezioro Pogubie Wielkie, utworzony dla ochrony miejsc rze Olsztyñskie, które wchodzi w sk³ad makroregionu Poje- lêgowych rzadkich gatunków ptaków. Poza tym znaczny area³ zierze Mazurskie oraz mezoregionu Nizina Sêpopolska nale- Puszczy Piskiej i liczne jeziora podlegaj¹ ochronie jako obszar ¿¹cego do makroregionu Nizina Staropruska. Pisa Pó³nocna chronionego krajobrazu (OCHK Puszczy i Jezior Piskich). posiada wiele, czêsto bardzo ma³ych dop³ywów. W po³udnio-

19 wej czêœci zlewni wystêpuj¹ liczne zag³êbienia bezodp³ywo- Pisza Woda p³ynie w powiecie piskim przez gminê Pisz. we, niektóre z nich s¹ stale lub okresowo wype³nione wod¹. W swoim biegu nie odbiera zanieczyszczeñ z punktowych Dolina rzeki na znacznej d³ugoœci jest zatorfiona. Zlewnia Ÿróde³. Badania wód Piszej Wody prowadzono w przyujœcio- zbudowana jest g³ównie z gliny zwa³owej oraz z piasków wym punkcie, oddalonym o 0,7 km od ujœcia do Pisy. i ¿wirów wodnolodowcowych. W strukturze u¿ytkowania zlewni dominuj¹ pola uprawne. Pisza Woda w przekroju przyujœciowym prowadzi³a Rzeka przep³ywa przez tereny gmin: Jeziorany, Biszty- wody zadowalaj¹cej jakoœci. Na III klasê w tym punk- nek, Kiwity, Bartoszyce i Sêpopol. Wzd³u¿ jej brzegów po³o- cie wskazywa³y: zawiesina, BZT5, azotyny, zawartoœæ ¿one s¹ nastêpuj¹ce wiêksze miejscowoœci: Kiwity, Galiny, wapnia, manganu i ¿elaza, oleje mineralne, saprobo- Minty, Wiatrowiec i Rygarby. woœæ oraz stan sanitarny. G³ównymi punktowymi Ÿród³ami zanieczyszczeñ Pisy Bardzo wysok¹ koncentracjê barwy (109 mgPt/l), Pó³nocnej s¹ oczyszczane mechaniczno-biologicznie œcieki, ChZT (dwuchromianowe – 85,4 mg O2/l, nadmanga- odprowadzane przez oczyszczalniê w Bisztynku w iloœci nianowe – 28,4 mgO2/l) i OWO (31 mgC/l) mog¹ oko³o 230 m3/d (dane z kontroli z listopada 2003 r.) oraz powodowaæ zwi¹zki humusowe, wymywane z zator- w £abêdniku w iloœci oko³o 70 m3/d (kontrola z paŸdziernika fionej doliny rzecznej. 2003 r.). Mniejsze iloœci œcieków pochodz¹ z miejscowoœci: Galiny, Kosy i Minty. POTOK WILKI Badania jakoœci wód prowadzono w 4 przekrojach Potok Wilki (Strumyk Wilki, Wilki) jest rzek¹ II rzêdu, pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych od powy¿ej Kiwit prawobrze¿nym dop³ywem Banówki, o d³ugoœci 11,2 km do powy¿ej ujœcia do £yny, w Rygarbach. i powierzchni zlewni 10 km2. Przep³yw œredni w przekroju ujœciowym wynosi 0,06 m3/s. ród³a rzeki znajduj¹ siê Rzeka na ca³ym badanym odcinku prowadzi³a wody w okolicach ¯elaznej Góry na wysokoœci oko³o 100 m n.p.m. IV klasy. We wszystkich przekrojach pomiarowych Strumyk p³ynie w g³êbokiej dolinie erozyjnej o stromych sto- wskaŸniki zawartoœci zwi¹zków organicznych kach, która w przewa¿aj¹cej czêœci jest zalesiona. (ChZT-Mn, ChZT-Cr i OWO) kwalifikowa³y wody Zlewnia Potoku Wilki po³o¿ona jest na pó³nocno-za- do klasy IV, zanieczyszczenie bakteriologiczne wska- chodnich krañcach Wzniesieñ Górowskich. Jest to obszar zywa³o na klasê IV lub V, zaœ wysoka barwa – na klasê o rzeŸbie falistej i p³asko-równinnej z nielicznymi pagórkami. V. Ponadto obserwowano obni¿one stê¿enie tlenu Teren ten w przewa¿aj¹cej czêœci jest obszarem rolniczym. latem w przekrojach powy¿ej Kiwit oraz w Galinach Jednak w ostatnich latach znaczne po³acie gruntów nie s¹ (IV klasa), podwy¿szone stê¿enia manganu (III–IV u¿ytkowane co sprzyja dzikiemu rozprzestrzenianiu siê lasu. klasa) oraz wysok¹ zawartoœæ zwi¹zków biogennych, Potok Wilki przyjmuje niewielkie iloœci œcieków (ok. szczególnie na odcinku od punktu poni¿ej Kiwit do 8m3/d) oczyszczonych mechaniczno-biologicznie z miejsco- ujœcia (IV–V klasa). Zwraca uwagê bardzo wysokie woœci ¯elazna Góra (dane z kontroli w marcu z 2003 r.). stê¿enie fosforanów w okresie letnim po dop³ywie œcie- Badania stanu czystoœci wody przeprowadzono w prze- ków z Galin i Bisztynka (nawet 2,2 mg PO /l) oraz 4 kroju ujœciowym rzeki w odleg³oœci 0,1 km od ujœcia do wysokie stê¿enia azotanów w listopadzie w Galinach i Banówki Rygarbach (V klasa). Wartoœci pozosta³ych wskaŸni- ków na ogó³ mieœci³y siê w granicach I lub II, niekiedy W przekroju ujœciowym w 2006 roku Potok Wilki III klasy. prowadzi³ wody odpowiadaj¹ce IV klasie jakoœci. Zadecydowa³y o tym wysokie wartoœci barwy i fosfo- PISZA WODA ranów a tak¿e z³y stan sanitarny wód. Niewielki prze- p³yw wody, a czasami wrêcz zanikaj¹cy, jest przy- Pisza Woda jest ciekiem IV rzêdu, lewobrze¿nym dop³y- czyn¹ ma³ej odpornoœci Potoku na wszelkiego rodza- wem Pisy. Jej d³ugoœæ ca³kowita wynosi 12,1 km (IMGW, ju zanieczyszczenia. 1978), a zlewnia zajmuje obszar o powierzchni 61,9 km2 (IMGW, 1983). Rzeka bierze pocz¹tek w okolicach Rakowa Piskiego i wzd³u¿ biegu odbiera wody z silnie rozbudowanej RAMIA sieci rowów melioracyjnych. Pisza Woda ³¹czy siê z Pis¹ na Ramia jest rzek¹ III rzêdu, lewobrze¿nym dop³ywem 68,3 km jej biegu. Drwêcy Warmiñskiej o d³ugoœci 12,1 km i powierzchni zlew- Zlewnia zagospodarowana rolniczo z dominuj¹cym ni 36,9 km2. Œredni przep³yw w przekroju ujœciowym wynosi udzia³em ³¹k i pastwisk, zbudowana z pisaków sandrowych 0,21 m3/s. ród³a rzeki znajduj¹ siê na pó³nocnym krañcu i gliny zwa³owej. Dno doliny rzecznej wyœcie³aj¹ torfy. Pojezierza Olsztyñskiego na wysokoœci 85 m n.p.m. Jednak

20 przewa¿aj¹cy odcinek rzeki znajduje siê na p³asko-falistym turze u¿ytkowania terenu zlewni Sandeli dominuj¹ pola obszarze Równiny Orneckiej. W swoim biegu rzeka prze- uprawne. £¹ki i lasy zajmuj¹ stosunkowo ma³¹ powierzchniê. p³ywa przez rozleg³e torfowiska, co sprawia ¿e okresowo Sandela przep³ywa przez po³udniowo-zachodni¹ czêœæ woda przybiera brunatn¹ barwê. województwa warmiñsko-mazurskiego, przez teren powiatu Zlewnia zbudowana jest g³ównie z piasków sandrowych, i³awskiego (gmina Lubawa). Najwiêkszymi miejscowoœcia- na których rosn¹ bory sosnowe. Lasy zajmuj¹ ok. 80% mi po³o¿onymi nad ni¹ s¹: Z³otowo, Lubawa, Targowisko powierzchni zlewni. Tylko obszar Ÿródliskowy rzeki u¿ytko- Dolne. wany jest rolniczo, gdzie przewa¿aj¹ gleby brunatne wy³ugo- Rzeka zanieczyszczana jest g³ównie œciekami z mecha- wane. W zag³êbieniach i nieckach utworzy³y siê torfowiska. niczno-biologicznej oczyszczalni w Lubawie (z chemicznym Rzeka Ramia przep³ywa przez obszar gminy Lubomino str¹caniem fosforu), która odprowadza³a w 2006 roku œrednio 3 i Orneta, które wchodz¹ w sk³ad powiatu lidzbarskiego. oko³o 1600 m /d œcieków (dane z kontroli w lutym 2007 r.). Ramia nie jest odbiornikiem œcieków z punktowych Ÿró- Badania wód Sandeli prowadzono w jednym przekroju de³ zanieczyszczenia. Jakoœæ wód badano na odcinku ujœcio- pomiarowo-kontrolnym powy¿ej ujœcia do Drwêcy, wym rzeki w przekroju Miêdzyrzecze w odleg³oœci 1,1 km od w Rodzonem. ujœcia do Drwêcy Warmiñskiej. Jakoœæ wód Sandeli w przekroju przyujœciowym Jakoœæ wód Rami w przekroju ujœciowym w 2006 odpowiada³a IV klasie. Na tê klasê wskazywa³y: bar- roku odpowiada³a IV klasie. Decyduj¹cy wp³yw na wa, BZT5, zwi¹zki azotu, oleje mineralne i chlorofil klasyfikacjê odegra³y wysokie wartoœci barwy, mate- „a”. Na poziomie klasy V wystêpowa³y: fosforany, fos- rii organicznej (ChZT-Mn, ChZT-Cr, ogólny wêgiel for ogólny, ChZT-Cr oraz zanieczyszczenie bakterio- organiczny) i wysokie stê¿enia azotu Kjeldahla. logiczne. Pozosta³e wskaŸniki mieœci³y siê w granicach Dodatkowo wody ujœciowego odcinka rzeki charakte- norm I–III klasy. ryzowa³y siê niekorzystnymi warunkami sanitarny- mi. Liczba bakterii grupy coli typu ka³owego wskazy- STRADYK wa³a na IV klasê. Odnotowano podwy¿szone do III Rzeka Stradyk nazywana w Obwodzie Kaliningradzkim klasy wartoœci manganu, ¿elaza i fenoli lotnych. Pozo- Korniewk¹ jest lewobrze¿nym dop³ywem Proch³adnajej. Jest sta³e wskaŸniki przyjmowa³y wartoœci odpowiada- to rzeka II rzêdu, o d³ugoœci 39,5 km i powierzchni zlewni j¹ce I lub II klasie jakoœci wód powierzchniowych. 36,7 km2. Przep³yw œredni w profilu przygranicznym wynosi 0,21 m3/s. ród³a rzeki znajduj¹ siê na wysokoœci 100 m SANDELA n.p.m. na torfowiskach w du¿ym kompleksie leœnym w okolicach miejscowoœci Kiwajny. Sandela jest rzek¹ III rzêdu, lewobrze¿nym dop³ywem Pod wzglêdem fizyczno-geograficznym zlewnia rzeki Drwêcy, o d³ugoœci oko³o 18 km i powierzchni zlewni 70,6 znajduje siê w obrêbie Wzniesieñ Górowskich. Jest to obszar km2.WPodziale hydrograficznym Polski (1983) Sandela jest o zró¿nicowanej rzeŸbie od p³asko-równinnej i falistej do dop³ywem Elszki. Natomiast zgodnie z materia³ami kartogra- pagórkowatej. Wystêpuj¹ tutaj ci¹gi moren czo³owych ficznymi (mapy topograficzne 1:25 000 i 1:100 000) za rzekê o deniwelacjach dochodz¹cych do 40 m. Cech¹ charaktery- g³ówn¹ przyjêto Sandelê – ma ona wiêksz¹ ni¿ Elszka styczn¹ zlewni rzeki Stradyk jest wystêpowanie du¿ej iloœci d³ugoœæ, wiêksz¹ powierzchniê zlewni i wiêksze spadki. oczek œródpolnych. Przep³ywy charakterystyczne powy¿ej ujœcia do Drwêcy Zlewnia rzeki pokryta jest osadami lodowcowymi i wod- z okresu 1962–1985 wynosi³y: SSQ – 0,46 m3/s; SNQ – 0,26 no-lodowcowymi w postaci glin, piasków i i³ów. Wystêpuj¹ m3/s i NNQ – 0,07 m3/s. tutaj g³ównie gleby brunatne wy³ugowane oraz bielicowe Zlewnia Sandeli nale¿y do dwóch mezoregionów – Garb i pseudobielicowe. Lubawski i Dolina Drwêcy. Pod wzglêdem litologicznym na Obszar zlewni u¿ytkowany jest przede wszystkim rolni- terenie zlewni przewa¿aj¹ gliny zwa³owe oraz piaski czo. Lasy zajmuj¹ oko³o 30 % powierzchni. z domieszk¹ ¿wirów i gliny zwa³owej. W rzeŸbie terenu Rzeka przep³ywa przez dwie gminy: Górowo I³aweckie dominuj¹ formy erozji i akumulacji wodnolodowcowej. i Lelkowo nale¿¹ce do powiatu bartoszyckiego i braniewskie- Powszechnie wystêpuje morena pagórkowata, denna oraz go. Nad brzegami rzeki nie wystêpuj¹ tereny zabudowane. wa³y moren czo³owych. S¹ to s³abo przekszta³cone formy Stradyk nie jest odbiornikiem œcieków z punktowych Ÿró- z okresu zlodowacenia ba³tyckiego. Na takim pod³o¿u wy- de³ zanieczyszczeñ. Badania stanu czystoœci wody zosta³y kszta³ci³y siê gleby p³owe i brunatne wy³ugowane, które cha- przeprowadzone w przekroju Ÿród³owym i przygranicznym rakteryzuj¹ siê ma³¹ lub œredni¹ przepuszczalnoœci¹. W struk- rzeki w miejscowoœciach Galiny i M³ynowo.

21 Jakoœæ wód rzeki Stradyk w 2006 roku w przekroju wym powy¿ej jez. Blanki, w Potrytach – klasie IV. Na Galiny odpowiada³a V klasie czystoœci. Decyduj¹cy III lub IV klasê we wszystkich przekrojach wskazy- wp³yw na klasyfikacjê odegra³y wysokie wartoœci barwa³y: barwa, zawartoœæ substancji organicznych, wy, zawiesiny ogólnej, zwi¹zków organicznych mierzona wskaŸnikami BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr (BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO). Wysoka barwa i OWO, azot Kjeldahla, saprobowoœæ oraz stan sani- jest tutaj pochodzenia naturalnego, o czym œwiadczy tarny (w Ustniku liczba bakterii coli typu ka³owego obecnoœæ w wodzie substancji humusowych. Indeks odpowiada³a nawet V klasie). WskaŸnikiem, który saprobowy fitoplanktonu odpowiada³ III klasie. Rów- dodatkowo obni¿a³ jakoœæ wód powy¿ej Jezioran nie¿ stan sanitarny rzeki wskazywa³ na III i IV klasê i w Potrytach, by³o stê¿enie tlenu, w niektórych prze- czystoœci. Niewielki przep³yw wody, a czasami zupe³ny krojach równie¿ azotyny, chlorofil „a”, niekiedy inne jego brak, wp³ywa niekorzystnie na jakoœæ wód. wskaŸniki. W miarê zwiêkszania siê przep³ywu wody nast¹pi³a W pierwszym przekroju, powy¿ej Jezioran, zwraca poprawa jej jakoœci. W przekroju przygranicznym uwagê niskie stê¿enie tlenu w okresie letnim (V klasa), stwierdzono IV klasê. Jakoœæ wód odcinka przygra- a w kolejnym punkcie – w Ustniku, po przyjêciu œcie- nicznego rzeki kszta³tuje siê w znacznej mierze pod ków z oczyszczalni w Jezioranach – wyraŸne pogor- wp³ywem wód Jeziora G³êbokiego. szenie stanu sanitarnego (liczba bakterii coli typu ka³owego wskazywa³a na V klasê). W ocenie jakoœci wód w pierwszym przekroju pomia- SYMSARNA rowym – powy¿ej Jezioran – pominiêto wyniki ze Symsarna jest rzek¹ III rzêdu, prawobrze¿nym stycznia i z marca. Rzeka w tych miesi¹cach w swym dop³ywem £yny. Jej d³ugoœæ, ³¹cznie z jeziorami, przez które górnym biegu by³a zamarzniêta i wyniki znacznie przep³ywa, wynosi oko³o 37 km. Zlewnia zajmuje obszar odbiega³y od uzyskanych w pozosta³ym okresie. 276,6 km2. Symsarna wyp³ywa z Jeziora Luterskiego, a nastê- pnie przep³ywa przez jeziora: £awki, Wojtówko, Blanki SZEL¥G i Symsar. Rzeka posiada liczne ma³e dop³ywy. 3 Przep³ywy charakterystyczne w m /s z okresu 1951- Szel¹g jest rzek¹ III rzêdu, o d³ugoœci 11,3 km i powierz- –1985 powy¿ej ujœcia do £yny wynosi³y SSQ – 2,28 i SNQ – chni zlewni 35,5 km2. W nowym podziale hydrograficznym 0,69. Polski (Komputerowa Mapa Podzia³u Hydrograficznego Pol- Rzeka przecina mezoregion Pojezierze Olsztyñskie, ski) rzeka Szel¹g nazwana jest jako Opin. Œredni przep³yw nale¿¹cy do makroregionu Pojezierze Mazurskie. ujœciowego odcinka wynosi 0,20 m3/s. Szel¹g jest lewobrze- Zlewnia zbudowana jest g³ównie z glin zwa³owych oraz ¿nym dop³ywem Drwêcy Warmiñskiej. ród³a rzeki znajduj¹ piasków i ¿wirów wodnolodowcowych. Symsarna poni¿ej siê w strefie krawêdziowej Pojezierza Olsztyñskiego w okoli- jeziora Symsar p³ynie w zwartej dolinie. Rzeka jest tu uregu- cach miejscowoœci Bieniewo. lowana, a dolina wciêta do kilkunastu metrów. Zlewnia ma Zlewnia rzeki znajduje siê w obrêbie dwóch jednostek charakter typowo rolniczy. W strukturze u¿ytkowania terenu fizyczno-geograficznych: Równiny Orneckiej i Pojezierza dominuj¹ grunty orne. £¹ki i pastwiska wystêpuj¹ przede Olsztyñskiego. Powierzchnia tego obszaru porozcinana jest wszystkim w dolinie rzeki. Najwiêksze tereny leœne znajduj¹ licznymi dolinami erozyjnymi. Dominuje tutaj typ rzeŸby siê w okolicy jezior Blanki i Symsar. p³asko-równinnej i nisko-falistej. W po³udniowej czêœci Symsarna przep³ywa przez tereny powiatów – olszty- zlewni na obszarach rolniczych wystêpuje znaczna iloœæ nie- ñskiego (gmina Jeziorany) i lidzbarskiego (gminy – Kiwity wielkich oczek œródpolnych. i Lidzbark Warmiñski). Najwiêkszymi miejscowoœciami W strukturze u¿ytkowania gruntów jest to obszar leœno-rol- po³o¿onymi wzd³u¿ rzeki s¹ Jeziorany i Lidzbark Warmiñski. niczy. Lasy zajmuj¹ oko³o 60% powierzchni dorzecza. Do rzeki odprowadzane s¹ œcieki z oczyszczalni w Jezio- Pó³nocn¹ czêœæ zlewni pokrywaj¹ piaski i ¿wiry fluwio- 3 ranach, w iloœci przesz³o 380 m /d, oczyszczone mechanicz- glacjalne, natomiast po³udniowa zbudowana jest z glin more- no-biologicznie (wed³ug informacji o korzystaniu ze œrodo- nowych. Na utworach piaszczystych rosn¹ bory sosnowe, wiska za I pó³rocze 2006 r.). a grunty gliniaste u¿ytkowane s¹ rolniczo. Badania wód w 2006 roku prowadzono w 4 przekrojach Rzeka przep³ywa przez teren gminy Lubomino i Orneta pomiarowo-kontrolnych od miejscowoœci Jeziorany (poni¿ej wchodz¹ce w sk³ad powiatu lidzbarskiego. jeziora £awki) do ujœcia w Lidzbarku Warmiñskim: Szel¹g nie jest odbiornikiem œcieków z punktowych Ÿró- de³ zanieczyszczeñ. Badania jakoœci wody przeprowadzono Jakoœæ wód Symsarny na przewa¿aj¹cym odcinku w jednym punkcie na ujœciowym odcinku rzeki w przekroju odpowiada³a III klasie, tylko w przekroju pomiaro- Opin.

22 Badania rzeki Szel¹g w przekroju ujœciowym w 2006 niczny), substancje biogenne (amoniak, azot Kjeldah- roku wskazywa³y IV klasê jakoœci wód powierzchnio- la, fosforany) oraz stan sanitarny. Stê¿enia badanych wych. Zadecydowa³y o tym wysokie wartoœci barwy, metali z regu³y odpowiada³y wymogom I klasy. Odno- zwi¹zków organicznych (BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr towano podwy¿szone do III klasy wartoœci manganu, i ogólny wêgiel organiczny) i olei mineralnych. Stwier- ¿elaza i glinu. dzono podwy¿szone do III klasy stê¿enia zwi¹zków fosforu. Stan sanitarny ujœciowego odcina rzeki odpo- WARNA wiada³ III klasie. Wiêkszoœæ badanych wskaŸników Warna jest rzek¹ III rzêdu, prawobrze¿nym dop³ywem odpowiada³a I klasie. Wa³szy. D³ugoœæ rzeki wynosi 20 km, a powierzchnia zlewni 108,7 km2. Przep³yw œredni na odcinku ujœciowym osi¹ga WA£SZA wartoœæ 0,7 m3/s. ród³a rzeki znajduj¹ siê na podmok³ych ³¹kach (torfowiska) na wysokoœci ok. 105 m w okolicy wsi Wa³sza jest najwiêkszym prawobrze¿nym dop³ywem Krzekoty. Pas³êki o d³ugoœci 67 km i powierzchni dorzecza 406,4 km2. Zlewnia Warny jest obszarem falistym, poprzecinanym Przep³yw œredni w przekroju ujœciowym wynosi 2,9 m3/s. dolinami erozyjnymi o g³êbokoœci lokalnie dochodz¹cej do ród³a Wa³szy znajduj¹ siê w centralnej czêœci Wzniesieñ 10 m. Ca³y obszar dorzecza Warny po³o¿ony jest w obrêbie Górowskich na zachodnich stokach Góry Zamkowej na Wzniesieñ Górowskich. wysokoœci ok. 170 m n.p.m. Warna poprzez dop³yw jest odbiornikiem œcieków Dorzecze rzeki Wa³szy po³o¿one jest w obrêbie Wznie- z punktowych Ÿróde³ zanieczyszczeñ. Badania stanu jakoœci sieñ Górowskich. Kulminacjê tego terenu stanowi Góra Zam- wód przeprowadzono w przekroju £ajsy w odleg³oœci 1,3 km kowa o wysokoœci 216 m n.p.m. Zlewnia Wa³szy jest obsza- od ujœcia Warny do Wa³szy. rem o rzeŸbie falisto-pagórkowatej z licznymi rozciêciami erozyjnymi i zag³êbieniami wytopiskowymi. Pod wzglêdem budowy geologicznej obszar zlewni wykazuje du¿e zró¿nico- W przekroju ujœciowym w 2006 roku Warna prowa- wanie. Dominuj¹cym osadem jest tutaj glina zwa³owa, prze- dzi³a wody odpowiadaj¹ce IV klasie czystoœci. Decy- mieszana miejscami z utworami piaszczystymi. Znaczny jest duj¹cy wp³yw na klasyfikacjê odegra³y wysokie war- równie¿ udzia³ torfowisk powsta³ych po zaniku jezior. toœci barwy, materii organicznej (ChZT-Mn, ChZT-Cr, ogólny wêgiel organiczy), stê¿enia azotu W zlewni Wa³szy jest dobrze rozwiniêta sieæ rzeczna. Kjeldahla, fosforanów, glinu oraz wskaŸniki stanu Wa³sza posiada wyraŸn¹ i g³êboko wciêt¹ dolinê o stromych sanitarnego. zboczach. Szczególnie w œrodkowym biegu poni¿ej miasta Pieniê¿na, gdzie na d³ugoœci 6 km rzeka p³ynie w g³êbokim jarze o wysokoœci zboczy dochodz¹cych do 60 m. Strome sto- WINCENTA ki porastaj¹ lasy lipowo-grabowe, a dno doliny lasy ³êgowe. Wincenta jest najwiêkszym, lewobrze¿nym dop³ywem Wystêpuje tutaj wiele gatunków roœlin podlegaj¹cych ochro- Pisy, ciekiem IV rzêdu. Jej d³ugoœæ wynosi 23,8 km , a zlew- nie. Rzeka posiadaj¹ca na tym odcinku du¿y spadek p³ynie nia ca³kowita zajmuje powierzchniê 181,8 km2 (pomiar wartkim nurtem wœród wyp³ukanych z glin zwa³owych g³a- WIOŒ Delegatura w Gi¿ycku na podstawie danych IMGW zów, sprawiaj¹c wra¿enie górskiego potoku. Ze wzglêdu na 1983). ród³a Wincenty znajduj¹ siê w okolicach miejscowo- walory krajobrazowe i przyrodnicze utworzono na tym tere- œci Brzózki Wielkie, st¹d rzeka p³ynie w kierunku po³udnio- nie rezerwat „Dolina rzeki Wa³szy”. wo-zachodnim przep³ywaj¹c przez gminy: Ba³a Piska i Pisz 3 Rzeka Wa³sza przyjmuje bezpoœrednio 6150 m /d œcie- w powiecie Piskim i wpada do Pisy na 50,8 km jej biegu. ków oczyszczonych mechaniczno-biologicznie z oczyszczal- Dop³yw w 90% swojej d³ugoœci stanowi granicê wojewódz- ni w Pieniê¿nie (kontrola z paŸdziernika 2004 r.). Badania twa warmiñsko-mazurskiego i podlaskiego. jakoœci wody przeprowadzono w 6 przekrojach pomiaro- W zlewni zalegaj¹ gliny zwa³owe i piaski na glinie, doli- wych, zlokalizowanych od Ÿróde³ do ujœcia rzeki od miejsco- na cieku zatorfiona. Zlewnia o charakterze rolniczym w nie- woœci Skarbiec do Stygajn. znacznym stopniu zalesiona. Wincenta odbiera poprzez dop³yw 21,0 m3/d œcieków Jakoœæ wód rzeki Wa³szy w 2006 roku niemal na ca³ej oczyszczonych mechaniczno-biologicznie z osiedla mieszka- kontrolowanej d³ugoœci odpowiada³a IV klasie. Jedy- niowego w Turowie. Z dniem 31.12.2006 r. zakoñczono eks- nie przekrój powy¿ej Pieniê¿na charakteryzowa³ siê ploatacjê oczyszczalni, a œcieki odprowadzane s¹ do oczysz- wodami w III klasie. O klasyfikacji wód Wa³szy zade- czalni miejskiej w Piszu. cydowa³y wysokie wartoœci barwy i zwi¹zków orga- W 2006 roku wody dop³ywu badano w jednym przekroju nicznych (ChZT-Mn, ChZT-Cr, ogólny wêgiel orga- pomiarowo-kontrolnym 0,3 km powy¿ej ujœcia do Pisy.

23 Jakoœæ wód Wincenty powy¿ej ujœcia do Pisy w 2006 kaniowym w O³owniku, a za poœrednictwem rowu meliora- roku odpowiada³a IV klasie. Na tak¹ ocenê mia³y cyjnego ze Szko³y Podstwawoej w Sobiechach. wp³yw podwy¿szone wartoœci barwy, zawartoœæ sub- W miejscowoœci O³ownik rzeka odbiera okresowo wodê stancji organicznych okreœlona przez wskaŸniki z pobliskiego stawu rybnego. Na Wêgorapie w tym miejscu ChZT-Mn, ChZT-Cr, azot Kjeldahla, oleje mineralne funkcjonuje równie¿ elektrownia wodna i stan sanitarny. Badania wód Wêgorapy w 2006 r. przeprowadzono w dwóch przekrojach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowa- WÊGORAPA nych poni¿ej Wêgorzewa oraz w Mieduniszkach przy granicy Wêgorapa jest lewym, Ÿród³owym ciekiem Prego³y. pañstwa z Obwodem Kaliningradzkim. Punkt poni¿ej Wêgo- D³ugoœæ rzeki wynosi 139,9 km, w tym 43,9 km w granicach rzewa nale¿y do europejskiego systemu wód œródl¹dowych Polski. Powierzchnia zlewni w granicach naszego kraju EUROWATERNET. wynosi 975,6 km2. Za pocz¹tkowy odcinek rzeki przyjmuje siê jej wyp³yw z jeziora Mamry. Wêgorapa p³ynie w kierunku W oparciu o wyniki badañ z 2006 roku stwierdzono pó³nocnym stopniowo skrêcaj¹c na wschód. W rejonie Wêgo- niezadowalaj¹c¹ jakoœæ (IV klasa) wód Wêgorapy rzewa rzeka rozwidla siê na dwa ramiona: Kana³ M³yñski w badanych przekrojach. Poni¿ej Wêgorzewa, gdzie (stanowi¹cy g³ówne koryto rzeki) i Wêgorapê. Ze wzglêdu na rzeka odbiera œcieki z miejskiej oczyszczalni, na ocenê ma³y spadek dna, rzeka silnie meandruje. W okolicy Mieduni- ogóln¹ wp³yw mia³y wysokie wartoœci ChZT-Cr, azo- szek, Wêgorapa tworzy zawik³any meander, którego maksy- tu Kjeldahla i saprobowoœci. Stan sanitarny rzeki malne zbli¿enie po³¹czono kana³em (d³ugoœci 700m) stano- w tym punkcie by³ z³y i odpowiada³ V klasie. W Mie- wi¹cym obecnie g³ówne koryto rzeki. Za Mieduniszkami rze- duniszkach wskaŸnikami obni¿aj¹cymi jakoœæ wody ka przekracza granicê pañstwa i wp³ywa na teren Obwodu by³y: barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, azot Kjeldahla, Kaliningradzkiego. Na charakter wód Wêgorapy wp³ywa i zanieczyszczenie bakteriologiczne. zlewnia kompleksu jeziora Mamry o powierzchni 620,6 km2. Najwiêkszymi dop³ywami Wêgorapy na obszarze Polski 1.3. Podsumowanie s¹: Go³dapa, Wicianka, Kana³ Bro¿ajcki oraz uchodz¹ca do jezior kompleksu Mamr – Sapina. & Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olsz- Przep³ywy charakterystyczne wed³ug IMGW (PIOŒ, tynie wraz z Delegaturami w Elbl¹gu i Gi¿ycku monito- 1995-1996) wynosi³y w m3/s : rowa³ w 2006 roku 31 rzek w 78 przekrojach pomiaro- & wodowskaz Mieduniszki: SWQ – 51,40; SSQ – 11,90; wo-kontrolnych. SNQ – 3,29 (lata 1963-1990). & Woda w 31 stanowiskach odpowiada³a normom III W regionalizacji fizycznogeograficznej Polski wed³ug klasy, w 44 przekrojach pomiarowych odpowiada³a Kondrackiego (1998), rzeka przep³ywa przez mezoregion – normom klasy IV, a tylkow3Vklasy. Krainê Wêgorapy, wchodz¹cy w sk³ad makroregionu Poje- & Obni¿ona jakoœæ wód w kontrolowanych punktach zierze Mazurskie. Wêgorapa odwadnia pó³nocn¹ czêœæ Kra- najczêœciej spowodowana by³a wysokimi wartoœciami: iny Wielkich Jezior. barwy, ChZT-Cr, ChZT-Mn, azotu Kjeldahla, ogólne- Zlewnia zbudowana jest z glin zwa³owych, i³ów, mu³ów, go wêgla organicznego, liczb¹ bakterii grupy coli typu margli i piasków. Na takim pod³o¿u wykszta³ci³y siê gleby ka³owego i ogóln¹ liczb¹ bakterii coli. brunatne w³aœciwe i wy³ugowane oraz bielice. W dolinach & W ¿adnym z badanych punktów nie stwierdzono zanie- wystêpuj¹ torfy. W strukturze u¿ytkowania terenu wyraŸnie czyszczenia pestycydami ani wielopierœcieniowymi przewa¿aj¹ u¿ytki rolne, g³ównie pola uprawne. Znaczne wêglowodorami aromatycznymi (WWA). obszary zajmuj¹ równie¿ nieu¿ytki. W obrêbie dolin rzecz- & We wszystkich rzekach, nawet nieobci¹¿onych zanie- nych wystêpuj¹ ³¹ki i pastwiska, czêsto podmok³e. Lasy zaj- czyszczeniami, zaobserwowano kszta³towanie siê war- muj¹ niewielk¹ czêœæ zlewni Wêgorapy. toœci parametrów obrazuj¹cych zawartoœæ substancji Rzeka przep³ywa przez teren powiatu wêgorzewskiego organicznych w wodzie (ChZT-Cr, ChZT-Mn, OWO) (gminy: Wêgorzewo, Budry) i go³dapskiego (gmina Banie na poziomie norm klasy III lub gorszej. Mazurskie). Najwiêksz¹ miejscowoœci¹ po³o¿on¹ nad rzek¹ & Zawartoœæ biogenów w wodzie by³a bardzo zró¿nico- jest Wêgorzewo. wana i mieœci³a siê w przedziale I–V klasy. Wœród Najwiêcej zanieczyszczeñ Wêgorapa odbiera z oczysz- zwi¹zków biogennych dominowa³a forma azotowa, czalni miejskiej w Wêgorzewie. S¹ to œcieki oczyszczone wskaŸnik fosforu ogólnego w ok. 70% próbek mieœci³ mechaniczno-biologicznie z chemiczn¹ redukcj¹ zwi¹zków siê w normach I klasy. fosforu w iloœci 2004,2 m3/d. Mniejsze iloœci œcieków & Wiêkszoœæ badanych metali wystêpowa³a na poziomie dop³ywaj¹ bezpoœrednio z oczyszczalni przy osiedlu miesz- niewykrywalnym lub znacznie ni¿szym ni¿ normy

24 I klasy. Jedynie ¿elazo, mangan i wapñ niekiedy prze- 3. D³ugoœæ i kilometra¿ wybranych rzek polskich. IMGW, kracza³y normy III klasy. Warszawa 1978. & Pod wzglêdem wymogów sanitarnych jakoœæ wody 4. Szczepañski W. [red.]: Atlas posterunków wodowskazo- w rzekach odpowiada³a co najwy¿ej III klasie. Warto- wych dla potrzeb Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska. œci percentyla 90 w 30% stanowisk wskazywa³y na PIOŒ, Warszawa 1995–1996. ponadnormatywne zanieczyszczenie bakteriologiczne 5. Milewska M.: S³ownik geograficzno-krajoznawczy Polski. (V klasa) W ci¹gu roku stan sanitarny wody by³ bar- PWN, Warszawa 1992. dziej zró¿nicowany i waha³ siê w granicach I–V klasy. 6. Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 11 lutego Nale¿y podkreœliæ, ¿e znacz¹ce obci¹¿enie sanitarne ma 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu miejsce poni¿ej du¿ych zrzutów œcieków i poni¿ej jed- wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowa- nostek osadniczych. dzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników & We wszystkich przekrojach, w których pobrano próby i prezentacji stanu tych wód. Dz. U. Nr 32, poz. 284. makrobezkrêgowców bentosowych indeks bioró¿no- 7. Stan czystoœci wód powierzchniowych obszaru Zielonych rodnoœci oraz indeks biotyczny (za wyj¹tkiem Ramii w P³uc Polski. PIOŒ, Bia³ystok 1998. Miêdzyrzeczu) wskazywa³y najwy¿sz¹ jakoœæ wody 8. Ocena jakoœci rzek badanych w 2006 roku. Maszynopis (I klasa). WIOŒ Olsztyn, 2007. 9. Ocena jakoœci rzek badanych w 2006 roku. Maszynopis LITERATURA Delegatura WIOŒ w Elbl¹gu, 2007. 1. Kondracki J.: Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa 10. Ocena jakoœci rzek badanych w 2006 roku. Maszynopis 1998. Delegatura WIOŒ w Gi¿ycku, 2007. 2. Podzia³ hydrograficzny Polski. IMGW, Warszawa 1983.

Tabela 1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku

km biegu Ocena Rzeka Lokalizacja przekroju WskaŸniki obni¿aj¹ce jakoœæ wód rzeki ogólna

12345

1. Piotrowiec 28,2 V barwa, NH4,NK,NO3,NO2, Nog, Mn, b.coli fek., og.b.coli

Banówka 2. Gronówko 16,1 IV barwa, Zog, ChZT-Mn, ChZT-Cr, PO4, oleje, b.coli fek., og.b.coli

3. Podleœne 10,5 IV barwa, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, PO4, b.coli fek., og.b.coli

Bogumi³ka 1. powy¿ej ujœcia do rzeki Pisy 0,5 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, saprob., b.coli fek. barwa, O , BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, N ,NO, Mn, saprob., 1. pon. jez. Ostrowin, wodowskaz Idzbark 187,7 III 2 5 K 2 chlorofil „a“, b.coli fek., og.b.coli

2. pow. Jez. Drwêckiego, Ostróda 179,7 III barwa, O2, ChZT-Mn, ChZT-Cr, NO2, Mn, saprob., b.coli fek., og.b.coli 3. pon. Jez. Drwêckiego, wodowskaz Sam- barwa, O , BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, Mn, oleje, 164,7 III 2 5 K 2 borowo saprob., chlorofil „a“, b.coli fek., og.b.coli barwa, O , BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, N ,NO, Ba, saprob., 4. Franciszkowo 159,4 III 2 5 K 2 chlorofil „a“, b.coli fek., og.b.coli Drwêca barwa, O , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, oleje, saprob., 5. pow. ujœcia I³awki, Gromoty 153,2 III 2 K 2 chlorofil „a“, b.coli fek., og.b.coli barwa, O , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,PO, oleje, saprob., 6. pon. ujœcia I³awki, wodowskaz Rodzone 142,6 III 2 K 2 4 b.coli fek., og.b.coli barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,PO, Mn, oleje, 7. Bratian 132,8 III 5 K 2 4 saprob., b.coli fek., og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,NO, Nog, PO , oleje, 8. Kurzêtnik 123,2 III K 3 2 4 saprob., chlorofil „a“, b.coli fek, og.b.coli

25 Tabela 1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (c.d.)

km biegu Ocena Rzeka Lokalizacja przekroju WskaŸniki obni¿aj¹ce jakoœæ wód rzeki ogólna

12345

1. Runowo 37,3 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, b.coli fek., og.b.coli

2. Bugi 29,3 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, oleje, b.coli fek.

Drwêca 3. Mingajny 16,5 IV barwa, Zog, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, Hg, b.coli fek. Warmiñska 4. Krosno 12,4 IV barwa, Zog, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, b.coli fek., og.b.coli barwa, Zog, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NH ,N,PO, b.coli 5. Drwêczno 2,0 IV 5 4 K 4 fek., og.b.coli barwa, O , BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N , Mn, oleje, saprob., E³k 1. Nowa Wieœ E³cka 45,7 III 2 5 K chlorofil „a“, b.coli fek., og.b. coli barwa, Zog, ChZT-Mn, ChZT-Cr, N ,NO,NO, Nog, oleje, saprob., Gizela 1. pow. ujœcia do Drwêcy, Gier³o¿ 2,0 III K 3 2 b.coli fek, og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,NO,PO, b.coli fek., 1. powy¿ej Gronowa 3,6 IV K 3 2 4 og.b.coli Go³uba barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, Nog, PO , Pog, oleje, chlo- 2. poni¿ej Gronowa 3,4 IV K 3 4 rofil „a“, b.coli fek., og.b.coli barwa, O , BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, N ,NO,NO, saprob., Grabiczek 1. pow. ujœcia do Drwêcy, Idzbark 0,1 III 2 5 K 3 2 chlorofil „a“, b.coli fek., og.b.coli

1. pon. Garbna 37,4 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, PO4, Pog, oleje, b.coli fek., og.b.coli Guber 2. pow. ujœcia do £yny, Sêpopol 0,1 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, PO4, b.coli fek., og.b.coli barwa, O , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,PO, Pog, oleje, b.coli fek, I³awka 1. pow. ujœcia do Drwêcy, Ma³y Bór 1,1 IV 2 K 4 og.b.coli Karbowo 1. Orneta 0,2 V barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, oleje, b.coli fek., og.b.coli

1. powy¿ej Lubomina 11,6 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, b.coli fek., og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NH ,N,NO,PO, Pog, b.coli fek., Lubomiñska 2. poni¿ej Lubomina 9,3 IV 4 K 2 4 og.b.coli Struga barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,PO, Pog, b.coli fek., 3. Krosno 1,0 IV 5 K 4 og.b.coli

1. Zagaje 9,4 IV barwa, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK,PO4 £awta 2. Mêdrzyki 1,1 IV barwa, O2, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK,Fe

1. pon. ujœcia Marózki, Kurki 251,0 III barwa, O2, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, fenole, oleje, saprob., og.b.coli

2. pow. Olsztyna, Brzeziny 221,0 III barwa, O2, ChZT-Cr, oleje, saprob., b.coli fek., og.b.coli

3. pon. Olsztyna, m. Redykajny 208,4 IV barwa, O2, ChZT-Cr, oleje, b.coli fek, og.b.coli barwa, O , ChZT-Mn, ChZT-Cr, N ,NO, Mn, Fe, oleje, saprob., chloro- 4. pow. Dobrego Miasta, Knopin 185,8 III 2 K 2 fil „a“, b.coli fek., og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, NO , Mn, Fe, oleje, saprob., chlorofil „a“, 5. pon. Dobrego Miasta, Kosyñ 177,0 III 2 b.coli fek., og.b.coli £yna T, barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NO ,PO, Mn, Fe, oleje, saprob., 6. pow. Lidzbarka Warmiñskiego 142,0 III 2 4 chlorofil „a“, b.coli fek, og.b.coli barwa, O , BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,PO, Mn, Fe, 7. pon. Lidzbarka Warmiñskiego 139,0 III 2 5 K 2 4 fenole, oleje, saprob., b.coli fek., og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,PO, saprob., b.coli fek., 8. pow. Bartoszyc 112,5 III K 2 4 og.b.coli barwa, Zog, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,PO, oleje, 9. pow. Sêpopola 90,0 III 5 K 2 4 saprob., b.coli fek., og.b.coli

26 Tabela 1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (c.d.)

km biegu Ocena Rzeka Lokalizacja przekroju WskaŸniki obni¿aj¹ce jakoœæ wód rzeki ogólna

12345 T, barwa, Zog, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,NO,PO, oleje, 10. na granicy pañstwa, m. Stopki 73,7 III K 3 2 4 saprob., b.coli fek., og.b.coli

Mingajny 1. Mingajny 1,1 IV barwa, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, b.coli fek., og.b.coli barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, Nog, PO , fenole, Omaza 1. Grzechotki 9,0 III 5 K 3 4 saprob., b.coli fek., og.b.coli

1. Klusy 26,5 IV barwa, O2, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK

2. Rostki - poni¿ej wyp³ywu z jeziora Rostki 20,5 IV barwa, O2, ChZT-Mn, ChZT-Cr, NK, oleje 3. Orzysz - poni¿ej wyp³ywu z Jeziora Wierz- barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N , oleje, saprob., b.coli fek., 10,5 III K Orzysza biñskiego og.b.coli 4. Mikosze 7,8 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, ol.min., b.coli fek., og.b.coli barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N , saprob., b.coli fek., 5. Okartowo - przy ujœciu do jeziora Œniardwy 0,1 III 5 K og.b.coli barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, N , Mn, fenole, saprob., b.coli fek., 1. Pelnik 130,8 III 5 K Pas³êka og.b.coli

2. Nowa Pas³êka 2,0 IV barwa, ChZT-Cr, NK, Hg, b.coli fek., og.b.coli barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N , Fe, oleje, saprob., 1. poni¿ej jeziora Roœ 79,5 III 5 K chlorofil „a“, b.coli fek., og.b. coli Pisa barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N , Fe,oleje, saprob., 2. poni¿ej miasta Pisz 74,4 III 5 K chlorofil „a“, b.coli fek., og.b. coli

3. Je¿e 54,3 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, NK, oleje, b.coli fek.

1. pow. Kiwit 28,8 IV barwa, O2, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, Mn, b.coli fek., og.b.coli

2. pon. Kiwit, Rokitnik 25,5 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NO3,PO4, Mn, b.coli fek., og.b.coli Pisa barwa, O , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, Nog, PO , Pog, b.coli 3. Galiny 18,7 IV 2 K 3 4 Pó³nocna fek, og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, Nog, Mn, b.coli fek., 4. pow. ujœcia do £yny, Rygarby 0,6 IV K 3 og.b.coli barwa, Zog, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, Ca, Mn, Fe, Pisza Woda 1. powy¿ej ujœcia do rzeki Pisy 0,7 III 5 K 2 oleje, saprob., b.coli fek., og.b. coli

Potok Wilki 1. Wilki 0,1 IV barwa, PO4, b.coli fek., og.b.coli

Ramia 1. Miêdzyrzecze 1,1 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, b.coli fek. barwa, BZT , ChZT-Cr, OWO, N ,NO,NO,PO, Pog, oleje, saprob., Sandela 1. pow. ujœcia do Drwêcy, Rodzone 0,5 IV 5 K 3 2 4 b.coli fek., og.b.coli

1. Galiny 35,7 V barwa, Zog, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, Mn, Fe, oleje Stradyk 2. M³ynowo 32,8 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, Mn, Hg, Fe, oleje barwa, O , BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N , oleje, saprob., b.coli 1. pow. Jezioran, pon. jez. £awki 29,0 III 2 5 K fek, og.b.coli barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO, Ca, Mn, fenole, 2. pon. Jezioran, Ustnik 24,5 III 5 K 2 Symsarna saprob., chlorofil „a“, b.coli fek., og.b.coli

3. pow. jez. Blanki, Potryty 22,5 IV barwa, O2, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, b.coli fek., og.b.coli barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, N ,NO,PO, Mn, saprob., 4. pow. ujscia do £yny, Lidzbark Warmiñski 0,3 III 5 K 2 4 chlorofil, b.coli fek, og.b.coli

27 Tabela 1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (c.d.)

km biegu Ocena Rzeka Lokalizacja przekroju WskaŸniki obni¿aj¹ce jakoœæ wód rzeki ogólna

12345

Szel¹g 1. Opin 2,0 IV barwa, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, oleje

1. Skarbiec 53,6 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NH4,NK, Hg, oleje, b.coli fek.

2. Ziêby 47,3 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK, Fe, b.coli fek., og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, PO , Pog, oleje, l. bakt. coli t. 3. Wopy 42,8 IV 4 fekalnego Wa³sza barwa, BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NH ,N, Nog, PO ,SO, Mn, 4. powy¿ej Pieniê¿na 22,4 III 5 4 K 4 4 Fe, saprob., b.coli fek., og.b.coli barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NH ,N,PO, oleje, b.coli fek., 5. poni¿ej Pieniê¿na 19,2 IV 4 K 4 og.b.coli

6. Bardyny 0,1 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK,PO4, b.coli fek., og.b.coli

Warna 1. £ajsy 1,3 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO, NK,PO4, Al, b.coli fek.

Wincenta 1. powy¿ej ujœcia do rzeki Pisy 0,3 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, NK, ol.min., b.coli fek., og.b. coli

1. poni¿ej Wêgorzewa 135,9 IV ChZT-Cr, NK, saprob., b.coli fek., og.b. coli Wêgorapa 2. Mieduniszki 96,5 IV barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, NK, b.coli fek., og.b. coli

Objaœnienia do tabeli:

T - temperatura wody, O2 - tlen rozpuszczony, Zog - zawiesina ogólna, BZT5 - piêciodobowe zapotrzebowanie tlenu, ChZT-Mn - chemiczne zapotrzebowanie tlenu metod¹ nadmanganianow¹, ChZT-Cr - chemiczne zapotrzebowanie tlenu metod¹ dwuchromianow¹, OWO - ogólny wêgiel organiczny, NH4 - amoniak, NK - azot Kjeldahla, NO3 - azotany, NO2 - azotyny, Nog - azot ogólny, PO4 - fosforany, Pog - fosfor ogólny, SO4 - siarczany, Ca - wapñ, Ba - bar, Al - glin, Mn - mangan, Hg - rtêæ, Fe - ¿elazo, saprob. - indeks saprobowoœci fitoplanktonu, b.coli fek. - liczba bakterii grupy coli typu ka³owego, og.b.coli - ogólna liczba bakterii grupy coli

28 Œ

Opracowanie WIO Olsztyn

województwo podlaskie

Vklasa

III klasa

IV klasa

Klasy czysto ci rzek:

województwo mazowieckie

ROSJA Mapa 1. Ocena jakoœci wód p³yn¹cych województwa warmiñsko-mazurskiego badanych w 2006 roku

województwo kujawsko-pomorskie

województwo pomorskie Mapa 2. Jakoœæ wód Drwêcy i jej dop³ywów Wiêksze punktowe Ÿród³a zanieczyszczeñ: 1. Przedsiêbiorstwo Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. w Ostródzie - oczyszczalnia w Szyldaku; 2. Przedsiêbiorstwo Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. w Ostródzie - oczyszczalnia w Sam- borowie; 3. Przedsiêborstwo Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. w Ostródzie - oczyszczalnia w Smykówku; 4. Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. „Ostróda“ w Tyrowie; 5. Zak³ad Produkcyjno-Doœwiadczalny BA£CYNY Sp. z o.o. - oczyszczalnia Zaj¹czki; 6. Zak³ad Produkcyjno-Doœwiadczalny BA£CYNY Sp. z o.o. - oczyszczalnia Ba³cyny; 7. „Indy- kpol“ S.A. filia we Frednowych; 8. I³awskie Wodoci¹gi Sp. z o.o. w I³awie; 9. Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Lubawie; 10. Miejski Zak³ad Komunalny w No- wym Mieœcie Lubawskim; 11. Urz¹d Gminy w Kurzêtniku; 12. Urz¹d Gminy Grunwald z/s w Gierzwa³dzie - oczyszczalnia œcieków w Gierzwa³dzie

30 Legenda

Iklasa

tlen BZT5 ChZT-Cr II klasa III klasa ocena NO3 Pog IV klasa ogólna

Vklasa

PunktoweŸ³ ród a zanieczyszcze ñ

0 1 5 km

Mapa 3. Jakoœæ wód £yny i jej dop³ywów Wiêksze punktowe Ÿród³a zanieczyszczeñ: 1. Urz¹d Gminy w Stawigudzie; 2. Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Olsztynie; 3. Zak³ad Us³ug Wodnych Sp. z o.o. w Dobrym Mieœcie; 4. „POLMLEK“ Sp. z o.o. w Warszawie, Zak³ad Mleczarski w Lidzbarku Warmiñskim; 5. Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Lidzbarku Warmiñskim; 6. Zak³ad Wodoci¹gów i Ka- nalizacji Sp. z o.o. w Jezioranach; 7. Oczyszczalnia œcieków w Rogó¿u; 8. Oczyszczalnia œcieków w m. Tolko; 9. Wodoci¹gowo-Ciep³ownicza „COWIK“ Sp. z o.o. w Bartoszycach; 10. Urz¹d Miasta i Gminy w Bisztynku; 11. Zak³ad Bud¿etowy Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Gminy Bartoszyce z/s w Sêd³awkach - oczyszczalnia w Galinach; 12. Zak³ad Bud¿etowy Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Gminy Bartoszyce z/s w Sêd³awkach - oczyszczalnia w £abêdniku; 13. Oczyszczalnia w Karolowie; 14. Miejskie Wodoci¹gi i Kanalizacja Sp. z o.o. w Kêtrzynie; 15. Oczyszczalnia w Garbnie; 16. Zak³ad Gospodarki Mieszkaniowej i Us³ug Komunalnych w Sêpopolu

31 Mapa 4. Jakoœæ wód Pisy i Orzyszy Punktowe Ÿród³a zanieczyszczeñ: 1. Spó³dzielnia Mieszkaniowa w Ruskiej Wsi; 2. 0ptima Sp. z o.o. w Olecku – osiedle mieszkaniowe w Ró¿yñsku; 3. Zak³ad Us³ug Komunianych Sp. z o.o. w Orzyszu – miejska oczyszczalnia œcieków; 4. Fabryka „Sklejka-Pisz“ S.A. w Piszu; 5. Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Piszu; 6. Gospodarstwo Mieszkaniowe Zasobu Skarbu Pañstwa w Piszu z siedzib¹ w Kaliszkach – osiedle mieszkaniowe w Turowie

32 2

nw nw nw

nw nw

357

529

9,36

2,17

4,33

2,55 8,11 15,3 7,18 0,19

15,5

0,23

6,75 0,13

0,215 0,006 18,72 0,011

0,029 0,005

15,23 0,001

50,28 0,433 14,35

74,15

15,94 177,7 66,44 0,002 38,91

0,739 0,003 0,471

0,0211

169800

0,00011

7,6 - 8,1

Drwêczno

12,4

nw nw nw

nw nw

7,6

320

480

4,49

2,07

0,03

3,80

6,59

39,5

15,4

0,32

6,52 0,27

5934

0,127 0,007 19,56 0,012

1,515 0,006

16,06 0,016 0,001 15,62 0,148 49,59 0,505 11,42

74,47

12,61 174,9 69,67 0,003

0,332 0,525

0,0009

0,0035

7,4 - 8,4

Krosno

16,5

nw nw nw

nw nw

338

475

4,12

2,19

5,71 8,11

16,4

6,78 0,23

2926

0,101 0,006 0,129 19,58 0,011 0,019

2,607

0,505 0,007

16,36 0,002 15,46 0,115 49,37 0,275 11,79

76,47 39,53 12,54 173,1 52,87 0,002

0,288 0,192 0,486

0,0148

0,0021

0,0043

7,3 - 8,3

Mingajny

29,3

nw nw nw

nw nw

Drwêca Warmiñska

356 109 549

6,37

2,06

0,25

2,85

0,17 4,72 7,46

15,2

2618

6,102

0,092 0,012 16,98 0,013 0,025

0,016 0,603 0,009

18,62 0,002 16,09 50,17 0,294 11,84

82,69 40,39 12,44 166,2 21,02 0,003 0,315 0,251 0,429

0,098

0,00034

7,3 - 8,4

Bugi

37,3

nw nw nw

nw nw

366 110 535

4,31 6,01 0,13 2,19

2,99

0,15 3,49 5,85

11,8 15,9

6356

0,094 0,011 15,41 0,008 0,022

0,014 0,527

18,45 0,001

0,645 12,47

85,87 38,24

170,6 0,001 0,002 0,264 0,436 0,289

8. 16,83 9. 54,17 7. 6.

5. 7,1 - 8,0

4. 22,97 2. 3. 1.

A. B.

D. Runowo

49.

48.

15. 32. 47. 14. 31. 46. 13. 30. 44. 45. 12. 29. 43. 27. 11. 28. 42. 0,008 26. 10. 41. 25. 40. 24. 39. 23. 21. 38. 0,00013 22. 20. 37. 35. 19. 17. 36. 34. 18. 16. 33. 51. 52. 50.

