www.gaelsceal.ie Michael An bhfuil tú D. Higgins ar ag dul go Jean-Claude hOireachtas Trichet na Samhna? L. 12 L. 16
€1.65 (£1.50) Ag Cothú Phobal na Gaeilge 22.10.2010 Uimh. 31 •
Ag seasamh leis féin IDIRNÁISIÚNTA
(PIC. MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND) 5,000 gan dídean Aghaidh agus 33,000 Cheilte na Sile teach úr folamh Tomás Mac Síomóin CEILEANN an ceiliúradh Meadhbh Ní Eadhra ngníomhóidh an rialtas go críochnaithe ach folamh, domhanda ar éalú drá- agus Róisín Ní Éalaí tapa ar an gceist seo mar agus 10,000 teach atá nach matúil na mianadóirí a nach bhfuil a ndóthain mór críochnaithe, ach nach bhí adhlactha faoi thala- TÁ Focus Ireland, eagraíocht tithíocht á chur ar fáil chun bhfuil éinne ina gcónaí iontu mh dráma marfach eile náisiúnta a oibríonn go crua deireadh a chur le heaspa mar gheall ar mhionrudaí. atá ar siúl faoi láthair i ar son daoine gan dídean, ag dídine agus an gá a bheith ag Tá 10,000 teach eile ann atá bpríosúin i ndeisceart na fáiltiú roimh an tuairisc ar codladh ar na sráideanna, ag céimeanna éagsúla den tíre úd. scáil-eastáit (ghost estates) a rud a gheall an rialtas go tógáil. Tá an tuairisc Baineann an dráma foilsíodh inné agus tá siad ag bhfeabhsódh siad faoi bunaithe ar an tréimhse idir seo leis an leatrom atá á iarraidh go n-úsáidfear é dheireadh 2010.” mí Bealtaine agus mí Mheán imirt ag Rialtas na Sile ar chun déileáil le soláthar De réir an tSuirbhé Fómhair 2010. bhundúchasaigh na tíre. tithíochta poiblí. Náisiúnta ar Fhorbairt Tá Focus Ireland anois ag Tá grúpa acu seo, na Tá siad ag iarraidh freisin Tithíochta a foilsíodh inné, iarraidh ar an rialtas saineo- Mapuche, ar stailc ocrais go n-aithneoidh an rialtas agus a réitigh an Roinn laí ar pholasaí tithíochta le 82 lá anuas, tréimhse a gur féidir na tithe folmha a Comhsaoil, Oidhreachta sóisialta a cheapadh ar an sháraíonn an fhaid ama úsáid le cuidiú leis an agus Rialtais Áitiúil, tá os nGrúpa Ardleibhéil Saineo- a chaith na mianadóirí ngéarchéim thithíochta sa tír cionn 2,800 forbairt laithe Tithíochta atá á bhunú ina gcró faoi thalamh. agus chun cabhair a thab- tithíochta ann ar tosaíodh chun athbhreithniú a Tá cónaí ar na hairt do na daoine ar fad gan tógáil iontu ach nach bhfuil dhéanamh ar thorthaí na Mapuche, timpeall is dídean. an tógáil curtha i gcrích go tuairisce. Chuir an 700,000 acu, i gceantar “Tá suas le 5,000 duine fóill. Tá cead pleanála eagraíocht béim ar an easpa Brian Cowen ag labhairt leis na meáin faoi fhaisnéis Airgeadais a fíorbhocht i ndeisceart gan dídean in Éirinn agus tá faighte ag 180,000 aonad pleanála a bhí i gceist agus roinnt le páirtí polaitíochta eile, taobh amuigh de Thithe an Rial- na Sile. Tá a gcultúr is a 100,000 teaghlach ar liostaí tithíochta ach tá líon sun- na heastáit tithíochta á tais i rith na seachtaine. Tá sé dearbhaithe anois ag Eamon dteanga féin, Mapudun- agus iad ag fanacht ar tasach díobh atá folamh nó dtógáil, agus deir siad go Gilmore agus ag Enda Kenny go bhfuil na hiarrachtaí chun gun, acu a dhealaíonn thithíocht shóisialta,” a deir nach bhfuil críochnaithe go bhfuil sé riachtanach nach chomhthuiscint a fháil leis an chomhrialtas maidir le cúrsaí eaca- iad amach ó phobail eile urlabhraí ón eagraíocht. “Tá fóill. Ní hamháin sin ach tá ndéanfar na botúin chéanna maíochta sna blianta amach anseo thart. Tá sé ar intinn ag Fine na tíre. Is beag aird atá sé riachtanach go 33,000 teach atá arís sa todhchaí. Gael plean ceithre bliana dá gcuid féin a chur chun cinn anois. ag údaráis na Sile ar a gcearta pobail.
Ar lean ar leathanach 5 DUP ag beartú deireadh a chur le maoiniú Gaelscoileanna RÉIGIÚNACH • 8 Anton Mac Cába arsa an t-urlabhraí. “Bheadh ghlacadh ón rialtas, ar bhonn billiún punt sa bhliain a dhíol “Má shocraíonn grúpa ar TUAIRIMÍ 12 sin ar fáil ag an uile dhuine. Nó prionsabail. as seo?” scoileanna Albainise Uladh a • CÚRSAI SAOIL 16 DÚIRT urlabhraí de chuid an bheadh cead acu dul a Dar leis an DUP gurb é an Glacann an DUP leis go chur ar bun – cad chuige nach • DUP go mbeadh “cead” ag tui- mbealach féin.” cheist ná: an bhfuil na bhfuil cead ag eaglaisí mbunófaí earnáil dóibhsean?” GNÓ• 18 smitheoirí a bpáistí a chur Glacann an DUP leis an hacmhainní ann? “An dtig linn scoileanna bheith acu: “Ach an Ar ndóigh, ní féidir moltaí COMHSHAOL• 20 chuig scoileanna Gaeilge faoi reachtaíocht Eorpach, a ceithre nó cúig earnáil gcaithfidh an stát díol astu?” an DUP a chur i bhfeidhm BEATHA 22 mholtaí úra Peter Robinson – thugann an cead sin do thui- dhifriúla a mhaoiniú,” arsa an Tá ceithre earnáil anois sa muna nglacann an Fei- • ach ní bhfaigheadh na smitheoirí. Cheana, tá t-urlabhraí. “Bíodh is go bhfuil scolaíocht ó thuaidh. “Go dhmeannas leo. OIDEACHAS• 26 scoileanna maoiniú ón stát. scoileanna ag an Eaglais critéir dhifriúla ag cuid acu, ná teoiriciúil, is féidir níos mó Tá an scéal iomlán faoi ráiteas I measc an phobail• 28 “Bheadh córas stáit amháin Shaor-Phreispitéireach. Diúl- mar atá ag cuid eile, le go bheith ann,” arsa an t- Peter Robinson i leith scoilean- SPÓRT 29 ann, a bheadh maoinithe,” taíonn siad airgeadh ar bith a mbunófaí scoileanna. An fiú urlabhraí. na an Tuaiscirt le léamh ar l. 4 • 2 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 1 NUACHT NÁISIÚNTA “Maorlathas na Bruiséile á Droch-nuacht bhrú ar ghnólachtaí don earnáil beaga” – Jim Curran, ISME poiblí ó thuaidh Anton Mac Cába rainneacha ama ar an tei- deal atá ag daoine atá ar Moltaí maidir le saoire mháithreachais san AE á bplé sa Bhruiséil D’FHÓGAIR Státchisteoir liúntaisí neamhábaltachta. na Breataine, George Tá 97,000 i muinín na liún- Osborne, droch-nuacht taisí sin sa Tuaisceart. Is Meadhbh Ní Eadhra An chéad chéim eile sa phróiseas seo Siar ag deireadh mhí na Samhna 2006, amach is amach don ionann sin agus 8.8% ná do Chomhairle na nAirí (a dhéanann d’fhógair an tAire Gnóthaí Sóisialacha agus Tuaisceart san Athbhreith- díobh siúd atá in aois fos- TÁ Jim Curran ó Chomhlachas Ghnóthas ionadaíocht ar 27 ballstát) cinneadh a Teaghlaigh ag an am, an tAire Seamus Bren- niú ar an Chaiteachas taíochta. Beag agus Meánmhéide na hÉireann dhéanamh maidir le tairiscint an nan TD, go mbeadh rialtas na hÉireann ag Poiblí Níor fhógair Osborne (ISME) ag maíomh go bhfuil na moltaí Choimisiúin. caitheamh €27 milliún chun síneadh breise Dar le Pricewaterhouse- ach scéal maith amháin úra atá á gcur chun tosaigh ag Parlaimint “Is tosaíocht iad cearta máithreacha do a thabhairt do theidlíochtaí saoire Cooper, tá 20,000 post san don Tuaisceart. Cuideofar na hEorpa maidir le saoire Choimisiún na hEorpa,” a deir Viviane mháithreachais (íoctha agus gan a bheith earnáil phoiblí ó thuaidh le daoine a chuir airgead i mháithreachais, chun “tionchar diúl- Reading, Leas-Uachtarán ar an íoctha), ó 22 seachtain go 26 seachtain, ó 1 faoi bhagairt. Tá sin ina dtaisce leis an Presbyterian tach” a bheith acu ar ghnólachtaí. gCoimisiún agus Coimisinéir na hEorpa Márta 2007. Ag an am, dúradar go mbeadh bhuille, nó is san earnáil Mutual Society. Theip air “Níl iontas orm faoin na moltaí seo atá um Chearta Bunúsacha agus Saoránach- 43,000 bean i dteideal an síneadh breise seo sin atá 30.5% d’iomlán na sin dhá bhliain ó shin. Tá á dhéanamh ag an gCoimisiún Eorpach ta. “Má táimid le dul i dtreo cothro- a fháil. Roimh 2007, bhí 22 seachtain de bpostanna (de réir an Stát- £25 milliún agus ag an bParlaimint,” ar sé. “Tagann maíocht inscne san ionad oibre, caith- shaoire mháithreachais íoctha ann, leis an Chiste). De bharr na (€28,456,271.81) le tabhairt na moltaí ón mBruiséil agus níl ann ach fimid an chothromaíocht cheart a aimsiú rogha 12 seachtain bhreise de shaoire bpostanna a chaillfear san don chumann, chomh maorlathas na Bruiséile ag imirt tionchar idir cearta bunúsacha do mháithreacha neamhíoctha a fháil. earnáil phoiblí, caillfear maith le hiasacht £175 mil- orainn agus ag cur brú orainn gan chúis.” agus na fadhbanna eacnamaíochta atá os Ó 2007 ar aghaidh, 26 seachtain de shaoire 16,000 post eile san earnáil liún (€199,200,057.92). Tá Vótáil Parlaimint na hEorpa De comhair go leor gnónna san AE.” íoctha a bhí ann agus an rogha 16 seachtain phríobháideach. Tá an súil go socróidh sin cás na Céadaoin ar mholtaí chun Treoir Shaoire Maidir le vóta na Parlaiminte, deir sé bhreise a fháil gan íocaíocht faoin Straitéis baol ann go bhfágfaidh sin gcliant. Mháithreachais 1992 a leasú. Ag an tús, gur vóta “uaillmhianach” a bhí ann. Náisiúnta um Chúram Leanaí 2006-2010. Ó an dífhostaíocht ar ais ar Is léir go bhfuil bhí Coimisiún na hEorpa ag moladh an “Ní bheidh sé éasca teacht ar réiteach 2000 go 2006, tháinig méadú ar an maoiniú an leibhéal mar a bhí sna impleachtaí breise ann tréimhse shaoire mháithreachais a leis an gComhairle sa todhchaí mar gheall iomlán do shaoire mháithreachais íoctha ó 80í. Tá £7 mbilliún (€7.96 don Tuaisceart. Inniu (Dé mhéadú ó 14 seachtain go 18 seachtain. air seo,” ar sé. “Tá Coimisiún na hEorpa €58 go €175. Ní raibh ach saoire billiún) le ciorrú ón hAoine) tá an Feidhmean- Bhí siad ag moladh freisin go n-íocfar an réidh le cuidiú leis an gComhairle agus mháithreachais de 14 seachtain ann deich mbuiséad leasa nas ag teacht le chéile tuarastal iomlán leis na mná le linn na leis an bParlaimint aontú ar an dTreoir mbliana ó shin in Éirinn, rud a léiríonn an shóisialaigh. Cuirfear teo- chun iad a phlé. tréimhse sin. Anois tá Parlaimint na hEo- seo.” dul chun cinn ollmhór atá déanta ó shin. rpa ag iarraidh láníocaíocht a thabhairt Dar leis, ba cheart don Treoir seo córas do na mná le haghaidh 20 seachtain den nua-aimseartha maidir le saoire thui- tsaoire mháithreachais, agus dhá sheach- smitheoirí a leagan amach, ionas go tain de shaoire athartha (paternal leave) mbeidh freagrachtaí ar aithreacha chomh láníoctha a thabhairt isteach freisin. maith le máithreacha. Díoma in Oileán Thoraí Tá an tAire Comhionannais Mary Is i mí Dheireadh Fómhair 2008 a mhol White i ndiaidh a rá go ndéanfaidh an an Coimisiún an reachtaíocht reatha Ciarán Dunbar rialtas a dhícheall chun saoire (Treoir 92) a leasú, mar chuid den Róisín Ní Éalaí Mac Ruaidhrí gur buille trom é seo Eagarthóir mháithreachais do mhná na hÉireann a phacáiste “cothromaíocht oibre-saoil”, do mhuintir Oileán Thoraí agus tá [email protected] fheabhsú. D’fhéadfadh na moltaí nua atá bunaithe ar an gCoinbhinsiún Cosan- TÁ muintir Oileán Thoraí, amuigh sé ag cur an mhilleáin ar an Aire Trevor Ó Clochartaigh costas breise de €300 milliún a chur ar an ta Máithreachais a reáchtáil an ó chósta Thuaisceart na hÉireann, Éamon Ó Cuív. Bainisteoir Tionscadail Státchiste, ach tá Jim Curran den tuairim Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair (ILO) in ar buile an tseachtain seo. Dúradh “Táimid iontach brónach ar fad [email protected] nach iad an rialtas a bheadh ag íoc, ach 2000. leo ar an Déardaoin an 14 Deireadh faoi, is buille millteanach é do Treasa Bhreathnach gnólachtaí agus comhlachtaí beaga ar fud Má théann an dréachtreachtaíocht seo Fómhair, nach mbeidh an t-aer- Thoraí i ndiaidh 35 bliain d’obair. Soláthróir Ábhair na hÉireann, rud nach féidir leo a ar aghaidh agus má ghlactar leis, beidh stráice a raibh siad ag súil leis agus Níl muid ag fáil an aerstráice agus [email protected] dhéanamh. bunrialacha i bhfeidhm trasna an AE ar a thug siad go cruinniú poiblí in is nuacht an-olc ar fad ó Phat Meadhbh Ní Eadhra “Sílim gurb í seo an chéad chéim i fad. Ar ndóigh bheadh sé de cheart ag 1974 ag teacht ar an bhfód tar éis Carey é agus tá muid ag fágáil an Soláthróir Ábhair bpróiseas fada,” ar sé. “Má thagann na ballstáit rialacha nó reachtaíocht atá níos an tsaoil. lucht ar fad ar Éamon Ó Cuív mar [email protected] moltaí seo i bhfeidhm, níl sé luaite ná fabhraí d’oibrithe ná an reachtaíocht nua, Níl ach bóthar amháin ag muin- gheall gur gheall seisean go Gráinne McElwain sonraithe cé a bheidh ag íoc an t-airgead a choinneáil. tir an oileáin amuigh ar an Mhuir mbeadh an t-aerstráice againn.” Soláthróir Ábhair Spóirt breise. Mo bharúil ar an scéal ná gur Ní hé Jim Curran agus ISME an t-aon Atlantach, bóthar atá go dona dar “Bhí gach rud socraithe, bhí sé [email protected] gnólachtaí agus comhlachtaí beaga a dream atá míshásta leis na moltaí nua. le Rí Oileán Thoraí, Patsy Dan Mac réidh le theacht agus leis an obair Patricia Ní Chonghaile bheidh thíos leis an ualach mar is cinnte Bhí 50 ceannaire gnó i láthair ag Par- Ruaidhrí. a thoiseacht, tá daoine i bpostanna Comhordaitheoir Táirgíochta nach mbeidh sé de chumas ag an rialtas laimint na hEorpa inné agus iad i mbun “Tháinig scéala go dtí an tOileán san Údarás, sa Ghaeltacht agus sa [email protected] an t-airgead breise a íoc. Faoi láthair, tá agóide. Tá Comhlachas Tráchtála na ó Dinny McGinley nach bhfuil Pat Chomhairle Chontae agus níl siad saoire mháithreachais mhaith de 26 Breataine ag maíomh go gcosnóidh na Carey chun an t-aerstráice a thab- in ann dada a dhéanamh dúinn! Uimhir Oifige : 00353-91-897766 seachtain againn in Éirinn, ach ní gá tairiscintí seo £2.5 billiún breise in hairt dúinn i ndiaidh 35 bliain Níl an tÚdarás in ann dada a 00353-91-536201 d’fhostóirí an tuarastal iomlán a íoc leis aghaidh na bliana orthu. Faoi láthair ní gá d’obair”, a dúirt sé. dhéanamh d’oileán Gaeltachta, níl [email protected] na mná. Bheadh sin dodhéanta.” d’fhostóirí sa Bhreatain ach sé seachtaine Chuir an Teachta Dála Denis an tAire Gaeltachta in ann dada a Deir an tUasal Curran go bhfuil na téar- de shaoire mháithreachais a íoc, ag ráta McGinley an cheist trí Dháil Éire- dhéanamh d’oileán Gaeltachta maí a bhaineann le saoire mháithreachais 90% de ghnáth-thuarastal iomlán na ann agus d’inis an tAire Pat Carey agus níl an Chomhairle Chontae in in Éirinn níos fearr ná mar atá ina lán mban. Ansin faigheann na mná 33 seach- dó tráthnóna Déardaoin seo caite ann dada a dhéanamh d’oileán tíortha eile, agus nach bhfuil éinne ag brú tain bhreise ar phá reachtúil a bhfuil na nach raibh siad chun an t-aer- Gaeltachta. Níl fhios againn cén Baineann Gaelscéal úsáid as Gaelspell agus chun iad a athrú, seachas lucht an Aon- cáiníocóirí ag íoc as, de £124.88 sa tseach- stráice a fháil ar an oileán agus is fáth a bhfuil siad i bpostanna”, a Ceart, bogearraí a chabhraíonn le litriú agus tais Eorpaigh sa Bhruiséil. tain. léir ón méid a bhí le rá ag an Uasal deir sé. gramadach na Gaeilge, www.cruinneog.com GAELSCÉAL NUACHT 3 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • Tionscal tógála an Tuaiscirt i mbaol
Meadhbh Ní Eadhra “Ar cheann de na bealaí gur sochair go fóill. muid,” ar sé. féidir é sin a dhéanamh ná In ainneoin na drochnuach- Tá an Roinn Airgeadais ag TÁTHAR ag maíomh go mbei- infheistiú san infreastruchtúr: ta, creideann an tUasal Arm- tuar go mbeidh £4 bhilliún dh tionscadail chaipitil i dTu- sna scoileanna, sna hospidéil, strong go bhfuil an ghloine gearrtha as an mbuiséad thar aisceart na hÉireann buailte go sa chóras iompair, sa chóras “leathiomlán”. thréimhse cheithre bliana. dona ag ciorruithe sa uisce agus i dtithíocht shóisial- “Má dhéanann an fei- D’fhéadfaí 20,000 post a chail- bhuiséad. Tá an tionscal tógála ta,” ar sé. dhmeannas an beart soiléir leadh san earnáil phoiblí dá sa Tuaisceart thíos leis cheana Dar leis gur chuir gach £1 a agus cinntitheach seo agus má thoradh sin agus freisin féin mar gheall ar an gcúlú eac- caitheadh ar chúrsaí tógála tharraingíonn siad le chéile, bheadh airgead agus poist á namaíochta ach tá imní ann £2.84 ar fáil don eacna- seans go mbeidh rudaí níos dtógáil ón earnáil phríob- anois go bhféadfadh an earnáil maíocht. dearfaí ná mar a cheapann háideach. dul i léig níos mó fós mar tho- “Is gá don fheidhmeannas radh ar na ciorruithe a cinntí a ghlacadh nach dtait- fógraíodh san Athbhreithniú neoidh leis an bpobal, Caiteachais. Nochtadh an b’fhéidir, cosúil le táillí uisce Léirsiú beartaithe tseachtain seo go dtitfidh agus sócmhainní a dhíol, chun buiséad caiteachais chaipitil an t-ioncam a ardú,” ar sé. Beidh ceardchumannaigh as achan chearn den Tuaisceart an fheidhmeannais le 40%.Tá Leanann na ciorruithe seo i ag léirsiú i mBéal Feirste Dé Sathairn. Beidh siad ag siúl ón níos mó ciorruithe ar thograí gclár tógála an fheidhmean- gColáiste Ealaíon go dtí Halla na Cathrach, ag toiseacht ag móra tógála ná mar a bhíodar nais maolú suntasach a bhí 12.30. Dúirt Peter Bunting, LeasArd-Rúnaí Chomhdháil na ag súil. ann cheana féin san earnáil gCeardchumann, go raibh seo ag cur teachtaireachta Deir Príomh-Eacnamaí tógála mar gheall ar na droch- chuig an bhFeidhmeannas, agus chuig rialtas na Bhanc Uladh, Richard Ramsay, chúinsí eacnamaíochta. Deir Breataine: “Tig linn stop a chur leis na ciorruithe má go bhfuil rudaí ag breathnú go an Chónaidhm go bhfuil stadaimid de bheith ag creidiúint finnscéalta. Tig linn dona do thógáil maoinithe ag 21,000 duine i ndiaidh a bpost stop a chur leis na ciorruithe má seasaimid le chéile thar an rialtas. a chailleadh i rith an chúlú eac- gach earnáil den saol, ní amháin anseo ach sa Bhreatain Thug sé rabhadh go mbeadh namaíochta. Maíonn siad go Bheag, in Albain agus i Sasana.” tionchar ag na ciorruithe seo ar bhfuil 13,000 acu seo ag fáil an eacnamaíocht ina hiom- láine. "Baineann an infheistíocht chaipitil leis an tionscal tógála ach go háirithe,” ar sé. “Sin an infheistíocht san infreas- truchtúr, áit a mbeidh cior- Seansailéir an Státchiste, George Osborne ruithe de 40% thar na chéad cheithre bliana eile. Cúiseoidh tóirí Tógála (Construction agus an eacnamaíocht níos lei- sé sin damáiste mhór don eac- Employers' Federation), John thne i dTuaisceart na hÉire- OOiirreeaacchhttaass namaíocht agus caillteanas Armstrong, gur cheart don ann. Deir sé freisin gur cheart a post san earnáil tógála amach fheidhmeannas gníomhú go bheith ag díriú ar an earnáil anseo.” soiléir agus go cinntitheach phríobháideach a fhás agus a Deir Príomhfheidhmean- maidir leis seo, mar gheall ar fhorbairt mar gur ansin a nnaa SSaammhhnnaa nach Chónaidhm na bhFos- an nasc idir an tionscal tógála chothófar maoin. PríomhfhéilePríomhfhéile nana nGaelnGael Cé chomh hÉireannach is atá tú? ! www.howirishareyou.com " Treasa Bhreathnach go raibh sinsearacht Éirean- sin le rá nach féidir leo tic a nach acu agus 0.98% de chur sa bhosca d’eitneachas TÁ feachtas tosaithe ag mhuintir na hAlban. Éireannach chomh maith. Cónaidhm na gCumann Éire- Is é Learpholl an chathair Tá roinnt fadbhanna comón- annach (Federation of Irish Shasanach leis an nasc is láidre ta ag an bpobal Éireannach i Amhránaíocht ar an Sean-Nós Societies) lena chinntiú go le hÉirinn agus deirtear go Sasana, arbh fhéidir dul i ngle- bhfuil léiriú cruinn á thabhairt bhfuil bunús na hÉireann ag an ic leo i bhfad níos fearr le léiriú Damhsa ar an Sean-Nós ar líon na nÉireannach agus ar chuid is mó den phobal ansin. cruinn ar an méid daoine sa líon na ndaoine de bhunadh na In Birmingham reáchtálann ngrúpa seo. Mar shampla, tá Lúibíní & Agallamh Beirte hÉireann atá ina gcónaí sa siad an pharáid Fhéile Pádraig leibhéal níos airde ailse ag Éire- Bhreatain inniu. is mó sa Ríocht Aontaithe agus annaigh sa Bhreatain ná mar Scéalaíocht & Dreas Cainte Beidh daonáireamh i Sasana meastar go bhfuil bunús na atá ag aon ghrúpa eitneach eile ar an 27 Márta 2011 agus is céim hÉireann ag timpeall 35% de i Sasana. é seo chun dul i ngleic le heas- phobal Mhanchain. Tá géin ag duine as gach Seisiúin & Seimineáir pa ionadaíochta na nÉirean- Tá tábhacht na nÉireannach cúigear Éireannach i Sasana nach sna figiúirí oifigiúla. i Sasana soiléir, agus a rian le atá mar thoradh ar an ngalar ae Togha an cheoil agus an chomhluadair Meastar go bhfuil timpeall sé feiceáil ar shráideanna, (liver) haemochromatosis, mhilliún Éireannach nó duine droichid agus bóithre na tíre, agus faigheann Éireannaigh Bí Linn! Beidh fáilte romhat! de bhunadh na hÉireann ina ach níl an tábhacht chéanna bás níos óige ná grúpaí eile eit- gcónaí i Sasana inniu ach níl tugtha dóibh ag an rialtas. Is é neacha agus tá sé seo fíor sa figiúr cruinn ar fáil den phobal seo an príomhfháth a bhfuil an tríú glúin fiú d’Éireannaigh ina seo. Is i ndaonáireamh 2001 a feachtas seo seolta ag gcónaí i Sasana. Is de bharr gá a #!% tugadh an rogha do dhaoine a Cónaidhm na gCumann Éire- dháileann rialtais buiséid agus # " # $& % %7A3) 20'7(2'37! '340 C92' 43'92 $ mbunús Éireannach a léiriú annach . dá bharr síleann Cónaidhm na den chéad uair, roimhe seo ní Má rugadh duine sa gCumann Éireannach go B5 % &'& ( )' &' raibh an rogha ag daoine ach a Bhreatain agus má tá pas bhfuil tábhacht thar cuimse '(8 % &'& ( )' n-áit bhreithe a thabhairt. Sa Sasanach acu is féidir leo tic a leis go gcuireann gach duine ar @@@-'596370'(29'8-30 daonáireamh seo mhaígh 1.2% chur sa bhosca do náisiú- de bhunadh na hÉireann é nó í '3120'55 #370'(29'8 5' '03410 )0659'8 B de Shasanaigh agus Breatnaigh nachas na Breataine, ach ní hé tic sa bhosca. 4 NUACHT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 “Benign apartheid” Borradh faoi ionsaithe sna scoileanna: pionóis i nDoire
