Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego Autor: Ewelina Krupa Zdjęcia na okładce: Ewelina Krupa Zdjęcia: Dariusz Kozik, Stefan Kraśnicki, Ewelina Krupa, Maciej Sebastianka, Łukasz Skalski Wydawca: HEDOM Michna Henryk ZESPÓŁ PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH W PRZEMYŚLU ul. Tadeusza Kościuszki 2 37-700 Przemyśl tel. 16 670 39 69 tel. 16 670 48 74 www.zpkprzemysl.pl www.facebook.com/zpkwprzemyslu Skład i opracowanie graficzne: Krzysztof Zygarowicz Nakład: 2000 szt. ISBN: 978-83-63784-12-6 EGZEMPLARZ BEZPŁATNY SPIS TREści 7. Wstęp 8. INFORMACJE OGÓLNE 10. WALORY PRZYRODNICZE PARKU KRAJOBRAZOWEGO POGÓRZA PRZEMYSKIEGO 12. Ochrona gatunkowa roślin 13. Ochrona gatunkowa zwierząt 15. Pomniki przyrody ożywionej 15. Rezerwaty przyrody 24. Stanowiska dokumentacyjne 25. Użytki ekologiczne 26. Murawy kserotermiczne 28. HISTORIA REGIONU 30. ZABYTKI SAKRALNE 30. Cerkwie 36. Kościoły 40. PIESZE SZLAKI TURYSTYCZNE 46. ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE 54. POZOSTAŁE ATRAKCJE 59. LEGENDY REGIONALNE 62. KULINARNA PODRÓŻ PO POGÓRZU PRZEMYSKIM 63. BAZA NOCLEGOWA 65. WAŻNE KONTAKTY 66. Literatura Widok z Kalwarii Pacławskiej (fot. Ewelina Krupa) WStęP Wyjątkowy charakter Pogórza Przemyskiego wynika przede wszystkim z jego zróżnicowanej rzeźby terenu. Obszar ten ze względu na swoje liczne walory został objęty ochroną krajobrazową i dziś funkcjonuje jako Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego. Jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, Przyrodnicze bogactwo tego regionu oraz echo burzliwej historii, skłaniają po- nigdy nie będziesz ubogi... dróżnika do refleksji i dostarczają wielu wrażeń, natomiast gwarancję wytchnienia przynoszą malownicze krajobrazy wraz z panującą tu nieocenioną ciszą, będącą wy- nikiem kumulacji ruchu turystycznego w znajdujących się nieopodal Bieszczadach. -Seneka- Oddajemy w Twoje ręce, Drogi Turysto, przewodnik, który poprowadzi Cię wy- jątkowymi ścieżkami przez krainę zabytków, wielokulturowej historii, pięknych kra- jobrazów oraz przeplatających się smaków polsko-ukraińsko-żydowskich. Tu, gdzie kończy się Polska, zaczyna się Twoja podróż po Kresowej Krainie, a gdy ją zakończysz, ufamy, że powracać tu będziesz jak do siebie... Życzymy udanej przygody. Zespół Parków Krajobrazowych w Przemyślu 6 7 1. INFORMACJE OGÓLNE Utworzony tu w 1991 roku Park Kra- jobrazowy Pogórza Przemyskiego obejmu- Pogórze Przemyskie jest zewnętrzną je swoim zasięgiem niemal cały ten obszar. częścią Karpat, zbudowaną z warstw fliszu Zlokalizowane są tu powiaty: przemyski wschodniokarpackiej płaszczowiny skol- i rzeszowski oraz gminy: Bircza, Dubiecko, skiej, a pod względem morfologicznym Dynów, Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, stanowi najdalej na wschód wysunięty Przemyśl. Z kolei tereny leśne administro- człon pogórzy, charakterystycznych dla wane są przez nadleśnictwa: Bircza, Dy- Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Od za- nów, Kańczuga oraz Krasiczyn. chodu Pogórze Przemyskie sąsiaduje z Po- Park Krajobrazowy Pogórza Przemy- górzem Dynowskim, za granicę północną skiego charakteryzuje się bogatą szatą ro- uznać można dolinę Sanu, za południową ślinną, w niewielkim stopniu poddaną Jesień na Pogórzu