III

nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw

150 329

484

20,1

0,42

2,53

2,26 27,3

16,84

0,164

1,226 0,065 0,321 5,167 7,162 0,109 0,228

0,207 0,027

0,024

0,093

11000

24000

10,138

123,20 0,0177

10,146 36,152 10,822 15,238 0,0045 76,288 35,436 17,319

7,5-7,9

Kurzêtnik

III

nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw

322

487

20,7

0,18

1,12

3,56 3,35

2,13 16,8

0,13

7544

7,7-8

14,84

145,4 0,018

9,822 36,86 0,502 9,838 0,331

6,654 0,118 0,232 0,001

0,211 0,026

0,093

11000

10,622

132,80 0,0012 0,2415 16,946 0,0025 75,554 34,684 11,626

Bratian

III

nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw

2,8

321

471

13,3

20,5

0,17

2,13 16,5

7544

135,4

1,178 10,63 0,478 9,354 0,061 0,275 3,646 5,908 11,23 0,121 0,265 0,002

0,385 0,024

0,023

0,099

16980

10,914

142,60 0,0183 0,0011 37,736 18,292 0,0025 72,988 49,558

7,6-7,9

Rodzone

III

nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw

5,7 2,6

308

140

473

10,3

0,23 1,18 8,95 28,2 12,2 17,5 2,66 76,6 33,8

2,06 39,5

0,02

4600

0,018 0,001 0,374 0,076 0,232 0,002

8,229 0,276 0,207

0,182 0,026

0,094

145,70

7,7-7,9

0,00012

Gramoty

III

nw nw

nw nw nw nw nw nw nw nw nw

6,5

0,3 9,5

3,4 4,1

323

130

457

9,88

0,16 0,22 1,34 8,39 30,4 18,3 2,14 67,7 30,8

43,6

4600

2400

0,001 0,054 0,245 0,002

5,972 0,404 0,184 0,001

0,021

0,016

0,082

159,40

7,6-7,9

0,00015

Franciszkowo

Drwêca

III

nw nw

nw nw nw nw nw nw nw nw

9,1

1,7 9,2

4,4 3,6

281

125

528

22,4 10,8

0,22

10,2 14,6 1,87 67,7 30,2 4,38

2,04 54,1

2400

0,001 0,048 0,734 0,002

0,288 0,167 0,184 0,001

0,048

0,186

0,017

0,107

164,70 0,0193

7,6-7,9

0,00065

Sanborowo

III

50 22

nw nw

nw nw nw nw nw nw nw nw

2,7 2,4

337

140

536

8,27

0,19 0,98 8,18 27,8 12,9 14,8 3,18 90,2

2,13 23,2

0,03

7,4-8

0,017

0,182 0,322 0,002

0,248 0,305 0,158 0,001

0,053

0,213

11000

179,70 0,0019

11,547

Ostróda

0,00026

III

50 10

nw nw

nw nw nw nw nw nw nw nw nw

9,4

3,5 4,8 4,6

357

145

511

143

0,18 1,28 7,73 26,2 39,3 12,6 12,8 8,22

0,04

2,08 27,3

4600

7,6-8

0,084 0,451

0,141 0,177 0,156 0,001

0,028

0,201

0,004

24000

185,00 0,0163

12,918

Idzbark

0,00016

3. 4. 2.

1. 8. 9.

6. 7.

19. 27. 10. 20. 26. 39. 40. 11. 25. 38. 36. 43. 12. 18. 28. 16. 21. 37. 24. 29. 13. 14. 17. 22. 41. 30. 51. 15. 23. 44. 52. 45. 50. 42. 31.

46. 47. 32. 48. 49.

33. 34.

35.

0,5

nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw nw

7,2

3,1 5,2 2,6

109

499

167

624

0,28 0,46 15,6 0,18 25,8 77,8 85,2 16,2

2,82

2108

7-8,1

4,51*

0,064

0,001 0,248 10,18 0,137 0,249 0,001 117,7

0,035

0,027

0,375

0,003

Bogumi³ka

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

A. B.

C. D.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52.

nw nw

nw nw nw nw nw

357

470 155

24,1

8,74

0,11 1,52 13,9 1,98 8,34 6,55 9,37

3,88

6,69

1,99

5934

0,215 143,2 12,27 35,83 0,774 39,46 14,63 0,109 0,408 14,38 0,002 0,012 72,42 0,019

0,004 0,005

0,032

0,125

0,001

10,5

0,0127

0,00014

7,8 - 8,1

Podleœne

nw nw

nw nw nw nw nw

1,5

353

480

0,14 15,0 0,20 1,96 8,17 3,96 9,69

5,52

5,62

2,12

0,25

6816

51,03

10,22 140,6 13,08 40,30 0,795 44,07 17,96 0,137 0,515 15,03 0,002 0,009 71,94 0,025

0,005 0,005

0,465

0,024

0,002

16,1

0,0141

111696

0,00017

7,5 - 8,2

Gronówko

Banówka

nw nw nw nw

1,9

428

891

0,01

15,8 5,51 3,53 45,5 0,82 26,0

3,37

2,22

28,2

16,72

15,65 0,004 0,294 0,001 0,001 0,188 0,009 74,85 43,29 0,029 34,19

57,34 0,006 0,015

0,373

0,027

0,005

0,0771

212896

111696

0,00172

7,4 - 7,9

Piotrowiec

nw- nie wykryto

/l 135,1

/l/l 54,74 8,72

/l 0,473 /l 134,6

/l 26,5

/l /l /l/l 15,01

3 2

4 4

2 2 2 2

g/l

µg/l

mg/l

mg F/l

mg B/l

mg P/l

mg C/l

mg N/l

µS/cm

mg Al/l

mg Pt/l

mg Ni/l

mg Cl/l

mg Cr/l mg Cr/l

mg O

mg O mg O

mg As/l

mg Fe/l

mg Zn/l

mg Ba/l mg Se/l mg Pb/l

mg Hg/l mg Ca/l

mg Cd/l

mg Cu/l

n/100ml

mg Mg/l

n/100ml

mg Mn/l

mg CN/l

krotnoœæ

mg NH mg SO

mg PO

mg NO

mg CaCO

II klasa

IV klasa

Iklasa

Vklasa

III klasa

Indeks saprob. fitoplanktonu

8. ChZT-Mn 9. ChZT-Cr

1. Temperatura wody 2. Zapach 3. Barwa 4. Zawiesina ogólna 5. Odczyn 6. Tlen rozpuszczony 7. BZT

A. Nazwa rzeki B. Numer przekroju

C. Km D. Nazwa stanowiska

10. OWO 11. Amoniak 12. Azot Kjeldahla 13. Azotany 14. Azotyny 15. Azot ogólny 16. Fosforany 17. Fosfor ogólny 18. Przewodnoœæ w 20 °C 19. Substancje rozp. og. 20. Zasadowoœæ ogólna 21. Siarczany 22. Chlorki 23. Wapñ 24. Magnez 25. Fluorki 26. Arsen 27. Bar 28. Bor 29. Chrom +6 30. Chrom og. 31. Cynk 32. Glin 33. Kadm 34. Mangan 35. MiedŸ 36. Nikiel 37. O³ów 38. Rtêæ 39. Selen 40. ¯elazo 41. Cyjanki niezwi¹zane 42. Fenole lotne 43. Suma 2 pestycydów 44. Subst. pow. cz. an. 45. WWA 46. Oleje mineralne 47. 48. Chlorofil "a" 49. Lb. b. coli fek. 50. Ogólnaliczbabakt.coli 51. Indeks bioró¿norodnoœci 52. Indeks biotyczny Ryc.1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku

33 1

nw nw

nw nw nw nw nw nw

605 442

1,54 2,52 5,86 1,03

86,8 7,29 6,48

15,5

8,61

2,17

7544 7544

0,868 15,36 0,447 15,68 190,7 77,59 13,02 43,79 22,16 0,185 13,99 14,86 0,019

0,009 0,006 0,039

0,165 0,009 0,001 0,003 0,016 0,163

Krosno

0,0035 0,0009

7,5 - 8,0

9,3

nw nw

nw nw nw nw nw nw

5,8

660 462

1,08 1,87 0,58 8,73 3,19 0,17 5,37 5,12

16,4

0,03 0,26 2,23

15,96

16,15 204,6 85,52 15,83 45,91 27,81 13,96 23,95 0,025

0,008 0,012 0,054 0,005 0,241 13,85 0,002 0,002 0,003

46000 46000

101,65

0,00013

7,4 - 8,1

pon.Lubomina

Lubomiñska Struga

nw nw

nw nw nw nw nw nw

11,6

651 455

3,06 4,88 1,51 13,2 22,4 6,34

0,01

0,28 2,17

5934 9384

20,82

0,029 0,001 16,84 0,001

pow.Lubomina

6. 7. 5,44 9. 55,66 5. 7,4 - 8,2 3. 8. 16,07 1. 20,1 4. 12,89 2.

A. B.

17. 0,326 13. 12,46 18. 16. 0,332 14. 0,163 19. 12. 15. 20. 196,7 11. 21. 77,32 24. 22. 25. 0,165 10. 23. 92,25 26. 27. 0,0234 28. 29. 30. 0,008 31. 32. 0,081 33. 34. 0,186 43. 35. 0,0154 38. 0,0006 49. 44. 36. 39. 50. 42. 45. 37. 0,002 40. 48. 51. 46. 41. 52. 47.

nw nw

nw nw nw

nw nw

0,2

500

360

2,12

0,02 0,23

5,23

3,76 20,1 0,16

6,69 9,19 23,5

0,575 0,002 0,585 14,22 0,742 0,995 7,291 0,013 0,008 0,227 0,046 0,011 0,001 13,58

168,5 24,90 18,02 62,75 0,025 81,05

46000

Karbowo

1. 5. 7,2 - 8,3 3. 6. 4. 39,37 9. 83,93 2. 8. 7. 10,783

C. D. Orneta

39. 40. 38. 46. 47. 37. 45. 48. 17. 36. 44. 34. 16. 43. 35. 0,0035 49. 15. 33. 18. 31. 42. 14. 32. 12. 30. 41. 13. 26. 50. 135240 51. 11. 19. 29. 20. 25. 52. 10. 28. 21. 24. 22. 27. 23.

1,1

nw nw nw

481

323 130 140

1,94 24,7

0,02

7,76

0,002

0,209

0,802 0,002 1,623 0,097 4,149 0,026 0,402 2,224 8,645 4,654 0,991 16,38 0,195 0,102 8,392 5,652

63560

75440

I³awka

0,0347

0,0025

15,398 13,792 38,732 48,752 29,406 0,0194 64,068

7,6-7,9

6. 1. 4. 2. 5. 3. 8. 7. 9.

C. D. Bór Ma³y

40. 41. 39. 47. 48. 38. 46.

37. 45. 35. 49. 17. 44. 18. 36. 16. 34. 32. 43. 15. 33. 50. 31. 42. 51. 14. 19. 52. 12. 20. 30. 26. 10. 13. 21. 11. 29. 22. 25. 27. 23. 28. 24.

0,1

nw nw

nw nw nw

6,8 6,2

2,9

759

530 190

112

2,43 32,2

22,8 1,66 18,5 16,3 68,7 0,58 52,6 31,5 0,26

18,5

0,075 0,002

0,002 0,359 0,017 0,868 0,085 0,023

0,009 0,194

0,031

24000

46000

0,0019

24,288

7,9-8,2

Sêpopol

Guber

nw nw

nw nw nw

37,4

663

486

2,12

0,31

21,4

0,048 0,001

0,792 0,002 0,002 0,022 1,674 0,107 0,021 6,178 0,009 7,078 0,275 25,06 1,959 183,5 58,15 1,046 38,22 36,72 0,155 0,026 3,184 94,96

34120

19,087

14,534 12,928

15,422

7,9-8,2

6. 1. 4. 2. 5. 3. 7. 9. 8.

C. D. pon.Garbna

40. 41. 39. 47. 48. 38. 46. 49. 18. 37. 45. 35. 17. 44. 36. 50. 16. 34. 19. 32. 43. 15. 33. 13. 31. 42. 51. 14. 27. 52. 12. 20. 30. 26. 10. 21. 11. 29. 22. 25. 23. 28. 24.

III

0,1

nw nw nw

nw nw

nw nw nw

nw nw

9,3

5,5 3,8

9,5

536

364

150

95,8

1,28 12,7

2,05 4,65 0,26 31,2

25,4 7,52

40,3 11,7

1100

2400

0,088

0,001

0,043

0,204 0,022

0,172

0,219 0,122

0,0934 0,0248

17,696

0,0166

7,6-8,1

0,00015

Grabiczek

1. 2.

3. 4. 5. 6. 7. 9. 8.

D. Idzbark

45.

44. 39. 43. 38.

40.

42. 37. 41. 34. 35. 23. 36. 30.

29. 12. 24. 33. 31. 46. 47. 15. 48. 13. 25. 28. 26. 14. 32.

27. 10. 16. 49. 52.

51. 11. 17. 50.

18.

19.

20. 21. 22.

3,4

nw nw

587

418

19,4 0,01

2,69

2,22 0,22 7,46 0,16 5,57

1,32

48,8

6762

0,011

0,206

0,009 0,003 0,001

0,002 90,11

15,98 0,006 0,272 25,46 56,88 34,48 0,138 38,98 0,484 13,37 0,019 16,81 1,098

0,744

179,9

21,40

11922

0,0002

10,378

7,4 - 8,1

pon.Gronowa

Go³uba

3,6

nw nw

nw nw nw

nw nw

2,5

9,9

103

616

418

19,8

2,65

47,9 6,22 0,13 5,38

0,02

1,07

23,8

5088

6762

0,012

0,383

0,008

0,001

91,45 0,012

11,34 0,005 21,68 0,164 35,89 0,169 0,544

19,97

23,64 0,893

0,525

178,8 54,23

0,0035

pow.Gronowa

1. 2.

6. 4. 7. 5. 7,2 - 8,2 8. 9. 54,78

45.

44. 39.

40. 43. 38. 0,0009 42.

41. 37. 35. 36. 30.

12. 24. 31. 29. 47. 33. 48. 13. 25. 26. 34. 46. 14. 32. 15. 28.

27. 10. 16. 49. 52.

51. 11. 17. 50.

18.

19.

20. 21. 22.

23.

1 2

III

nw nw

nw nw nw

535

390

14,6

0,02 2,28

41,6

0,046

0,001

1,018 11,66

0,189 29,58 0,064 0,147 9,208 0,142 0,022 2,376 7,717 8,576 0,022 8,633 0,329

0,219 0,259

160,8 51,92

92,84

16980

24000

Gier³o¿

0,0024 0,0012

32,284

14,092

7,9-8,1

Gizela

2. 3.

4. 5. 6. 7. 8. 9.

45.

44. 39. 40.

43. 38. 41. 42.

37. 35. 36. 24. 30. 31. 47. 25. 13. 34. 46. 14. 29. 32. 15. 33. 48. 26. 27. 10. 28. 16. 49.

11. 52. 50. 12. 17. 51.

18.

19.

20. 21.

22. 23.

III

nw nw

nw nw nw

5,5

5,2 6,5

E³k

930

422

282

20,8

16,7

1,88 4,29 0,15 0,08 2,66

11,1 11,9 43,5

0,18

24,4

11,8 69,9

45,7

7,4-8

0,085

0,001

0,003 0,001

0,016

0,148 0,388 0,017

0,035 0,111

0,091

188,3

2. 3.

4. 5. 6. 7. 8. 9.

D. Nowa Wieœ E³cka

46.

45. 40. 44. 39.

41.

43. 38. 42. 35. 36. 37. 31. 24. 30. 34. 32. 47. 13. 25. 14. 29. 27. 15. 33. 48. 16. 26. 49.

10. 28.

17. 50.

11. 52. 12. 18. 51.

19.

20.

21.

22. 23. Ryc.1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (c.d.)

34 5

III

0,1

nw nw nw nw

nw nw nw nw nw nw

nw nw nw

4,2

7,6 3,9

1,8

930 411

286

22,7

12,3 53,3 18,6 11,7 2,56 0,24 1,86

24,5 0,09 11,5

72,5 16,2 0,18

1606

1,99*

0,021 0,032 0,111 0,022

0,067 0,035 0,003

188,7

0,002

0,036

7,3-8,1

Okartowo

7,8

nw nw nw nw

nw nw nw nw nw

nw nw nw

6,3

7,4 3,5

6,9

439

163

295

22,1

2,41 71,3 12,3 0,22 1,94

8,96

25,4 14,6

77,8 18,1 0,27 0,38

1,87

9222

0,055 0,029 0,112 0,028

0,088 0,156 0,003

213,5

0,158

0,002

0,043

7,2-7,9

Mikosze

2 7

III

nw nw nw nw

nw nw nw nw nw

nw nw nw

3,5

2,8

9,5

557

405 922 291

10,5

22,4

13,4 12,3 11,5 0,17 47,4 2,15 1,42

22,1

71,4 16,2

0,18

1,76

7,4-8

1,64*

0,032 0,046 0,019

0,016 0,036 0,008 0,002

203,7

0,011

0,002

0,221

0,036

Orzysz

Orzysza

nw nw nw nw

nw nw nw nw nw

nw nw nw

4,2

4,4 4,8

0,6

1,3

8,1

660

431 307

20,5

22,4

13,6 26,2 13,6 55,3 2,07

23,7

81,4 13,8

0,18

2,04

1336

7,1-8

2,43*

0,034 0,041 0,018 0,055 0,008

0,005

216,3 0,028

0,002

0,254

0,041

0,018

Rostki

nw nw nw nw

nw nw nw nw nw

nw nw nw

5,7

1,2 5,6

0,9

7,7

324

431 557 312 120

26,5

22,7

15,3 70,8 2,35 16,7

0,46 7,08

24,2

83,1

13,2 0,15 0,16 1,98 37,1

7-8,1

2,44*

0,031 0,059 0,024 0,061 0,023

0,002

187,7 0,016

0,001

0,036

0,025

1. 4. 2. 5. 3. 6. 7. 8. 9.

A. B.

D. Klusy

11. 15. 14. 16. 32. 12. 33. 10. 17. 49. 34.

13. 18. 50. 35. 19. 51. 36. 52. 37. 38. 20. 39. 21. 40.

41. 22. 23.

42. 43. 24. 44. 25. 45. 26. 46. 27. 47. 48.

28. 29. 30. 31.

1 9

III

nw nw

0,9

453 307

430

5,06 8,52 16,5

15,7 2,02

0,01

15,8 76,5

0,01

2,11 3,21

2348

11,84

16,28 0,081 5,074 0,571 0,015

182,1 0,006 0,063

0,092 10,08 0,001

0,002

0,244

Omaza

7. 6. 8. 10,86 4. 9. 28,31 5. 7,5 - 8,3 3. 1. 2.

C. D. Grzechotki

10. 11. 12. 13. 14. 25. 0,153 15. 26. 16. 27. 17. 0,305 28. 18. 29. 19. 30. 20. 31. 21. 35,011 32. 22. 33. 23. 34. 24. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 0,001 42. 43. 44. 0,012 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52.

1,1

nw nw

538 362

6,35

7,63 1,14 2,09 17,8 5,78

83,0

0,17

0,46

0,01

0,02

2,25

17,52 0,161

0,641 0,018

202,6 0,014 58,64 0,073 15,74 0,142 12,75

0,001

12,83

Mingajny

8. 14,76 4. 18,55 7. 9. 47,23 5. 7,4 - 8,2 6. 2. 3. 1.

A. B.

C. D. Mingajny

10. 17,49 11. 12. 13. 14. 15. 26. 16. 27. 17. 0,349 28. 18. 29. 19. 30. 0,011 20. 31. 21. 32. 22. 33. 23. 34. 24. 35. 0,0048 25. 36. 37. 38. 0,00012 39. 40. 41. 0,001 42. 43. 44. 45. 46. 0,176 47. 48. 49. 63560 50. 63560 51. 52.

III

nw nw

2,5 6,6

1,3

185

419

581

73,7

54,5

16,8

2,41

13,3 33,8 24,6 13,2

0,29 90,5 13,6 21,9

0,003

0,099

0,019 0,002 0,058 0,184

0,007

0,186

0,025 0,323 0,322

0,668

24000

0,0012

16,811

7,7-8,1

Stopki

III

nw nw

3,3 7,5

175

354

539

47,4

20,2

2,12

1,28 12,2 33,2 0,65 23,4 13,7

0,16 4,29 83,8 11,9

0,002

0,005

0,018 0,072 0,282

0,016

0,178

0,368 0,373

0,016

24000

0,0654

13,405

0,0205

7,7-8,1

III

nw nw

nw nw nw

nw nw

170

314

513

24,3 17,2

2,27 0,02

21,7

2,63

0,001

2,646 39,73 0,017 6,662 0,081 0,225

7,361

1,098 11,03 0,328 0,397 31,64 0,596 9,663

0,145

112,5

19140

0,0016

0,0021

0,0793

0,0208

77,488 11,946 23,864

7,8-8,2

Bartoszyce Sêpopol

III

nw nw

0,3

139

170

303

506

18,7

2,44

23,1

0,002

0,135

0,006

0,001

3,668 0,038 5,402 0,496 0,126 16,46

5,064

0,111

0,021 1,152

0,438 0,455 9,159

0,168 2,205 75,25

46000

34120

0,0017

38,908 24,056

0,0173

10,452 33,184

11,552

7,8-8,1

pon. Lidzb. Warm.

III

nw nw

2,2 6,3

142

165

382

501

50,3 19,5

25,1

2,13

0,96 10,5 33,4 8,69

0,21 24,4 76,6 11,2

0,142

0,001

0,037 0,451 0,125

0,011

4,866

0,202 0,159

0,019

0,348 0,442

46000

11000

0,0015

0,0022

7,7-8,1

pow.Lidzb.Warm.

£yna

III

nw nw

177

160

288

485

31,8

2,18

0,98

23,1

0,109

2,684 0,001 6,308

0,026 12,38 0,433 0,157

4,366

9,244 0,194 0,129 0,019 7,517 0,219 0,359 0,155 1,857

24000

Kosyñ

0,0023

42,844 24,416

0,0198

26,352

71,884 11,338

7,7-8,0

0,00018

III

nw nw

4,9

160

301

478

10,9

39,3

2,14

22,9

7544

7,6-8

0,155

2,268 0,001 1,707

0,031 0,431 0,192

3,937 1,062 8,623 0,214 0,189 28,04 0,023 7,478 0,289 0,347 0,154

11000

0,0028

42,436 24,304

0,0139

72,284 11,592

185,8

Knopin

0,00136

nw nw nw nw

nw nw

313

470

6,65

15,5

2,41

1,35

0,13 21,7

0,028

3,774 0,001 4,008 2,124

0,023 142,7 0,025 0,246

3,668

9,045 0,248 0,301 35,26 0,017 7,295 0,845 0,611

10,93

63560

0,0005

0,0759

33,976 24,976

0,0144

67,484

208,4

7,5-7,9

110000

Redykajny

III

nw nw

221

241

383

0,02 6,36

15,2

2,06

21,2 9,73

2710

7,4-8

0,069

0,001 4,716 0,894

130,4 0,156 0,056

1,327 0,688 6,733 0,141 0,406

5,896 0,128 0,218 0,154

0,0009

29,266 11,246

2364,4 0,0148

21,952 0,0164

63,852

Brzeziny

0,00013

III

nw nw nw nw

9,9

0,4

9,7

251

125

248

416

33,6

0,02 3,75

2,18

0,29

22,5

7,4-8

0,029

0,008

3,114 0,001 4,662 0,998

754,4 0,054

1,215 0,829 6,727 0,142

7,132 0,321 0,149

0,0011

0,0475

11,852

0,0202

0,0101

0,0177

68,684

8. 7. 6. 5.

2. 9.

A. B.

D. Kurki

37.

36.

35.

44.

34.

43.

42.

33. 21. 41. 15. 22.

32. 51. 20. 52. 40. 50. 14. 48. 49. 29. 31.

47. 19. 28. 39. 13. 18. 38. 12. 46. 10. 17. 30. 11. 27.

16. 24. 45. 25. 23. 26.

nw nw

1,3

930

322

498

1,1

4,03 2,73 3,82

0,09

7,11

2,33

9,19 2,32 0,54 0,01 1,45

9,08

18,6 74,1

3412

0,023

0,454

0,004

15,92

30,81 0,002 16,62

138,6 0,105

0,006

18,36 0,321 61,52

0,505 0,184

0,0015

0,0244

0,00016

7,1 - 7,7

Mêdrzyki

£awta

9,4

nw nw

5,2

100

363

731

0,02

6,13 7,06 19,2

2,18

3,33 1,75

17,2

1606 1606

0,006

0,428

0,004

35,61

0,068 161,9 0,965 0,183 10,86

0,005

10,95

19,00 0,359 0,009

0,708 10,54 0,149 80,62

8. 16,17 7. 6. 5. 7,2 - 7,9

4. 10,31

2. 9. 51,84

A. B.

D. Zagaje

37.

36.

35. 0,0025

44.

34. 43.

33. 42. 41. 0,002 15. 22. 21. 30. 51. 52.

32. 20. 49. 29. 40. 50. 14. 48.

47. 31. 19. 28. 39. 18. 38. 0,00012 12. 46. 13. 11. 27. 0,0358 10. 17. 45.

26. 16. 24. 25. 23. Ryc.1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (c.d.)

35 2

nw nw nw

5,6 1,3

32,3

405

143 286

660

1,83 15,7 5,64 2,61 3,18 9,88 0,05 4,29 15,5 0,01 19,9

1,38 2,22 7,86

0,168 0,401

0,283

21,02 0,064 64,29 0,003 60,24 25,62 22,49

124,4 0,498 0,005 0,018 0,006 0,002

0,0226

0,0058 0,0031

7,2 - 7,9

M³ynowo

Stradyk

nw nw nw

4,5

35,7

390

394 236 257

b.d. b.d.

0,11 0,28

0,46 1,74 3,92 4,80 3,85 0,01 1,02

50,5 2,17 2,22

4. 127,3 7. 15,3 2. 5. 6,8 - 7,5 8. 64,74 3. 6. 1. 15,6 9.

D. Galiny

25. 17. 26. 18. 27. 0,0306 16. 11. 12. 15. 24. 14,56 32. 0,286 30. 13. 19. 22. 15,53 14. 0,089 23. 69,72 28. 31. 0,016 34. 21. 33,75 29. 10. 50,33 33. 20. 40. 46. 0,706 35. 0,001 38. 0,00061 41. 0,003 44. 0,019 47. 39. 42. 0,005 45. 48. 17,59 37. 0,001 43.

36. 49. 11000

50. 11000 51. 52.

0,5

nw nw nw nw

nw nw nw nw nw nw nw

9,2 0,1

675

475

1,29

37,9 3,25

15,5

2,69 35,2

0,165

0,023 2,208 0,946 8,064 0,033 30,86 0,684 0,026 8,887

180,8 0,053 0,246 8,316 0,001

63560

17,576 11,044 28,996 62,088 67,138

0,0024

0,0016

7,8-8,1

110000

107,424

Sandela

4. 2. 5. 8. 3. 6. 1. 9.

A. B.

D. Rodzone

25. 17. 26. 18. 27. 16. 11. 23. 12. 15. 24. 32. 30. 13. 19. 22. 14. 28. 31. 34. 21. 29. 10. 33. 20. 40. 46. 35. 38. 41. 44. 47. 39. 42. 45. 48. 37. 43.

36. 49.

50. 51. 52.

1,1

nw nw

nw nw nw

2,2

445

105 339

0,83 2,49 6,14

0,03 24,0

0,36

4,01

5,61

2618

Ramia

Miêdzyrzecze

4. 17,39 5. 7,6 - 8,1 8. 15,80 6. 7,86 1. 14,7 9. 56,83 2. 3. 7. 5,93

A. B.

26.

25. 0,159 28. 17. 0,245 18. 27. 0,019 16. 0,379 11. 14. 0,087 23. 62,92 12. 15. 24. 10,36 29. 32. 0,053 30. 0,011 13. 18,33 19. 22. 11,59 33. 31. 34. 0,141 21. 52,57 10. 47. 39. 45. 20. 174,7 40. 43. 46. 0,544 35. 0,002 38. 0,0006 41. 0,002 44. 0,019 36. 42. 0,006 48. 37. 0,002

49.

52. 50. 2618 51.

0,1

nw nw nw

nw nw

7,8

479

0,81 14,4 1,65 8,78 0,01 61,6 5,78 8,25 2,05

0,02 5,61

0,176

0,088 0,002 0,026 17,37 0,087

191,7 0,002

Potok Wilki

1. 4. 11,18 5. 7,8 - 8,2 8. 3. 6. 7,97 9. 26,6 2. 7.

D. Wilki

26.

25. 28. 17. 0,464 18. 27. 0,0115 16. 0,793 11. 14. 23. 74,18 12. 15. 5,492 24. 29. 32. 21. 47,25 30. 13. 18,25 19. 352,3 22. 33. 31. 0,0129 34. 10. 47. 39. 45. 20. 40. 0,109 43. 46. 35. 38. 0,00016 41. 0,002 44. 36. 42. 0,004 48. 37.

49. 99750

52. 50. 22350 51.

0,7

III

nw nw nw

nw nw nw nw nw nw nw nw

0,5

6,3 3,3

8,3

569

109 429

430

0,21

32,1 3,37 4,51 13,7 28,4 40,5 12,7 85,4 2,17

1336

7-7,8

0,255 0,045 0,398 0,175 100,7 0,046

0,031 0,288

260,6 0,699 0,123 0,003 0,001

Pisza Woda

1. 4. 5. 8. 3. 6. 9. 2. 7.

26.

28. 17. 18. 27. 16. 25. 14. 23. 29. 32. 35. 30. 13. 19. 33. 11. 31. 34. 12. 15. 24. 10. 21. 22. 39. 42. 45. 20. 40. 43. 46. 38. 41. 44. 47. 36. 37.

48. 49.

50.

52.

51.

0,6

20 30 15 60

nw nw nw

nw nw nw nw

7,2 3,5

790

562

210

0,21

2,36 18,3 16,9 15,2 29,7 38,2 2,23

0,327 0,028 0,647 0,272 135,1 0,039

0,695 0,598 108,7 0,005 0,637 0,188 0,001

11000

24000

0,0022 58,308 0,0162

0,0003 0,0022

7,7-8,2

Rygarby

1 3

nw nw nw

nw nw nw nw nw nw

0,2

8,5

4,8

791

582

185

167

0,03

19,8 2,24 14,7 16,3 19,5 16,6 30,1 42,6 2,47

17,8

9,85

0,918

2,205 0,394 136,7 0,029

1,635 0,016 0,177 144,8 0,325 0,002 0,019

Galiny

46000

0,0027 56,583

0,0025

7,7-8,1

110000

Pisa Pó³nocna

60 17

nw nw nw

nw nw nw nw nw nw

8,8

8,3 3,2

704

511

170

0,15

1,96 15,1 0,03 19,9 16,5 14,5 21,3 54,2 2,49

24,7

0,026

0,342

0,828 0,249 119,4 0,002 31,41 1,262 0,502 133,9 0,005 0,474 0,002

24000

0,0162

0,0021

7,7-8,1

pon. Kiut

nw nw nw

nw nw nw nw nw nw

629

461

0,23

0,61 17,3 16,9 2,73 2,28

23,6

0,023

0,179

0,154 0,241 1,818 6,198 0,042 0,004 4,916 0,922 0,018 158,1

0,469 0,001

13524

12,672 19,544 15,726 20,296 10,936 48,024

94,488 0,0014

7,4-7,9

114,992

0,00014

5. 8. 3. 6. 1. 4. 9. 2. 7.

D. pow. Kiut

26. 18. 27. 28. 17.

16. 19. 25. 14. 23. 12. 15. 24. 29. 32. 10. 35. 13. 22. 30. 33. 11. 31. 20. 34. 21. 47. 36. 39. 42. 45. 40. 43. 46. 38. 41. 44. 48. 37. 49.

50.

52.

51.

III

nw nw nw nw nw nw

nw nw

nw nw nw nw

4,3 7,7

6,9

74,4

240

349

1,26

2,44

0,19 43,8 10,4 10,2

20,9

54,4 25,6 11,3 0,03 0,15

29,1

1,82

7,5-8

2,71*

0,094 0,025 0,079

153,2 0,004

0,064

0,044 0,312

0,046 0,002

0,196

21076

24802

pon.Pisza

Pisa

III

nw nw nw nw nw

nw nw

nw nw nw nw

4,7 8,6

79,5

246

353

108

1,26

2,24

0,16 42,5 10,4 11,5

21,2

56,7 27,5 12,2 0,16

6,39

27,2

1,83

1192

2480

7,5-8

3,34*

0,101 0,014 0,086

150,7 0,003 0,001

0,028 0,068

0,024 0,336

0,051 0,001

0,219

9. 8. 7. 6.

D. pon.jez.Roœ

16. 14. 17. 15. 13.

12.

11.

10.

20.

19. 28. 36. 18. 23. 26. 37. 49. 21. 29. 24. 27. 30. 22. 25. 31. 52. 38. 50. 39. 51. 32. 40. 33. 34. 35. 41.

42. 43. 44. 45. 48. 46. 47.

2 2

nw nw nw

nw nw

5,0

337

491

4,61

2,56

1,41

5,39 6,03

20,5

0,02

2,23

9402

0,632 0,095 0,331

11,93

31,68 10,91

12,37

191,9

73,15 0,002 33,34 13,01 17,67 0,191

0,086

0,002

0,009

11780

11,133

0,0017

0,0187 0,0061 0,0062

0,2721

0,1796 0,0021

0,00124

7,5 - 8,1

Nowa Pas³êka

Pas³êka

III

nw nw nw nw nw

nw nw

262

420

217

2,19 4,30

1,68 8,57

7,76 5,50 7,11

19,3

9,49 17,7

0,01

8,85

0,16

1,94

1228

0,315 0,064 0,218

161,6

58,46

0,002

9. 26,71 8. 7. 6.

5. 7,6 - 8,2

A. B.

C. 130,8 D. Pelnik

16. 14. 17. 15. 13.

12. 10. 11. 0,724

20. 21. 29,71 19. 24. 22. 25. 0,159 28. 36. 18. 23. 26. 29. 37. 49. 1228 27. 0,0147 30. 38. 0,00016 50. 31. 0,014 32. 0,026 52. 39. 51. 40. 0,126 33. 41. 0,001 34. 35. 42. 0,011

43. 44. 0,018 45. 48. 10,48 46. 47. Ryc.1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (c.d.)

36 2

nw nw nw

6,1

5,4

96,5

338

479

23,7 49,8 11,1 12,4 83,4 12,6 33,2 12,8 0,15 21,6 2,14 0,47 4,73 17,8

10,7

2,51

166,2

0,182

0,311

0,093 0,001

0,131

0,004 0,082

0,002 0,023 0,025

0,186 0,054

13362

7,2-7,9

Mieduniszki

Wêgorapa

nw nw nw

5,8 9,7 9,8 4,4 3,7

244

338

15,1 51,8 12,5

28,5 12,6 0,15 22,9 2,56 0,19

4,57

2,18

135,9

140,4

0,089

0,108

0,056 0,001

0,004 0,025

0,002 0,078 0,017

0,032 0,031

67620

7,3-7,9

pon.Wêgorzewa

4. 5. 6. 9. 8. 3. 7. 1. 2.

A. B.

D. C.

20.

19.

18.

17.

42. 16. 10. 23. 44.

22. 25. 43. 14. 41. 21. 24. 45. 11. 28. 48. 46. 26. 47. 15. 52. 12. 50. 13. 35. 51. 27. 49. 29. 37. 30. 36. 31. 32. 38.

33.

39. 34. 40.

1,3

nw nw nw

7,9

9,9 2,1

442

583

0,18

25,1 43,5 10,9 13,5 0,16 15,1 54,3 12,9 0,14 12,7

2,12 4,62 3,32 9,47

9300

6600

255,3

0,151 102,4

0,085

0,341

0,003 0,042

0,001 0,038 0,026

0,001 0,138 0,113

7,5-7,9

Wincenta

4. 7. 5. 6. 9. 8. 3. 1. 2.

A. B.

D. C.

20.

19.

18.

17.

42. 16. 10. 23. 44.

14. 22. 25. 43. 21. 24. 45. 11. 28. 48. 46. 26. 47. 15. 52. 12. 50. 13. 35. 51. 27. 49. 29. 37. 30. 36. 31. 32. 38.

33.

41. 39. 34. 40.

nw nw nw nw

nw nw nw

1,3

4,9

322

495

8,29

12,5 0,15 17,3 9,95 1,26

2,06 6,96 2,95

0,01

0,64

43,93

0,166

Warna

4. 21,54 7. 5. 7,6 - 8,2 6. 9. 45,98 8. 14,41 3. 1. 2.

A. B.

D. £ajsy C.

21. 20. 200,4

19.

18.

17. 0,464

10. 16,05 23. 78,79 42. 0,002 22. 16. 0,862 25. 43. 44. 0,019 24. 45. 11. 28. 14. 0,087 46. 26. 47. 15. 48. 3,37 12. 13. 21,69 35. 0,0038 51. 27. 0,0205 49. 4600 52. 50. 4600 29. 37. 30. 36. 31. 0,023 32. 38.

33.

41. 0,001 39.

34. 0,195 40.

0,1

nw nw nw nw

nw nw nw

336

508

103

4,79 8,03 14,0

17,1 1,06

2,07 8,61 2,33

0,01

0,16

0,13 0,16

34,45 197,8

41,69 0,378 46,68 15,72 81,82 0,003 0,745 0,189 0,015 12,19 0,114

6,372

19,54

0,006

0,002

15090 15090

13,179

0,0029 0,0196

0,0007

Bardyny

7,6 - 8,1

nw nw nw

nw nw

340

640

19,2

5,62 0,39 7,35

17,2 2,20 0,14 2,17 6,14 5,88 3,45 16,3

0,01

0,17

0,24 0,48

40,79 197,6

33,12 48,28 14,54 15,41 77,85 14,62 0,004 0,742 0,139 0,029 10,79 0,354 0,003

0,001

0,012

0,003

0,0177

123360 123360

7,6 - 8,2

pon.Pieniê¿na

III

nw nw nw nw

nw nw nw

2,1

3,5

22,4

385

518

430

4,08 6,32

17,7 9,02 1,61

5,64 6,55

0,15

0,24 0,55

1606

191,9 197,3

21,29 0,379 42,77 13,02 16,21 72,89 14,42 0,005 0,579 0,155 0,032 0,099 0,002

12,17

0,009 0,005

0,002

0,0154

0,0006

7,4 - 8,4

pow.Pieniê¿na

Wa³sza

nw nw nw nw

42,8

337

506

103

3,96 6,46 16,8

15,9 9,75 1,20

2,18

1,94 9,29

0,15

0,29

3412 3412

36,62 197,6

22,04 0,388 46,59 13,92 17,64 70,22 0,002 0,744 0,145 0,031 4,031 11,78 0,106 0,299

0,009 0,005

0,001 0,183

Wopy

0,0019 0,0136

0,00026

7,6 - 8,3

nw nw

5,3

0,1

0,3

306

440

118

47,3

11,4 6,84

16,9 9,47 1,82

2,19

2,76 8,01

1,26

34,22 192,6

23,79 17,09 0,258 49,34 19,45 70,01 0,002 0,416 0,168 0,025 4,167 16,66 0,108

0,003 0,009 0,001 0,014

0,001

Ziêby

13524 19140

0,0048 0,0148

7,2 - 7,9

nw nw nw

nw nw

347

493

137

53,6

20,1 9,69 3,86

5,92 3,99

0,28

0,75

46,84

13,16

0,159

0,015

0,009

7. 5,42 5. 7,2 - 8,1 6. 7,02 4. 20,95 8. 18,15 9. 52,7 1. 15,8 2. 3.

A. B.

D. Skarbiec

21. 20. 186,3

19.

18.

17. 0,411 22. 43. 10. 23. 76,13 24. 11. 42. 0,003 45. 16. 0,548 25. 26. 44. 0,033 15. 48. 21,33 14. 0,158 46. 0,37 12. 29. 35. 0,0025 47. 2,37 51. 27. 36. 49. 4600 52. 28. 50. 4600 13. 13,69 37. 32. 38. 0,0033 30. 33. 31. 0,005

39.

34. 0,282 41. 0,002

40.

nw nw nw nw

nw nw

294

410

6,15 7,26 9,32

19,2 4,32

2,26

1,79

0,01

0,17

0,38

1606 1914

39,03

16,02 0,728 0,138

0,015

12,00

Szel¹g

7. 5. 7,4 - 8,1 6. 4. 8. 15,63 9. 43,137 1. 2. 3.

A. B.

D. Opin

21. 20. 149,8

19.

18.

17. 0,425 22. 13,165 43. 10. 23. 56,753 24. 10,454 11. 15. 42. 0,009 45. 16. 0,646 25. 26. 44. 0,018 47. 48. 10,96 14. 0,093 46. 0,253 12. 29. 51. 27. 36. 49. 52. 28. 50. 13. 37. 32. 0,061 38. 0,0005 30. 33. 31. 0,028

39.

34. 35. 41. 0,003

40.

III

nw nw nw nw nw

nw nw

0,3

490 310

0,18

1,96 19,6 40,8

0,02

7544

3412

41,52 13,32 9,678 7,154 0,423 3,292

16,15 1,383 5,802 145,4 2,294 0,001 0,656 14,53 0,298

0,183

0,103

0,037

44,796

79,088 12,736

0,0034 0,0013 0,0167

7,8-8,3

Lidz.Warm

nw nw nw

nw nw nw nw nw

nw nw

159

664 423

4,34

8,87 8,26 2,11 20,3 13,3

0,32

22,5

1,029 3,184

1,394

0,166 4,202 0,001 0,023 0,243 18,02 0,006 0,202

213,1 0,296

0,023

0,075

34120

16980

40,812 16,136 13,248

12,462

77,344

18,364

0,0391

0,0025 0,0013 0,0171

7,5-7,9

Potryty

109,184

Symsarna

III

nw nw nw nw

nw nw nw nw nw

nw nw

3,5

659 407

9,78

0,33 2,45 20,1 44,2

0,03

24,5

0,992

6,072 1,812

0,123 3,463 9,189 0,001 0,007 0,238 71,91

187,8 0,302

0,279 0,068

34120

40,352 12,944 10,776

17,236

18,874

0,0398

0,0025 0,0014 0,0155

7,5-7,9

107,368

pon.Jezioran

III

50 15

50 22

nw nw

nw nw nw nw nw

3,8

2,1

398 275 115

11,8 1,98

2,31 3,23 12,4 62,6 17,8 65,7 10,7 0,16

4600

2400

0,373

0,056 0,168 0,001 0,017 0,126 0,186

0,017

0,002

0,015 0,057 0,016

0,035

0,0016

0,0002

7,2-8,4

pow.Jezioran

9. 7. 8.

5. 6.

1. 4. 2. 3.

A. B.

10. 11. 12.

51. 15. 52. 13. 50. 14. 45. 48. 43. 21. 46. 49. 41. 44. 47. 16. 22. 42. 17. 23. 18. 24. 19. 25. 20.

26. 27. 28. 29. 35. 30. 33. 36. 31. 34. 37. 32. 38.

39. 40. Ryc.1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (c.d.)

37 Temperatrura wody Zapach Barwa Zawiesiny ogólne Odczyn Tlen rozpuszczony

BZT5 ChZT-Mn ChZT-Cr Ogólny wægiel organiczny Amoniak Azot Kjeldahla Azotany Azotyny Azot ogólny Fosforany Fosfor ogólny Przewodnoœæ 4% Substancje rozpuszczone Zasadowoœæ ogólna Siarczany I Chlorki Wapñ II Magnez 40% Fluorki III Arsen IV Bar Bor V Chrom +6 Chrom ogólny III klasa Cynk IV klasa Glin 56% Vklasa Kadm Mangan MiedŸ Nikiel O³ów Rtêæ Ryc. 2. Klasyfikacja wód p³yn¹cych w województwie warmiñsko-mazurskim Selen ¯elazo w 2006 roku (78 przekrojów pomiarowo-kontrolnych) Cyjanki wolne Fenole Pestycydy Subst. pow. cz. an. WWA Oleje mineralne Saprobowoœæ ses. Chlorofil "a" Liczba bakt. col fek. Ogólna liczbna bakt.coli Indeks bioró¿norodnoœci Indeks biotyczny

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Procent prób

Ryc. 4. Procentowy udzia³ wyników wybranych oznaczeñ w poszczególnych klasach jakoœci wód

80 70 60 50 40 30 20

Liczba stanowisk pomiarowych 10 0

Bar

Glin

Rtêæ

BZT

Wapñ

Barwa

¯elazo

Fenole

œæ

Mangan

Azotyny

ChZT-Cr

Azotany

Amoniak

ChZT-Mn

Siarczany

Fosforany

Chlorofil "a"

Azot ogólny

Temperatura

Fosfor ogólny

Azot Kjeldahla

Oleje mineralne

Saprobowo ses.

Tlen rozpuszczony

Liczba bakt coli fek.

Ogólna liczba bakt. coli

Ogólny w giel organiczny Parametry

Ryc. 3. Ocena ogólna wód p³yn¹cych w 2006 roku - czêstoœæ wyst¹pienia parametrów

38 2. MONITORING JEZIOR

2.1. Wyniki monitoringu jezior prowadzonego w roku 2006

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olsztynie mis jeziornych. Odp³yw wód odbywa siê Kana³em Kula do i Delegatury WIOŒ w Elbl¹gu i Gi¿ycku w ramach monitorin- Jeziora Jagodnego. Zbiornik wchodzi w sk³ad g³ównego ci¹gu gu regionalnego (wojewódzkiego) w roku 2006 przeprowa- Wielkich Jezior Mazurskich. Posiada wyd³u¿ony kszta³t Linia dzi³y badania 18 jezior województwa warmiñsko-mazurskie- brzegowa jest umiarkowanie rozwiniêta. Ma³o zró¿nicowane go. WIOŒ w Olsztynie zbada³ 7 wybranych zbiorników, dno opada w stronê kilku zag³êbieñ. Na jeziorze nie ma wysp. w tym 2 dotychczas nie badane oraz 3 badane wczeœniej Zlewnia bezpoœrednia zajmuje 188,5 ha. Oko³o 40% bez- (1981, 1986 rok) metod¹ nie pozwalaj¹c¹ na okreœlenie klasy poœredniego otoczenia stanowi¹ lasy. Grunty orne nie przekra- czystoœci. Wœród siedmiu jezior wytypowanych do badañ czaj¹ 9% powierzchni zlewni. Zbiornik nie posiada bezpoœred- dwa znajduj¹ siê na Obszrze natura 2000 „Puszcza Napiw- nich punktowych zrzutów œcieków. Poœrednio jednak (poprzez odzko-Ramucka”. Delegatura WIOŒ w Elbl¹gu prowadzi³a jezioro Niegocin) kontaktuje siê z zanieczyszczeniami odpro- analizy wody w 5 jeziorach dorzecza rzeki I³awki, w tym 2 na wadzanymi z gi¿yckiej oczyszczalni. Nie bez znaczenia dla Obszarze Natura 2000 „Lasy I³awskie”, w Parku Krajobrazo- stanu czystoœci wody jest intensywna zabudowa rekreacyjna. wym Pojezierza I³awskiego, a Delegatura WIOŒ w Gi¿ycku Do brzegów jeziora przylegaj¹ dwie wsie letniskowe: Rydze- na 6 zbiornikach, w tym dwóch dotychczas nie badanych (jed- wo i Bogaczewo oraz piêæ pól biwakowych (niektóre z punkta- no z jezior nie badanych – Pogubie Wielkie – jest rezerwatem mi gastronomicznymi) i jeden oœrodek ¿eglarski. Przez jezioro i znajduje siê na Obszarze Natura 2000 „Puszcza Piska”) przebiega szlak ¯eglugi Mazurskiej. Wsie Rydzewo i Boga- i trzech usytuowanych w centralnej czêœci g³ównego ci¹gu czewo do koñca 2003 roku nie by³y skanalizowane. Obecnie s¹ Wielkich Jezior Mazurskich, badanych cyklicznie od 1990 skanalizowane w oko³o 80%. Œcieki z Rydzewa s¹ odprowa- roku. Badania oraz oceny wód, a tak¿e oceny podatnoœci na dzane do oczyszczalni gminnej w Mi³kach, a z Bogaczewa do degradacjê prowadzono zgodnie z Wytycznymi monitoringu oczyszczalni miejskiej w Gi¿ycku. podstawowego jezior (Kudelska i inni 1994). Szczegó³owe Jezioro Boczne cechuje niska odpornoœæ na wp³ywy antro- omówienie kryteriów wyboru jezior oraz zasad prowadzenia pogeniczne. Wiêkszoœæ analizowanych wskaŸników hydro- badañ zamieszczono w Raporcie o stanie œrodowiska woje- graficznych i zlewniowych przyjmuje wartoœci mieszcz¹ce siê wództwa warmiñsko-mazurskiego w 2004 roku (Biblioteka w normatywach III kategorii podatnoœci na degradacjê. Monitoringu Œrodowiska, Olsztyn 2005). Ni¿ej omówiono Badanie jeziora przeprowadzi³a Delegatura WIOŒ uzyskane wyniki badañ, podano kategoriê podatnoœci na de- w Gi¿ycku w miejscu maksymalnego zag³êbienia (17,0 m). gradacjê i klasê czystoœci wód. W czasie letniej stagnacji obserwowano deficyty tlenowe w zbiorniku. Dobrze natleniona by³a warstwa wody do 4 m g³êbokoœci. Iloœæ O obni¿a³a siê w kierunku dna. Na 10 m JEZIORO BOCZNE 2 tlen ca³kowicie zanika³ i pojawia³ siê siarkowodór. Substan- powiat gi¿ycki, gmina Gi¿ycko cje organiczne, wyra¿one wskaŸnikiem BZT i ChZT-Cr, & dorzecze: Pisa – Narew – Wis³a 5 odpowiada³y normom II–III klasy czystoœci. Wœród bioge- & region fizycznogeograficzny: Kraina Wielkich Jezior nów na uwagê zas³ugiwa³y przydenne wartoœci fosforanów Mazurskich - Pojezierze Mazurskie (0,591 mg P/l – poza klas¹) i fosforu ca³kowitego (0,628 mg & wysokoœæ n.p.m.: 116,2 m P/l – poza klas¹). Zwi¹zki fosforowe pod powierzchni¹ latem Podstawowe dane morfometryczne by³y wykorzystane na procesy produkcji pierwotnej i nie & powierzchnia zwierciad³a wody: 183,3 ha przekracza³y norm II klasy, wiosn¹ natomiast fosforany & g³êbokoœæ maksymalna: 17,0 m dochodzi³y do 0,045 mg P/l (III klasa). Wynikiem beztleno- & g³êbokoœæ œrednia: 8,6 m wego rozk³adu zwi¹zków organicznych przy dnie zbiornika & objêtoœæ jeziora: 15697,9 tys. m3 latem by³y podwy¿szone do norm III klasy iloœci azotu amo- & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 408,0 km2 nowego (1,97 mg N/l). W czasie wiosennej cyrkulacji stwier- Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy dzono w wodzie wysokie wartoœci przewodnoœci elektroli- Wielkich Jezior Mazurskich tycznej w³aœciwej (345 mS/cm – III klasa). Widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego wiosn¹ wynosi³a 1,8 m, a latem obni¿a³a siê Jezioro Boczne stanowi po³udniowo-zachodni¹ zatokê do 0,8 m. W sierpniu stwierdzono intensywny zakwit sinic, jeziora Niegocin. Oba zbiorniki s¹ po³¹czone przewê¿eniem w którym dominowa³a Oscillatoria redeckei, a subdominan-

39 tem by³ Aphanizomenon gracile. Chlorofil „a” w kwietniu Badanie stanu czystoœci jeziora przeprowadzi³a Delega- odpowiada³ normom III klasy (17,9 mg/m3), a w sierpniu by³ tura WIOŒ w Elbl¹gu na jednym stanowisku pomiarowym, pozaklasowy (41,7 mg/m3). Pod wzglêdem sanitarnym woda zlokalizowanym w œrodkowej – najg³êbszej czêœci jeziora. w zbiorniku nie budzi³a zastrze¿eñ (miano coli typu ka³owego Wiosn¹ wody jeziora by³y przesycone tlenem od mieœci³o siê w normach I klasy). powierzchni do dna (18,5–14,5 mg O2/l). Latem iloœæ O2 Ogólna ocena wody w Jeziorze Bocznym wskazywa³a na obni¿y³a siê do 9,9 mg/l w warstwie powierzchniowej i do 2,7 trzeci¹ klasê czystoœci (wynik punktacji 2,87). Wynik punk- mg/l przy dnie. Jezioro by³o zasobne w zwi¹zki organiczne. tacji by³ taki sam jak w 2000 roku, niemniej jednak w stosun- BZT5 i ChZT-Cr odpowiada³y normom III klasy. Koncentra- ku do wyników sprzed szeœciu lat zmniejszy³a siê przeŸroczy- cje zwi¹zków azotowych przekracza³y normatywy klas I–III. stoœæ wody i pojawi³y siê masowe zakwity sinic. Azot ca³kowity w warstwie powierzchniowej osi¹ga³ wartoœæ 4,30 mg N/l, a azot mineralny oko³o 1,70 mg N/l. Zwi¹zki fosforowe, znacznie wykorzystane w procesach produkcji pier- JEZIORO DAUBY wotnej nie zwraca³y w zbiorniku szczególnej uwagi (I–II kla- powiat i³awski, gmina Zalewo sa). Wiosenne zakwity okrzemek mia³y wp³yw na wzrost & dorzecze: I³awka – Drwêca – Wis³a wartoœci chlorofilu „a” w wodzie do oko³o 70 mg/m3. Latem & region fizycznogeograficzny: Pojezierze I³awskie g³ównie rozwinê³y siê sinice. Chlorofil „a” nieco przekroczy³ & wysokoœæ n.p.m.: 99,3 m 40 mg/m3. Oba wyniki by³y pozaklasowe. Z wysokimi warto- Podstawowe dane morfometryczne œciami chlorofilu „a” korelowa³a niska widzialnoœæ kr¹¿ka & powierzchnia zwierciad³a wody: 62,5 ha Secchiego (0,7–0,8 m; poza klas¹). Warunki sanitarne wody, & g³êbokoœæ maksymalna: 3,7 m wyra¿one wskaŸnikiem miana coli typu ka³owego, odpowia- & g³êbokoœæ œrednia: 2,3 m da³y I klasie czystoœci. 3 & objêtoœæ jeziora: 1438,1 tys. m Sumaryczna ocena jakoœci wód jeziora Dauby wskazy- 2 & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 20,1 km wa³a na trzeci¹ klasê czystoœci (wynik punktacji 3,09). Niska Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Kana³u jakoœæ wód zbiornika by³a w du¿ym stopniu wynikiem ma³ej Elbl¹skiego odpornoœci jeziora na degradacjê, zwi¹zanej z cechami naturalnymi. Jezioro Dauby znajduje siê we wschodniej czêœci Poje- Badanie jeziora przeprowadzone w 1994 roku wskazy- zierza I³awskiego. Jest zbiornikiem przep³ywowym, zasila- wa³o na pozaklasowy charakter zbiornika. Analizy z 2006 nym wodami jeziora Piek³o (Wajgart) i Kana³u I³awskiego. roku wykaza³y obni¿enie substancji organicznych, zwi¹zków Odp³yw wód nastêpuje w kierunku po³udniowym do Jeziora- fosforowych i przewodnoœci elektrolitycznej w³aœciwej. ka Du¿ego. Przez jezioro przechodzi szlak ¿eglowny, ³¹cz¹cy systemem kana³ów (I³awski, Elbl¹ski) Jeziorak Du¿y z Zale- JEZIORO DOBR¥G wem Wiœlanym i Morzem Ba³tyckim oraz jeziorami ostródz- powiat olsztyñski, gmina Barczewo kimi. & dorzecze: Dobr¹¿ka - Pisa - £yna - Prego³a Jezioro jest p³ytkie, o niewielkiej powierzchni i wyd³u- & region fizycznogeograficzny: Pojezierze Olsztyñskie ¿onym kszta³cie. Linia brzegowa s³abo rozwiniêta. Dno ma³o - Pojezierze Mazurskie zró¿nicowane i zamulone. Brzegi s¹ urozmaicone – od p³a- & wysokoœæ n.p.m.: 113,4 m skich i podmok³ych do stromych i wysokich. W granicach Podstawowe dane morfometryczne zlewni bezpoœredniej, zajmuj¹cej oko³o 100 ha, znajduje siê & powierzchnia zwierciad³a wody: 108,0 ha czêœæ zabudowañ wsi Mózgowo, Huty Wielkiej i Duba. S¹ to & g³êbokoœæ maksymalna: 27,9 m wsie nieskanalizowane. W strukturze u¿ytkowania zlewni & g³êbokoœæ œrednia: 11,6 m lasy i zadrzewienia zajmuj¹ 35% powierzchni, ³¹ki i pastwi- & objêtoœæ jeziora: 12 480,7 tys. m3 ska 30%, a grunty orne 28%. Zbiornik jest w niewielkim stop- & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 19,0 km2 niu zagospodarowany rekreacyjnie. Tylko w strefie ujœcia Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezie- Kana³u I³awskiego znajduje siê kilka domków letniskowych. rza Olsztyñskiego Czêœæ z nich jest w fazie budowy. Jezioro nie jest odbiornikiem œcieków ze Ÿróde³ punktowych. Poprzez dop³ywy oraz sp³ywy powierzchniowe mog¹ przedostawaæ siê do wody Jezioro Dobr¹g le¿y oko³o 5 km na wschód od Barczewa. zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Jezioro Dauby jest Jest zasilane kilkoma niewielkimi ciekami. Odp³yw wód p³ytkim zbiornikiem, ma³o odpornym na wp³ywy zewnêtrz- odbywa siê strug¹ Dobr¹¿k¹ do rzeki Pisy. Nale¿y do jezior ne. Zakwalifikowano je poza kategori¹ podatnoœci na niezbyt rozleg³ych, g³êbokich, o s³abo rozwiniêtej linii brze- degradacjê. gowej. Obrze¿e zbiornika jest wysokie i strome, jedynie na