Danny Brown thabhairt dóibh ar cé atá freagrach astu. Robinson TÁ borradh mór faoin Cé nach bhfuil fianaise ar mhéid ionsaithe pionóis i bith ann go díreach gurb Anton Mac Cába an Dún, Doire, Ard Mhacha nDoire le tamall anuas agus ionann RAAD agus an fíor- agus Tír Eoghain. glactar leis gur easaontóirí IRA, tá sé soiléir go bhfuil an IN óráid a thug sé an tseachtain Níl spórt Gaelach ach i scoil poblachtacha atá taobh grúpa easaontach sin ion- seo caite, thug Céad-Aire an rialaithe amháin, Ashfield Boys thiar den bhorradh sin. tach gníomhach le tamall Tuaiscirt, Peter Robinson, in oirthear Bhéal Feirste. Tá Scaoileadh fear óg sa dá anuas agus bheadh sé le “benign apartheid” ar an foireann iomána ansin, i chois oíche Mháirt na céill dá mbeadh baint acu chóras scolaíochta sa Tuais- gcomhpháirt le scoil seachtaine seo i gceantar leis na hionsaithe pionóis ceart. Chaitliceach. Chothaigh cluichí Ard an Chairn sa chathair seo. Cé nach raibh sé in éadan Gaelacha conspóid i scoil eile. agus fágadh Gary McGuin- Nuair a bhí an IRA Seal- scoileanna bheith ag eaglaisí, Tá Scoil Ghramadaí Léim a’ ness go dona tinn san othar- adach i mbun oibre sna bhí sé in éadan maoiniú ón stát Mhadaidh rialaithe, ach neart lann i ndiaidh don ghrúpa ceantair chéanna, bhíodh don chineál sin scoile. Caitliceach ann. Socraíodh go Republican Action Against go leor ionsaithe den Bhí sé ag labhairt le Comhair- mbeadh traenáil don pheil Drugs (RAAD) é a scaoileadh chineál seo ann go minic le an Chaisleáin Riabhaigh Ghaelach ann i ndiaidh am i ngairdín a thí ag Slieve- agus, cé gur cháin na páir- nuair a dúirt. Bhí sé ag labhairt scoile. Bhí ionadaithe ó Chu- more Park i gceantar Sean- tithe polaitíochta iad, bhí le lucht éisteachta a bhain lena mann Lúthchleas Gael le teacht talaimh sa chathair oíche méid áirithe tacaíochta pháirtí féin, Páirtí Daonlathach isteach chun é a dhéanamh. Dhomhnaigh seo a chuaigh dóibh sna pobail náisiú- Uladh (DUP). Is leis an DUP 13 Chuir údaráis na scoile ar ceal thart. nacha. den 23 suíochán ar an é. Dúirt siad go raibh gearáin ó Tá eagla ar chlann Chonaic daoine pobail Chomhairle. mhúinteoirí agus tui- McGuinness nach siúlfaidh eile sa tír seo agus thar lear a Bhí, ar ndóigh, conspóid smitheoirí. sé arís, nó nach mbeidh sé bhí cosúil lena bpobal féin ann. Chuir idir an Eaglais Tá scór meánscoil ábalta an chos dheis a úsáid agus iad scriosta ag drugaí Chaitliceach agus pholaiteoirí chomhtháite ann. Imríonn níos mó. ar nós hearóine agus náisiúnacha ina éadan. Go fiú Tá Peter Robinson anois ag léiriú tacaíochta do chóras sco- thart ar leath-dhosaen acu peil Dúirt deartháir leis nach cócaoin. Chreid siad nach Páirtí Aontachtach Uladh laíochta amháin ó thuaidh, tá naimhdeas léirithe ag a bhean Ghaelach sna comórtais do dtuigeann siad cad chuige raibh na fadhbanna sin ina (UUP), ní raibh siad ar aon chéile don oideachas chomhtháite áfach. scoileanna. Tá ceisteanna faoi ar ionsaíodh Gary mar nach bpobal féin cionn is go raibh intinn leis. Dúirt Basil McCrea, cé chomh comhtháite atá cuid raibh baint ar bith aige le na fórsaí paraimíleatacha ag urlabhraí oideachais an UUP, DUP. Dúirt McCausland: “Páistí amuigh d’uaireanta scoile. Tá de na scoileanna comhtháite, drugaí. déileáil leo. go raibh sé in amhras faoin rud a thagann as an earnáil mana Gaeilge ‘Lámh fois- idir mheánscoileanna agus Cáineadh na hionsaithe Sin an lucht tacaíochta a spreag Robinson: “Roimh an Chaitliceach Rómhánach nó dineach an uachtar’ ag Scoil bhunscoileanna. Ba scoileanna go forleathan ag ionadaithe atá á lorg ag RIRA agus na athbhreithniú cuimsitheach ar Ghaeilge, tagann siad as le Ghramadaí Sullivan Upper in rialaithe iad a bhí faoi bhagairt na bpáirtithe polaitíochta sa grúpaí eile atá sásta coin- an chaiteachas, agus roimh braistint láidir féiniúlachta…” Ard Mhic Nasca. druidte. chathair ach deir an PSNI i neáil leis an fhoréigean. thoghchán, tá ceannlínte Bíonn siombailí Briotanacha Tá na cluichí Gaelacha, go Bhí roinnt daltaí Caitliceacha nDoire nach féidir leo Agus sin an fáth go gcrei- úsáideach ag páirtí ar bith, ach in go leor de na scoileanna: an háirithe an pheil, mar chuid dá iontu. Mar sin, d’imir siad mórán a dhéanamh fúthu deann daoine nach bhfuil ní thig leo difear a dhéanamh bhratach, pictiúir den Bhan- bhféiniúlacht ag tromlach aos cleas. D’fhostaigh siad múin- muna bhfuil daoine sa an t-ionsaí deireanach den iad féin,” arsa McCrea. ríon agus mar sin de. óg Caitliceach an Tuaiscirt. Sin teoir Caitliceach don teagasc phobal sásta an t-eolas a chineál seo feicthe againn. Tá cúlra polaitiúil leis seo. Tá Bhí an Gaeilgeoir Gordon de bharr éachtaí fhoirne an Críostaí, agus thug scoileanna Robinson ina Chéad-Aire ar an McCoy ar Down High, scoil gra- Tuaiscirt le scór bliain anuas: comhtháite orthu féin. Fheidhmeannas in am ag a madaí rialaithe i nDún Pádraig. bhfuil ciorruithe dá Dar leis nach raibh meon Pro- ndéanamh. Ní ar a aimhleas atá tastúnach ar an scoil, nó tá conspóid faoi cheisteanna eile. oiread sin saghsanna Protastú- Léirigh suirbhéanna tuairimí nach ann: “Bhí meon Buaiteoir an thar na blianta go dtugann an Briotanach ann. Protastúnaigh ag freastal ar pobal ó thuaidh tacaíocht do Rinneamar rud beag de stair Chomortáis phrionsabal an oideachais na hÉireann sa chéad trí bliana, scoileanna Caitliceacha chomhtháite. ansin rinneamar stair na Comórtas an Oireachtas Níl sé chomh simplí sin é a Breataine agus na cruinne. Bhí Chéad Duais chur i bhfeidhm áfach. an litríocht iontach Briotanach. Anton Mac Cába mílítigh sinsearacha dílseacha. “Is Gearóid Ó Dubhghaill, Ó thuaidh, tá scoileanna Chothaigh sé meon ionam go scoileanna maithe iad, tá siad níos fearr Indreabhan rialaithe ann, gur leis an stát iad raibh mé ‘offshore’.” Níl taithí GNÉ de thaithí an tuaiscirt nach dtug- ná na scoileanna eile ar an bhaile,” a Co na Gaillimhe. mar gur Protastúnaigh trom- Gordon iomlán fíor faoi gach tar aird air ná na Protastúnaigh a mhínigh fear ar an bhaile. Tá An lach na ndaltaí; agus scoilean- scoil rialaithe. Tá cuid acu a théann chuig scoileanna Caitliceacha. Coláiste Doiminiceach i bPort Stíob- Dara Duais na faoi chothabháil, mar gur chuireann béim láidir ar stair B’é an duine ba chlúití orthu ná James haird, Co Doire, measctha chomh Sarah Beth Moylan, Caitlicigh iad mór-thromlach agus litríocht Bhéarla na hÉire- Molyneaux, iar-cheannaire Pháirtí Aon- maith. Tá 235 dalta Protastúnach agus Aird Mhóir na ndaltaí. ann; mar shampla, Omagh tachtaigh Ulaidh. Fuair seisean a chuid 249 dalta Caitliceach ann. Co na Gaillimhe. Níl muinín ag pobal Academy. oideachais ar bhunscoil Caitliceach Tá Scoil Gramadaí Naoimh Lughaidh Caitliceach an Tuaiscirt as an Caithfear a rá fosta go bhfuil lámh leis an Gharrán Fearnóige i ndeis- ar an Chill Caol, baile go bhfuil cáil an Tríú Duais Stát. Léirigh suirbhé a rinneadh fadhbanna le stádas na Gaeilge ceart Aontroma. Phrotastúnachais air. Bhí mná rialta ina Bernadette Uí Mhurchú, le déanaí nár chaomhnú crei- in go leor scoileanna faoi Is Protastúnaigh iad tromlach na bhun go dtí na 90idí. Bíonn i gcónaí Cill Da Lua dimh an ghné ba thábhachtaí a chothabháil, mar a thugtar ar ndaltaí ar mheánscoil Caitliceach triúr nó ceathrar Protastúnach i ngach Co an Chláir. cheangail scoláirí leis na na scoileanna Caitliceacha. Tá amháin, Coláiste Naomh Cholumban i bliain. scoileanna. Dar leo gur cur roinnt acu nach ndéanann í a mBeannchar i gCo, an Dúin. Tá 299 Pro- Bhain iar-scoláire amháin cáil amach Comórtais an Gum chun cinn spóirt Ghaelaigh, theagasc. tastúnach agus 244 Caitliceach ann. dí féin sna 80í. B’shin Ethel Smith, Brian Thornton, Co na Mí cultúir agus teangan ba tháb- Níl Gaeilge ach i dtrí scoil Leis, is Protastúnaigh iad tromlach na comhairleoir de chuid an DUP. Bhí sí agus hachtaí. Fuair an dearcadh seo rialaithe. Is iad sin Belfast Royal ndaltaí ar cheann den dá bhunscoil gnóthach ag éirí mórshiúlta dílseacha a Seán Micheál tacaíocht ó fhoinse nach Academy, Friends i Lios na Chaitliceach ar an bhaile. I measc na chur trí ceantair Caitliceacha. Nuair a O’Donnchadha, Co Chiarraí mbeifeá ag dúil leis: an tAire gCearrbhach, agus an Royal dtuismitheoirí a chuireann a gcuid cuireadh ceist orthu, dúirt na mná rialta Cultúir, Ealaíon agus Fóil- School in Ard Mhacha. Tá sin páistí chuig na scoileanna seo, tá para- gur cailín deas, múinte a bhí inti. líochta, Nelson McCausland ón ann ar bhonn deonach, taobh GAELSCÉAL NUACHT IDIRNÁISIÚNTA 5 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • Aghaidh Cheilte na Sile
Ar lean ó leathanach a haon acmhainní féin, maille leis an marbh nó gortaithe go dona. áiríonn na leasuithe seo mar tosaíocht seo mar chuid de moltaí a rinneadh sa bpar- dochar atá á dhéanamh dá Ach, ar dtús, in áit caintean- ghníomhartha sceimhli- chlár oibre an rialtais, a bhuío- laimint, agus plé á dhéanamh Is beag aird atá tugtha go dtí bpobail is dá gcultúr, cuirtear na leis na stailceoirí a thionsc- teoireachta gníomhartha nach chas le brú a tháinig ó lucht ar an dlí frithsceimh- seo ag an rialtas céanna ná ag gníomhartha coiriúla ina leith. namh, d'ordaigh an rialtas sceimhlitheoireacht iad. gnó agus gaimbíneachais. litheireachta, a láidreodh cear- meáin chumarsáide na Sile ar Le blianta beaga anuas, Sileach go mbeathófaí go Anuas air sin, níl siad sásta leis Féachfaidh an Plean Arau- ta sibhialta a muintire. scéal léanmhar na stailce cuireadh buíon nach beag de foréigneach iad. An freasúra an gcaoi gur cúirteanna mílea- canía le bochtanas an chean- Feictear dóibh go ndúnann sé ocrais seo. na “sceimhlitheoirí” Mapuche parlamainte féin, tá sé leagtha ta amháin atá cumasaithe le tair Mapuche a shárú trí sin an doras ar aon phlé réadúil Is toradh é agóid seo na seo i bpríosún. Tá tagairt déan- síos mar réamhchoinníoll aige déileáil le líomhaintí an infheistiú poiblí agus príob- ar éilithe an phobail Mapuche. Mapuche ar an gcaoi ar ta ag na Náisiúin Aontaithe go n-éireodh na cimí as an ghnáthphobail in aghaidh háideach a dhéanamh ann. I leaba é a chneasú, doimh- baineadh a dtailte uathu le féin ar an sárú soiléir seo ar stailc ocrais sula gcuirfí tús le saighdiúirí. Fós féin, d'oscail Spreagfadh sé seo tion- níonn seasamh seo rialtas neart arm sa 19ú céad nuair a chearta daonna. cainteanna. Ní thagraíonn na na leasuithe dlíthiúla seo sclaíocht a thiocfaidh i dtír ar Piñera i leith na Mapuche an bhí an stát Sileach á chruthú. Le haird a tharraingt ar an nuachtáin is mó díol sa tSile díospóireachtaí parlaiminte acmhainní nádúrtha an chréacht chiníoch seo in anam De thoradh na gabhála seo, níl éagóir atá á déanamh ar a don stailc, a bheag ná a mhór. atá ag tarraingt airde ar réigiúin seo a shuífí feasta sna na Sile. Labhair José Sarama- fágtha ag na Mapuche ach 5% muintir, chuir 34 cime Le le go gcuirfeadh an easpa deireadh thiar ar chás na margaí náisiúnta agus go, an duaisbhuaiteoir Nobel a dá dtailte dúchasacha. Ach tá Mapuche atá i bpríosúin i poiblíochta lagmheanmna ar Mapuche is bundúchasaigh idirnáisiúnta. Ach, a deir na fuair bás le deireanas, ar an an stát Sileach beag beann ar ndeisceart na Sile tús le stailc na stailceoirí, meastar. eile a bhfuil satailt á déanamh Mapuche, ní hé an bochtanas gcréacht chéanna cúpla bliain úinéireacht na Mapuche ar an ocrais 82 lá ó shin. Chomh Tar éis 50 lá den stailc ocrais ar a gcearta ag an stát Sileach. an t-aon chnámh spairne atá ó shin. “Fad is a aithíonn an 5% féin. Mar sin tá scéimean- maith le bheith ina gníomh in seo, agus bás na stailceoirí á Agus an bás á thuar, dúirt an idir iad agus an stát Sileach. Ní tSile í féin mar náisiún-stát” a na foraoiseachta agus hidrile- aghaidh pholasaí an stáit i leith thuar, ghníomhaigh an rialtas. rialtas go mbeadh sé páirteach bheidh siad sásta le rud ar bith dúirt sé “agus gan aitheantas a ictreacha á dtionscnamh ag a dtailte, is agóid í an stailc Rinne sé leasú ar an dlí friths- sna cainteanna a theastaíonn ó níos lú ná na tailte dúchasacha thabhairt don éagsúlacht eit- rialtas na Sile ar na tailte seo ocrais seo in aghaidh úsáid an ceimhlitheoireachta agus ar an na stailceoirí. Mhaígh an a goideadh uathu, maille leis neach agus chultúrtha atá sa maille le dúshaothrú ar na fhoréigin ag gníomhairí an dlí míleata. Shásaigh na lea- Eaglais Chaitliceach go na hacmhainní luachmhara tír, ná do na cearta is cóir a hacmhainní nádúrtha atá ar stáit. Fágann an foréigean suithe seo 23 stailceoir agus mbeadh sí sásta idirghabháil a atá iontu, a fháil ar ais faoina bheith ag gabháil leo, coinneo- fáil iontu. Agus nuair a chuire- céanna baill den phobal d'éiríodar as an agóid. Ach dhéanamh idir iad agus an rial- smacht arís. Agus gur fúthu far an chréacht seo oscailte.” ann na Mapuche in aghaidh Mapuche – seandaoine, mná leanann an 11 eile leo ar tas. Ach cuireadh dóchas na féin amháin a bheas sé feasta Cibé poiblíocht dhearfach a robáil seo a dtailte is a n- agus páistí san áireamh – sínte chonair an ocrais. Dar leo siúd, stailceoirí ar ceal le cúpla lá cinní polaitiúla, eacnama- d’éirigh le Sebastian Piñera a anuas nuair a d'fhógair an maíocha agus cultúrtha a tharraingt as tarrtháil na Taoiseach, an t-ilmhilliúnaí bhaineann leo féin a mianadóirí, scaipfear é mar Sebastian Piñera, go gcaith- dhéanamh. cheo na maidne má bhásaíonn feadh cibé dialóg a thionscnó- Anuas air sin, laghdaíodh oiread is duine amháin de na faí a bheith teoranta ag an dóchas na stailceoirí nuair a stailceoirí ocrais, den bhunadh bPlean Araucanía. Tá an dhiúltaigh an rialtas glacadh le Mapuche, i bpríosún Sileach.
3RVWDUIiLOLQ*DHOFKXOW~U Tá post ar fáil i nGaelchultúr do dhuine a bhfuil ardchaighdeán Gaeilge aige, idir labhartha agus scríofa, agus taithí ar an Ghaeilge a mhúineadh.
Na dualgais &~UVDtWHDQJDDSKOHDQiLO 3OHDQDQQDFHDFKWDDJXVDFPKDLQQtWHDJDLVFDGKHDUDGKGR chineálacha éagsúla ranganna *QtRPKDtRFKWDtDGKHDUDGKGRQVHRPUDUDQJDGRWKpDFVOHDEKDLU agus do chúrsaí ar líne &~UVDtJLQHDUiOWDDJXVVDLQFK~UVDtWHDQJDDPK~LQHDGK Cáilíochtaí agus tréithe riachtanacha %XQFKpLPVD*KDHLOJHQyDFRPKLRQDQQ 7DLWKtDUDQ*KDHLOJHDPK~LQHDGK *DHLOJHGHQVFRWKLGLUODEKDUWKDDJXVVFUtRID 6FLOHDQQDPDLWKHUtRPKDLUHDFKWD Deireadh le Stailc Ocrais 6FLOHDQQDPDLWKHFXPDUViLGHLGLUODEKDUWKDDJXVVFUtRID 3HDUVDQWDFKWWKDLWQHDPKDFKGKHDUIDFK Náisiúnaí Chornaigh 8DLOOPKLDQDJXVWLRPDQWDV Cáilíocht inmhianaithe Iarchéim sa Ghaeilge Anton Mac Cába “Bhí léirsiú an-mhór in éadan “Níos mó agus níos mó, na moltaí, polaiteoirí d’achan mothaíonn daoine sa Chorn go Tuarastal CHUIR an náisiúnaí Cornach, saghas ann,” ar seisean. “Bhí bhfuil féiniúlacht Chornach Mike Chappell, deireadh le beagnach céad fán gcéad den acu,” ar seisean. “Ní amháin Ag brath ar cháilíochtaí agus ar thaithí stailc ocrais 12 lá Dé Máirt, phobal ina éadan.” daoine gur Cornaigh ó dhúchas nuair a thnáith sé. Bhí Chappell Beart a chuireann fearg air iad, ach daoine a roghnaigh Iarratais ar an stailc ocrais i Resrudh. Tá ná go bhfuil an mean-tuarastal teacht anseo. Tá comharthaí %DFKHDUW&9UHDWKDDJXVOLWLULDUUDWDLVDVKHRODGKFKXLJ sé in éadan pleananna le cean- sa Chorn £100 (€113.57) níos lú dátheangacha bóthair againn. [email protected]. tar sa Chorn a chur isteach le ná meán na Ríochta Aontaithe. Tá níos mó daoine ag foghlaim toghcheantar Sasanach. Tá seo Dar leis go bhfuil sé riach- Coirnise.” Spriocdháta d'iarratais mar chuid den laghdú atá rial- tanach Tionól Cornach bheith Le linn stailce ocrais s’aige, SP'pK$RLQH6DPKDLQ tas na Breataine a dhéanamh ar ann, mar a gheall na Lio- bhunaigh daoine sa Bhreatain na toghcheantair sa Chorn. brálaigh Dhaonlathacha sula Bheag leathanach Facebook www.gaelchultur.com Dúirt Chappell go bhfuair ndeachaigh siad isteach sa rial- chun tacú leis. Thug 700 seasamh s’aige an-tacaíocht. tas. tacaíocht dó ar an leathanach. 6 NUACHT IDIRNÁISIÚNTA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010
“Cosaint Nua ar Chearta an Duine” Blúiríní Idirnáisiúnta
Dearbhaile Flynn foriomlán na straitéise nua seo reachtaíochta ar bith ag cur as feasacht phoiblí a fheabhsú Muintir na Fraince fós i mbun agóide ná a chinntiú go gcothaíonn an do chearta an duine. maidir leis na foinsí cabhrach Bhí muintir na Fraince amuigh ar stailc agus i mbun AR an bhfichiú lá de tAontas Eorpach cultúr bunc- Déanfar measúnú ar dhul atá ar fáil dóibh. agóide arís an tseachtain seo agus iad ag léiriú a mhíshás- Dheireadh Fómhair thug an heart a nglacfar leis ar fud an chun cinn na straitéise agus an Mar chuid den tionscnamh tachta leis na leasuithe pinsin atá beartaithe ag an rialtas. Coinbhinsiún Eorpach Aontais. meas a bhíonn ag na tíortha ar sin beidh an suíomh idirlín Tá na leasuithe le bheith curtha os comhair an tSeanaid go straitéis nua isteach chun a As seo amach, faoi straitéis an gCairt i dtuarascálacha nua – tairseach an 'r- luath agus beidh an vóta deiridh á chaitheamh maidir leis. chinntiú go gcloífear ar fud an nua an Choimisiúin, ní mór do bliantúla. Bunófar na Cheartais'- ag freastal ar Táthar ag iarraidh an aois ag a n-éiríonn daoine as a bpoist Aontais Eorpaigh le Cairt na na Ballstáit cloí leis an gCairt tuarascálacha ar eolas ó na dhaoine a mbeidh gearáin acu a ardú ó 60 go 62. Bhí ar a laghad milliún duine amuigh ar mBuncheart . agus dlí an Aontais Eorpaigh á ENRanna, gníomhaireachtaí maidir lena gcearta faoi dhlí an shráideanna na Fraince Dé Máirt i mbun agóide, agus iad Tionscnaíodh an Chairt sa chur chun feidhme acu. Mura ceart, institiúidí AE, cúirtean- Aontais Eorpaigh. ag glacadh páirte sna sé lá de stailceanna náisiúnta ó mhí bhliain 2000, ach ní raibh gcloífeadh tír léi, bheadh an na agus údaráis náisiúnta. Feicfear amach anseo an an Mheithimh 2010. ceangal dlí lena bhfuil ann go Coimisiún in ann caingean dlí Beidh an chéad tuarascáil ag tionchar a bheidh ag an mí na Nollag 2009 nuair a a thógáil. teacht amach san earrach 2011. straitéis nua ar dhlí na tíre seo, Bainis do chúigear de mMhianadóirí na Sile tháinig Conradh Liospóin i Beidh seicliosta caighdeá- Cuid eile den straitéis ná go háirithe ó thaobh cearta Tá cúigear den 33 mianadóir a bhí sáinithe faoin talamh sa bhfeidhm, agus creidtear nach nach ag lucht déanta beartais cabhair a thabhairt do leanaí i gcomhthéacs an tSile ar feadh beagnach 70 lá, le bainis eaglaise a bheith raibh sí curtha i bhfeidhm go an Aontais Eorpaigh chun a ghnáthdhaoine a gcuid cearta reifrinn bhunreachta a bhfuil acu. I gcás cuid acu, tá sé fiche bliain ó phósadar ar dtús. hiomlán go dtí seo. Is é cuspóir chinntiú nach mbeidh píosa a thuiscint níos fearr agus súil leis. Deir siad gur theastaigh uathu bainis a bheith acu san eaglais chun ceiliúradh a dhéanamh ar theacht slán ón tréimhse uafásach a chaith siad sna miana. Tháinig na mianadóirí le chéile go poiblí Dé Máirt. B’shin an chéad uair dóibh sin a dhéanamh ó sábháladh iad an tseachtain seo caite. Tá Claudio Yanez, duine de na mianadóirí, ag €1.2 Billiún le Díscríobh ar iarraidh a chailín, Cristina Nunez, a phósadh anois i ndi- aidh dóibh deich mbliana a chaitheamh le chéile. Maidir le mianadóir eile, Esteban Rojas, gheall sé go bpósfadh sé a bhean chéile san eaglais, 25 bliain i ndiaidh dóibh dul tríd Mhorgáistí san Íoslainn an searmanas oifigiúil. Sheol sé an ceiliúr pósta (wedding proposal) chuici i litir a bhí curtha aige i bhfeadán plais- teach a úsáideadh chun bia agus mar sin de a chur chuig Scott De Buitléir na fir agus iad faoin talamh.