Przemyskim (fot. Ewelina Krupa) Góry Sanocko-Turczańskie natomiast za synantropizacji. Utworzono go w celu za- wschodnią- granicę polsko-ukraińską. chowania wielu cennych gatunków roślin Na atrakcyjność Pogórza Przemyskie- i zwierząt, zespołów i zbiorowisk roślin- go wpływa rusztowy układ grzbietów, Według jednego z podziałów geogra- nych, jak również, mających znaczenie na- który powstał przez wytworzenie dłu- ficznych występują tu trzy regiony kli- ukowe i dydaktyczne - form geologicznych. gich antyklinów, będących efektem pro- matyczne, których granice biegną mniej Całkowita powierzchnia Parku wy- cesów górotwórczych. Grzbiety te ciągną więcej równoleżnikowo. Na północy, nosi 60.561 ha, co czyni go jednym z naj- się z północnego zachodu na południowy w krainie Pogórze Wielicko – Przemyskie większych parków krajobrazowch w Pol- wschód - równolegle do siebie, sięgając do panuje klimat podgórski, przeważające sce. Przepływają tu rzeki: San, Wiar, Stup- 618 m n.p.m. - Suchy Obycz, 541 m n.p.m tereny Pogórza, czyli kraina Samborsko nica, Jawornik, Cisowa, Olszanka. Większa - Kopystanka. Całość krajobrazu dopeł- – Sądecka to klimat „zacisza śródgórskie- część terenu znajduje się w zlewni Sanu, niona jest urokliwie rozmieszczoną siecią go”, natomiast na południu – klimat gór- który w granicach Parku ma długość ok. rzek i potoków. ski Beskidu Wschodniego. 61 km, pozostała część należy do Wiaru - najdłuższej rzeki regionu, która wypływa Rzeka Wiar w pobliżu wsi Posada Rybotycka (fot. Ewelina Krupa) spod Brańcowej i wpada do Sanu po 68 km (z wyłączeniem 11 km, znajdujących się na terytorium Ukrainy). W krajobrazie Parku Krajobrazowe- go Pogórza Przemyskiego dominują wie- logatunkowe lasy (37.255 ha). Przeplatają się one z użytkami rolnymi (20.048) oraz wodami (895 ha). Całość wraz z tutejszy- mi pogórzami, tworzy barwną mozaikę, będącą cechą charakterystyczną dla tego wyjątkowego Parku. Tak urozmaicony te- ren sprzyja różnorodności świata zwierząt, a górsko-nizinno-pontyjski charakter re- gionu dodatkowo wpływa na duże bogac- two roślinne. Pogórze Przemyskie zimą (fot. Łukasz Skalski) Bociany białe (fot. Ewelina Krupa) 8 9 2. WALORY PRZYRODNICZE PARKU KRAJOBRAZOWEGO POGÓRZA PRZEMYSKIEGO Wpływ na szatę roślinną Parku Kra- jobrazowego Pogórza Przemyskiego mają przede wszystkim: podłoże, gleby, klimat oraz działalność człowieka. Dość ciepły klimat przyczynił się do wykształcenia lasów liściastych, a w wyższych partiach również mieszanych. Na nasłonecznio- nych stokach powstały murawy ksero- termiczne – ciepłolubne, barwne zbioro- wiska roślin, natomiast w chłodniejszych Stado jeleni, Sarna (fot. Łukasz Skalski) miejscach nieliczne torfowiska. Gatunka- mi dominującymi w krajobrazie leśnym Pod względem florystycznym Park są: buk, jodła, sosna, grab oraz dąb. Panu- Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego wy- ją tu bardzo dobre warunki dla żyznej kazuje bardzo duże bogactwo. Pokaźna buczyny karpackiej Dentario glandulosae liczba występujących tu gatunków roślin – Fagetum, podgórskiej odmiany buczy- naczyniowych lokuje Park w czołówce ny karpackiej Dentario glandulosae – Fa- najbardziej bogatych florystycznie regio- getum collinum ze wzrastającym udziałem nów w kraju. dębów, grabów i pojawiającym się dość