40 pó³nocy niskie i miejscami podmok³e. W obrêbie zlewni bez- Jezioro by³o badane przez OBiKŒ w Olsztynie w roku poœredniej, zajmuj¹cej 96 ha, nie ma wiêkszych skupisk zabu- 1981 wed³ug innego systemu ni¿ obecnie obowi¹zuje. Warun- dowy gospodarskiej. Lasy, wystêpuj¹ce g³ównie przy brzegu ki tlenowe latem by³y zbli¿one do stwierdzonych w roku 2006. zachodnim, stanowi¹ oko³o 56% powierzchni. Grunty orne - pokrywaj¹ nieco ponad 20% jej obszaru, u¿ytki zielone JEZIORO EWINGI 16%, a nieu¿ytki - 4%. Poza punktem gastronomicznym powiat i³awski, gmina Zalewo i kempingiem, zlokalizowanym przy drodze krajowej nr 16, & dorzecze: I³awka – Drwêca – Wis³a nad jeziorem nie ma innych obiektów s³u¿¹cych wypoczyn- & region fizycznogeograficzny: Pojezierze I³awskie kowi. Jezioro nie jest odbiornikiem zanieczyszczeñ ze Ÿróde³ & wysokoœæ n.p.m.: 99,3 m punktowych. Ocena warunków morfometryczno-zlewnio- Podstawowe dane morfometryczne wych plasuje Dobr¹g w I kategorii podatnoœci na degradacjê. & powierzchnia zwierciad³a wody: 490,4 ha Wszystkie ujête w ocenie sumarycznej wskaŸniki mieszcz¹ & g³êbokoœæ maksymalna: 3,0 m siê w granicachIiIIkategorii. & g³êbokoœæ œrednia: 2,0 m Badania jakoœci wód przeprowadzi³ WIOŒ w Olsztynie & objêtoœæ jeziora: 9870,1 tys. m3 na stanowisku zlokalizowanym w najg³êbszej partii zbiornika & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 84,6 km2 (27,0 m). W czasie badañ wiosennych wody na powierzchni Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezie- wykazywa³y przesycenie tlenem, wynosz¹ce oko³o 120%. rza I³awskiego „czêœæ B” (otulina Parku Poni¿ej 5 m stê¿enie tlenu ³agodnie obni¿a³o siê i nad dnem Krajobrazowego Pojezierza I³awskiego) wynosi³o 7 mg O2/l. Latem jezioro by³o uwarstwione. Epilim- nion, siêgaj¹cy 5 m, wykazywa³ dobre warunki tlenowe. Jezioro Ewingi po³o¿one jest we wschodniej czêœci Poje- W warstwie skokowej tlen obni¿y³ siê do 4,1 mg O2/l. W gór- zierza I³awskiego w dorzeczu rzeki I³awki. Górny odcinek nej i œrodkowej czêœci hypolimnionu tlen wystêpowa³ w ilo- I³awki uchodz¹cy do jeziora Ewingi nazywany jest Zalewk¹. œciach niewielkich, a od 22 m panowa³y warunki beztlenowe. Woda z jeziora odp³ywa kana³em ¿eglownym w kierunku Œrednie nasycenie hypolimnionu wynosi³o 9%. Wody jeziora po³udniowym - do jeziora Jeziorak Du¿y. Jezioro jest p³ytkie, wykazywa³y doœæ wysokie zawartoœci podstawowych sk³a- polimiktyczne, o stosunkowo du¿ej powierzchni i s³abo roz- dników mineralnych. Przewodnoœæ elektrolityczna w³aœciwa winiêtej linii brzegowej. Dno zbiornika jest ma³o zró¿nicowa- wiosn¹ wynosi³a blisko 350 mS/cm. WskaŸnik poziomu sub- ne i znacznie zamulone. Brzegi s¹ p³askie, otoczone w prze- stancji organicznych ChZT-Cr latem na powierzchni nie- wa¿aj¹cej czêœci podmok³ymi ³¹kami i moczarami. U¿ytko- znacznie przekroczy³ granicê klasy III, natomiast BZT5 by³o wanie zlewni bezpoœredniej, zajmuj¹cej 480 ha, jest ró¿no- niskie. Fosforany i formy mineralne azotu wiosn¹ mieœci³y siê rodne. Najwiêksz¹ powierzchniê zajmuj¹ grunty orne (40%) w granicach stê¿eñ niskich lub umiarkowanych (0,004 mg P/l oraz ³¹ki i pastwiska (20%). Lasy i zadrzewienia nie przekra- i 0,36 mg N/l). Zawartoœæ fosforu ca³kowitego w obu okre- czaj¹ 15% powierzchni. W granicach zlewni bezpoœredniej sach badañ odpowiada³a I klasie czystoœci (wartoœæ œrednia - znajduje siê czêœæ zabudowañ miejscowoœci Zalewo oraz 0,023 mg P/l), równie¿ azot ca³kowity nie by³ wysoki (œrednia przysió³ek Koziny i czêœæ zabudowañ wsi Pó³wieœ. Zalewo i Pó³wieœ s¹ skanalizowane. Œcieki odprowadzane s¹ poprzez - 0,77 mg N/l). Odtlenione wody naddenne wykazywa³y mechaniczno-biologiczn¹ oczyszczalniê do rzeki Dzierzgon- umiarkowane zawartoœci zwi¹zków fosforu i azotu amono- ki w miejscowoœci Pó³wieœ. Zbiornik nie jest zagospodarowa- wego. Chlorofil „a” wiosn¹ by³ pozaklasowy (28,6 mg/m3), ny pod wzglêdem rekreacyjnym, niemniej jednak jest wyko- latem mieœci³ siê w granicach klasy I (2,4 mg/m3). Struktura rzystywany przez mieszkañców Zalewa jako miejsce wypo- fitoplanktonu by³a bez wyraŸnej dominacji gatunkowej. czynku. Znajduje siê tu niewielka przystañ dla ¿aglówek Latem pojawi³y siê, chocia¿ jeszcze w niewielkich iloœciach, i ³odzi. sinice g³ównie z rodzaju Aphanothece i Merismopedia. Obecnie jezioro nie jest odbiornikiem œcieków ze Ÿróde³ Widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego wynosi³a 2,2 m (wartoœæ œred- punktowych. Jednak do po³owy 1990 roku bezpoœrednio do nia). Miano coli typu ka³owego odpowiada³o klasie I. zbiornika odprowadzane by³y œcieki technologiczne (mecha- Sumaryczny wynik punktacji (1,93) pozwoli³ zaliczyæ nicznie oczyszczone) z zak³adu garbarskiego w Zalewie. wody jeziora Dobr¹g do drugiej klasy czystoœci. Badania Efektem zanieczyszczenia jeziora œciekami garbarskimi, biologiczne tak¿e wskazywa³y na zadowalaj¹c¹ jakoœæ wód zawieraj¹cymi miêdzy innymi zwi¹zki chromu, jest kumula- zbiornika. WskaŸnikami najmniej korzystnymi, zaliczonymi cja tego pierwiastka w osadach dennych (Dobies, Planter do III klasy czystoœci by³y: œrednie nasycenie hypolimnionu 1998). Polimiktyczny charakter zbiornika mo¿e sprzyjaæ tlenem, ChZT-Cr, przewodnoœæ elektrolityczna w³aœciwa uwalnianiu do wody zwi¹zków zgromadzonych w osadach, i chlorofil „a”. st¹d w czasie badañ kontrolowano stê¿enie chromu w wodzie

41 (stwierdzone w 2006 roku wartoœci nie przekracza³y norm JEZIORO GRAJEWKO I klasy). Na jakoœæ wody w jeziorze maj¹ wp³yw równie¿ powiat gi¿ycki, gmina Gi¿ycko wody dop³ywaj¹ce ze zlewni rzek¹ Zalewk¹ i ciekiem Szla- & dorzecze: Pisa – Narew – Wis³a zówka. Oba dop³ywy by³y zasobne w substancje organiczne, & region fizycznogeograficzny: Kraina Wielkich Jezior a Szlazówka wykazywa³a latem niekorzystny stan sanitarny. Mazurskich – Pojezierze Mazurskie Z uwagi na niekorzystne cechy morfometryczno-zlew- & wysokoœæ n.p.m.: 116,2 m niowe (ma³a g³êbokoœæ œrednia, brak stratyfikacji oraz du¿a Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia dna czynnego) jezioro ³atwo ulega wp³ywom & powierzchnia zwierciad³a wody: 42,7 ha zewnêtrznym - odpowiada III kategorii podatnoœci na & g³êbokoœæ maksymalna: 9,0 m degradacjê. & g³êbokoœæ œrednia: 5,0 m 3 Badania stanu czystoœci wód przeprowadzi³a Delega- & objêtoœæ jeziora: 2122,8 tys. m 2 tura WIOŒ w Elbl¹gu na dwóch stanowiskach: w czêœci & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 17,7 km œrodkowej jeziora (g³êb. 2,5 m) i w zatoce po³udniowej Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy (g³êb. 1,0 m). Wielkich Jezior Mazurskich Zarówno w okresie wiosennym jak i letnim woda by³a natleniona w ca³ej masie. Iloœæ O2 waha³a siê w zakresie Jezioro Grajewko przylega do wschodniego brzegu 12,9–8,0 mg/l. Nasilone procesy fotosyntezy w czasie maso- jeziora Niegocin. Oba zbiorniki po³¹czone s¹ krótkim cie- wych zakwitów fitoplanktonu powodowa³y przesycenie tle- kiem. Grajewko zasilaj¹ wody Jeziora K¹pskiego, dwa rowy nem szczególnie warstwy powierzchniowej (116–123%). od strony pobliskich wsi oraz ciek odwadniaj¹cy stawy rybac- Na podstawie analiz przeprowadzonych w 2006 roku kie. Odp³yw wód odbywa siê w kierunku Niegocina. Jezioro jezioro Ewingi okreœlono jako pozaklasowe (wynik punkta- jest niewielkie, doœæ p³ytkie, o s³abo rozwiniêtej linii brzego- cji 3,40). Normom klas I–III nie odpowiada³a wiêkszoœæ anali- wej. Nie posiada wysp. Dno zbiornika opada ³agodnie ku zowanych parametrów. Stwierdzono wysokie iloœci zwi¹zków maksymalnemu zag³êbieniu w czêœci po³udniowej. Zlewniê organicznych: BZT5 osi¹ga³o normy III klasy, a ChZT-Cr bezpoœredni¹ o powierzchni 54,6 ha zajmuj¹ g³ównie nieu¿yt- by³o pozaklasowe. Wœród biogenów dominowa³y zwi¹zki ki (57,8%) i pola uprawne (22,0%). Lasy stanowi¹ oko³o 5% azotowe. Zarówno azot ca³kowity jak i mineralny nie odpo- powierzchni. Na po³udniowo-wschodnim brzegu jest po³o- wiada³y normom klas I–III. Fosforany by³y znacznie wyko- ¿ona wieœ Grajwo. Blisko jeziora znajduj¹ siê dwa zabudowa- rzystane w procesach produkcji pierwotnej, st¹d ich iloœæ nia wsi Grajwo – nie skanalizowane (œcieki wywo¿one do w wodzie nie zwraca³a szczególnej uwagi (œrednia wartoœæ oczyszczalni w Gi¿ycku). W odleg³oœci oko³o 200 m od 0,019 mg P/l, I klasa). Fosfor ca³kowity zamyka³ siê w grani- wschodniego brzegu znajduje siê osiedle mieszkaniowe cach 0,108–0,115 mg P/l (III klasa). Nadal utrzymywa³a siê Bystry. Teren Bystrego jest odwadniany rowem zasilaj¹cym doœæ wysoka barwa wody (31–47 mg Pt/l). Masowe zakwity zbiornik. Przy brzegu zachodnim jeziora zlokalizowano fitoplanktonu wp³ywa³y na podwy¿szenie wartoœci chlorofilu obiekty miejskiej oczyszczalni œcieków. Zbiornik nie posiada 3 3 „a” wiosn¹ do oko³o 60 mg/m , a latem do 160 mg/m . zabudowy rekreacyjnej. Potwierdzeniem skrajnej eutrofii zbiornika by³a zdecydowa- W latach 1995–2003 jezioro by³o bezpoœrednim odbior- na przewaga sinic (Oscillatoria redeckei, Oscillatoria agard- nikiem œcieków odprowadzanych z oczyszczalni miejskiej hii) w letnim planktonie oraz bardzo niska widzialnoœæ kr¹¿ka w Gi¿ycku (oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z che- Secchiego (0,4 m – poza klas¹). Miano coli typu ka³owego micznym str¹caniem fosforu). Œcieki by³y odprowadzane odpowiada³o normom I klasy czystoœci w obu okresach w iloœci oko³o 7 tys. m3/dobê (najwiêkszy zrzut œcieków badañ. w rejonie Wielkich Jezior Mazurskich). W 2004 roku œcieki Mimo zaprzestania odprowadzania do zbiornika œcie- skierowano do Niegocina. Ponadto nale¿y zaznaczyæ, ¿e ków, ogólna ocena zbiornika nadal jest niekorzystna. Niektó- w latach 1970-1979 do Grajewka odprowadzano gnojowicê re wskaŸniki obni¿y³y siê (przewodnoœæ elektrolityczna z pobliskiego Gospodarstwa Rolnego w Grajwie. w³aœciwa, BZT5, œrednia wartoœæ chlorofilu „a” i suchej masy Jezioro Grajewko charakteryzuje siê niekorzystnymi sestonu), ale nie na tyle, ¿eby wp³yn¹æ na wynik punktacji warunkami naturalnymi, decyduj¹cymi o III kategorii podat- i klasê. noœci na degradacjê. Badanie jeziora prowadzi³a Delegatura WIOŒ w Gi¿ycku w miejscu maksymalnego zag³êbienia (9,0 m). Mimo du¿ej dynamiki wód stwierdzono w wodzie znaczne deficyty tlenowe w obu okresach badañ. W kwietniu tlen przy dnie obni¿y³ siê do 2,2 mg O2/l, a latem ca³kowicie zanika³. W odró¿nieniu

42 od wyników badañ wczeœniejszych nie stwierdzono w wodzie nowi¹ oko³o 33%, natomiast grunty orne nie przekraczaj¹ 3%, siarkowodoru. Substancje organiczne i biogenne wystêpowa³y a zabudowa 2%. W ostatnich latach powierzchnia gruntów w zbiorniku w bardzo du¿ych iloœciach. ChZT-Cr i BZT5 ornych zmniejszy³a siê na rzecz nieu¿ytków i dzia³ek rekre- w warstwie powierzchniowej latem by³y pozaklasowe i wyno- acyjnych. Do wschodniego krañca jeziora przylega znaczna si³y odpowiednio: 58,2 mg O2/l i 9,7 mg O2/l. Fosforany nad czêœæ zabudowy wsi Harsz. Nad jeziorem nie ma oœrodków dnem dochodzi³y do 0,929 mg P/l, a fosfor ca³kowity przekra- wypoczynkowych. We wsi Harsz i przy zachodnim brzegu cza³ 1 mg P/l. Pozaklasowe by³y w zbiorniku równie¿ wszyst- znajduje siê kilka gospodarstw agroturystycznych oraz obiekt kie formy azotu. Azot amonowy w warstwie beztlenowej przy noclegowy „Willa Harsz”. Nad jeziorem zlokalizowane s¹ dnie odpowiada³ wartoœci 5,61 mg N/l. Przewodnoœæ elektroli- dwa pola biwakowe. tyczna w³aœciwa potwierdza³a du¿¹ zasobnoœæ jeziora w sub- Jezioro nie posiada bezpoœrednich punktowych Ÿróde³ stancje mineralne (510 mS/cm – poza klas¹), chocia¿ bardzo zanieczyszczenia. Miejscowoœæ Harsz wraz z zabudow¹ wysokie wartoœci wapnia, sodu, potasu i chlorków, stwierdzo- kolonijn¹ zosta³a skanalizowana w 2005 roku. Œcieki odpro- ne w 2000 roku, znacznie obni¿y³y siê w roku 2006. Widzial- wadzane s¹ do oczyszczalni miejskiej w Wêgorzewie. noœæ kr¹¿ka Secchiego waha³a siê w granicach 0,7–0,9 m, co Warunki morfometryczno-zlewniowe zbiornika wskazuj¹ na korelowa³o z masowymi zakwitami fitoplanktonu. Chlorofil jego znaczn¹ odpornoœæ na wp³ywy zewnêtrzne – I kategoria „a” w obu okresach badañ by³ bliski 60 mg/m3. podatnoœci na degradacjê. Na podstawie badañ przeprowadzonych w 2006 roku Badanie jeziora prowadzi³a Delegatura WIOŒ w Gi¿ycku jezioro Grajewko okreœlono jako pozaklasowe (wynik punk- na dwóch stanowiskach: w rejonie maksymalnego zag³êbie- tacji 3,60) pod wzglêdem fizykochemicznym. Stan sanitarny nia (g³êb. 45,0 m) i w zatoce Ma³y Harsz (g³êb. 8,0 m). uleg³ poprawie w stosunku do badañ z roku 2000 i nie budzi³ Nie stwierdzono w jeziorze ca³kowitego zaniku tlenu zastrze¿eñ. Zmniejszy³a siê znacznie iloœæ substancji orga- i nie by³o siarkowodoru. G³êbsza czêœæ jeziora by³a latem nicznych i biogennych, niemniej jednak nadal nie odpowia- wyraŸnie stratyfikowana. Epilimnion siêga³ do 5 m i by³ da³y normom klas I–III. natleniony w granicach 9,3–6,9 mg O2/l. Miêdzy5a6m wyst¹pi³ ostry gradient termiczny, któremu towarzyszy³o gwa³towne obni¿enie iloœci tlenu (do 0,7 mg O2/l). Na 7 m JEZIORO HARSZ stwierdzono 0,4 mg O2/l. G³êbiej iloœæ tlenu wzros³a, osi¹ga- powiat wêgorzewski, gmina Pozezdrze j¹c na 17 m oko³o 3 mg O2/l i znowu obni¿a³a siê w kierunku & dorzecze: Wêgorapa – Prego³a dna. Przy dnie stwierdzono 0,2 mg O2/l. Minimum tlenowe & region fizycznogeograficzny: Kraina Wielkich Jezior zaobserwowane w warstwie skokowej by³o charakterystycz- Mazurskich - Pojezierze Mazurskie ne dla krzywej tlenowej heterogradowej minus. Ostra termo- & wysokoœæ n.p.m.: 116,8 m klina izolowa³a bardzo g³êboki, ch³odny hypolimnion od sil- Podstawowe dane morfometryczne nie nagrzanej warstwy powierzchniowej. Zatoka Harsz Ma³y & powierzchnia zwierciad³a wody: 216,2 ha ze wzglêdu na niewielk¹ g³êbokoœæ posiada³a korzystne & g³êbokoœæ maksymalna: 47,0 m warunki tlenowe w obu okresach badañ. W czasie letniej sta- & g³êbokoœæ œrednia: 11,4 m gnacji skok termiczny wyst¹pi³ tu¿ przy dnie, gdzie tlen obec- & objêtoœæ jeziora: 24 707,0 tys. m3 ny by³ w iloœci oko³o 1 mg O2/l. & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 8,0 km2 Substancje organiczne latem w warstwie powierzchnio- Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy wej, mierzone metod¹ ChZT-Cr odpowiada³y normom III Wielkich Jezior Mazurskich, strefa ciszy klasy (38,1 mg O2/l). WskaŸnik BZT5 zarówno na powierzchni jak i przy dnie nie przekracza³ wartoœci 2,6 mg O2/l (II klasa). Wœród biogenów na uwagê zas³ugiwa³y przydenne war- Jezioro Harsz usytuowane jest na wschód od kompleksu toœci fosforanów w miejscu maksymalnego g³êboczka (0,112 Mamr. £¹czy siê bezpoœrednio z zatok¹ Bodma jeziora Mam- mg P/l, poza klas¹), niemniej jednak œrednia wartoœæ dla ry Pó³nocne. Sk³ada siê z dwóch czêœci ró¿ni¹cych siê jeziora odpowiada³a III klasie (0,059 mg P/l). Fosfor i azot kszta³tem i oddzielonych przewê¿eniem o d³ugoœci oko³o 400 ca³kowity œrednio nie przekracza³y norm II klasy. Zarówno m. Czêœæ pó³nocno-wschodnia, o nazwie Ma³y Harsz, ma przy dnie g³êbokiej rynny jak i w p³ytkiej zatoce Ma³y Harsz kszta³t nieregularnego owalu i g³êbokoœæ nie przekraczaj¹c¹ stwierdzono nisk¹ wartoœæ azotu amonowego (0,09–0,10 mg 10 metrów, natomiast zasadnicza czêœæ jeziora jest wyd³u- N/l). Widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego by³a niewielka zarówno ¿ona i g³êboka, z maksymalnym g³êboczkiem (47,0 m) wiosn¹ (1,8–1,6 m) jak i latem (1,0 m) i œrednio odpowiada³a w œrodkowej czêœci. Jezioro nie ma wysp. normom III klasy. Woda w ca³ej masie posiada³a zielonkaw¹ Zlewnia bezpoœrednia, posiadaj¹ca powierzchniê 154,0 barwê, chocia¿ chlorofila „a” i sucha masa sestonu nie prze- ha, jest zdominowana przez lasy (62%). Nieu¿ytki i ³¹ki sta- kracza³y w obu czêœciach jeziora norm II klasy czystoœci.

43 Analizy hydrobiologiczne wykaza³y obecnoœæ sinic w letnim W zlewni bezpoœredniej, licz¹cej blisko 178,1 ha, prze- fitoplanktonie. W czasie wiosennej cyrkulacji stwierdzono wa¿aj¹ u¿ytki zielone (64,2% powierzchni). Grunty orne sta- w wodzie umiarkowane wartoœci przewodnoœci elektrolitycz- nowi¹ oko³o 12% bezpoœredniego otoczenia. Lasy zajmuj¹ nej w³aœciwej (300 mS/cm, II klasa). Pod wzglêdem sanitar- niewielki obszar (oko³o 3% powierzchni). W granicach zlew- nym woda w jeziorze nie budzi³a zastrze¿eñ (miano coli typu ni bezpoœredniej znajduje siê wieœ Ze³w¹gi, czêœæ zabudowañ ka³owego mieœci³o siê w normach I klasy). wsi Inulec, osiedle by³ego PGR Œmietki i posiad³oœæ Weso- Na podstawie przeprowadzonych badañ wody jeziora ³owo. Zagospodarowanie rekreacyjne jeziora to przede Harsz zakwalifikowano do drugiej klasy czystoœci (wynik wszystkim gospodarstwa agroturystyczne oraz jeden pensjo- punktacji 2,07). Korzystne warunki naturalne, nieliczna nat i niewielkie pole namiotowe. Miejscowoœci le¿¹ce w oto- zabudowa rekreacyjna oraz brak punktowych zrzutów œcie- czeniu jeziora nie s¹ skanalizowane. Œcieki s¹ gromadzone ków sprzyjaj¹ utrzymaniu wzglêdnie dobrej jakoœci wody w zbiornikach bezodp³ywowych. Planuje siê budowê kanali- w jeziorze. Jezioro Harsz nie by³o do tej pory badane pod zacji w latach 2007–2008. Jezioro nie jest odbiornikiem œcie- k¹tem okreœlenia klasy czystoœci. ków ze Ÿróde³ punktowych. Ocena podatnoœci na degradacjê Badania prowadzone w 1949 roku przez Olszewskie- kwalifikuje jezioro Inulec do III kategorii. Najbardziej niego (Olszewski 1953) okreœla³y jezioro jako najs³abiej zeutrofi- korzystne cechy to: procent stratyfikacji wód, iloraz objêtoœci zowane spoœród wszystkich badanych jezior wêgorzewskich. jeziora i d³ugoœci linii brzegowej. Zwraca³a uwagê du¿a przeŸroczystoœæ wody wynosz¹ca w lip- Badania stanu jakoœci wód przeprowadzi³ WIOŒ w Olsz- cu a¿ 5,6 m. tynie na dwóch stanowiskach pomiarowych, zlokalizowanych w najg³êbszych miejscach jeziora - w czêœci zachodniej i wschodniej (g³êbokoœæ maksymalna obu stanowisk wyno- JEZIORO INULEC si³a oko³o 10 m). powiat mr¹gowski, gmina Miko³ajki Wiosn¹ przy dnie g³êboczków stwierdzono znaczne & dorzecze: Pisa – Narew – Wis³a ubytki tlenowe, co wskazywa³o na niepe³n¹ cyrkulacjê. Let- & region fizycznogeograficzny: Kraina Wielkich Jezior nie uwarstwienie termiczne pog³êbi³o deficyty tlenowe Mazurskich - Pojezierze Mazurskie w zbiorniku. Metalimnion siêgaj¹cy od5mdodnaby³ & wysokoœæ n.p.m.: 122,4 m ca³kowicie odtleniony. Wody jeziora wykazywa³y odczyn Podstawowe dane morfometryczne s³abo alkaliczny, barwê naturaln¹, oraz wysok¹ zawartoœæ & powierzchnia zwierciad³a wody: 178,3 ha g³ównych sk³adników mineralnych. Wiosn¹ przewodnoœæ & g³êbokoœæ maksymalna: 10,1 m elektrolityczna w³aœciwa nie odpowiada³a normom klas I-III & g³êbokoœæ œrednia: 4,6 m (przekracza³a 380 mS/cm). Zawartoœæ substancji organicz- 3 & objêtoœæ jeziora: 8263,9 tys. m nych latem na powierzchni by³a umiarkowana, ChZT-Cr & 2 powierzchnia zlewni ca³kowitej: 35,4 km odpowiada³o klasie III, a BZT5 II klasie. Fosforany, fosfor Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny ca³kowity i formy mineralne azotu wiosn¹ mieœci³y siê w gra- Mazurskiego Parku Krajobrazowego – nicach stê¿eñ niskich lub umiarkowanych, równie¿ azot Zachód ca³kowity nie by³ wysoki i w obu okresach badañ mieœci³ siê w granicach II klasy. Odtlenione wody naddenne wykazywa³y podwy¿szone zawartoœci zwi¹zków fosforu i azotu Jezioro Inulec znajduje siê oko³o 5 km na zachód od amonowego. Chlorofil „a” wiosn¹ i latem na obu stanowi- Miko³ajek. Do jeziora dop³ywa z po³udniowego zachodu nie- skach nieznacznie przekracza³ granice II klasy czystoœci (15,5 wielki ciek, wyp³ywaj¹cy z jeziora Majcz Wielki. Ponadto mg/m3). Podobnie widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego by³a nieco zbiornik przyjmuje wody kilku ma³ych, okresowych dop³y- ni¿sza ni¿ wartoœæ graniczna klasy II i wynosi³a œrednio 1,9 m. wów. Odp³yw odbywa siê w kierunku wschodnim do Jeziora Miano coli typu ka³owego odpowiada³o klasie I. G³êbokiego. Sumaryczny wynik punktacji 2,53 plasowa³ jezioro w III Jezioro ma nieco wyd³u¿ony kszta³t, z licznymi zatokami klasie czystoœci, by³ jednak zbli¿ony do wartoœci granicznej i pó³wyspami. W œrodkowej czêœci znajduje siê niewielka dla wód II i III klasy. Najbardziej niekorzystne wskaŸniki to: wyspa. Linia brzegowa znacznie rozwiniêta, brzegi pagórko- stê¿enie tlenu i fosforanów latem nad dnem, przewodnoœæ wate i w wiêkszoœci strome lub lekko wzniesione, na zacho- elektrolityczna wiosn¹ oraz letnia mikrobiocenoza wyraŸnie dzie p³askie i podmok³e. Jest to p³ytki zbiornik o umiarkowa- zdominowana przez sinice – organizmy charakterystyczne nie urozmaiconej rzeŸbie dna. dla wód eutroficznych. Jezioro Inulec nie by³o do tej pory badane pod k¹tem okreœlenia klasy czystoœci

44 JEZIORAK DU¯Y wywieraæ sp³ywy powierzchniowe z obszaru miejskiego, jak powiat i³awski, gmina I³awa/Zalewo równie¿ zanieczyszczenia doprowadzane za poœrednictwem & dorzecze: I³awka – Drwêca – Wis³a dop³ywów z terenów rolniczych. Œcieki komunalne z I³awy & region fizycznogeograficzny: Pojezierze I³awskie odprowadzane s¹ poprzez mechaniczno-biologiczn¹ oczysz- & wysokoœæ n.p.m.: 99,2 m czalniê w Dziarnach do rzeki I³awki. Wylot znajduje siê Podstawowe dane morfometryczne poni¿ej Jezioraka Du¿ego, w odleg³oœci oko³o 6 km od & powierzchnia zwierciad³a wody: 3219,4 ha jeziora. & g³êbokoœæ maksymalna: 12,0 m Cechy morfometryczne i zlewniowe kwalifikuj¹ zbiornik & g³êbokoœæ œrednia: 4,3 m do III kategorii podatnoœci na degradacjê. Do najbardziej & objêtoœæ jeziora: 141594,2 m3 niekorzystnych cech jeziora zaliczono: brak stratyfikacji wód & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 314,9 km2 oraz ma³¹ g³êbokoœæ œredni¹. Formy ochrony Park Krajobrazowy Pojezierza I³awskiego, Badania jakoœci wód jeziora Jeziorak Du¿y przeprowa- obszar Natura 2000 „Lasy I³awskie” dzi³a Delegatura WIOŒ w Elbl¹gu na dziewiêciu stanowiskach pomiarowych, zlokalizowanych w najg³êbszych miejscach poszczególnych plos. Wiosn¹ woda w jeziorze by³a Jezioro Jeziorak Du¿y jest jednym z najwiêkszych jezior dobrze natleniona do dna. Latem stanowisko usytuowane w Polsce. Znajduje siê we wschodniej czêœci Pojezierza w plosie wschodnim i w czêœci œrodkowej rynny po³udniowej I³awskiego. Zasilane jest wodami kilkunastu niewielkich cie- od 7–8 m by³y ca³kowicie odtlenione. Na g³êboczku w rynnie ków oraz wodami s¹siaduj¹cych jezior (P³askie, Ewingi, Dau- po³udniowej zarysowa³a siê niepe³na stratyfikacja. Pozosta³e by, Jeziorak Ma³y). Odp³yw wód odbywa siê rzek¹ I³awk¹ do stanowiska by³y wymieszane do dna. Wody charakteryzo- Drwêcy. Jest zbiornikiem rynnowym, z maksymalnym przewa³y siê wysok¹ zawartoœci¹ materii organicznej. Stê¿enia g³êbieniem w czêœci po³udniowej. Na jeziorze znajduj¹ siê ChZT-Cr na wszystkich badanych stanowiskach wystêpo- liczne wyspy, najwiêksza z nich to Ostrów Wielki (Wielka wa³y na zbli¿onym poziomie i mieœci³y siê w przedziale ¯u³awa). Zlewnia bezpoœrednia zajmuj¹ca powierzchniê 40,7 46,0–50,7 mgO2/l. Zasobnoœæ wód w substancje biogeniczne, 2 km jest obszarem o zró¿nicowanej rzeŸbie, od p³askiej do szczególnie zwi¹zki azotowe, by³a bardzo wysoka. Stê¿enia pagórkowatej. W strukturze u¿ytkowania gruntów dominuj¹ azotu mineralnego i ca³kowitego wskazywa³y na pozaklaso- lasy (60%). Pola uprawne nie przekraczaj¹ 5% powierzchni. we zanieczyszczenie wód jeziorowych. Równie¿ stê¿enie Przy po³udniowym krañcu jeziora po³o¿one jest miasto I³awa. azotu amonowego latem w warstwie naddennej (szczególnie Nad brzegami zbiornika znajduj¹ siê wsie: Sza³kowo, Ja¿d¿- czêœci po³udniowej) by³o wysokie (poza klas¹). Zawartoœæ ówki, Jezierzyce, Makowo, Gub³awki, Wieprz, Matyty, Sie- fosforu ca³kowitego w warstwie naddennej w czasie badañ miany, Dobrzyki, spe³niaj¹ce czêsto funkcjê miejscowoœci letnich odpowiada³a III klasie. wypoczynkowych. W ostatnich latach nast¹pi³ znaczny roz- Stê¿enie chlorofilu w okresie badañ wiosennych zawie- 3 wój zabudowy rekreacyjnej. Miejscowoœci po³o¿one nad ra³o w przedziale16,1–46,0 mg/m . W okresie letnim zawar- Jeziorakiem nie s¹ skanalizowane. toœæ chlorofilu wyraŸnie wzros³a szczególnie w pó³nocnej 3 Jeziorak Du¿y jest bardzo atrakcyjnym obiektem tury- czêœci zbiornika i waha³a siê od 37,8 do 58,4 mg/m . Letni fitoplankton by³ zdominowany przez sinice. Przezroczystoœæ styczno–rekreacyjnym. Nad brzegami jeziora oraz na dwóch wody w trakcie badañ wiosennych wynosi³a od 0,8 do 1,2 m. wyspach (¯u³awa Wielka, Bukowiec) znajduj¹ siê liczne Najni¿sz¹ wartoœæ zanotowano w Zatoce Wid³¹gi. Œrednia oœrodki wypoczynkowe, pensjonaty, campingi, pola namio- widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego dla obu okresów badawczych towe i przystanie ¿eglarskie. Przez jezioro przechodzi szlak wynios³a 1 m. Wartoœci przewodnoœci elektrolitycznej w³a- ¿eglugowy oraz szlaki kajakowe. Jeziorak posiada po³¹czenie œciwej, odpowiadaj¹ce III klasie wskazywa³y na znaczn¹ z systemem wodnym Kana³u Elbl¹skiego i poprzez I³awkê zasobnoœæ jeziora w sole mineralne. z Drwêc¹. Stan sanitarny wody, ze wzglêdu na wartoœæ miana coli Jezioro nie jest bezpoœrednim odbiornikiem œcieków ze typu ka³owego odpowiada³ II klasie. Sumaryczna ocena jako- Ÿróde³ punktowych. Poœrednio, poprzez œródleœny strumyk s¹ œci wód Jezioraka Du¿ego odpowiada³a trzeciej klasie czy- odprowadzane do zbiornika œcieki oczyszczone z Oœrodka stoœci (wynik punktacji 2,93). W porównaniu z badaniami Wypoczynkowego w Sarnówku (zrzuty okresowe). Ciek przeprowadzonymi w 2000 roku stwierdzono nieznaczn¹ uchodzi do Zatoki Wid³¹gi. Pozosta³e, zlokalizowane nad poprawê warunków tlenowych jeziora, co obni¿y³o suma- jeziorem, oœrodki wczasowo–wypoczynkowe, wyposa¿one ryczny wynik punktacji z wartoœci 3,0 do 2,93 (klasa pozo- s¹ w zbiorniki bezodp³ywowe. Niekorzystny wp³yw mog¹ sta³a nadal III) .

45 JEZIORAK MA£Y Stê¿enia azotu mineralnego (2,27 mg N/l) i ca³kowitego (4,84 powiat i³awski, gmina I³awa mg N/l) wskazywa³y na zaawansowan¹ trofiê zbiornika. & dorzecze: I³awka – Drwêca – Wis³a Rezultatem prze¿yŸnienia by³a jego nadmierna produkcja & region fizycznogeograficzny: Pojezierze I³awskie pierwotna, która korelowa³a z pozaklasow¹ koncentracj¹ & wysokoœæ n.p.m.: 99,2 m chlorofilu „a” i nisk¹ widzialnoœci¹ kr¹¿ka Secchiego (0,8 m). Podstawowe dane morfometryczne Umiarkowana wartoœæ przewodnoœci elektrolitycznej w³aœci- wej wody nie przekracza³a norm II klasy. Stan sanitarny & powierzchnia zwierciad³a wody: 26,0 ha zbiornika odpowiada³ II klasie. & g³êbokoœæ maksymalna: 6,4 m Sumaryczna ocena jeziora Jeziorak Ma³y wskazywa³a na & g³êbokoœæ œrednia: 3,4 m trzeci¹ klasê czystoœci (wynik punktacji 3,09). Porównuj¹c & objêtoœæ jeziora: 890,9 tys. m3 wyniki badañ z 2000 roku z aktualnymi stwierdzono, ¿e & powierzchnia zlewni ca³kowitej; 0,9 km2 jakoœæ wód zbiornika nie uleg³a zmianie. Formy ochrony: jezioro nie jest objête ochron¹ prawn¹

JEZIORO KIERLIÑSKIE Jeziorak Ma³y znajduje siê na Pojezierzu I³awskim powiat olsztyñski, gmina Barczewo w dorzeczu rzeki I³awki. Jest to zbiornik po³o¿ony w centrum & dorzecze: Pisa - Wad¹g - £yna - Prego³a I³awy, st¹d nazywany jest równie¿ Jeziorem Miejskim. Nie & region fizycznogeograficzny: Pojezierze Olsztyñskie posiada dop³ywów powierzchniowych. Odp³yw wód odbywa - Pojezierze Mazurskie siê w kierunku pó³nocnym do Jezioraka Du¿ego. Najbli¿sze & wysokoœæ n.p.m.: 113,2 m otoczenie jeziora jest w du¿ym stopniu przekszta³cone antro- Podstawowe dane morfometryczne pogenicznie. Brzegi w przewa¿aj¹cej czêœci zosta³y wyrów- & powierzchnia zwierciad³a wody: 92,8 ha nane i uporz¹dkowane oraz obsiane traw¹. Po zachodniej & g³êbokoœæ maksymalna: 44,5 m stronie zbiornika znajduje siê niezagospodarowany teren, & g³êbokoœæ œrednia: 11,7 m gdzie obecnie powstaje obiekt gastronomiczny. Œcieki komu- & 3 nalne z I³awy odprowadzane s¹ poprzez mechaniczno-biolo- objêtoœæ jeziora: 10 861,1 tys. m & 2 giczn¹ oczyszczalniê w Dziarnach do rzeki I³awki (poni¿ej powierzchnia zlewni ca³kowitej: 9,3 km Jezioraka Du¿ego). Zagro¿eniem dla wód jeziora Jeziorak Formy ochrony Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ma³y s¹ zanieczyszczenia pochodz¹ce z terenu miasta (wody Olsztyñskiego opadowe, awaryjny wylot œcieków z oczyszczalni). Wcze- œniej jezioro odbiera³o wody poch³odnicze ze Spó³dzielni Jezioro KierŸliñskie znajduje siê oko³o 5 km na po³udnio- Mleczarskiej w I³awie. wy wschód od Barczewa. Jest jeziorem rynnowym i jednym Zlewnia jeziora posiada charakter miejski. Dok³adne z g³êbszych zbiorników Pojezierza Olsztyñskiego. Zbiornik wyznaczenie jej granicy jest bardzo utrudnione ze wzglêdu na zasilany jest dwoma ma³ymi ciekami. Odp³yw wód odbywa znaczne przekszta³cenia antropogeniczne obszaru miejskie- siê na pó³noc, poprzez jezioro KierŸliñskie Ma³e (p³ytka, go. Przez teren zlewni (w odleg³oœci oko³o 100 m od jeziora) pó³nocna zatoka) do jeziora Pisz. przechodzi linia kolejowa Warszawa–Gdañsk o du¿ym nasi- Na terenie zlewni bezpoœredniej, licz¹cej 108 ha, przewa- leniu ruchu. ¿aj¹ grunty orne (oko³o 55% powierzchni). Pozosta³e elemen- Jezioro ³atwo ulega wp³ywom zewnêtrznym. Cechy mor- ty pokrycia zlewni to lasy (18%), u¿ytki zielone (oko³o 12%) fometryczne i zlewniowe kwalifikuj¹ zbiornik do III katego- oraz zabudowa (oko³o 5%) i nieu¿ytki (oko³o 9%). W bliskim rii podatnoœci na degradacjê. s¹siedztwie jeziora znajduj¹ siê wsie: KierŸliny i Krupoliny. Badania jakoœci wód Jezioraka Ma³ego prowadzi³a Dele- Miejscowoœci te nie maj¹ sieci kanalizacyjnych. Œcieki gatura WIOŒ w Elbl¹gu na dwóch stanowiskach pomiaro- odprowadzane s¹ do zbiorników bezodp³ywowych. Jezioro wych (w czêœci centralnej i w zatoce pó³nocno–wschodniej), nie jest odbiornikiem zanieczyszczeñ ze Ÿróde³ punktowych o g³êbokoœciach oko³o 5 m. Wiosenne badania wykaza³y i jest w ma³ym stopniu u¿ytkowane rekreacyjnie (przy brzegu przetlenienie powierzchniowej warstwy wody, dochodz¹ce po³udniowym znajduj¹ siê dzia³ki rekreacyjne, a przy pó³noc- do 200%. Przy dnie stwierdzono 7,1-13,1 mg O2/l. W okresie no-zachodnim pla¿a wiejska). Ze wzglêdu na korzystne cechy stagnacji letniej jezioro by³o stosunkowo s³abo natlenione naturalne zbiornik zakwalifikowano do I kategorii podatno- w ca³ej masie. W warstwie powierzchniowej iloœæ tlenu nie œci na degradacjê. przekracza³a 5,8 mg O2/l, a przy dnie stanowiska usytuowa- Badania stanu jakoœci wód wykona³ WIOŒ w Olsztynie nego w czêœci centralnej nast¹pi³ ca³kowity zanik tlenu. War- na jednym stanowisku pomiarowym, zlokalizowanym toœci substancji organicznych w wodzie, wyra¿one wskaŸni- w najg³êbszej partii jeziora. W czasie badañ prowadzonych kami BZT5 i ChZT-Cr, odpowiada³y normatywom III klasy. wiosn¹ stwierdzono w warstwie powierzchniowej przesyce-

46 nie tlenem siêgaj¹ce do 160%. Poni¿ej 20 m stê¿enie tlenu Jezioro Linowskie znajduje siê oko³o 2 km na po³udnio- szybko obni¿a³o siê i na g³êbokoœci 40-42 m tlen wystêpowa³ wy wschód od granic Olsztyna. Przyjmuje wody kilku dop³y- w iloœciach niewielkich (0,5-0,4 mg O2/l). Latem w warstwie wów, miêdzy innymi Kana³u Szczêsne, do którego w odle- epilimnionu stwierdzono przesycenie tlenem rzêdu g³oœci oko³o 6 km od jeziora odprowadzane s¹ œcieki prze- 120-105%. W warstwie skokowej, po³o¿onej miêdzy5a9m, mys³owe z zak³adu „Michelin Polska” S.A. Odp³yw wód odbywa siê w kierunku pó³nocno-wschodnim, do Jeziora stê¿enie tlenu spad³o do 2,1 mg O2/l na 8 m, a na 9 m zazna- Klebarskiego. czy³o siê delikatne minimum tlenowe (0,6 mg O2/l). W górnej czêœci hypolimnionu tlen wystêpowa³ w iloœciach oko³o 1 mg Jezioro ma wyd³u¿ony kszta³t. Linia brzegowa s³abo roz- O2/l, a od 27 m panowa³y warunki beztlenowe. Œrednie nasy- winiêta, brzegi niskie i p³askie, po³udniowo-wschodnie cenie hypolimnionu tlenem by³o niskie (3,6%). i po³udniowo–zachodnie lekko wzniesione. Górn¹ czêœæ Wody Jeziora KierŸliñskiego s¹ zasobne w sk³adniki zlewni ca³kowitej stanowi¹ tereny przemys³owe Olsztyna, mineralne, wiosn¹ przewodnoœæ elektrolityczna w³aœciwa nie wraz z najwiêkszym zak³adem przemys³owym województwa odpowiada³a normom klas I–III (371 mS/cm). WskaŸniki - „Michelin Polska” S.A. W zlewni bezpoœredniej, licz¹cej materia³u organicznego (ChZT-Cr i BZT5) latem by³y niskie blisko 340 ha, przewa¿aj¹ grunty orne (55% powierzchni), i mieœci³y siê w granicach klasy I. Stê¿enia fosforanów (0,025 u¿ytki zielone stanowi¹ 35% jej obszaru i zabudowa 5%. mg P/l) i mineralnych form azotu (0,06 mg N/l) wiosn¹ w war- W granicach tej zlewni znajduje siê wieœ Linowo, a poza jej stwie powierzchniowej mieœci³y siê w granicach stê¿eñ granicami, lecz w bliskim s¹siedztwie zbiornika - Trêkusk umiarkowanych lub niskich. Równie¿ fosfor ca³kowity i azot i Szczêsne. Czwarta wieœ - Klewki, po³o¿ona jest w niewiel- ca³kowity wiosn¹ i latem uk³ada³ siê na niskim poziomie kiej odleg³oœci od brzegu pó³nocnego, nad odp³ywem z jezio- (wartoœci œrednie - 0,049 mg P/l i 0,62 mg N/l). Odtlenione ra. Jezioro nie jest wykorzystywane rekreacyjnie. wody naddenne wykazywa³y wysok¹ zawartoœæ zwi¹zków Jezioro Linowskie wykazuje przeciêtn¹ podatnoœæ na fosforu (0,49 mg P/l) oraz azotu amonowego (1,27 mg N/l). degradacjê, odpowiadaj¹c¹ kategorii II. Zgro¿enie dla jezio- Chlorofil „a” wystêpowa³ w podwy¿szonych iloœciach (31,4 ra jednak stanowi¹ otaczaj¹ce zbiornik grunty orne oraz wody 3 mg/m , poza klas¹) w czasie wiosennych zakwitów, nato- doprowadzane Kana³em Szczêsne, do którego kierowane s¹ 3 miast latem by³ ni¿szy (2,6 mg/m 1 m pod powierzchni¹ œcieki przemys³owe oraz wody deszczowe z zak³adów pro- 3 i 13,7 mg/m w próbce zlewanej z epilimnionu). Widzialnoœæ dukcji opon samochodowych. kr¹¿ka Secchiego wynosi³a œrednio 1,9 m. Miano coli typu Badania stanu jakoœci wód przeprowadzi³ WIOŒ w Olsz- ka³owego w obu okresach badañ odpowiada³o klasie I. tynie na dwóch stanowiskach pomiarowych, zlokalizowa- Ocena ogólna (sumaryczny wynik punktacji 2,27) nych w najg³êbszych miejscach obu plos: po³udniowo- pozwoli³a zaliczyæ wody Jeziora KierŸliñskiego do drugiej -wschodniego (g³êb. 25,0 m) i pó³nocno-zachodniego klasy czystoœci. Badania biologiczne potwierdza³y równie¿ (g³êb. 13,5 m). umiarkowany stan troficzny zbiornika. W czasie badañ wiosennych wody jeziora na powierzchni Dane pochodz¹ce z 1981 roku (Komunikat nr 7, OBiKŒ wykazywa³y bardzo wysokie przesycenie tlenem, siêgaj¹ce Olsztyn 1982) wskazywa³y tak¿e na dobr¹ jakoœæ wód nawet 190%. Nad dnem iloœæ O obni¿a³a siê do 3,5–6,5 mg /l. jeziora. 2 Latem epilimnion siêga³ do 5 m. Na powierzchni epilimnionu natlenienie wód by³o dobre, poni¿ej stê¿enie tlenu gwa³tow- JEZIORO LINOWSKIE nie spada³o i ju¿ na granicy z metalimnionem tlen wystêpowa³ powiat olsztyñski, gmina Purda w iloœciach œladowych. Hypolimnion by³ ca³kowicie odtle- & dorzecze: Wad¹g - £yna - Prego³a niony. Przewodnoœæ elektrolityczna w³aœciwa, wynosz¹ca & region fizycznogeograficzny: Pojezierze Olsztyñskie wiosn¹ oko³o 540 mS/cm, œwiadczy³a o wysokiej zawartoœci - Pojezierze Mazurskie podstawowych sk³adników mineralnych w wodzie. Zwraca³ & wysokoœæ n.p.m.: 114,1 0 m uwagê podwy¿szony poziom sodu (22-27 mg Na/l), a tak¿e Podstawowe dane morfometryczne chlorków (36-49 mg Cl/l), co mog³o byæ wynikiem dostawy & powierzchnia zwierciad³a wody: 163,4 ha zanieczyszczeñ wnoszonych Kana³em Szczêsne. Zawartoœæ & g³êbokoœæ maksymalna: 25,0 m substancji organicznych latem na powierzchni by³a podwy¿- & g³êbokoœæ œrednia: 6,5 m szona, ChZT-Cr (36,5 mg O2/l) i BZT5 (6,4 mg O2/l) odpo- & objêtoœæ jeziora: 10 567,8 tys. m3 wiada³y klasie III. WskaŸniki troficzne œwiadczy³y o wyso- & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 61,8 km2 kim prze¿yŸnieniu wód jeziora, charakterystycznym dla poli- Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy trofii. Fosfor ca³kowity by³ ponadnormatywny zarówno wio- Napiwodzko-Ramuckiej, Obszar Natura sn¹ (0,24 i 0,32 mg P/l) jak i latem (wartoœæ œrednia - 0,34 mg 2000 „Puszcza Napiwodzko-Ramucka” P/l). Odtlenione wody naddenne kumulowa³y znaczne iloœci

47 zwi¹zków fosforu i azotu. Stê¿enie fosforu ca³kowitego nad wsi Marksewo. Jezioro, z racji niekorzystnych cech morfo- dnem wynosi³o 1,3–3,4 mg P/l, a azotu amonowego 1,9–3,8 metrycznych, wykazuje podwy¿szon¹ podatnoœæ na degrada- mg N/l. Wiosn¹ mia³ miejsce zakwit wód, co znalaz³o odbicie cjê (III kategoria). Zbiornik nie posiada punktowych Ÿróde³ w zawartoœci chlorofilu „a” - 81,6 mg/m3 i 102,9 mg/m3. zanieczyszczeñ. Towarzyszy³a temu obni¿ona widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego Badania jakoœci wód przeprowadzi³ WIOŒ w Olsztynie (1,4 i 1 m). Latem fitoplankton by³ zdominowany przez sini- na jednym stanowisku pomiarowym, zlokalizowanym ce. Widzialnoœæ obni¿y³a siê do 0,8 m. w najg³êbszej, œrodkowej czêœci jeziora. Wiosn¹ do 4 metrów Sumaryczny wynik punktacji (3,27) plasowa³ jezioro w g³êbokoœci nasycenie tlenem wynosi³o oko³o 125%. Poni¿ej grupie zbiorników nie odpowiadaj¹cych normom. Zdecy- tej g³êbokoœci stwierdzono deficyt tlenowy - nad dnem nasy- dowana wiêkszoœæ okreœlonych wskaŸników by³a obni¿ona cenie wód wynosi³o tylko 20% (2,6 mg O2/l). Latem uwar- (klasa III i poza klasami). Bardzo niekorzystnie kszta³towa³ stwienie nie by³o pe³ne. Warstwa epilimnionu wykazywa³a siê poziom zwi¹zków fosforu i azotu, co sprzyja³o nasileniu dobre warunki tlenowe, natomiast w warstwie skokowej, siê- procesów produkcji pierwotnej. gaj¹cej dna, stê¿enie tlenu spada³o gwa³townie a¿ do ca³kowi- Jezioro Linowskie ju¿ w czasie poprzednich badañ, prze- tego zaniku nad dnem. Wody jeziora cechowa³a przeciêtna prowadzonych przez OBiKŒ w Olsztynie w 1978 roku, zasobnoœæ w podstawowe sk³adniki mineralne. Przewodnoœæ odznacza³o siê niekorzystn¹ jakoœci¹ wód i uznane zosta³o elektrolityczna w³aœciwa (246 mS/cm) wiosn¹ by³a zbli¿ona jako pozaklasowe. do wartoœci granicznej miêdzy klas¹ I a II. WskaŸniki materia³u organicznego, okreœlone latem na powierzchni, odpo- JEZIORO MARKSOBY wiada³y I (BZT5) lub III (ChZT-Cr) klasie czystoœci. Poziom fosforu ca³kowitego w obu okresach badañ by³ niski (wartoœæ powiat szczycieñski, gmina Szczytno œrednia - 0,022 mg P/l). Azot ca³kowity nieznacznie przekra- & dorzecze: Rozoga - Narew - Wis³a cza³ 1 mg N/l. W trakcie badañ wiosennych zawartoœæ chloro- & region fizycznogeograficzny: Równina Mazurska - filu „a” (27,3 mg/m3) by³a pozaklasowa, widzialnoœæ wyno- Pojezierze Mazurskie si³a 3,2 m. Latem chlorofil „a” (5,8 mg/m3) mieœci³ siê ju¿ & wysokoœæ n.p.m.: 146,0 m w granicach klasy I, widzialnoœæ nadal by³a wysoka (3,2 m). Podstawowe dane morfometryczne Nie stwierdzono zbyt wielkiej kumulacji zwi¹zków fosforu & powierzchnia zwierciad³a wody: 154,6 ha i azotu amonowego w strefie naddennej latem. Miano coli & g³êbokoœæ maksymalna: 10,2 m typu ka³owego w obu okresach badañ wskazywa³o na klasê I. & g³êbokoœæ œrednia: 4,6 m Sumaryczny wynik punktacji (1,80) pozwoli³ zakwalifi- & objêtoœæ jeziora: 7110,2 tys. m3 kowaæ wody jeziora Marksoby do drugiej klasy czystoœci. & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 21,0 km2 Wiêkszoœæ z uwzglêdnionych w ocenie wskaŸników mieœci³a Formy ochrony: Spychowski Obszar Chronionego Krajobrazu siê w granicach ustalonych dla klas I i II. Wyniki badañ biolo- gicznych wskazywa³y równie¿ na zadowalaj¹cy stan troficzny Jezioro Marksoby znajduje siê oko³o 8 km na pó³nocny wód jeziora. Badania przeprowadzone przez OBiKŒ w Olszty- wschód od Szczytna. Przyjmuje wody kilku niewielkich nie w roku 1986, podobnie jak obecne, wskazywa³y na dobr¹ dop³ywów. Odp³yw wód odbywa siê w dwóch kierunkach: cie- jakoœæ wód (Komunikat nr 12, OBiKŒ Olsztyn 1987). kiem na po³udniowy zachód, do jeziora Wa³pusz oraz na po³udniowy wschód – Jerutk¹ (lewe ramiê górnego odcinka JEZIORO NIEGOCIN Rozogi). & powiat gi¿ycki, gmina Gi¿ycko Jezioro Marksoby, w¹ski i mocno wyd³u¿ony zbiornik, & dorzecze: Pisa – Narew – Wis³a ma doœæ dobrze rozwiniêt¹ liniê brzegow¹, brzegi niezbyt & region fizycznogeograficzny: Kraina Wielkich Jezior wysokie, miejscami niskie i podmok³e. W zlewni bezpoœred- Mazurskich – Pojezierze Mazurskie niej, licz¹cej oko³o 150 ha, zdecydowanie przewa¿aj¹ lasy, & wysokoœæ 116,2 m n.p.m. pokrywaj¹ce blisko 80% jej obszaru, g³ównie po stronie wschodniej. W pobli¿u zbiornika znajduj¹ siê nastêpuj¹ce Podstawowe dane morfometryczne obiekty turystyczne: dwa oœrodki wypoczynkowe (w tym & powierzchnia zwierciad³a wody: 2600,0 ha Zak³adów „Polfa” S.A.), dwa pola namiotowe i domki letni- & g³êbokoœæ maksymalna: 39,7 m skowe, zgrupowane g³ównie w rejonie Kolonii Jerutki i wsi & g³êbokoœæ œrednia: 9,9 m 3 Marksewo. W Marksewie dzia³alnoœæ prowadz¹ trzy gospo- & objêtoœæ jeziora: 258521,6 tys. m darstwa agroturystyczne. Gospodarka œciekowa siedlisk przy & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 403,5 km2 jeziorze oparta jest na zbiornikach bezodp³ywowych. Gmina Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy Szczytno w najbli¿szym czasie nie planuje skanalizowania Wielkich Jezior Mazurskich