MÁ éiríonn le plean atá á phlé Deireadh le cur le ‘Ark Royal’ faoi láthair idir rialtas na Déanfar long cheannais chabhlach na Breataine a dhí- hÍoslainne agus Hagsmu- choimisiúnú go luath mar thoradh ar chiorruithe. nasamtök Heimilanna Tá an long seo 25 bliain d’aois, aois bheag do long den (Cumann Cánachais na dTithe) chineál seo. beidh ISK 220 billiún (€1.4 bil- liún) de mhorgáistí díscríofa mar iarracht chun eacna- maíocht na hÍoslainne a sháb- háil. Ag deireadh an tsamhraidh, ba é iomlán na morgáistí san Íoslainn ná ISK 1,230 billiún (€8 billiún) agus ba leis an HH thart ar leath (€4.7 bhilliún) den iomlán sin. Is leis na bainc Ciallaíonn sé seo go gcuirfear deireadh leis an aerárthach ISK 320 billiún de mhorgáistí trodaíochta, an ‘Harrier’, agus nach mbeidh sé ar chumas agus íoctar timpeall ISK184 bil- na Breataine aerárthaí a lainseáil ar an fharraige go dtí liún de sin as ciste pinsin an 2019 ar a laghad. stáit. De réir nuachtán náisiún- Caillfidh Cabhlach na Breataine 4,000 mairnéalach agus ta na hÍoslainne Morgunblaðið, gearrfar líon a gcuid long ó 24 go 10. má éiríonn le plean an HH, beidh 18% d’fhiachas na An Ghearmáin agus an tIlchultúrachas hÍoslainne díscríofa. Ar leib- “Ba cheart do gach inimirceach imeascadh go gníomhach héal pearsanta, mar shampla, Agóid san Íoslainn sa tsochaí,” a dúirt Uachtarán na Gearmáine Christian chiallódh an plean go mbeadh Wulff an tseachtain seo agus é ag labhairt le Parlaimint na laghdú ar mhorgáiste tipiciúil laiminte ar cheachtar taobh i bhfuil ach 37% de mhorgáistí á lachtaí agus ar agus Tuirce, tír as a ndeachaigh an-chuid imirceach go dtí an ó €614,000 go €504,000. gcoinne an phlean, maraon le n-aisíoc faoi láthair. eagraíochtaí neamhrialtasacha Ghearmáin. Tá beagnach 3.5 milliún Moslamach sa Ghear- Cé go bhfuil an plean heacnamaithe agus baincéirí. Bunaíodh Hagsmunasamtök ar son réadmhaoine príob- máin agus is de bhunadh na Tuirce an chuid is mó acu sin. deartha ar mhaithe leis an Is é freagra an HH ná go Heimilanna in Eanáir 1999 háidí. Tá an plean fós á phlé Dúirt Seansailéir na Gearmáine, Angela Merkel, le linn na ngnáthshaoránach, níl gach rachaidh an plean chun sochar agus cumhacht aige bannaí a faoi láthair ag an rialtas, i ndi- seachtaine seo caite gur theip glan ar an ilchultúrachas. duine sásta leis an na mbanc freisin go fadtéar- bhronnadh ar dhaoine aonair, aidh agóidí le 8,000 duine a smaoineamh. Tá feisirí par- mach, go háirithe nuair nach ar údaráis áitiúla, ar chomh- tharla le déanaí i Réicivíc. An Ciníochas á Phlé sa Danmhairg
Scott De Buitléir a dtugtar an t-alt frithch- mar gheall ar chine, inscne, chóir go mbeadh saoirse ag Moslamacha ag déanamh ion- feisire parlaiminte. iníochais – a choimeád mar dhath craicinn, eitníocht nó daoine a gcuid tuairimí féin a saithe gnéis orthu. Chomh “Is cinnte gur ceart cead DAR le formhór de mhuintir chuid den dlí. Tá 21% den chlaonadh gnéis. nochtadh,” a dúirt Peter maith leis sin, dúirt sé go raibh cainte a bheith ag gach saorá- na Danmhairge, níor cheart go tuairim gur ceart é a scriosadh, Bhí Dansk Folkeparti (Páirtí Skaarup, urlabhraí dlí ar son Dansk Folkeparti “ar son nach,” a dúirt Karen mbeadh ráitis chiníocha agus deich faoin gcéad idir Phobal na Danmhairge) ag iar- Dansk Folkeparti. Ioslaim, ach nach bhfuil sé ar Hækkerup ar son ceadaithe i bplé poiblí. dhá chomhairle. raidh an t-alt a scriosadh, go Níorbh thuairim é an méid a son Moslamach”. Cé go bhfuil Socialdemokratiet (Daon- De réir suirbhé de chuid Toisc an t-alt, is féidir pio- háirithe nuair a ciontaíodh dúirt Langballe, áfach. I mí tuairimí frith-Mhoslamacha ar lathaigh Shóisialacha) “ach tá Rambøll/Analyse Danmark, tá nós nó tréimhse príosúin a ceann dá gcuid feisirí, Jesper Eanáir na bliana seo, dúirt eolas ag an ghnáthdhuine sa teorainn ann. Ní féidir ráitis 69% den tuairim gur ceart Alt ghearradh ar dhuine a Langballe, as ráitis chiníocha a Langballe go mbíonn Danmhairg, ba scannal fuatha a chraoladh in aghaidh 266b den Chód Coiriúil – alt ar thugann íde do dhuine eile dhéanamh. “Ceapamid gur aithreacha agus uncailí cailíní náisiúnta an méid a dúirt an daoine eile.” GAELSCÉAL NUACHT GHAEILGE 7 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • Teaghlaigh Ghaeilge Uíbh Ráthaigh ag fás
Róisín Ní Éalaí gnóthú an deontais iomláin anu- bheith ag na ciorruithe ar an gcean- raidh – ardú ó 2007-08 nuair a fuair tar. BHÍ sraith oícheanta eolais phoiblí sé theaghlach an deontas. Tá tacaíochtaí comhordaithe curtha ar fáil dos na teagh- “Tá muintir an cheantair buartha ar siúl ag Comhchoiste Ghaeltacht “Is dócha go bhfuil cúpla cúis leis laigh gur mhian leo breis cabhrach a fháil chun an go maith faoi na ciorruithe agus Uíbh Ráthaigh le mí anuas chun an an bhfeabhas atá tagtha ar na Ghaeilge a chur chun cinn sa bhaile – cuairteanna baile tuigeann siad cad iad na torthaí a pobal áitiúil a chur ar an eolas i torthaí,” a deir sí, “Le roinnt blianta bheadh le feiscint dá mbeadh cior- dtaobh thorthaí Scéim Labhairt na anuas tá feachtas leanúnach ar siúl mar shampla; i gcomhar le hOidhreacht Chorca Dhuib- ruithe ag an ráta céanna á chur i Gaeilge sa cheantar a foilsíodh le sa cheantar ag iarraidh muintir an hne, cúntóireacht teangan sna bunscoileanna, rangan- bhfeidhm ar an mbuiséad reatha is déanaí agus faoi na ciorruithe a cheantair a chur ag smaoineamh ar na do thuismitheoirí , campaí samhraidh, naíonraí a tha- atá á mholadh do bhuiséad caipitil bheidh á ndéanamh ar bhuiséad ár stádas Gaeltachta – tá iarracht na Roinne Gnóthaí Pobail, Comhio- caipitil na Roinne Gnóthaí Pobail, bhreise á dhéanamh air sin i láthair gann faoi choimirce Chomhar Naíonraí na Gaeltachta nannais agus Gaeltachta.” Comhionannais agus Gaeltachta go na huaire leis na cruinnithe poiblí Teo ag feidhmiú sna ceantair éagsúla le ceann úrnua Beidh ollchruinniú poiblí ar siúl luath. seo mar shampla. Tá tacaíochtaí bunaithe i mBaile ’n Sceilg i mbliana Dé Céadaoin an 27 Deireadh Dar le Caitlín Bhreathnach, comh- comhordaithe curtha ar fáil dos na Fómhair in Óstán an Bay View sa choiste Uíbh Ráthaigh, bhí tinreamh teaghlaigh gur mhian leo breis Choireán, Contae Chiarraí ag 8.30in an-mhaith ag freastal orthu go dtí cabhrach a fháil chun an Ghaeilge a campaí samhraidh, naíonraí a tha- Luaigh sí freisin go raibh tinreamh chun brú ar chur ar theachtaí dála, seo, agus muintir an cheantair cor- chur chun cinn sa bhaile – cuairtean- gann faoi choimirce Chomhar an-mhaith ag na cruinnithe eolais a comhairleoirí agus seanadóirí i leith raithe go maith faoi na ciorruithe na baile mar shampla; i gcomhar le Naíonraí na Gaeltachta Teo ag fei- chríochnaigh inné, Déardaoin 21 na gciorruithe atá molta ag an Roinn molta. Tá feabhas ag teacht ar hOidhreacht Chorca Dhuibhne, cún- dhmiú sna ceantair éagsúla le ceann Deireadh Fómhair agus go bhfuil Airgeadais agus táthar ag tabhairt thorthaí Scéim Labhairt na Gaeilge tóireacht teangan sna bunscoilean- úrnua bunaithe i mBaile ’n Sceilg i pobal Uíbh Ráthaigh ar an eolas faoi cuiridh do na hionadaithe poiblí sin sa cheantar le 21 teaghlach ag na, ranganna do thuismitheoirí , mbliana.” na himpleachtaí a d’fhéadfadh a teacht chuig an gcruinniú.
OIREACHTAS NA SAMHNA 2010 CILL AIRNE, CO. CHIARRAÍ 28 - 31 DEIREADH FÓMHAIR
COMÓRTAS
Ard-Dioplóma sa AN CHÉAD DUAIS Dlítheangeolaíocht agus 2 Thicéad Deireadh Seachtaine d'Oireachtas na Samhna san Aistriúchán Dlíthiúil AN DARA DUAIS Ard-Dioplóma Ruball Trioball le Esther Gobl Uí Nualláin (Buaiteoir Réics Carló 2010) san Aistriúchán Dlíthiúil Ó Chósta go Cósta le Frank Reidy (Buaiteoir Gradam Uí Shuilleabháin 2010)
Earcaíonn an tAontas Eorpach aistritheoirí dlíthiúla agus dlítheangeolaithe AN TRÍÚ DUAIS go tráth rialta. Tá ganntanas ar an AE faoi láthair maidir le haistritheoirí Máirtín Ó Direáin NA DÁNTA dlíthiúla agus dlítheangeolaithe le Gaeilge. eag. Eoghan Ó hAnluain Seanfhocla Chonnacht Tomás Ó Máille & Donla uí Bhraonáin (DQiLU,~LO WDLUJÀGK ÐVWDt DQ 5t F~UVDt SiLUWDLPVHDUWKD DUGOHLEKpLO chun rannpháirtithe a chumasú le cur isteach ar fholúntais mar aistritheoirí dlíthiúla le Gaeilge agus dlítheangeolaithe le Gaeilge le hInstitiúidí an AE. Gaelscéal atá ag déanamh urraíochta ar Chorn Uí Riada i mbliana. Seasfaidh na cáilíochtaí seo freisin d’iarrthóirí ar mian leo fostaíocht a lorg PDUDLVWULWKHRLUtWDREKDPXLJKGH,QVWLWL~LGtDQ$RQWDLV(RUSDLJK Cé hí an bhean dheireanach a bhuaigh Corn Uí Riada? Má tá freagra na ceiste agat líon isteach an fhoirm thíos agus seol ar 1tIROiLUGRLDUUWKyLUtDUPLDQOHRGXODUQDF~UVDtDUGOHLEKpLOVHRDJFXPDV aghaidh í roimh dé Céadaoin (27/10/2010) chuig: sa Ghaeilge a léiriú go sásúil i scrúdú iontrála a reachtálfar in Óstaí an Rí, Gaelscéal, Baile Ard, An Spidéal, Co. na Gaillimhe Sráid Henrietta, Baile Átha Cliath 1 an 15 Nollaig 2010 ag 6pm. Freagra ______Ainm ______Seoladh ______Mar áis do iarrthóirí, reáchtálfaidh Óstaí an Rí réamhchúrsa chun iad a Ríomhphost ______ullmhú don scrúdú iontrála seo Dé Luain agus Dé Céadaoin 6pm - 9pm idir an 1 Samhain agus an 8 Nollaig 2010. Fón ______
Tuilleadh eolais: [email protected] www.kingsinns.ie GAELSCÉAL 8 • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 2 NUACHT RÉIGIÚNACH CONNACHTA NUACHT Sócmhainní feirme gaoithe ar díol
Meadhbh Ní Eadhra láimhseáil ag Deloitte thar ceann Chomharchumann TÁ Comharchumann Shailear- Shailearna Teoranta. na Teoranta ag iarraidh a gcuid Deir urlabhraí ó sócmhainní feirme gaoithe a Chomharchumann Shailearna dhíol, trí thairiscint phoiblí. nach féidir leo labhairt faoin Tairiscint ar cheangal greille gcinneadh seo atá déanta acu GATE3 - 24 MW an phríomh- na sócmhainní a dhíol, go dtí shócmhainn atá ar díol. go bhfuil an próiseas “Aunt Sponge” ón leabhar “James and the Giant Peach” ag lorg cabhrach ó Seoltar scéalta chuig: Tá an próiseas tairisceana á tairisceana thart. theaghlaigh ar shráideanna chathair na Gaillimhe chun filleadh ar a leabhair [email protected] i rith an “Macnas Moment” ag Féile Ealaíon Idirnáisiúnta Baboró le déanaí. (PIC. MARINA LEVITINA) Liatroim Cathair na Gaillimhe Teastas “Salómé” – An Róisín Elsafty Eorpach na Chéad Léiriú in Árus na Gaeilge Domhanda nGael TÁ an cúrsa Teastas Eorpach na Gaeilge faoi lánseol in Ionad Seirb- Dearbhaile Flynn TÁ Airneán sa Chathair ar ais arís i hísí Teanga na Seanscoile i gCeathrú gClub Árus na nGael. Beidh an chéad Thaidhg faoi láthair. Tá cúrsa B1 ar BEIDH léiriúcháin nua ón gcompán- seisiún ar siúl ar 2 Samhain. Is í an t- bun faoi láthair chuile oíche Dé tas drámaíochta “Splódar” á amhránaí sean- nóis Róisín Elsafty a Máirt óna 7.00 go 8.30 i.n. Tá sé reáchtáil ón 26ú-30ú Deireadh bheidh ann mar aoi speisialta. Tá go beartaithe cúrsa a eagrú le haghaidh Fómhair 2010 in Ionad na nGleann- leor taistil déanta ag Róisín ag tosaitheoirí (A1) chomh maith ag ta, Baile Hamaltúin, Contae Liatro- canadh agus ag múineadh an tsean- brath ar éileamh. Déan teagmháil le ma. nóis. Chuir sí amach an chéad albam Vincent ag (087) 7557244 nó le Is dráma ilmheán as Gaeilge é seo, aonréadach ag tús na bliana seo dar Comhar Dún Chaocháin Teo ag (097) atá curtha in oiriúint don stáitse ag teideal ‘Má bhíonn tú liom bí liom’. 88082 le haghaidh tuilleadh eolais. “A Band Called Wanda” in Kelly’s i nGaillimh sula ndeachaigh siad ar an aer i Prionnsíos Ó Duigneáin ó dhá phíosa Tosóidh an oíche ag 8.30 i.n. Táille rith “An Caifé Ceoil” ar Raidió na Gaeltachta mar pháirt den tSeachtain Mhór a chum Cathal Ó Searcaigh – “Oíche €5.00 Lascaine €3.00. Ceoil 2010 le déanaí. (PIC. EIBHLÍN HEARD) Ghealaí i nGaililí” agus “Oíche Dhroch-Ghealaí”. Siansa Gael Bunaítear plota an dráma ar an Scéalta Mhaigh Eo scéal cáiliúil ón mBíobla nuair a dhéanann Salómé damhsa meall- Le Piaras Ó Raghallaigh Linn 2011 – ag tach don Rí Heróid agus geallann sé go dtabharfaidh sé rud ar bith a ceiliúradh 10 bheadh ag teastáil uaithi. Céard a Ranganna éilíonn Salómé? Cloigeann Eoin Baiste – agus cuireann sé sin tús leis mbliana! Ceardlann an Spidéil an trioblóid . . . Gaeilge i Beidh cuid de na radhairc i Meadhbh Ní Eadhra Aonad Ceardaíochta le fáil ar cíos bhfoirm scannáin atá léirithe ag Maigh Eo Colm Farrell, agus canfaidh Cór BEIDH Siansa Gael Linn deich Tá aonad ceardaíochta 50 méadar cearnach le ligean ar léas i Choláiste na Tríonóide le Róisín Tá Togra Mhaigh Eo de Chonradh mbliana ar an bhfód go luath. Tá an gCeardlann an Spidéil, An Spidéal, Co. na Gaillimhe. Blunnie ceol cumtha ag Ailie Blun- na Gaeilge, Caisleán an Bharraigh ag comórtas tar éis fás agus forbairt ó nie. Agus beidh páirt ag réimse ion- reáchtáil ranganna Gaeilge do cuireadh tús leis in 2001, agus é Iarrtar tairiscintí ó dhaoine a bhfuil taithí acu i reáchtáil gnó tach d’aisteoirí sa dráma – Miriam Ní dhaoine fásta, scoláirí bunscoile anois ar cheann de phríomhchomór- ceardaíochta. Tabharfar tús áite do thograí a bhfuil taithí Niadh, Seán T Ó Meallaigh agus agus scoláirí meánscoile ar fud tais cheoil/amhránaíochta na tíre. ábhartha, d’ardchaighdeán acu san earnáil seo agus a Aodh Mac Gairbheith san áireamh. Mhaigh Eo faoi láthair. Tá Conradh “Is í an aidhm a bhí againn agus dhéanfadh comhlánú ar dhea-íomhá Cheardlann an Spidéil. Is é Splódar an compántas drá- na Gaeilge ag eagrú grúpa comhrá muid ag tosú amach deich mbliana ó maíochta atá lonnaithe in Ionad na Gaeilge freisin do mhic léinn mheán- shin ná dlúthcheangal a chothú idir Seoltar iarratais roimh 19 Samhain 2010 nGleannta agus cuireadh ar bun é scoile fud fad an Chontae. Má tá an Ghaeilge, an ceol agus an óige,” a chuig an seoladh thíos: nuair a osclaíodh an t-ionad in 1995. suim agat ann, nó má tá aithne agat deir Niamh de Búrca, riarthóir Is é phríomhchuspóir an ghrúpa ná ar éinne eile a mbeadh suim acu sna Siansa Gael Linn. “Sílim go bhfuil drámaí Gaeilge agus Béarla d’ard- ranganna nó sa ghrúpa comhrá is seo á bhaint amach againn. Tá ardú Aonad Ceardaíochta chaighdeán a léiriú. féidir dul i dteagmháil le Brídín ó tagtha ar líon na ngrúpaí a bhíonn Oifig Réigiúnach Le haghaidh tuilleadh eolais nó Chonradh na Gaeilge le haghaidh rannpháirteach bliain i ndiaidh Údarás na Gaeltachta, Na Forbacha, Co. na Gaillimhe chun ticéid a fháil déan teagmháil ar tuilleadh eolais. (094) 9022 444 nó bliana. Tá an-mholadh ag dul do na Teil: 091 503100 071-9855833. (087) 978 1166 nó eolas@con- ceoltóirí óga ar fad a ghlac páirt in radhmhaigheo.ie. Siansa Gael Linn ó 2011 i leith.” GAELSCÉAL Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 RÉIGIÚNACH • 9
Bhí an chéad Chraobh ar siúl in Ros Comáin thaithí Joanne (Mitchell) McNulty. Sa Ceatharlach Amharclann na Cathrach, Gaillimh bhliain 2008 bhog sí go Conamara le sa bhliain 2002. Tá trí chéim i gceist LAIGHIN Comhlacht Madcap Theatre. Tho- leis an gcomórtas seo a eagraítear Gaelscoil de saigh siad ag bailiú scéalta grá ó she- Spraoicheist go hiomlán trí mheán na Gaeilge. I NUACHT andaoine ag baile agus i dtithe banal- dtosach, iarrtar ar ghrúpaí teaglaim hÍde deich trais. Rinne siad taifeadadh ar na Fhéile an leanúnach cheoil agus amhrá- céadta scéal grá, ón gcéad lá meala go naíochta traidisiúnta (10 – 12 dtí mí na meala, ó na cleamhnais faoi nóiméad ar fhad ) a chur ar diosca. I mbliana rún go dtí na leannáin a d’éalaigh le Fhómhair mbliana, éistfidh Dónal O’Connor, chéile. Ach ba í an chuairt ar Thomás Meadhbh Ní Eadhra sárfhidléir/pianódóir leis an ngrúpa d’aois Mac Eoin a chuir barr slachta ar an ‘At First Light’, le gach iarratas agus turas. B’IONTACH an ócáid Ghaelach a fógrófar go luath i mí Eanáir cé hiad Meadhbh Ní Eadhra Chan sé Cailín Álainn, d’aithris sé a reáchtáladh i gCeatharlach mar chuid na grúpaí atá roghnaithe (de réir a chuid filíochta agus labhair go d’imeachtaí Fhéile an Fhómhair do gcaighdeáin) chun dul ar aghaidh BHÍ Gaelscoil de hÍde i gContae spraíúil, umhal, ionraic ionas go mba dhaltaí sna hardranganna i mbun- go dtí an dara céim – na ceardlanna. Ros Comáin ag ceiliúradh deich léir dóibh gurb ann don ghrá. Is féidir scoileanna an cheantair. Spraoicheist Reáchtálfar na ceardlanna seo 10 mbliana ar an bhfód Dé hAoine tuilleadh eolais a fháil ach scairt a na Féile a bhí i gceist, eagraithe ag – 15 Feabhra 2011 in ionaid éagsúla seo caite. D’eagraigh siad Aifre- chur ar 016703361 nó dul ar Glór Cheatharlach, agus bhí trí ar fud na tíre ag brath ar cad as do ann thús na bliana an lá sin, Seoltar scéalta chuig: www.thenewtheatre.com. Is féidir fhoireann is fiche i láthair i halla Éire na grúpaí a roghnófar. Beidh Dónal chomh maith le ceiliúradh [email protected] ticéid a chur in áirithe leis an amhar- Óg chun páirt a ghlacadh sa chomór- i mbun na gceardlann seo chomh speisialta sa scoil chun a ceart a clann roimh ré. tas. Thángadar ó bhunscoileanna an maith, le cabhair ó Shíle Denvir, thabhairt don ócáid. Bhí cheantair, ina measc, Scoil Mhuire amhránaí agus cruitire leis an ngrú- Urlabhraí Gaeltachta Fhine Gael, gan Smál, Gaelscoil Cheatharlach, pa clúiteach ‘Liadán’. Frank Feighan, i láthair ag an Gaelscoil Átha Í, Scoil an Easboig Uí Cuirfidh na ceoltóirí aitheanta gceiliúradh. Scéalta Bhaile Átha Comhrá agus Fhoghlú, Baile Nua Dún Leicne, seo comhairle ar na hiomaitheoirí Tá an scoil ag fás agus ag for- Cliath Díseart Diarmada agus Scoil Cailíní faoi ghnéithe éagsúla dá léiriú bairt i gcónaí agus i láthair na an Teaghlaigh Naofa. Bhí éagsúlacht (m.sh. cóiriú ceoil/amhrán/tionla- huaire, tá 176 páiste sa scoil le craic i lár na an-mhaith de cheisteanna le freagairt can) agus roghnóidh siad 8 ngrúpa deichniúr múinteoir buan, beirt Cailín Álainn: bunaithe ar cheol, spórt, scannáin, chun páirt a ghlacadh sa Chraobh. chúntóir riachtanas speisialta cathrach cláracha teilifíse, leabhair agus eolas “Táimid fíorbhuíoch as an tacaíocht agus rúnaí páirtaimsire. Dráma nua ginearálta. Bhí idir mhúinteoirí, dhal- a fuaireamar don chomórtas ó che- Bunaíodh an scoil lán-Ghaeilge Róisín Ní Éalaí taí agus thuismitheoirí thar a bheith oltóirí iomráiteacha thar na seo siar sa bhliain 2000, i ndiaidh tógtha le caighdeán na gceisteanna. blianta,” a deir Niamh. “Thug lei- do ghrúpa tuismitheoirí teacht le dátheangach BEIDH Ciorcal Comhrá ar siúl sa Ag deireadh sé bhabhta de cheistean- théidí Mary Bergin, Máire Breat- chéile ag deireadh na bliana 1999 Bhutrach, bialann coláiste na na bhí Scoil an Easboig Uí Fhoghlú nach, Mairéad Ní Mhaonaigh, Cor- agus é mar aidhm acu Gaelscoil a Meadhbh Ní Eadhra Tríonóide ar maidin Dé Céadaoin go chun tosaigh le trí mharc is caoga as mac de Barra, Muireann Nic bhunú sa chontae. Bhí siad seachtainiúil. Beidh lucht labhartha iomlán de seasca. Bhí Gaelscoil Amhlaoibh agus Oisín Mac Diarma- muiníneach agus dóchasach go LÉIREOFAR dráma nua dátheangach Gaeilge ag teacht le chéile ag 10.00- Cheatharlach agus Díseart Diarmada da go fial dá gcuid ama chun raibh suim sa cheantar i le Joanne McNulty, Cailín Álainn, san 10.10 ar maidin agus tá fáilte roimh ar comhscór sa dara háit le caoga comhairle a chur ar na grúpaí ag na nGaelscoil a bhunú, agus mar sin, Amharclann Nua (The New Theatre) i mhic léinn, foireann agus daoine ón marc. Bronnadh duaiseanna deasa ceardlanna.” bhunaigh siad Coiste Bunaithe mBaile Átha Cliath ón 1 go 5 Samhain saol mór a mbíonn fonn orthu atá oiriúnach d’Oíche Shamhna ar na Beidh Craobh Siansa Gael Linn ag agus bhí Caoilfhionn Ní Chuinn Uí 2010. Beidh sé ar siúl ag a 8in. Saol Gaeilge a labhairt. buaiteoirí. filleadh ar an gCeoláras Náisiúnta ar Chumhaill mar chathaoirleach ar agus saothar an amhránaí Tomás Is togra é seo a bhaineann leis an an Domhnach, 10 Aibreán 2011 – an gcoiste seo. D'oibrigh siad go Mac Eoin atá á léiriú sa dráma scéim cónaithe do chainteoirí Gaeilge An Mhí agus táthar ag súil go mbeidh an- dian dícheallach agus d’éirigh leo dátheangach Cailín Álainn, mar aon a mbíonn ag freastal ar an gcoláiste. choimhlint arís eile ar an oíche don suíomh sealadach a fháil i bPáirc le taifeadadh fírinneach ar an tráth- Mar sin beidh na mic léinn atá bain- Deireadh phríomhdhuais, €2,500 agus Trófaí an Mhóta, Ros Comáin. nóna a chaith sé ag caint le beirt teach leis an scéim cónaithe ar fáil sa Gael Linn. Bronnfar duaiseanna D'éirigh leo freisin an méid strainséir a bhí ar thóir scéalta grá. Bhutrach don mhaidin uile chun Seachtaine flaithiúla chomh maith orthu siúd a ceart páistí a fháil agus fuair an Insíonn an dráma seo scéal Sarah, fáilte a chur roimh mhuintir an thiocfaidh sa dara háit scoil aitheantas sealadach ón cailín álainn nach bhfuil cúrsaí grá ag choláiste agus an pobal. iontach i Ráth ( €1,250 ) agus €750 orthu siúd a Roinn. D’oscail Gaelscoil de hÍde, oibriú amach i gceart di. Is géar a Tá an Bhutrach suite i lár an thagann sa tríú háit. Bronnfar Ros Comáin ar an 1/9/’00 le theastaíonn uaithi dea-scéal grá a choláiste, i lár na cathrach agus tá áit Chairn ghlas na Mí! cuimneacháin den ócáid ar bhaill príomhoide, Orla Ní Chuin- chloisteáil a ardóidh a croí. Le mis- curtha ar leataobh ann le haghaidh Meadhbh Ní Eadhra uile na ngrúpaí a bheidh sa neagáin, agus 17 páiste. Bhí an neach a thabhairt di féin, téann sí ó daoine a bhfuil sásta teacht agus Chraobh. Eiseofar dlúthdhiosca scoil faoi phátrúnacht Fhoras dhoras go doras ag iarraidh ar strain- Gaeilge a labhairt agus páirt a ghla- D’ÉIRIGH go hiontach leis an leis na duaiseoirí a scaipfear ar na Pátrúnachta na Scoileanna Lán- séirí a gcuid dea-chuimhní a roinnt cadh sa Chiorcal Comhrá. deireadh seachtaine Gaeilge agus meáin. Craolfar an clár beo ar RTÉ Ghaeilge agus éiteas Caitliceach léi. Tá an t-Oifigeach Gaeilge, Aonghus cultúir do dhaoine fásta i nGaeltacht Raidió na Gaeltachta. aici. Bhí páistí sa scoil sna Dhá mhí agus na céadta scéal níos Dwane an-sásta go deo go mbeidh sé Ráth Chairn, Co. na Mí, le déanaí (15 – Daoine gur spéis leo a bheith naíonáin bheaga, sna naíonáin deireanaí buaileann sí ar dhoras an seo ar siúl agus luaigh sé go raibh 17 Deireadh Fómhair). Is é seo an tríú páirteach in Siansa Gael Linn 2011, mhóra agus i rang a haon ag an amhránaí Tomás Mac Eoin. Cuireann grúpa maith thart ar dhá dhuine bliain do Ghael Linn a leithéid seo a tá sé in am a bheith ag smaoineamh am sin. D’oscail Micheál Ó Muirc- a léargas siúd an lasair ar ais ina croí. dhéag ann cheana agus tá sé ag siúl le reáchtáil, i bpáirt leis an gcomharchu- ar ghrúpa a chur le chéile. heartaigh an scoil go hoifigiúil i Tá scéal Sarah bunaithe ar fhíor- tuilleadh arís. mann áitiúil. Dúirt Seán Ó Ceallaigh, Ní gá go mbeadh baill an ghrúpa mí Feabhra 2001. I mí Iúil 2004 Gael Linn: “Is í an aidhm a bhí leis an in aon eagras nó scoil ar leith le thug an Roinn Oideachais agus ócáid ná deis a thabhairt do fhogh- chéile; is féidir le grúpa cairde Eolaíochta aitheantas buan don laimeoirí Gaeilge feabhas a chur ar a teacht le chéile. Idir cúigear agus scoil. gcuid Gaeilge labhartha agus ag an am ochtar ceoltóir atá ceadaithe i ngach Ar an 13ú lá de mhí Bealtaine céanna, blaiseadh a fháil de chultúr na grúpa, agus caithfidh gach ball a 2005 bhog lucht na scoile go Gaeltachta. Fiche cuairteoir ó cheann bheith idir dhá bhliain déag agus foirgneamh nua i gCnoc na ceann na tíre a bhí rannpháirteach sa naoi mbliana déag d’aois. Toisc an Crúibe, Bóthar na Gaillimhe, Ros deireadh seachtaine, cuid acu a Cháisc a bheith an-déanach in 2011, Comáin. Osclaíodh an foirgneamh tháinig den tríú huair as a chéile ! beidh Siansa Gael Linn á reáchtáil seo go hoifigiúil i mí na Samhna D’fhanadar i dtithe lóistín sa cheantar níos luaithe chun freastal ar lucht 2005 le Marion Harkin, T.D., agus cuireadh an-fháilte rompu, mar scrúduithe. An dáta deiridh iontrála M.E.P., ina bhun seo. is iondúil i Ráth Chairn!” I measc na ná 5 Samhain. Tá gach eolas faoi Tá an foirgneamh sin ar cíos acu n-imeachtaí a reáchtáladh le linn an SIANSA GAEL LINN ar fáil ag anois agus tá suíomh á lorg le deireadh seachtaine bhí ranganna www.gael-linn.ie, áit gur féidir haghaidh scoil nua a thógáil do comhrá Gaeilge, ceardlann amhrá- féachaint ar dhuaiseoirí 2010 Ghaelscoil de hÍde i láthair na naíochta, caint ar stair Ráth Chairn, chomh maith. huaire. tráth na gceist boird agus seisiúin cheoil thraidisiúnta. Bhain gach éinne a bhí i láthair sult, taitneamh An bhfuil scéilín agat? Ba mhaith linn freastal ar gach Gaeltacht is Gael- agus tairbhe as an ócáid. Tá an lucht phobal sa tír. Má tá scéilíní nó nótaí áitiúla agaibh, cuirigí iad chuig an seo- eagraithe ag smaoineamh ar ladh rphoist seo le bhur dtoil, [email protected], agus déanfaidh muid Sa phictiúr tá Gerry Geheran agus Treasa Ní Mhurchú ó Bhord Soláthar Leic- dheireadh seachtaine eile a eagrú níos ár ndícheall iad a chur i gcló. treachais a d'fhreastal ar an deireadh seachtaine Gaeilge agus Cultúir a d’ea- moille sa mbliain, chun freastal ar an graigh Gael Linn i nGaeltacht Ráth Chairn ar na mallaibh. éileamh! 10 RÉIGIÚNACH GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010