Również tutejszą faunę zaliczyć trze- często klonem polnym, jak również dla ba do najwartościowszej w Polsce. Uroz- grądów o odmianie małopolskiej Tilio – maicona rzeźba terenu ma istotny wpływ Carpinetum. Tutejsze lasy w ok. 65% mają na różnorodność gatunkową zwierząt. skład gatunkowy zgodny z naturalnymi Dla miłośników przyrody Park Kra- siedliskami dla tego terenu, a średni wiek jobrazowy Pogórza Przemyskiego jest nie- drzewostanów wynosi ok. 75 lat. wątpliwie jednym z najlepszych miejsc „Modliszka zwyczajna” (fot. Ewelina Krupa) do odkrywania i prowadzenia obserwacji. Pogórze Przemyskie w porannej mgle (fot. Łukasz Skalski) Dzięcioł zielony (fot. Ewelina Krupa) 10 11 OCHRONA gatunkowa roślin Park Krajobrazowy Pogórza Przemy- skiego to królestwo roślin chronionych i rzadkich. Występują tu również suben- demity karpackie, czyli rośliny o ogra- niczonym zasięgu, preferujące przede wszystkim warunki panujące w Karpa- tach. Języcznik zwyczajny (fot. Łukasz Skalski) Pokrzyk wilcza jagoda (fot. Ewelina Krupa) Na szczególną uwagę zasługuje kilka- dziesiąt gatunków podlegających ochro- donna), śnieżyczkę przebiśnieg (Galanthus nie ścisłej. Wśród nich znajdują się m.in.: nivalis), ostrożenia siedmiogrodzkiego bezlist okrywowy (Buxbaumia viridis), go- (Cirsium decussatum) wawrzynka wilcze- ryczka krzyżowa (Gentiana cruciata), gół- łyko (Daphne mezereum), widłaka goź- ka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea), dzistego (Lycopodium clavatum), widłaka języcznik zwyczajny (Phyllitis scolopen- jałowcowatego (Lycopodium annotinum), drium), kłokoczka południowa (Staphylea Kruszczyk błotny (fot. Ewelina Krupa) widłaka wrońca (Huperzia selago), zawilca pinnata), kruszczyk błotny (Epipactis palu- wielkokwiatowego (Anemone sylvestris), zi- stris), kruszczyk siny (Epipactis purpurata), mowita jesiennego (Colchicum autumnale). lilia złotogłów (Lilium martagon), nasię- Natomiast subendemitami karpacki- źrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum), ro- mi są tojad mołdawski (Aconitum molda- siczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia), vicum) i żywokost sercowaty (Symphytum storczyk męski (Orchis mascula), storczyk cordatum). samiczy (Orchis morio). Wśród roślin częściowo chronionych OCHRONA gatunkowa ZWIERZąT spotkać można m.in.: bagno zwyczajne (Ledum palustre), cebulicę dwulistną (Scil- Ochrona gatunkowa jest istotnym la bifolia), centurię pospolitą (Centaurium elementem również dla rodzimej fauny. erythraea), ciemiężycę zieloną (Veratrum Lilia złotogłów (fot. Ewelina Krupa) Obok wielu gatunków pospolitych, ta- lobelianum), czosnek niedźwiedzi (Allium kich jak dzik, jeleń, sarna, na terenie Parku ursinum), gnieźnika leśnego (Neottia nidus Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego Zimowit jesienny (fot. Ewelina Krupa) -avis), goryczuszkę orzęsioną (Gentianella występują także ściśle chronione gatunki Żywokost sercowaty (fot. Ewelina Krupa) ciliata), kukułkę plamistą (Dactylorhiza ssaków. Należą do nich m.in.: niedźwiedź maculata), kukułkę szerokolistną (Dacy- brunatny (Ursus arctos), wilk (Canis lupus), lorhiza majalis), listerę jajowatą (Listera ryś (Lynx lynx), żbik (Felis silvestris), nocek ovata), obrazki alpejskie (Arum alpinum), duży (Myotis myotis), mopek