48 Jezioro Niegocin po³o¿one jest w centralnej czêœci kom- Badanie jeziora Niegocin prowadzi³a Delegatura WIOŒ pleksu Wielkich Jezior Mazurskich. Od pó³nocy ³¹czy siê w Gi¿ycku na trzech stanowiskach: w miejscu maksymalnego Kana³em £uczañskim z jeziorem Kisajno i Kana³em Niego- zag³êbienia – w czêœci pó³nocnej (g³êb. 39 m), w czêœci cen- ciñskim z jeziorem Tajty, a od strony po³udniowej ³¹czy siê tralnej (g³êb. 28 m) oraz w po³udniowych partiach zbiornika przewê¿eniami mis jeziornych z Wojnowem i Bocznym. Od (g³êb. 22 m). strony wschodniej dop³ywaj¹ do zbiornika wody z przy- Stan czystoœci wody w jeziorze okreœla siê jako nieko- leg³ego jeziora Grajewko. rzystny od szeregu lat. W zale¿noœci od ³adunku zrzucanych Jezioro jest rozleg³e i g³êbokie. Urozmaicone dno posia- zanieczyszczeñ i warunków meteorologicznych kszta³towa³ da liczne wyp³ycenia i zag³êbienia. Linia brzegowa jest siê na przestrzeni lat w granicach: III klasa – poza klas¹. umiarkowanie rozwiniêta. Zlewnia bezpoœrednia zajmuje W roku 2006 jezioro Niegocin zakwalifikowano do trzeciej powierzchniê 481,0 ha. Nieu¿ytki stanowi¹ oko³o 48% jej klasy czystoœci (wynik punktacji 2,73). powierzchni, lasy – oko³o 24%, a grunty orne nie przekraczaj¹ Wieloletnie, bezpoœrednie zrzuty œcieków potêgowa³y 13%. Pó³nocna czêœæ jeziora le¿y w granicach miasta Gi¿yc- proces eutrofizacji jeziora. Intensywny rozk³ad nagromadzo- ka. Do zbiornika przylegaj¹ wsie: Wilkasy i Strzelce oraz czê- nych w zbiorniku zwi¹zków organicznych powodowa³ szyb- œæ zabudowañ miejscowoœci Rydzewo i Bystry. Ze wzglêdu kie narastanie ubytków tlenowych w okresie letnim. Hypo- na centralne po³o¿enie w systemie Wielkich Jezior Mazur- limnion i czêœæ metalimnionu na wszystkich stanowiskach skich, jezioro poddane jest silnej presji turystycznej. Przy posiada³y œladowe iloœci O2. Przy dnie czêœci po³udniowej brzegach zlokalizowano dziesiêæ oœrodków wypoczynko- wyczuwalny by³ siarkowodór. Korzystne warunki tlenowe panowa³y jedynie w czasie wiosennej cyrkulacji, kiedy iloœæ wych i piêæ pól namiotowych, w tym dwa z przy³¹czami kara- tlenu w ca³ej masie wody waha³a siê w granicach 14,9–11,1 waningowymi i zapleczem gastronomicznym. Nad jeziorem mg O /l. znajduj¹ siê dwie pla¿e z punktami gastronomicznymi 2 Wœród biogenów nadal poza klas¹ by³y fosforany przy (Gi¿ycko, Wilkasy) oraz g³ówny port ¯eglugi Mazurskiej. Na dnie (œrednio 0,349 mg P/l). Zwi¹zki azotowe nie przekra- jeziorze odbywaj¹ siê liczne rejsy statków pasa¿erskich. cza³y norm II klasy. Obni¿y³a siê w stosunku do wyników Ponadto jest intensywnie uprawiana turystyka ¿eglarska z 2000 roku iloœæ azotu amonowego przy dnie maksymalnego i ¿eglarstwo regatowe oraz zim¹ odbywaj¹ siê mistrzostwa g³êboczka (z 1,49 mg N/l do 0,45 mg N/l). Przewodnoœæ elek- bojerowe. trolityczna w³aœciwa potwierdza³a du¿¹ zasobnoœæ zbiornika Jezioro Niegocin przez wiele lat by³o odbiornikiem œcie- w sole mineralne (345 mS/cm, III klasa). Widzialnoœæ kr¹¿ka ków ze Ÿróde³ punktowych. Do koñca 1995 roku odprowa- Secchiego w okresie wiosennym by³a najwy¿sza (2,7 m) w dzano bezpoœrednio do zbiornika œcieki mechanicznie oczy- czêœci pó³nocnej. Na pozosta³ych g³êboczkach wynosi³a 1,9 szczone komunalne i przemys³owe z miasta Gi¿ycka. Ze m. W czasie letniej stagnacji przeŸroczystoœæ wody na wzglêdu na du¿¹ iloœæ (oko³o 8 tys. m3/dobê) i silne obci¹¿e- wszystkich stanowiskach obni¿y³a siê do 0,8 m. W czasie nie, œcieki stanowi³y powa¿ne zagro¿enie dla stanu czystoœci ostatnich badañ zaobserwowano w zbiorniku nasilone proce- omawianego jeziora oraz zbiorników s¹siaduj¹cych. W grud- sy produkcji pierwotnej, a tym samym znacznie podwy¿szone niu 1995 r. oddano do u¿ytku now¹ oczyszczalniê (mecha- (w stosunku do wyników z 2000 roku) iloœci chlorofilu „a” niczno-biologiczn¹ z chemicznym str¹caniem fosforu), w okresie letnim (47,8–57,1 mg/m3, poza klas¹). Miano coli a œcieki oczyszczone skierowano do przyleg³ego jeziora Gra- typu ka³owego nie przekracza³o norm I klasy. jewko. Do grudnia 2003 roku zbiornik nie posiada³ bezpo- œrednich zrzutów œcieków. W 2003 roku przeprowadzono modernizacjê oczyszczalni i skierowano œcieki ponownie JEZIORO P£ASKIE bezpoœrednio do jeziora Niegocin. Poœrednio, do dop³ywu & powiat i³awski, gmina Zalewo zbiornika przy ulicy Jeziornej w Gi¿ycku odprowadzane s¹ & dorzecze: I³awka – Drwêca – Wis³a wody poch³odnicze i pokot³owe z Okrêgowej Spó³dzielni & region fizycznogeograficzny: Pojezierze I³awskie Mleczarskiej. Ponadto jezioro zasilane jest licznymi rowami & wysokoœæ: 99,2 m n.p.m. (mapa 1 : 25000) melioracyjnymi i ciekami bagienno-leœnymi. Przy po³udnio- Podstawowe dane morfometryczne wo-wschodnim brzegu jeziora znajduj¹ siê pola uprawne & powierzchnia zwierciad³a wody: 620,4 ha Zak³adu Rolno-Przemys³owego „PFM” Sp. z o.o. w Rudzie. & g³êbokoœæ maksymalna: 5,7 m Zak³ad prowadzi hodowlê trzody chlewnej i byd³a. & g³êbokoœæ œrednia: 2,4 m Zbiornik charakteryzuje siê zespo³em doœæ korzystnych & objêtoœæ jeziora: 15276,4 tys. m3 cech naturalnych (du¿a objêtoœæ, znaczna g³êbokoœæ œrednia, & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 50,9 km2 niska intensywnoœæ wymiany wody), decyduj¹cych o przyna- Formy ochrony Park Krajobrazowy Pojezierza I³awskiego, le¿noœci do II kategorii podatnoœci na degradacjê. Obszar Natura 2000 „Lasy I³wskie”

49 Jezioro P³askie po³o¿one jest na Pojezierzu I³awskim Sumaryczna ocena jakoœci wód Jeziora P³askiego (ze w dorzeczu rzeki I³awki. Zasilane jest przez trzy dop³ywy. wskaŸnikiem 3,10) pozwoli³a zakwalifikowaæ je do trzeciej Najwiêkszym z nich jest dop³yw z jeziora Rucewo Ma³e nazy- klasy czystoœci. W porównaniu do badañ przeprowadzonych wany Rucewk¹. Pozosta³e dop³ywy równie¿ wyp³ywaj¹ w 2000 r. stwierdzono, ¿e jakoœæ wód zbiornika nie uleg³a z jezior, a mianowicie z jeziora Jerzwa³d i Twaroczek. Wody zmianie. z Jeziora P³askiego odp³ywaj¹ poprzez przesmyk do Jeziora- ka Du¿ego. JEZIORO POGUBIE WIELKIE Jezioro P³askie jest zbiornikiem du¿ym i p³ytkim powiat piski, gmina Pisz o kszta³cie nieregularnym, wyd³u¿onym. Dno jeziora jest & dorzecze: Rybnica – Pisa – Narew – Wis³a mocno zamulone i stosunkowo ma³o urozmaicone. W zlewni & region fizycznogeograficzny: Równina Mazurska – bezpoœredniej, zajmuj¹cej powierzchniê 530 ha, dominuje Pojezierze Mazurskie rzeŸba falisto-równinna. Jest to obszar o znacznej przewadze & wysokoœæ 117,3 m n.p.m. terenów leœnych (70%). Powierzchnia gruntów ornych nie Podstawowe dane morfometryczne przekracza 12%. W granicach zlewni znajduje siê czêœæ zabu- & powierzchnia zwierciad³a wody 670,8 ha dowañ wsi Jerzwa³d oraz przysió³ek Likszany, sk¹d œcieki & g³êbokoœæ maksymalna: 2,6 m odprowadzane s¹ do zbiorników bezodp³ywowych. & g³êbokoœæ œrednia: 1,0 m Ze wzglêdu na utrudniony dostêp do brzegów jezioro jest & objêtoœæ jeziora: 7192,4 tys. m3 w nieznacznym stopniu zagospodarowane rekreacyjnie & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 38,0 km2 (w miejscowoœci Jerzwa³d znajduje siê pole namiotowe). Formy ochrony: „Rezerwat Jezioro Pogubie Wielkie”, Jezioro P³askie ze wzglêdu na przewagê niekorzystnych cech strefa ciszy, Obszar Chronionego Krajo- naturalnych jest podatne na degradacjê i zosta³o zaliczone do brazu Puszczy i Jezior Piskich, Obszar III kategorii podatnoœci. Zbiornik nie jest odbiornikiem œcie- Natura 2000 „Puszcza Piska” ków z punktowych Ÿróde³ zanieczyszczeñ. Badanie stanu czystoœci wód Jeziora P³askiego przeprowadzi³a Delegatura WIOŒ w Elbl¹gu na trzech stanowiskach Jezioro Pogubie Wielkie po³o¿one jest w Puszczy Piskiej, pomiarowych zlokalizowanych w: pó³nocno-wschodniej na wschód od Jeziora Nidzkiego i po³udniowy-zachód od zatoce (g³êb. 2,0 m), œrodkowej czêœci (g³êb. 3,0 m) i w zatoce miasta Pisz. G³ównym dop³ywem jeziora jest rzeka Rybnica, po³udniowej (g³êb. 3,5 m). prowadz¹ca wody z jeziora Brzozolasek. Odp³yw wód nastê- Z uwagi na niewielk¹ g³êbokoœæ, wody zbiornika na puje równie¿ Rybnic¹ w kierunku po³udniowym do pobli- wszystkich badanych stanowiskach charakteryzowa³y siê skiego jeziora Pogubie Ma³e. wyrównan¹ temperatur¹ i dobrym natlenieniem w ca³ym Jezioro jest bardzo p³ytkie, polimiktyczne. Posiada ma³o s³upie wody. W okresie wiosennym zawartoœæ tlenu rozpusz- urozmaicony kszta³t oraz s³abo zró¿nicowane dno. Zlewnia czonego by³a wysoka i wynosi³a 10,8–12,4 mg O2/l, nato- bezpoœrednia posiada powierzchniê 158,0 ha. Otoczenie miast latem 7,6–8,5 mgO2/l. Przewodnoœæ elektrolityczna zbiornika jest zalesione w oko³o 95%. Pozosta³e 5% stanowi¹ w³aœciwa, odpowiadaj¹ca II klasie czystoœci, œwiadczy³a ³¹ki i pastwiska. Zbiornik, ze wzglêdu na zalesione, w wiêk- o umiarkowanej zasobnoœci w substancje mineralne. Wody szoœci niskie i podmok³e brzegi, pozbawiony jest jakiejkol- jeziora charakteryzowa³y siê wysok¹ zawartoœci¹ materii orga- wiek sieci osadniczej. Jezioro nie jest wykorzystywane do nicznej. Na wszystkich badanych stanowiskach ChZT-Cr celów turystyczno–wypoczynkowych. Zabudowa rekreacyj- wykazywa³o pozaklasowe wartoœci. Natomiast BZT5 odpo- na zlokalizowana jest poza zlewni¹ ca³kowit¹ akwenu wiada³o normatywom III klasy. Zbiornik jest bardzo zasobny w pobliskiej wsi Pogubie Œrednie. w substancje biogenne, zw³aszcza w zwi¹zki azotu, których Jezioro nie posiada punktowych zrzutów œcieków. Ze stê¿enie zarówno wiosn¹ jak i latem przekracza³o normatywy wzglêdu na cechy morfometryczno-zlewniowe jezioro okre- III klasy czystoœci. Koncentracja zwi¹zków fosforu by³a œlono jako podatne na degradacjê – III kategoria. umiarkowana. Stê¿enie fosforanów w warstwie powierzch- Badanie stanu czystoœci jeziora prowadzi³a Delegatura niowej odpowiada³o I klasie, natomiast œrednia wartoœæ fosfo- WIOŒ w Gi¿ycku w rejonie maksymalnego zag³êbienia (g³êb. ru ca³kowitego z badañ wiosennych i letnich – klasie II (0,061 1,5 m), znajduj¹cego siê w czêœci centralnej zbiornika. mg P/l). Rezultatem prze¿yŸnienia jeziora by³a jego bardzo Zarówno badania letnie jak i wiosenne wykaza³y ca³ko- obfita produkcja pierwotna, o czym œwiadczy³y ponadnorma- wite wymieszanie wody w jeziorze. Nie stwierdzono w zbior- tywne iloœci chlorofilu „a” i suchej masy sestonu oraz nie- niku ubytków tlenowych, wodê okreœlono jako przesycon¹ wielka przezroczystoœæ wody, wynosz¹ca œrednio 1,1 m. Pod tlenem (12,6–9,3 mg O2/l). Jezioro Pogubie Wielkie, jako wzglêdem bakteriologicznym wody zbiornika odpowiada³y I p³ytki, z grub¹ warstw¹ osadów dennych zbiornik wodny, jest klasie. zasobny w materiê organiczn¹. W czasie letniej stagnacji

50 ChZT-Cr wynosi³o 91,2 mg O2/l (poza klas¹), a BZT5 Jezioro Sasek Ma³y le¿y oko³o 7 km na po³udniowy osi¹ga³o wartoœæ 4,1 mg O2/l (III klasa). Mo¿na przypusz- zachód od Szczytna i oko³o 10 km na po³udniowy wschód od czaæ, ¿e wymienione parametry by³y podwy¿szone obecno- Jedwabna, w gminie Jedwabno. Jest to zbiornik du¿y, bardzo œci¹ zwi¹zków humusowych (jezioro posiada bagienno-leœne p³ytki, o stosunkowo dobrze rozwiniêtej linii brzegowej, zasi- otoczenie). Mineralne formy biogenów by³y prawie ca³kowi- lany kilkoma niewielkimi ciekami (miêdzy innymi z jezior cie wykorzystane do procesów produkcji pierwotnej w obu Brajnickiego i £aŸnica). Najwiêkszy dop³yw to Sawica, okresach badañ. Wiosn¹ stwierdzono w wodzie niskie stê¿e- wyp³ywaj¹ca z Jeziora Sêdañskiego. Wody z jeziora odprowa- nie fosforanów (0,005 mg P/l, I klasa). Azot mineralny nie dza Sawica w kierunku po³udniowym, do Omulwi. W zlewni przekracza³ wartoœci 0,02 mg N/l (I klasa). Azot ca³kowity bezpoœredniej, licz¹cej 4,1 km2, przewa¿aj¹ lasy zajmuj¹ce natomiast waha³ siê w niekorzystnym zakresie 1,95–4,28 mg oko³o 65% obszaru; oko³o 28% stanowi¹ nieu¿ytki, a tylko po N/l (III klasa – poza klas¹). Fosfor ca³kowity nie zwraca³ 1% - tereny zabudowane i grunty orne. W niewielkiej odle- szczególnej uwagi (I–II klasa). Zmiennoœæ sezonow¹ wyka- g³oœci od jeziora le¿¹ wsie: Sasek Ma³y i Sasek Wielki, zywa³y parametry biologiczne. Chlorofil „a” i sucha masa spe³niaj¹ce tak¿e funkcje miejscowoœci letniskowych. Gospo- sestonu wzrasta³y od wartoœci odpowiadaj¹cych I klasie darka œciekowa siedlisk po³o¿onych nad jeziorem oparta jest na w okresie wiosennym do pozaklasowych latem (chlorofil „a” zbiornikach bezodp³ywowych. 3 4,3-25,6 mg/m , sucha masa sestonu 2,1–19,6 mg/l), co wyra- Obecnie jezioro nie przyjmuje zanieczyszczeñ ze Ÿróde³ Ÿnie korelowa³o z widzialnoœci¹ kr¹¿ka Secchiego, która wio- punktowych. Do po³owy roku 1998 do Sawicy, uchodz¹cej do sn¹ siêga³a do dna, natomiast latem wynosi³a oko³o 0,4 m. jeziora, odprowadzane by³y Kana³em Domowym oczyszczo- Œrednia wartoœæ widzialnoœci wody jeziora 1,0 m mieœci³a siê ne œcieki ze Szczytna. Wylot œcieków ze starej oczyszczalni w III klasie czystoœci. Latem obserwowano masowe zakwity znajdowa³ siê oko³o 11 km powy¿ej Saska i oko³o 9,5 km od sinic. W czasie wiosennej cyrkulacji stwierdzono w wodzie ujœcia Kana³u do Sawicy. Obecnie œcieki z nowej oczyszczal- wyj¹tkowo niskie wartoœci przewodnoœci elektrolitycznej ni dla Szczytna kierowane s¹ równie¿ do Sawicy, lecz poni¿ej m w³aœciwej (201 S/cm – I klasa), koreluj¹ce z ni¿szymi ni¿ jeziora. Jezioro Sasek Ma³y posiada wyj¹tkowo niekorzystne w innych jeziorach mazurskich stê¿eniami jonów wapnio- cechy morfometryczne i zlewniowe i znajduje siê poza kate- wych, sodowych i znacznie ni¿szymi wartoœciami jonów goriami podatnoœci na degradacjê. potasowych. Miano coli typu ka³owego nie budzi³o zastrze- Badania stanu jakoœci wód przeprowadzi³ WIOŒ w Olsz- ¿eñ, nie przekracza³o norm I klasy. nie na stanowisku pomiarowym, zlokalizowanym w najg³ê- Na podstawie przeprowadzonych badañ jezioro Pogubie bszej partii jeziora. Wielkie zakwalifikowano do drugiej klasy czystoœci (wynik W czasie badañ wiosennych wody zbiornika by³y nasy- punktacji – 2,40). Posiada wody umiarkowanie zeutrofizowa- cone tlenem w 85–90%. Latem natlenienie wzros³o do 130%. ne, niemniej jednak latem obserwowano nasilone wystêpo- Zawartoœæ podstawowych sk³adników mineralnych by³a wanie niekorzystnych form planktonowych. Na wynik punk- przeciêtna. Zwraca³y uwagê okreœlone latem na powierzchni tacji mia³o wp³yw wysokie ChZT-Cr, którego wartoœæ z kolei - mog³a wynikaæ z obecnoœci w wodzie zwi¹zków humuso- wartoœci wskaŸników substancji organicznych ChZT-Cr - - wych (jezioro posiada bagienno-leœne otoczenie). (31,8 mg O2/l klasa III) i BZT5 (8,5 mg O2/l poza klasami). Stê¿enia fosforanów i azotu mineralnego wiosn¹ by³y niskie (0,008 mg P/l) lub umiarkowane (0,22 mg N/l). Chlorofil „a” JEZIORO SASEK MA£Y (SZOBY MA£E) by³ pozaklasowy (29,6 mg/m3), widzialnoœæ kr¹¿ka Secchie- powiat szczycieñski, gmina Jedwabno go wynosi³a 1,6 m. Wartoœci wskaŸników troficznych latem & dorzecze: Sawica - Omulew - Narew - Wis³a znacznie wzros³y. Stê¿enie fosforu ca³kowitego wynosi³o & region fizycznogeograficzny: Równina Mazurska - 0,154 mg P/l, azotu ca³kowitego - 1,60 mg N/l; wartoœci te Pojezierze Mazurskie mieœci³y siê ju¿ w granicach klasy III. Chlorofil „a” znacznie & wysokoœæ n.p.m.: 129 m przekracza³ granicê klasy III i wynosi³ a¿ 167 mg/m3. Podstawowe dane morfometryczne Widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego obni¿y³a siê wtedy do 0,6 m. & powierzchnia zwierciad³a wody: 319,1 ha Miano coli typu ka³owego w obu okresach badawczych odpo- & g³êbokoœæ maksymalna: 3,7 m wiada³o I klasie czystoœci. & g³êbokoœæ œrednia: 1,6 m Ocena ogólna, dokonana na podstawie przeprowadzo- & objêtoœæ jeziora: 5269,3 tys. m3 nych badañ (sumaryczny wynik punktacji 2,80), pozwoli³a & powierzchnia zlewni ca³kowitej: 318,0 km2 zaliczyæ wody jeziora Sasek Ma³y do III klasy czystoœci. Formy ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Porównanie wyników badañ uzyskanych w roku 1998 Napiwodzko-Ramuckiej, Obszar Natura i w roku 2006 wskazuje na zauwa¿aln¹ poprawê jakoœci wód 2000 „Puszcza Napiwodzko-Ramucka” jeziora w ci¹gu ostatnich oœmiu lat po odciêciu dop³ywu œcie-

51 ków wnoszonych Kana³em Domowym, co znalaz³o wyraz a latem III, wartoœæ œrednia wynosi³a 0,124 mg P/l. Stê¿enie w zmianie klasyfikacji - z poza klasami na klasê III. azotu ca³kowitego by³o umiarkowane, wiosn¹ i latem mie- œci³o siê w granicach II klasy (œrednia - 1,35 mg N/l). W obu okresach badawczych chlorofil „a” by³ bardzo wysoki (œred- JEZIORO SILEC nio wynosi³ 80,6 mg/m3). Pojawi³y siê organizmy charaktery- powiat kêtrzyñski, gmina Srokowo styczne dla wód ¿yznych, gdzie procesy eutrofizacji s¹ znacz- & dorzecze: Liwna – Guber - £yna - Prego³a nie posuniête. Najwiêksz¹ biomasê tworzy³y du¿e bruzdnice, & region fizycznogeograficzny: Wielkie Jeziora Mazur- z jednym gatunkiem Ceratium hirundinella. Znaczny udzia³ skie - Pojezierze Mazurskie mia³y te¿ sinice, a wœród nich nitkowata Oscillatoria agard- & wysokoœæ n.p.m.: 96,1 m hii. Widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego wynosi³a œrednio 1,1 m. Podstawowe dane morfometryczne Odtlenione wody naddenne wykazywa³y znaczne zawartoœci & powierzchnia zwierciad³a wody: 119,6 ha zwi¹zków fosforu i azotu amonowego. Miano coli typu & g³êbokoœæ maksymalna: 14,0 m ka³owego odpowiada³o klasie I. & g³êbokoœæ œrednia: 5,9 m Sumaryczny wynik punktacji (2,87) pozwoli³ zaliczyæ & 3 objêtoœæ jeziora: 7125,8 tys. m wody jeziora Silec do trzeciej klasy czystoœci. WskaŸniki & 2 powierzchnia zlewni ca³kowitej: 11,5 km najmniej korzystne, pozaklasowe, to: œrednie nasycenie Formy ochrony jezioro nie jest objête ochron¹ prawn¹ hypolimnionu tlenem, chlorofil „a” i zwi¹zki fosforu nad dnem. Jezioro Silec nie by³o wczeœniej badane przez WIOŒ. Jezioro Silec le¿y oko³o 4 km na po³udnie od Srokowa. Zbiornik zasila kilka ma³ych cieków, z zachodniego krañca JEZIORO SUNOWO (ko³o E³ku) jeziora wyp³ywa niewielka rzeka Liwna. Jest to zbiornik doœæ & powiat e³cki, gmina E³k p³ytki, o s³abo rozwiniêtej linii brzegowej. Otoczenie jeziora & dorzecze: E³k – Biebrza - Narew - Wis³a stanowi¹ niewysokie wzgórza, ca³kowicie bezleœne. W obrê- & region fizycznogeograficzny: Pojezierze E³ckie – Po- bie zlewni bezpoœredniej, zajmuj¹cej 207,5 ha, znajduje siê jezierze Mazurskie miejscowoœæ Silec oraz pojedyncze gospodarstwa Rybakowo & wysokoœæ n.p.m.: 121,5 m i M³ynowo. W sposobie zagospodarowania zlewni dominuj¹ Podstawowe dane morfometryczne pola uprawne i stanowi¹ ponad 80% jej powierzchni, 13% zaj- & powierzchnia zwierciad³a wody: 176,3 ha muj¹ tereny zabudowane, u¿ytki zielone oko³o 5%. W miej- & g³êbokoœæ maksymalna: 20,6 m scowoœci Silec i M³ynowo wystêpuje zabudowa rekreacyjna. & g³êbokoœæ œrednia: 9,3 m Miejscowoœci w obrêbie zlewni jeziora nie s¹ skanalizowane. & objêtoœæ jeziora: 16456,1 tys. m3 Jezioro nie posiada punktowych Ÿróde³ zanieczyszczeñ. & 2 Warunki morfometryczno zlewniowe zbiornika wskazuj¹ na powierzchnia zlewni ca³kowitej: 85,0 km jego II kategoriê podatnoœci na degradacjê. Formy Ochrony: Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezie- Badania jakoœci wód przeprowadzi³ WIOŒ Olsztyn na rza E³ckiego jednym stanowisku pomiarowym, zlokalizowanym w najg³ê- bszej partii zbiornika. Jezioro Sunowo jest jednym ze zbiorników malowniczo W czasie badañ wiosennych wody od powierzchni do po³o¿onych w zachodniej czêœci Pojezierza E³ckiego, na oko³o 5 m g³êbokoœci wykazywa³y znaczne przesycenie tle- zachód od E³ku (wschodni brzeg jeziora przylega do admini- nem, nawet do 175% nasycenia pe³nego. Stê¿enie tlenu od stracyjnej granicy miasta). Po³udniowa granica zlewni jeziora powierzchni stopniowo obni¿a³o siê i nad dnem wynosi³o s¹siaduje z „Ostoj¹ Bobrów Bartosze”. Zasilane jest sieci¹ oko³o 6 mg O2/l (50% nasycenia). Latem epilimnion by³ cieków i rowów melioracyjnych, z których najwiêkszy to wyrównany termicznie i siêga³ do 6 m. Wysokie stê¿enie tle- dop³yw z Jeziora Woszczelskiego. Woda odp³ywa na wschód nu utrzymywa³o siê do 3 m, a nastêpnie ostro spada³o i na – do Jeziora E³ckiego. pocz¹tku warstwy skokowej notowano ju¿ tylko jego œlady. Jezioro Sunowo jest wyd³u¿one i posiada kszta³t regular- Wody poni¿ej 7 m by³y ca³kowicie odtlenione. Wody jeziora nej rynny z maksymalnym g³êboczkiem w czêœci œrodkowej. wykazywa³y doœæ wysokie zawartoœci podstawowych sk³a- Powierzchnia zlewni bezpoœredniej wynosi 154,5 ha. Bezpo- dników mineralnych. Przewodnoœæ elektrolityczna w³aœciwa œrednie otoczenie jest ró¿norodne. Najwiêksz¹ powierzchniê wiosn¹ wynosi³a 319 mS/cm. WskaŸniki poziomu substancji zajmuj¹ nieu¿ytki (51,7%). Oko³o 1/3 ich powierzchni zaj- organicznych - ChZT-Cr i BZT5 - latem na powierzchni prze- muj¹ dzia³ki rekreacyjne. Lasy pokrywaj¹ oko³o 30% po- kracza³y granicê klasy III. Fosforany i azot mineralny wiosn¹ wierzchni zlewni, a zwarty kompleks leœny otacza jedynie mieœci³y siê w granicach I klasy (0,013 mg P/l i 0,10 mg N/l). po³udniowo wschodni brzeg Sunowa. W bliskim s¹siedztwie Zawartoœæ fosforu ca³kowitego wiosn¹ odpowiada³a II klasie zbiornika i zlewni bezpoœredniej znajduje siê 6 wsi: Lepaki

52 Ma³e, Bienie, Chrzanowo, Siedliska, czêœæ Bartoszy i Judziki. Zawartoœæ chlorofilu “a” by³a bardzo zró¿nicowana na We wszystkich miejscowoœciach i ich okolicach wystêpuje poszczególnych stanowiskach. Najmniej korzystne wartoœci liczna zabudowa rekreacyjna. Nad jeziorem brak zorganizo- stwierdzono w p³ytkiej, silnie zaroœniêtej, niewielkiej zatoce wanych pól namiotowych. Z uwagi na wprowadzon¹ strefê zachodniej (29,6 mg/m3, poza klas¹). Chlorofil „a” zmniej- ciszy na jeziorze nie ma ruchu motorowodnego. sza³ siê stopniowo w kierunku wschodnim, osi¹gaj¹c na 3 Jezioro nie posiada punktowych Ÿróde³ zanieczyszcze- wschodnim krañcu wartoœæ 4,6 mg/m . Œrednia wartoœæ dla 3 nia, niemniej jednak do zbiornika dop³ywaj¹ liczne rowy jeziora wynosi³a 15,2 mg/m (III klasa). Widzialnoœæ kr¹¿ka melioracyjne z rejonu nie skanalizowanych miejscowoœci. Secchiego w kwietniu by³a bardziej zró¿nicowana, wahaj¹c Oko³o 1,5 km na pó³noc od wschodniego krañca jeziora zlo- siê w zakresie 1,5 – 2,9 m (III–II klasa), latem zaœ nie przekra- kalizowane jest sk³adowisko odpadów miasta E³k. Odcieki ze cza³a 1,9 m na wszystkich stanowiskach (III klasa). Sk³ad sk³adowiska odprowadzane s¹ do gruntu w zlewni ca³kowitej prób hydrobiologicznych, zw³aszcza letnich, wskazywa³ na umiarkowany poziom ¿yznoœci jeziora. Zagêszczenie organi- Sunowa i zlewni bezpoœredniej cieku dop³ywaj¹cego z Sie- zmów roœlinnych w sierpniu by³o niewielkie, nie stwierdzono dlisk. Wsie i obiekty rekreacyjne nad Jeziorem Sunowo nie s¹ dominacji sinic. Stan sanitarny wody, okreœlony na podstawie skanalizowane. Œcieki z szamb s¹ wywo¿one do oczyszczalni wartoœci miana coli typu ka³owego, odpowiada³ I klasie w Nowej Wsi E³ckiej (oczyszczalnia miasta E³k). Cechy mor- czystoœci. fometryczno-zlewniowe wskazuj¹ na umiarkowan¹ podat- Sumaryczny wynik punktacji (2,60 pkt.) pozwoli³ zali- noœæ jeziora na degradacjê – II kategoria. czyæ wody jeziora Sunowo do trzeciej klasy czystoœci. Bada- Badanie stanu czystoœci wód jeziora Sunowo przeprowa- nia wody prowadzone przez WIOŒ w Suwa³kach w 1998 roku dzi³a Delegatura WIOŒ w Gi¿ycku na czterech stanowiskach wykaza³y II klasê czystoœci. W stosunku do wyników badañ pomiarowych, zlokalizowanych w najg³êbszych miejscach z 1998 roku wzros³a iloœæ zwi¹zków azotowych i fosforo- poszczególnych czêœci. wych w wodzie jeziora, niemniej jednak warunki tlenowe Wiosn¹ jezioro by³o natlenione w granicach 9,7–14,2 mg wykaza³y nawet niewielk¹ poprawê. O2/l. Latem na g³êbszych stanowiskach zbiornika obserwowano wyraŸn¹ stratyfikacjê. Epilimnion siêga³ do 4–5miby³ 2.2. Podsumowanie natleniony w 99–34 %. Termoklinie towarzyszy³y znaczne ubytki tlenowe. Najmniej korzystne warunki tlenowe wystê- Wyniki ocen jakoœci wód jezior badanych w 2006 roku powa³y w zatoce pó³nocnej, gdzie ju¿ w epilimnionie tlen zamieszczono w tabeli 2. Wœród omawianych zbiorników obni¿a³ siê do 3,0 mg O /l by nad dnem ca³kowicie zanikn¹æ. 2 3 wykazuj¹ znaczn¹ odpornoœæ na wp³ywy zewnêtrzne Przy dnie wyczuwalny by³ zapach siarkowodoru. Naj³agod- (odpowiadaj¹ I kategorii podatnoœci na degradacjê). S¹ niejszy przebieg mia³a krzywa tlenowa w najg³êbszej, œrod- to: Dobr¹g, Harsz i KierŸliñskie. Cztery jeziora posiadaj¹ kowej czêœci zbiornika, gdzie wartoœci tlenu obni¿a³y siê nad umiarkowan¹ odpornoœæ (II kategoria), dziewiêæ – znacz- dnem do 1,3 mg O2/l. Hypolimnion wschodniej czêœci jeziora nie obni¿on¹ i dwa bardzo ³atwo ulegaj¹ degradacji (poza natleniony by³ w iloœciach œladowych do dna (0,4 mg O2/l). kategori¹): Dauby, po³o¿one w dorzeczu I³awki – Drwêcy W najp³ytszej zachodniej, najbardziej zaroœniêtej czêœci i Sasek Ma³y w dorzeczu Sawicy – Omulwi. Na podstawie jeziora tlen przy dnie obecny by³ w iloœci 6,4 mg O2/l. Wody przeprowadzonych badañ stwierdzono, ¿e stosunkowo jeziora wykazywa³y wysokie (pozaklasowe) wartoœci prze- czyste wody, odpowiadaj¹ce II klasie posiadaj¹ jeziora: µ wodnoœci elektrolitycznej w³aœciwej (œrednio 390 S/cm). Dobr¹g, Harsz, KierŸliñskie, Marksoby i Pogubie Wiel- Stwierdzono równie¿ znaczn¹ zasobnoœæ zbiornika w sub- kie. Najbardziej zdegradowane (poza klas¹) okaza³y siê stancje organiczne. ChZT–Cr latem w warstwie powierzch- zbiorniki, które s¹, lub by³y wczeœniej odbiornikami œcie- niowej zmienia³o siê od 39,1 mg O2/l (III klasa) w najg³êbszej ków ze Ÿróde³ punktowych (Ewingi, Grajewko, Linow- czêœci œrodkowej do 55,6 mg O2/l (poza klas¹) w czêœci skie). Najwiêksz¹ grupê stanowi¹ jeziora o trzeciej klasie zachodniej, najp³ytszej. WskaŸnik BZT5, okreœlany latem na czystoœci wód, znacznie zeutrofizowane. Wœród nich znaj- powierzchni by³ zró¿nicowany i uk³ada³ siê w zbiorniku duj¹ siê miêdzy innymi zbiorniki po³o¿one na cennych podobnie jak CHZT-Cr. Wœród biogenów zwraca³y uwagê przyrodniczo Obszarach Natura 2000 (Jeziorak Du¿y, przydenne wartoœci fosforu w czasie letniej stagnacji. Fosfo- P³askie, Linowskie, Sasek Ma³y). Wci¹¿ rosn¹ca presja rany by³y pozaklasowe (wartoœæ œrednia 0,145 mg P/l), a fos- turystyczna oraz brak kanalizacji w miejscowoœciach usy- for ca³kowity odpowiada³ III klasie (œrednio 0,176 mg P/l). tuowanych w rejonie jezior przyczynia siê do przyœpiesze- Zwi¹zki azotowe nie przekracza³y norm II–III klasy. Azot nia eutrofizacji zbiorników. Jednym z podstawowych ca³kowity w warstwie powierzchniowej osi¹ga³ œredni¹ war- wskaŸników troficznych, stosowanych w ocenie wód jest toœæ 1,60 mg N/l (III klasa), a azot amonowy – 0,47 mg N/l (II widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego. Jak widaæ na rycinie 5 klasa). przeŸroczystoœæ wody w jeziorach badanych wykazuje

53 Tabela 2. Charakterystyka jezior województwa warmiñsko-mazurskiego badanych w 2006 roku

Klasa czy- Kategoria Powierzch- Rok ostat- G³êbokoœæ stoœci w podatnoœci nia zwier- Objêtoœæ nich badañ Nazwa jeziora Dorzecze Powiat maks. 2006 roku – na degrada- ciad³a wody [tys. m3] – klasa [m] wynik punk- cjê – wynik [ha] czystoœci tacji punktacji

Boczne Pisa-Narew-Wis³a gi¿ycki 183,3 17,0 15697,9 2000 - III III – 2,87 III – 2,57 Dauby I³awka-Drwêca-Wis³a i³awski 62,5 3,7 1438,1 1994 - NON III – 3,09 p. kat – 3,43 Dobr¹g Dobr¹¿ka-Pisa-£yna-Prego³a olsztyñski 108,0 27,9 12480,7 1981* II – 1,93 I – 1,43 Ewingi I³awka-Drwêca-Wis³a i³awski 490,4 3,0 9870,1 2000 - NON NON – 3,40 III – 3,00 Grajewko Pisa-Narew-Wis³a gi¿ycki 42,7 9,0 2122,8 2000 - NON NON – 3,60 III – 2,57 Harsz Wêgorapa-Prego³a wêgorzewski 216,2 47,0 24707,0 nie badano II – 2,07 I – 1,14 Inulec Pisa-Narew-Wis³a mr¹gowski 178,3 10,1 8263,9 nie badano III – 2,53 III – 2,71 Jeziorak Du¿y I³awka-Drwêca-Wis³a i³awski 3219,4 12,0 141594,2 2000 - III III - 2,93 III – 2,57 Jeziorak Ma³y I³awka-Drwêca-Wis³a i³awski 26,0 6,4 890,9 2000 - III III – 3,09 III – 2,86 KierŸliñskie Pisa-Wad¹g-£yna-Prego³a olsztyñski 92,8 44,5 10861,1 1981* II – 2,27 I – 1,29 Linowskie Wad¹g-£yna-Prego³a olsztyñski 163,4 25,0 10567,8 1989-NON NON – 3,27 II – 2,14 Marksoby Rozoga-Narew-Wis³a szczycieñski 154,6 10,2 7110,2 1986 * II – 1,80 III – 2,57 Niegocin Pisa-Narew-Wis³a gi¿ycki 2600,0 39,7 258521,6 2000 - III III – 2,73 II – 1,57 P³askie I³awka-Drwêca-Wis³a i³awski 620,4 5,7 15276,4 2000 - III III – 3,10 III – 2,86 Pogubie Wielkie Rybnica-Pisa-Narew-Wis³a piski 670,8 2,6 7192,4 nie badano II – 2,40 III – 3,00 Sasek Ma³y Sawica-Omulew-Narew-Wis³a szczycieñski 319,1 3,7 5269,3 1998 - NON III – 2,80 p. kat. – 3,57 Silec Liwna-Guber-£yna-Prego³a kêtrzyñski 119,6 14,0 7125,8 nie badano III – 2,87 II – 2,14 Sunowo E³k-Biebrza-Narew-Wis³a e³cki 176,3 20,6 16456,1 1998 - II III – 2,60 II – 2,00

* nie okreœlono klasy czystoœci

przewa¿nie tendencjê malej¹c¹ w stosunku do wczeœniej- 2. Kudelska D., Cydzik D., Soszka H. 1994. Wytyczne moni- szych badañ. Podstawowym zadaniem zmierzaj¹cym toringu podstawowego jezior. Biblioteka Monitoringu w kierunku poprawy jakoœci wód w jeziorach powinno byæ Œrodowiska PIOŒ, Warszawa. porz¹dkowanie gospodarki œciekowej w zlewniach oraz 3. Olszewski P. 1953. Kilka przekrojów chemicznych z jezior racjonalne zagospodarowywanie turystyczne brzegów. Pojezierza Mazurskiego. Ekol. Pol. t. 1, z. 2, 30-45. 4. Olszewski p., Paschalski J. 1959. Wstêpna charakterystyka limnologiczna niektórych jezior Pojezierza Mazurskiego. Literatura Zesz. Nauk. WSR Olsztyn, 4, 1-109. 1. Dobies A., Planter M. 1998. Stan czystoœci wybranych 5. Olszewski., Tadajewski A., Lossow K., Wiêc³awski F. jezior Parku Krajobrazowego Pojezierza I³awskiego. 1978. Wstêpna charkterystyka limnologiczna niektórych Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olszty- jezior Pojezierza Mazurskiego. Czêœæ II. Zesz. Nauk. nie, seria Biblioteki Monitoringu Œrodowiska. ART. Olsztyn, 7, 1-81.

54 6,0

5,0 lata 1949-2000* 4,0 2006 rok 3,0

2,0

1,0

0,0

Zmiany widzialnoœci kr¹¿ka Secchiego w jeziorach badanych w 2006 roku w województwie warmiñsko- mazurskim w odniesieniu do badañ wczeœnieszych (lato, wartoœæ œrednia dla jeziora, * dane Olszewski, Paschalski 1959, Olszewski i in.1978, WIOŒ)

Liczba jezior Objêœæ to jezior klasa I klasa I poza klas¹ poza klas¹ 3,2% 2,6% 12,5% 4,7%

klasa III klasa II 32,8% 40,4%

klasa II klasa III 59,9% 43,9%

3 100% = 280 jezior 100% = 7 151,0 mln m

Ocena stanu czystoœ– ci jezior badanych w latach 1987 2006

brak danych kat. I 2,5% 10,4% poza kat. 18,9%

kat. II 38,9%

kat. III 30,0%

100% = 280 jezior

Ocena podatnoœ ci na degradacj ê jezior badanych w latach 1987–2006

Ryc. 5. Ocena ogólna jezior zgromadzonych w bazie WIOŒ i zmiany widzialnoœci w wybranych jeziorach

55 1 5 1,8 10 10

16,4 5 1 5 1 jez. Niegocin 2,5 1 10 5 2,8

2,3

1 5 7 3 10 17 1

1 5 5 1 15 15,9

16,5

1 3,75 Kana³ I³awski

16,5 0 100 200 m 15

2,3 10 5 2,4 Ryc. 6. Jezioro Boczne 2,8 1 Ryc. 7. Jezioro Dauby 2,5 Kana³ Kula 2

Kana³ Elbl¹ski 0 100 200 300 m

Zalewka 2,5 1 5 1

10 2,5 2

15 1 2,5 2,5

18,4

2,5 20 3 1

25,4 27,9 1 25,9

25 2,6 4

2,5 Dobr¹¿ka 1 2,5 0 100 200 300 m 2 2,5 2,3

Ryc. 8. Jezioro Dobr¹g

Ryc. 9. Jezioro Ewingi 0 100 200 300 m 1

56 3 6 0 100 200 m 2,5 2 5 Zat. Ma³y Harsz

7,5 6 3

3 6 10

jez. Niegocin 1 47 40 9,0 30 1 20 10 7,5 6 3

5 2,5 0 100 200 300 m Ryc. 11. Jezioro Harsz Ryc. 10. Jezioro Grajewko

1 1 5 5,2 5,1 7,5 5

4,3 1 odp³yw do 1 Jez. G³êbokieg o 1,1 10,1 2

1 10,1 7,5

5 5 7,5 0 100 200 300 m 1,1 5,5 1 dop³yw z jez. Majcz Wlk.

Ryc. 12. Jezioro Inulec

57 jez. Jeziorak Kana³ Elbl¹ski 2 1 0,8

1 2 1,8 2 1 1 5 6,4

1 1 jez. Dauby 2,5 8 5,9 51 5 7,9 5 0200m Ryc. 14. Jezioro Jeziorak Ma³y

Jez. P³askie

7 5 1,4 odp³yw do jez. Pisz 5 4 1,5 5 7,6 3 1 1 5 1 3 5 10 11,5 15 5,1 20 10,9 24,0 1 2,7 5 1,9 5 2,2 5 5 5 5,6 10,0 5,3 1,2 0 100 200 300 m 1 10 5 1 5,6 1 44,5 15 3 1 20 5 40 25 2,5 35 30 5 0400m 5 5 10

4,9 23,0 10 4,8 20 15 7,5 5 5 6,3 11,1 1 9 6 7,5 5,2 3 Ryc. 15. Jezioro KierŸliñskie

Ryc. 17. Jezioro Marksoby 8,1 1 5 10,2 1 5 2,6

5 10,5 do Jez. Klebarskiego 10 2 10,9 13,5 7,5 8,2

11,1 7 5 10 5 10 0200m 15 20 5 25 1 5,4 0 100 200 m 3,4

4,7 10 2,5 Ryc. 16. Jezioro Linowskie 4,5 8 odp³yw do 5 jez. Wa³pusz 1 Ryc. 13. Jezioro Jeziorak Du¿y jez. Jeziorak M³.

58 Kana³ £uczañski

1 10 5 15

11 19,9 Kana³ Niegociñski 4 5 1 3 10 25 2015 10 5 6 39,7 1 11 35 5 10 30 1 7 5 1,5 1,2 25 20 2 33,7 5 15 10 6 5 7,7 15 2 5 5 1,5 2 7 29 2,8 25 10 6 1 5 15 20,5 5 15 10 5 1 5 5,5 6,5 20 8 1 10 2 15 7 10 20 5 5 1 10 15 10 5 1,3 6 10 8 5 7 6,8 16,5 6,1 4,5 13,8 6 1,1 13,2 6 7 16,6 7,6 15 20 9 10 5 8,2 10 20 3,2 15 5 5 11,2 4,5 25 4,3 10 3,7 5,2 4,3 31 2 10 10 4 9,5 3 16,2 3,2 5 17 5 2 15 4,3 5 10 15,7 15 10 1 5 5 5 7,2 8,7 1,5 20,7 10 15 1 8,7 5 4 10 10 16 8 10 6,3 16,2 5 5 13,1 0,8 1,5 1,8 15 10 1 1 15 1 15 1,5 1 1,1 5 1 5 14,5 4 5 5 5 2 4 10 6 4,5 7 22 10,5 1,2 10,5 7,3 10 15 20 3,8 2 7,1 3,8 7 7 10 3,9 8,7 7,2 15 1 8,5 15,5 15 1 10 22,5 1,7 8,7 10 22 5 5 3 20 9,5 10 5,7 8,5 12 10 10 15 16,5 17,9 6,5 21 10 15 10 8,1 15 5 1,8 15 4 20,7 9 15 11,3 11,7 1,8 10 17,7 5 10 15,8 13 1

5 1 15 5 1,5 6,2 4,7 1 10,5 10 jez. Boczne 17,6 3,8 6,3 10 10 15,7 15 11,9 5 1

0300m Ryc. 18. Jezioro Niegocin 1

jez. Nia³k Du¿y

jez. Wojnow 1

59 0 200 400 m

1 2,5

z jez. Brzozolasek) ync (dop³yw Rybnica 3,5 0,9 0,9 2,5 2 2,5 2,5 0,9 2,5 1 3,4 3,6 2,5 1 2,5 0,9 0,6 0,9

1 1 0 200 400 600 m 1,6 5,7 2 3 1 2 0,9 2,2 0,9 Ryc. 19. Jezioro P³askie 1 0,9 2,5

dop³yw z Jez. Brajnickiego 1 0,9 Rybnica

1 1 1

3,7 2,5 1 Ryc. 20. Jezioro Pogubie Wielkie dop³yw z Jez. Sêdañskiego

2,5

Liwna

0 100 200 300 m

0 100 200 300 m Sawica

1 14

12,5

10 Ryc. 21. Jezioro Sasek Ma³y 5

Ryc. 22. Jezioro Silec

dop³yw z jez. Siniec Du¿y

0 100 200 300 m 5 zJez.Woszczelskiego 10,2 2 10 5 10 15 15 20,6 9 5 3 5 14,7 4 3,3 20 1 1 10 5 10 5 5 1 odp³yw do 10 jez. E³ckiego

Ryc. 23. Jezioro Sunowo

60 II. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEÑ DO POD£O¯A

1. WPROWADZENIE

Na stacjach badawczych monitoringu zbierany jest Monitoring Chemizmu Opadów Atmosferycznych i Depozy- w sposób ci¹g³y opad atmosferyczny mokry i analizowany cji Zanieczyszczeñ do Pod³o¿a uruchomiony zosta³ jako w cyklach miesiêcznych. Równolegle z poborem próbek opa- jeden z podsystemów Pañstwowego Monitoringu Œrodowi- du prowadzone s¹ pomiary i obserwacje wysokoœci i rodzaju ska (PMŒ) w 1998 roku. Badania w pe³nym cyklu rocznym opadu, kierunku i prêdkoœci wiatru oraz temperatury powie- przeprowadzono po raz pierwszy w 1999 roku. Celem tego trza. Ponadto na ka¿dej stacji zbierane s¹ próbki dobowe opa- monitoringu jest okreœlanie w skali kraju rozk³adu ³adunków dów i na bie¿¹co (po up³ywie doby opadowej) bezpoœrednio zanieczyszczeñ wprowadzanych z mokrym opadem do pod- na stacji wykonywany jest pomiar ich odczynu (pH). ³o¿a w ujêciu czasowym i przestrzennym. Systematyczne Na posterunkach opadowych dokonuje siê tylko pomiaru badania sk³adu fizyczno-chemicznego opadów oraz równo- wysokoœci opadów. leg³e obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych Miesiêczne próbki opadów analizowane s¹ na zawartoœæ dostarczaj¹ informacji o obci¹¿eniu obszarów leœnych, gleb zwi¹zków kwasotwórczych, biogennych i metali (w tym i wód powierzchniowych substancjami deponowanymi z powie- metali ciê¿kich), tj. na zawartoœæ chlorków, siarczanów, azo- trza – zwi¹zkami zakwaszaj¹cymi, biogennymi i metalami tynów i azotanów, azotu amonowego, azotu ogólnego, fosfo- ciê¿kimi, tworz¹c podstawy do analizy istniej¹cego stanu. ru ogólnego, potasu, sodu, wapnia, magnezu, cynku, miedzi, Jednostk¹ nadzoruj¹c¹, z ramienia G³ównego Inspekto- ¿elaza, o³owiu, kadmu, niklu, chromu i manganu. Kontrolo- ratu Ochrony Œrodowiska, dzia³alnoœæ systemu monitoringu wany jest te¿ odczyn (pH) opadów oraz przewodnoœæ elek- chemizmu opadów jest Wroc³awski Oddzia³ Instytutu Mete- tryczna w³aœciwa. orologii i Gospodarki Wodnej, który prowadzi badania moni- Analizy sk³adu fizyko-chemicznego opadów wykony- toringowe, bank danych, przygotowuje (zgodnie z wytyczny- wane s¹ przez akredytowane laboratoria wojewódzkich mi) raporty i opracowania, wspó³pracuje z GIOŒ i wojewódz- inspektoratów ochrony œrodowiska. Poszczególne woje- kimi inspektoratami ochrony œrodowiska. Laboratorium wódzkie laboratoria analizuj¹ opady ze stacji po³o¿onych IMGW we Wroc³awiu jest odpowiedzialne za prowadzenie testów jakoœci analiz w laboratoriach WIOŒ w zakresie ozna- w danym województwie. W województwie warmiñsko-ma- czanych parametrów oraz wdra¿anie optymalnych metodyk zurskim analizy wykonuje laboratorium WIOŒ w Olsztynie. analitycznych. Na podstawie danych pomiarowych i analitycznych opa- Sieæ pomiarowo-kontrolna monitoringu sk³ada siê z 25 dów z 25 stacji monitoringowych oraz danych pomiarowych stacji badawczych chemizmu opadów (stacje synoptyczne ze 162 punktów pomiaru wysokoœci opadów, charaktery- IMGW), gwarantuj¹cych reprezentatywnoœæ pomiarów dla zuj¹cych œrednie pole sum opadów dla obszaru Polski, opra- oceny obszarowego rozk³adu zanieczyszczeñ oraz ze 162 cowywane s¹ mapy rozk³adu przestrzennego wysokoœci opa- posterunków opadowych charakteryzuj¹cych œrednie pole dów i stê¿eñ substancji zawartych w opadach oraz wielkoœci opadowe dla obszaru Polski. ich depozycji na obszar Polski i jej poszczególne tereny.

61 Wyniki badañ monitoringowych dla obszaru Polski z 2006 z podzia³em na tereny poszczególnych powiatów. Obci¹¿enie roku przedstawiono w sprawozdaniu rocznym i w interneto- powierzchniowe obszaru województwa warmiñsko-mazur- wym serwisie informacyjnym GIOŒ (http://www.gios.gov.pl). skiego porównano z depozycj¹ dla ca³ego obszaru Polski Niniejszy raport prezentuje wyniki badañ dla obszaru i pozosta³ych województw, a tak¿e porównano wielkoœci województwa warmiñsko-mazurskiego. Przedstawione dane deponowanych ³adunków badanych substancji w poszczegól- obrazuj¹ stan jakoœci i ocenê stopnia zakwaszenia wód desz- nych latach 1999–2006 oraz przedstawiono tendencje zmian czowych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 w tym okresie. roku oraz iloœci deponowanych substancji wraz z opadami

2. ZANIECZYSZCZENIE OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH W WOJEWÓDZTWIE WARMIÑSKO-MAZURSKIM I DEPOZYCJA ZANIECZYSZCZEÑ Z OPADÓW DO POD£O¯A W 2006 ROKU

Atmosfera kumuluj¹c zanieczyszczenia naturalne i antropo- poszczególne powiaty województwa warmiñsko-mazurskie- genne staje siê podstawowym Ÿród³em obszarowym zanie- go (tabela 4). czyszczeñ w skali kontynentalnej. Jednym z elementów mete- Dla porównania wielkoœci mokrej depozycji na obszarze orologicznych gromadz¹cym i przenosz¹cym zanieczyszcze- województwa warmiñsko-mazurskiego w latach 1999–2006, nia jest opad atmosferyczny. Zró¿nicowanie w czasie i prze- na rycinie 24 przedstawiono diagramy i linie trendu dla tych strzeni wielkoœci opadów atmosferycznych, a przez to zmien- ³adunków na tle œredniorocznych sum opadów. nej iloœci i jakoœci chemicznej opadaj¹cej na powierzchniê W 2006 roku na stacji monitoringowej w województwie ziemi wody, wynika przede wszystkim z ró¿nego Ÿród³owo warmiñsko-mazurskim dokonano 110 pomiarów odczynu obszaru gromadzenia siê zasobów wodnych i zanieczyszczeñ (pH) dobowych próbek opadów w celu oceny stopnia zakwa- w atmosferze, zmiennej wysokoœci wystêpowania kondensa- szenia wód opadowych. Odczyn (pH) mieœci³ siê w zakresie cji pary wodnej, czasu trwania i natê¿enia wystêpuj¹cego od 4,08 do 7,42 pH, œrednia roczna wa¿ona pH 5,01. W przy- opadu oraz kierunku nap³ywu mas powietrza. padku 61% próbek wartoœci odczynu by³y ni¿sze od wartoœci pH = 5,6 oznaczaj¹cej naturalny stopieñ zakwaszenia wód Z powodu du¿ej zmiennoœci warunków meteorologicznych w skali miesiêcy, sezonów i roku, w zale¿noœci od miej- opadowych, wskazuj¹c na zawartoœæ w nich mocnych kwa- sca i czasu, iloœci wnoszonych przez opady zanieczyszczeñ s¹ sów mineralnych. W wieloleciu 2001–2006 stwierdzono spa- bardzo zró¿nicowane. dek iloœci kwaœnych deszczy (opadów z odczynem poni¿ej wartoœci 5,6 pH) o 22%, a w porównaniu z rokiem ubieg³ym W ramach krajowego monitoringu chemizmu opadów o 8%. atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeñ do pod³o¿a na obszarze województwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 Na obszar województwa warmiñsko-mazurskiego, wody roku analizowano wody opadowe przed kontaktem opadowe w 2006 roku wnios³y: 34933 tony siarczanów -2 - z pod³o¿em, tak jak w latach poprzednich, na stacji po³o¿onej (14,43 kg SO4 /ha); 15508 ton chlorków (6,41 kg Cl /ha); w Olsztynie. Sk³ad fizyko-chemiczny miesiêcznych próbek 7684 tony (N) azotynów i azotanów (3,17 kg N/ha); 11691 ton opadów z tej stacji monitoringowej oraz wielkoœci miesiêcz- azotu amonowego (4,83 kg N/ha); 23478 ton azotu ogólnego ne sum opadów przedstawiono w tabeli 3. (9,70 kg N/ha); 622,6 ton fosforu ogólnego (0,257 kg P/ha); Wielkoœæ depozycji wprowadzana na okreœlony obszar 8709 ton sodu (3,60 kg Na/ha); 3404 tony potasu (1,41 kg zale¿y od koncentracji danej substancji w opadzie atmosfe- K/ha); 14658 ton wapnia (6,06 kg Ca/ha); 2217 ton magnezu rycznym i iloœci wody opadowej. (0,92 kg Mg/ha); 1057,6 ton cynku (0,437 kg Zn/ha); 66,6 ton miedzi (0,0275 kg Cu/ha); 343,4 tony ¿elaza (0,142 kg Fe/ha); Na podstawie wyników pomiarów iloœci wody opadowej w 2006 r., zarejestrowanych na 162 punktach pomiaru wysoko- 17,69 ton o³owiu (0,0073 kg Pb/ha); 2,546 ton kadmu œci opadu reprezentuj¹cych œrednie pole opadowe dla obszaru (0,00105 kg Cd/ha); 15,40 ton niklu (0,0064 kg Ni/ha); 5,563 Polski (w tym jedenastu na obszarze województwa) oraz wyni- tony chromu (0,0023 kg Cr/ha) i 77,71 ton manganu (0,0321 ków analiz sk³adu opadów z 25 stacji monitoringowych (w tym kg Mn/ha) oraz 55,39 ton wolnych jonów wodorowych + jednej na obszarze województwa), przy u¿yciu komputerowe- (0,0229 kg H /ha). go systemu informacji przestrzennej (GIS), oszacowano wiel- Wielkoœci wprowadzonych substancji malej¹ zgodnie koœci ³adunków jednostkowych i ca³kowitych obci¹¿aj¹cych z szeregiem:

62 chlorków, azotynów i azotanów, azotu amonowego, azotu -2 - + SO4 >Nog >Cl >Ca>NNH4 >Na> i fosforu ogólnego, sodu, wapnia, miedzi, kadmu, chromu - - NNO2 +NO3 >K>Mg> i jonów wodorowych.