hiomlán i nGaolainn a bhíonn an MUMHAIN amhránaíocht ach bíonn stróinséiri a bhuaileann isteach a chasann amhrán Béarla nó amhrán nó duan ó DVD seolta le hAgallaimh NUACHT thír Eorpach agus bheadh duine nó beirt ón réigiún a chleachtann amhrán Béarla ann as. Tugtar ‘Club an Mháistir’ ar an na hÉigse i gCúil Aodha teacht le chéile, mar ba é coincheap Mhichíl Uí Dhubhshláine (nach maireann) ón nGráig agus Nás na Rí Seán Ó Loingsigh Tá 20 bliain caite ag Seán Ó Micheál Ó Tuairisg ó Chorr na Chill Dara é. Bhí Micheál a bhí ina Morónaigh ag obair ar shaothar an Móna dánta nuachumtha leo in Phríomhoide ar Scoil Náisiúnta SEOID LITRÍOCHTA a tugadh ar an leabhair ina bhfuil ábhar fileata a ómós dá seanchara Dónal Ó Dhún Chaoin ó athosclaíodh í sa leabhar Agallaimh na hÉigse agus théann siar go dtí an 18ú haois; Liatháin, laoch Dhámhscoil bhliain 1972 ar ordú an Aire an dara heagrán de á sheoladh ag ceapóga agus lúibíní a bhuaigh Mhúscraí Uí Fhloinn go bhfuil Oideachais, Risteárd de Búrca TD, Éigse an Fhómhair i gCúil Aodha duaiseanna ag an Oireachtas le ábhar leis sa leabhar agus atá le san am. an deireadh seachtaine seo caite. linn na haoise seo caite; chomh feiscint i mbun lúibín le hEoiní Ar an gCéadaoin seo caite ba léir Tá ábhar breise curtha leis an maith le hagallaimh bheirte agus Maidhcí Ó Súilleabháin sa scannán Seoltar scéalta chuig: go raibh an aimsir bhreá ag sleamh- leabhar ó seoladh an chéad eagrán amhráin saothair a cuireadh i faisnéise Agallaimh na hÉigse atá [email protected] nú uainn mar bhí suas le daichead i mBaile Bhúirne in 2002, agus tá láthair ag Éigse na Féile den Fhéile léirithe agus stiúrtha ag Seán Ó duine buailte fúthu in ‘Siar Ó scannán faisnéise ar DVD ina Náisiúnta Drámaíochta le tamall Morónaigh chomh maith. Thuaidh’ agus oíche amhrán, a lean theannta a léiríonn ealaín na n- de bhlianta anuas go dtí an lá atá Tá Máirtín Mac Donnchadha, beagnach trí huaire a chloig, ar bun agallamh beirte, na lúibíní, na inniu ann. Raidió na Gaeltachta, mar chomh- ann. An nós is gnáthaí ná go n-iar- gceapóga agus na n-amhrán “Léiríonn sé go bhfuil na véarsaí láithreoir i dteannta Uí Mhoró- Scéalta Chorca rtar, nó níos cirte, go dtugtar saothair. beaga fileata ceolmhara seo á naigh sa scannán, agus ar na hain- Dhuibhne cuireadh do dhuine éigin aitheanta a B’oiriúnach gur seoladh an dara gcumadh agus á léiriú sa lá atá mneacha aitheanta eile atá i mbun bheith ina aoi don oíche agus cuire- heagrán i gCúil Aodha, mar ar inniu ann fé mar a bhíodh, agus ní rannaíochta ar an DVD tá Seán Ó Breandán Mac Gearailt ann sé, nó sí, bonn fén oíche. tugadh ómós i rith na hÉigse don hamháin san ach go bhfuil pobal Liatháin, Danny Maidhcí Ó Súil- Is í Nuala Ní hAiniféin Uí Ghearailt bhfile áitiúil Dónal Ó Liatháin a éisteachta acu a thuigeann iad leabháin, Áine Uí Chuill, Eibhlín Ní ó Chathair Scoilbín a bhí ar a triall an d’imigh ar shlí na fírinne dhá bhli- agus a bhaineann taitneamh agus Lionáird, Ann Marie Uí Dhubhda, Amhráin oíche dheireanach agus chas sí ain ó shin. Is dán de chuid Dhónail sult astu,” a dúirt Ó hÉalaithe. Áine Mhic Gearailt, Josie Seán Jack amhráin idir mhall is thapa, mar a d’aithris sé ag seoladh an chéad Tá ceithre agallamh cheolmhara Mac Donnchadha, Eddie Bheairtle TÁ seomra ar chúl thábhairne Uí 'Bruach na Carraige Báine' agus eagráin sa Mhuileann ocht ó bhailiúchán ceoil an Chanónaigh Ó Conghaile, Máirtín Tom Chatháin ar an mBuailtín i gCorca 'Bheadh buachaillín deas 'ge Síle'. mbliana ó shin, a osclaíonn an dara James Goodman sa dara heagrán – Sheáinín Mac Donncha, Seán Ó Dhuibhne ar a mbaisteadh 'Siar Ó Chas cailín ón bPortaingéil amhráin cuid den leabhar ina bhfuil breis is ba in áiléar theach a mhuintire i Muimhneacháin, agus Seán Ó Thuaidh' ní ró-fhada ar fad ó shin. dhúchasacha óna tír féin. 800 leathanach anois. Sasana a thángthas ar an ábhar seo Duinnín - laoch Oireachtais ó Chúil Is imeachtaí mar sheisiúin filíochta, “Bainim an-sásamh as,” a dúirt an Agus é ag seoladh an dara hea- in 2006. Rugadh an píobaire Good- Aodha a d’imigh ar shlí na fírinne amhráin, léitheoireacht nó a leithéid t-amhránaí sean-nóis aitheanta Seán grán in Áras Éamonn Mac Suibhne, man i gCorca Dhuibhne in 1828 anuraidh, agus a bhí mar dhuine a bhíonn ann de ghnáth. Anois go 'Ben' Ó Loinsigh ón Riasc, “mar thug an staraí agus an scríbhneoir agus bhí sé ina mhinistéir Pro- díobh siúd ó Mhúscraí a thug “an- bhfuil an fómhar ag sceint uainn baineann sé cuid den nimh as an ó Chúil Aodha, Dónal Ó hÉalaithe, tastúnach i bparóistí in iarthar speagadh ar fad” do Sheán Ó agus an geimhreadh ag bagairt tá ngeimhreadh. Is deas leis, ar sé, ardmholadh d’údar an leabhair - Chorcaí ó 1853 go bliain a bháis in Morónaigh agus é i mbun a dream amhránaithe áitiúla ann a “daoine óga mar Nuala, Simon Ó stiúrthóir an Chomhlachais 1896. shaothair. bheidh ag teacht le chéile gach mí le Faoláin agus Iarla Ó Murchú a bheith Náisiúnta Drámaíochta, Seán Ó Chuir baill de chompántais ais- “Tá stair níos faide siar i Múscraí hoícheanta amhránaíochta a bheith ag casadh amhrán, agus tá siad acu.” Morónaigh. teoirí ó Mhúscraí, ó Chorca Dhuib- den ealaín sin (na héigse) ná in aon acu. Ní hé go mbíonn aon duine ag Chas breis agus deichniúr a rogha “Bímís buíoch go bhfuil seoid hne agus ó Chorr na Móna mírean- áit eile sa tír,” a dúirt Seán Ó Moró- múineadh ach go bhfuil cead ag cách amhrán féin an oíche dheireanach, litríochta den ardchaighdeán seo na ón leabhar i láthair in Áras naigh. amhrán a chasadh. Is gnáthaí gur go ina measc Eibhlín Uí Chíobháin ón curtha ar fáil dúinn ag Seán,” a Éamonn Mac Suibhne, agus bhain Is é €35 an praghas atá ar an dúirt Dónal Ó hÉalaithe. Ba é an slua ana-thaitneamh as an scéal leabhar agus an DVD Agallaimh na Dónal a sheol an chéad eagrán ag ‘Fionn agus an Fathach’ a d’inis hÉigse - tá sé ar fáil ón Siopa Leab- an ócáid úd sa Mhuileann in 2002 – Naoise Mac Gearailt (8) ó Chathair har de chuid Chonradh na Gaeilge, “deir an seanfhocal go mbíonn Scoilbín. agus sa Chaifé Liteartha sa eireaball ar gach seoid,” a d’aithris D’aithris Proinsias Ó Cuilinn as Daingean, chomh maith leis an sé oíche Dé Sathairn seo caite. na Dúnaibh, Dún na nGall, agus siopa idirlín Litríocht.com.
nGráig, Páidí 'Mhárthain' Mac Gear- feirmeoir ó Leataoibh Mór, “mheas- na Gaeltachta i mBaile na nGall sa ailt, Máire Áine Ní Chinnéide ó fadh sé go raibh do mheabhair ag leabharlann, “agus is ábhar áthais Bhaile Dháith, Riobárd Ó hArtáin, scaipeadh, nó go mba scaothaire dúinn go mbeidh sé seo ar fáil le cur Shelley Uí Fhaoláin agus eile. cruthanta tú.” leis an leabharlann,” arsa Mícheál. “Nuair a bheidh fothragadh agus Ó thaobh an dúlra de tá na fianna a 'cleachtadh' an Oireachtais gaibhte thug Ó hEochaidh go dtí an Inis ag tharainn beimid ar ais inár bpóirse Bronnadh bláthú go buacach, ach chuaigh an féin arís an mhí seo chugainn,” arsa beartas fiolar a póradh ann ar fán an Loingseach. BEIDH ócáid fíorshuimiúil in Ionad mar go ndeachaigh fiolar an eire- an Bhlascaoid Mhóir i nDún Chaoin abaill bháin, an coileach, ar boiléa- inniu, 22 Deireadh Fómhair, ar a trí a gar. Nimh is dócha a thóg sé. Sadhlas chlog nuair a bhronnfaidh teaghlach Tá litir Ó Éamon de Buitléir a dúirt an Iar-Thaoisigh Cathal Ó hEochaidh Dáithí a ainmníonn leamhain, IS deacair a thuiscint go raibh páipéir Chathail Uí Eochaidh Inis (moths) neamhghnácha nach bhfuil sadhlas á bhaint in áiteanna i gCorca Mhic Aoibhleáin, ar Oifig na aon fháil in aon áit timpeall ar a Dhuibhne an tseachtain seo caite. Is nOibreacha Poiblí. macasamhail. mó duine nach gcreidfeadh go Tá seacht mbosca d’ábhar i gceist Thuairt eitleán cogaidh Gearmá- mbeadh sadhlas á ghearradh agus á agus iad innéacsaithe ag Dáithí de nach nó ‘árthach spéireach’, mar a shábháil i lár mhí Dheireadh Mórdha. “Tá flora agus fauna, deirtear go háitiúil, ar an Inis sa bhli- Fómhair, ach ní hamháin gur sáb- seandálaíocht, comhfhreagras agus ain 1940 agus cuireadh cóir ar an háladh é ach fágadh beagnach dhá lá mórán eile ann,” arsa Dáithí atá ag gcaptaen agus a fhoireann ar an ar an tsraith é, fén ngréin, le go obair in ionad an Bhlascaoid. Dar leis mBlascaod Mór sarar cuireadh fé mbeadh sé tirim agus ar ard- gur ábhar an-suimiúil é do scoláirí. ghlas iad ar feadh tamaill i gCampa chaighdeán. Bhí an obair san ar bun Bhí bainisteoir an ionaid, Mícheál an Churraigh. in dhá bhaile ar a laghad, Márthain de Mórdha an-sásta go raibh an bail- Blianta ina dhiaidh sin tar éis do agus Baile Uí Bhaoithín. iúchán á chur ar fáil dóibh. Tá bail- Chathal Ó hEochaidh an Inis a “Dá ndéarfá le duine níos luaithe i iúchán breá Mháirín Uí Dhálaigh cheannach sa bhliain 1984, dhein sé Stiúrthóir an Chomhlachais Náisiúnta Drámaíochta, an t-údar Seán Ó Moró- mbliana, nó aon bhliain, go sábhálfaí (céile an iar-uachtaráin) a bhronn an teangbháil leis an gCaptaen a bhí ar naigh, agus Rúnaí an Chomhlachais, an t-aisteoir Áine Uí Chuill, ag Éigse an sadhlas maith i lár Dheireadh Moinsíneoir Ó Fiannachta ar an an eitleán. D’aimsigh sé é agus an Fhómhair i gCúil Aodha. PIC: SEÁN Ó LOINGSIGH Fómhair,” arsa Mícheál Mac Gearailt, ionad, agus cóip de chartlann Raidió fhoireann ar ball. Tá pictiúir den GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 11 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 •
Chaptaen agus de Chathal Ó anaphríomhdhuais filíochta ar hEochaidh sa bhailiúchán. Tá pic- ULAIDH Ghréagóir Ó Dúill as ‘Dán Nollaig tiúir eile ann den Eochach agus faoin Samhradh’ agus thug Caitríona foireann an eitleáin. Cúigear cúisithe Ní Chléirchín léi duais an scríbhneora Tá comhfhreagras a bhí ag Ó NUACHT úir is fearr as ‘Crithloinnir’. Beirt eile hEochaidh le daoine aitiúla ar fáil ar bronnadh duaiseanna orthu ná na chomh maith, mar aon le tagairt do in eachtra a tharla Conallaigh, Proinsias Mac an Bhaird ‘Port na bPúcaí’ atá luaite leis an agus Seán Ó Dubhchoin. Inis. “Bíonn cuid mhór daoine scan- “Cinnte,” arsa Mícheál, “beidh raithe roimh an fhilíocht agus seach- breis scoláirí fós ag tarrac ar an leab- i nGaoth Dobhair naíonn siad í,” a deir Gráinne Ní harlann anseo agus gan amhras tá Ghilín, “ach is mian linn ócáidí Oifig na nOibreacha Poiblí an- sultmhara a eagrú agus deis a thab- bhuíoch de theaghlach Uí Eochaidh dhá bhliain ó shin hairt do dhaoine éisteacht lena bhfuil as an mbronnadh taibhseach seo.” le rá ag na filí féin faoina gcuid dánta agus tuiscint níos fearr a fháil orthu. Judy Ní Ógáin bheith ar meisce in áit phoiblí “Tá tacaíocht mhór faighte againn MFG agus gan treoir bhaill den Gharda ó na heagrais Ghaeilge sna bailte Seoltar scéalta chuig: TÁ cúigear fear as Gaeltacht Thír Síochána a chomhlíonadh. éagsúla agus tá maoiniú breise curtha BHÍ agallaimh do phost príomhfhei- [email protected] Chonaill curtha ar aghaidh chun Cúisíodh Kevin Cassidy freisin in ar fáil ag Comhaltas Uladh dúinn. dhmeannaigh ar Mheitheal For- trialach ag an gcéad suí eile de ionsaí a dhéanamh ar Michael Chomh maith leis sin, táimid ag bartha na Gaeltachta (MFG) ar bun Chúirt Chuarda Leitir Ceanainn ag Maguire. comhoibriú le heagrais eile a chuire- an tseachtain seo caite agus tá cin- deireadh na míosa seo. Cúisíodh Niall Maguire agus ann litríocht na Gaeilge chun cinn, neadh déanta an post a tharrac do Bhí an cúigear páirteach in Shaun Maguire ó Ardaí Bheag, IMRAM agus Comhairle Ceantair dhuine de na hiarrthóirí. Cuirfear Tír Chonaill eachtra a tharla taobh amuigh do Gort a’ Choirce mar gheall ar a Mhachaire Fíolta ina measc.” rogha an bhord agallaimh in iúl ag chlub oíche i nGaoth Dobhair i mí bheith ar meisce in áit phoiblí Le níos mó sonraí nó le síntiús de cruinniú de bhord náisiúnta MFG ar Lúnasa 2008, áit ar baineadh agus ar iompraíocht bhagrach, An tUltach a fháil, cuir nóta chuig: an Máirt 2 Samhain in Óstán Bhaile Brú Óige an greim as cluais duine de na fir. dhíbhlithe agus mhaslach. Tá siad [email protected] Chláir na Gaillimhe, cruinniú a Rinneadh leabhair fianaise a cúisithe chomh maith faoi ionsaí thosóidh ag meán lae, arsa Brian Ó sheirbheáil ar na deartháireacha a dhéanamh ar Kevin agus ar Riordáin, Cathaoirleach Bhord MFG Earagail ag Stephen agus Kevin Cassidy agus Stephen Cassidy. Tá Michael Ard Mhacha le Gaelscéal. ar na deartháireacha Michael agus Maguire cúisithe i ngráscar ar an Tharla an folúntas nuair a scoir súil le hainm- Shaun Maguire, ag suí Chúirt an dáta céanna. Antóin Ó Sé mar phríomhfhei- Chlocháin Léith an tseachtain seo Dúirt an Cigire Sylvie Henry i Seimineár ar dhmeannach níos luaithe i mbliana. caite. leith na gcosantóirí éagsúla, gur Máire Uí Léime ó Bhéal Átha an níocht an AE Chlis ar dheartháir eile, Niall thug an Stiúrthóir Ionchúiseamh Bhailte Ghaorthaidh, Corcaigh, atá ag fei- Maguire freastail ar an chúirt. Poiblí toiliú iad a chur ar aghaidh dhmiú mar phríomhfheidhmean- Judy Ní Ógáin Cúisíodh Kevin Cassidy, ó chun trialach ar na cúiseanna nach sealadach ó shin. Choitín i nDoirí Beaga, agus a liostaithe sa leabhar fianaise. Fearainn Is ag an mBord Náisiúnta a bheidh D'FHÉADFADH brú óige i nDún dheartháir Stephen Cassidy ó Rinne sé iarratas ar an Bhre- BEIDH seimineár ar bhailte fearainn an focal deireanach in aon cheap- Lúiche i dTír Chonaill a bheith ar an Bhun na Leaca in ionsaí díob- itheamh Hughes go gcuirfí na ar siúl i Leabharlann an Chairdinéil achán mar seo, cé gur gnách glacadh chéad bhrú óige sa tír go mbronnfaí hálach a dhéanamh, ar 24 Lúnasa cosantóirí ar aghaidh ag an gcéad Tomás Ó Fiaich i gCathair Ard le rogha an bhord agallaimh. duais Aontais Eorpaigh orthu de 2008 ag Ard na gCeapraí i nGaoth suí eile de Chúirt Chuarda Leitir Mhacha amárach, 23 Deireadh bharr a gcuid oibre inbhuanaithe Dobhair. Ceanainn ar an 26 Deireadh Fómhair, ag toiseacht ar 10.00 rn. agus a gcuid cleachtaí neamhdhíob- Cúisíodh iad chomh maith faoi Fómhair. Tá an ócáid seo á heagrú ag an Fed- hálach don timpeallacht. eration for Ulster Local Studies. Dragan Tá Brú Óige an Earagail, suite ag Beidh an seimineár ag díriú ar an bun Chnoc Earagail, ag obair le bliain tábhacht a bhaineann le bailte fear- anuas ag cur cleachtais faoi leith i ag ráta A atá in úsáid ar fud an bhrú, saigh nua foilsithe ag roinnt Ultach le ainn agus le caomhnú agus le cothú Gaelach ar bhfeidhm chun na dian-chritéir, atá don úsáid cumhachta is lú agus gairid nó is gearr go mbeidh siad i úsáide ár mbailte fearainn chomh leagtha síos ag an Aontas Eorpach tugadh pluiméara isteach chun an gcló. Mhothaigh muid go mbeadh sé maith le dea-chleachtas ó thaobh Shráideanna don duais - ainmníocht an 'EU córas uisce a athrú chun gearradh tráthúil, ní hamháin eagrán speisialta taighde de. Flower', a bhaint amach. síos a dhéanamh ar an sruth uisce filíochta a dhéanamh, ach ócáidí a Is iad an Dr Brian Turner, Aoghán Ó Bhí ionadaithe ó Chumann iomarcach a bhí sna sconnaí, sna reáchtáil agus ceiliúradh a dhéanamh Fearghaill (Uachtarán Chomhairle Chorcaí Chaighdeán Náisiúnta na hÉireann ag ceathanna agus sna leithris. i measc an phobail mhóir ar obair na Uladh de CLG), an Dr Kay Muhr an mbrú le gairid chun scríbhneoirí seo.” Aithníodh an fiún- (Tionscadal Logainmneacha Thuais- Róisín Ní Éalaí iniúchóireacht a dhéanamh ar an tas a bhaineann le saothar na bhfilí ceart Éireann), an Dr Bob Foy, an obair. Dúirt Karl Harold, Bainisteoir Doire Ultacha i gcomórtais litríochta an tUasal Roddy Hegarty agus an tUasal BEIDH mórshiúl an dragan gaelach an Bhrú Óige, go mba chóir go Oireachtais i mbliana. Bronnadh Jack Johnston a bheidh ina bhun. ar siúl ar shráideanna Corcaí chun an mbeadh fhios ag an mBrú i gceann tSamhain a cheiliúradh. Fágfaidh an ceithre nó sé seachtainí má cháiligh Ceiliúradh ar pharáid an tIonad Ceardaíochta siad le haghaidh ainmníocht an ‘EU Seandúna ag a 7:00i.n, Oíche Flower’. fhilíocht Shamhna 31 Deireadh Fómhair agus Tá 50 critéir éagsúil leagtha síos fillfidh sí ar an Ionad arís díreach ina chun cáiliú don ainmníocht, leath dhiaidh. Is é seo an cúigiú pharáid sa acu éigeantach agus an leath eile Uladh ár linne tsraith agus i mbliana beidh suas le roghnach. Faigheann an fiontar TÁ ceiliúradh á dhéanamh ag An tUl- 300 duine páirteach san ócáid, pointí ar ghach critéir a bhaintear tach, iris Chomhaltas Uladh, ar Cathedral Cairde Youth Group, Blar- amach. fhilíocht Uladh ár linne le heagrán ney Street Youth Project, daltaí North Bunaíodh an Scéim ‘European Eco- speisialta filíochta agus ceithre ócáid Presentation, Cope Foundation, The label’ sa mbliain 1992 chun gnónna a i mbailte éagsúla ar fud an chúige. Traveller Visibility Group, C.I.T. Car- spreagadh chun táirgí agus seirbhísí Beidh filí seanbhunaithe agus filí nival Samba agus go leor eile ina neamhdhíobhálach don timpeallach nua ina measc siúd a bheidh ar an measc. a mhargú. ardán i Machaire Rátha, an Srath Bán, Is é buaicphointe na hócáide ná an Ar cheann de na háiseanna sa Béal Feirste agus an tIúr. Dragan é féin, atá dhá mhéadar mbrú óige, tá téitheoir millíní Dúirt Gráinne Ní Ghilín, eagarthóir dhéag ar fhad, deich dtroigh ar airde, adhmaid, a fhágann nach bhfuil An tUltach go bhfuil feidhm i gcónaí go hiomlán déanta as seilitéip agus mórán gá le breoslaí iontaise. Ní le bunspriocanna na hirise, a gluaisfidh sé thart le cabhair ó bhaintear úsáid ach as roinnt bheag bunaíodh sa bhliain 1924, mar atá, dháréag puipéadóir. Chomh maith le gáis san mbrú. Scaoileann na fuin- ardán a chur ar fáil do scríbhneoirí a sin beidh scata ceoltóirí, aisteoirí, neoga móra atá ar an mbrú, neart saothar a chur os comhair an phobail puipéadóirí agus drumadóirí ag gréine agus solais lae isteach. agus deis a thabhairt do Ghaeil Uladh glacadh páirt. Cloisfear fuaimrian Déanann siad gloine, páipéar, plais- dul i mbun caibidle lena chéile ina Bhí Daniel O’Donnell ag canadh dá mháthair, Julia (91) chun tástáil a nuachumtha agus beidh seó solais le teach agus alúmanam a athchúrsáil gcanúint féin. “Tá borradh faoi chúr- dhéanamh ar a háis éisteachta ó “Hidden Hearing” i Loch Chionn Caslach, feiceáil chun cur leis na himeachtaí agus déanann siad múiríní de saí filíochta in Ultaibh i láthair na Dún na nGall. Cheap sí go raibh a héisteacht imithe go deo, ach anois is féidir eile. dhramhaíl orgánach. Is bolgáin solais huaire,” dar le Ní Ghilín. “Tá cnua- léi “gach rud a chloisteáil, in iomarca a deir mo mhac” (PIC. EOIN MC GARVEY) 12 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 3 TUAIRIMÍ Ardán: “Nár cheart dúshlán a thabhairt do thuairimí Jean-Claude Trichet?”
intleachtúil dul i ngleic leis an tasc Trichet atá ina léiriú ar an bhfadhb, ach Tá sé suimiúil a thabhairt faoi deara práinneach chun na beartais eacna- gurb iad a bhfuil teipthe orthu ná na ag barr an chrainn sa tráchtaireacht eac- maíochta, an leas poiblí agus an eitic atá hinstitiúidí polaitiúla ionadaíocha, an namúil – bíodh Amartya Sen nó Joseph i réim a cheangal le chéile arís. Is mór an pobal intleachtúil, agus na meáin chu- Stiglitz i gceist – go n-aithnítear go chlú do scoláirí Tasc a shínigh an litir marsáide. Is minic a tharraing Paul bhfuil an t-ábhar féin i gcruachás. Is chuig an Irish Times gur theastaigh Gillespie - colúnaí an Irish Times ar mian le Sen comhthéacs eiticiúil Adam Michael D. Higgins uathu dioschúrsa a thosú ar ábhar atá smaointeoireacht chomhaimseartha Smith mar a fheictear é sa réamhrá nua tábhachtach, ní hamháin don ghlúin Eorpach i measc rudaí eile - ár n-aird ar ar The Theory of Moral Sentiments a reatha, ach do na glúine atá le teacht. obair Jürgen Habermas agus a tha- athchruthú; tá rabhadh tugtha ag í fhéadfadh bearna ní ba Is é a dhéanann tuairimí ar nós caíocht dá leithéid de dhioschúrsa Stiglitz ar na hiarmhairtí le glacadh le mhó a bheith ann idir an thuairimí Uachtarán an Bhainc Chean- poiblí a chuirfeadh ar chumas an daon- beartas díbhoilscitheach geilleagrach tuairisciú suntasach a rin- nais Eorpaigh ná go spreagann siad an lathais chomhaimseartha é féin a choin- mar an t-aon réiteach amháin ar ár neadh ar pháipéar a thug scoitheadh atá ann idir beartas eacna- neáil beo agus é a fhréamhú sa réimse riocht geilleagrach. Is é an daonlathas Uachtarán an Bhainc maíochta agus an tsochaí a bhfuil sé poiblí. féin a dtugann an teipeadh seo dúshlán CheannaisN Eorpaigh Jean Claude beartaithe di, agus go spreagann sé Is ábhar buartha go smior é go bhfuil dó. Trichet ag Siompóisiam bliantúil chomh mór sin é is go ndíchobhsaíonn teipthe ar phlé a dhéanamh ar an Tá oscailteacht do roghanna eile ar ár Airgeadaíochta Bhanc Cúlchiste Fei- sé go domhain institiúidí daonlathacha bpráinn a bhaineann le beartas eacna- saol de dhíth ar an dlisteanacht a thug- dearálach Chathair Kansas in Jackson ar fud na hEorpa. Is é a bhraitheann an maíochta agus na leaganacha de theoir- tar don daonlathas, toilteanas dul i ngle- Hole Wyoming, (The Irish Times, Dé pobal san Eoraip, i ngach tír, ná gurb é ár ic na heacnamaíochta atá i réim i láthair ic lena mbagraíonn ár saoránaigh, agus Sathairn 28 Lúnasa 2010), agus an bhfadhb chomónta is mó ná an na huaire a athchruthú. D’fhéadfaí go feasacht chriticiúil ar na hiarmhairtí a tuairisciú a rinneadh ar chomhlitir dífhostaíocht maille leis an aimléis, bhfuil na fréamhacha as ar fhás an dro- bhaineann le rogha amháin thar rogha scríofa ag fiche cinn d’eacnamaithe, maille leis an teorannú ar an tsaorá- gall a bhaineann le heacnamaíocht pho- eile. I láthair na huaire, táimid faoi scáth socheolaithe agus anailísithe beartais, nacht, agus maille leis an dian-laghdú ar laitiúil a athbhunú mar réimse oscailte miotas dainséarach. Nár cheart dúshlán litir a d’áitigh rogha eile ar bheartais chaiteachas in ár ngeilleagar áitiúil agus smaointeachais, go bhfuil siad le sonrú a thabhairt do thuairimí Jean-Claude dhíbhoilscitheacha an rialtais. náisiúnta, ceisteanna atá ina n- Tá sé d’fhiúntas ag sa húbras a lean thitim Bhalla Bheirlín in Trichet? Is tuairimí iad a dtacaíonn agus Ní hé in The Irish Times amháin, ach iarmhairtí ar an dífhostaíocht. 1989. Cé gurbh fhéadfaí gurbh fhiú ngabhann le smaointeachas polaitiúil ar is sna meáin chumarsáide go ginearálta Tá sé d’fhiúntas ag suíomh Jean- suíomh Jean-Claude taifeadadh a dhéanamh ar mhí-úsáid an an eite dheis, mar atá i ngeilleagair go nglactar leis nach féidir aon chon- Claude Trichet gur ráiteas ionnraic de Trichet gur ráiteas státachais agus an tsóisialachais stáit, tá láidre ar nós na Gearmáine. Tá sé ar spóid a cheangal le ráiteas an Uasail chuid straitéis eacnamaíochta lárnach ionnraic de chuid drochthorthaí ar an margadh a cheangal chumas ag an aimléis, an Trichet. Luíonn a rabhadh is deireanaí - deasach é. Áfach, is ráiteas tacaíochta é le saol nach mbaineann cuntasacht bhochtaineacht agus an t-eisiamh a go bhfuil “deich mbliana in aisce” do shamhail a bhfuil teipthe uirthi agus, straitéis eacna- dhaonlathach leis. eascróidh as an smaointeachas seo go romhainn san Eoraip mura ngearrtar má choinnítear é, cruthóidh sé maíochta lárnach San achar inar chuir institiúidí amú dtabharfaí dúshlán d’institiúidí daon- caiteachas poiblí agus mura ndéantar iarmhairtí tromchúiseacha sóisialta. deasach é. Áfach, is an éirim a bhí de dhíth chun an conradh lathacha, ní hamháin san Aontas Eor- díothú fiachais a bhrostú, is cuma cé na Féachann pobal na hEorpa ar a n- sóisialta a chothú, caitheadh amach na pach, ach go hidirnáisiúnta. Go dearfa, hiarmhairtí fostaíochta - luíonn an rab- institiúidí ionadaíocha agus lorgaíonn ráiteas tacaíochta é huirlisí atá de dhíth chun ár ndaonnacht d’fhéadfaí go bhfuil a leithéid de dhúsh- hadh seo go deas leis an bhfoshuíomh freagraí ar na coinníollacha atá ag do shamhail a bhfuil chomónta a léiriú agus a chothú. Tá lán de dhíth go morálta. intleachtúil leisciúil gurb iad na beartais bagairt ar a mbeatha agus ar a dteagh- teipthe uirthi agus, beag is fiú déanta de luach na teanga lárnacha deasacha reatha an t-aon lach. Más é an freagra air seo nach bhfuil féin trí chnuasainmneacha a úsáid a Is uachtarán ar Pháirtí an Lucht Oibre fhreagra amháin ar an suíomh eacna- aon rogha ar an mbochtanas i ndán don má choinnítear é, thabharfadh le tuiscint go bhfuil na é Michael D. Higgins agus is Teachta Dála maíochta ina bhfuil an tAontas Eorpach. tromlach agus nach bhfuil baol pionóis cruthóidh sé daoine go ginearálta freagrach as na cin- é do Ghaillimh Thiar. Tá sé ag súil go Tá an glacadh tostach seo le suímh ann do na hamhantraithe atá ina mion- ntí agus gnímh a dhéanann an mion- mbeidh sé ina iarrthóir ag Páirtí an dhosheachanta Jean Claude Trichet ina lach, is é is dóichí go mbraifear nach iad iarmhairtí trom- lach, mionlach nár lorg údarás ó aon rud Lucht Oibre sa chéad toghchán uachtará- léiriú ar an neamhábaltacht ag leibhéal na tuairimí ar nós thuairimí an Uasail chúiseacha sóisialta. ach amháin ón margadh agus a shaint. nachta eile. Ag íoc as cuairt an Phápa
Thug mé faoi deara gur beagán airgead ar an Stát agus, mar sin, d’íoc aghaidh na heaglaise mar gheall ar Sasana. Muna raibh an Vatacáin in ann duine a chuir airgead isteach sa mbail- muid as ar bhealach. dhrochíde ar leanaí ag cur as don íoc as cuairt an Phápa, ba cheart dó iúchán sin ach ní raibh ansin ach Is cosúil gur chosain cuairt an saibhreas sin. Tá na milliúin íoctha fanacht sa mbaile. paróiste amháin in aice le Kings Cross, Phápa ar Shasana le gairid suas le amach ag an eaglais i Meiriceá agus an Ag an aifreann céanna bhí bail- áit nach bhfuil ró-rachmasach. €12m mar gheall ar chúrsaí slándála méid sin ag méadú sa tír seo agus i iúchán seachtainiúil an pharóiste agus An Domhnach sin a raibh mise i agus eile ach bhí sé aisteach ina dhi- Sasana freisin, gan trácht ar na cásan- is cosúil, dar leis an nuachtlitir, go Bernie Ní Fhlatharta Londain, bhí bailiúcháin den saghas aidh sin go mbeadh an Vatacáin ag súil na nua atá tagtha chun cinn sa mBeilg. mbíonn an t-ádh leo má bhailíonn seo ag tarlú ar fud na tíre. go gcuirfeadh daoine a lámha síos ina Bhí ionadh orm nuair a d’iarr an siad idir €400 agus €600 ar aon Cheap mé go raibh sé tuatach agus bpócaí féin agus tuilleadh airgid a eaglais orainne anseo cabhair airgid a Domhnach. Feictear dom nach n tseachtain seo caite bhí níl aon chuimhne agamsa gur íoc chur ina dtreo. Bhí mé sa Vatacáin thabhairt dóibh mar gheall ar na mbíonn mórán ag an aifreann sin go mé ag aifreann i Londain muidne as cuairt Phápa Seán Pól ll in cúpla bliain ó shin agus chonaic mé an suimeanna móra a bhí íoctha amach rialta. Níl a fhios agam cén sórt airgid a agus bhí an-ionadh orm 1979 cé go raibh mé i mo dhéagóir saibhreas atá acu agus a bhí acu leis na acu i gcúiteamh sa tír seo. bhailíonn paróistí anseo ach is dóigh nuair a d’fhógair an sagart agus nach bhfuil aon chuimhne agam céadta bliain. Tá sé scanrúil agus an Chuir sé sin fearg ar go leor daoine liom go bhfuil sé i bhfad níos mó ná go mbeadh bailiúchán air- air. Rinne mé beagáinín taighde ach ní méid bochtanais atá ar fud an agus ní haon iontas é ach fos féin bhí sin. Fós féin, ní bheadh muidne anseo gidA ann i ndiaidh an aifrinn le híoc as fhaca mé aon tagairt do bhailiúchán i domhain. Ach is cosúil go bhfuil na sé de mhuineál acu bheith ag súil le ag súil go mbeadh orainn íoc as cuairt cuairt an Phápa le gairid. measc an phobail. Ach chosain sé cásanna cúirte atá tógtha ag daoine in cabhair arís ón bpobal, an uair seo i an Phápa. GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 13 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • “A mhúinteoir, an bhfuil cead agam dul amach go dtí an leithreas?”
Mar atá ráite ag cara liom go minic trua nach féidir a bhformhór a bhrú rith ag an rialtas ar ár son. Is féidir nach ar an dochtúir an locht gur tharla le deireanas, aon uair a chloiseann sé síos na leithris chéanna. ciorruithe a dhéanamh ach beidh seo, b’fhéidir go raibh sé tábhachtach agallamh ar an raidió agus dream Ní maith liom Ryanair. Tá an tseirb- athrú meoin ag teastáil. Dúinne atá go ndearnadh an obair, ach n’fheadar amháin nó dream eile ag lorg hís gránna agus garbh. Ach soicind san earnáil phríobháideach maireann cén saghas córais a ligeann don sórt faoiseamh speisialta dá ngrúpaí amháin – tá sé saor agus oibríonn sé. muid le hathruithe inár modhanna seo ruda tarlú. Conall Ó Móráin leasmhara, is cuma cé chomh dáiríre Má tá ort dul go Londain nó Páras níl oibre chomh minic agus go bhfuil gá Thosaigh mé ag scríobh faoi leithris agus tuillte atá a gcuid acmhainní, go an costas thar fóir. Ní dhéanann leo. Sin mar atá an saol. agus críochnóidh mé ar an téama mba chóir go mbeadh duine cois Ryanair mórán eile laistigh dá ngnó Deirtear go minic má ghearrann céanna mar taispeánann mo scéal micreafóin, beagán ar chúl orthu agus seachas ciorruithe a lorg an t-am ar muid airgead ar dhaoine chun dul go conas go bhfuil muid ábalta airgead, osnaíonn sé airgead gach iad ag labhairt go bog, agus gan ach fad. Más féidir leo cent a shábháil dtí dochtúirí nach n-imeoidh siad na mílte milliún Euro, a chur amú uair a théann muid ar an rud amháin dá rá acu, arís agus arís anseo nó Euro ansiúd tá siad sásta. agus go bhfulaingeoidh siad dá bharr. gach bliain. Gach uair a dhéanann leithreas agus beidh muid eile, “Tá muid bancbhriste, tá muid Agus mé ag leanúint le téama an lei- Tá mé cinnte go bhfuil roinnt fírinne muid sruthlú ar an leithreas cuireann ar fad ag díol as, fiú sa bancbhriste…” thris is cuimhin le roinnt agaibh go sa mhéid sin ach n’fheadar cé mhéad? muid uisce glan, uisce atá maith go bhaile, go luath. Tá fhios Is oth liom a rá go bhfuil an scéal raibh Ryanair ag moladh go ngear- An iad na dochtúirí agus an buíon leor len é a ól, anuas ar shéarachas. I againnC cheana féin go mbeidh muid chomh lom leis sin. Níl aon airgead sa rfaidís Euro orainn chun an leithreas mhór comhairleoirí cumarsáide poiblí bhformhór na gcásanna tagann an t- ag díol as beagnach gach seirbhís atá tír, níl aon airgead ag an rialtas agus d'úsáid ar bord eitleáin, cé nach féidir atá acu atá chomh cinnte faoi seo agus uisce sa leithreas ó oibreacha uisce ar ‘saor’ faoi láthair nuair a bheidh Brian mura nglacann muid le pé rud a bheith cinnte riamh cé chomh dáiríre atá ag scaipeadh na scéalta seo sna a gcaitheann muid na milliúin chun Lenihan críochnaithe linne agus le chuireann Brian Lenihan os ár agus a bhíonn Michael O’Leary faoi meáin chumarsáide? an t-uisce a ghlanadh. Cé chomh buiséad an rialtais i gcionn sé seach- gcomhair amach ag tús mhí na Nollag roinnt de na seifteanna seo. Ach pé Tá cuma na fírinne air ach ní fhaca díchéillí atá muid go nglanann muid tainí. is féidir linn glacadh leis go mbeadh bealach é leanann seirbhís Ryanair ar mise staidéar riamh fúthu siúd a uisce chun é a shalú arís ionas go Roinnt míonna ó shin rinne mise na aon leigheas a bheadh dá mholadh ag aghaidh, ag fás an t-am ar fad, agus théann ar an dochtúir agus gan fáth mbíonn orainn é a ghlanadh arís chun suimeanna sa cholún seo a thaispeáin an IMF i bhfad níos seirbhe fós. ainm in airde acu maidir le sábháil- leis. Tá deighilt ghnéis ag baint leis seo é a shalú arís. Sin a dhéanann muid go raibh an-seans ann, i measc roinnt Is fiú ag an bpointe seo breathnú teacht in ainneoin gach iarrachta a freisin – ní théann fir ar an dochtúir gach aon lá den bhliain. Agus gan mhaith nithe eile, go mbeadh muid ag síos an leithreas mar sin an áit ina dhéanann siad chun caiteachas a más féidir é a sheachaint, ach ní mar a uisce ní féidir linn maireachtáil. Tá díol thart ar €400 mar cháin bhfuil eacnamaíocht na tíre. Tá liosta ghearradh siar. Is léir nach ionann chéile le mná – ach ní fios go bhfuil uisce níos tábhachtaí, d’fhéadfá a tithíochta. na ndaoine gur féidir linn an milleán a ciorruithe agus sinn a chur i mbaol. mórán de dhifear le feiceáil idir sláinte argóint, ná an saol féin. Caithfear cur Ón uair a scríobh mé an méid sin tá chur orthu fada agus níl sé cuim- Fiú má deir Ryanair go bhfuil aer- na bhfear agus sláinte na mban dá amú uisce (agus acmhainní eile an cúrsaí airgeadais na tíre tar éis dul in sitheach fós: Bertie Ahern, Brian fort Charleroi in aice le Páras (níl – bharr. Bím i gcónaí amhrasach an é go Stáit) a stopadh. Tá sé taispeáinte i olcas go mór, rud a bhí le feiceáil nuair Cowen, Fianna Fáil, na Glasaigh, for- chosain an tacsaí €120 orm, níos mó bhfuil imní ar dhochtúirí faoina gcuid nGaillimh má ghearrtar airgead orainn a chonaic muid an lucht freasúra agus bóirí, rialtóirí, rialtóirí nárbh iad, Seán ná mar a chosain an ticéad ó Bhaile othar nó a gcuid sparán nó an bhfuil ar ár gcuid uisce go ngearrtar an cur iad ag teacht amach ó chruinnithe le FitzPatrick, Michael Fingelton, David Átha Cliath go Páras, nuair a bhí mé mé ró-chiniciúil ar fad agus mé ag amú os cionn 80% – figiúr millteanach hoifigí na Roinne Airgeadais an Drumm, Seán Dunne, Derek Quinlan, deireanach i gcomhair an bhus ón léamh níos luaithe sa tseachtain go mór ar chostas bídeach. tseachtain seo. D’fhéadfadh duine dall na bainc ar fad, HSE, FÁS, Siptu (cur gcathair go Charleroi) ach tá tú fós sa bhfuair gnáthdhochtúir, ní speisialtóir Má tá muid sásta beagáinín a dhíol d’fheiceáil go raibh na hurlabhraithe ainm do dhiabhail isteach anseo) … tá bhFrainc ar chaoga Euro. Is mar a é nó í, €140,000 sa bhreis ar bhuntu- ar sheirbhísí is féidir le maitheas airgeadais bán san aghaidh. an liosta fada agus ag éirí níos faide. Is chéile leis na seirbhísí sóisialta atá dá arastal de bharr ragoibre. B’fhéidir teacht as. Peter Robinson agus Apartheid
Ach seachas sin bhí “I won’t be Páirtí é an DUP a d’eascair as eaglais an seicteachas i léig nuair a thagann ag an phobal aontachtach is dual cowed by Catholic Church” ina chean- bheag antoisceach Phrotastúnach ceannairí aontachtacha chun tosaigh dóibh éisteacht le Peter Robinson ag nteideal ar an Belfast Telegraph. agus atá, go dtí inniu féin, faoi atá sásta “No No No” a rá don caint faoi “apartheid oideachasúil” B’shin díreach a bhí á lorg ag Peter smacht na heaglaise sin. seicteachas. na gCaitliceach seachas caint faoin Robinson ar ndóigh. Mar sin nuair a chluinim Peter Taobh amuigh de David Ervine, apartheid oideachasúil atá á cleach- Eoghan Ó Néill Ba chuspóir dá chaint olc a chur ar Robinson ag spalpadh leis faoin Trevor Ringland agus dornán beag tadh ag a pháirtí féin. an eaglais Caitliceach agus ar Chaitli- dóigh a bhfuil scoileanna Caitliceacha eile ní raibh a leithéid acu le mo Ar an tábla den 15 ceantar is laige cigh. Iad a mhaslú. freagrach as “apartheid chuimhne. Le 20 bliain agus níos mó oideachais sa tuaisceart tá 13 ceantar Seicteachas a spreag a chaint. oideachasúil,” déanaim osna. tá Poblachtaigh is náisiúnaigh ag rá is dílseach ann. Cuir i gcás an tSean- é hAoine seo caite d’fhó- An tseicteachas sin a thug an DUP Nó uaireanta caithim slipéar ar an ag athrá lena lucht tacaíochta go chill. In 2009 ní dheacaigh ach 10 gair Peter Robinson go chun beatha agus a choinníonn beo é. teilifíseán. Is minice a chaitear an gcaithfidh siad athrú. bpáiste as an 104 páiste bunscoile i bhfuil scoileanna eaglas- Seicteachas atá ag treisiú seachas ag slipéar na saolta seo. An bhfuil mise i Go gcaithfidh siad cuid dá mbun gceantar na Seanchille go scoil ghra- ta sa tuaisceart (is é sin maolú. bhfách le oideachas iomlánaithe? I teagasc a athchruthú nó fiú a madaí. scoileanna Caitliceacha) Ba ghnách leis an DUP na luascáin i bprionsabal, tá. Is é an cur chuige an thréigean. Ó ghlacadh le Stormont Sandy Row? Dfreagrach as “apartheid oideachais.” bpáirceanna phoiblí an tuaiscirt a áit a bhfuil an fhadhb. nua go dul isteach sa PSNI bhí Sinn 11 páiste as 79 páiste bunscoile a Focal ar bith faoin apartheid a ghlasáil Dé Domhnaigh ar eagla páistí Níl muinín agam as an ghlu- Fein agus an SDLP i dtús bhain amach scoil ghramadaí. chleachtaigh aontachtaithe sa 60 bli- a bheith ag spraoi Lá na Sabóide. aiseacht do scoileanna iomlánaithe sa cadhnaíochta ar phróiseas na A mhalairt scéala a bhí ann in Ard ain is go raibh siadsan ag rialú na Sé Bheadh siad ag déanamh a tuaisceart atá in amanna sotalach, hathruithe. Mhic Neasca. Chuaigh 77 dalta bun- Chontae! Bhí réiteach simplí ag an macasamhail go fóill ach amháin gur mí-réadúil agus tiomanta ag fealsú- D’inis siad an fhírinne lena lucht scoile as 135 dalta bunscoile a fhad le Chéad Aire ar apartheid na tugadh cásanna cúirte ina gcoinne. nacht pholaitiúil. tacaíochta agus thug ceannasaíocht scoil ghramadaí. Agus ar Bhóthar gCaitliceach. Dia a mhol do Peter Robinson is dá Agus tá sé as teagmháil ar fad leis dóibh. Agus lean bunús a bpobail Mhaigh Luain chuaigh 214 dalta as Go mbeadh aon earnáil oideachais pháirtí na luascáin a ghlasáil ar an ísealaicme Protastúnach is iad. A mhalairt a tharla leis na haon- 235 dalta go scoil ghramadaí. amháin ann feasta, earnáil an stáit. ndóigh. Dia atá ag stiúir Nelson Mc Caitliceach. tachtaithe. Seachas tabhairt faoin apartheid Agus go séanfaí maoiniú stáit ar Causland agus é ag iarraidh tabhairt Tiocfaidh laghdú ar an seicteachas Tá ceannairí acu a deir leo i rith an sin tá Peter is a bpáirtí ar a seacht scoil ar bith nach raibh san earnáil ar Iarsmalann Uladh a dtaispeántais a de réir mar a théann an tsíocháin i ama go dtig leo leanúint ag séanadh ndícheall ag cur i gcoinne iarrachtaí sin. athrú cionn is nach bhfuil aird go leor bhfeidhm, de réir mar a bhriseann an airgead ar an CLG, ag séanadh a Caitríona Ruane chun fáil réidh leis “Séanaimis airgead stáit ar acu ar “creationism” ná ar an Ultais. ghlúin óg ar nósanna a dtui- gcearta ar lucht na Gaeilge, ag cur i an 11+. scoileanna Caitliceacha agus ar Agus tá Dia, ar bhonn laethúil, ag smitheoirí, de réir mar a chuirtear le gcoinne earcú Caitliceach sa PSNI, ag Is iomaí locht ar eaglais na Róimhe Ghaelscoileanna” an ceannteideal a comhairliú don DUP a bheith ag troid failleanna imeasctha do dhaoine sa diúltú do shiombalacha na hÉireann ach nach iontach go bhfuil sé fúthu ba cheart a bheith ag na nuachtáin Dé i gcoinne an “Whore of Babylon,” agus scoil agus taobh amuigh de. sa tuaisceart agus dá réir. sin agus faoi Shinn Féin a bheith ag Luain. lucht a leanúna. Ach thar rud ar bith eile rachaidh Go dtí go mbeidh ceannairí maithe cosaint cearta pháistí Sandy Row. 14 TUAIRIMÍ GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010
Gaelscéal An Chuasnóg, Baile Ard Eagarfhocal An Spidéal, Co. na Gaillimhe Ná géillimis do na ciorruithe chomh héasca sin
NÁ bíodh aon amhras faoi, beidh na cior- na ciorruithe seo – chun an Coimisiún Eor- tas eile, tús áite a thabhairt d’Éirinn, ní don á gcaitheamh ar shochar dífhostaíochta agus ruithe sa chéad bhuiséad eile millteanach pach agus leasanna dílsithe eile a shásamh – Choimisiún Eorpach. gan mórán airgid á chaitheamh sna siopaí. mór agus dochrach tromchúiseach. Beidh agus go ndéanfar an-dochar don gheilleagar Beidh na billiúin á mbaint amach as an Tá baol nach beag ann go sleamhnóidh siad chomh mór sin go n-athróidh siad saol mar gheall air sin. gheilleagar – níl sé sin ag dul cuidiú le fás sa Éire isteach i mbís dhíbhoilscitheach a na ndaoine in Éirinn. Níl sé ar dhóigh ar bith cothrom ná gheilleagar, rud atá de dhíth má tá muid mbeadh sé thar a bheith deacair éalú as. Tá muid á ullmhú ag an rialtas agus ag na réalaíoch go gcaithfidh Éire cloí le 2014 mar chun ioncam cánach a ardú, an t-aon rud ar Ba cheart go mbeadh an rialtas agus an meáin do na ciorruithe sin, ach ar cheart spriocdháta chun caiteachas poiblí a chur féidir leis dul i ngleic leis an easnamh sa freasúra ag smaoineamh ar bhealaí chun dúinn géilleadh chomh furasta sin? faoi smacht – ba cheart sin a dhéanamh bhuiséad mar is ceart sa tréimhse fhada. airgead a chur isteach sa gheilleagar chomh Mar atá ráite an tseachtain seo ag an Eco- soiléir leis an Choimisiún – dream nach Má bhíonn dí-fhostaíocht ann ar scála maith le ciorruithe. nomic and Social Research Institute, tá con- bhfuil aon údarás daonlathach acu. ollmhór, níl sé sin ag dul cuidiú le hathfhás Mar sin de, ná géillimis do na ciorruithe túirt ann go rachaidh an rialtas thar fóir leis Caithfidh an rialtas seo, agus an chéad rial- an gheilleagair ach an oiread, leis na billiúin chomh héasca sin. Leagan Peter Robinson den chomhtháthú
IS rud dearfach an t-oideachas comhtháite, is cheart sin. sin agus go gcuirfeadh siad deireadh lena ar an chultúr eile. rud ceart dearfach é go mbeadh páistí á dtea- Tá orainn ár mbuaireamh a léiriú maidir le gcogadh cultúrtha. Caithfear glacadh go bhfuil éagsúlacht gasc le chéile seachas a bheith scartha. todhchaí na nGaelscoileanna ó thuaidh, atá Tá sé cruthaithe ag aontachtóirí polaitiúla, chultúrtha ann agus foghlaim cén dóigh plé Is léir nach raibh sé sin i gceist ag Peter cosanta, go teoiriciúil ar a laghad, faoi agus an DUP go háirithe, nach bhfuil meas leis an éagsúlacht, ní réiteach ar bith é iar- Robinson ina ráiteas an tseachtain seo ar Chomhaontú Aoine an Chéasta, ach ná madaidh acu ar chultúr Éireannach agus rachtaí a dhéanamh leis an éagsúlacht sin a thodhchaí an chórais oideachais, nó le bhei- déanaimis dearmad nach dtacaíonn an DUP Gaelach ná ar an chreideamh Caitliceach ach chur faoi chois. th níos cruinne faoi, na gcóras oideachas ó leis an chomhaontú sin. an oiread. Dá dtiocfadh le Peter Robinson ráiteas a thuaidh, áfach. Bhí sé i gceist aige go ndruid- Is beag nach bhfuil an Ghaeilge faoi chosc i Má tá Peter Robinson ag iarraidh rud éigin dhéanamh ag dearbhú go mbeadh áit do feadh na scoileanna Caitliceacha agus na scoileanna stáit an Tuaiscirt. Is beag nach a dhéanamh faoin seicteachas, ba cheart dó chultúir eile nach n-aithnítear mar chuid de Gaelscoileanna agus go rachadh na páistí bhfuil cluichí Gaelacha faoi chosc ann mar an plé leis an éadulaingt ina pháirtí féin. chultúr na Breataine iad sna scoileanna úra iontu go scoileanna stáit. gcéanna. Tá dul amú air má shíleann sé go ndéan- seo atá beartaithe aige, seans gurbh fhéidir Mar atá sa Bhreatain agus i bPoblacht na Tá an ceart ag páistí foghlaim trí mheán na faidh siad dearmad ar chultúr s’acu chomh linn an dara héisteacht a thabhairt dó. hÉireann ba cheart go mbeadh an ceart ag Gaeilge, Gaeilge a fhoghlaim, stair na hÉire- héasca sin. Má tá ‘todhchaí roinnte’ ann, Faraor, mar a sheasann rudaí anois, rinne tuismitheoirí oideachas reiligiúnach a fháil ann a fhoghlaim, peil Ghaelach a imirt, an caithfidh spás a bheith ann don dá chultúr ó an Piarsach cur síos beacht ar an chineál dá gcuid páistí. Tá sé sin aitheanta ag an DUP, iomáint a imirt. Ba chóir faoin am seo go thuaidh. Caithfidh daoine a bheith sásta scoile atá beartaithe ag Peter Robinsion céad ach gan maoiniú an stáit, níl aon chiall leis an ngéillfeadh an DUP don phointe bunúsach cultúr ‘s’acu’ a roinnt agus meas a bheith acu bliain ó shin in ‘The Murder Machine’. CLG Gaelach Bhaile Átha Cliath
CAITHFIMID ard-mholadh a thabhairt do na gair nó straitéis ar bith, shocraigh siad chun Is é CLG ceann de na heagraíochtaí is táb- an-rath air agus má bhíonn club iomlán ag daoine atá ag obair chun Cumann Luthchleas treabhadh ar aghaidh leis an togra seo. hachtaí i saol na hÉireann agus cibé saghas oibriú ag gach leibhéal trí mheán na Gaeilge le Gael lán-Ghaelach a bhunú san Ardchathair. De réir a chéile a thógtar na caisleáin agus club a bheas i gceist amach anseo, tá sochar páirc agus le clubtheach, rud réabhlóideach Beag beann ar dheontais, ar chúrsaí geillea- tá tús maith curtha leis an obair seo. déanta aige don Ghaeilge cheana. Má bhíonn amach is amach a bheidh ann. Maith sibh.