+ Ocena wyników oœmioletnich badañ monitoringowych Zn>Pog >Fe>Mn>Cu>H >Pb> Ni>Cr>Cd chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczysz- czeñ do pod³o¿a prowadzonych, w sposób ci¹g³y, w okresie lat Roczny sumaryczny ³adunek jednostkowy badanych 1999–2006 wykaza³a, ¿e ca³kowite roczne obci¹¿enie po- substancji zdeponowany na obszar województwa warmiñ- wierzchniowe obszaru województwa warmiñsko-mazurskiego sko-mazurskiego wyniós³ 43,5 kg/ha i by³ mniejszy ni¿ œredni ³adunkiem badanych substancji deponowanych z atmosfery dla ca³ego obszaru Polski o 10,1%. w 2006 roku przez opad mokry kszta³towa³o siê na poziomie Najwiêkszym ³adunkiem badanych substancji w woje- œredniej z poprzednich lat badañ, przy wy¿szej œredniorocznej wództwie warmiñsko-mazurskim zosta³ obci¹¿ony powiat sumie wysokoœci opadów o 20,0 mm. Elbl¹g z najwy¿szymi, w porównaniu do obci¹¿enia pozo- Linie trendu dla ³adunków w omawianych latach wska- sta³ych powiatów ³adunkami siarczanów, chlorków, fosforu zuj¹, ¿e depozycja badanych substancji, z wyj¹tkiem ¿elaza, ogólnego, sodu, miedzi, ¿elaza, o³owiu, niklu, chromu i jonów ma charakter malej¹cy, przy czym najwiêksze tendencje wodorowych. spadkowe stwierdzono w przypadku ³adunków o³owiu i wol- Najmniejsze obci¹¿enie powierzchniowe wyst¹pi³o nych jonów wodorowych. w powiecie go³dapskim z najni¿szym, w stosunku do pozosta³ych powiatów, obci¹¿eniem ³adunkami siarczanów,

Tabela 3. Sk³ad fizyko-chemiczny œredniomiesiêcznych próbek opadów atmosferycznych (wet-only) w 2006 roku ze stacji monitoringowej w Olsztynie oraz miesiêczne sumy opadów

Miesi¹c Lp. WskaŸnik Jednostka I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1 Odczyn pH 6,23 5,32 5,71 6,38 5,21 4,98 5,11 5,21 5,88 6,67 6,33 6,68 2 Przewodnoœæ mS/cm 14,7 33,1 46,4 51,8 15,2 21,50 45,4 12,8 10,7 17,1 13,0 17,7 3 Chlorki mg Cl-/dm3 0,96 3,75 3,45 1,50 0,54 0,66 1,63 0,29 0,41 0,79 1,22 1,05 -2 3 4 Siarczany mg SO4 /dm 1,04 2,23 4,75 5,37 1,52 2,64 5,28 1,59 1,78 1,61 1,20 1,92 5 Azotyny+azotany mg N/dm3 0,22 0,64 1,06 1,36 0,40 0,49 1,88 0,30 0,24 0,40 0,24 0,52 6 Azot amonowy mg N/dm3 0,34 0,71 1,93 2,50 0,78 0,91 1,98 0,62 0,42 0,66 0,36 0,72 7 Sód mg Na/dm3 0,52 2,35 1,87 0,90 0,20 0,30 0,48 0,14 0,29 0,37 0,47 0,42 8 Potas mg K/dm3 0,08 0,30 0,25 0,40 0,20 0,20 0,39 0,12 0,12 0,13 0,09 0,17 9 Wapñ mg Ca/dm3 0,56 0,96 2,43 2,56 0,57 0,99 1,82 0,52 0,56 0,95 0,50 0,65 10 Magnez mg Mg/dm3 0,09 0,13 0,27 0,27 0,09 0,11 0,25 0,06 0,09 0,14 0,12 0,13 11 Cynk mg Zn/dm3 0,016 0,200 0,090 0,052 0,028 0,164 0,078 0,070 0,023 0,041 0,018 0,032 12 MiedŸ mg Cu/dm3 0,0057 0,0068 0,0159 0,0121 0,0039 0,0078 0,0070 0,0020 0,0020 0,0030 0,0020 0,0060 13 ¯elazo mg Fe/dm3 0,013 0,017 0,016 0,057 0,009 0,015 0,015 0,004 0,007 0,010 0,004 0,008 14 O³ów mg Pb/dm3 0,0012 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0020 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 15 Kadm mg Cd/dm3 0,00010 0,00010 0,00010 0,00010 0,00010 0,00010 0,00020 0,00010 0,00010 0,00010 0,00010 0,00010 16 Nikiel mg Ni/dm3 0,0005 0,0048 0,0011 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 17 Chrom og. mg Cr/dm3 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 0,0003 18 Mangan mg Mn/dm3 0,0013 0,0044 0,0080 0,0200 0,0039 0,0066 0,0090 0,0010 0,0030 0,0060 0,0020 0,0020 19 Azot ogólny mg N/dm3 0,58 1,42 3,04 4,66 1,40 1,53 4,07 0,94 0,72 1,20 0,72 1,32 20 Fosfor ogólny mg P/dm3 0,008 0,019 0,034 0,145 0,038 0,045 0,081 0,011 0,023 0,039 0,021 0,022 21 Jon wodorowy mg H+/dm3 0,0006 0,0048 0,0019 0,0004 0,0062 0,0105 0,0078 0,0062 0,0013 0,0002 0,0005 0,0002 Miesiêczna suma 22 mm 20,9 28,5 11,8 25,4 79,6 64,5 8,3 151,9 63,8 35,0 96,8 45,9 opadów

63 Tabela 4. Obci¹¿enie powierzchniowe poszczególnych powiatów województwa warmiñsko-mazurskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2006 r. [³adunki jednostkowe w kg/ha*rok i ³adunki ca³kowite w tonach/rok]

WSKANIKI

Powierzch- Azotyny+azotany -2 - Lp. Powiat Siedziba 2 Siarczany [SO4 ] Chlorki [Cl ] nia [km ] [N + ] NO23 NO kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok 1 bartoszycki Bartoszyce 1308,54 14,76 1931 6,96 911 3,20 419 2 braniewski Braniewo 1204,54 14,65 1765 7,20 867 3,16 381 3 dzia³dowski Dzia³dowo 942,03 15,64 1473 6,88 648 3,33 314 4 elbl¹ski Elbl¹g 1430,55 15,79 2259 7,95 1137 3,40 486 5 e³cki E³k 1111,87 12,40 1379 4,66 518 2,84 316 6 gi¿ycki Gi¿ycko 1118,74 13,67 1529 5,45 610 3,09 346 7 i³awski I³awa 1385,00 15,49 2145 7,13 988 3,32 460 8 kêtrzyñski Kêtrzyn 1212,97 16,42 1992 7,11 862 3,69 448 9 lidzbarski Lidzbark Warmiñski 924,42 13,79 1275 6,07 561 3,04 281 10 mr¹gowski Mr¹gowo 1065,23 14,50 1545 5,99 638 3,16 337 11 nidzicki Nidzica 960,70 14,28 1372 6,62 636 3,01 289 12 nowomiejski Nowe Miasto Lubawskie 695,01 16,23 1128 6,98 485 3,36 234 13 olecki Olecko 873,83 12,05 1053 4,71 412 2,84 248 14 olsztyñski Olsztyn 2840,29 13,78 3914 6,26 1778 3,09 878 15 ostródzki Ostróda 1764,89 13,88 2450 6,38 1126 3,11 549 16 piski Pisz 1776,17 13,53 2403 5,34 948 2,94 522 17 szczycieñski Szczytno 1933,10 16,54 3197 7,21 1394 3,53 682 18 go³dapski Go³dap 771,93 11,07 855 4,51 348 2,63 203 19 wêgorzewski Wêgorzewo 693,43 13,19 915 5,42 376 3,02 209 20 Elbl¹g Elbl¹g 79,52 17,23 137 9,72 77 3,61 29 21 Olsztyn Olsztyn 87,89 13,43 118 6,14 54 3,04 27 WSKANIKI Powierzch- Lp. Powiat Siedziba 2 Azot amonowy [N + ] Azot ogólny [Nog.] Fosfor ogólny [Pog.] nia [km ] NH 4 kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok 1 bartoszycki Bartoszyce 1308,54 4,85 635 9,90 1295 0,280 36,6 2 braniewski Braniewo 1204,54 4,81 579 9,61 1158 0,290 34,9 3 dzia³dowski Dzia³dowo 942,03 5,03 474 10,64 1002 0,270 25,4 4 elbl¹ski Elbl¹g 1430,55 5,01 717 10,34 1479 0,320 45,8 5 e³cki E³k 1111,87 4,40 489 8,43 937 0,200 22,2 6 gi¿ycki Gi¿ycko 1118,74 4,67 522 9,21 1030 0,230 25,7 7 i³awski I³awa 1385,00 4,96 687 10,15 1406 0,280 38,8 8 kêtrzyñski Kêtrzyn 1212,97 5,43 659 11,17 1355 0,300 36,4 9 lidzbarski Lidzbark Warmiñski 924,42 4,88 451 9,14 845 0,230 21,3 10 mr¹gowski Mr¹gowo 1065,23 4,86 518 9,80 1044 0,260 27,7 11 nidzicki Nidzica 960,70 4,59 441 9,73 935 0,260 25,0 12 nowomiejski Nowe Miasto Lubawskie 695,01 5,02 349 10,73 746 0,280 19,5 13 olecki Olecko 873,83 4,32 377 8,09 707 0,180 15,7 14 olsztyñski Olsztyn 2840,29 4,90 1392 9,16 2602 0,220 62,5 15 ostródzki Ostróda 1764,89 4,92 868 9,17 1618 0,230 40,6 16 piski Pisz 1776,17 4,54 806 9,30 1652 0,250 44,4 17 szczycieñski Szczytno 1933,10 5,24 1013 11,59 2240 0,310 59,9 18 go³dapski Go³dap 771,93 3,99 308 7,35 567 0,160 12,4 19 wêgorzewski Wêgorzewo 693,43 4,54 315 8,89 616 0,220 15,3 20 Elbl¹g Elbl¹g 79,52 5,08 40 11,04 88 0,410 3,3 21 Olsztyn Olsztyn 87,89 4,87 43 8,91 78 0,210 1,8

64 Tabela 4. Obci¹¿enie powierzchniowe poszczególnych powiatów województwa warmiñsko-mazurskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2006 r. [³adunki jednostkowe w kg/ha*rok i ³adunki ca³kowite w tonach/rok] (c.d.)

WSKANIKI Powierzchnia Lp. Powiat Siedziba [km2] Sód [Na] Potas [K] Wapñ [Ca] kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok 1 bartoszycki Bartoszyce 1308,54 4,01 525 1,45 190 6,11 800 2 braniewski Braniewo 1204,54 4,23 510 1,38 166 5,88 708 3 dzia³dowski Dzia³dowo 942,03 4,05 382 1,48 139 6,83 643 4 elbl¹ski Elbl¹g 1430,55 4,81 688 1,49 213 6,33 906 5 e³cki E³k 1111,87 2,45 272 1,31 146 5,19 577 6 gi¿ycki Gi¿ycko 1118,74 2,98 333 1,42 159 5,88 658 7 i³awski I³awa 1385,00 4,22 584 1,41 195 6,48 897 8 kêtrzyñski Kêtrzyn 1212,97 4,00 485 1,67 203 7,02 852 9 lidzbarski Lidzbark Warmiñski 924,42 3,22 298 1,21 112 5,47 506 10 mr¹gowski Mr¹gowo 1065,23 3,29 350 1,43 152 6,12 652 11 nidzicki Nidzica 960,70 3,78 363 1,40 134 6,33 608 12 nowomiejski Nowe Miasto Lubawskie 695,01 4,36 303 1,48 103 7,08 492 13 olecki Olecko 873,83 2,42 211 1,31 114 5,23 457 14 olsztyñski Olsztyn 2840,29 3,25 923 1,21 344 5,53 1571 15 ostródzki Ostróda 1764,89 3,36 593 1,20 212 5,58 985 16 piski Pisz 1776,17 2,97 528 1,39 247 5,77 1025 17 szczycieñski Szczytno 1933,10 4,13 798 1,69 327 7,30 1411 18 go³dapski Go³dap 771,93 2,27 175 1,21 93 4,92 380 19 wêgorzewski Wêgorzewo 693,43 2,97 206 1,39 96 5,65 392 20 Elbl¹g Elbl¹g 79,52 6,22 49 1,69 13 6,80 54 21 Olsztyn Olsztyn 87,89 3,12 27 1,15 10 5,33 47 WSKANIKI Powierzchnia Lp. Powiat Siedziba [km2] Magnez [Mg] Cynk [Zn] MiedŸ [Cu] kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok 1 bartoszycki Bartoszyce 1308,54 0,93 122 0,433 56,7 0,0292 3,8 2 braniewski Braniewo 1204,54 0,88 106 0,386 46,5 0,0315 3,8 3 dzia³dowski Dzia³dowo 942,03 0,92 87 0,393 37,0 0,0308 2,9 4 elbl¹ski Elbl¹g 1430,55 0,93 133 0,373 53,4 0,0348 5,0 5 e³cki E³k 1111,87 0,94 105 0,476 52,9 0,0195 2,2 6 gi¿ycki Gi¿ycko 1118,74 1,01 113 0,506 56,6 0,0226 2,5 7 i³awski I³awa 1385,00 0,90 125 0,368 51,0 0,0314 4,3 8 kêtrzyñski Kêtrzyn 1212,97 1,10 133 0,514 62,3 0,0292 3,5 9 lidzbarski Lidzbark Warmiñski 924,42 0,79 73 0,391 36,1 0,0282 2,6 10 mr¹gowski Mr¹gowo 1065,23 0,89 95 0,441 47,0 0,0265 2,8 11 nidzicki Nidzica 960,70 0,84 81 0,397 38,1 0,0284 2,7 12 nowomiejski Nowe Miasto Lubawskie 695,01 0,97 67 0,347 24,1 0,0313 2,2 13 olecki Olecko 873,83 1,01 88 0,537 46,9 0,0192 1,7 14 olsztyñski Olsztyn 2840,29 0,77 219 0,425 120,7 0,0283 8,0 15 ostródzki Ostróda 1764,89 0,78 138 0,403 71,1 0,0290 5,1 16 piski Pisz 1776,17 0,89 158 0,412 73,2 0,0221 3,9 17 szczycieñski Szczytno 1933,10 0,98 189 0,458 88,5 0,0307 5,9 18 go³dapski Go³dap 771,93 0,98 76 0,522 40,3 0,0177 1,4 19 wêgorzewski Wêgorzewo 693,43 1,01 70 0,514 35,6 0,0222 1,5 20 Elbl¹g Elbl¹g 79,52 1,05 8 0,365 2,9 0,0392 0,3 21 Olsztyn Olsztyn 87,89 0,75 7 0,417 3,7 0,0280 0,2

65 Tabela 4. Obci¹¿enie powierzchniowe poszczególnych powiatów województwa warmiñsko-mazurskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2006 r. [³adunki jednostkowe w kg/ha*rok i ³adunki ca³kowite w tonach/rok] (c.d.)

WSKANIKI Powierzchnia Lp. Powiat [km2] ¯elazo [Fe] O³ów [Pb] Kadm [Cd] Nikiel [Ni] kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok 1 bartoszycki 1308,54 0,158 20,7 0,0076 0,99 0,00108 0,141 0,0066 0,86 2 braniewski 1204,54 0,163 19,6 0,0080 0,96 0,00109 0,131 0,0066 0,79 3 dzia³dowski 942,03 0,143 13,5 0,0087 0,82 0,00161 0,152 0,0064 0,60 4 elbl¹ski 1430,55 0,190 27,2 0,0100 1,43 0,00133 0,190 0,0071 1,02 5 e³cki 1111,87 0,133 14,8 0,0065 0,72 0,00071 0,079 0,0062 0,69 6 gi¿ycki 1118,74 0,151 16,9 0,0070 0,78 0,00083 0,093 0,0065 0,73 7 i³awski 1385,00 0,147 20,4 0,0089 1,23 0,00141 0,195 0,0064 0,89 8 kêtrzyñski 1212,97 0,177 21,5 0,0085 1,03 0,00113 0,137 0,0073 0,89 9 lidzbarski 924,42 0,103 9,5 0,0054 0,50 0,00086 0,080 0,0051 0,47 10 mr¹gowski 1065,23 0,129 13,7 0,0068 0,72 0,00099 0,105 0,0062 0,66 11 nidzicki 960,70 0,131 12,6 0,0068 0,65 0,00126 0,121 0,0057 0,55 12 nowomiejski 695,01 0,162 11,3 0,0104 0,72 0,00188 0,131 0,0068 0,47 13 olecki 873,83 0,140 12,2 0,0063 0,55 0,00061 0,053 0,0065 0,57 14 olsztyñski 2840,29 0,088 25,0 0,0050 1,42 0,00084 0,239 0,0053 1,51 15 ostródzki 1764,89 0,093 16,4 0,0054 0,95 0,00088 0,155 0,0054 0,95 16 piski 1776,17 0,136 24,2 0,0068 1,21 0,00093 0,165 0,0061 1,08 17 szczycieñski 1933,10 0,159 30,7 0,0086 1,66 0,00137 0,265 0,0068 1,31 18 go³dapski 771,93 0,129 10,0 0,0058 0,45 0,00050 0,039 0,0066 0,51 19 wêgorzewski 693,43 0,154 10,7 0,0071 0,49 0,00079 0,055 0,0066 0,46 20 Elbl¹g 79,52 0,264 2,1 0,0132 0,10 0,00163 0,013 0,0085 0,07 21 Olsztyn 87,89 0,079 0,7 0,0045 0,04 0,00077 0,007 0,0051 0,04

WSKANIKI Powierzchnia Lp. Powiat Siedziba + [km2] Chrom [Cr] Mangan [Mn] Jon wodorowy [H ] kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok kg/ha*rok ton/rok 1 bartoszycki Bartoszyce 1308,54 0,0024 0,314 0,0332 4,34 0,0251 3,28 2 braniewski Braniewo 1204,54 0,0024 0,289 0,0326 3,93 0,0287 3,46 3 dzia³dowski Dzia³dowo 942,03 0,0026 0,245 0,0325 3,06 0,0251 2,36 4 elbl¹ski Elbl¹g 1430,55 0,0026 0,372 0,0357 5,11 0,0328 4,69 5 e³cki E³k 1111,87 0,0019 0,211 0,0277 3,08 0,0131 1,46 6 gi¿ycki Gi¿ycko 1118,74 0,0021 0,235 0,0336 3,76 0,0144 1,61 7 i³awski I³awa 1385,00 0,0025 0,346 0,0322 4,46 0,0284 3,93 8 kêtrzyñski Kêtrzyn 1212,97 0,0027 0,328 0,0410 4,97 0,0232 2,81 9 lidzbarski Lidzbark Warmiñski 924,42 0,0022 0,203 0,0278 2,57 0,0263 2,43 10 mr¹gowski Mr¹gowo 1065,23 0,0024 0,256 0,0324 3,45 0,0223 2,38 11 nidzicki Nidzica 960,70 0,0023 0,221 0,0305 2,93 0,0231 2,22 12 nowomiejski Nowe Miasto Lubawskie 695,01 0,0027 0,188 0,0327 2,27 0,0244 1,70 13 olecki Olecko 873,83 0,0017 0,149 0,0299 2,61 0,0087 0,76 14 olsztyñski Olsztyn 2840,29 0,0021 0,596 0,0272 7,73 0,0271 7,70 15 ostródzki Ostróda 1764,89 0,0021 0,371 0,0276 4,87 0,0265 4,68 16 piski Pisz 1776,17 0,0022 0,391 0,0295 5,24 0,0183 3,25 17 szczycieñski Szczytno 1933,10 0,0028 0,541 0,0369 7,13 0,0265 5,12 18 go³dapski Go³dap 771,93 0,0015 0,116 0,0281 2,17 0,0062 0,48 19 wêgorzewski Wêgorzewo 693,43 0,0021 0,146 0,0332 2,30 0,0136 0,94 20 Elbl¹g Elbl¹g 79,52 0,0029 0,023 0,0403 0,32 0,0397 0,32 21 Olsztyn Olsztyn 87,89 0,0020 0,018 0,0262 0,23 0,0268 0,24

66 SIARCZANY CHLORKI AZOTANY i AZOTYNY AZOT AMONOWY

y=-0,7x+18,1 y=-0,1x+7,2 y = -0,05x + 3,08 y=-0,1x+4,9 25 800 9,0 800 4,0 800 6,0 800 700 8,0 700 3,5 700 700 20 5,0 600 7,0 600 3,0 600 600

/ha 6,0 4,0 /ha 4

500 - 500 2,5 500 500 -2 15 5,0

400 400 mm 2,0 400 3,0 400 mm kg N/ha kg N/ha mm mm kg Cl4,0 kg SO10 300 300 1,5 300 300 3,0 2,0 200 2,0 200 1,0 200 200 5 1,0 100 1,0 100 0,5 100 100 0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0

FOSFOR OGÓLNY SÓD POTAS WAPÑ

y = -0,05x + 0,53 y=-0,1x+4,6 y=-0,1x+2,0 y = -0,04x + 5,55 0,70 800 6,0 800 3,0 800 7,0 800 700 700 700 700 0,60 5,0 2,5 6,0 600 600 600 600 0,50 5,0 4,0 2,0 500 500 500 500 0,40 4,0 400 3,0 400 1,5 400 400 mm kg P/ha kg K/ha mm mm mm 0,30 kg Na/ha kg Ca/ha 3,0 300 300 300 300 2,0 1,0 0,20 2,0 200 200 200 200 1,0 0,5 0,10 100 100 100 1,0 100 0,00 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0

CYNK MIED ¯ELAZO O£ÓW

y = -0,004x + 0,311 y = -0,001x + 0,037 y = 0,001x + 0,121 y = -0,003x + 0,028 0,60 800 0,045 800 0,16 800 0,040 800 700 0,040 700 0,50 0,14 700 0,035 700 600 0,035 600 0,12 600 0,030 600 0,40 0,030 500 500 0,10 500 0,025 500 0,025 0,30 400 400 0,08 400 0,020 400 kg Zn/ha mm kg Cu/ha mm kg Fe/ha kg Pb/ha 0,020 mm mm 300 300 0,06 300 0,015 300 0,20 0,015 200 0,010 200 0,04 200 0,010 200 0,10 100 0,005 100 0,02 100 0,005 100 0,00 0 0,000 0 0,00 0 0,000 0

NIKIEL CHROM OGÓLNY MANGAN JONY WODOROWE

y = -0,0003x + 0,0072 y = -0,0001x + 0,0024 y = -0,002x + 0,039 y = -0,01x + 0,08 0,008 800 0,0035 800 0,050 800 0,09 800 0,08 0,007 700 0,0030 700 700 700 0,040 0,07 600 0,006 600 0,0025 600 600 0,06 /ha 500 0,005 500 500 0,030 500 + 0,0020 0,05 0,004 400 400 400 400 mm kg H kg Ni/ha mm mm mm kg Cr/ha 0,0015 kg Mn/ha 0,04 0,020 300 0,003 300 300 300 0,03 0,002 200 0,0010 200 200 200 0,010 0,02 0,001 100 0,0005 100 100 0,01 100 0,000 0 0,0000 0 0,000 0 0,00 0

AZOT OGÓLNY MAGNEZ KADM rok badañ 1999

y=-0,3x+10,5 y = -0,01x + 0,92 y = -0,0001x + 0,0016 rok badañ 2000 14,0 800 1,2 800 0,0030 800 rok badañ 2001 700 700 700 12,0 1,0 0,0025 600 600 600 rok badañ 2002 10,0 0,8 0,0020 500 500 500 rok badañ 2003 8,0 400 0,6 400 0,0015 400

kg N/ha rok badañ 2004 mm mm kg Cd/ha kg Mg/ha 6,0 mm 300 300 300 0,4 0,0010 rok badañ 2005 4,0 200 200 200 0,2 0,0005 rok badañ 2006 2,0 100 100 100 - ³adunek, - opad 0,0 0 0,0 0 0,0000 0

Ryc. 24. Depozycja substancji wprowadzanych z opadem atmosferycznym (wet-only) na obszar województwa warmiñsko-mazurskiego w poszczególnych latach 1999-2006 (wielkoœci ³adunków w kg/ha*rok) i linie trendu dla ³adunków wnoszonych substancji oraz œrednioroczne sumy opadów (mm)

67 Wniesiony wraz z opadami w 2006 roku ³adunek siarcza- Badania monitoringowe chemizmu opadów atmosfe- nów, w porównaniu do œredniego z lat 1999-2005, zmala³ rycznych i depozycji zanieczyszczeñ do pod³o¿a prowa- o 3,4%, ³adunek chlorków o 7,8%, fosforu ogólnego o 19,4%, dzone w sposób ci¹g³y od 1999 roku dostarczaj¹ niezbêd- sodu o 12,4%, potasu o 14,0%, miedzi o 12,4%, o³owiu nych danych o stanie jakoœci wód opadowych i rzeczywi- o 50,3%, kadmu o 18,6% i jonów wodorowych o 50,8%, nato- stych wielkoœciach wprowadzanych ³adunków w danym miast wyst¹pi³ wzrost depozycji azotynów i azotanów o miejscu i czasie oraz informacji o przyczynach tego stanu 12,0%, azotu amonowego o 7,8%, azotu ogólnego o 5,6%, i daj¹ mo¿liwoœæ okreœlenia tendencji zmian mokrej wapnia o 14,6%, magnezu o 8,2%, cynku o 61,3%, ¿elaza depozycji. o 14,5%, niklu o 8,5%, chromu o 15,0% i manganu o 7,0%. Materia³y Ÿród³owe Wprowadzany depozyt zanieczyszczeñ atmosferycznych na obszar województwa warmiñsko-mazurskiego, Monitoring Chemizmu Opadów Atmosferycznych i Depo- pomimo obserwowanych tendencji malej¹cych wielu zycji Zanieczyszczeñ do Pod³o¿a. Wyniki badañ monitorin- badanych sk³adników w wieloleciu 1999-2006, stanowi gowych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 znacz¹ce Ÿród³o zanieczyszczeñ oddzia³ywuj¹cych na stan roku. IMGW Wroc³aw, 2007 œrodowiska naturalnego tego regionu.

68 Pomiar ha³asu komunikacyjnego w Elbl¹gu

III. ZANIECZYSZCZENIE ŒRODOWISKA HA£ASEM

1. WPROWADZENIE

Ha³as jest jednym z najbardziej zró¿nicowanych zanieczysz- W celu umo¿liwienia porównania uci¹¿liwoœci towa- czeñ towarzysz¹cych cywilizacji. Inny jest ha³as, którego rzysz¹cych pracy ró¿nego rodzaju Ÿróde³ ha³asu oraz uniwer- Ÿród³em jest ci¹gle pracuj¹cy wentylator, inny w pobli¿u toro- salizacji norm wprowadzono pojêcie równowa¿nego pozio- wiska od regularnie kursuj¹cych poci¹gów, inny dla ogó³u mu dŸwiêku LAeq, który to wskaŸnik zdefiniowano jako œred- zdarzeñ akustycznych zwi¹zanych z prac¹ zak³adów produk- ni¹ z poziomów chwilowych natê¿enia dŸwiêku wyznaczon¹ cyjnych. Pomimo, i¿ parametry fizyczne: natê¿enie dŸwiêku, dla danego przedzia³u czasu odniesienia T. Przy czym zarów- czas trwania emisji, pasma emitowanych czêstotliwoœci no czas odniesienia T, jak i wartoœci dopuszczalne poziomów dŸwiêku s¹ ró¿ne, to jednak konsekwencje ich oddzia³ywania ha³asu w roku 2006 okreœla rozporz¹dzenie Ministra Œrodo- na organizm ludzki s¹ podobne, pocz¹wszy od pogorszenia wiska w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodo- komfortu ¿ycia, po mo¿liwoœæ utraty zdrowia, ubytki s³uchu. wisku [1].

2. DZIA£ALNOŒÆ WIOŒ W RAMACH ZADAÑ OCHRONY PRZED HA£ASEM

W roku 2006 w województwie warmiñsko-mazurskim Wszystkie pomiary wykonano zgodnie z metodykami pomiary ha³asu przeprowadzono ogó³em w 131 punktach referencyjnymi zamieszczonymi w we w³aœciwych roz- pomiarowych, w tym 61 w ramach dzia³alnoœci kontrolnych, porz¹dzeniach Ministra Œrodowiska [3], [4]. 30 jako zlecenia oraz 40 w ramach realizacji zadañ Programu Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska.

3. MONITORING HA£ASU KOMUNIKACYJNEGO W MIEŒCIE OSTRÓDA

Celem prac monitoringowych by³o: & zaplanowanie sieci monitoringowych punktów & zidentyfikowanie szlaków komunikacyjnych mog¹cych pomiarowych oraz ustalenie parametrów ruchu pojaz- potencjalnie stanowiæ Ÿród³a ha³asu o szczególnej dów na wybranych ci¹gach komunikacyjnych, uci¹¿liwoœci,

69 & identyfikacja ewentualnych obszarów szczególnej Szczegó³ow¹ analizê wyników badañ zawarto w opraco- uci¹¿liwoœci ha³asu w drodze bezpoœrednich pomia- waniu p.t. „Monitoring ha³asu komunikacyjnego miasta rów parametrów emisji ha³asu, w ustalonej sieci punk- Ostróda w 2006 roku” dostêpnym w Wydziale Monitoringu tów pomiarowych, WIOŒ Olsztyn. W tabeli 5, w formie skróconej przedstawiono & oszacowanie liczby mieszkañców potencjalnie nara- lokalizacjê punktów pomiarowych, wyniki pomiarów pozio- ¿onych na ponadnormatywn¹ emisjê ha³asu, mu równowa¿nego emisji dŸwiêku LAeq wraz z danymi & ogólna ocena stanu klimatu akustycznego Ostródy, o natê¿eniu i strukturze ruchu na badanych odcinkach drogi & zgromadzenie materia³u porównawczego do badañ oraz przekroczeniach wartoœci dopuszczalnych oraz progo- monitoringowych ha³asu komunikacyjnego w latach wych zdefiniowanych odpowiednimi rozporz¹dzeniami kolejnych, Ministra Œrodowiska [1],[2]. Niepewnoœæ pomiaru oszaco- & przygotowanie opracowania stanowi¹cego Ÿród³o wano dla 95 % poziomu ufnoœci. informacji dla planowania przestrzennego, moderni- Nale¿y zaznaczyæ, i¿ ze wzglêdu na cel prowadzonych zacji i rozbudowy istniej¹cej sieci drogowej, b¹dŸ badañ wybrane punkty nie s¹ reprezentatywne dla klimatu zmian w organizacji ruchu. akustycznego terenów osiedli oddalonych od ruchliwych ci¹gów komunikacyjnych.

4. PODSUMOWANIE

Wzrost natê¿enia ruchu drogowego, zwiêkszenie produkcji ciwdzia³aæ buduj¹c ekrany akustyczne, modernizuj¹c park zak³adów przemys³owych zlokalizowanych w pobli¿u osiedli maszynowy przedsiêbiorstw, stosuj¹c wyg³uszaj¹ce obudo- mieszkalnych, nieprzemyœlana ekspansja zabudowy miesz- wy hal produkcyjnych, w miarê mo¿liwoœci przenosz¹c kalnej na tereny potencjalnie nara¿one na oddzia³ywanie ha³aœliwe elementy ci¹gów produkcyjnych w miejsca ha³asu w bezpoœrednim s¹siedztwie stref przemys³owych, os³oniête oddalone od terenów zamieszkania. Trzeba jednak stanowi¹ g³ówne Ÿród³o uci¹¿liwoœci powodowanych przez powiedzieæ, i¿ wiele ze wspomnianych wy¿ej rozwi¹zañ jest ha³as w regionie Warmii i Mazur. Zagro¿eniom tym, których wysoce kosztowna, a efekt ich zastosowania (szczególnie skala mo¿e niejednokrotnie powodowaæ nie tylko spadek ekranów akustycznych) w niektórych wypadkach jest trudny komfortu ¿ycia, ale równie¿ zagro¿enie zdrowia nale¿y zaw- do przewidzenia i mo¿e zaskakiwaæ nawet doœwiadczonych sze staraæ siê przeciwdzia³aæ przede wszystkim na etapie pla- ekspertów. nowania inwestycji. Nadmiernej emisji ha³asu mo¿na prze-

Materia³y Ÿród³owe

1. Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 29 lipca 2004 pomiarów wielkoœci emisji (Dz. U. Nr 283, poz. 2842, r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowi- za³¹cznik 8). sku (Dz. U. Nr 178, poz. 1841). 4. Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 23 stycznia 2. Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 9 stycznia 2003 r. w sprawie wymagañ w zakresie prowadzenia 2002 r. w sprawie wartoœci progowych poziomów ha³asu pomiarów poziomów w œrodowisku substancji lub energii (Dz. U. Nr 8, poz. 81). przez zarz¹dzaj¹cego drog¹, lini¹ kolejow¹, lini¹ tramwa- 3. Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 23 grudnia jow¹, lotniskiem, portem (Dz.U. Nr 35, poz. 308, 2004 r. w sprawie wymagañ w zakresie prowadzenia za³¹cznik 2).

70 Tabela 5. Wyniki pomiarów ha³asu drogowego w Ostródzie w 2006 roku

Przekroczenie pozio- Lokalizacja punktu L ± DL Liczba pojazdów oso- Liczba pojazdów Przekroczenie pozio- Lp. Aeq Aeq mów dopuszczalnych pomiarowego [dB] bowych na godzinê ciê¿kich na godzinê mów progowych[dB] [dB]

1 ul. Paderewskiego 2 60,8 ± 1,0 920 128 0,8 brak 2 ul. Grunwaldzka 44 67,8 ± 1,9 550 54 7,8 brak 3 ul. Grunwaldzka 22 67,2 ± 0,9 642 42 7,2 brak 4 ul. Grunwaldzka 16 68,2 ± 1,6 666 44 8,2 brak 5 ul. Drwêcka 5 68,1 ± 0,9 734 66 13,1 3,1 6 ul. Jana Paw³a II 7 66,0 ± 0,8 562 14 6,0 1,0 7 ul. Jana Paw³a II 18 64,8 ± 1,0 424 14 9,8 brak 8 ul. 11 Listopada 41 72,4 ± 1,6 416 48 12,4 brak 9 ul. Czarnieckiego 4 69,3 ± 0,9 832 46 9,3 brak 10 ul. Czarnieckiego 13 65,5 ± 1,1 776 58 5,5 brak 11 ul. Olsztyñska 30 71,9 ± 1,1 608 48 11,9 brak 12 ul. Olsztyñska 13 69,4 ± 1,5 572 50 9,4 brak 13 ul. Mickiewicza 13 69,3 ± 1,9 794 54 9,3 brak 14 ul. Czarnieckiego 23 65,9 ± 1,1 640 38 5,9 brak 15 ul. Czarnieckiego 39 66,5 ± 0,9 652 56 6,5 brak 16 ul. Czarnieckiego 34 68,9 ± 2,6 586 44 8,9 brak 17 ul. Jagie³³y 19 69,6 ± 1,7 504 82 9,6 brak 18 ul. Jagie³³y 9 68,1 ± 3,0 514 92 8,1 brak 19 ul. Jagie³³y 2a 66,6 ± 0,9 614 108 11,6 1,6 20 ul. Grunwaldzka 62 67,6 ± 1,3 882 124 7,6 brak

ród³a pól elektromagnetycznych IV. POLE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJ¥CE

Jedn¹ ze szczególnych form istnienia materii jest pole elektro- czonych pod zabudowê mieszkaniow¹, miejsc dostêpnych magnetyczne. Energia elektryczna, która zosta³a wypromie- dla ludnoœci oraz zakresy czêstotliwoœci pól elektromagne- niowana w przestrzeñ, istnieje tam w postaci fal elektroma- tycznych, a tak¿e sposoby sprawdzania dotrzymania dopusz- gnetycznych. W swobodnej przestrzeni poruszaj¹ siê one czalnych poziomów pól elektromagnetycznych. z prêdkoœci¹ œwiat³a w postaci prostopad³ych do siebie zabu- Sprawdzenia dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól rzeñ elektrycznych i magnetycznych, które jednoczeœnie s¹ elektromagnetycznych w œrodowisku dokonuje siê metod¹ prostopad³e do kierunku ruchu fali. pomiaru pól elektromagnetycznych w œrodowisku w otoczeniu Pole elektromagnetyczne stanowi czêœæ naszego œrodo- instalacji wytwarzaj¹cych takie pola. Pomiary wykonuje siê: wiska naturalnego. Ziemia otoczona jest promieniowaniem & bezpoœrednio po pierwszym uruchomieniu instalacji; elektromagnetycznym emitowanym z Kosmosu, ale tak¿e & ka¿dorazowo w razie zmiany warunków pracy instala- dzia³alnoœæ cz³owieka zwi¹zana jest z wytwarzaniem pola cji, o ile zmiany te mog¹ mieæ wp³yw na zmianê pozio- elektromagnetycznego (np. ³¹cznoœæ radiowa, s¹siedztwo mów pól elektromagnetycznych, których Ÿród³em jest urz¹dzeñ i linii elektroenergetycznych). Czêœæ populacji jest ta instalacja. zatem nara¿ona na oddzia³ywanie pola elektromagnetyczne- Ponadto oceny poziomów pól elektromagnetycznych go lub kombinacji takich pól. Niejonizuj¹ce promieniowanie w œrodowisku i obserwacji zmian dokonuje siê w ramach elektromagnetyczne mo¿e wystêpowaæ wszêdzie: w domu, Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska. Na podstawie po- w miejscu pracy, w miejscu wypoczynku. miarów identyfikowane s¹ obszary, na których stwierdzono Najpowszechniej wystêpuj¹cymi instalacjami bêd¹cymi przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagne- Ÿród³ami pól elektromagnetycznych, które maj¹ istotny tycznych w œrodowisku. wp³yw na ogólny poziom pól w œrodowisku s¹: Realizuj¹c zapisy ustawy Prawo ochrony œrodowiska & stacje i linie elektroenergetyczne, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olsztynie & stacje bazowe telefonii komórkowej, w roku 2006 kontynuowa³ pomiary poziomu pola elektroma- & radiowe i telewizyjne centra nadawcze, gnetycznego w œrodowisku w 20 punktach na terenie woje- & radiostacje amatorskie, wództwa warmiñsko–mazurskiego (tab. 6). £¹cznie wykona- & urz¹dzenia emituj¹ce pola elektromagnetyczne pracu- no 190 pomiarów w centrach miast tj. w Olsztynie, Elbl¹gu j¹ce w domach, w przemyœle, placówkach naukowo- i Ostródzie. -badawczych. Podstawowe regulacje prawne dotycz¹ce ochrony przed polami elektromagnetycznymi zawiera ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony œrodowiska (art.121–122). Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu œrodowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni¿ej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejsza- nie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy poziomy te nie s¹ dotrzymane. Roz- porz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 30 paŸdziernika 2003 roku okreœla dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w œrodowisku, zró¿nicowane dla terenów przezna-

73 Tabela 6. Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych na terenie Olsztyna, Elbl¹ga i Ostródy.

Wartoœæ pomiaru wielkoœci fizycz- Wspó³rzêdne geograficzne Zakres czêstotliwo- Lp. Lokalizacja pionu pomiarowego nej charakteryzuj¹cej promieniowa- pionu pomiarowego œci, dla których wykonano nie elektromagnetyczne (adres) N Epomiary E (V/m) H(mT) 1 Olsztyn, 53°45,742’ 20°29,222’ 5 Hz - 100 Hz 32,50 0,034T ul. Dywizjonu 303/ ul. Sikorskiego 12 Hz - 1 kHz 33,27 0,035T 120 Hz - 10 kHz 7,08 0,024 1.2 kHz - 100 kHz 0,405 0,07 0.1 MHz - 1GHz 0,20 1MHz-40Ghz <0,8 2 Olsztyn, 53°45,351’ 20°29,682’ 5 Hz - 100 Hz 0,50 0,107 ul. Czeska – Osiedle Mazurskie 12 Hz - 1 kHz 0,44 0,186 120 Hz - 10 kHz 0,16 0,039 1.2 kHz - 100 kHz 0,40 0,066 0.1 MHz - 1GHz 0,57 1MHz-40Ghz <0,8 3 Olsztyn, 53°45,254’ 20°29,768’ 5 Hz - 100 Hz 1,05 0,039 ul. Or³owicza 7– Osiedle Nagórki 12 Hz - 1 kHz 0,31 0,043 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,019 1.2 kHz - 100 kHz 0,39 0,064 0.1 MHz - 1GHz 0,46 1MHz-40Ghz <0,8 4 Olsztyn, 53°47,017’ 20°29,481’ 5 Hz - 100 Hz 0,46 0,264 Pl. Bema 12 Hz - 1 kHz 0,27 0,227 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,065 1.2 kHz - 100 kHz 0,41 0,067 0.1 MHz - 1GHz 0,14 1MHz-40Ghz <0,8 5 Olsztyn, 53°46,703’ 20°28,789’ 5 Hz - 100 Hz 1,32 0,728 Pl. Jana Paw³a II – Centrum 12 Hz - 1 kHz 1,41 0,649 120 Hz - 10 kHz 0,26 0,215 1.2 kHz - 100 kHz 0,51 0,052 0.1 MHz - 1GHz 0,57 1MHz-40Ghz <0,8 6 Olsztyn, 53°46,414’ 20°28,606’ 5 Hz - 100 Hz 0,65 0,176 Pl. Roosvelta 12 Hz - 1 kHz 0,74 0,211 120 Hz - 10 kHz 0,35 0,042 1.2 kHz - 100 kHz 0,40 0,061 0.1 MHz - 1GHz 0,28 1MHz-40Ghz <0,8 7 Olsztyn, 53°46,363’ 20°30,024’ 5 Hz - 100 Hz 0,21 0,049 Pl. Inwalidów Wojennych 12 Hz - 1 kHz 0,06 0,055 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,020 1.2 kHz - 100 kHz 0,40 0,065 0.1 MHz - 1GHz 0,53 1MHz-40Ghz <0,8 8 Olsztyn, 53°47,390’ 20°29,465’ 5 Hz - 100 Hz 0,76 0,323 Pl. Powstañców Warszawy 12 Hz - 1 kHz 0,78 0,170 120 Hz - 10 kHz 0,19 0,072 1.2 kHz - 100 kHz 0,43 0,070 0.1 MHz - 1GHz 0,22 1MHz-40Ghz <0,8

74 Tabela 6. Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych na terenie Olsztyna, Elbl¹ga i Ostródy (c.d.)

Wartoœæ pomiaru wielkoœci fizycz- Wspó³rzêdne geograficzne Zakres czêstotliwo- Lp. Lokalizacja pionu pomiarowego nej charakteryzuj¹cej promieniowa- pionu pomiarowego œci, dla których wykonano nie elektromagnetyczne (adres) N Epomiary E (V/m) H(mT) 9 Olsztyn, 53°44,483’ 20°30,111’ 5 Hz - 100 Hz 0,42 0,034 ul. Wilczyñskiego – Osiedle Jaroty 12 Hz - 1 kHz 0,37 0,035 120 Hz - 10 kHz 0,14 0,022 1.2 kHz - 100 kHz 0,37 0,063 0.1 MHz - 1GHz 0,89 1MHz-40Ghz 0,97 10 Olsztyn, 53°46,241’ 20°29,485’ 5 Hz - 100 Hz 0,18 0,066 ul. ¯o³nierska 18 12 Hz - 1 kHz 0,11 0,085 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,037 1.2 kHz - 100 kHz 0,41 0,066 0.1 MHz - 1GHz 0,47 1MHz-40Ghz <0,8 11 Olsztyn, ul. ObroñcówTobruku 53°46,021’ 20°27,877’ 5 Hz - 100 Hz 0,36 2,8 i Armii Krajowej – linia wysokiego napiêcia i 53°45,969’ i 20°28,059’ 110 kV 12 Elbl¹g, 54°10,314’ 19°23,780’ 5 Hz - 100 Hz 0,22 0,448 ul. Browarna 30 12 Hz - 1 kHz 0,50 0,375 120 Hz - 10 kHz 0,43 0,151 1.2 kHz - 100 kHz 0,41 0,063 0.1 MHz - 1GHz 0,15 1MHz-40Ghz <0,8 13 Elbl¹g, 54°09,557’ 19°23,925’ 5 Hz - 100 Hz 0,11 0,015 Pl. S³owiañski 12 Hz - 1 kHz 0,08 0,026 120 Hz - 10 kHz 0,15 0,019 1.2 kHz - 100 kHz 0,36 0,061 0.1 MHz - 1GHz 0,54 1MHz-40Ghz <0,8 14 Elbl¹g, 54°09,751’ 19°25,616’ 5 Hz - 100 Hz 0,10 0,229 ul. Saperów 12 Hz - 1 kHz 0,09 0,272 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,202 1.2 kHz - 100 kHz 0,42 0,068 0.1 MHz - 1GHz 0,09 1MHz-40Ghz <0,8 15 Elbl¹g, 54°09,826’ 19°25,852’ 5 Hz - 100 Hz 0,10 0,090 ul. Monte Cassino 1 12 Hz - 1 kHz 0,10 0,079 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,049 1.2 kHz - 100 kHz 0,41 0,066 0.1 MHz - 1GHz 0,10 1MHz-40Ghz <0,8 16 Elbl¹g, 54°10,742’ 19°25,949’ 5 Hz - 100 Hz 0,31 0,031 ul. Kaszubska 8 – Osiedle Metalowców 12 Hz - 1 kHz 0,28 0,048 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,021 1.2 kHz - 100 kHz 0,39 0,064 0.1 MHz - 1GHz 0,18 1MHz-40Ghz <0,8 17 Ostróda, 53°39,212’ 19°59,821’ 5 Hz - 100 Hz 0,09 0,024 ul. Jagie³³y 2 B 12 Hz - 1 kHz 0,13 0,048 120 Hz - 10 kHz 0,13 0,022 1.2 kHz - 100 kHz 0,38 0,063 0.1 MHz - 1GHz 0,19 1MHz-40Ghz <0,8

75 Tabela 6. Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych na terenie Olsztyna, Elbl¹ga i Ostródy (c.d.)

Ponadto, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olsztynie prowadzi rejestr instalacji emituj¹cych do œrodowi- ska promieniowanie elektromagnetyczne niejonizuj¹ce (obiekty radiowo-telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej) oraz rejestr terenów, na których stwierdzono przekroczenie wartoœci dopuszczalnych zawartych w ww. rozporz¹dzeniu.

Na podstawie pomiarów monitoringowych wykonanych przez WIOŒ w Olsztynie mo¿na stwierdziæ, i¿ w roku 2006, w ¿adnym paœmie czêstotliwoœci, nie stwierdzono wystêpowania przekroczeñ wartoœci dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, w miejscach dostêpnych dla ludnoœci.

76 Pomiar emisji zanieczyszczeñ do powietrza V. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

1. WPROWADZENIE

Monitorowanie jakoœci powietrza atmosferycznego w obsza- sji, czyli iloœci¹ danej substancji przypadaj¹c¹ na objêtoœæ rze województwa warmiñsko-mazurskiego jest prowadzone powietrza. Œledzenie zmian emisji oraz imisji ma istotne zna- w dwóch systemach: Monitoringu Oczekiwanych Efektów czenie, pozwala bowiem na bie¿¹c¹ ocenê stanu oraz i Korzyœci Zdrowotnych, wynikaj¹cego z realizacji Narodo- zarz¹dzanie jakoœci¹ powietrza. wego Programu Zdrowotnego, oraz Pañstwowego Monito- W obszarze województwa warmiñsko-mazurskiego Sta- ringu Œrodowiska, utworzonego moc¹ ustawy o Inspekcji cje Sanitarno–Epidemiologiczne od ponad 20 lat pro- Ochrony Œrodowiska. Badania wykonuj¹ Stacje Sanitar- wadz¹, w miastach licz¹cych ponad 20 tys. mieszkañców, no–Epidemiologiczne, Wojewódzki Inspektorat Ochrony badania zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego (imi- Œrodowiska i Instytut Ochrony Œrodowiska. sji), metodami manualnymi w zakresie dwutlenku siarki, Jakoœæ powietrza jest oceniana na podstawie pomiarów dwutlenku azotu i py³u zawieszonego (mapa 5). Od roku 2004 stê¿eñ wybranych substancji. Ró¿ne substancje mog¹ przedo- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska rozwija stawaæ siê do atmosfery na skutek procesów naturalnych, jak sieæ stacji automatycznych. Stacje automatyczne, zlokalizo- i dzia³alnoœci cz³owieka. Zjawisko to nazywamy emisj¹ wane w piêciu miastach, rejestruj¹ stê¿enia wybranych zanie- zanieczyszczeñ. Miejsce, w którym ten proces nastêpuje, czyszczeñ (w piêciu stacjach SO2, NO, NO2,NOx, CO, O3, nazywa siê Ÿród³em emisji. Rozró¿niamy trzy rodzaje Ÿróde³ - PM10 i jednoczeœnie warunki meteorologiczne, a w dwóch punktowe, powierzchniowe i liniowe. dodatkowo benzen, toluen, ksyleny i etylobenzen). Dane ze Gazowa pow³oka ziemi jest uk³adem bardzo dynamicz- stacji automatycznych s¹ dostêpne pod adresem nym – zanieczyszczenia mog¹ byæ transportowane niekiedy www.wios.olsztyn.pl/monitoring/powietrze/wyniki. Anali- na znaczne odleg³oœci. W celu okreœlenia rzeczywistego zatory zainstalowane w stacjach oraz system zbierania wyni- zanieczyszczenia atmosfery pos³ugujemy siê wielkoœci¹ imi- ków oraz przesy³ania danych umo¿liwiaj¹ œledzenie zmian stê¿eñ 1, 8 i 24-godzinowych.

2. OCENA STANU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WARMIÑSKO–MAZURSKIEGO W 2006 ROKU

Badania prowadzone by³y na obszarze 12 miast (Olsztyn – Diabla Góra. Wartoœci œrednie i maksymalne stê¿eñ 3 stanowiska, Elbl¹g – 5 stanowisk, Bartoszyce, Dzia³dowo, poszczególnych zanieczyszczeñ oraz czêstoœci przekroczeñ E³k, Gi¿ycko, Go³dap, Mr¹gowo, Ostróda, I³awa, Kêtrzyn poziomów dopuszczalnych przedstawia tabela 7. i Szczytno) oraz w Puszczy Boreckiej – w miejscowoœci

77 Kryterium oceny stanowi³y wartoœci dopuszczalne okre- 2.2. Dwutlenek siarki œlone w Rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 6 czerwca 2002 w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych sub- Na terenie naszego województwa g³ównym Ÿród³em dwu- stancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych sub- tlenku siarki s¹ paleniska przemys³owe i domowe, spalaj¹ce stancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopusz- paliwa sta³e, zw³aszcza wêgiel kamienny (zawieraj¹cy siar- czalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. nr 87/2002, kê) w celach energetycznych. poz. 796) oraz – dla arsenu, kadmu, miedzi, niklu i rtêci nie- Œrednioroczne stê¿enia dwutlenku siarki waha³y siê od 3 uwzglêdnionych w w/w rozporz¹dzeniu – w za³¹czniku nr 1 0,4 ìg/m na wiêkszoœci stanowisk pomiarowych do 7,7 3 do Rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 5 grudnia ìg/m (38% wartoœci dopuszczalnej) w Go³dapi, a wiêc 2002 r. w sprawie wartoœci odniesienia dla niektórych sub- znacznie poni¿ej œredniorocznego stê¿enia dopuszczalnego stancji w powietrzu (Dz.U. Nr 1/2003 poz. 12). i utrzymywa³y siê na podobnym poziomie co w roku 2005 (ryc. 26). Œrednie stê¿enie dwutlenku siarki w okresie grzewczym 2.1. Dwutlenek azotu jest kilkakrotnie wy¿sze ni¿ w okresie letnim. Najwy¿sze stê¿enia œredniodobowe wystêpuj¹ w sezonie Tlenki azotu tworz¹ siê w wyniku reakcji miêdzy azotem i tle- grzewczym, w czasie niskich temperatur. Maksymalne stê¿e- nem we wszystkich procesach spalania. Na terenie naszego nie œredniodobowe wynios³o 57 ìg/m3 (46% wartoœci województwa g³ównym Ÿród³em dwutlenku azotu jest komu- dopuszczalnej) w Dzia³dowie, w centrum miasta, w ciasnej nikacja samochodowa i energetyka. zabudowie opalanej g³ównie przez ma³e, lokalne kot³ownie Œrednie roczne stê¿enia dwutlenku azotu w roku 2006 wêglowe. 3 kszta³towa³y siê od 2 ìg/m w Puszczy Boreckiej i od 11 W sezonie letnim wiêkszoœæ oznaczonych stê¿eñ œred- 3 3 ìg/m w Go³dapi i E³ku do 39 ìg/m w Ostródzie, a wiêc niodobowych kszta³tuje siê na poziomie 0–2 ìg/m3 . poni¿ej œredniorocznego stê¿enia dopuszczalnego. W porów- naniu z rokiem poprzednim wzros³y lub utrzymywa³y siê na 2.3. Py³ PM10 podobnym poziomie (ryc. 25). Najwy¿sze stê¿enia zanotowano na stacjach pomiaro- Podobnie jak w przypadku dwutlenku siarki na terenie nasze- wych usytuowanych w okolicach ruchliwych skrzy¿owañ go województwa g³ównym Ÿród³em py³u s¹ paleniska prze- i dróg tranzytowych. mys³owe i domowe, spalaj¹ce paliwa sta³e, a zw³aszcza emi- Najwy¿sze stê¿enia œredniodobowe zanotowano w El- sja z ma³ych, lokalnych kot³owni, które nie posiadaj¹ ¿adnych bl¹gu (95 ìg/m3 na ul. Kalenkiewicza, 83 ìg/m3 na ul. Hetma- filtrów przed kominami. ñskiej, 80 ìg/m3 na ul. Zajchowskiego), w Dzia³dowie (84 Stopieñ szkodliwoœci py³u zale¿y od œrednicy ziaren – za ìg/m3) i w I³awie (82 ìg/m3). najbardziej szkodliwy uwa¿a siê py³ o œrednicy ziaren do

45 40 2003 2004 35 2005 2006

3 30

µ 25

2 20 15

stê¿nie NO10 g/m 5 0

E³k

I³awa

Go³dap

Kêtrzyn

Gi¿ycko

Szczytno

Mr¹gowo

Dzia³dowo

Bartoszyce

Ba¿yñskiego

Puszcza Borecka

,ul.Czarneckiego

Olsztyn, ul. Puszkina

Elbl¹g, ul. Hetmañska

Olsztyn, ul. ¯o³nierska

Ostróda, ul. Chrobrego

Elbl¹g, ul.