CEIST na Seachtaine
Ní ceart cosaint dlí níos fearr a thabhairt do na lipéid cheoil agus do cheoltóirí ó thaobh íoslódáil mhídhleathach ar líne: Ba cheart Léitheoirí Gaelscéal 44% Ní ceart
Róisín Ní Éalaí nár cheart cosaint na lipéad ceoil agus na gceoltóirí a fheabhsú, 56% mar gheall gur beag a bhí idir an dá thaobh sna torthaí. BHÍ iomaíocht ghéar an tseachtain seo maidir le seasamh Cheap 56% de dhaoine a chaith vóta nár cheart cosaint dlí léitheoirí Gaelscéal ar íoslódáil mhídhleathach ar líne. níos fearr a thabhairt do na lipéid cheoil agus do cheoltóirí ó Is é an cheist a chuir Gaelscéal ar na léitheoirí ar thaobh íoslódáil mhídhleathach ar líne agus shíl 44% díobh gur www.gaelsceal.ie ná: Ar cheart cosaint dlí níos fearr a thabhairt cheart. do na lipéid cheoil agus do cheoltóirí ó thaobh íoslódáil Ceist na Seachtaine : Beag beann ar chúinsí eacnamaíochta, mhídhleathach ar líne? ar cheart dúinn cloí le “comhaontú Pháirc an Chrócaigh” Ní fhéadfá a rá gur tromlach suntasach iad na daoine a cheap maidir le híocaíocht san earnáil phoiblí i gcónaí? GAELSCÉAL Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 TUAIRIMÍ • 15 Comhairle mo Mháthar
mBarr a’ Chuma agus sa Mhuileann níos déanaí. Bhí agallaimh bheirte, ceapóga agus lúibíní agus snas á gcur orthu – agus oíche iontach acu chuige sin in Árus Mhic Shuibhne i gCúil Aodha mar a Páidí Ó Lionáird raibh ómós á thabhairt do dhuine de laochra na háite atá ar lár, Dónal Ó Liatháin – fear a cheap, a mhúin, a chum agus thar aon ní eile, a chleachtaigh haitheas an deireadh seach- gach uile ní a bhaineann le bheith id’ taine sa bhaile – ní i gCona- Ghael. Níorbh aon tionóisc é ach an mara, mo bhaile altramais oiread gur chuir sé gáire ar gach aghaidh Cagus áit a mbraithim i measc ar bhuail sé leo. comharsan, cairde agus Tháinig daoine as Ciarraí agus Corr na comhluadar fiala agus flaithiúla – ní hea Móna fiú d’fhonn a bheith páirteach ach sa bhaile i mBaile Bhúirne Chorcaí a agus chuir Dónal Ó hÉallaithe i bhíos. gcuimhne dóibh cérbh é an Liathánach i Bíonn meas ag formhór mór na bhfocail roghnaithe go cúramach, ndaoine ar an áit as ar fáisceadh iad ar snoite. Seoladh an dara heagrán de leab- iliomad cúiseanna. Caithfidh mé a rá har ina bhfuil scoth na n-agallamh gurb amhlaidh an cás é óm’ thaobhsa beirte, ceapóga agus amhráin saothair i de. Bíodh is gur chun oibre a thugas an measc an iliomad seod idir chlúdaigh – chuairt seo ó dheas, bhí an oiread san ar Agallamh na hÉigse faoi eagar Sheáin Uí siúl nach raibh seans agam freastal ar Mhorónaigh ón gComhlachas Náisiúnta chéatadán de na himeachtaí nó ócáidí a Drámaíochta. Is iomaí eachtra a thar- bhí ar bun. laíonn in aon áit. Cuid acu a cheapfá atá Bhíos ann d’fhonn ábhar do shraith neafaiseach, gan tábhacht nó gur beag is cláracha raidió a thaifeadadh agus táim Lucht Éigse an Fhómhair i gCúil Aodha i gCo. Chorcaí - Dónal Ó hÉalaithe, Margaret Uí Liatháin, Proinsias Ó Cuilinn, fiú iad. Más ea, i gceantar Mhúscraí, is cinnte fiú’s go bhfuil na huaireanta an Áine Mhic Gearailt, Seán Ó Muimhneacháin, Pádraig Ó Caomhánaigh, Eibhlín Ní Lionáird, Micheál Ó Tuairisg, Seán annamh nach mbeadh taifead éigin chloig ar thaifead agam, neart ábhar Ó Morónaigh, Áine Uí Chuill, Naoise Mac Gearailt, Ann Marie Uí Dhubhda, agus Siobhán Ní Mhuimhneacháin. déanta orthu – iad curtha i dtoll a chéile chun an méid atá le déanamh agam a (PIC: AN COMHLACHAS NÁISIÚNTA DRÁ) ag deireadh an fhómhair i bhfoirm shásamh, táim cinnte de nach bhfuil mo véarsaíochta nó iniata i gceapóga nó dhóthain fós agam, a shuimiúla agus atá chun cinn i gcónaí, duine a mbeadh a séidfeadh gaoth éigin an luaithreach sin amhráin saothair a chuirfí os comhair an sé. Ar aon nós, tuilleadh faoi sin ag am ghloine aige leathlán seachas leathfho- Ní fhéadfainn easaontú as an tslí ar ais (ash, ha ha) nó ar éigean. tslua áitiúil chun a mbreithiúnas a fháil éigin eile b’fhéidir. Agus mé i measc mo lamh. Bíonn sé deacair áfach, a dúrt, lem’ mháthair agus ní de Ar aon nós, sara bhfillim ar mo ar a luach sula dtabharfaí aghaidh ar an mhuintir i gcistin an tí, an tsean-nead féachaint ar a bhfuil ag tarlú sa tír gan chuairt ó dheas, nárbh ait a léamh an mór-ócáid bhliantúil do na Gaeil, an mar a thugann m’athair air, dúirt mo bheith diúltach agus feargach. D’aon- bharr gur mo mháthair í tseachtain seo caite faoi staidéar Eor- tOireachtas – a bheidh ar siúl in aice mháthair liom scríobh faoi rud éigin taigh sí liom ach fós fhéin bhí an teach- ach bhí an ceart aici. Ní pach de chuid Eurostat a deineadh le láimhe i gCill Airne ag deireadh na áthasach, dóchasach agus dearfach an taireacht tugtha dom agus tuigim cad ba dhéarfainn gur duine fear- fáil amach canad atá na baill is “sona” i míosa seo. Is ann a bhuaileann cairde tseachtain seo mar go bhfuil mo chuid chúis lena comhairle. measc na mballstát. Níorbh fhada ó dlútha le chéile – cuid acu nach bhfe- colún le roinnt seachtainí duairc agus Tá an tír faoi thuilte drochscéalta. Tá gach mé de ghnáth agus bharr an dréimire sin muid, d’ainneoin iceann a chéile ach ag an Oireachtas. diúltach, lán d’fhearg. gach éinne faoi bhrú ag éirí as na botúin sílim mé fhéin ina measc ár dtrioblóidí ar fad, gan ach lucht Beidh leo arís i mbliana geallaim daoibh. Ní raibh aon fhreagra agam. agus an neamhaird a deineadh de na siúd a chuirfeadh an taobh Chríoch Lochlann os ár gcionn. Nílim á rá nach mbíonn comh-ionann Ní fhéadfainn easaontú lem’ bainc, na rialaitheoirí, na rialtais agus pé Ar aon nós agus mé ó dheas, bhí na n-imeachtaí seo, ar bhonn éigin eile, mháthair agus ní de bharr gur mo údarás eile a bhí i gceannas. Táimid faoi dóchasach chun cinn i réiteach don Oireachtas faoi lán tseoil, ar bun in áiteanna eile. Níl á rá agam ach mháthair í ach bhí an ceart aici. Ní scáth scamall dubh diúltach chomh gcónaí, duine a mbeadh a garsúin agus girsigh ag foghlaim a gcuid go bhfuil gloine siúd mo mhuintir féin dhéarfainn gur duine feargach mé de tiubh leis an mbrat a shéid an bolcán san ghloine aige leathlán amhrán ó scoth na múinteoirí in Ionad lán go maith agus gurb iontach an ghnáth agus sílim mé fhéin ina measc Íoslainn ar an mór-roinn. An t-aon Cultúrtha Bhaile Bhúirne. Na múinteoirí fhrithnimh iad ar an ndrochscéal. siúd a chuirfeadh an taobh dóchasach difríocht ná go raibh fhios againn go seachas leathfholamh. féin ag cleachtadh a gcuid amhrán i Buíochas Mam.
SÚIL SIAR na Seachtaine
Ar Aghaidh – sé. In aimhdheóin na bhfocla milse Fhoghmhair, tá Cómh-Ghuallaithe mhuir Adriach, mar do réir cosúla is úsáid as na h-aer-pháirceanna nuair Samhain 1943 a fuair an Iodáil ós namhaid- at thalamh na n-Iodáile. Do talamh é atá oiriúnac do lucht bheidh siad eagraithe foirbhthe ins náisiún, níl inte anois acht páirc chabhruig an géilleadh Iodálach leis cosanta. I dteannta leis na Gearmá- na n-oileáin seo. chatha. Níl d’feidhm aici i súilibh an dul-ar-aghaidh a rinne an t8adh naig ag baint an uile úsáide as gach Buaileann a chómh-shamhail de An Iodáil taoibh amháin acht conus is féárr a Arm i dtús báire. Ionnus nach féidir tosga dhíobh so tá spás ama acu smaoineamh duine a bhreath- úsáidtear í ionnus go mbeadh sí a rádh go bhfuil limistéar mór gab- chun córas cosanta a eagrú thaobh nuigheann ar “sháil” na h-Iodáile. mar chabhair leis an lámh-in- htha acu, nuair cuirtear i gcómh- thuaidh. Gheibhtear scéala go Tá aer-pháirceanna éifeachtacha ríostaidhthe an uachtar fhaghail ar an dtaoibh eile. mheas é leis an méid de lurga na h- bhfuil tímeall is 25 Arm – Ranna ann gabhtha annsúd ag Cómh-Ghual- domhain; agus na An loitfear an Róimh sa troid? Ní Iodáile atá fágtha, nó leis an méid acu. Acht féach ar an leársgáil tré laidhthe agus beidh siad áisiúil cineadhacha sibhialta fheicéann ceannasaithe airm atá ath-gabhtha ag an Rúis, shúilibh na gCómh-Ghuallaithe. Ba dóibh le sciúirdeanna bumála a Cuilig, tá a súile iom- inteacht meall mór d’fhoirgnimh Is léir go bhfuil cosaint na nGear- áisiúil iad an tSáirdín agus an Choir- thabhairt ar láithreacha táb- puighthe i dtreo na h- agus gabhal bóithre. Thiocfadh dho mánác ag dul i dtreise, i ag dul in sic le haghaidh arm ionnraidh a hachtacha san Albáin, sa Gréig, san Iodáile. Cuimhnighmíd ar ráiteas go mbeadh tionchur ag pobul sib- deacracht a bheidh an fronta san do chómh-chruinniú ionta le feachtas Iugo-Slabh, agus fiú sa Rumáin. an Pápa i dtoscach an chogaid hialta an domhain ortha. Tathar ag Chómh-Ghuallaite. Constaic chlip- a ullmhú in aghaidh deiscirte na Úsáid eile a bainfí as an áit sin, arm “cailltear ’chuile shórt le cogadh ; ní fanacht. itheach iseadh cthair na Róimhe, Frainnce ní tuaiscirte na hIodáile. a chruinniú an le haghaidh ion- buaidhtear dada,” agus le sompla Ó thaobh oll-chleasuiochta constaic iseadh na Sléibhte Cheana féin tá an réigiún san i Raon nraidh i gcoinnibh na dtíortha bal- d’fhírinne na cainte sin d’fhágail ní coghaidh de, tugaimís ár n-aire do Apeníneacha; constaic iseadh an a n-eiteallán cogaidh, agus is canacha sa nua-bhliadhain. gádh dul lasmuich de’n dtír labhair phointe nó dó. Ó’n 3ad Meadhon- réigiún idir na sléibhte sin agus an dóichíghe go mbainfear an uile Ó.S.M 16 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 4 CÚRSAÍ SAOIL Eagrúchán an Oireachtais “Níl i gceist anois ach fine-tuning”
saineolas a bheith acu ar na ranna bheith iomlán cinnte, táimid ag súil le áirithe. B’fhéidir gur duine iad a os cionn 1,000 duine ag an gcomórtas bhuaigh comórtas cheana, a leithéidí Corn Uí Riada agus ag an gcomórtas Chorn Uí Riada nó an comórtas damh- damhsa,” arsa Liam. Tá cead isteach sa ar an sean-nós, nó b’fhéidir duine le chuig imeachtaí roimh 7in saor ina Treasa Bhreathnach cáilíochtaí acadúla. Bímid ag iarraidh aisce, seachas an damhsa, ach caith- go mbeadh meascán d’fhir agus mná fear ticéad a cheannach do na mór- agus chomh maith leis sin go mbeadh chomórtais san oíche. Mura bhfuil an é nach bhfuil Oireachtas meascán de na ceantracha éagsúla i ticéad ceannaithe agat ag an bpointe Samhna na bliana seo fiú gceist ó thaobh stíleanna éagsúla seo ná bíodh imní ar bith ort mar is tosaithe go fóill, táthar ag sean-nóis de.” féidir iad a cheannach ar an láthair. tabhairt faoin eagrúchán Mar aon le gach comórtas bíonn Ní hiad siúd atá ag freastal ar an do 2013 agus 2014 cheana iomaitheoirí ann a mbíonn gearán acu fhéile i gcomhair dheireadh seach- Cféin. In 2012 beidh Oireachtas na faoin chóras moltóireachta ach do taine siamsaíochta amháin a bheidh le Samhna ar siúl i Leitir Ceanainn ach is chomórtas Chorn Uí Riada tá fáil ag na feiceáil ann, Beidh an tAire Gaeltachta é Cill Airne, agus an deireadh seach- hiomaitheoirí ar thuairisc neamh- Pat Carey i láthair ar an Aoine agus ar taine seo chugainn, is tábhachtaí spleách i scríbhinn ón triúr moltóirí an Satharn agus beidh cruinnithe agus dúinn ag an bpointe seo mar go bhfuil maidir lena n-iarracht féin. Má tá aon seoltaí áirithe ag roinnt mhaith de na Oireachtas na bliana seo ag teannadh iomaitheoir nach bhfuil sásta nó heagraíochtaí Gaeilge chomh maith. linn. díreach atá fiosrach tá siad i dteideal Beidh suas le 35 seastán ag na hea- “Go hiondúil,” a deir Liam Ó Mao- dul i dteagmháil leis an Oireachtas graíochtaí Gaeilge ann agus iad ag iar- laodha, stiúrthóir Oireachtas na Sibéal Davitt ag chun a dtuairisc féin a fháil. Tá ardú raidh eolas a chur ar fáil do phobal na Gaeilge , “is iad coistí áitiúla nó coiste damhsa ag ollmhór tagtha ar líon na n-iarratas i Gaeilge faoina bhfuil ar siúl acu. éigin atá ag plé leis an Ghaeilge go hái- Oireachtas na Emma Ní Shúilleabháin, Rinn na mbliana ó 418 anuraidh go 510. Síleann Liam gurb é an tOireachtas, tiúil, nó craobh de Chonradh na Samhna i Leitir Mhaoill, Co. na Gaillimhe, buaiteoir Deir Liam, “D’fhéadfadh iarratas “an t-aon mhór-ócáid Ghaeilge a dta- Gaeilge nó Cumann Lúthchleas Gael, Ceanainn. an chomórtais Rince Aonair ar an teacht isteach ó dhuine aonair, nó gann na heagraíochtaí seo ar fad le a chuireann iarratas chugainn chun Sean-Nós ag Oireachtas na Samhna i beirt mar shampla do lúibíní nó grúpa chéile. Cé go luaitear Comórtas Peile Oireachtas na Samhna a reáchtáil ina Leitir Ceanainn. daoine. Ní raibh muid ag súil leis an na Gaeltachta in amanna, tríd is tríd an mbaile féin.” ardú sin i ndáiríre.” dream a fhreastalaíonn air sin ná lucht Meastar gur thug Oireachtas na Tá comhlacht fuaime againn agus baill tais. Anuraidh chaith an eagraíocht peile agus iad siúd a bhíonn ag Samhna timpeall €5.5 milliún go Leitir den choiste náisiúnta a thabharfaidh Níl íocaíocht mhór i gceist do na €770,000 agus is é an maoiniú a leanacht na bhfoirne - ní hé go bhfuil Ceanainn an bhliain seo caite, mar sin cúnamh ach is iad an grúpa de moltóirí ach oiread ach cuirtear lóistín fuaireadar ón stát na €534,000, mar siad ag plé le Gaeilge an chuid eile den ní haon ionadh é go bhfuil bailte agus cheathrar a dhéanann iad sin a eagrú ar fáil dóibh agus táille aitheantais sin tá bearna ansin a gcaithfear a líon- bhliain. Is ócáid ollmhór agus ócáid coistí éagsúla in iomaíocht ghéar lena agus a stiúradh,” a deir Liam maidir chomh maith. Beidh idir 40 agus 50 adh. “Déanaimid an bhearna sin a thábhachtach é seo dúinne mar go chéile chun iarracht a dhéanamh an leis an fhoireann a bhíonn ag obair ar moltóir ag déanamh moltóireachta ar líonadh tríd urraíocht, síntiúis, nó díol mbeidh Foras na Gaeilge, comhaltaí borradh sin a thabhairt faoi eacna- an fhéile. chomórtais an Oireachtais. ticéad. Breathnaítear ar chostas na an Fhorais agus iad siúd a bheidh ag maíocht na háite. Bíonn oibrithe deonacha ag obair le “Ní chríochnaímid liosta na moltóirí dticéad gach bliain agus caithfear na déanamh plé faoinár dtodhchaí, ar an “Tá ceathrar fostaithe go lánaim- linn na féile chomh maith agus go dtí go bhfuil an liosta iarratas dúnta costais uile a thabhairt san áireamh láthair agus go bhfeicfidís céard atá ar seartha ach ní féidir gach aon chomór- cuirtear lóistín nó ticéad saor in aisce againn,” a deir Liam. “Déanfar iad a idir costais slándála, árachais agus siúl againn agus nach mbeidís díreach tas a chur i láthair gan tacaíocht eile. ar fáil dóibh mar chomhartha aithean- roghnú tar éis go leor plé. Bíonn orthu eile. Mar shampla cé nach féidir linn a ag caint ina vacuum faoin Oireachtas.”
Scéim Gaeilge II, 2010–2013 Údaráis Áitiúla Chiarraí
Seolfar Scéim Gaeilge II Údaráis Áitiúla Chiarraí ag Oireachtas na Gaeilge 2010 i gCill Airne
san Ionad Taispeántais, INEC ag 6.00i.n. Déardaoin 28 Deireadh Fómhair 2010 Is é Méara Chiarraí, an Clr. Pat Leahy, a sheolfaidh an scéim.
Fáiltímid roimis gnó as Gaolainn [email protected] GAELSCÉAL Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 CÚRSAÍ SAOIL • 17
Rónán Mac Aodha Bhuí, RTÉ Raidió na Gaeltachta ag craoladh beo ó Óstán Mount Errigal ag Cén fáth a théann daoine chun an Oireachtas? Oireachtas na Samhna i Leitir Ceanainn. Johnny Mháirtín Learaí an Oireachtas. Tá súil agam daoine mar sin.” bliain agus tá sé chomh láidir “Beidh mé dul ag an Oireach- go mbuafadh Máire Ní Chéil- anois agus a bhíodh sé le tas ón Déardaoin agus ag leachair as Corcaigh i Patsy Dan Mac Ruairí blianta anuas.” fanacht san óstán ar feadh 3 mbliana ach tá sé deacair a “Ó ní bheidh mé ag dul, ar an Ceard é an ghné is mó den oíche. Is cineál saoire dom é rá, is deas an rud é an Corn a drochuair ní bheidh, ach tá a Oireachtas a mbíonn tú ag súil mar, cé go mbím ag dul chuig roinnt thart idir na Gaeltach- fhios agam go bhfuil cúpla leis? féilte eile, bíonn obair le taí uile, cosúil le cupán spóirt ceoltóir agus cúpla damhsóir “Tá na damhsaí sínte go déanamh agam go hiondúil. ar bith.” as Toraí ag dul ag an Oireach- hiontach! Is maith linn iad Ní bheidh mé ag glacadh tas. Tá sé i bhfad ar shiúl agus sin, istigh as Doire, as Cona- páirt i dada agus beidh am Antaine Ó Faracháin ní hé amháin i bhfad ar shiúl mara agus b’fhéidir damhsa agam spraoi a bhaint as agus “Chun bualadh le cairde agus ach bhí muid ag cur tuairisc le nó dhó as Tír Chonaill, éirí ag cibé cén t-am is mian píosa craic a bheith againn. háit le fanacht cúpla mhí ó leanann muid suas gach bli- liom. Bím istigh ar an gcomórtas shin agus tá an t-óstán lán. ain na damhsaí sínte. Le Táim ag dul chuig an amhrán nua-chumtha agus Bhí mé i Leitir Ceannainn, i cúnamh Dé cibé áit a mbeidh Oireachtas ó roimh 1977 agus comórtas na bhfear.” nGaoth Dobhair, Gleann sé ar siúl an bhliain seo is breá an rud castáil le cairde Céard é an chuimhne chinn Cholm Chille, cúpla sráidb- chugainn, déanfaimid iar- ann nach bhfaca tú le fada. a sheasann amach duitse i do haile eile, bhí mé istigh aige racht dul ansin le cuidiú Dé. Is é an rud is measa is stair phearsanta den Oireach- anuraidh.” Is trua nach bhfuil muid in dóigh ná go mbíonn roinnt tas? Céard é an chuimhne chinn ann dul ann ach beidh sé go acu imithe ar shlí na fírinne, “B’fhéidir bheith ag éis- a sheasann amach duitse i do hiontach, comhghairdeas don ní mórán Oireachtas é nach teacht le fonnadóirí ar nós stair phearsanta den Oireach- Oireachtas agus don dream gcloisfidh tú faoi dhuine Tess Bean Uí Chonghaile, tas? go léir a thugann cúnamh go éigin. Is é an oíche a Michael Ó Ceannabháin, “Bhí mé ag an Oireachtas i mbeidh an tOireachtas ann, sheasann amach domsa na Sean Cóilín Ó Conaire, daoine mBaile Átha Cliath in 1971, ráth Dé ar na ceoltóirí go léir an oíche ar bhuaigh mé Corn mar sin b’fhéidir nach bhfuil 1972 agus 1973, nuair a bhí ach is maith linne na damh- Uí Riada in 1985. Mar a deire- ann níos mó ach go gcuimh- sluaite móra ag dul go dtí sóirí sínte! Beidh muid ag ann gach duine a bhuann an níonn muid orthu fós, Ciarán Óstán an Chaisleáin. Tá an breathnú ar gach páirt den Corn is é an oíche is fearr ag Ó Con Cheanainn agus tOireachtas go hiontach gach Oireachtas ar an teilifís.”