Elbl¹g, ul. Kalenkiewicza

Elbl¹g, ul. Zajchowskiego

Ostróda Olsztyn, ul. Niepodleg³oœci stanowisko pomiarowe

Ryc. 25. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku azotu w województwie warmiñsko-mazurskim

78 9 8 2003 2004 2005 2006

3 7 6

µ 2 5 4 3

stê¿enie SO g/m 2 1 0

E³k

I³awa

Kêtrzyn

Go³dap

Gi¿ycko

Szczytno

Mr¹gowo

Dzia³dowo

Bartoszyce

,ul.¯o³nierska

,ul.Chrobrego

Puszcza Borecka

,ul.Czarneckiego

, ul. Niepodleg³oœci

Olsztyn, ul. Puszkina

Elbl¹g, ul. Hetmañska

Olsztyn

Ostróda

Elbl¹g, ul. Ba¿yñskiego

Elbl¹g, ul. Kalenkiewicza

Elbl¹g, ul. Zajchowskiego

Ostróda stanowisko pomiarowe

Olsztyn

Ryc. 26. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku siarki w województwie warmiñsko-mazurskim

40 2003 2004 2005 2006 35

3 30

µ 25

stê¿enie PM1015 g/m

Go³dap

Mr¹gowo

Dzia³dowo

,ul.Puszkina

,ul.Chrobrego

,ul.¯o³nierska

Puszcza Borecka

Olsztyn stanowisko pomiarowe

Elbl¹g. ul. Królewiecka

Olsztyn

Ostróda

Elbl¹g , ul. Ba¿yñskiego

Ryc. 27. Stê¿enia œrednioroczne py³u PM10 w województwie warmiñsko-mazurskim

10 ìm – tzw. py³ PM10, który mo¿e przedostawaæ siê do gór- Boreckiej i w Mr¹gowie do 39 ìg/m3 (98 % wartoœci dopusz- nych dróg oddechowych wraz z wdychanym powietrzem. czalnej) w Dzia³dowie. Stê¿enia py³u PM10 wzros³y w sto- Stacje pomiarowe py³u PM10 znajduj¹ siê tylkow6mia- sunku do dwóch poprzednich lat. stach oraz w Puszczy Boreckiej. Œrednie stê¿enie 24-godzinne py³u w okresie grzewczym Œrednioroczne wartoœci stê¿eñ py³u PM10 przedstawio- jest kilkakrotnie wy¿sze ni¿ w okresie letnim. no na rycinie 27. Najwy¿sze stê¿enia wyst¹pi³y w sezonie grzewczym, W roku 2006 œrednie roczne stê¿enia py³u PM10 w czasie niskich temperatur. Maksymalne stê¿enie œrednio- kszta³towa³y siê w zakresie od 21–22 ìg/m3 w Puszczy dobowe py³u zawieszonego zanotowano w Dzia³dowie

79 (270 ìg/m3) i w Elbl¹gu (218 ìg/m3, ul. Królewiecka). We mu procesowi spalania. Jest gazem silnie toksycznym i wybu- wszystkich punktach pomiarowych stwierdzono stê¿enia œred- chowym, jednak ze wzglêdu na ma³¹ gêstoœæ (1,25 kg/m3) niodobowe py³u PM10 wy¿sze od normatywnego (50 ìg/m3). szybko rozprzestrzenia siê w atmosferze. G³ównym Ÿród³em Dopuszczalna czêstoœæ przekraczania (35 razy) dopusz- tego zanieczyszczenia jest transport drogowy oraz sektor czalnego poziomu w roku kalendarzowym zosta³a przekro- komunalny. czona tylko w Dzia³dowie (88 razy). Tlenek wêgla oznaczany jest od roku 2005 w dwóch miastach: Olsztynie i Ostródzie, a od roku 2006 równie¿ w Mr¹go- 2.4. Metale ciê¿kie oznaczane w pyle PM10 wie, Elbl¹gu i Go³dapi. Zgodnie z Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska wyniki uœredniane s¹ w okresach 8-godzinnych. W pyle PM 10 pobieranym w Olsztynie i Dzia³dowie ozna- 8-godzinne stê¿enia tlenku wêgla w roku 2006 kszta³- czane jest stê¿enie o³owiu, kadmu, niklu, miedzi, arsenu i od towa³y siê od 1615 ìg/m3 w Mr¹gowie do 2724 ìg/m3 (27% 2006 roku – rtêci. wartoœci normatywnej) w Olsztynie, ul. Puszkina. W porów- Metale ciê¿kie zawarte w py³ach nie ulegaj¹, jak to siê naniu z rokiem poprzednim wzros³y lub utrzymywa³y siê na dzieje z innymi zanieczyszczeniami, rozk³adowi w œrodowi- podobnym poziomie. sku, natomiast mog¹ kumulowaæ siê w poszczególnych ele- mentach ekosystemu (np. w glebie lub roœlinach). ród³em emisji metali ciê¿kich jest przede wszystkim 2.6. Ozon spalanie paliw sta³ych, wyj¹tek stanowi tu o³ów, gdzie ponad Ozon jest tzw. zanieczyszczeniem wtórnym. Powstaje w wy- 10% emisji pochodzi z transportu drogowego (benzyny niku procesów fotochemicznych w troposferze. Do prekurso- o³owiowe). rów takiej reakcji nale¿¹ miêdzy innymi tlenki azotu, których Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 6 czerwca najwiêcej powstaje w procesie spalania w silnikach samocho- 2002 nie uwzglêdnia arsenu, kadmu, miedzi, niklu i rtêci, dla- dowych. Zanieczyszczenie ozonem jest wiêc silnie powi¹- tego metale te s¹ oceniane wg rozporz¹dzenia Ministra Œrodo- zane z zanieczyszczeniami komunikacyjnymi przyczynowo, wiska z 5 grudnia 2002 r w sprawie wartoœci odniesienia dla ale nie obszarowo. Najwy¿sze stê¿enia ozonu notuje siê prze- niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 1/2003 poz. 12). wa¿nie w pewnym oddaleniu od g³ównych linii komunikacyj- Rozporz¹dzenie to nie okreœla poziomu odniesienia dla stê- nych. Ozon jest zanieczyszczeniem, którego stê¿enie na tere- ¿eñ 24- godzinnych. nach miejskich i wiejskich jest podobne. Jest to spowodowa- Stê¿enia œrednioroczne o³owiu s¹ bardzo niskie, ne przenoszeniem tlenków azotu poza obszary miejskie. kszta³tuj¹ siê na poziomie 1–2% wartoœci dopuszczalnej. Ozon, podobnie jak tlenek wêgla, oceniany jest w okre- Maksymalne oznaczone stê¿enie 24-godzinne w roku sach 8-godzinnych. Mierzony jest w piêciu stacjach automa- 2006 w Olsztynie wynosi³o 0,038 ìg/m3. tycznych zlokalizowanych w miastach i w Diablej Górze, sta- Zawartoœæ arsenu w pyle PM10. W Dzia³dowie stê¿enie cji zlokalizowanej w Puszczy Boreckiej. Wyniki pomiarów œrednioroczne arsenu jest równe wartoœci odniesienia ze stacji automatycznych w miastach s³u¿¹ do okreœlania (0,01 ìg/m3), natomiast w Olsztynie wynosi 18% wartoœci zagro¿enia zanieczyszczenia ozonem pod wzglêdem ochrony odniesienia. Maksymalne stê¿enie œredniodobowe w roku zdrowia. Stacja w Puszczy Boreckiej s³u¿y do okreœlania 2006 wynosi³o 0,022 ìg/m3 (Dzia³dowo). takiego zagro¿enia pod wzglêdem ochrony roœlin. S³u¿y do Stê¿enia œrednioroczne pozosta³ych metali s¹ niewielkie, tego parametr AOT40 liczony dla okresu maj–lipiec. Jest on w przypadku kadmu do 8% wartoœci odniesienia (maksymal- definiowany jako suma ró¿nic godzinnych stê¿eñ ozonu, ne oznaczone stê¿enie 24-godzinne w roku 2006 wynosi³o pomiêdzy godz.8a20czasu CET, przekraczaj¹cych wartoœæ 0,0033 ìg/m3 w Dzia³dowie), w przypadku miedzi od 80 ìg/m3, a wartoœci¹ 80 ìg/m3. WskaŸnik AOT40 w Pusz- 0,75–1% wartoœci odniesienia (maksymalne oznaczone stê- czy Boreckiej wyniós³ 13023 przy dopuszczalnej wartoœci ¿enie 24-godzinne w roku 2006 wynosi³o 0,016 ìg/m3 w 24000 µg/m3×h. Dzia³dowie), w przypadku niklu ok. 5% wartoœci odniesienia Maksymalne 8-godzinne stê¿enia ozonu w roku 2006 (maksymalne oznaczone stê¿enie 24-godzinne w roku 2006 kszta³towa³y siê od 136 ìg/m3 w Elbl¹gu i Go³dapi, 148,8 w Olsztynie wynosi³o 0,007 ìg/m3) w przypadku rtêci ok. 1% ìg/m3 w Olsztynie, do 171 ìg/m3 (142% wartoœci normatyw- wartoœci odniesienia (maksymalne oznaczone stê¿enie 24- nej) w Mr¹gowie i Ostródzie. W porównaniu z rokiem godzinne w roku 2006 na obu stanowiskach pomiarowych poprzednim, w Elbl¹gu maksymalne stê¿enia mieœci³y siê na wynosi³o 0,001 ìg/m3). podobnym poziomie, natomiast w Olsztynie i Ostródzie zano- 2.5. Tlenek wêgla towano wiêksze wartoœci stê¿eñ maksymalnych. Nie zosta³a przekroczona dopuszczalna czêstoœæ prze- Tlenek wêgla (CO) powstaje w wyniku niezupe³nego spala- kraczania (25 razy) dopuszczalnego poziomu w roku nia i w wiêkszym lub mniejszym stopniu towarzyszy ka¿de- kalendarzowym.

80 2.7. Benzen na przyk³adzie stacji pomiarowych wchodz¹cych w sk³ad sieci krajowej monitoringu powietrza tj. w Olsztynie przy ul. Benzen jest zanieczyszczeniem g³ównie pochodzenia drogo- ¯o³nierskiej 16 oraz w Elbl¹gu przy ul. Zajchowskiego 12. wego. Jest sk³adnikiem paliw. Powstaje równie¿ w wyniku Stacja pomiarowa w Olsztynie przy ul. ¯o³nierskiej 16 podgrzewania asfaltu. zosta³a za³o¿ona w roku 1989, a stacja pomiarowa w Elbl¹gu Zanieczyszczenie benzenem w województwie warmiñ- przy ul. Zajchowskiego 12 funkcjonuje od roku 1980 (pocz¹t- sko-mazurskim jest badane od po³owy roku 2005 w Olsztynie kowo badano tam tylko stê¿enie py³u zawieszonego) z przer- i od po³owy roku 2006 w Elbl¹gu. Dla benzenu poziom w¹ w latach 1989–1992 spowodowan¹ remontem budynku, 3 dopuszczalny wynosi 5 ìg/m przy rocznym okresie uœred- w którym mieœci siê stacja pomiarowa. niania. W 2006 roku stê¿enie benzenu wynios³o 1,21 ìg/m3, co stanowi 24,2% poziomu dopuszczalnego. 2.8.1. Dwutlenek azotu

W przypadku dwutlenku azotu stê¿enia œrednioroczne utrzy- 2.8. Dynamika zmian œredniorocznych stê¿eñ muj¹ siê praktycznie na tym samym poziomie (ok. 20 ìg/m3) zanieczyszczeñ podstawowych w obu miastach (ryc. 28). W wielkoœci emisji dwutlenku azotu znaczny udzia³ maj¹ Ÿród³a mobilne, ale oba te stanowiska Dynamikê zmian œredniorocznych stê¿eñ podstawowych pomiarowe s¹ usytuowane z dala od najbardziej ruchliwych zanieczyszczeñ powietrza atmosferycznego przedstawiono ulic w mieœcie.

30 Olsztyn, ul. ¯o³nierska 25 Elbl¹g, ul.Zajchowskiego

stê¿enie µg/m

0 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 rok

Ryc. 28. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku azotu w latach 1984–2006

50 45

40 Olsztyn, ul. ¯o³nierska 35 Elbl¹g, ul. Zajchowskiego

3 30 25 20

stê¿enie µg/m 15 10 5 0 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 rok

Ryc. 29. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku siarki w latach 1982–2006

81 60

Olsztyn, ul. ¯o³nierska 50 Elbl¹g, ul. Zajchowskiego

stê¿enie µg/m

0 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 rok

Ryc. 30. Stê¿enia œrednioroczne py³u zawieszonego w latach 1982–2006

2.8.2. Dwutlenek siarki rych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. nr Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku siarki wykazuj¹ bardzo 87/2002, poz. 796). wyraŸn¹, systematyczn¹ tendencjê spadkow¹, zw³aszcza od W stosunku do roku ubieg³ego œrednie roczne stê¿enia pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych, z wyj¹tkiem 1996 r. w Elbl¹- dwutlenku siarki i py³u zawieszonego utrzyma³y siê praktycz- gu (zwiêkszona emisja w okresie grzewczym podczas mro- nie na tym samym poziomie. Ÿnej zimy), rycina 29. Zaobserwowano wzrost stê¿enia œredniego rocznego 2.8.3. Py³ zawieszony dwutlenku azotu w 8 stacjach pomiarowych. Przekroczenie dopuszczalnych wartoœci stê¿eñ 24- Stê¿enia œrednioroczne py³u zawieszonego oznaczanego godzinnych wyst¹pi³o jedynie w przypadku py³u PM10. metod¹ reflektometryczn¹ wykazuj¹ tendencjê malej¹c¹, W Dzia³dowie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej zw³aszcza w latach dziewiêædziesi¹tych, choæ spadek jego czêstoœci przekraczania wartoœci 24-godzinnej py³u wartoœci nie zawsze by³ równomierny (ryc. 30). Maksymaln¹ PM10. wartoœæ omawiane stê¿enie osi¹gnê³o w Elbl¹gu w roku 1982 Lokalnie mog¹ wystêpowaæ sytuacje niepomyœlne dla (55 ìg/m3), co zwi¹zane by³o z wystêpowaniem w ci¹gu tego zdrowia mieszkañców, kiedy dodatkowo wystêpuje zwiêk- roku du¿ej liczby mroŸnych dni (wiêksza emisja zanieczyszczeñ szona emisja spalin samochodowych, zanieczyszczeñ prze- ze Ÿróde³ energetycznych). W latach osiemdziesi¹tych równie¿ mys³owych lub zanieczyszczeñ powstaj¹cych przy nie- w Olsztynie w kilku stanowiskach pomiarowych (np. przy ul. pe³nym spalaniu paliw sta³ych w paleniskach domowych Dworcowej) obserwowano stê¿enia œrednie roczne py³u zawie- i w starych, wyeksploatowanych kot³owniach, zw³aszcza szonego powy¿ej 50 ìg/m3. w ciasnej zabudowie miejskiej. W latach dziewiêædziesi¹tych obserwuje siê spadek war- Analizuj¹c lokalizacjê stanowisk pomiarowych i uzyski- toœci stê¿enia py³u zawieszonego, choæ w Elbl¹gu w okresie wane w nich wyniki badañ nale¿y stwierdziæ, ¿e znacznie lep- doœæ mroŸnych zim w latach 1995–1997 œrednioroczne stê¿e- sze warunki zdrowotne pod wzglêdem jakoœci powietrza s¹ na nia py³u dochodzi³y do 30 ìg/m3. obszarach zaopatrywanych w ciep³o z centralnych ciep³owni 2.9. Podsumowanie lub zmodernizowanych kot³owni lokalnych, z dala od tras komunikacyjnych o du¿ym nasileniu ruchu. Analiza danych za 2006 rok pozwala wnioskowaæ, ¿e jakoœæ W ostatnich latach nast¹pi³a znaczna poprawa jako- powietrza w województwie warmiñsko-mazurskim jest na œci powietrza w województwie warmiñsko-mazurskim. ogó³ dobra. Szczególnie wa¿ne z punktu widzenia ograniczenia Stê¿enia œrednie roczne dwutlenku siarki i dwutlenku iloœci dwutlenku siarki i likwidacji zapylenia powietrza s¹ azotu nie przekracza³y wartoœci dopuszczalnych okreœlo- dzia³ania podejmowane przez w³adze samorz¹dowe nych w Rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 6 czerw- i spó³dzielnie mieszkaniowe na rzecz ograniczenia niskiej ca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektó- emisji, tj. poprzez likwidacje osiedlowych kot³owni rych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektó- i pod³¹czanie budynków mieszkalnych do miejskiej sieci

82 ciep³owniczej, czy te¿ modernizacje kot³owni i zamiany cza budowa obwodnic umo¿liwiaj¹cych wyprowadzenie czynnika grzewczego na bardziej przyjazny œrodowisku – ruchu tranzytowego z zabudowy miejskiej. na olej lub gaz. Wszystkie te dzia³ania w znacznym stopniu powoduj¹ Równie¿ zak³ady przemys³owe zobowi¹zane s¹ ogra- zmniejszenie iloœci zanieczyszczeñ emitowanych do niczaæ emisjê zanieczyszczeñ powietrza. atmosfery. Zmniejszeniu emisji zanieczyszczeñ komunikacyjnych sprzyja modernizacja i przebudowa dróg, a zw³asz-

3. OCENA ROCZNA JAKOŒCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE

Zgodnie z wymogami Prawa ochrony œrodowiska (art. 89) Ocenê jakoœci powietrza przeprowadza siê oddzielnie dla Wojewódzki Inspektor Ochrony Œrodowiska co roku dokonu- ka¿dego zanieczyszczenia z uwzglêdnieniem dwóch grup je oceny poziomu substancji w powietrzu w ka¿dej strefie, kryteriów: a nastêpnie dokonuje klasyfikacji tych stref. Strefê stanowi & ze wzglêdu na ochronê zdrowia ludzi, dla substancji: obszar powiatu. Podstawowymi aktami prawnymi, okreœla- benzen, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, o³ów, j¹cymi obowi¹zki, zasady i kryteria w zakresie prowadzenia ozon, tlenek wêgla, py³ PM10. W przypadku obsza- oceny jakoœci powietrza s¹: rów ochrony uzdrowiskowej uwzglêdnia siê bardziej & rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 6 czerwca rygorystyczne kryteria dla piêciu zanieczyszczeñ 2002 roku w sprawie poziomów substancji w powie- (SO2,NO2, CO, Pb, C6H6); trzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798), & ze wzglêdu na ochronê roœlin, dla substancji: dwutle- & rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 6 czerwca nek siarki, tlenki azotu, ozon. 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów nie- Po dokonaniu oceny klasyfikuje siê strefy wed³ug nastê- których substancji w powietrzu, alarmowych pozio- puj¹cych klas: mów niektórych substancji w powietrzu oraz margine- & klasa A – gdy poziom zanieczyszczeñ nie przekracza sów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektó- poziomu dopuszczalnego rych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796).

Mapa 5. Stacje automatyczne i manualne pomiarów zanieczyszczeñ powietrza na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego

83 & klasa B – gdy poziom zanieczyszczeñ chocia¿ jednej & wyniki pomiarów SO2, NO/NO2/NOx, CO, O3, py³u substancji mieœci siê pomiêdzy poziomem dopusz- PM10 z 5 stacji automatycznych eksploatowanych czalnym a poziomem dopuszczalnym powiêkszonym przez WIOŒ Olsztyn, o margines tolerancji & wyniki pomiarów SO2,NO2, uzyskanymi metodami & klasa C – gdy poziom zanieczyszczeñ chocia¿ jednej pasywnymi przeprowadzonymi przez WIOŒ w Olsz- substancji przekracza poziom dopuszczalny powiêk- tynie, szony o margines tolerancji & wyniki pomiarów SO2,NO2, py³u PM10 i O3 udostêp- Do wykonania rocznej oceny jakoœci powietrza w woje- nione przez Instytut Ochrony Œrodowiska ze stacji wództwie warmiñsko-mazurskim pos³u¿ono siê programem w Diablej Górze, komputerowym „OR v 5.0”. Ocenê roczn¹ przeprowadzono & wyniki pomiarów NO2 iSO2, wykonane metod¹ w oparciu o dane zgromadzone w WIOŒ, uzyskane w toku pasywn¹, udostêpnione przez Instytut Badawczy w³asnych badañ, jak równie¿ w toku badañ innych instytucji Leœnictwa w Warszawie. na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego. Wykorzystano: W wyniku przeprowadzonej analizy danych, jakoœæ & wyniki pomiarów wykonywane metodami manualny- powietrza we wszystkich 21 strefach (powiatach woje- mi SO2,NO2, py³u BS (black smoke) i PM10 oraz Pb wództwa) oceniono jako klasy A. w pyle PM10 uzyskane w ramach Monitoringu Ocze- kiwanych Efektów i Korzyœci Zdrowotnych przepro- MATERIA£Y RÓD£OWE wadzonego przez placówki Inspekcji Sanitarnej, Ocena roczna jakoœci powietrza w województwie warmiñ- sko-mazurskim za rok 2006. Opracowanie WIOŒ, Olsztyn 2007.

84 120 0,5 5 h] Ozon O³ów Benzen × 3 24000 [µg/m PM10 CO 2 NO 2 24 3 18 35 25 dni 350 125 20 200 40 50 40 10 000 ] 3 œrednia 6,1 15,5 28,6 1,21 œrednia 7,7 11,3 31 œredniaœrednia 6,3 3,8 15 12,4 27,4 21,8 œrednia 4,9 32,5 39,2 0,009 œrednia 3 27,6 œrednia 5,2 12,8 27,2 Substancja SO wartoœæ max. 93,2 54,5 124,3 91,4 2724,3 148,8 wartoœæ max. 108,1 39,6 100,7 92,7 2311,7 136,3 wartoœæ max.wartoœæ max. 74,5 35,7wartoœæ max. 95,6 61,7 153,4 71,9 48,9 124,4 196,6 91,4 159,1 2210 2455,9 91,6 171,3 135,8 1615,5 171,1 wartoœæ max. 56,6 270,1 wartoœæ max. 33,6 kalendarzowym liczba przekroczeñliczba przekroczeñ 29 23 17 9 Czas uœredniania 1 h 24 h rok 1 h rok 24 h rok 8 h 1V-31 VII 8 h rok rok liczba przekroczeñ 35 7 liczba przekroczeñ 35 4 liczba przekroczeñ 10 14 liczba przekroczeñ 85 liczba przekroczeñ Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m dopuszczalnego poziomu w roku Dopuszczalna czêstoœæ przekraczania Elbl¹g Olsztyn Go³dap Ostróda Mr¹gowo Dzia³dowo ul. Parkowa Bartoszyce ul. Puszkina pl. Biedrawy ul. Jaæwieska ul. Chrobrego ul. Ba¿yñskiego ul. Boh. Warszawy Stacje pomiarowe WIOŒ miologiczne (stacje automatyczne) Stacje Sanitarno-Epide- Tabela 7. Wyniki badañ zanieczyszczeñ powietrza w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku

85 120 0,5 5 h] Ozon O³ów Benzen × 3 24000 [µg/m PM10 CO 2 NO 2 24 3 18 35 25 dni 350 125 20 200 40 50 40 10 000 ] 3 œrednia 2,4 22,5 œrednia 1,4 28,4 œrednia 1,9 20,4 œrednia 1,7 13,8 œrednia 1,9 11,6 œrednia 24,9 œrednia 0,9 36,5 Substancja SO wartoœæ max. 56 wartoœæ max. 42 wartoœæ max. 54 wartoœæ max. 17,3 wartoœæ max. 13,8 wartoœæ max. 218 wartoœæ max. 7,6 kalendarzowym Czas uœredniania 1 h 24 h rok 1 h rok 24 h rok 8 h 1V-31 VII 8 h rok rok liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ 25 liczba przekroczeñ Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m dopuszczalnego poziomu w roku Dopuszczalna czêstoœæ przekraczania E³k I³awa Elbl¹g Elbl¹g Elbl¹g Elbl¹g Gi¿ycko ul. Andersa ul. Toruñska ul. Suwalska ul. Królewiecka ul. Kalenkiewicza ul. Hetmañskiego ul. Zajchowskiego Stacje pomiarowe miologiczne Stacje Sanitarno-Epide- Tabela 7. Wyniki badañ zanieczyszczeñ powietrza w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku (c.d.)

86 120 0,5 5 h] Ozon O³ów Benzen × 3 13023 24000 [µg/m PM10 CO substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych 2 NO 2 24 3 18 35 25 dni 350 125 20 200 40 50 40 10 000 ] 3 œrednia 1,4 28 œrednia 1,8 16,9 26,8 0,005 œrednia 1,1 27,2 œrednia 2,4 38,6 œrednia 0,4 22,1 œrednia 1,8 2 20,6 Substancja SO wartoœæ AOT wartoœæ max. 19,8 wartoœæ max. 43,6 126,2 wartoœæ max. 33,1 wartoœæ max. 41,7 wartoœæ max. 3,4 wartoœæ max. 40,6 96,4 kalendarzowym Czas uœredniania 1 h 24 h rok 1 h rok 24 h rok 8 h 1V-31 VII 8 h rok rok liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ 26 liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ liczba przekroczeñ 12 Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m dopuszczalnego poziomu w roku Dopuszczalna czêstoœæ przekraczania Olsztyn Olsztyn Kêtrzyn Ostróda Szczytno Diabla Góra ul. ¯o³nierska (ochrona roœlin) ul. Pi³sudskiego ul. Czarneckiego ul. Niepodleg³oœci ul. Sk³odowskiej-Curie Stacje pomiarowe IOŒ miologiczne Stacje Sanitarno-Epide- Tabela 7. Wyniki badañ zanieczyszczeñ powietrza w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku (c.d.) * wg rozp. Ministra Œrodowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku, w sprawie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych poziomów niektórych substancji (Dz. U. nr 87, poz.796)

87 Segregacja odpadów zbieranych selektywnie VI. ODPADY

Wed³ug danych G³ównego Urzêdu Statystycznego w Polsce Województwo warmiñsko-mazurskie (wg US w Olszty- w 2006 roku wytworzono 123 463,4 tys. Mg odpadów (z wy³¹- nie) z iloœci¹ 753,2 tys. Mg wytworzonych w 2006 roku odpa- czeniem odpadów komunalnych). dów zajmowa³o w kraju podobnie jak w roku ubieg³ym przed- ostatnie miejsce.

1. MONITORING GOSPODARKI ODPADAMI NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WARMIÑSKO-MAZURSKIEGO

Realizuj¹c program Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska, poz. 627, z póŸn. zm.) oraz na podstawie ustawy o odpadach Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olsztynie z dnia 27 kwietnia 2001 roku (tj. Dz. U. Nr 39, poz. 251, prowadzi monitoring gospodarki odpadami. z póŸn. zm.) wraz z rozporz¹dzeniami wykonawczymi. Informacje o rodzajach i iloœciach wytwarzanych odpa- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska prowadzi dów oraz sposobach postêpowania z nimi, uzyskane na pod- równie¿ ewidencjê eksploatowanych sk³adowisk odpadów stawie ankiet, gromadzone s¹ w wojewódzkiej bazie danych w województwie warmiñsko-mazurskim i instalacji do termi- SIGOP-W (System Informatyczny Gospodarki Odpadami cznego unieszkodliwiania odpadów. Dane uzyskane od Przemys³owymi). zarz¹dzaj¹cych obiektami, z dzia³alnoœci kontrolnej WIOŒ, W roku 2006 w bazie zarejestrowano 306 podmiotów przegl¹dów ekologicznych gromadzone s¹ w bazach danych gospodarczych i jednostek organizacyjnych bran¿ przemy- o sk³adowiskach i spalarniach. s³u: miêsnego, mleczarskiego, drzewnego i piwowarskiego WIOŒ zbiera równie¿ informacje dotycz¹ce monitoringu oraz wszystkie placówki szpitalne, niektóre lecznice wetery- sk³adowisk odpadów, które corocznie przesy³ane s¹ przez naryjne, wiêksze zak³ady energetyczne, firmy transportowe zarz¹dzaj¹cych sk³adowiskami w zakresie okreœlonym roz- i przedsiêbiorstwa wodoci¹gów i kanalizacji. porz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia 9 grudnia 2002 Pozyskiwanie danych niezbêdnych do oceny gospodarki roku w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków pro- odpadami odbywa siê na podstawie ustawy Prawo Ochrony wadzenia monitoringu sk³adowisk odpadów (Dz. U. z 2002 r. Œrodowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (t.j. Dz. U. Nr 62, Nr 220 poz. 1858).

2. ODPADY POWSTAJ¥CE W SEKTORZE GOSPODARCZYM

W wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej w 2006 & 3,0 tys. Mg odpadów niebezpiecznych, roku w województwie warmiñsko-mazurskim powsta³o ³¹cz- & 735,0 tys. Mg odpadów innych ni¿ niebezpieczne nie 738,1 tys. Mg odpadów (dane WIOŒ – baza SIGOP-W), (dane WIOŒ – baza SIGOP). z czego:

89 2.1. Pochodzenie i wytwarzanie odpadów Najwiêcej odpadów pochodz¹cych z sektora gospodarczego powsta³o w powiatach: G³ównymi Ÿród³ami odpadów w województwie jest przede & Elbl¹gu, powiecie grodzkim – 174,6 tys. Mg, wszystkim rolnictwo, przetwórstwo ¿ywnoœci, oczyszczanie & Olsztynie, powiecie grodzkim – 126,7 tys. Mg, œcieków, procesy termiczne (g³ównie elektrociep³ownie), oraz powiatach: przetwórstwo drewna, produkcja p³yt i mebli. & gi¿yckim – 82,8 tys. Mg, W wytworzonej masie odpadów w województwie war- & i³awskim – 72,2 tys. Mg, miñsko-mazurskim, podobnie jak w latach ubieg³ych najwiê- & piskim – 56,7 tys. Mg, kszy udzia³ mia³y odpady z czterech grup: & ostródzkim – 33,4 tys. Mg. & odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicz- W powiatach tych wytworzono 546,4 tys. Mg, co stano- nych, rybo³ówstwa, leœnictwa, ³owiectwa oraz prze- wi³o oko³o 74% wszystkich wytworzonych odpadów prze- twórstwa ¿ywnoœci (grupa 02) – 257,3 tys. Mg (g³ównie mys³owych (baza SIGOP-W). odpadowa serwatka, tkanka zwierzêca, wyt³oki, osady Najmniej natomiast odpadów powsta³o w powiatach: moszczowe, pofermentacyjne, wywary), go³dapskim, nidzickim, elbl¹skim, lidzbarskim, wêgorzew- & odpady z procesów termicznych (grupa 10) – 166,6 skim, kêtrzyñskim i nowomiejskim. tys. Mg (g³ównie ¿u¿le i popio³y lotne z elektrowni, Bilans wytworzonych odpadów przemys³owych w po- elektrociep³owni i kot³owni, odpady z odlewnictwa szczególnych powiatach województwa warmiñsko-mazur- ¿elaza), skiego w 2006 roku przedstawia tabela 9. & odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji p³yt W bazie danych WIOŒ w Olsztynie w 2006 roku zareje- i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury (grupa 03) strowano 306 wytwórców odpadów. – 141,6 tys. Mg (g³ównie trociny, wióry, œcinki, drew- Wykaz g³ównych wytwórców odpadów na terenie woje- no, p³yta wiórowa, fornir), wództwa w 2006 roku (z 306 wytwórców – zarejestrowanych & odpady z instalacji i urz¹dzeñ s³u¿¹cych zagospodaro- w bazie SIGOP) i ich udzia³ w ogólnej iloœci wytworzonych waniu odpadów, z oczyszczalni œcieków oraz z uzdat- odpadów przedstawia tabela 10. niania wody pitnej i wody do celów przemys³owych £¹cznie wytworzyli oni blisko 57,1% ogólnej iloœci (grupa 19) – 116,7 tys. Mg (g³ównie ustabilizowane odpadów przemys³owych wytworzonych na terenie woje- komunalne osady œciekowe). wództwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 roku (wg bazy Odpady te stanowi³y ok. 92,4% masy wszystkich wytwo- SIGOP-W). rzonych w 2006 roku odpadów przemys³owych w wojewódz- twie. 2.2. Gospodarowanie odpadami powstaj¹cymi Udzia³ grup odpadów przemys³owych wytworzonych w sektorze gospodarczym w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku ilustruje rycina 31. W województwie warmiñsko-mazurskim w roku 2006 Rodzaje odpadów przemys³owych wytworzonych w naj- z ogólnej iloœci 738,1 tys. Mg wytworzonych odpadów prze- wiêkszych iloœciach zamieszczono w tabeli 8. mys³owych:

Tabela 8. Rodzaje odpadów przemys³owych wytworzonych w najwiêkszych iloœciach w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku

Kod odpadu Rodzaj odpadu Iloœæ (tys. Mg) Udzia³ (%)

030105 Trociny, wiórki, œcinki, drewno, p³yta wiórowa, fornir 127,4 17,3 020580 Odpadowa serwatka 103,5 14,0 190805 Ustabilizowane osady œciekowe 99,8 13,5 020780 Wyt³oki, osady moszczowe i pofermentacyjne, wywary 46,9 6,4 020202 Odpadowa tkanka zwierzêca 46,2 6,3 100908 Rdzenie i formy odlewnicze po procesie odlewania 44,3 6,0 100102 Popio³y lotne z wêgla 41,7 5,6 Razem 69,1 Pozosta³e odpady przemys³owe 30,9 Razem odpady przemys³owe w województwie warmiñsko-mazurskim 738,1 100

90 Tabela 9. Bilans odpadów przemys³owych wytworzonych w poszczególnych powiatach województwa warmiñsko-mazurskiego wed³ug bazy SIGOP-W w 2006 roku (w Mg)

Unieszkodliwione Lp. Powiat Wytworzone Magazynowane Odzysk poza sk³adowaniem przez sk³adowanie 1. bartoszycki 17 765,4 2,8 17 353,7 88,0 326,1 2. braniewski 17 407,6 641,3 13 708,8 46,9 3 010,6 3. dzia³dowski 23 437,7 14,1 19 189,7 4 205,9 28,0 4. elbl¹ski 4 580,2 81,7 4 294,1 97,2 193,2 5. e³cki 27 109,5 1 880,1 23 041,8 2 033,9 523,7 6. gi¿ycki 82 822,3 64,4 81 869,5 190,1 767,0 7. go³dapski 59,5 0,6 6,8 10,5 42,0 8. i³awski 72 234,3 350,2 66 363,8 4 138,8 1 147,1 9. kêtrzyñski 6 668,8 40,8 5 861,8 32,3 745,6 10. lidzbarski 6 436,4 2,9 4 480,5 63,1 1 889,9 11. m. Elbl¹g 174 638,6 26 584,1 146 515,1 597,5 972,2 12. m. Olsztyn 126 729,3 4 566,9 104 084,2 2 850,7 19 527,6 13. mr¹gowski 18 276,5 1 007,4 15 491,3 2 182,3 255,6 14. nidzicki 631,2 0,1 370,7 43,3 217,1 15. nowomiejski 7 236,9 0,0 6 866,0 30,9 337,0 16. olecki 7 826,1 1,3 7 675,3 20,1 130,2 17. olsztyñski 26 721,1 130,5 25 755,8 270,2 748,0 18. ostródzki 33 445,9 1 351,9 31 500,4 3 140,6 345,7 19. piski 56 703,2 707,2 55 572,1 127,1 1 273,6 20. szczycieñski 19 058,9 28,2 18 942,8 103,7 0,0 21. wêgorzewski 6 514,2 115,9 5 724,9 44,6 701,1 SUMA 738 112,7 37 582,2 655 098,2 21 194,8 33 676,6

Tabela 10. Wykaz najwiêkszych wytwórców odpadów na terenie województwa w 2006 roku

Odpady Lp. Miejscowoœæ Nazwa wytwórcy Udzia³ % (tys. Mg)

1. Gi¿ycko Okrêgowa Spó³dzielnia Mleczarska 78,2 10,6 2. Elbl¹g „Alstom Power” Sp. z o.o. 63,0 8,5 3. Pisz Fabryka SKLEJKA-PISZ S.A. 54,4 7,4 4. Olsztyn PWiK Sp. z o.o. 46,5 6,3 5. Elbl¹g Grupa ¯ywiec S.A. – Browar w Elbl¹gu 45,0 6,1 6. Olsztyn „Michelin Polska” S.A. 42,4 5,7 7. Lubawa „Swedwood Poland” S.A. 27,0 3,7 8. Olsztynek Tymbark S.A. 25,1 3,4 9. Elbl¹g PWiK Sp. z o.o. 21,3 2,9 10. Elbl¹g Elektrociep³ownia Elbl¹g Sp. z o.o. 18,6 2,5

91 & poddano odzyskowi – 655,1 tys. Mg, W województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku & unieszkodliwiono (w sposób inny ni¿ przez sk³adowa- funkcjonowa³y dwie spalarnie odpadów: nie) – 21,2 tys. Mg, & Spalarnia Odpadów Medycznych w Bartoszycach & magazynowano u wytwórców – 37,6 tys. Mg, (przyjêto do unieszkodliwienia 100,415 Mg odpadów & unieszkodliwiono przez sk³adowanie – 33,7 tys. Mg. medycznych), W województwie warmiñsko-mazurskim w ci¹gu ostat- & Spalarnia Odpadów Medycznych i Weterynaryjnych nich kilku lat obserwuje siê wzrost iloœci odpadów poddawa- Zak³adu Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Olsz- nych odzyskowi. tynie (do unieszkodliwienia w 2006 roku przyjêto W 2006 roku do odzysku skierowano oko³o 88,8% odpa- 548,174 Mg odpadów). dów pochodzenia przemys³owego. W najwiêkszych iloœciach odzyskiwane by³y odpady 2.3. Odpady niebezpieczne z nastêpuj¹cych grup: & odpady z przetwórstwa drewna i produkcji mebli, Podstawowym Ÿród³em powstawania odpadów niebezpiecz- & odpady organiczne z rolnictwa i przetwórstwa ¿ywnoœci, nych jest dzia³alnoœæ przemys³owa, us³ugowa, s³u¿ba zdro- & popio³y lotne ze spalania wêgla kamiennego i ¿u¿le, wia, szkolnictwo i gospodarstwa domowe. Ze wzglêdu na & odpady z instalacji i urz¹dzeñ s³u¿¹cych zagospodaro- charakter i poziom zagro¿enia postêpowanie z nimi wymaga waniu odpadów, z oczyszczalni œcieków oraz z uzdat- stosowania specjalnych procedur i szczególnej kontroli. niania wody pitnej i wody do celów przemys³owych. Informacje o rodzajach i iloœciach wytwarzanych odpa- Procesom unieszkodliwienia poddano ³¹cznie oko³o 7,4% dów niebezpiecznych oraz sposobach postêpowania z nimi, odpadów przemys³owych. Poprzez sk³adowanie unieszkodli- zbierane w ramach Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska wiono 4,6% odpadów, w sposób inny ni¿ przez sk³adowanie gromadzone s¹ w wojewódzkiej bazie danych SIGOP-W. (obróbka fizyczno-chemiczna, termiczne przekszta³cenie W 2006 roku wed³ug danych WIOŒ na terenie wojewódz- odpadów) – 2,8 %. twa warmiñsko-mazurskiego powsta³o 3030,1 Mg odpadów Odpady, które unieszkodliwiono poprzez sk³adowanie to niebezpiecznych. Stanowi³y one 0,4% ogó³u wytworzonych g³ównie: odpadów przemys³owych w województwie. Odpady te pocho- & odpady z instalacji i urz¹dzeñ s³u¿¹cych zagospodaro- dz¹ od 255 wytwórców odpadów, ujêtych w wojewódzkiej waniu odpadów, z oczyszczalni œcieków oraz z uzdat- bazie SIGOP-W. Iloœæ wytworzonych odpadów niebezpiecz- niania wody pitnej i wody do celów przemys³owych, nych wzros³a minimalnie w stosunku do roku poprzedniego. & odpady komunalne ³¹cznie z frakcjami gromadzony- Bilans odpadów niebezpiecznych w latach 2003–2006 mi selektywnie, w województwie warmiñsko-mazurskim (wed³ug bazy & odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydropo- SIGOP-W) przedstawiono w tabeli 11. nicznych, rybo³ówstwa, leœnictwa, ³owiectwa oraz W województwie warmiñsko-mazurskim udzia³ wytwo- przetwórstwa ¿ywnoœci, rzonych odpadów niebezpiecznych w ogólnej masie odpa- & odpady z procesów termicznych, dów przemys³owych w latach 2003 – 2006 waha³ siê od 0,3% & odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji p³yt do 0,4 % (tabela 11). i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury, Iloœæ wytwarzanych odpadów jest œciœle zwi¹zana z charak- & odpady z budowy, remontów i demonta¿u obiektów terem poszczególnych obszarów oraz lokalizacj¹ najwiêkszych budowlanych oraz infrastruktury drogowej. wytwórców odpadów. Powiatami, na terenie których wytworzo- W sposób inny ni¿ sk³adowanie unieszkodliwiono g³ównie: no najwiêksze iloœci odpadów niebezpiecznych by³y: & odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydropo- & olsztyñski grodzki – 1 367,954 Mg, nicznych, rybo³ówstwa, leœnictwa, ³owiectwa oraz & elbl¹ski grodzki – 579,867 Mg, przetwórstwa ¿ywnoœci, & olsztyñski – 167,737 Mg, & odpady z produkcji p³yt i mebli, & i³awski – 126,993 Mg, & odpady medyczne i weterynaryjne, & mr¹gowski – 124,825Mg. & produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania pow³ok Bilans odpadów niebezpiecznych w poszczególnych po- ochronnych (farb, lakierów, emalii ceramicznych), wiatach województwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 roku kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich. przedstawiono w tabeli 12. Najczêœciej stosowanym procesem unieszkodliwiania, Najwiêksze iloœci odpadów niebezpiecznych wytwarzaj¹: poza sk³adowaniem na sk³adowiskach, jest obróbka fizycz- & „Michelin Polska” S.A. w Olsztynie – 942,407 Mg, no-chemiczna (np. parowanie, suszenie, str¹canie) oraz ter- & „Alstom Power” Sp. z o.o. w Elbl¹gu – 184,497 Mg, miczne przekszta³cenie odpadów w instalacjach lub urz¹dze- & Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie – niach s³u¿¹cych do tego celu. 108,850 Mg,

92 Tabela 11. Bilans odpadów niebezpiecznych w latach 2003–2006*

Rok Iloœæ odpadów niebezpiecznych 2003 2004 2005 2006 Ogó³em wytworzonych w Mg 2 282,4 2 895,1 3 299,6 3 030,101 Ogó³em wytworzonych w % 100 100 100 100 Odzyskanych i unieszkodliwionych w inny sposób ni¿ sk³adowanie w % 97,4 98,8 97,3 98,0 Sk³adowanych w % 0,3 0,2 0,9 0,8 Magazynowanych na terenie zak³adu w % 4,6 3,4 4,3 4,6 Udzia³ wytworzonych odpadów niebezpiecznych w ogólnej masie odpadów przemys³owych w % 0,3 0,3 0,4 0,4

* suma wartoœci procentowych nie jest równa 100, poniewa¿ zagospodarowano tak¿e odpady tymczasowo magazynowane z lat ubieg³ych

Tabela 12. Bilans odpadów niebezpiecznych w poszczególnych powiatach województwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 roku (w Mg)

Unieszkodliwione Lp. Powiat Wytworzone Magazynowane Odzysk poza sk³adowaniem przez sk³adowanie

1. bartoszycki 93,907 0,239 12,124 81,657 0,00 2. braniewski 24,496 0,326 1,461 22,709 0,00 3. dzia³dowski 27,479 10,136 3,591 13,752 0,00 4. elbl¹ski 42,036 2,542 2,325 37,169 0,00 5. e³cki 104,734 3,606 20,702 83,949 0,00 6. gi¿ycki 58,841 3,049 17,275 44,626 0,00 7. go³dapski 4,662 0,513 1,350 3,233 0,00 8. i³awski 126,993 1,054 3,944 119,495 2,50 9. kêtrzyñski 34,488 3,250 25,417 6,169 0,00 10. lidzbarski 58,336 0,865 0,959 56,512 0,00 11. m. Elbl¹g 579,867 20,587 61,326 477,294 20,66 12. m. Olsztyn 1367,954 82,855 1041,323 321,328 0,00 13. mr¹gowski 124,825 2,180 85,086 38,205 0,00 14. nidzicki 44,054 0,089 0,630 43,344 0,00 15. nowomiejski 21,234 0,0 0,356 20,878 0,00 16. olecki 11,522 0,892 1,250 10,228 0,00 17. olsztyñski 167,737 0,851 116,007 51,432 0,00 18. ostródzki 47,782 1,755 10,653 37,092 0,10 19. piski 45,095 1,088 10,350 35,480 0,00 20. szczycieñski 37,232 3,465 2,345 40,337 0,00 21. wêgorzewski 5,017 0,371 0,180 4,525 0,00 SUMA 3030,101 140,534 1419,804 1550,194 23,26

& MMI Sleeping Sp. z o.o. – Biskupiec – 108,375 Mg, & Szpital Powiatowy im. W³adys³awa Biegañskiego & Wojewódzki Szpital Zespolony w Elbl¹gu – 91,241 w I³awie – 46,987 Mg, Mg, & NOMI S.A. w Kielcach – Supermarket w Elbl¹gu – & Miejski Szpital Zespolony w Olsztynie – 83,197 Mg, 42,782 Mg. & Przedsiêbiorstwo PKS Mr¹gowo – 73,137 Mg, Powy¿sze podmioty wytworzy³y ³¹cznie prawie 57,8% & Szpital Powiatowy im. Jana Paw³a II w Bartoszycach odpadów niebezpiecznych powsta³ych w województwie (wg – 68,615 Mg, bazy SIGOP-W).

93 Spoœród ca³ej masy odpadów niebezpiecznych wytwo- W sposób inny ni¿ przez sk³adowanie unieszkodliwiono rzonych w 2006 roku w województwie najwiêcej stanowi³y 1 550,194 Mg odpadów. Najwiêksz¹ iloœæ unieszkodliwio- odpady z grup: nych odpadów stanowi³y odpady medyczne, szlamy i emulsje & grupa 15 – odpady opakowaniowe, sorbenty, tkaniny z obróbki metali, odpady z odwadniania olejów w separato- do wycierania, materia³y filtracyjne i ubrania ochron- rach oraz odpady farb i lakierów. ne nieujête w innych grupach – 796,057 Mg, Przez sk³adowanie unieszkodliwiono 23,260 Mg odpa- & grupa 18 – odpady medyczne – 767,028 Mg, dów. By³y to g³ównie materia³y izolacyjne i konstrukcyjne & grupa 13 – oleje odpadowe i odpady ciek³ych paliw zawieraj¹ce azbest. (z wy³¹czeniem olejów jadalnych oraz grup 05, 12 Procesom odzysku poddano 1 419,804 Mg odpadów. Naj- i 19) – 521,981 Mg, wiêksz¹ grupê stanowi³y odpady opakowaniowe zawieraj¹ce & grupa 16 – odpady nieujête w innych grupach – 257,77 pozosta³oœci substancji niebezpiecznych, odpadowe oleje silniko- Mg. we, przek³adniowe i smarowe, baterie i akumulatory o³owiowe. Udzia³ poszczególnych grup odpadów w ogólnej iloœci Tymczasowo gromadzono 140,534 Mg odpadów w celu odpadów niebezpiecznych ilustruje rycina 32. dalszego przekazania ich do odzysku lub unieszkodliwienia. W 2006 roku w postêpowaniu z odpadami niebezpiecz- nymi przewa¿a³y procesy unieszkodliwiania.

3. MOGILNIKI (ZBIORNIKI Z PRZETERMINOWANYMI ŒRODKAMI OCHRONY ROŒLIN)

W grudniu 2006 roku rozpocz¹³ siê II etap prac zwi¹zanych w trakcie prac likwidacyjnych prowadzonych podczas I eta- z likwidacj¹ zbiorników z przeterminowanymi œrodkami pu, termicznie zlikwidowano ponad 1060 Mg przetermino- ochrony roœlin. Ostateczna likwidacja mogilników planowa- wanych pestycydów (w spalarni, w D¹browie Górniczej). na jest na koniec czerwca 2007 roku. Ponadto podczas prowadzonych prac rozpoznano i zlokali- Podczas I etapu prac likwidacyjnych w latach zowano jeden dodatkowy mogilnik w miejscowoœci Krosno, gm. 2004–2005, iloœci przeterminowanych pestycydów, ska¿one- Orneta oraz 3 magazyny z przeterminowanymi pestycydami. go gruzu po konstrukcjach betonowych jak i ska¿onej ziemi, Obecnie do likwidacji w województwie pozosta³o 7 mo- przekroczy³y szacowane wielkoœci. Zgromadzone œrodki gilników (tabela 13) oraz 3 magazyny z przeterminowanymi finansowe, wystarczy³y jedynie na likwidacjê dziesiêciu œrodkami ochrony roœlin o ³¹cznej masie ok. 515 Mg. z szesnastu mogilników oraz siedmiu magazynów. £¹cznie

Tabela 13. Mogilniki przewidziane do likwidacji w II etapie programu

Dane wg posiadanej dokumentacji Szacowane iloœci Lp Mogilnik Iloœæ zbiorników Iloœæ pestycydów wraz wg wspó³czynnika wydobycia betonowych z opakowaniami

[szt.] [Mg] [Mg] 1. Siniec, gm. Srokowo 11 28,30 43,87 2. Matyski, gm. Wêgorzewo 35 57,70 89,44 3. Kobiela, gm. Kiwity 16 21,60 33,48 4. Kamiennik Wielki, gm. Milejewo 3 57,00 88,35 5. Lipowa Góra, gm. Szczytno 24 100,00 155,00 6. Czerwonka, gm. Biskupiec 30 31,60 48,98 7. Krosno, gm. Orneta 6 25,00 38,75 Razem 321,2 497,87

WskaŸnik wydobycia (stosunek wielkoœci zlikwidowanych do wielkoœci planowanych na podstawie dotychczasowych prac likwidacyjnych 1063,56 / 685,4 = 1,55) 1,55 * 321,2 = 497,86

94 Likwidacja mogilników polegaæ bêdzie na: & wype³nieniu do³ów powsta³ych po wydobytych z zie- & otwarciu zbiorników i wydobyciu przeterminowa- mi odpadach warstw¹ czystego gruntu (ok. 4000 ton), nych pestycydów, a nastêpnie poddanie ich termiczne- nastêpnie wyrównaniu terenu i posianiu trawy na mu unieszkodliwieniu w spalarni, nowo naniesionej warstwie humusowej (rekultywo- & wydobyciu zbiorników betonowych (ok. 700 ton) oraz wana powierzchnia wynosi ok. 2,5 ha), zanieczyszczonego gruntu (ok. 3000 ton), a nastêpnie & zainstalowaniu sieci monitoringu (tzw. piezometry do unieszkodliwieniu tych odpadów na sk³adowisku badania wody podziemnej w pobli¿u zlikwidowanych odpadów niebezpiecznych, mogilników) oraz wykonanie serii badañ w akredyto- wanym laboratorium na obecnoœæ pestycydów.

4. ODPADY KOMUNALNE

Odpady komunalne s¹ to odpady powstaj¹ce w gospodar- terenie województwa warmiñsko-mazurskiego powsta³o stwach domowych, a tak¿e odpady niezawieraj¹ce odpadów oko³o 337,4 tys. Mg odpadów komunalnych. niebezpiecznych pochodz¹ce od innych wytwórców odpa- Z wytworzonej iloœci odzyskano oko³o 12,3 tys. Mg dów, które ze wzglêdu na swój charakter lub sk³ad s¹ podobne surowców wtórnych: do odpadów powstaj¹cych w gospodarstwach domowych. & w wyniku selektywnej zbiórki odpadów „u Ÿród³a” – Postêpowanie z odpadami komunalnymi reguluj¹ przepi- 8,07 tys. Mg, sy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr & w wyniku segregacji odpadów na sk³adowiskach – 62, poz. 628, z póŸn. zm.) oraz ustawy z dnia 13 wrzeœnia 4,27 tys. Mg. 1996 r. o utrzymaniu czystoœci i porz¹dku w gminach (tekst Tabela 14. Selektywna zbiórka odpadów w gminach jednolity tej ustawy zosta³ opublikowany w Dz.U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008). Do postêpowania z odpadami komunalnymi Lp. Gmina Iloœæ odpadów [Mg] maj¹ równie¿ zastosowanie te same zasady i wymagania, któ- 1. Olsztyn 1881,61 re odnosz¹ siê do pozosta³ych odpadów, z wy³¹czeniem nie- 2. Elbl¹g 1681,55 których przepisów (obowi¹zek uzyskania decyzji lub z³o¿e- 3. Kêtrzyn 890,20 nia informacji w zakresie wytwarzania tych odpadów, prowa- 4. Szczytno 377,00 dzenia ewidencji przez wytwórcê, uzyskanie zezwolenia na 5. Ostróda 324,47 zbieranie odpadów przez w³aœciciela nieruchomoœci, na któ- 6. Dzia³dowo 203,85 rej zosta³y wytworzone). Dodatkowe wymagania s¹ zawarte w ustawie z dnia 13 wrzeœnia 1996 r. o utrzymaniu czystoœci 7. I³awa 185,20 i porz¹dku w gminach. 8. Lidzbark 152,42 9. Mr¹gowo 145,90 Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystoœci 10. Mor¹g 122,59 i porz¹dku w gminach przedmiotem tej ustawy jest okreœlenie zadañ gmin oraz obowi¹zków w³aœcicieli nieruchomoœci Tabela 15. Selektywna zbiórka odpadów w wybranych gminach dotycz¹cych utrzymania czystoœci i porz¹dku w gminach oraz miejsko-wiejskich warunków udzielania zezwoleñ na prowadzenie dzia³alnoœci objêtej ustaw¹ (w zakresie odpadów komunalnych – na odbie- Lp. Gmina Iloœæ odpadów [Mg] ranie tych odpadów od w³aœcicieli nieruchomoœci). Zezwole- 1. Lidzbark 152,42 nia na dzia³alnoœæ dotycz¹c¹ gospodarowania odpadami 2. Mor¹g 122,59 komunalnymi, wykraczaj¹c¹ poza odbieranie odpadów 3. Orneta 106,79 komunalnych, zasady gospodarowania tymi odpadami, zasa- 4. Lubawa 83,31 dy gospodarowania niektórymi odpadami wydzielonymi ze 5. Bisztynek 59,11 strumienia odpadów komunalnych, reguluje w szczególnoœci 6. Pas³êk 54,90 ustawa o odpadach, a tak¿e inne ustawy np. ustawa o recy- 7. Biskupiec 52,38 klingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, czy ustawa ozu- 8. Barczewo 50,40 ¿ytym sprzêcie elektrycznym i elektronicznym. 9. Jeziorany 49,35 W roku 2006 roku (wed³ug danych WIOŒ – informacje 10. Susz 41,21 uzyskane od zarz¹dzaj¹cych sk³adowiskami oraz z gmin), na

95 Tabela 16. Selektywna zbiórka odpadów w wybranych gminach Pozosta³¹ iloœæ oko³o 325,1 tys. Mg niesegregowanych wiejskich odpadów komunalnych z³o¿ono na sk³adowiskach. W ci¹gu ostatnich lat iloœæ ta utrzymuje siê na podobnym poziomie. Lp. Gmina Iloœæ odpadów [Mg] Wzrasta zaœ systematycznie iloœæ odpadów opakowanio- 1. Nowe Miasto Lubawskie 103,3 wych. W 2006 roku wytworzono na terenie województwa ok. 2. Dzia³dowo 89,82 50 tys. Mg odpadów opakowaniowych. 3. I³owo-Osada 71,14 Stan nagromadzenia odpadów komunalnych na sk³ado- 4. Rybno 66,94 wiskach, na koniec 2006 roku wyniós³ oko³o 6 226,7 tys. Mg. 5. P³oœnica 59,42 Zgodnie z ustaw¹ o utrzymaniu czystoœci i porz¹dku 6. Dywity 50,84 w gminach do zadañ gminy nale¿y miêdzy innymi zorganizo- 7. Gietrzwa³d 49,36 wanie selektywnej zbiórki odpadów. 8. Ostróda 48,8 W 2006 roku na terenie województwa warmiñsko-ma- 9. Grodziczno 45,3 zurskiego na 116 istniej¹cych gmin selektywn¹ zbiórkê odpa- 10. Kêtrzyn 45,1 dów prowadzi³y 82. Informacje na temat wywi¹zania siê z tego obowi¹zku zawiera mapa 6. Tabela 17. Odzysk surowców wtórnych na sk³adowiskach Tabela 14 i rycina 33 przedstawiaj¹ gminy, które odzy- w 2006 roku ska³y najwiêksz¹ iloœæ odpadów w województwie. Odzysk surowców wtórnych wykaza³o 10 sk³adowisk. Roczna iloœæ odpadów W strumieniu odpadów komunalnych ok. 0,5% ogólnej ilo- Lp. Sk³adowisko wydobytych do zagospodarowania [Mg] œci wytworzonych odpadów stanowi¹ odpady niebezpieczne. W województwie funkcjonuje 7 Gminnych Punktów 1. Pudw¹gi 2 433 Zbierania Odpadów Niebezpiecznych przyjmuj¹cych zu¿yty 2. £êgajny 1 220 sprzêt elektroniczny i elektryczny, farby, lakiery, lampy flu- 3. Kolonia Bisztynek 339 orescencyjne, baterie, leki i inne. 4. Polska Wieœ 117 Zorganizowanym systemem zbierania odpadów komu- 5. Zak³ad Utylizacji Odpadów Elbl¹g 85 nalnych zmieszanych, objêtych jest ok. 77% mieszkañców 6. Z³otna 35 województwa. 7. Kanigowo 31 8. Srokowo 5 9. Braniewo 4 10. £¹korz 1 Suma 4 270

5. SK£ADOWISKA ODPADÓW

Sk³adowanie jest najczêœciej stosowanym procesem uniesz- Sk³adowisko w Jagodnie, w³aœciciel Elektrociep³ownia kodliwiania odpadów. Elbl¹g Sp. z o.o., w 2006 roku zdeponowa³o na sk³adowisku W roku 2006 w województwie warmiñsko-mazurskim 1770 Mg odpadów z procesów termicznych. Stan nagroma- eksploatowano 64 sk³adowiska odpadów: 1 sk³adowisko odpa- dzenia wyniós³ 552 270 Mg. dów niebezpiecznych, 2 sk³adowiska odpadów przemys³o- Sk³adowisko w Olszewie (Szerokopaœ), w³aœciciel ISOROC wych, 61 sk³adowisk odpadów komunalnych. Polska Sp. z o.o. – z³o¿ono 8204,5 Mg odpadów z procesów ter- Na dwóch sk³adowiskach odpadów komunalnych (w Elbl¹gu micznych. Stan nagromadzenia wyniós³ 262 738,5 Mg. i I³awie) w przeznaczonych do tego kwaterach deponowano W województwie warmiñsko-mazurskim sposobem unie- odpady niebezpieczne. szkodliwiania odpadów komunalnych jest ich sk³adowanie na Sk³adowisko odpadów niebezpiecznych w Pó³wsi – nale- sk³adowiskach. W roku 2006 w województwie eksploatowano ¿¹ce do Przedsiêbiorstwa Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. 61 sk³adowisk przyjmuj¹cych odpady komunalne. Wykaz w Ostródzie, przyjê³o w 2006 roku 301,767 Mg odpadów wszystkich funkcjonuj¹cych w 2006 roku sk³adowisk odpa- azbestowych. Stan nagromadzenia wyniós³ 559,5 Mg odpa- dów komunalnych przedstawia tabela 19, a ich rozmieszczenie dów (sk³adowisko uruchomione w 2004 r.). mapa 6.