Na Príomhimeachtaí (Máirt-Deardaoin)
DÉ MÁIRT, 26 DEIREADH FÓMHAIR 2010 Ionad: Ballroom, Óstan an Gleneagle 4.00 p.m Seoladh Leabhair - Seolfaidh Comhairleoir Pat Leahy, 'Scéim Gaeilge II' de Tús le hImeachtaí Scléip na hÓige 1.30 p.m. Agallamh Beirte 12 - 15 Uachtarán an Oireachtais, Micheál de Mórdha, chuid Chomhairle Contae Chiarraí DÉARDAOIN, 28 DEIREADH FÓMHAIR 2010 Ionad: Inis Faithleann, Leibhéal 5 (Ardaitheoir an leabhar 'Cara go Brách', le Maidhc Dainín Ó Ionad: Halla Taispeántais an INEC 12.00 p.m. Dreas Cainte do Dhaoine Óga B), Óstán an Gleneagle Sé. 7.00 p.m.Nuacht TG4 Ionad: Ros, Leibhéal 5 (Ardaitheoir B), Óstán an 3.00 p.m. Agallamh Beirte 15 - 18 Arna fhoilsiú ag Coiscéim. Ionad: Óstán an Gleneagle Gleneagle Ionad: Inis Faithleann, Leibhéal 5 (Ardaitheoir Ionad: Halla Taispeántais an INEC 7.00 p.m.Comórtais Cháilithe Amhránaíochta 12.00 p.m. Scéalaíocht faoi 12 B), Óstán an Gleneagle 4.30 p.m. Lúibíní 15 -18 ar an Sean-Nós d'Amhránaithe faoi 35 Ionad: Inis Faithleann, Leibhéal 5 (Ardaitheoir 3.30 p.m.Oscait Oifigiúil Ionad: Ballroom, Óstán an Gleneagle (Mná - Corn Cuimhneacháin Sheáin Óig Uí B), Óstán an Gleneagle Ionad: INEC 5.00 p.m. Comórtas Lúibíní (daoine fásta) Thuama & Fir - Corn Cuimhneacháin Amhrá- 12.00 p.m. Scéalaíocht 12 - 15, & 15 -18 3.30 p.m.Lúibíní faoi 12 Ionad: Ballroom, Óstán an Gleneagle naithe Sean-Nóis Mhúscraí) Ionad: Torc, Leibhéal 5 (Ardaitheoir B), Óstán Ionad: Ballroom, Óstán an Gleneagle 5.00 p.m. Seó Ardáin Ionad: INEC an Gleneagle 4.00 p.m. Lúibíní 12 - 15 Ionad: Óstán Dromhall 10.00 p.m. Club na Féile - Ceol le 4 Star Trio 12.00 p.m. Agallamh Beirte faoi 12 Ionad: Ballroom, Óstán an Gleneagle 6.00 p.m. Seolfaidh Méara Chiarraí, an Ionad: Ballroom,Óstan an Gleneagle
Ag Guí gach rath ar Oireachtas na Gaeilge 2010
I gcomhair ceol thar barr buail isteach chuig seastán Gael Linn ag Oireachtas na Gaeilge i gCill Airne . . . 18 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 5 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ Cá bhfuil an gluaisteán uathoibríoch? Le fada, tá daoine ag obair ar charranna a bheadh in ann iad féin a thiomáint
Diarmuid Ó Muirgheasa eile mórthimpeall agus raibh an todhchaí linn ar aon le pictiúr a chruthú de gach comharthaí agus rialacha chaoi? rud atá ar siúl lasmuigh den IS cuid lárnach é an gluais- bóithre le leanúint. D’éirigh le D’imigh trí bliana isteach, ghluaisteán, idir choisithe, teán uathoibríoch d’fhís ceithre fhoireann an cúrsa ach faoi dheireadh bhí freagra rothaithe agus ghluaisteáin mórán daoine den todhchaí. 89km a chríochnú laistigh de againn an tseachtain seo caite eile. Samhlaigh an gluaisteán a theorainn ama sé huaire, agus nuair a d’eisigh Google preas- Go dtí seo bhí tiománaí leis ligfeadh duit suí siar agus meánluas i bhfoisceacht ráiteas a rá go bhfuil siad ag an ngluaisteán i gcónaí, breathnú ar scannán agus tú 20km/u acu uilig. Bhí dul obair ar ghluaisteán chomh maith le hinnealtóir ar do shlí chuig d’áit oibre, nó chun cinn á dhéanamh, an uathoibríoch. Ní sin amháin, ríomhaireachta lena chinntiú a thiomáinfeadh abhaile tú todhchaí geal, ach ansin, go ach tá sé bunaithe go díreach go raibh gach rud i gceart. Ó agus tú i ndiaidh gloine fíona tobann, chaill DARPA suim sa ar an gcomórtas úd, le baill thaobh an dlí de féachtar air nó dhó a bheith agat ag tionscnamh. foirne sciobtha acu ó díreach mar a fhéachtar ar bialann nó sa phub. Agus leis an bhfírinne a rá, Carnegie Mellon, Stanford chóras luasrialaithe (cruise Ní hamháin sin, ach is in ainneoin na teicneo- agus Berkeley le teacht ag control), agus cé go bhfuil na dócha go bhféadfaidís, laíochta cliste ar fad a bhí ar obair ar an tionscnamh. mílte míle de thiomáint déan- chomh maith, neamh- taispeáint, ba fhada uainn an Muna bhfuil sé spéisiúil a ta ag an ríomhaire gan chab- spleáchas sa bhreis a thab- todhchaí a bhí geallta. Is dhóthain go bhfuil fathach ar hair daonna bheadh pé duine hairt do sheandaoine nach ba ar mhótarbhealaigh a bhío- baol air, agus an duaischiste cuma cé chomh cliste agus a nós Google ag obair ar theic- a bhí taobh thiar den roth bhfuil compordach taobh dar gan chomharthaí bóthair, $1 milliún a thógáil abhaile bhí na gluaisteáin úda, ba neolaíocht mar seo, deir siad freagrach i gcás timpiste. thiar de roth stiúrtha a thuil- choisithe ná rothaithe. I leo, thiomáin gluaisteán dheacair iad a fheiceáil ar gur thiomáin an gluaisteán Deir Google nach bhfuil aon leadh. gcomparáid le tiomáint ar Ollscoil Carnegie Mellon bea- bhóithre poiblí gan an-chuid mar atá sé anois os cionn phlean acu an gluaisteán a Tá daoine ag obair air le bhóithre cúnga in eastáit gnach 12km, go hiomlán oibre eile. Conas a d’fhéad- 140,000 míle gan ach timpist chur ar fáil do thomhaltóirí go fada, ach go dtí seo is i bhfad tithíochta, mar shampla, tá sé faoina threoir féin. fadh na gluaisteáin seo bheith amháin – agus tiománaí daon- luath, ná aon tuairim acu cén ón margadh a bhí sé. iontach éasca ar fad dul suas An bhliain dar gcionn níos sábháilte ná gnáthghlu- na a bhí lochtach an uair sin! costas a bheidh air. Dar le Ag deireadh na n-ochtóidí síos mótarbhealach. d’éirigh le 22 foireann dul níos aisteáin, nó an méid tráchta a Oibríonn gluaisteán Google comhlachtaí eile, ina measc agus tús na nóchaidí rinne an In 2004 chuaigh DARPA (an faide ná 12km. Chríochnaigh laghdú? Ach thóg mórán de go bunúsach mar an gcéanna sin GM (‘General Motors’), Coimisiún Eorpach “Defense Advanced Research cúig acu an cúrsa, ina measc, na hiomaitheoirí carn mór le gluaisteáin chomórtas beidh teicneolaíocht dá lei- infheistíocht de luach €1 bil- Projects Agency”, roinn dhá fhoireann ó Carnegie airgid abhaile leo mar chuid DARPA, le péire ceamara théid ar fáil faoin mbliain liún beagnach i dtioscnamh taighde arm na Stát Aon- Mellon a raibh meánluas de den duaischiste, agus in ain- laistigh den ghluaisteán ag 2020 – ach ná bí ag súil go “EUREKA Prometheus”, agus thaithe) i ngleic leis an dúsh- os cionn 30km san uair acu neoin go raibh DARPA ag coimeád súile ar chomharthaí mbeidh sé ar d’acmhainn íoc chomh fada siar leis na lán agus reáchtáil comórtas thar chúrsa eile a bheadh seasamh siar, b’fhéidir go bóthair, agus córas radair ann as. seachtóidí bhí gluaisteáin sa ar ar thug siad an ‘Grand dúshlánach fiú do thiomá- tSeapáin a bhí ábalta uath- Challenge’. Bhí duaischiste $1 naithe maithe daonna. thiomáint ar bhóithre milliún ar fáil, agus é mar Leis an dúshlán sin speisialta. Leis na hiarrachtaí sprioc acu gluaisteán iomlán sáraithe, cuireadh tús leis an seo, leagadh síos bunchloch uathoibríoch a dhearadh. gcéad chéim eile, an ‘Urban de chineál éigin ach cé gur Reáchtáladh i bhfásach Challenge’. An dúshlán a bhí Tobhach Oibligeáid Seirbhíse Poiblí (PSO) do éirigh leis an ngluaisteán a Mojave é ar chúrsa dochreidte anseo ná an saghas céanna dearadh mar chuid de dúshlánach agus, cé nár uath-thiomáint a bhaint chustaiméirí gnó ón 1 Deireadh Fómhair 2010 Prometheus tiomáint ar éirigh le foireann ar bith an amach, ach an uair seo i bhóithre poiblí i dtrácht trom, cúrsa 240km a chríochnú, ná gceantar uirbeach, le trácht Caithfidh gach soláthróir leictreachais, ESB san áireamh, an Tobhach Oibligeáid Seirbhíse Poiblí (PSO) a chur i bhfeidhm ar chustaiméirí ón 1 Deireadh Fómhair 2010. Is riachtanas reachtúil atá sa PSO chun tacú le ceannach leictreachais ó fhoinsí sonraithe, lena n-áirítear foinsí inbhuanaithe, in-athnuaite agus dúchais. Gradam nua ag Gaelport Braitheann an tionchar a bheidh ar do chostais leictreachais bhliantúla ar do luach MIC conraithe (uaschumas iompórtála) arna leagan amach thíos.
Róisín Ní Éalaí na nuachtáin náisiúnta agus bhuachan. Léiríonn seo an Taraif MIC (Uaschumas Iompórtála) Tobhach PSO réigiúnacha gach lá, agus obair ar fad atá curtha isteach BHUAIGH an láithreán scaiptear scéalta a bhaineann ag foireann na Comhdhála sa Ilfhóinteach / Voltas Níos lú ná 30kVA €8.25/mhí gréasáin gaelport.com Gradam le hearnáil na Gaeilge orthu tionscadal seo, agus is ábhar Íseal Éileamh Uasta Idirlín na hÉireann sa chatagóir siúd atá cláraithe i gcomhair na spreagtha don todhchaí é gan suíomh Gaeilge is fearr ar an seirbhíse. amhras. Is iontach an rud é go Ilfhóinteach / Voltas Cothrom le nó níos mó ná 30kVA €1.15/kVA/mhí Satharn an 16 Deireadh Déantar nuacht na hearnála bhfuil an oiread tóra ar sheirb- Íseal Éileamh Uasta Fómhair ag bronnadh Gaeilge a uasdátú go laethúil, hísí eolais na Comhdhála faoi Ghradam Idirlín na hÉireann, leis na scéalta is úire le fáil ar an láthair, agus go bhfuil aithean- sa Teach Mór, Baile Átha bpríomhleathanach tas á thabhairt do www.esb.ie/business Cliath. I measc na láithreán a www.gaelport.com, nó ar Gaelport.com, fuair moladh bhí suíomh shruth RSS. príomhshuíomh eolais na Gaelscéal, www.gaelsceal.ie, Ag labhairt dó ag ócáid Gaeilge, ag na gradaim idirlín is beo.ie, antoireachtas.ie, cois- bhronnta na ngradam, dúirt iomráití sa tír”. life.ie, gaeilge.ie, agus focal.ie. Kevin De Barra, Bainisteoir Ba mhaith le foireann I measc na seirbhísí eolais a Margaíochta agus Cumarsáide Gaelscéal ar fad comhghairdeas bhíonn le fáil ar Gaelport.com Poiblí na Comhdhála, gur “cúis a dhéanamh le foireann Gael- tá seirbhís ar a dtugtar ‘As Na ríméad d’fhoireann uile port agus Comhdháil Naisiúnta Nuachtáin’. Déanann foireann Chomhdháil Náisiúnta na na Gaeilge as an duais seo a na Comhdhála mionscagadh ar Gaeilge an duais seo a bhuachan. GAELSCÉAL Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ • 19
an A.E. bac orthu, de bharr go raibh siad lán ghnó go maith nó an-mhaith agus cea- mbliain seo caite, níos airde ná an Bhreatain, buartha faoi iomaíocht sa mhargadh. pann 29%, ardú 10% ar an bhliain seo caite, S.A.M. agus an Fhrainc. BLÚIRÍNÍ Dúirt O’Leary leis an Frankfurter Allge- de chomhlachtaí beaga go dtiocfaidh feabhas Ach léirigh an suirbhé nach mbeidh an tír meine Zeitung go mbeidh ar an stát na scaire- maith nó an-mhaith ar a gcomhlacht i gceann ar comhchéim le teicneolaíocht na todhchaí GNÓ anna atá acu in Aer Lingus a dhíol de bharr 3 mhí. atá ag teacht chun cinn. staid na heacnamaíochta. Ceann de na dúshláin is mó atá ag na Oisín Mac Donnacha comhlachtaí ná rochtain a fháil ar chrei- dmheas le 21% ag rá gur tháinig ardú ar a 1/3 ar líne faoi Infreastruchtúr gcostais chaipitil le trí mhí anuas. 2010 Leathanbhanda De réir staitisticí an Aontais Idirnáisiúnta Teileachumarsáide, beidh 1/3 de dhaonra an D’fhógair Ripplecom i rith na seachtaine go domhain ar an idirlíon faoi dheireadh 2010, raibh siad chun infheistiú de €500,000 a sin thart faoi dhá bhilliún duine. Is é an tSín, dhéanamh ina gcóras infreastruchtúir le 420 milliún duine ag úsáid an idirlín, an tír náisiúnta leathanbhanda roimh dheireadh is mó ina n-úsáidtear an t-idirlíon. Ach cé go 2010. bhfuil 71% de dhaonra na dtíortha forbartha Díreoidh an t-airgead ar naisc nua backhaul ar líne anois, níl ach 21% de dhaonra na a úsáid agus uasghrádú a dhéanamh ar inf- dtíortha i reastruchtúir phríomhlíonra. mbéal for- Leis seo, dar le Ripplecom, a bhfuil cean- bartha ar ncheathrú acu i Luimneach, beidh siad in líne. Ag ann seirbhís nua leathanbhanda a chur ar fáil deireadh do 18 tír a bhfuil siad ag freastal orthu faoi Éire ag áit 13 sa 2010 beidh O’Leary ag láthair. 9.6% de tsraith dhaonra na Afraice iarraidh Aer 29% de ar líne, 1/3 leathanbhanda den Lingus mheán- chomhlachtaí I suirbhé an Saïd Business School (SBS) agus líon Deir Michael O’Leary go bhfuil sé ag iarraidh Cisco faoi leathanbhanda, bhain Éire an 13ú domhan- Aer Lingus a cheannach ina iomláne – tá 30% beaga dochasach háit amach mar cheannairí leathanbhanda. I da de de ag Ryanair cheana. Tá 25% ag rialtas na suirbhé de 72, bhain an Chóiré Theas an dhaoine ar hÉireann. D’fhógair Comhlachas na nGnólachtaí Beaga chéad áit amach. líne. Tá dhá iarracht déanta aige cheana féin an gur tháinig ardú 7% ar líon na gcomhlachtaí a Is é seo an tríú bliain as a chéile a ndear- comhlacht a cheannach ach chuir Ard-Chúirt cheapann go bhfuil an timpeallacht fhoriom- nadar an suirbhé seo. D’ardaigh Éire trí áit ón
Comharchumann Mhic Dara Teo., An Cheathrú Rua Oifigeach Forbartha
Is eagraíocht phobail nuabhunaithe é Comharchumann Mhic Dara Teo ag a bhfuil sé mar aidhm aige forbairt pobail agus acmhainní áitiúla a chur chun cinn i gceantar feidhme na Ceathrún Rua.
Is post bliana ar conradh atá i gceist ach d’fhéadfaí síneadh a chur leis seo i gcúinsí áirithe agus maoiniú a bheith ar fáil. Bheadh sé ina bhuntáiste go mbeadh na scileanna/cáilíochtaí seo a leanas ag iarratasóirí: • a bheith ábalta oibriú as a stuaim féin • taithí ar fhorbairt pobail tuaithe • taithí ar fhorbairt tograí pobail • sárscileanna idirphearsanta, cumarsáide agus scileanna bainistíochta ar thograí • scileanna ríomhaireachta agus cruinneas i scríobh agus i labhairt na Gaeilge • ceadúnas iomlán glan tiomána
Cuirtear iarratais, mar aon le CV roimh 12 Samhain 2010 chuig:
An Rúnaí Comharchumann Mhic Dara Teo An Oifig Forbartha An Cheathrú Rua Co. na Gaillimhe
Is féidir breis eolais a fháil faoin bpost trí theagmháil a dhéanamh leis an rúnaí ag an seoladh thuas nó trí ríomhphost a sheoladh chuig: [email protected] GAELSCÉAL 20 • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 6 COMHSHAOL Aililiú na bitheoga! Díosal as lobhóga?
Pól Mac Cana fúthu i gcealla ár sinsir ársa neamh a sholáthar. Rinne bunaíocha, agus cuireadh tús siad modhnú géiniteach, nó s beag focal molta a le caidreamh leasa eadrainn: athrú, ar bhaictéir le bhíonn ag an chine áit fuirigh dóibh-sean agus tréithchineálacha (strains) úra dhaonna do na flúirse fuinnimh dúinne. a chruthú a ghineann díosal. bitheoga, nó na Cónaíonn baictéir eile inár Is é dúchas baictéar áirithe miocróib mar a thugtar gcóras díleáite agus cuidíonn bia a chur i dtaisce i bhfoirm Iorthu fosta. Smaoinítear siad linn cothaithigh (nutri- hidreacarbón. Athraíonn siad orthu mar fhrídíní a scai- ents) a bhaint as an bhia a siúcraí go haigéid shailleacha peann galair, nó mar bhaictéir ithimid. agus anonn go lipidí. Toisc go a thugann ar ábhar orgánach Agus samhlaímis saol gan bhfuil struchtúir na n-aigéad lobhadh nó briseadh síos. In arán laibhín, gan bheoir. Is sailleach cosúil leis an díosal, Albain ‘lobhag’ a thugtar amhlaidh a bheadh gan fun- ní raibh mórán le hathrú chun orthu. gas miocróbach áirithe – gios- iad a chur ag giniúint díosail. Is dócha toisc nach dtig linn ta. Tá dul chun cinn suntasach miocróib a fheiceáil leis an Is cinnte gur beithígh déanta, ach níl próiseas tion- tsúil nach dtugaimid an úsáideacha iad na miocróib, sclaíoch cruthaithe go fóill. oiread airde orthu agus atá agus nach dtugaimid go leor Tá roinnt fadhbanna teicniúla tuillte acu - agus ní údar aitheantais dóibh. Ach seans le réiteach. Ach má éiríonn drochscéil amháin iad. go dtiocfaidh athrú ar an scéal leis na heolaithe, táthar Go deimhin, ní féidir sin sna blianta beaga amach dóchasach go mbeidh a lán Cé gur beart cliste é ó Aontaithe Mheiriceá? An haon leigheas é maidir le ceist maireachtáil gan iad. Gan romhainn. buntáistí ann thar an teicneo- thaobh na heolaíochta de tá mbeidh tailte na nAfracach an fhuinnimh atá le réiteach bhaictéir, mar shampla, ní Sna ‘tíortha forbartha’, tá ár laíocht atá againn faoi láthair. ceist an-tábhachtach le nó páirceanna na nInd- againn. bheimis ann. Thiocfadh a rá sochaí, ár ngeilleagar agus ár Cuirimis táirgeadh díosail réiteach. Beag beann ar ár inéiseach le cur ar leataobh ar Bímis ciallmhar agus fiú amháin nach bhfuil i saol laethúil uile spleách ar trí bhaictéir i gcomparáid le gcumas díosal a chothú le mhaithe leis? Talamh ar dóchas á chur againn i dteic- ngach duine beo ach baictéir , ola – ar an amhola. Ach mar is táirgeadh bith-eatánóil (bio- baictéir, bheadh talamh de mhaithe le bia nó ar mhaithe neolaíocht úr. Beidh leas le óir laistigh de gach cill inár maith is eol dúinn, is ethanol) trí choipeadh (fer- dhíth leis na siúcraí a chothú le breosla? baint as díosal baictéarach, gcolainn, tá orgánaidí (.i. acmhainn atá finideach í an mentation). Nuair a bhaintear do na baictéir sa phróiseas Ba dheas an rud é cur síos a má láimhseáiltear go orgáin de chuid na gceall, amhola. Tá a fhios againn go úsáid as baictéir , is lú ar 65% seo. dhéanamh ar an fhionnach- ciallmhar é. abraimis) ar a dtugtar mitea- bhfuil an amhola á hídiú an méid fuinnimh a bhíonn in Fiú má tá giniúint díosail le tain nua seo mar ‘chorn na Is uirlis bhreise é inár baictéir níos éifeachtúla mar bhfuíoll’ i dtaca le breosla bpunann teicneolaíochtaí. Is phróiseas ná an próiseas atá agus fuinneamh de. Ní féidir ruaim eile é ar an tslat Seo chugainn na bitheoga arís. Tá eolaithe ann againn faoi láthair le bith- locht a fháil ar an teicneo- againn. Is ansin a luíonn a atá ag iarraidh leas a bhaint as baictéir lenár eatánól a ghiniúint, cá mhéad laíocht féin. Is foinse díosail é thábhacht – féidearthacht sa acra talún a bheadh de dhíth seo agus is fiú an teicneo- bhreis inár dtacar teicneo- saol ardteicneolaíochta sa 21ú haois a choin- le freastal ar éileamh Stáit laíocht a fhorbairt. Ach ní laíochtaí sa todhchaí. neáil ag dul. Tá siad ag iarraidh baictéir a úsáid le breosla agus le fuinneamh a sholáthar. Rinne siad modhnú géiniteach, nó athrú, ar bhaictéir le tréithchineálacha (strains) úra a chruthú a ghineann díosal. choindrí (mitochondria). I measc na bhfeidhmeanna againn gan stad gan staon- úsáid, ach bíonn 50% níos mó éagsúla atá acu, soláthraíonn adh, agus is gearr go mbeimid fuinnimh le fáil ón táirgeadh Sócmhainní feirme gaoithe ar díol, trí thairiscint siad tromlach an fhuinnimh san fhaopach, gan í. Is deiridh. Tá na costais féin don chill. Is innill mithid, mar sin, dul sa tóir ar níos ísle chomh maith, meas- Is mian le Comharchumann Shailearna Teoranta a shócmhainní feirme gaoithe a dhíol, trí thairiscint. chumhachta ár gcolainn iad. fhoinsí úra fuinnimh más tar, mar nuair atá an díosal Tairiscint ar cheangal greille GATE3 - 24 MW an phríomh-shócmhainn atá ar díol. Tá an próiseas tairisceana Bheimis inár staiceanna amhlaidh gur mhaith linn cruthaithe ag na baictéir, ní á láimhseáil ag Deloitte thar cheann Chomharchumann Shailearna Teoranta. amach is amach dá n-uireasa – leanúint lenár saol mar atá ghlacann sé mórán saothair gan asainn ach gliúmáil, inniu. leis an díosal a ullmhú d’in- Tá sonraí iomlán na tairisceana ar fáil ach léiriú spéise a chur in iúl i scríbhinn do Deloitte roimh 5 i.n., cnádáil. Seo chugainn na bitheoga neall gluaisteáin. Is féidir é a Dé hAoine 5 Samhain 2010. Ba bhaictéir neamh- arís. Tá eolaithe ann atá ag úsáid mar bhreosla ann féin. Fiosrúcháin chuig: spleácha iad na miteachoindrí iarraidh leas a bhaint as baic- I gcás an bhith-eatánóil, is gá Eoin O’Connor Seoladh Poist Teil: uair den saol sula ndeachaigh téir lenár saol ardteicneo- gásailín ón amhola a mheas- Bainisteoir Deloitte & Touche House 061-435587 siad i siombóis linne, daoine laíochta sa 21ú haois a choin- cadh leis le breosla gluais- Deloitte Charlotte Quay (.i. socrú bitheolaíochta nuair neáil ag dul. teáin a sholáthar, is é sin le rá, [email protected] Limerick a théann dhá speiceas i páirtí Tá siad ag iarraidh baictéir a bíonn sé go fóill ag brath ar an ocht le chéile ). Chuir siad úsáid le breosla agus le fuin- amhola. GAELSCÉAL COMHSHAOL 21 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • Eolaíocht an Spóirt