96 Zgodnie z obowi¹zuj¹c¹ ustaw¹ o odpadach, zarz¹dzaj¹cy W województwie warmiñsko-mazurskim w ci¹gu ostat- sk³adowiskiem odpadów zobowi¹zany jest miêdzy innymi nich szeœciu lat liczba eksploatowanych sk³adowisk zmniej- utrzymywaæ i eksploatowaæ sk³adowisko w sposób zapew- szy³a siê o 13 obiektów (tab. 18). niaj¹cy w³aœciwe funkcjonowanie urz¹dzeñ technicznych stanowi¹cych wyposa¿enie sk³adowiska, zgodnie z zatwier- Tabela 18. Zestawienie iloœci sk³adowisk (komunalnych i prze- dzon¹ instrukcj¹ eksploatacji sk³adowiska. mys³owych) oraz iloœci przyjêtych odpadów w latach 2001–2006 Spoœród 64 eksploatowanych w 2006 roku w wojewódz- Iloœæ Iloœæ przyjêtych odpadów komunalnych twie warmiñsko-mazurskim sk³adowisk odpadów, uszczel- Rok nienie pod³o¿a posiada³o 45 sk³adowisk, 25 – instalacjê do sk³adowisk i przemys³owych [tys. Mg] ujmowania wód odciekowych, instalacjê do ujmowania gazu 2001 87 510,7 sk³adowiskowego zainstalowano na 12 obiektach. W kom- 2002 82 359,4 paktor wyposa¿one by³o 17 obiektów, w spychacz 58. Masa 2003 79 333,0 odpadów przyjmowanych na sk³adowisko by³a okreœlana na podstawie faktycznego pomiaru tylko na 22 obiektach posia- 2004 77 321,5 daj¹cych wagê. W brodzik dezynfekcyjny wyposa¿onych 2005 69 305,0 by³o 39 sk³adowisk. Pas zieleni posiada³o 60 obiektów. 2006 64 338,1 Obowi¹zkiem zarz¹dzaj¹cego jest tak¿e monitorowanie sk³adowiska przed rozpoczêciem, w trakcie i po zakoñczeniu W kolejnych latach planuje siê dalsze zamykanie eksploatacji sk³adowiska. obiektów: W 2006 roku z 64 sk³adowisk odpadów: 40 prowadzi³o & do roku 2009 – 29, monitoring wód podziemnych, 18 monitoring wód odcieko- & w latach 2009–2012 – 17 wych, 21 monitoring wód powierzchniowych, 19 monitoring W 2006 roku eksploatacjê zakoñczy³o 5 sk³adowisk: gazu. Rydzewo (gm. Mi³ki), P³awty Wielkie (gm. Kisielice), Susz Zarz¹dzaj¹cy sk³adowiskami zobowi¹zani s¹ tak¿e do (gm. Susz), Olsztynek (gm. Olsztynek), Samp³awa (gm. posiadania zezwolenia na unieszkodliwianie lub odzysk Lubawa). odpadów, uzyskania przez kierownika obiektu œwiadectwa Podstaw¹ gospodarki odpadami komunalnymi powinny kwalifikacji oraz decyzji zatwierdzaj¹cej instrukcjê eksplo- staæ siê zak³ady zagospodarowania odpadów posiadaj¹ce taki atacji sk³adowiska. zakres us³ug jak: W województwie warmiñsko-mazurskim 64 sk³adowi- & sortownie poszczególnych frakcji odpadów komunal- ska posiadaj¹ zatwierdzon¹ instrukcjê eksploatacji sk³adowi- nych zbieranych selektywnie, ska. Na 47 kierownicy obiektów posiadaj¹ wymagane kwali- & kompostownie odpadów zielonych, fikacje. Pozwolenie na u¿ytkowanie posiada 39 sk³adowisk. & mechaniczno-biologiczne lub termiczne przekszta³cenie Pozwolenie zintegrowane uzyska³y 2 sk³adowiska, a 48 zobo- odpadów resztkowych i pozosta³oœci z sortowni, wi¹zane zosta³o do uzyskania takiego zezwolenia. & zak³ad demonta¿u odpadów wielkogabarytowych, Jednym z pierwszoplanowych dzia³añ w ramach Traktatu & zak³ad przetwarzania zu¿ytego sprzêtu elektrycznego Akcesyjnego jest dostosowanie istniej¹cych sk³adowisk do i elektronicznego. wymogów prawa oraz zamkniêcie i rekultywacja sk³adowisk nie nadaj¹cych siê do modernizacji.

6. INSTALACJE W GOSPODARCE ODPADAMI

Na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego funkcjo- & 5 sortowni odpadów – mechaniczne z rêcznym dosor- nowa³y: towywaniem (Olsztyn, Braniewo, Kêtrzyn, Biszty- & 64 sk³adowiska odpadów, w tym 61, na których nek, Ostróda-Morliny), sk³adowano odpady komunalne, 3 na których depono- & 2 kompostownie – g³ównie osadów œciekowych (Lubaj- wano odpady przemys³owe, 1 na którym deponowano ny k/Ostródy, zdolnoœæ przerobowa 20 tys. Mg osa- odpady niebezpieczne, dów, Dzia³dowo – zdolnoœæ przerobowa 7 tys. Mg rocznie),

97 & 2 spalarnie odpadów medycznych (Olsztyn, Barto- 2 stacje, Œwiêtajno, Nowa Wieœ E³cka, Dywity, Olsztyn, szyce), Go³dap, Nowe Miasto Lubawskie, & 14 stacji demonta¿u pojazdów (Dzia³dowo, Ostróda- & 1 instalacja do odzysku odpadów niebezpiecznych – -Kajkowo, Gi¿ycko, Pisz, Orneta, Bartoszyce, Elbl¹g – Zak³ad Z³otniczy ARGS w Olsztynie zajmuj¹cy siê odzyskiem srebra z odczynników fotograficznych.

7. G£ÓWNE CELE I KIERUNKI DZIA£AÑ W GOSPODARCE ODPADAMI

& objêcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów & zamykanie i rekultywacja sk³adowisk, które nie spe³niaj¹ komunalnych wszystkich mieszkañców województwa, wymogów ochrony œrodowiska, & stworzenie systemu selektywnego zbierania odpadów w & dalsze dostosowywanie istniej¹cych sk³adowisk do wymo- ca³ym województwie, gów prawa, & maksymalne ograniczenie iloœci odpadów kierowanych na & tworzenie Zak³adów Zagospodarowania Odpadów, sk³adowiska, & stworzenie systemu zbierania i unieszkodliwiania odpa- & zmniejszenie iloœci odpadów biodegradowalnych kiero- dów niebezpiecznych. wanych na sk³adowiska poprzez poddanie ich procesom biodegradacji,

98 ry obecnej kwate- Rok 1998 2009-2012 otwarcia zamkniêcia Monitoring (badany komponent) gaz [Mg] odpadów madzonych Iloœæ nagro- [Mg] przyjêta w 2006 r. Iloœæ odpadów 1 4 431 51 103 wody podziemne, odcieki, gaz 1998 po 2012 4 331 1 873 wody podziemne 1985 po 2012 11 2 895 25 073 wody podziemne 1977 2009-2012 21 7 074 27 820 wody powierzchniowe, podziemne, gaz, odcieki 1995 po 2012 5,6 696 6 638 wody podziemne 1982 31.12.2006 1,2 5 986 9 223 wody podziemne, powierzchniowe, odcieki, gaz 2004 po 2012 [ha] 11,4 682 2 982 wody podziemne, wody powierzchniowe, odcieki, ca³kowita sk³adowiska Powierzchnia Urz¹d Gminy Gronowo Elbl¹skiew Pas³êku 1,5 302 4 583 wody podziemne 1990 po 2012 Sp. z o.o. w Ostródzie Sp. z o.o. w Lidzbarku „Osadus“ we „Copernicus” Sp. z o.o. Frombork Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. w Bisztynku Sp. z o.o. w Braniewie Nowy Dwór Elbl¹ski Elbl¹skie 9. Gronowo 8. Rybno Dêbieñ Przedsiêbiorstwo Us³ug Komunalnych 7. Lidzbark Welski Ciechanówko Przedsiêbiorstwo Gospodarki Komunalnej 5. Pieniê¿no ¯ugienie6. Dzia³dowo „Miszel“ Sp. Zakrzewo z o.o. w Pieniê¿nie Komunalny Zak³ad Gospodarki Odpadami 2,3 258 7 758 wody podziemne 1985 2009-2012 4. Frombork Frombork Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Us³ugo- 1. Bartoszyce Wysieka Zak³ad Us³ug Komunalnych w Bartoszycach 1,6 11 943 121 355 wody podziemne, odcieki, gaz 1995 przed 2009 – 2. Bisztynek Bisztynek Miêdzygminny Zak³ad Kompleksowego Przerobu 3. Braniewo Braniewo Miejskie Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej 13. Rychliki14. Barzyna Elbl¹g Urz¹d Gminy Rychliki Elbl¹g Zak³ad Utylizacji Odpadów w Elbl¹gu 10 3,5 52 772 682 575 655 3 567 wody powierzchniowe, podziemne, odcieki, gaz wody powierzchniowe 1995 po 2012 1990 2009-2012 10. Markusy11. M³ynary12. Stare Dolno Pas³êk B³udowo Gminny Zak³ad Komunalny w Markusach Robity Urz¹d Miasta i Gminy M³ynary Zak³ad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej 3 242 1,8 2 008 380 wody podziemne, odcieki 4 180 brak 1992 2009-2012 1978 2009-2012 Lp. Gmina Miejscowoœæ Zarz¹dzaj¹cy sk³adowiskiem Elbl¹g – powiat grodzki powiat elbl¹ski powiat dzia³dowski powiat bartoszycki powiat braniewski Tabela 19. Wykaz funkcjonuj¹cych sk³adowisk odpadów komunalnych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku

99 Rok otwarcia zamkniêcia Monitoring (badany komponent) [Mg] odpadów madzonych Iloœæ nagro- [Mg] przyjêta w 2006 r. Iloœæ odpadów 2 2 336 18 048 wody podziemne, odcieki 2000 2009-2012 10 509 13 567 brak 1993 31.12.2006 1,7 1 096 12 449 brak 1975 31.12.2006 0,3 546 2 339 brak 1996 31.12.2006 [ha] 25,5 21 302 471 421 wody podziemne, powierzchniowe, odcieki, gaz 1983 2009-2012 ca³kowita sk³adowiska Powierzchnia Urz¹d Gminy Banie Mazurskiestoœci Józef Brzeziñski 1,7 302 1 927 brak 1993 przed 2009 w Wydminach i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Rynie w E³ku Urz¹d Gminy ProstkiSp. z o.o. w Mi³kach 1,8 410 6 695 brak 1996 przed 2009 Banie Mazur- skie E³ckie skie 27. I³awa28. Zalewo I³awa29. Pó³wieœ Kêtrzyn Firma Zak³ad Us³ugowa Ma¿any Gospodarki „Ty Komunalnej i w Ja“ Zalewie w I³awie AMEST KÊTRZYN Sp. z o.o. 1,1 9,4 716 4 805 17,4 1 751 brak 54 944 0 wody powierzchniowe, podziemne, gaz 417 111 wody podziemne, odcieki, gaz 1970 przed 2009 1996 2004 po 2012 b.d 24. Dubeninki25. Dubeninki Bludzie26. Go³dap ¯ytkiejmy Urz¹d Gminy Dubeninki Urz¹d Koœmidry Gminy Dubeninki Us³ugi Sprzêtowo-Transportowe i Wywóz Nieczy- 2 1,6 28 31 3 455 3 675 brak brak 1994 1994 przed 2009 przed 2009 23. Banie Mazur- 22. Wydminy Wydminy Zak³ad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej 21. Ryn Knis Przedsiêbiorstwo Gospodarki Komunalnej 16. Prostki17. Stare Juchy Wiœniowo Stare Juchy18. Gi¿ycko Urz¹d Gminy Stare19. Juchy Kruklanki20. Œwidry Mi³ki Kruklanki Zak³ad Us³ug Komunalnych Urz¹d Sp. Gminy z Kruklanki Miechy o.o. w Gi¿ycku 10,8 Przedsiêbiorstwo Us³ug Komunalno-Rolnych 2,7 11 080 237 193 533 1,8 wody podziemne, gaz 6 083 brak 440 10 927 wody podziemne 1976 2007 1988 1991 przed 2009 31.12.2006 15. E³k Siedliska Przedsiêbiorstwo Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. Lp. Gmina Miejscowoœæ Zarz¹dzaj¹cy sk³adowiskiem powiat i³awski powiat kêtrzyñski powiat go³dapski powiat gi¿ycki powiat e³cki Tabela 19. Wykaz funkcjonuj¹cych sk³adowisk odpadów komunalnych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku (c.d.)

100 Rok otwarcia zamkniêcia Monitoring (badany komponent) [Mg] odpadów madzonych Iloœæ nagro- [Mg] przyjêta w 2006 r. Iloœæ odpadów 10 13 023 155 841 wody powierzchniowe, podziemne, odcieki 1995 po 2012 10 1 442 313 780 wody podziemne, odcieki 1960 przed 2009 1,9 2 453 7 032 brak 1994 po 2012 4,9 4 710 57 327 wody podziemne, gaz 1996 2009-2012 0,6 512 4 334 wody powierzchniowe 1977 przed 2009 2,7 2 847 49 373 brak 1990 przed 2009 6,4 1 250 71 107 wody powierzchniowe, podziemne 1968 2009-2012 1,5 175 3 804 brak 1989 2009-2012 5,5 2 326 29 254 wody podziemne 1989 2009-2012 [ha] 11,1 6 428 184 492 wody podziemne, odcieki, gaz 1983 2007 ca³kowita sk³adowiska Powierzchnia w Biskupcu Pomorskim Sp. z o.o w Nidzicy w Koz³owie w Mr¹gowie w Miko³ajkach w Ornecie i Mieszkaniowej Sp. z o.o. wskim Lidzbarku Warmiñ- Zak³ad Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. w Reszlu„Komunalnik“ Sp. z o.o. 1,5w Srokowie 2 403 17 599 wody podziemne, powierzchniowe, odcieki 2000 po 2012 Sp. z o.o. Medyny Przedsiêbiorstwo Gospodarki Komunalnej nik/Worp³awki miñski 41. Biskupiec £¹korz Zak³ad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej 40. Nidzica Kanigowo Przedsiêbiorstwo Us³ug Gospodarki Komunalnej 38. Janowo39. Koz³owo Janowo-Glinki Urz¹d Gminy Janowo Koz³owo Zak³ad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej 1,4 173 1 385 brak 1995 po 2012 37. Mr¹gowo Polska Wieœ Miejska Energetyka Cieplna Sp. z o.o. 36. Miko³ajki Ze³w¹gi Zak³ad Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. 35. Orneta Nowy Dwór Przedsiêbiorstwo Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. 34. Lidzbark War- 31. Reszel32. Reszel Dêb- 33. Srokowo Pudw¹gi Srokowo Przedsiêbiorstwo Gospodarki Komunalnej Zak³ad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej 30. Korsze £ankiejmy „WIKOM“ Wodoci¹gi i Oczyszczanie Miasta Lp. Gmina Miejscowoœæ Zarz¹dzaj¹cy sk³adowiskiem powiat nowomiejski powiat nidzicki powiat mr¹gowski powiat lidzbarski Tabela 19. Wykaz funkcjonuj¹cych sk³adowisk odpadów komunalnych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku (c.d.)

101 Rok 1970 2009-2012 otwarcia zamkniêcia Monitoring (badany komponent) gaz [Mg] odpadów madzonych Iloœæ nagro- [Mg] przyjêta w 2006 r. Iloœæ odpadów 3 723 3 852 wody powierzchniowe 1988 przed 2009 18 19 279 213 045 wody powierzchniowe, podziemne 1980 2007 19 11 224 124 065 wody podziemne, wody powierzchniowe, gaz 1991 po 2012 1,1 905,3 2 808 wody podziemne 5 751 61 865 wody podziemne 1993 przed 2009 1970 przed 2009 2,8 6 574 305 244 wody podziemne, wody powierzchniowe, odcieki, [ha] 11,5 78 905 2 142 603 wody powierzchniowe, podziemne, gaz 1976 2007 ca³kowita sk³adowiska Powierzchnia w Ostródzie w Mor¹gu we „Czyœcioch bis“ w Suwa³kach Sp. z o.o. w Olsztynie Sp. z o.o. w Biskupcu Us³ug Transportowych i Komunalnych w Dywitach Sp. z o.o. w Olecku 54. Ostróda Rudno Przedsiêbiorstwo Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. 55. Orzysz56. Pisz Góra Kocio³ Du¿y Zak³ad Us³ug Komunalnych Zak³ad w Us³ug Orzyszu Komunalnyc w Piszu 2,4 6,3 2 892 5 394 20 831 75 168 wody podziemne wody podziemne 1996 1992 po 2009 2009-2012 50. Gietrzwa³d51. Kolno Biesal52. Olsztynek Górowo Olsztynek Zak³ad Gospodarki53. Komunalnej w Gietrzwa³dzie Mor¹g Zak³ad Gospodarki Urz¹d Komunalnej Gminy w Kolno Olsztynku 2 Z³otna /Zbo¿ne/ Przedsiêbiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. 5 463 998 2 254 brak 5 56 761 wody podziemne, wody powierzchniowe, gaz 250 1960 3 971 brak 2006 1990 przed 2009 1994 do 2009 45. Œwiêtajno46. Œwiêtajno Wieliczki Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Us³ugo- 47. NiedŸwiedzkie Barczewo Urz¹d Gminy Wieliczki48. £êgajny Biskupiec49. Adamowo Zak³ad Gospodarki Dywity Odpadami Komunalnymi Przedsiêbiorstwo Wodociagów i Kanalizacji Dywity 1,2 Zenon Jastrzêbski i Dariusz Jastrzêbski Zak³ad 339 1 529 wody podziemne, wody powierzchniowe 1994 przed 2009 42. Kurzêtnik Lipowiec43. Kowale Oleckie Sto¿ne44. Olecko Zak³ad Gospodarki Komunalnej w Kurzêtniku Urz¹d Gminy Kowale Oleckie Olecko 6,2 Przedsiêbiorstwo Gospodarki Komunalnej 1 969 2,8 17 023 brak 406 3 172 brak 1975 po 2012 1994 przed 2009 Lp. Gmina Miejscowoœæ Zarz¹dzaj¹cy sk³adowiskiem powiat piski powiat ostródzki powiat olsztyñski powiat olecki Tabela 19. Wykaz funkcjonuj¹cych sk³adowisk odpadów komunalnych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku (c.d.)

102 Rok otwarcia zamkniêcia Monitoring (badany komponent) [Mg] odpadów madzonych Iloœæ nagro- [Mg] przyjêta w 2006 r. Iloœæ odpadów 3,4 7 053 52 504 wody podziemne, odcieki 1996 po 2012 1,8 1 266 19 112 brak 1993 przed 2009 [ha] ca³kowita sk³adowiska Powierzchnia Suma 327,2 325 130 6 242 611 w Wêgorzewie w Ruciane-Nidzie 58. Rozogi59. Szczytno Rozogi Linowo60. Budry61. Wêgorzewo Zak³ad Gospodarki Komunalnej w Rozogach Zak³ad Gospodarki Komunalnej w Czerwony Szczytnie Dwór Dowiaty Zak³ad Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. Urz¹d 0,9 Gminy Budry 2,5 124 10 999 175 535 2 689 wody powierzchniowe, podziemne, odcieki, wody gaz podziemne 0,8 1993 2009-2012 181 1 509 brak 1992 2009-2012 1994 31.12.2006 57. Ruciane-Nida Wólka Zak³ad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Lp. Gmina Miejscowoœæ Zarz¹dzaj¹cy sk³adowiskiem powiat szczycieñski powiat wêgorzewski Tabela 19. Wykaz funkcjonuj¹cych sk³adowisk odpadów komunalnych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku (c.d.)

103 3,7% 15,8% 34,9% 2,7% 1,1%

22,6% 19,2%

02 - odpady z rolnictwa, sadownictwa, rybo³ówstwa, leœnictwa, ³owiectwa oraz przetwórstwa ¿ywnoœci 03 - odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji p³yt i mebli 10 - odpady z procesów termicznych 15 - odpady opakowaniowe, sorbenty, tkaniny do wycierania, materia³y filtracyjne i ubrania ochronne nieujête w innych grupach 17 - odpady z budowy, remontów i demonta¿u obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej 19 - odpady z instalacji i urz¹dzeñ s³u¿¹cych zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni œcieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemys³owych pozosta³e odpady z innych grup

Ryc. 31. Udzia³ grup odpadów w ogólnej masie odpadów przemys³owych (baza SIGOP)

11% 4% 3% 6%

25% 17%

8% 26%

Ryc. 32. Udzia³ poszczególnych grup odpadów w ogólnej iloœci wytworzonych odpadów niebezpiecznych (baza SIGOP)

104 Mor¹g Mr¹gowo Lidzbark I³awa Dzia³dowo Ostróda

Gmina Szczytno Kêtrzyn Elbl¹g Olsztyn

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 Iloœæ odpadów [Mg]

Ryc. 33. Selektywna zbiórka odpadów w gminach w 2006 roku

Susz

Jeziorany

Barczewo

Biskupiec

Gmina Pas³êk

Bisztynek

Lubawa

Orneta

Mor¹g

Lidzbark

0 20 40 60 80 100 120 140 160 Iloœæ odpadów [Mg]

Ryc. 34. Selektywna zbiórka odpadów – gminy miejsko-wiejskie w 2006 roku

Kêtrzyn Grodziczno

Ostróda Gietrzwa³d Dywity

Gmina P³oœnica Rybno I³owo-Osada Dzia³dowo Nowe Miasto Lubawskie 0 20406080100120 Iloœæ odpadów [Mg]

Ryc. 35. Selektywna zbiórka odpadów – gminy wiejskie w 2006 roku

105 Mapa 6. Gospodarka odpadami na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 roku

106 Jednostka p³ywaj¹ca wykorzystywana do pobierania próbek z Wielkich Jezior Mazurskich VII. DZIA£ALNOŒÆ KONTROLNA WIOŒ

1. ZAKRES DZIA£ANIA

Do zakresu dzia³ania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony œci oraz organami administracji rz¹dowej i samorz¹du Œrodowiska w Olsztynie, wynikaj¹cego z ustawy z dnia 20 terytorialnego, lipca 1991r. o Inspekcji Ochrony Œrodowiska (t.j. Dz. U 8) inicjowanie dzia³añ tworz¹cych warunki zapobiegania z 2007, Nr 44, poz. 287 z póŸn. zm.) nale¿y w szczególnoœci: powa¿nym awariom oraz usuwania ich skutków i przywra- 1) kontrola przestrzegania przepisów o ochronie œrodowiska cania œrodowiska do stanu w³aœciwego, i racjonalnym u¿ytkowaniu zasobów przyrody, 9) kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpa- 2) kontrola przestrzegania decyzji ustalaj¹cych warunki u¿yt- dach opakowaniowych, kowania œrodowiska, 10) kontrola przestrzegania przepisów o obowi¹zkach przed- 3) udzia³ w postêpowaniu dotycz¹cym lokalizacji inwestycji, siêbiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpa- 4) udzia³ w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które dami oraz o op³acie produktowej i op³acie depozytowej, mog¹ pogorszyæ stan œrodowiska oraz urz¹dzeñ chroni¹- 11) kontrola przestrzegania przepisów w zakresie przetwa- cych œrodowisko przed zanieczyszczeniem, rzania zu¿ytego sprzêtu elektrycznego i elektronicznego, 5) kontrola eksploatacji urz¹dzeñ chroni¹cych œrodowisko 12) kontrola przestrzegania zasad postêpowania z substancja- przed zanieczyszczeniem, mi zubo¿aj¹cymi warstwê ozonow¹ (SZWO), 6) podejmowanie decyzji wstrzymuj¹cych dzia³alnoœæ pro- 13) kontrola w zakresie stosowania i przechowywania nawo- wadzon¹ z naruszeniem wymagañ zwi¹zanych z ochron¹ zów przez zak³ady produkcji rolnej, œrodowiska lub naruszeniem warunków korzystania ze 14) kontrola obiektów przestrzegania przepisów ochrony œro- œrodowiska, dowiska w zakresie wprowadzania energii do œrodowiska 7) wspó³dzia³anie w zakresie ochrony œrodowiska z organami w postaci pól elektromagnetycznych, kontrolnymi, organami œcigania i wymiaru sprawiedliwo- 15) kontrola przestrzegania przepisów w zakresie demonta¿u pojazdów wycofanych z eksploatacji.

2. ZASIÊG DZIA£ANIA WIOŒ

W sk³ad Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Œrodowiska grodzki, olsztyñski, nidzicki, dzia³dowski, szczycieñski, w Olsztynie wchodz¹: mr¹gowski, kêtrzyñski, ostródzki. – Delegatura Wojewódzkiego Inspektoratu w Elbl¹gu, Zasiêg dzia³ania Delegatury w Elbl¹gu obejmuje powia- – Delegatura Wojewódzkiego Inspektoratu w Gi¿ycku. ty: Elbl¹g – powiat grodzki, elbl¹ski, braniewski, bartoszycki, Zasiêg dzia³ania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony lidzbarski, i³awski, nowomiejski. Œrodowiska w Olsztynie obejmuje powiaty: Olsztyn – powiat Zasiêg dzia³ania Delegatury w Gi¿ycku obejmuje powiaty: gi¿ycki, go³dapski, olecki, piski, e³cki, wêgorzewski.

107 3. PODSUMOWANIE DZIA£ALNOŒCI KONTROLNEJ W 2006 ROKU

3.1. Prowadzenie ewidencji podmiotów Kolejnoœæ w procesie ustalania planowanych celów na podlegaj¹cych kontroli WIOŒ dany rok jest nastêpuj¹ca: & ustalenie listy celów, jakie wynikaj¹ z potrzeb, uszere- Zgodnie z ewidencj¹ podmiotów gospodarczych prowadzon¹ gowanych wed³ug hierarchii wa¿noœci, przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Olsz- & weryfikacja wyników kontroli przeprowadzonych tynie liczba podmiotów wg stanu na dzieñ 31.12.2006 r. w 2006 roku, wynosi³a 1576 i w porównaniu z 2005 r. wzros³a o 96 za- & zweryfikowanie ww. listy celów, na podstawie anali- k³adów. zy mo¿liwoœci wykonawczych WIOŒ w Olsztynie, Ewidencjê uzupe³niono o nowe jednostki organizacyjne tj: & obowi¹zki wynikaj¹ce z wejœcia w ¿ycie nowych aktów & podmioty kontrolowane w wyniku zg³aszanych inter- prawnych. wencji; 3.3. Realizacja zaplanowanych dzia³añ kontro- & nowo powstaj¹ce obiekty mog¹ce pogorszyæ stan œro- dowiska, które objêto kontrolami na podstawie zg³o- lnych w 2006 roku szeñ z art. 56 prawa budowlanego oraz art. 76 ustawy Na 2006 rok zaplanowano 490 kontroli, zrealizowano nato- POŒ; miast 790,w654 podmiotach. W roku 2005 zaplanowanych & podmioty objête nowymi obowi¹zkami na³o¿onymi by³o 515 kontroli, przeprowadzone natomiast zosta³y 744 na IOŒ ustaw¹ z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu kontrole, którymi objêto 613 podmiotów gospodarczych. uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplar- Liczba kontroli w porównaniu do roku 2005 wzros³a o 6,2%, nianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. natomiast liczba podmiotów objêtych kontrolami wzros³a 2784). o 6,7%. Z ewidencji WIOŒ wykreœlono natomiast te podmioty, Wzrost iloœci kontroli spowodowa³y liczne wnioski które zakoñczy³y dzia³alnoœæ lub przesta³y bezpoœrednio o podjêcie interwencji. W roku 2006 przeprowadzono 207 korzystaæ ze œrodowiska. kontroli interwencyjnych, podczas gdy w roku 2005 liczba ta wynios³a 150 kontroli. 3.2. Zasady przyjmowania do realizacji celów W wyniku przeprowadzonych 790 kontroli wydano 431 kontrolnych w 2006 roku zarz¹dzeñ pokontrolnych, skierowano 44 wyst¹pienia do organów administracji rz¹dowej, 142 wnioski do administra- Przy wyborze celów kontrolnych uwzglêdniano nastêpuj¹ce cji samorz¹dowej oraz 1 wyst¹pienie do organów œcigania. kryteria i uwarunkowania: W 2006 roku na³o¿ono 59 mandatów karnych na ogóln¹ kwo- tê 15 700 z³. W analizowanym roku nie kierowano wniosków & ogólne kierunki dzia³alnoœci kontrolnej IOŒ ustalone do s¹dów grodzkich. przez G³ównego Inspektora Ochrony Œrodowiska, & ocenê podstawowych problemów œrodowiskowych na 3.4. Kontrole interwencyjne terenie województwa oraz ocenê stanu przestrzegania wymagañ ochrony œrodowiska przez kontrolowane W 2006 roku do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Œro- podmioty, dowiska w Olsztynie wp³ynê³o ogó³em 281 wniosków o pod- & analizê oddzia³ywania na stan œrodowiska wielkoœci jêcie interwencji, w tym: 96 wniosków do Delegatury WIOŒ emisji powodowanej dzia³alnoœci¹ podmiotów korzy- w Gi¿ycku, 92 wnioski do Delegatury WIOŒ w Elbl¹gu i 93 staj¹cych ze œrodowiska, wnioski do WIOŒ w Olsztynie. & przegl¹d zak³adów o du¿ym ryzyku zaistnienia awarii Z ogólnej liczby wniosków 213 za³atwiono we w³asnym i o zwiêkszonym ryzyku zaistnienia awarii – stosow- zakresie, a 68 spraw przekazano wg kompetencji. nie do art. 31 ust. 1 ustawy o IOŒ – w oparciu o prowa- W roku 2006 przeprowadzono 207 kontroli interwencyj- dzony rejestr tych zak³adów, nych, w wyniku których wydano 95 zarz¹dzeñ pokontrol- & informacjê pochodz¹c¹ od podmiotów korzystaj¹cych nych, na³o¿ono 22 mandaty karne, skierowano 1 wniosek do ze œrodowiska, m.in. raporty ochrony œrodowiska, organów œcigania, 29 wniosków do organów administracji przegl¹dy ekologiczne oraz inne dane dotycz¹ce korzy- rz¹dowej oraz 102 wnioski do administracji samorz¹dowej. stania ze œrodowiska, przedk³adane organom admini- Grupy problemowe rozpatrywanych wniosków o podjê- stracji do spraw ochrony œrodowiska. cie interwencji i skarg w zestawieniu liczbowym:

108 207

430

153

Kontrole planowe Kontrole pozaplanowe Kontrole interwencyjne

Ryc. 36. Rodzaje kontroli przeprowadzonych w 2006 roku

Tabela 20. Liczba zak³adów kontrolowanych przez WIOŒ w latach 2005 i 2006

Liczba zak³adów

w ewidencji wg objêtych kontrol¹ w 2005 r. w ewidencji wg objêtych kontrol¹ w 2006 r. stanu na stanu na 31.12. 2005 r. Razem % *31.12. 2006 r. Razem % * razem 1480 613 41 1576 654 41 w tym: WIOŒ w Olsztynie 437 252 58 450 245 54 Delegatura w Elbl¹gu 641 220 34 696 244 35 Delegatura w Gi¿ycku 402 141 35 430 165 38

* Procent w odniesieniu do liczby ogó³em zak³adów w ewidencji

Tabela 21. Liczbowe przedstawienie dzia³alnoœci kontrolnej WIOŒ w 2006 roku

Liczba kontroli

w tym: Liczba kontroli Liczba kontroli Liczba kontroli o charakterze w zakresie na podstawie których interwencyjnych OGÓ£EM instrukta¿owym nadzoru rynku stwierdzono naruszenia wy- z pomiarami planowych pozaplanowych magañ ochrony œrodowiska

790 404 106 430 360 207 129 54

– ochrona czystoœci wód i gospodarka œciekowa – 79 interwencji, – gospodarka odpadami – 79 interwencji, 3.5. Przeciwdzia³anie powa¿nym awariom – sprawy ró¿ne – 46 interwencji, Wed³ug stanu na dzieñ 31 grudnia 2006 r. rejestr zak³adów – ochrona przed ha³asem – 42 interwencje, potencjalnych sprawców powa¿nych awarii obejmowa³ 60 – ochrona powietrza – 32 interwencje, zak³adów, w tym: – ochrona przyrody – 2 interwencje, a) zak³ady mog¹ce spowodowaæ powa¿ne awarie prze- – dzia³alnoœæ inwestycyjna – 1 interwencja. mys³owe:

109 22 88 22 2- 21 32 14 14 1444 11 96 37 48 62 28 386 373 790430 654 415 207 141 153 98 Tematyka kontroli Liczba kontroli Liczba zak³adów w ( z wyj¹tkiem nawozów naturalnych) w rolnictwie nawozó Kontrola spalarni odpadów medycznych i weterynaryjnych i ocena u¿ytkowaniaKontrola funkcjonuj¹cych oceny autoklawów efektów ekologicznych oczyszczalni œciekówOczyszczania komunalnych Œcieków realizowanych Komunalnych, w które ramach powinny Krajowego osi¹gn¹æ Programu efekt ekologiczny w okresie 1.01.2005–31.01.2006 r. 2 2 Kontrole zak³adów przetwarzania pod k¹tem spe³niania wymogów ustawy oKontrola zu¿ytym organizacji sprzêcie odzysku elektrycznym i i dokonuj¹cych elektronicznym recyklingu odpadów opakowaniowych 6 6 8 8 Gospodarka wodno-œciekowa, powietrze, ha³as, odpady, nadzórrolnictwo rynku, powa¿ne awarie, SZWO, stacje demonta¿u pojazdów, : 1234 kontrolnego Rodzaj zadania Wszystkie kontrole razem z interwencyjny- mi, w tym: Kontrole planowe Cykl kontrolny Kontrole w zakresie przestrzegania wymagañ ochrony œrodowiska w zwi¹zku ze stosowaniem œrodków ochrony roœlin oraz Cykl kontrolny NIK Kontrola wielkoprzemys³owych ferm trzody chlewnej Cykl kontrolny wojewódzkiKontrole z Policj¹Pozosta³e kontrole wynikaj¹ce z planu rocznego Kontrola jednostek p³ywaj¹cych Niebezpieczne przewozy Kontrole interwencyjne razem, w tym na wniosek Wojewody na wniosek organu samorz¹dowego na wniosek GIOŒ na wniosek pos³a, senatora, radnego na wniosek obywatela o podjêcie interwencji pozosta³e (m.in. na wniosek jednostki organi- zacyjnej korzystaj¹cej ze œrodowiska Kontrole pozaplanowe Tabela 22. Tematyka kontroli przeprowadzonych w 2006 roku Uwaga: Kontrole planowe (430)+ kontrole interwencyjne (207) + kontrole pozaplanowe(153) = wszystkie kontrole razem (790)

110 %* nie wymagañ Liczba zak³adów w których stwierdzono narusze- uwag w tym: bez 361 214 147 41 nych skontrolowa- ** 1471 14 71 4 3086 10 82 41 28 71 58 54 66 21 21 16 5 24 145 136 49 87 64 Liczba kontroli 123456 Cel kontrolny y 5 / wartoœæ z kolumny 3) x 100 % 1. Wype³nianie wymagañ ochrony œrodowiska przez prowadz¹cych instalacje wymagaj¹ce2. pozwolenia Wdra¿anie zintegrowanego przez jednostki organizacyjne nowychokresy przepisów przejœciowe prawa ochrony œrodowiska, dla których w wynegocjowano 3. Spe³nianie wymogów ochrony zasobów wód,w w wodê szczególnoœci do podziemnych, picia stanowi¹cych 20 i Ÿród³o potrzeb zaopatrzenia gospodarczych ludnoœci 4. Przestrzeganie wymagañ ochrony œrodowiska przez prowadz¹cych instalacje odprowadzaj¹ce5. œcieki Przestrzeganie do wymagañ wód w lub zakresie do eksploatacjiprzez ziemi sk³adowisk ich odpadów wytwórców oraz prawid³owego 20 postêpowania z odpadami 6. Przestrzeganie wymagañ dotycz¹cych termicznego 129 przekszta³cania odpadów7. Przestrzeganie przepisów w zakresie ograniczania uci¹¿liwoœci zwi¹zanych z8. ponadnormatywn¹ Ograniczanie emisj¹ zanieczyszczeñ 7 ha³asu emitowanych do powietrzawadz¹cych ze instalacje Ÿróde³ technologicznych 126 oraz energetycznych przez pro- 9. Ocena realizacji obowi¹zków wynikaj¹cych z przeciwdzia³ania powa¿nym awariom10. Przestrzeganie przepisów w zakresie przetwarzania zu¿ytego sprzêtu 37 elektrycznego11. i Ocena elektronicznego wype³niania przez 29 inwestorów wymagañ ochrony œrodowiska12. Przestrzeganie przepisów 13 o opakowaniach i odpadach opakowaniowych13. Przestrzeganie przepisów w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami14. oraz Wnoszenie 29 uiszczania op³at op³aty za produktowej gospodarcze korzystanie ze œrodowiska 89 17 4 16 65 19 14 30 4 71 19 13 6 30 1 5 28 44 17 45 28 44 8 3 14 375 16 15 13 57 75 74 12 29 43 43 66 15. Przestrzeganie przepisów w zakresie demonta¿u pojazdów wycofanych z16. eksploatacji Przestrzeganie zasad postêpowania z substancjami zubo¿aj¹cymi warstwê17. ozonow¹ Przestrzeganie wymagañ w zakresie spe³nianiagañ przez okreœlonych okreœlone w wyroby dyrektywach wprowadzone nowego do podejœcia obrotu zasadniczych wyma- 18. Przestrzeganie przepisów w zakresie stosowania i przechowywania nawozów19. przez Przestrzeganie zak³ady przepisów produkcji ochrony rolnej œrodowiska w zakresie wprowadzania energii do œrodowiska 24 17 25 22 14 14 25 12 11 14 17 14 10 6 8 - 45 43 32 - Tabela 23. Zadania kontrolne zrealizowane w 2006 roku w ramach planu rocznego (bez kontroli interwencyjnych) * (wartoœæ z kolumn ** Wnoszenie op³at za gospodarcze korzystanie ze œrodowiska – cel ten realizowany prawie przy ka¿dym zak³adzie

111 & 3 zak³ady zakwalifikowane do grupy o du¿ym ryzyku £¹cznie przeprowadzono 30 kontroli (75,0 % w stosunku (ZDR), do 2005 r.). & 5 zak³adów zakwalifikowanych do grupy o zwiêkszo- nym ryzyku (ZZR); 3.6. Ogólne przyczyny nieprzestrzegania b) 52 pozosta³e zak³ady mog¹ce spowodowaæ powa¿ne awarie. przepisów ochrony œrodowiska

Mo¿na stwierdziæ, ¿e przyczyny nieprzestrzegania przepisów Tabela 24. Liczba zak³adów w rejestrze potencjalnych sprawców ochrony œrodowiska s¹ podobne dla wszystkich jego kompo- powa¿nych awarii nentów. Podstawow¹ przyczyn¹ naruszeñ przez kontrolowane podmioty jest brak znajomoœci aktualnie obowi¹zuj¹cych Stan na dzieñ 31.12.2005 r. Stan na dzieñ 31.12.2006 r. przepisów, bowiem zak³ady nie kontroluj¹ wprowadzanych ZDR ZZR pozosta³e ZDR ZZR pozosta³e zmian. Nieprzestrzeganie przepisów powoduj¹ tak¿e nastê- puj¹ce czynniki: 4 6 51 3 5 52 & z³a sytuacja ekonomiczna zak³adów, a tym samym Wyjaœnienia: brak inwestowania w nowe technologie i urz¹dzenia; ZDR – zak³ady o du¿ym ryzyku wyst¹pienia powa¿nych awarii przemy- & zaniedbania osób eksploatuj¹cych i utrzymuj¹cych s³owych urz¹dzenia technologiczne; ZZR – zak³ady o zwiêkszonym ryzyku wyst¹pienia powa¿nych awarii prze- & nieprawid³owa eksploatacja lub brak urz¹dzeñ chro- mys³owych ni¹cych œrodowisko w procesie produkcyjnym; Pozosta³e – zak³ady mog¹ce spowodowaæ powa¿ne awarie & ma³a œwiadomoœæ ekologiczna niektórych przedsiê- Na zaplanowane 25 kontroli (96,2% w stosunku do biorców; 2005 r.) w zak³adach mog¹cych potencjalnie spowodowaæ & z³y stan techniczny urz¹dzeñ oczyszczaj¹cych œcieki powa¿ne awarie wykonano 30 kontroli. W tym: oraz zbiorników bezodp³ywowych s³u¿¹cych do gromadzenia œcieków; & 4 kontrole zak³adów o du¿ym ryzyku ( ZDR), w tym & niewystarczalnoœæ urz¹dzeñ oczyszczaj¹cych œcieki z PSP – 3, oraz zak³ócenia procesów oczyszczania spowodowa- & 7 kontroli zak³adów o zwiêkszonym ryzyku (ZZR), ne warunkami atmosferycznymi; w tym z PSP – 0, & niew³aœciwa eksploatacja ma³ych oczyszczalni œcie- & 19 kontroli pozosta³ych zak³adów. ków; Na zaplanowane 9 kontroli przestrzegania przepisów & niew³aœciwie przeprowadzany proces przekszta³ceñ ustawy o substancjach i preparatach chemicznych wykonano w³asnoœciowych pomijaj¹cy jednoznaczne ustalenie 17 kontroli. osób lub jednostek organizacyjnych odpowiedzial- W 2006 r. wykonano 4 kontrole interwencyjne zwi¹zane nych za utrzymanie urz¹dzeñ chroni¹cych œrodowi- ze zdarzeniami o znamionach powa¿nych awarii i powa¿ny- sko; mi awariami. & niekompletnoœæ kart charakterystyki dla wytwarza- Udzia³ w kontroli transportu materia³ów niebezpiecznych nych lub wykorzystywanych substancji niebezpiecz- organizowanych przez inne organy (Policja, Inspekcja Trans- nych. portu Drogowego, Stra¿ Graniczna): wykonano 4 kontrole.

Tabela 25. Liczba kontroli w zakresie przeciwdzia³ania powa¿nym awariom

Potencjalni sprawcy PA Potencjalni sprawcy PA Nadzór z tytu³u ustawy o subst. chem. Transport Planowane Wykonane plan/wyk

ZDR ZZR Pozosta³e Razem ZDR ZZR pozosta³e Razem 4 2 19 25 4 7 19 30 9/17 4

112 Rzeka Krutynia w miejscowoœci Iznota VIII. DZIA£ALNOŒÆ WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŒRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

1. WSTÊP

& informacji o stanie œrodowiska, wykorzystywanej dla Zadania i zakres funkcjonowania Funduszu okreœlaj¹ ustawy: tworzenia listy zadañ priorytetowych, dofinansowy- Prawo ochrony œrodowiska i Prawo wodne. wanych przez Fundusz, G³ówn¹ przes³ank¹ utworzenia Wojewódzkiego Fundu- & potwierdzania efektów ekologicznych osi¹gniêtych szu by³o wydzielenie publicznych œrodków finansowych przez zrealizowane inwestycje, dofinansowywane i kierowanie ich na cele bezpoœrednio zwi¹zane z ekologi¹. przez Fundusz. Œrodki Funduszu sta³y siê wa¿nym instrumentem realizacji Ponadto Wojewódzki Fundusz wspó³pracuje z instytu- d³ugotrwa³ej strategii ochrony œrodowiska. cjami i organizacjami statutowo dzia³aj¹cymi na rzecz ochro- Podstawê wyboru zadañ do dofinansowania przez Fun- ny œrodowiska. dusz stanowi¹: Strategia Rozwoju Spo³eczno-Gospodarcze- Znacz¹ce efekty przynosi wspó³praca z: go Województwa Warmiñsko-Mazurskiego do roku 2020, & Narodowym Funduszem Ochrony Œrodowiska z dnia 31 sierpnia 2005 r., przyjêta uchwa³¹ Sejmiku Samo- i Gospodarki Wodnej w Warszawie, rz¹dowego Województwa Warmiñsko-Mazurskiego oraz Lista & Fundacj¹ EKOFUNDUSZ w Warszawie, Przedsiêwziêæ Priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu & Bankiem Ochrony Œrodowiska SA. Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, zatwierdzane przez Radê Nadzorcz¹ Funduszu. Rola Wojewódzkiego Funduszu w pozyskiwa- Zasady, organizacjê i tryb dzia³ania WFOŒiGW w Olsz- tynie okreœla Statut nadany przez Ministra Œrodowiska. niu œrodków z funduszy europejskich Rok 2006 by³ ósmym rokiem dzia³alnoœci Wojewódz- Wojewódzki Fundusz jest instytucj¹, która wspiera przedsiê- kiego Funduszu w województwie warmiñsko-mazurskim. wziêcia z zakresu ochrony œrodowiska, maj¹ce najwiêksze Wojewódzki Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki znaczenie dla regionu Warmii i Mazur. W momencie wejœcia Wodnej w Olsztynie wspó³pracuje z jednostkami na szczeblu Polski do Unii Europejskiej sta³ siê on wsparciem finanso- województwa – Departamentem Ochrony Œrodowiska oraz wym dla wielu podmiotów, które chcia³y realizowaæ zadania Departamentem Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnic- ze œrodków Funduszu Spójnoœci i funduszy strukturalnych. twa Urzêdu Marsza³kowskiego, a tak¿e Wydzia³em Œrodo- wiska i Rolnictwa Urzêdu Wojewódzkiego w Olsztynie – Wojewódzki Fundusz jako Instytucja Poœred- wspó³praca dotyczy takich zagadnieñ jak: nicz¹ca w zarz¹dzaniu Funduszem Spójnoœci & ustalanie wojewódzkich priorytetów ekologicznych, & realizacja zadañ wspomaganych finansowo przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Fundusz. Wodnej w Olsztynie na podstawie zawartego w dniu 15 Kolejnym partnerem Funduszu jest Wojewódzki Inspe- kwietnia 2003 r. Porozumienia z Narodowym Funduszem ktorat Ochrony Œrodowiska w Olsztynie, z którym wspó³- Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej sta³ siê Instytucj¹ praca dotyczy nastêpuj¹cego zakresu: Poœrednicz¹c¹ III szczebla w zarz¹dzaniu Funduszem Spój-

113 noœci. Fundusz ten wpiera³ m.in. du¿e przedsiêwziêcia powy- Dlatego, tak jak w poprzednich latach, równie¿ i w roku 2006 ¿ej 10 mln euro z sektora œrodowisko. Na pomoc mog³y liczyæ wsparciem zosta³y objête zadania wspó³finansowane ze œrod- projekty z zakresu poprawy zaopatrzenia w wodê pitn¹, ków funduszy strukturalnych. oczyszczania œcieków komunalnych i uzdatniania wody, racjo- Œrodki Wojewódzkiego Funduszu i Europejskiego Fun- nalizacji gospodarki odpadami, ochrony powietrza i bezpie- duszu Rozwoju Regionalnego w kwocie ok. 25,6 mln z³ czeñstwa przeciwpowodziowego. pozwoli³y zrealizowaæ 10 zadañ z zakresu gospodarki wod- W latach 2004–2006 zg³oszono 14 wniosków do dofinan- no-œciekowej na ³¹czn¹ kwotê ok. 37,6 mln z³, z czego ok. 7,2 sowania z Funduszu Spójnoœci. mln z³ pochodzi³o z WF. W 2004 roku z terenu województwa warmiñsko-mazur- Przedsiêwziêcia by³y realizowane w ramach nastêpu- skiego dwa projekty zosta³y wskazane przez Ministra Œrodo- j¹cych programów: wiska do dofinansowania z tego Funduszu: Ø Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regio- 1. Racjonalizacja gospodarki odpadami i rekultywacja sk³a- nalnego na lata 2004-2006: dowisk w Elbl¹gu. Projekt po przejœciu ca³ej procedury & Priorytet 1 aplikacyjnej, zosta³ przekazany do Komisji Europejskiej. 0 Dzia³anie1.2 Infrastruktura ochrony œrodowiska – 2. System zagospodarowania odpadów komunalnych w Olsz- 5 wniosków, na kwotê 20 003 691,12 z³ tynie. Budowa Zak³adu Unieszkodliwiania Odpadów. Dla & Priorytet 3 Rozwój lokalny tego projektu zosta³a przeprowadzona przez NF procedura 0 Dzia³anie 3.1 Obszary wiejskie – 4 wnioski, przetargowa na opracowanie ca³ej dokumentacji aplika- 11 842 225,54 z³ cyjnej. Ø Inicjatywa Wspólnotowa INNTEREG III – 1 wniosek, na kwotê 5 735 255,70 z³ Wojewódzki Fundusz jako partner we wspó³finansowaniu przedsiêwziêæ Z dziedziny ochrony wód i gospodarki wodnej wsparciem zosta³o objête jedno zadanie wspó³finansowane w ra- z funduszy unijnych mach Programu PHARE pt: ,,Modernizacja i rozbudowa sta- Jednym z g³ównych celów dzia³ania Wojewódzkiego Fundu- cji uzdatniania wody w Kruklanach” – Gmina Kruklanki. szu jest finansowanie przedsiêwziêæ z zakresu ochrony œrodo- Koszt ca³kowity zadania wynosi³ 754 tys. z³, z czego ok. 335 wiska, które umo¿liwiaj¹ wype³nienie zobowi¹zañ akcesyj- tys. z³ pochodzi³o ze œrodków Wojewódzkiego Funduszu, nych wobec Unii Europejskiej w obszarze ,,Œrodowisko”. a 337 tys. z³ z powy¿szego funduszu przedakcesyjnego.

2. DZIA£ALNOŒÆ INWESTYCYJNA

2.1. Ochrona powietrza atmosferycznego & kompleksowej modernizacji systemów energetycznych z ujêciem Ÿród³a, przesy³u oraz odbioru ciep³a, & dzia³aniach podnosz¹cych efektywnoœæ przesy³u ciep³a Zadania realizowane przy pomocy finansowej Wojewódzkie- (sieci preizolowane). go Funduszu z zakresu ochrony atmosfery (tab. 26) mia³y na Inwestycje powsta³e na podstawie umów zawartych celu: w 2006 r. stworz¹ warunki m.in. do zmniejszenia: Ø ograniczenie emisji zanieczyszczeñ do powietrza wsku- & emisji dwutlenku wêgla o 33 998 Mg/a tek: & emisji dwutlenku siarki o 196 Mg/a & modernizacji istniej¹cych kot³owni i systemów ciepl- & emisji dwutlenku azotu o 3,6 Mg/a nych z wykorzystaniem Odnawialnych róde³ Ener- & py³ów o 256 Mg/a gii, & tlenku wêgla o 621 Mg/a & energetycznego wykorzystania biomasy poprzez pro- W roku 2006 kontynuowano nak³ady na zadania z wyko- dukcjê biopaliw, rzystaniem Odnawialnych róde³ Energii. Stanowi³y one bli- & modernizacji istniej¹cych kot³owni ze zmian¹ paliw sko 60% wszystkich zadañ z tej dziedziny. na niskoemisyjne, Wykorzystanie Odnawialnych róde³ Energii WF uznaje & dzia³añ, prowadz¹cych do zmniejszenia zu¿ycia pali- za sprawê priorytetow¹, gdy¿ przyczynia siê to nie tylko do wa, a zatem do ograniczenia emisji zanieczyszczeñ. poprawy ochrony œrodowiska i ograniczenia emisji gazów Ø racjonalizacjê wytwarzania i u¿ytkowania ciep³a pole- cieplarnianych, ale tak¿e do rozwoju gospodarczego naszego gaj¹c¹ na: Regionu.

114 Wiêkszoœæ realizowanych zadañ z tego zakresu, doty- cza wiele problemów. Budowle sakralne nie s¹ bowiem tylko czy³a wykorzystania energetycznego biomasy w postaci zrêb- zwyk³ymi pomieszczeniami, które nale¿y systematycznie ków drewna i odpadów drzewnych. Wynika to m.in. z dostêp- ogrzewaæ, ale przede wszystkim obiektami, gromadz¹cymi noœci tego rodzaju paliwa, jak i te¿ z upowszechnienia siê tej dzie³a sztuki, które wymagaj¹ specyficznego klimatu dla ich prawid³owego przechowywania. technologii spalania. Wzrasta równie¿ zainteresowanie innym Obiekty sakralne jako Ÿród³o ciep³a w realizowanych rodzajem paliwa jakim jest s³oma i owies, które s¹ równie¿ zadaniach, wykorzystywa³y g³ównie wielofunkcyjne jednostki stosunkowo dostêpne w naszym województwie. do pe³nego automatycznego spalania owsa i paliw sta³ych. Du¿¹ grupê podmiotów realizuj¹cych modernizacjê sys- Wypróbowana technologia spalania owsa systemem retorto- temów grzewczych i docieplenie stanowi³y jednostki Koœcio- wym zapewnia bezpieczn¹ bezawaryjn¹ pracê kot³a, a nadzór ³ów. Ogrzewanie budynków koœcielnych od wieków nastrê- kot³a ograniczony jest do minimum.

Tabela 26. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony powietrza, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku

Lp. Beneficjent Nazwa zadania

Dworek Dêbówko Gospodarstwo Agroturystyczne Jan Termomodernizacja obiektów gospodarstwa agroturystycznego z wykorzystaniem 1 Je¿ewicz odnawialnych Ÿróde³ energii Przedsiêbiorstwo Eksploatacji i Rozwoju Infrastruktury Kompleksowa modernizacja systemu grzewczego na system zasilany odnawialnymi 2 Gospodarczej Spó³ka z o.o. Ÿród³ami energii w Gminie Braniewo 3 Gmina Mi³om³yn Termomodernizacja budynku Stacji Uzdatniania Wody w Mi³om³ynie 4 Komunalna Energetyka Cieplna KOMEC Sp. z o.o. Pod³¹czenie likwidowanej kot³owni do miejskiej sieci ciep³owniczej w Kêtrzynie Kompleksowa modernizacja systemu grzewczego w Spó³dzielni Mieszkaniowej 5 Spó³dzielnia Mieszkaniowa Prostki w Prostkach 6 Gmina Janowo Kompleksowa termomodernizacja Szko³y Podstawowej w Muszakach 7 Powiat Lidzbarski Modernizacja sali gimnastycznej przy Liceum Ogólnokszta³c¹cym w Ornecie 8 QUERCUS Sp.z o.o. Zakup urz¹dzenia TJ410 z zestawem zrêbkuj¹cym BRUKS 803 CT 9 Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Pisz Modernizacja systemu grzewczego na terenie miasta Pisz Szpital Powiatowy w Nowym Mieœcie Lubawskim 10 Modernizacja kot³owni olejowej na kot³owniê opalan¹ biomas¹ Sp. z o.o. Modernizacja systemu grzewczego w Domu Pomocy Spo³ecznej w Ulesiu z wykorzy- 11 Fundacja Koœcielnej Rady Gospodarczej staniem odnawialnych Ÿróde³ energii 12 Powiat Szczytno Kompleksowa modernizacja obiektów Zespo³u Opieki Zdrowotnej w Szczytnie 13 Aleksander Nowak Zakup linii technologicznej do produkcji brykietu 14 Starostwo Powiatowe Pisz Termomodernizacja Zespo³u Szkó³ Ogólnokszta³c¹cych w Piszu 15 Gmina Elbl¹g Kompleksowa termomodernizacja obiektów Zespo³u Szkó³ w Nowakowie 16 Gmina Dywity Termomodernizacja budynku Szko³y Podstawowej i Gimnazjum w Dywitach Modernizacja systemu grzewczego wraz z termomodernizacj¹ budynków WSS 17 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie w Olsztynie Kompleksowa termomodernizacja budynku Szko³y Wy¿szej im. B. Jañskiego , Wydzia³ 18 Szko³a Wy¿sza im. Bogdana Jañskiego Zamiejscowy w Elbl¹gu Kompleksowe rozwi¹zanie systemu grzewczego w budynku Sekcji Zasilania Elektro- 19 PKP Energetyka Sp. z o.o. Zak³ad Pó³nocny energetycznego w Olsztynie Modernizacja systemu grzewczego - wymiana sieci cieplnej na ul. Wojska Polskiego 20 Zak³ad Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Barczewie i Mi³ej oraz gazyfikacja czterech kot³owni na terenie miasta Barczewo Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepe³nosprawnych Modernizacja systemu ciep³owniczego oraz docieplenie budynku Stowarzyszenia 21 i Profilaktyki Zdrowia Jesteœmy Razem Jesteœmy Razem w Górowie I³aweckim Stowarzyszenie Przyjació³ Szkó³ Katolickich w Czêsto- Termomodernizacja budynku szko³y w Smolajnach z zastosowaniem odnawialnych Ÿró- 22 chowie de³ energii Kompleksowa termomodernizacja wraz z wykorzystaniem odnawialnych Ÿróde³ energii 23 Pensjonat Pod ¯urawiem Monika Szewczykowska Pensjonatu Pod ¯urawiem w Mi³kach

115 Tabela 26. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony powietrza, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku (c.d.)

Lp. Beneficjent Nazwa zadania

Parafia Rzymskokatolicka p.w. Najœwiêtszego 24 Kompleksowa termomodernizacja Koœcio³a w G³otowie Zbawiciela Kompleksowa modernizacja systemu grzewczego Niepublicznego Domu Opieki 25 Parafia Rzymskokatolicka p.w. Chrystusa Zbawiciela w Wydminach z wykorzystaniem odnawialnych Ÿróde³ energii Rzymskokatolicka Parafia Œwiêtego Kazimierza 26 Modernizacja kot³owni wêglowej na opalan¹ owsem w Gi¿ycku Modernizacja kot³owni - wymiana kot³ów wêglowych na kot³y opalane biomas¹ 27 Gmina Grodziczno w budynku Urzêdu Gminy w Grodzicznie Zakup i monta¿ instalacji solarnej w budynku mieszkalnym w miejscowoœci Rusek 28 El¿bieta i Pawe³ Antosiewicz Wielki, gm. Pasym. Parafia Rzymskokatolicka œw. Macieja Aposto³a Modernizacja zaopatrzenia w ciep³¹ wodê budynku plebanii Parafii Rzymskokatolickiej 29 i Najdro¿szej Krwi Pana Jezusa p.w. œw. Aposto³a i Najdro¿szej Krwi Pana Jezusa Ochotnicza Stra¿ Po¿arna Pomoc Maltañska w Klebarku Termomodernizacja budynku remizy w Klebarku Wielkim 30 Wielkim Elbl¹skie Stowarzyszenie Pomocy Humanitarnej im. œw. Przy³¹czenie do miejskiej sieci ciep³owniczej i modernizacja c.o. w siedzibie Stowarzy- 31 £azarza Lazarus szenia Lazarus w Elbl¹gu Kompleksowe rozwi¹zanie problemu poszanowania energii szpitala SPZGiChP w Olsz- 32 Samodzielny Publiczny Zespó³ GruŸlicy i Chorób P³uc tynie Rzymskokatolicka Parafia œw. Jana Ew. i Narodzenia Termomodernizacja budynku plebani w D³ugoborze 33 NMP Parafia Rzymskokatolicka p.w. œw. Aposto³ów Piotra Modernizacja ogrzewania pomieszczeñ koœcio³a i plebanii w Judzikach z wykorzysta- 34 i Paw³a w Judzikach niem odnawialnych Ÿróde³ energii Modernizacja systemu grzewczego w budynku katechetycznym oraz w budynku 35 Parafia Wniebowziêcia NMP plebanii Modernizacja systemu grzewczego z wykorzystaniem odnawialnych Ÿróde³ energii 36 Parafia Rzymskokatolicka pw. Œw. Tomasza Aposto³a w budynku plebanii i wikariatu parafii pw œw. Tomasza Aposto³a w Nowym Mieœcie Lubawskim 37 Parafia Rzymskokatolicka NSPJ w Wilkowie Modernizacja systemu grzewczego plebanii parafii NSPJ w Wilkowie Modernizacja systemu grzewczego – instalacja kot³a opalanego biomas¹ w budynku 38 Zaleœ Magdalena i Roman przy ul. Wiœlickiej w Elbl¹gu Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepe³nosprawnych Modernizacja systemu ciep³owniczego oraz docieplenie budynku Stowarzyszenia 39 i Profilaktyki Zdrowia Jesteœmy Razem Jesteœmy Razem w Górowie I³aweckim Modernizacja systemu nawadniania szkó³ki leœnej poprzez wymianê pompy spalinowej 40 Lasy Pañstwowe – Nadleœnictwo Zaporowo na elektryczn¹ Rzymskokatolicka Parafia œw. Stanis³awa Kostki Modernizacja systemu grzewczego w budynku plebanii Parafii œw. St. Kostki 41 w Karolewie w Karolewie

2.2. Ochrona wód i gospodarka wodna & realizacjê zadañ dotycz¹cych budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni œcieków, Realizacja zadañ w dziedzinie ochrony wód i gospodarki & budowê lub rozbudowê kanalizacji sanitarnej ze szcze- wodnej skupia³a siê na dzia³aniach zwi¹zanych z: gólnym uwzglêdnieniem kolektorów opaskowych, od- Ø ochron¹ czystoœci jezior ze szczególnym uwzglêdnieniem prowadzaj¹cych œcieki poza zlewniê bezpoœredni¹ zlewni jeziora Wad¹g, Zalewu Wiœlanego, jezior warmiñ- jezior, skich, jezior mazurskich; & Ø ochron¹ czystoœci wód w zlewniach wybranych rzek: ograniczenie sp³ywu zanieczyszczeñ obszarowych Drwêcy, Krutyni, Narwi, £yny, Pas³êki, Pisy i innych rzek poprzez budowê separatorów na kanalizacji deszczo- w zlewni Zalewu Wiœlanego; wej, wykonanie barier fitosanitarnych, Ø ochron¹ czystoœci wód w zlewniach rzek i jezior poprzez: & budowê p³yt gnojowych i zbiorników na gnojowicê;

116 Ø ochron¹ zasobów wód podziemnych bez izolacji; Ø rozbudowa i modernizacja 5 oczyszczalni œcieków pod Ø budow¹ i modernizacj¹ stacji uzdatniania wody; k¹tem odwadniania osadów i zwiêkszenia przepustowoœci Realizacja umów zawartych w 2006 r. przyniesie wy- z 2300 m3/d do 4604 m3/d oraz dostosowania technologii do mierne efekty: wymogów Unii Europejskiej, 1. efekty ekologiczne i rzeczowe: Ø budowa i modernizacja 6 Stacji Uzdatniania Wody o zdolno- 3 Ø redukcja ³adunku zanieczyszczeñ: œci filtracji do 17985 m /d, Ø rozbudowa i modernizacja jednej zak³adowej oczyszczalni & BZT5 2724,30 kg/d œcieków do 360 m3/d pod k¹tem redukcji zanieczyszczeñ & Nog 448,22 kg/d œcieków, & Pog 92,32 kg/d Ø wybudowanie sieci kolektorów sanitarnych grawitacyjnych Ø wybudowanie 3 nowych oczyszczalni œcieków bytowo-go- i t³ocznych o ³¹cznej d³ugoœci 125,76 km oraz 154 szt. prze- spodarczych (w tym jednej dla Szko³y Podstawowej i Gim- pompowni (w tym 116 szt. przydomowych) umo¿liwia- nazjum w Tu³awkach gm. Dywity) o ³¹cznej przepustowoœci j¹cych doprowadzenie do oczyszczalni do 1051,58 m3/d 580,2 m3/d, œcieków.

Tabela 27. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony wód i gospodarki wodnej, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku

Lp Beneficjent Nazwa zadania

Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni œcieków w zak³adzie SARIA Polska Sp. z o.o. oddzia³ 1 SARIA POLSKA Sp. z o.o. w D³ugim Borku Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Projekt budowlany modernizacji oczyszczalni œcieków w Lubawie 2 Sp. z o.o. w Lubawie 3 Gmina Gietrzwa³d Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni œcieków w Gietrzwa³dzie Budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ciœnieniowej w miejscowoœci Wójtowo, gmina 4 Gmina Barczewo Barczewo Zak³ady Przemys³u Ziemniaczanego I£AWA Poprawa efektywnoœci produkcji skrobi poprzez zmniejszenie zu¿ycia energii, wody i ³adunku œcie- 5 S.A. ków Wykonanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej na budowê kanalizacji sanitarnej w pó³nocnej 6 Gmina £ukta czêœci Gminy £ukta 7 Gmina Gi¿ycko Budowa sieci kanalizacyjnej ul. ¯ó³ta, Zachodnia, Wschodnia, Kolorowa w Gajewie (etap I) Dworek Dêbówko Godpodarstwo Agrotury- 8 Budowa przydomowej oczyszczalni œcieków styczne Jan Je¿ewicz 9 Gmina Gi¿ycko Przebudowa przepompowni œcieków P-1 w Wilkasach 10 Gmina Srokowo Budowa gminnej oczyszczalni œcieków w Srokowie 11 Gmina Srokowo Budowa sieci sanitarnej w miejscowoœciach Szczeciniak, Chojnica i Solanka 12 Gmina Ryn Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni œcieków w Rynie 13 Gmina Ryn Budowa sieci kanalizacji sanitarnej dla msc. Tros gmina Ryn Budowa stacji oczyszczania œcieków z zamkniêtym obiegiem wody w myjni cystern paliw p³ynnych 14 ORLEN Transport Olsztyn Sp. z o.o. w Gutkowie 15 Gmina Gi¿ycko Budowa sieci kanalizacyjnej z przepompowni¹ ul. Lipowa w Gajewie 16 Gmina Gi¿ycko Budowa kanalizacji sanitarnej w Wilkasach ul. Lipowa 17 Gmina Olecko Budowa kanalizacji deszczowej z separatorami na terenie miasta Olecko - II etap 18 Gmina Zalewo Modernizacja oczyszczalni œcieków dla Gminy Zalewo wraz z budow¹ kanalizacji sanitarnej 19 Gmina I³owo - Osada Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w gminie I³owo-Osada – zadanie I 20 Gmina Gietrzwa³d Budowa kanalizacji sanitarnej na terenach rekreacyjno-mieszkalnych w msc. Sz¹bruk-Si³a Rozdzielenie sieci kanalizacji ogólnosp³awnej na sieæ kanalizacji deszczowej i kanalizacji sanitarnej 21 Gmina Miejska Kêtrzyn w obrêbie ulic: ¯eromskiego, Ko³³¹taja, Sienkiewicza, Broniewskiego i Œwierkowej 22 Gmina Dywity Budowa oczyszczalni œcieków dla Szko³y Podstawowej i Gimnazjum w Tu³awkach 23 Gmina Kêtrzyn Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w msc. Nakomiady

117 Tabela 27. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony wód i gospodarki wodnej, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 r. (c.d.)

Lp Beneficjent Nazwa zadania

24 Gmina Olsztynek Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej przy ul. Pionierów w Olsztynku 25 Gmina D¹brówno Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni œcieków w D¹brównie 26 Gmina Gietrzwa³d Budowa sieci wodoci¹gowej i kanalizacji sanitarnej dla wsi £upstych Uporz¹dkowanie gospodarki wodno-œciekowej w zlewni rzeki Symsarna - wschodnia czêœæ Gminy 27 Gmina Jeziorany Jeziorany Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przepompowni¹ œcieków w miejscowoœci Ruszajny, gmi- 28 Gmina Barczewo na Barczewo – etap I 29 MAZURY PTTK Sp. z o.o. Olsztyn Budowa Stacji Uzdatniania Wody – dla Stanicy w Bieñkach 30 Gmina Œwi¹tki Dokumentacja projektowa Kompleksowa poprawa zaopatrzenia w wodê gminy Œwi¹tki 31 Gmina Ryn Budowa stacji uzdatniania wody w Rynie 32 Gmina Kruklanki Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w Kruklankach 33 Gmina I³owo - Osada Modernizacja stacji uzdatniania wody w miejscowoœci Narzym Kompleksowe rozwi¹zanie problemu zaopatrzenia w wodê i oczyszczenia œcieków wsi Prosity, 34 Gmina Bisztynek Ksiê¿no, L¹dek, Troszkowo, D¹browa – Etap I 35 Gmina Olsztynek Budowa stacji uzdatniania wody w Olsztynku i wodoci¹gu Olsztynek – Kol. Jemio³owo Ochrona œrodowiska zlewni rzeki Wêgorapa poprzez rozwi¹zanie problemów gospodarki wod- 36 Gmina Banie Mazurskie no-œciekowej Promocja wzorcowych rozwi¹zañ z zastosowaniem przydomowych oczyszczalni œcieków – prak- 37 Fundacja Puszczy Romnickiej tyczne aspekty ochrony wód Polski Zwi¹zek £owiecki Zarz¹d Okrêgowy 38 Budowa kanalizacji sanitarnej na Strzelnicy Myœliwskiej w Gi¿ycku w Suwa³kach

2.3. Ochrona powierzchni ziemi

Przedsiêwziêcia w dziedzinie ochrony powierzchni ziemi & budowa sk³adowiska odpadów komunalnych – I kwa- skierowane by³y na realizacjê inwestycji z zakresu: tera o powierzchni 4,90 ha i mo¿liwoœci deponowania 3 & likwidacji dzikich i nielegalnych wysypisk i sk³ado- odpadów w iloœci 120 000 m /a, wisk odpadów, & unieszkodliwienie 82,42 Mg odpadów niebezpiecz- & rekultywacji zamkniêtych sk³adowisk odpadów, nych zawieraj¹cych azbest. efekty rzeczowe: & utylizacji odpadów zawieraj¹cych azbest, & zakup 242 sztuk pojemników na odpady komunalne, & organizacji i wdra¿ania selektywnej zbiórki odpadów, & zakup samochodu do zbiórki i wywozu odpadów & recyklingu surowców wtórnych, komunalnych o pojemnoœci 16 m3, & modernizacji opryskiwaczy polowych i sadowni- & zakup urz¹dzeñ i maszyn potrzebnych do zestawienia czych. w ci¹g technologiczny recyklingu brudnych tworzyw Wykonanie umów zawartych w 2006 r. przyniesie nastê- sztucznych (wózek wid³owy, linia myj¹ca do brudnej puj¹ce efekty ekologiczne i rzeczowe tj.: folii, maszyna do przetwórstwa–recyklingu tworzyw efekty ekologiczne: sztucznych, urz¹dzenia laboratoryjne, tj. plastometr i waga analityczna), & selektywna zbiórka odpadów w iloœci 5 247 Mg/a, & zakup samochodu ciê¿arowego z zabudow¹ aseniza- & odzysk surowców wtórnych w iloœci 1 200 Mg/a, cyjn¹ oraz podwozia samochodu ciê¿arowego z urz¹- & gospodarcze wykorzystanie odpadów w iloœci do dzeniem hakowym, 9 720 Mg/a, & likwidacja dzikich i nielegalnych wysypisk odpadów, & rekultywacja i odzysk 0,50 ha terenów zdegradowa- & wybudowanie sk³adowiska odpadów z lini¹ sortow- nych, nicz¹,

118 & likwidacja cementowo-azbestowych pokryæ dacho- & modernizacja opryskiwaczy polowych i sadowni- wych, znajduj¹cych siê w 30 obiektach nadleœnictw czych w iloœci 556 sztuk. województwa warmiñsko-mazurskiego,

Tabela 28. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony powierzchni ziemi, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku

Lp Beneficjent Nazwa zadania

Zwi¹zek Gmin Regionu Ostródzko-I³awskiego Czy- 1 Kompleksowy program gospodarki odpadami na terenie Zwi¹zku Gmin Czyste Œrodowisko ste Œrodowisko 2 Zak³ad Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. Zakup pojemników na odpady komunalne Zak³ad Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. w Barcze- 3 Zakup samochodu do zbiórki i wywozu odpadów komunalnych wie 4 Total-Eko Organizacja Odzysku S.A. Ci¹g urz¹dzeñ w technologii recyklingu brudnych tworzyw sztucznych Zakup samochodu ciê¿arowego z zabudow¹ aseniazacyjn¹ oraz podwozia z urz¹dzeniem 5 Zak³ad Us³ug Komunalnych Sp. z o.o. hakowym Aktualizacja dokumentacji do Funduszu Spójnoœci dla przedsiêwziêcia pn. Racjonalizacja 6 Zak³ad Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. w Elbl¹gu gospodarki odpadami komunalnymi i rekultywacja wysypisk w Elbl¹gu 7 Gmina Lubomino Rekultywacja sk³adowiska odpadów w Rogiedlach Kompleksowa likwidacja azbestowo-cementowych pokryæ dachowych z 24 obiektów znaj- 8 Nadleœnictwo Spychowo duj¹cych siê na terenie Spychowa Zwi¹zek Gmin Regionu Ostródzko-I³awskiego Czy- 9 Kompleksowy program gospodarki odpadami na terenie Zwi¹zku Gmin Czyste Œrodowisko ste Œrodowisko Likwidacja pokryæ dachowych wykonanych z p³yt azbestowo-cementowych na osadach 10 Nadleœnictwo Olecko s³u¿bowych w Nadleœnictwie Olecko 11 Nadleœnictwo Górowo I³aweckie Likwidacja pokryæ dachowych wykonanych z p³yt azbestowo-cementowych

3. DZIA£ALNOŒÆ NIEINWESTYCYJNA

3.1. Zapobieganie i likwidacja powa¿nych 3.2. Ochrona przyrody awarii Realizacja zadañ w 2006 r. z dziedziny ochrony przyrody dotyczy³a przede wszystkim: W 2006 r. w wyniku dofinansowania zadañ z tej dziedziny, & ochrony zagro¿onych gatunków flory i fauny, w tym nast¹pi³o poszerzenie bazy sprzêtu ratownictwa techniczno- bociana bia³ego, tracza, g¹go³a, orlika krzykliwego, -ekologicznego: ¿ubra oraz wielu cennych gatunków ryb, & 10 jednostek Ochotniczych Stra¿y Po¿arnych (wnio- & renaturalizacji torfowisk przejœciowych i niecek poje- ski sk³adane by³y przez jednostki samorz¹du teryto- ziernych, rialnego dla poszczególnych jednostek OSP), & monitoringu populacji kormorana czarnego, & 36 OSP – wniosek z³o¿ony przez Oddzia³ Wojewódz- & ochrony i waloryzacji dendroflory i starodrzewia ki ZOSP RP, województwa warmiñsko-mazurskiego, & 1 – Komendy PSP w Bartoszycach. & podzia³u województwa na obwody ³owieckie, Pomoc WF dotyczy³a w szczególnoœci dofinansowania & poprawy czystoœci œrodowiska naturalnego poprzez zakupu oraz karosacji pojazdów specjalistycznych dla jedno- zabezpieczenie sanitarne obszarów przyrodniczo cen- stek stra¿y po¿arnych oraz zakupu specjalistycznego wyposa- nych. ¿enia. Jednym z zadañ, które ju¿ od kilku lat Wojewódzki Fun- £¹cznie w 2006 r. w wyniku dofinansowania ze œrodków dusz dofinansowuje, s¹ dzia³ania zwi¹zane z czynn¹ ochron¹ Wojewódzkiego Funduszu, jednostki stra¿y po¿arnej otrzy- ¿ubra w Puszczy Boreckiej, na terenie Nadleœnictwa Borki. ma³y 9 specjalistycznych wozów. Dokarmianie stada wolnoœciowego, licz¹cego oko³o 50 sztuk, z roku na rok przynosi korzystny efekt ekologiczny w postaci

119 Tabela 29. Wykaz inwestycji z zakresu powa¿nych awarii, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku

Lp. Beneficjent Nazwa zadania

1 Gmina Lelkowo Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSP Wyszkowo 2 Gmina Lelkowo Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologiczny OSP Lelkowo 3 Gmina Ostróda Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSP Reszki 4 Gmina Braniewo Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSP Gronowo 5 Gmina Braniewo Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSP ¯elazna Góra 6 Gmina Grunwald Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego 7 Gmina Dubeninki Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSP w Dubeninkach 8 Gmina I³owo - Osada Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSO I³owo 9 Gmina Dobre Miasto Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSP Dobre Miasto Ochotnicza Stra¿ Po¿arna w Górowie 10 Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego OSP w Górowie I³aweckim I³aweckim Oddzia³ Wojewódzki Zwi¹zku Ochotni- Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego Ochotniczych Stra¿y Po¿arnych z woje- 11 czych Stra¿y Po¿arnych RP wództwa warmiñsko-mazurskiego 12 Powiat Bartoszycki Doposa¿enie w sprzêt ratownictwa techniczno-ekologicznego Komendy PSP w Bartoszycach Samodzielny Publiczny Zespó³ GruŸlicy 13 Doposa¿enie w specjalistyczny medyczny sprzêt ratowniczy i Chorób P³uc

Tabela 30. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony przyrody, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku

Lp. Beneficjent Nazwa zadania 1 Nadleœnictwo Olsztyn Utrzymanie Oœrodka Rehabilitacji Ptaków Drapie¿nych 2 Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Monitoring populacji kormorana czarnego w Polsce pó³nocno-wschodniej Towarzystwo Mi³oœników Przyrody Warmii i Mazur Dofinansowanie dzia³ania Oœrodka Okresowej Rehabilitacji Zwierz¹t przy Zespole Par- 3 Natura ków Krajobrazowych w Jerzwa³dzie Czynna ochrona ¿ubra na terenie woj. warmiñsko-mazurskiego. Dokarmianie stada wol- 4 Nadleœnictwo Borki noœciowego w Puszczy Boreckiej Archidiecezja Warmiñska Sanktuarium Œwiêtego Krzy¿a 5 Ochrona skarpowego wzgórza koœcielnego obsadzonego starodrzewem parafia Rzymsko-Katolicka 6 Fundacja Rozwoju Szkolenie obejmuj¹ce szczegó³owe zagadnienia programu rolnoœrodowiskowego 7 Okrêg Polskiego Zwi¹zku Wêdkarskiego w Elbl¹gu Doposa¿enie w sprzêt Spo³ecznej Stra¿y Rybackiej Powiatu Elbl¹skiego Zarybienie wód rezerwatu przyrody Jezioro Dru¿no oraz reintrodukcja zagro¿onych gat. 8 Okrêg Polskiego Zwi¹zku Wêdkarskiego w Elbl¹gu ichtiofauny rzeki Pas³êki i Zbiornika Pierzchalskiego Gospodarstwo Rybackie PZW w Suwa³kach – Zak³ad 9 Odtworzenie populacji siei w Jeziorze Go³dapiwo Rybacki w Wêgorzewie 10 Towarzystwo Przyrodnicze Bocian Ochrona tracza i g¹go³a w Welskim Parku Krajobrazowym Ochrona œrodowiska naturalnego poprzez zabezpieczenie sanitarne Miêdzynarodowych 11 Yacht Club Zalewu Wiœlanego Nowa Pas³êka Regat ¯eglarskich i Windsurfingowych Poprawa czystoœci lasu wokó³ pól namiotowych na obszarze rezerwatu przyrody Jezioro 12 Nadleœnictwo Maskuliñskie Nidzkie Renaturalizacja torfowisk przejœciowych oraz niecek pojeziernych na terenie Nadleœnic- 13 Nadleœnictwo Wichrowo twa Wichrowo Badanie struktury przestrzennej roœlinnoœci ekosystemu Jeziora £uknajno oraz jego otuli- 14 Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski ny z wykorzystaniem metod teledetekcji oraz pomiarów metodami satelitarnego pozycjo- nowania 15 Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich Aktualizacja Masterplanu dla Regionu Wielkich Jezior Mazurskich 16 Wojewoda Warmiñsko-Mazurski Czynna ochrona bociana bia³ego 17 Wojewoda Warmiñsko-Mazurski Leczenie drzew objêtych ochron¹ jako pomniki przyrody 18 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego Podzia³ województwa warmiñsko-mazurskiego na obwody ³owieckie

120 wzmocnienia krajowej populacji ¿ubra oraz zmniejszenie oraz organizacje pozarz¹dowe z terenu ca³ego województwa strat powodowanych przez stado w uprawach leœnych. warmiñsko-mazurskiego. Dziêki finansowemu wsparciu Wojewódzkiego Fun- W ramach doskonalenia zawodowego nauczycieli prze- duszu Towarzystwo Przyrodnicze Bocian, Ko³o Naukowe prowadzono szereg szkoleñ i warsztatów tematycznych w Dzia³dowie, mog³o podj¹æ próbê ochrony miejsc lêgowych z zakresu szeroko rozumianej ochrony œrodowiska tracza nurogêsi i g¹go³a na terenie Wielkiego Parku Krajobra- naturalnego. zowego. Te rzadkie ptaki z rodziny kaczkowatych, objête Wyposa¿ono równie¿ jednostki oœwiatowe w materia³y prawn¹ ochron¹ gatunkow¹, zamieszkuj¹ obszar parku w ilo- dydaktyczne do prowadzenia zajêæ lekcyjnych. œci: tracz nurogêœ 5–6 par, g¹go³ 6–7 par gniazduj¹cych. Ju¿ po raz szósty Olsztyñskie Centrum Edukacji Ekolo- Kaczki te gniazduj¹ najczêœciej w naturalnych dziuplach, gicznej pe³ni³o rolê koordynatora przeprowadzaj¹c Program wykrotach, czy nawet rurach pochodzenia antropogeniczne- ekozespo³ów w województwie warmiñsko-mazurskim. go. Odpowiednich miejsc gniazdowych nie tylko brakuje, W naszym regionie w Programie ekozespo³ów, czyli kampa- a nawet jeœli wyst¹pi¹, czêsto ulegaj¹ zniszczeniu przez cz³o- nii ekologicznego stylu ¿ycia „Razem chronimy Ziemiê” wieka, dlatego optymalnym rozwi¹zaniem by³o rozwieszanie w roku szkolnym 2005/2006 zaanga¿owa³o siê 1096 nauczy- 50 sztucznych dziupli w postaci skrzynek lêgowych. Pierw- cieli, 8891 dzieci i m³odzie¿y, 176 placówek oœwiatowych. sze efekty rozwieszenia skrzynek poznamy ju¿ w czerwcu Dla porównania warto dodaæ, ¿e w roku szkolnym 2000/2001 2007 roku. zaanga¿owanych by³o 95 nauczycieli, 1100 uczniów i 70 W ramach czynnej ochrony bociana bia³ego wykonano placówek. i zamontowano 8 masztów z platform¹ pod gniazdo. Dziêki Wojewódzki Fundusz wspólnie z Centrami przeprowa- takim dzia³aniom nie tylko chroni siê populacjê bociana dzi³ ju¿ VI edycjê „Wiosennego Sprz¹tania Warmii i Mazur” w Polsce, ale przede wszystkim tworzy siê alternatywne miej- przebiegaj¹c¹ pod has³em „Chcesz mieæ czysto – sprz¹taj œro- sca do gniazdowania. Tym samym odniesiono korzystny dowisko”, w której wziê³o udzia³ 35 tys. uczestników. Œmie- efekt ekologiczny poprzez zwiêkszenie iloœci miejsc gniazdo- ciami zape³niono ³¹cznie 11257 worków 60-litrowych, 1976 wania oraz zmniejszenie strat w lêgach, zachowanie stabilno- worków 120-litrowych oraz szeœæ przyczep. œci populacji bociana i wyeliminowanie zagro¿eñ w relacji Od 3 lat Fundusz wspiera równie¿ Certyfikat Warmiñ- cz³owiek – bocian, wynikaj¹cych z usytuowania gniazd na sko-Mazurskiego Kuratora Oœwiaty „Szko³a Przyjazna Œrodo- dachach budynków mieszkalnych i gospodarczych. wisku”. Certyfikat to wyró¿nienie przyznawane placówce Wojewódzki Fundusz po raz drugi dofinansowa³ zadanie oœwiatowej za doskonalenie procesów dydaktycznych i wycho- obejmuj¹ce reintrodukcjê zagro¿onych gatunków ichtiofau- wawczych poprzez realizacjê zagadnieñ z zakresu edukacji ny rzeki Pas³êki i Zbiornika Pierzchalskiego i po raz pierwszy ekologicznej dla zrównowa¿onego rozwoju. W roku 2006 ten zadanie zwi¹zane z zarybieniem wód rezerwatu przyrody presti¿owy tytu³ za wybitne osi¹gniêcia w zakresie dzia³añ Jezioro Dru¿no i Jeziora Go³dapiwo. Zadania te realizowane edukacyjnych i przedsiêwziêæ proekologicznych zdoby³o 17 by³y przez Zarz¹d Okrêgu PZW w Elbl¹gu oraz Gospodar- placówek oœwiatowych z terenu ca³ego województwa. stwo Rybackie PZW w Suwa³kach – Zak³ad Rybacki Fundusz dofinansowa³ równie¿ dzia³ania realizowane w Wêgorzewie. Poprzez zarybienie boleniem, jaziem, kle- przez: niem, pstr¹giem potokowym, sandaczem, szczupakiem, 1. Parki Krajobrazowe, wêgorzem, troci¹ zwiêkszy³a siê ró¿norodnoœæ biologiczna 2. Stowarzyszenia i Fundacje, dorzecza Pas³êki oraz poprawi³ siê stan populacji ryb 3. Nadleœnictwa, w tym Leœne Arboretum Warmii wêdrownych i reofilnych. i Mazur, 4. Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski. 3.3. Edukacja ekologiczna Przy dofinansowaniu Wojewódzkiego Funduszu zorga- nizowano m.in.: szereg seminariów, konferencji i szkoleñ istotnych dla spraw ochrony œrodowiska, doposa¿ono w sprzêt Jak co roku, Fundusz wspiera³ dzia³ania zwi¹zane z edukacj¹ istniej¹ce bazy edukacji ekologicznej, wybudowano wiatê ekologiczn¹ realizowane poprzez: przyrodniczo-edukacyjn¹ w Leœnym Arboretum w Kudy- 1. Elbl¹skie Centrum Edukacji Ekologicznej w Elbl¹gu pach. 2. Mazurskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Gi¿ycku Fundusz wspó³finansowa³ równie¿ organizowan¹ przez 3. Olsztyñskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Olsztynie Marsza³ka Województwa Warmiñsko-Mazurskiego uro- 4. E³ckie Stowarzyszenie Ekologiczne w E³ku czyst¹ Galê Najlepsi z Najlepszych oraz Przyjazny Œrodowi- Centra Edukacji Ekologicznej w ramach dzia³añ statuto- sku Warmii i Mazur, gdzie uhonorowano szerokie grono eks- wych zawar³y w 2006 r. prawie 400 umów dotacji, dofinanso- pertów, dzia³aczy i popularyzatorów przyrody – osób najbar- wuj¹c tym samym jednostki oœwiatowe wszystkich szczebli dziej proekologicznych z Warmii i Mazur.

121 Tabela 31. Wykaz inwestycji z zakresu edukacji ekologicznej, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku

Lp. Beneficjent Nazwa zadania

1 E³ckie Stowarzyszenie Ekologiczne Realizacja zadañ z zakresu edukacji ekologicznej w roku 2006 2 Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich Realizacja zadañ z zakresu edukacji ekologicznej w roku 2006 3 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego Realizacja zadañ z zakresu edukacji ekologicznej w roku 2006 4 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego Realizacja zadañ z zakresu edukacji ekologicznej w roku 2006 Wydanie wk³adki ekologicznej G³os Eko w formie dodatku do Gazety Olsztyñskiej i Dziennika 5 EDYTOR Sp. z o.o. Elbl¹skiego w 2006 roku Publikacje materia³ów z zakresu ochrony œrodowiska w Pulsie Regionu Magazynie 6 INTER PRIM Sp. z o.o. Samorz¹dów Województwa Warmiñsko-Mazurskiego 7 Wydawnictwo Mantis Andrzej S. Jadwiszczak Redakcja, przygotowanie do druku i druk kwartalnika Natura - Przyroda Warmii i Mazur 8 Powiat Olecki Szkolenie pracowników samorz¹dowych i przedsiêbiorców w zakresie ochrony œrodowiska Polskie Radio Regionalana Rozg³oœnia w Olsztynie 9 Puls Warmii i Mazur – Raport Ekologiczny Radia Olsztyn Radio Olsztyn S.A. Uroczysta Gala Najlepsi z Najlepszych oraz Przyjazny Œrodowisku Warmii i Mazur - najbardziej 10 Stowarzyszenie Wspólnota Terytorialna proekologiczni z województwa warmiñsko-mazurskiego Organizacja konkursu na Zielon¹ Szko³ê Europejsk¹ 2006 w ramach obchodów Dnia Europy w 11 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego województwie warmiñsko-mazurskim 12 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego VII Samorz¹dowe Forum Ekologiczne 13 Powiat Kêtrzyñski III Festiwal Ekologiczny Czysty Powiat 14 Agencj¹ Produkcyjno- Reklamow¹ ALEX Tele Eko - cykliczny telewizyjny magazyn ekologiczny 15 Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski Organizacja Konferencji Naukowej pt. Azotany w ekosystemach rolniczych Towarzystwo Mi³oœników Przyrody Warmii i Mazur 16 Organizacja konkursów przyrodniczych dla uczniów ze szkó³ podstawowych i gimnazjalnych Natura Towarzystwo Mi³oœników Przyrody Warmii i Mazur Imprezy edukacyjne o tematyce przyrodniczo-ekologicznej na terenie Parku Krajobrazowego 17 Natura Wysoczyzny Elbl¹skiej Towarzystwo Mi³oœników Przyrody Warmii i Mazur Oznakowanie, udostêpnienie i promocja walorów turystycznych i przyrodniczych Parku Krajo- 18 Natura brazowego Pojezierza I³awskiego 19 Miejski Dom Kultury w Pieniê¿nie Miêdzynarodowy Festiwal Piosenki Ekologicznej Szkolenie w zakresie ujednolicenia oprogramowania w skali kraju s³u¿¹cego naliczaniu op³at 20 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego za korzystanie ze œrodowiska a tak¿e wypracowaniu wspólnych za³o¿eñ do nowelizacji planów gospodarki odpadami 21 Zak³ad Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. w Elbl¹gu Konkurs na selektywn¹ zbiórkê odpadów w elbl¹skich placówkach oœwiatowych Stowarzyszenie In¿ynierów i Techników Leœnictwa 22 Podsumowanie konkursu Mój las w I etapie regionalnym i Drzewnictwa Zarz¹d Oddzia³u w Olsztynie 23 Powiat Nowomiejski Opracowanie i wydanie przewodnika - Przyroda powiatu nowomiejskiego 24 Komitet Ochrony Or³ów Projekt edukacyjny: Warmia ostoj¹ orlika krzykliwego Zagospodarowanie terenu okolic Pas³êka z uwzglêdnieniem aspektów edukacji przyrodni- 25 Ko³o £owieckie Bóbr w Pas³êku czo-³owieckiej Okrêgowy Zwi¹zek WOPR Województwa Warmiñ- 26 Akcja sprz¹tania jezior mazurskich w roku 2006 sko-Mazurskiego Doposa¿enie œcie¿ki rowerowo-dydaktycznej Jedwabno–D³u¿ek i œcie¿ki dydaktycznej 27 Nadleœnictwo Jedwabno w Ba³dach 28 Powiat Lidzbarski Edukacja ekologiczna w zakresie wykorzystania wód geotermalnych Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego – Oœrodek Szkole- Edukacja ekologiczna dzieci i m³odzie¿y z terenu województwa warmiñsko-mazurskiego 29 niowo - Wypoczynkowy PERKOZ w Terenowej Bazie Edukacji Ekologicznej PERKOZ w 2006 roku 30 Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski Miêdzynarodowa Konferencja Ekologiczna pn.: Najlepsze rozwi¹zania w ochronie œrodowiska 31 DECREVI Stanis³aw Kryœciñski Film edukacyjny z zakresu energii odnawialnej pt.: Gor¹ca S³oma

122 Tabela 31. Wykaz inwestycji z zakresu edukacji ekologicznej, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku (c.d.)

Lp. Beneficjent Nazwa zadania

32 Fundacja Puszczy Romnickiej Edukacja przyrodnicza w Puszczy Romnickiej 33 Komunalny Zwi¹zek Gmin Nadzalewowych Rozwój lokalny z wykorzystaniem wartoœci przyrodniczych i kulturowych 34 Ka-eM Sp. z o.o. Szczycieñskie Lato Ekologiczne Eko Kurek 2 Przedsiêbiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. Edukacja ekologiczna dzieci i m³odzie¿y w ramach konkursu pt.: Segregujmy odpady – 35 w Mor¹gu dbajmy o œrodowisko Wykonanie œcie¿ki przyrodniczo-edukacyjnej w dolinie rzeki Drwêcy na terenie Nowego Miasta 36 Gmina miejska Nowe Miasto Lubawskie Lubawskiego 37 Radio Warmia-Mazury WA-MA S.A. Krajobraz Ziemi – konkursy ekologiczne dla s³uchaczy Radia Wa-Ma Agencja Wydawniczo-Handlowo-Us³ugowa 38 Publikacja cyklu materia³ów ekologicznych w tygodniku powiatowym ¯ycie Kêtrzyna MA-ROL 39 AKME V. Media Danuta Ewa Domaradzka-Ziarek Audycje radiowe o tematyce ekologicznej Towarzystwo Mi³oœników Przyrody Warmii i Mazur Organizacja miêdzynarodowego m³odzie¿owego spotkania stra¿ników ochrony przyrody w 40 Natura Welskim Parku Krajobrazowym 41 Fundacja Zielone P³uca Polski Wydawnictwo: Zielone P³uca Polski – Turystyczny Region Zjednoczonej Europy – wydanie II 42 Firma Hermes Bo¿ena Krauze Publikacje promuj¹ce wartoœci ekologiczne w miesiêczniku Gazeta Lubawska 43 Powiat Nowomiejski Wdro¿enie Powiatowego Programu Edukacji Ekologicznej na terenie powiatu nowomiejskiego Polskie Biuro Regionalnego Centrum Ekologicznego 44 Projekt edukacyjny pn: Edukacja dla Natury 2000 na Europê Œrodkow¹ i Wschodni¹ Edukacja ekologiczna w zakresie mo¿liwoœci wykorzystania przydomowych oczyszczalni œcie- 45 Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski ków w gminach województwa warmiñsko-mazurskiego 46 Stowarzyszenie Przyjació³ Wojnowa Œwiêto Konika Polskiego – kampania promocyjno-edukacyjna 47 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego Program Rewitalizacji Gospodarczej Obszaru Delty Wis³y i Zalewu Wiœlanego Bli¿ej natury, bli¿ej cz³owieka – cykl 12 reporta¿y na ³amach Gazety Olsztyñskiej w magazynie 48 EDYTOR Sp. z o.o. Reporter 49 Elbl¹skie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe Akcja ekologiczna pn.: Bezpiecznie, gdzie woda czysta i trawa zielona Warmiñsko-Mazurski Wojewódzki Inspektor Ochro- 50 Raport o stanie œrodowiska województwa warmiñsko-mazurskiego w 2005 roku ny Œrodowiska 51 Gmina Bisztynek Wprowadzenie i certyfikacja Systemu Zarz¹dzania Jakoœci¹ ISO 14001 52 Spychowskie Bractwo Strzeleckie Ogólnopolska Konferencja Ekologiczna. Las-Ludzie-Krajobraz Warmiñsko-Mazurska Regionalna Organizacja Tury- 53 Edukacja ekologiczna na turystycznej witrynie internetowej W-M ROT styczna Wprowadzenie i certyfikacja systemu zarz¹dzania jakoœci¹ ISO 14001 w Urzêdzie Gminy 54 Gmina Reszel Reszel 55 Gmina Biskupiec Wprowadzenie i uzyskanie certyfikatu ekologicznego w Urzêdzie Miasta Biskupiec 56 Agencja Artystyczna Viper Telewizyjny Magazyn Ekologiczny Puls Ziemi Seminarium i æwiczenia Kêtrzyn 2006 – rola Centrum Zarz¹dzania Kryzysowego w zapobiega- 57 Powiat Kêtrzyñski niu skutkom klêski ¿ywio³owej lub ich usuwaniu 58 Lasy Pañstwowe Nadleœnictwo Elbl¹g Centrum edukacji ekologicznej w Kadynach - teren dydaktyczny przy szkó³ce leœnej Buczyna 59 Prospekt - Public Relations Waldemar Ziarek Wydawnictwo edukacyjne o tematyce ekologicznej Wybudowanie wiaty – pawilonu do celów edukacji leœnej w Leœnym Arboretum Warmii i Mazur 60 Nadleœnictwo Kudypy w Kudypach 61 Gmina miejska Szczytno Edukacyjne imprezy plenerowe: Europejski Dzieñ Bez Samochodu, Szczycieñski Dzieñ Ekologii 62 Fundacja Zielone P³uca Polski Wybrane zagadnienia z programu Zielone P³uca Polski w roku 2006 – warsztaty planistyczne

123 Zorganizowane prelekcje, prezentacje, dyskusje, wysta- ³ecznych. Przybli¿y³y spo³eczeñstwu problemy zwi¹zane ze wy i konkursy ekologiczne pozwoli³y na aktywizacjê ró¿nych wspó³czesn¹ ekologi¹, edukacj¹ ekologiczn¹ i zdrowym try- œrodowisk oraz podniesienie œwiadomoœci ekologicznej bem ¿ycia. i utrwalenie zachowañ proekologicznych ró¿nych grup spo-

3.4. Monitoring œrodowiska

W ramach tego priorytetu dofinansowano trzy zadania, tj.: i potencja³u rekreacyjnego powiatu nidzickiego ze & realizowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony szczególnym uwzglêdnieniem wód powierzchnio- Œrodowiska, badanie wód powierzchniowych w woje- wych; wództwie warmiñsko-mazurskim; & realizowane przez Samorz¹d Województwa Warmiñ- & realizowane przez Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski sko-Mazurskiego, usprawnienie systemu monitoro- zadanie, polegaj¹ce na ocenie stanu ekologicznego wania op³at za korzystanie ze œrodowiska.

Tabela 32. Wykaz inwestycji z zakresu monitoringu, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku

Lp. Beneficjent Nazwa zadania

Ocena stanu ekologicznego i potencja³u rekreacyjnego powiatu nidzickiego ze szczególnym 1 Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski uwzglêdnieniem wód powierzchniowych Warmiñsko-Mazurski Wojewódzki Inspektor Ochro- 2 Badanie wód powierzchniowych w województwie warmiñsko-mazurskim ny Œrodowiska 3 Samorz¹d Województwa Warmiñsko-Mazurskiego Usprawnienie systemu monitorowania op³at za korzystanie ze œrodowiska

124 Kalinowo

Dubeninki

Wieliczki

Prostki

E£K

OLECKO

Kowale Oleckie

Œwiêtajno

GO£DAP

- ochrona przyrody -edukacjaekologiczna

-powa¿neawarie - monitoring

Stare Juchy

Bia³a Piska

Banie Mazurskie

Wydminy

Kruklanki

Orzysz

Mi³ki

Budry

PISZ

Pozezdrze

GI¯YCKO

WÊGORZEWO

Ryn

Ruciane-Nida

Miko³ajki

Srokowo

Piecki

KÊTRZYN

Barciany

Rozogi

- ochrona wód i gospodarka wodna

-ochronaatmosfery

- ochrona powierzchni ziemi

MR¥GOWO

Œwiêtajno

Korsze

Reszel

Sorkwity

SZCZYTNO

Wielbark

Kolno

Biskupiec

Sêpopol

DŸwierzuty

Bisztynek

Pasym

Kiwity

Jedwabno

Barczewo

BARTOSZYCE

Jeziorany

Janowo

Purda

Dywity

Koœcielny

Janowiec

NIDZICA

LIDZBARK WARM.

Górowo I³.

OLSZTYN

Stawiguda

Dobre Miasto

Koz³owo

Jonkowo

Gietrzwa³d

I³owo-Osada

Œwi¹tki

Lubomino

Olsztynek

Lelkowo

Orneta

DZIA£DOWO

Pieniê¿no

Mi³akowo

Grunwald

£ukta

D¹brówno

P³oskinia

OSTRÓDA

P³oœnica

Mor¹g

Godkowo

Rybno

BRANIEWO

Wilczêta

Mi³om³yn

Lidzbark

Ma³dyty

Grodziczno

Lubawa

Pas³êk

M³ynary

Frombork

Zalewo

Milejewo

Tolkmicko

I£AWA

NOWE MIASTO LUB.

Rychliki

Kurzêtnik

Susz

ELBL¥G

Markusy

Biskupiec

Elb.

Gronowo

Kisielice Mapa 7. Zadania z zakresu ochrony œrodowiska realizowane w 2006 roku przy udziale WFOŒiGW w Olsztynie

125 SPIS TABEL

Tabela 1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku ...... 25 Tabela 2. Charakterystyka jezior województwa warmiñsko-mazurskiego badanych w 2006 roku...... 54 Tabela 3. Sk³ad fizyko-chemiczny œredniomiesiêcznych próbek opadów atmosferycznych (wet-only) w 2006 roku ze stacji monitoringowej w Olsztynie oraz miesiêczne sumy opadów ...... 63 Tabela 4. Obci¹¿enie powierzchniowe poszczególnych powiatów województwa warmiñsko-mazurskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2006 r. [³adunki jednostkowe w kg/ha*rok i ³adunki ca³kowite w tonach/rok] ...... 64 Tabela 5. Wyniki pomiarów ha³asu drogowego w Ostródzie w 2006 roku ...... 71 Tabela 6. Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych na terenie Olsztyna, Elbl¹ga i Ostródy w 2006 roku ...... 74 Tabela 7. Wyniki badañ zanieczyszczeñ powietrza w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku ...... 85 Tabela 8. Rodzaje odpadów przemys³owych wytworzonych w najwiêkszych iloœciach w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku ...... 90 Tabela 9. Bilans odpadów przemys³owych wytworzonych w poszczególnych powiatach województwa warmiñsko-mazurskiego wed³ug bazy SIGOP-W w 2006 roku (w Mg) ...... 91 Tabela 10. Wykaz najwiêkszych wytwórców odpadów na terenie województwa w 2006 roku ...... 91 Tabela 11. Bilans odpadów niebezpiecznych w latach 2003–2006 ...... 93 Tabela 12. Bilans odpadów niebezpiecznych w poszczególnych powiatach województwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 roku (w Mg)...... 93 Tabela 13. Mogilniki przewidziane do likwidacji w II etapie programu ...... 94 Tabela 14. Selektywna zbiórka odpadów w gminach ...... 95 Tabela 15. Selektywna zbiórka odpadów w wybranych gminach miejsko-wiejskich ...... 95 Tabela 16. Selektywna zbiórka odpadów w wybranych gminach wiejskich ...... 96 Tabela 17. Odzysk surowców wtórnych na sk³adowiskach w 2006 roku...... 96 Tabela 18. Zestawienie iloœci sk³adowisk (komunalnych i przemys³owych) oraz iloœci przyjêtych odpadów w latach 2001–2006 ...... 97 Tabela 19. Wykaz funkcjonuj¹cych sk³adowisk odpadów komunalnych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku ...... 99 Tabela 20. Liczba zak³adów kontrolowanych przez WIOŒ w latach 2005 i 2006...... 109 Tabela 21. Liczbowe przedstawienie dzia³alnoœci kontrolnej WIOŒ w 2006 roku ...... 109 Tabela 22. Tematyka kontroli przeprowadzonych w 2006 roku ...... 110 Tabela 23. Zadania kontrolne zrealizowane w 2006 roku w ramach planu rocznego (bez kontroli interwencyjnych)...... 111 Tabela 24. Liczba zak³adów w rejestrze potencjalnych sprawców powa¿nych awarii ...... 112 Tabela 25. Liczba kontroli w zakresie przeciwdzia³ania powa¿nym awariom...... 112 Tabela 26. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony powietrza, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku...... 115 Tabela 27. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony wód i gospodarki wodnej, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku...... 117 Tabela 28. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony powierzchni ziemi, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku...... 119 Tabela 29. Wykaz inwestycji z zakresu powa¿nych awarii, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku...... 120 Tabela 30. Wykaz inwestycji z zakresu ochrony przyrody, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku ...... 120 Tabela 31. Wykaz inwestycji z zakresu edukacji ekologicznej, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku...... 122 Tabela 32. Wykaz inwestycji z zakresu monitoringu, dofinansowanych przez WFOŒiGW w Olsztynie w 2006 roku ...... 124

127 SPIS RYCIN

Ryc. 1. Ocena jakoœci wód rzek badanych w 2006 roku (Banówka, Bogumi³ka, Drwêca, Drwêca Warmiñska, E³k, Gizela, Go³uba, Grabiczek, Guber, I³awka, Karbowo, Lubomiñska Struga, £awta, £yna, Mingajny, Omaza, Orzysza, Pas³êka, Pisa, Pisa Pó³nocna, Pisza Woda, Potok Wilki, Ramia, Sandela, Stradyk, Symsarna, Szel¹g, Wa³sza, Warna,Wincenta, Wêgorapa) ...... 33 Ryc. 2. Klasyfikacja wód p³yn¹cych w województwie warmiñsko-mazurskim w 2006 roku (78 przekrojów pomiarowo-kontrolnych) ...... 38 Ryc. 3. Ocena ogólna wód p³yn¹cych w 2006 roku - czêstoœæ wyst¹pienia parametrów ...... 38 Ryc. 4. Procentowy udzia³ wyników wybranych oznaczeñ w poszczególnych klasach jakoœci wód...... 38 Ryc. 5. Ocena ogólna jezior zgromadzonych w bazie WIOŒ i zmiany widzialnoœci w wybranych jeziorach...... 55 Ryc. 6. Jezioro Boczne ...... 56 Ryc. 7. Jezioro Dauby ...... 56 Ryc. 8. Jezioro Dobr¹g ...... 56 Ryc. 9. Jezioro Ewingi ...... 56 Ryc. 10. Jezioro Grajewko ...... 57 Ryc. 11. Jezioro Harsz...... 57 Ryc. 12. Jezioro Inulec ...... 57 Ryc. 13. Jezioro Jeziorak Du¿y ...... 58 Ryc. 14. Jezioro Jeziorak Ma³y ...... 58 Ryc. 15. Jezioro KierŸliñskie...... 58 Ryc. 16. Jezioro Linowskie ...... 58 Ryc. 17. Jezioro Marksoby...... 58 Ryc. 18. Jezioro Niegocin ...... 59 Ryc. 19. Jezioro P³askie ...... 60 Ryc. 20. Jezioro Pogubie Wielkie ...... 60 Ryc. 21. Jezioro Sasek Ma³y ...... 60 Ryc. 22. Jezioro Silec ...... 60 Ryc. 23. Jezioro Sunowo...... 60 Ryc. 24. Depozycja substancji wprowadzanych z opadem atmosferycznym (wet-only) na obszar województwa warmiñsko-mazurskiego w poszczególnych latach 1999-2006 (wielkoœci ³adunków w kg/ha*rok) i linie trendu dla ³adunków wnoszonych substancji oraz œrednioroczne sumy opadów (mm)...... 67 Ryc. 25. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku azotu w województwie warmiñsko-mazurskim...... 78 Ryc. 26. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku siarki w województwie warmiñsko-mazurskim...... 79 Ryc. 27. Stê¿enia œrednioroczne py³u PM10 w województwie warmiñsko-mazurskim...... 79 Ryc. 28. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku azotu w latach 1984–2006 ...... 81 Ryc. 29. Stê¿enia œrednioroczne dwutlenku siarki w latach 1982–2006 ...... 81 Ryc. 30. Stê¿enia œrednioroczne py³u zawieszonego w latach 1982–2006 ...... 82 Ryc. 31. Udzia³ grup odpadów w ogólnej masie odpadów przemys³owych (baza SIGOP) ...... 104 Ryc. 32. Udzia³ poszczególnych grup odpadów w ogólnej iloœci wytworzonych odpadów niebezpiecznych (baza SIGOP) ...... 104 Ryc. 33. Selektywna zbiórka odpadów w gminach w 2006 roku ...... 105 Ryc. 34. Selektywna zbiórka odpadów – gminy miejsko-wiejskie w 2006 roku...... 105 Ryc. 35. Selektywna zbiórka odpadów – gminy wiejskie w 2006 roku...... 105 Ryc. 36. Rodzaje kontroli przeprowadzonych w 2006 roku ...... 109

129 SPIS MAP

Mapa 1. Ocena jakoœci wód p³yn¹cych województwa warmiñsko-mazurskiego badanych w 2006 roku...... 29 Mapa 2. Jakoœæ wód Drwêcy i jej dop³ywów...... 30 Mapa 3. Jakoœæ wód £yny i jej dop³ywów...... 31 Mapa 4. Jakoœæ wód Pisy i Orzyszy ...... 32 Mapa 5. Stacje automatyczne i manualne pomiarów zanieczyszczeñ powietrza na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego...... 83 Mapa 6. Gospodarka odpadami na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego w 2006 roku ...... 106 Mapa 7. Zadania z zakresu ochrony œrodowiska realizowane w 2006 roku przy udziale WFOŒiGW w Olsztynie ...... 125

131