Conn Ó Muineacháin ag gríosú foireann mac léinn roinnt ar na rudaí dearfacha is féidir a nách chun díriú ar an sprioc agus cloí PESS a chuirfidh leis an dtuiscint ar blianta ó shin. dhéanamh sa dara leath. leis an ngníomh. an murtall agus conas dul i ngleic s minic atá sé feicthe againn. Leis an ngéariomaíocht atá sa Tá go leor taighde déanta ag Áine Is ball í Áine den Roinn Chor- leis. Agus d’fhéadfadh an taighde a Tagann an fhoireann amach ar spórt sa lá atá inniu ann, tá bainis- agus ag a comhghleacaithe. Dírítear poideachais agus Éolaíocht Spóirt dhéantar ar chnámha agus ar altan- an bpáirc tar éis leath ama, teoirí ag baint úsáide as ‘foireann ar an mbainisteoir agus ar an (PESS) in Ollscoil Luimnigh. Tá lári- na na scoth-lúthchleasaithe, cuidiú Iagus ba dhóigh leat gur foire- eolaíochta’ ina gcuid ullmhúcháin. imreoir: cén teachtaireacht is onad feabhais forbartha ansin don le cóir leighis a fhorbairt don ann eile ar fad iad. 15 imreoir Agus bíonn an tsíceolaíocht ina cuid éifeachtaí a thabhairt, agus cé eolaíocht spóirt agus áiseanna airtríteas. nach raibh ar an bpáirc go fóill, agus lárnach den straitéis sin go minic. mhéad de a chloistear? traenála agus seirbhísí eile do Amárach ar an gclár raidió, clois- iad ag tosú an chluiche as an nua. Tá an Dr Áine Mac Namara ó Baintear úsáid as teicnící síceo- lúthchleasaithe den scoth, ar nós na fear agallamh le heolaithe spóirt “Ní foláir nó gur bhain an bainis- Ollscoil Luimnigh ina comhairleoir laíochta ar nós na léirshamhlaíochta linne snámha 50m agus clinic Luimnigh agus cloisfimid cén fáth teoir an phéint des na fallaí”, a deir síceolaíochta le foireann mhionúir agus an imspreagtha. idirnáisiúnta Gerard Hartmann, an nach leor uisce chun ath-hiodráitiú duine éigin. “Níl fhios agam cad Luimnigh. Deir sí go bhfuil difríocht Agus ar nós rud ar bith eile sa fisiteiripeoir a bhfuil cáil an éifeachtach a dhéanamh le linn dúirt sé leo sa tseomra sin – ach shuntasach idir an tsíceolaíocht agus spórt, bíonn an réamh-ullmhúchán domhain air. dian-traenála nó imeartha. féach an toradh atá air!” brainsí eile na heolaíochta spóirt, is é chomh tábhachtach leis an lá mór. Tá go leor taighde agus oibre ar Beidh rogha na ndeochanna spóirt Tá an t-aitheasc leath ama ar sin go ndéantar oiread oibre leis an Is mór an chabhair í an tsíceo- siúl sa bhfiseolaíocht agus sa againn sa stiúideo agus déanfar cheann de rúndiamhra móra an mbainisteoir agus a dhéantar leis na laíocht chun spriocanna a chur bhithmheicníocht, a chuidíonn le turgnamh orthu. spóirt. Is cuid de “anlann rúnda” na himreoirí. romhat agus tú a spreagadh le lucht spóirt chun traenáil éifeach- mbainisteoirí móra é. Is ‘uair na cin- Aontaíonn sí go bhfuil tábhacht ar haghaidh seachtainí fada dian- tach, shábháilte a dhéanamh, agus “Ar Strae sa tSaotharlann”, clár na niúna’ í an sos cogaidh i lár an leith ag an aitheasc leath ama. Agus traenála. chun teachtar ais i ndiaidh gortaithe. heolaíochta agus na timpeallachta chluiche – agus is féidir leis difríocht tá moltaí simplí aici chun an éifeacht Rud amháin faoi na cluichí foirne, Agus tá an-chuid taighde á ar RTÉ Raidió na mhór a dhéanamh. is fearr a bhaint as. bíonn go leor tacaíocht mheanman dhéanamh i gcúrsaí bia agus Gaeltachta, Dé Sathairn, 10:30rn. Luaitear an t-athrú a tháinig ar Is beag an mhaith é a bheith ag le fáil ó do chomh-imreoirí agus ón cothaithefreisin. Liverpool sa dara leath de chraobh béiceadh ar imreoirí, deir sí. “Nuair a lucht tacaíochta. Ach is scéal eile ar Ach ná ceaptar nach bhfuil san Gluais: an Champions League inIstanbul in bhíonn duine éigin agscreadaí ort, fad atá i gceist le himreoirí aonair eolaíocht spóirt ach cluichí agus 2005. Bhí an scór 3-0 ina gcoinne tar tosaíonn tú ag smaoineamh ar na agus go háirithe le daoine a ghlacann siamsaíocht. léirshamhlaíocht - visualisation éis an chead leath, ach fuair siad botúin a dhéanfaidh tú sa dara páirt i spóirt ghuais-bheartaíochta, Tá go leor á fhoghlaim faoin imspreagadh - motivation comhscór agus bhuaigh siad na leath.” nó ‘extreme sports’. tsláinte agus faoin aclaíocht don fiseolaíocht - physiology ciceanna pionóis. Tríd is tríd, cé go bhfuil ceachtan- D’oibrigh Áine le déanaí le beirt ngnáthdhuine freisin. Agus tá bithmheicníocht - biomechanics Cuireadh an-spéis go deo i na le foghlaim ó rudaí a tharla sa rámhaithe aonair aigéan. Tá mis- torthaí an taighde spóirt á gcur i murtall - obesity bhfíseán a rinneadh den mbainis- chéad leath, deir sí nach féidir an neach ar leith ag teastáil don iarracht bhfeidhm in áiteanna eile freisin. fisiteiripeoir - physiotherapist teoir iomána Davy Fitzgerald agus é stair a athrú. Is cóir an bhéim a chur sin, deir sí, agus cumas neamhgh- Mar shampla, tá taighde ar siúl in ath-hiodráitiú - rehydration 22 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 7 BEATHA Féile s’againne, Oíche Shamhna
An té a fhaigheann an fáinne, deirtear go dtitfidh sé i ngrá roimh an chéad Samhain eile; deirtear go bhfuil moll mór airgid i ndán don duine a fhaigheann an t-airgead. Treasa Bhreathnach Caithfear a bheith cúramach agus tú ag baint plaice as an mbairín breac! Bíonn an chleasaíocht forleathan ar an oíche chéanna. I gceantair á bliain nua ag druidim éagsúla ghoidtí geataí ó na tithe agus linn, nó ba é sin a chreid in amanna d’fhaightí ar ais iad, in na Ceiltigh a mhair ar an amanna eile ní fhaightí. Chuirtí Toileán seo 2,000 bliain ó málaí ar shimléar an tí chun an teach shin faoi fhéile na Samh- na. Cé go bhfuil a mhór déanta ag muintir Mheiriceá agus lucht scan- Agus é beagán ar meisce nánaíochta na tíre sin d’Oíche dúirt sé leis na fir nach Shamhna síos tríd na blianta, is féile Cheilteach í agus is muidne, na raibh na rothaí caite Ceiltigh, a thug nósmhaireacht na amach sách fada san féile seo go Meiriceá. abhainn acu agus thug sé Is féile í Oíche Shamhna a bhfuil nasc aici lenár sinsir Cheilteacha cabhair dóibh iad a chur agus is uathu a thagann cuid mhór amach i lár na habhann. Ar de na nósanna a bhaineann leis an ais leis abhaile agus nuair a oíche. Dar leis na Ceiltigh ba í Oíche Shamhna deireadh oifigiúil an shroich sé an baile, thuig fhómhair agus tús an gheimhridh, sé gur a chairrín capaill séasúr fuar dorcha ina mbíodh an féin a bhí ann! bás forleathan. Go traidisiúnta sa stair, chreid na Ceiltigh nach raibh an teorainn idir an domhan beo agus domhan na a líonadh le deatach agus chuirtí car- marbh soiléir ar oíche Shamhna. ranna suas ar chuaillí na ngeataí. Chreideadar gur ar an oíche úd a Chuala mé féin scéal gur tharla a lei- thugadh na mairbh cuairt ar an théid le carr de dhéanamh Mini. domhan arís agus shíl siad go raibh Thógtaí rothaí ó chairrín na n-asal sé níos éasca ag na draoithe tuar agus chuirtí i bhfolach iad. Chuala agus tairngreacht a dhéanamh nuair mé scéal faoi fhear i Maigh Cuilinn i a bhí scáileanna agus spioraid ón gContae na Gaillimhe siar na blianta: domhan eile i ngar dóibh. do Chríostaithe ceiliúradh a fóill ann sa lá atá inniu ann. Bhí bhí an seanfhear ag teacht abhaile ón Chun ómós a léiriú dá ndéithe dhéanamh ar fhéile phágánach. neart traidisiún ann chun tuar a teach ósta agus tháinig sé ar ghrúpa Ceilteacha thóg siad tinte cnámh Is san 18ú haois déag a thug Éire- Nodanna dhéanamh maidir le do ghrá geal. fear a bhí ag tógáil rothaí ó chairrín ollmhóra agus rinne siad íobairtí dá annaigh agus Sasanaigh traidisiún In Éirinn agus in Albain bhíodh capaill agus ag iarraidh iad a ndéithe trí ainmhithe agus barraí a na Samhna leo go Meiriceá. Tá trai- cluiche á imirt ina ndéanfadh daoine chaitheamh san abhainn. dhó orthu. Le linn an cheiliúrtha disiún na bréagéide bunaithe ar an praiticiúla úll a scamhadh agus píosa fada Agus é beagán ar meisce dúirt sé bhídís ag caitheamh cultacha chun nós a bhíodh ag daoine bochta dul amháin a dhéanamh de agus ansin leis na fir nach raibh na rothaí caite an dallamullóg a chur ar na hainspi- thart ar na tithe ag maíomh go Ná lig do pháistí óga a bheith an scamhachán a chaitheamh thar a amach sách fada san abhainn acu oraid sa chaoi is nach n-aithnídís iad. ndéarfaidís paidreacha do na mairbh amuigh leo féin ngualainn. Chreidtí go mbeadh agus thug sé cabhair dóibh iad a chur Las gach teaghlach a dtinte sa mbaile mar mhalairt ar bhia. Bíodh do chuid páirtithe ceannlitreacha ainm do ghrá ghil le amach i lár na habhann. Ar ais leis le splanc ón tine chnámh chun tuil- Tá sé coitianta puimcíní agus feiceálach agus iad ar na feiceáil i gcruth an scamhacháin. abhaile agus nuair a shroich sé an leadh cosanta a thabhairt dóibh sna coinnle lasta iontu a fheiceáil i scan- mbóithre In Albain dúradh le mná singil suí i baile, thuig sé gur a chairrín capaill míonna rompu. náin agus i mbolscaireacht Coinnigh na hainmhithe, seomra dorcha Oíche Shamhna agus féin a bhí ann! Ceaptar go raibh na Críostaithe ag Mheiriceánach faoin tSamhain mar madraí agus cait istigh don a bheith ag stánadh isteach i scáthán Bígí cinnte go mbíonn sibh sáb- iarraidh seilbh a ghlacadh ar fhéile shiombail den fhéile ach ní traidis- oíche go bhfeicfidís aghaidh a bhfear céile háilte an tSamhain seo. Bíonn sé de na Samhna tar éis ionsaithe na iún iomlán Meiriceánach é seo. Bíodh daoine fásta i sa scáthán. Ach, dá bhfeicfidís nós ag na síoga an oiread anamacha Rómánach. D’ainmnigh siad an 2 Baineann traidisiún seo na bpuim- bhfeighil tinte cnámh blaosc sa scáthán chiallódh sé sin go a bhailiú agus is féidir leo Oíche Samhain mar Lá na Marbh in 100 cíní i Meiriceá le traidisiún an Bíodh moll mór milseán bhfaighidís bás roimh phósadh. Shamhna, ach má chasann siad le A.D agus sa 7ú haois d’fhógair an fhómhair ach cuireadh in oiriúint é agat do na páistí. Bhí nósanna ag daoine i leith duine a chaitheann an dusta faoina Pápa Boniface IV gurbh é an 1 d’fhéile na Samhna. Bhíodh na Bíodh time agat / Bain sult chabáistí chomh maith. Chuirtí dal- chosa leo beidh sé de dhualgas orthu Samhain féile na Naomh Uile. hÉireannaigh agus na hAlbanaigh ag as! lóg ar chailíní agus chuirtí amach na hanamacha uile a scaoileadh Cé go ndéanann roinnt mhaith gearradh poll i dtornapaí chun chuig an ngarraí iad le cabáiste a saor. Má tá ainmhithe feirme agaibh Críostaithe ceiliúradh ar fhéile na comóradh a dhéanamh ar na mairbh bhaint. Bheadh an méid cré a bhí d’fhéadfaí uisce beatha a Samhna sa lá atá inniu ann tá roinnt agus chun cosaint a fháil ó na hains- shiúl go síoraí agus chuir sé ceist ar fágtha ar an gcabáiste mar chaitheamh orthu chun iad a cho- mhaith eile a dhéanann neamhaird pioraid. an diabhal beagán solais a thabhairt chomhartha den mhéid airgid a saint agus más amhlaidh nach bhfuil air mar go síleann siad gur féile Tagann an nós seo ó sheanscéal dó. Tugadh aibhleog ghuail dó agus bheadh ag a ngrá geal. siad i mbarr a sláinte ar an oíche, phágánach atá inti. Mar shampla, faoi ghabha darb ainm Jack a rinne chuir sé isteach i bhfochall tornapa é I measc cuid de na nósanna Samh- thiocfadh libh déanamh de réir ár déanann Finnéithe Iáivé (Jehovah’s margadh leis an diabhal agus nár chun a bhealach a lasadh. na cleamhnais tá bairín breac a sinsear agus smugairle a chaitheamh Witnesses) neamhaird iomlán ar an tugadh cead isteach trí gheataí na Bhí traidisiún na tairngreachta dhéanamh Oíche Shamhna agus leo chun iad a chosaint ó ainspio- fhéile mar go síleann siad nár cheart bhflaitheas dó. Bhí air an domhan a láidir ar Oíche Shamhna agus tá sé go fainne óir nó boinn airgid a chur ann. raid. GAELSCÉAL BEATHA 23 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • NUACHT Litríochta Le Meadhbh Ní Eadhra Philip Cummings agus An Fear sa Ghealach Is scríbhneoir agus file Feirsteach é Philip Cummings agus tá mórán duaiseanna agus gradam buaite aige dá chuid saothair. Foilsíodh a chéad chnuasach filíochta, Néalta, in 2006 agus tá sé ag súil go bhfoilseofar an dara leabhar filíochta leis, An Fear sa Ghealach, roimh dheireadh na bliana seo.
“Bíonn cleachtais bheaga agamsa caoch iad liricí, nó filíocht phearsanta, dánta Louis de Paor, cé nach dtuigim bheith ag samhlú rudaí dom féin agus ag an bhomaite seo. Rith sé liom nach cuid acu, agus Gearóid Mac ansin titim i mo chodladh. Ceann de bhfuil i gceist ach egotism, i mo chás Lochlainn. Ach i gcás go leor filí, na rudaí ba ghnách liom a shamhlú le féin, nuair a bhím á scríobh. Bhí mé ag tuairiscí ar a saol féin a bhíonn á titim i mo chodladh ná, cuir i gcás go iarraidh céim ar chúl a ghlacadh. Trí scríobh acu.” Meadhbh Ní Eadhra gcuirfear ar an ghealach thú le cónaí scríobh ó dhearcadh na mban, cial- Bíonn Cummings ag scríobh i ann le bean, agus nach raibh ach beirt laíonn sin nach bhfuil mé féin, Philip mBéarla agus i nGaeilge, ach deir sé agaibh ann. Cad é a tharlódh? Trí nó Cummings, lárnach sa dán. Bhí go bhfuil difríocht idir an bealach a ceithre bliana ó shin d’fhógair saoirse agam smaointe agus dearcadh scríobhann sé sa dá theanga, go “Dán amháin atá ann, ach é briste Cumann Merriman go raibh siad ag a phlé gan a rá gurb iad sin mo chuid háirithe ó thaobh na filíochta de. suas i dtrí rannán déag,” a deirPhilip iarraidh sraith dánta nua-aimseartha smaointe agus dearcadh féin.” “Scríobhaim filíocht i mBéarla Cummings agus é ag caint faoin leab- bunaithe ar Chúirt an Mheán-Oíche Síleann Philip go bhfuil níos mó freisin ach bíonn níos mó ratha agam har nua. “Insíonn sé scéal iomlán, ón agus rith sé liom go dtiocfadh liom suime ag cainteoirí dúchais sa leis na dánta i nGaeilge,” ar sé. chéad rannán go dtí an rannán deire- rud mar sin a dhéanamh le fear ar an véarsaíocht, san agallamh beirte agus “B’fhéidir go bhfuil mé níos macánta i anach. Laoi, nó dán inste atá ann. Tá ghealach. Ní dhearna mé é ag an am mar sin de, ná a bheith ag léamh nGaeilge, go ndeirim rudaí go na rithimí céanna in úsáid síos tríd mar go raibh spriocdháta an chomór- filíochta. neamhbhalbh amach. Nuair a bhím agus tá an patrún ríme in úsáid ag tais róghar ach lean mé ar aghaidh ag “Ní bhíonn cainteoirí dúchais ag ag scríobh i mBéarla, tá an dearcadh amanna áirithe. Tá macallaí de rudaí scríobh leis an smaoineamh ar chúl léamh,” a deir Cummings. Tá an méid sin ann go gcaithfidh tú an méid atá á atá ráite cheana féin i rannáin eile.” mo chinn.” sin scríofa aige sa réamhrá atá sa leab- rá agat a rá ar dhóigh iontach casta. Sa dán seo, glacann fear le conradh Cé hí an ghealach seo atá chomh har, Focal faoin Teideal. “Ní hé go Níor mhaith liom sin a dhéanamh. dul agus cónaí a dhéanamh ar an lárnach sa dán? bhfuilim ag iarraidh bheith trom ar B’fhéidir, nuair a bhím ag scríobh i ngealach, ach gan cead aige filleadh. “Bandia atá sa ghealach, más maith chainteoirí dúchais, ach sin an nGaeilge, cionn is nach í mo theanga Tá sé breá sásta an domhan a fhágáil leat. Tá an t-údarás aici bheith ag lab- fhírinne.” dhúchais í, gur leor dom mar mhaisiú agus síleann sé go mbeidh rudaí hairt go borb leis an fhear a tháinig Tá an dán seo tiomnaithe do Ré. an teanga í féin.” maith go leor thuas ann. Ach, nuair a chun cónaí ina ríocht,” a mhíníonn an Cén Ré atá i gceist? Tá cúpla léamh beartaithe ag Philip shroicheann sé an ghealach, file. Tá an dán taispeánta ag Philip do “Ré Ó Laighléis,” a deir an file. “Ach ar fud na tíre sna seachtainí agus sna faigheann sé amach go bhfuil sé ró- bheirt bhan ar a laghad cheana féin, níl a fhios aige sin go fóill.” míonna amach romhainn. uaigneach agus ró-sceirdiúil dó. Patricia O’Hara agus Áine Ní I measc na bhfilí is fearr le Philip Tá sé ag súil go bhfoilseoidh Cois- “Is file an fear seo,” a deir Cum- Ghallchóir, chun a fháil amach céard a (seachas é féin), tá Ponge, an file Fran- céim a leabhar úr am éigin roimh an mings. “Ach is meafar den fhile í an shíl siad faoi ghuth na mná ann. Ar an cach, agus Louis Mac Niece. B’fhearr Nollaig agus tá sé beartaithe aige an ghealach fosta, toisc go bhfuil sí cean- iomlán, dúirt siad nár léir dóibh gur leis a bheith ag léamh na seanfilíochta leabhar a sheoladh i ngach cúige in gailte leis an domhan ach níl sí go fear a bhí ag scríobh i nguth mná a bhí mar tá sé den bharúil go mbíonn Éirinn, “an cúigiú cúige” san áireamh. hiomlán istigh sa domhan, mar a ann, rud a bhí iontach tábhachtach do formhór de na filí comhaimseartha ag Beidh sé féin, Gearóid Mac bhíonn file. Tá an ghealach i gcónaí Philip. Tá an dán seo an-difriúil ó na caint fúthu féin. Lochlainn agus Caitríona Ní ann ag breathnú orainn, ach ní cuid dánta atá in Néalta. “Ní fheicim mórán maitheasa sna Chleirchín ag léamh a gcuid den domhan i ndáiríre í.” “Scríobh mé an dán seo mar go filí comhaimseartha Gaeilge ná Béar- filíochta anocht ar 8in in An Carn, Cad as ar tháinig an smaoineamh bhfuilim ag iarraidh éalú ó liricí,” a la, seachas cúpla duine,” ar sé. “Is Bóthar Thír Chiana, Machaire don dán seo? PIC: JIM SMYTH deir sé. “Dom féin, sílim gur bóthar maith liom cuid acu, mar shampla Rátha. Tá fáilte roimh chách! Sliocht ó Focail Faoin Teideal (réamhrá don dán) Cé dó a scríobhaim, mar sin, má tá tá an Teamhair ’na féar, is féach an cainteoirí dúchais as an áireamh, nó, Traoi mar tá, ar a laghad, sa chúlrá? Caithfidh mé a is na Sasanaigh féin do b’fhéidir go admháil nach ceist í a choinníonn ó bhfaighidís bás!” chodladh na hóiche mé: scríobhaim mar go gcaithfidh mé scríobh; scríob- [lch 194, An Duanaire 1600-1900, haim i nGaeilge má thagann an t- Dolmen, 1994] ábhar chugam i nGaeilge. Is leor sin ní raibh sé ag smaoineamh ar chor mar fhreagra domsa, ach dá gcuirfinn ar bith ar an Ghaeilgeoir chathrach an t-aguisín seo leis an fhreagra – san aonú haois is fiche a bheadh in scríobhaim do mo mhacasamhail – ann a línte a thuigbheáil agus a bheadh ar a laghad dhá rud i gceist bhainfeadh an-sult astu. Don agam: filí Gaeilge eile, mar is iad is léitheoir léannta sin, trí chéad bliain mó a léann an fhilíocht nua-aim- ón ré seo (nuair a bheidh an Ghaeilge seartha; ach do mo mhacasamhail sa go fóill ag fáil bháis, is dócha), a chiall seo fosta; an té a scríobh na scríobhaim fosta, agus má bhaineann línte seo san ochtó haois déag, línte de mo chuid macalla as mo “Do threascair an saol is shéid an mhacasamhail mar a bhaineann línte ghaoth mar smál an fhile anaithnid sin macalla asam, Alastrann, Caesar, ’s an méid sin a is mé a bheidh sásta, cibé cén áit a bhí ’na bpáirt; mbeidh mé. 24 BEATHA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 TEILIFÍS agus RAIDIÓ Le Treasa Bhreathnach Féach ar:
TV3: ‘Take Me Out’ Is formáid í seo a bhí le feiceáil an chéad lá riamh ar theilifís na Breataine agus atá anois glactha ag TV3. Is é an craoltóir raidió Ray Foley a bheas ag cur an chláir i láthair agus é ag iarraidh cabhrú le tríocha bean shingil agus iad ag iarraidh a ngrá geal a aimsiú. Dé Sathairn @ 7in
TG4: ‘Ros na Rún’ Níl cairde Róise sásta a bheith ag ól go trom léi agus socraíonn sí cairde nua a aimsiú a bhfuil an tart céanna orthu. Isteach go Gaillimh léi agus ní fada go bhfuil sí timpeallaithe ag daoine. Is deas léi an comhluadar nua seo ar feadh tamaill ach ansin is léir di go bhfuil rudaí ag dul thar fóir. Beidh le feiceáil an éireoidh le Mack theacht i dtarrtháil uirthi in am. Dé Máirt @ 8.30in
TG4: ‘International Rules Beo’ Craoladh beo ar an gcéad chluiche peile comhri- alacha idir Éirinn agus an Astráil ó na Gaelic Grounds i Luimneach. Á chur i láthair ag Micheál Ó Domhnaill agus beidh Dara Ó Sé, Brian Tyers agus Coman Goggins i mbun tráchtaireachta agus anailíse. Dé Sathairn @ 6in
Éist le: Léiritheoirí Neamh-
RTÉ 2fm: ‘Dan Hegar- spleácha Raidió ty’ Bhí an banna ceoil ó Ohio The National ar TÁ sé fógartha ag Raidió RTÉ go an suíomh idirlín cheann de mbeidh lá oscailte acu chun eolas www.rte.ie/radio/irp maidir leis bhuaicphointí Electric a thabhairt faoin dara babhta an mbabhta seo. Má tá ACADAMH TEILIFÍSE NA SCRÍBHNEOIRÍ Picnic i mbliana. Rin- coimisiúnaithe do léiritheoirí smaoineamh agat do chlár nó neadh taifead ar an neamhspleácha raidió. Is é 5 sraith raidió ar mhaith leat a chur gclár seo beo ar an Samhain an dáta atá i gceist agus faoi bhráid Raidió RTÉ tá sé táb- bpríomhstáitse le linn cuirfear tús leis na himeachtaí ar hachtach go bhfuil tú cláraithe Tá Ros Na Rún, dráma suaitheanta TG4 ag seoladh • Cuimhnigh ar carachtar láidir, iad siúd a dhéanann comórtais d'áiteanna ar Acadamh scríbhneoireachta. roghanna láidir agus a ndéanfaidh rud ar bith chun Phicnic na bliana seo. 10rn. Beidh eolas ar fáil do mar léiritheoir neamhspleách leo cuspóir a chur i gcrích. Déardaoin @ 11in léiritheoirí neamhspleácha raidió agus go gcomhlíonann tú na riach- Tá dhá chatagóir ann: Today Fm: ‘Paul faoin bpróiseas coimisiúnaithe, tanais a bhaineann le coimisiúnú. • 16-21 bliain d'aois Ar leathnach amháin dean cur síos ar: McLoone’ Is é Paul agus comhairle faoin mbealach is Téigh chuig an suíomh idirlín atá • 22 agus níos sine. • Cé hé/hí an carachtar. McLoone, as Contae fearr le coimisiún a fháil. Is é an luaite thuas chun an t-eolas ar fad • Céard atá uaidh an carachtar? (an sprioc atá acu) Dhoire, an spriocdháta don bhabhta a fháil nó má tá aon cheist agat Cuirfear cuireadh ar an té a roghnófar freastal ar • Céard a theastaíonn ón carachtar? (go hiondúil príomhamhránaí leis coimisiúnaithe seo ná 8 Nollag, ag b’fhiú nóta ríomhphoist a sheo- dhiancheardlanna ar na deireadh seachtainí i rith an contrártha do céard atá uatha) The Undertones ach an meán lae, agus tá sonraí ar fáil ar ladh chuig [email protected] Gheimhridh 2010/Earraigh 2011 agus beidh aiseolas ar • Mínigh cén chaoi a n-oibríonn siad. Cén chaoi a tseachtain seo, is fáil i rith na gceardlanna sin. bhfaigheann siad an rud atá uatha? Tré meabhlú? craoltóir raidió é. Cuirfidh an tAcadamh traenáil ar fáil a thabharfaidh Tré bagairt? Tré bheith sleamhain? Éagsúlacht cheoil atá i scileanna do na rannpháirtithe dráma a scríobh don gceist, idir cheol malar- teilifís. Beidh deis ann scríobh do Ros na Rún théis an MONALÓG Spriocdháta BAI ag cúrsa seo a chríochnú. tach agus na clasaicí. Scríobh monalóg ar do charachtar (leathnach nó níos Dé Luain 7-10in. lú). Taispeáin nadúr an duine ar bhealach sochreidte. Radio Kerry: ‘That’s CRITÉIR (ag comhrá le duine den ghnéas eile, cuir ina luí ar teannadh linn Mar gheall gur i nGaeilge a reachtófar an cúrsa, ní mhór Jazz’ Clúdaítear réimse thuistmitheoir an cárr a thabhairt dóibh) leathan snagcheoil sa don té Gaeilge líofa nó gar do líofacht a bheith acu. Is i chlár seo, Ella Fitzger- IS é an 5 Samhain an spriocdhá- hÉireann. Déanadh nuashonrú stiúideonna Ros na Rún, An Spidéal, Gaillimh a bheidh Déanfar gearrliosta as na hiarratais ar fad, beidh ald, Miles Davis agus ta den deichiú babhta coimisiú- ar an scéim ag tús na bliana seo an cúrsa ar siúil. Caithfidh na rannpháirtithe a bheith ar agallaimh ina dhiaidh sin agus beidhfear ag súil go fáil don chúrsa ar fad, ag na dataí a chuirfear i gcríche. go leor eile san naithe teilifíse don scéim Fís agus dá bharr tá líon na n- mbeidh na hiarrthóirí rathúil ar fáil chun freastal ar Ba cheart do na hiarratasóirí sa chatagóir níos sine áireamh. Is é Brian agus Fuaim de chuid Údarás admhálacha a bhfaigheann siad cheardlann i Mí na Samhna agus Mí na Nollag. taithí i scríobhneoireacht ghairmiúil a bheith acu, más Priestly, scríbhneoir, Craolacháin na hÉireann. ón cheadúnas teilifíse arduithe iriseoireacht, drámaíocht, meáin cumarsáide nó craoltóir agus Tá súil go ndéanfar cinneadh ó 5% go 7%. Má tá smaoineamh S’é spriocdáta na n-iarratais ná Dé hAoine, acadúil é. Tá eolas agus tuiscint ar an seó, na carachtair 29ú Deireadh Fómhair pianódóir, a chuireann ar an bhabhta coimisiúnaithe do chlár raidió nó teilifíse agat agus scéalta reatha riachtanach chomh maith. Cuir ‘Acadamh Scríbhneoirí Ros na Rún’ sa an clár i láthair. seo faoi mhí Eanáir 2011. Is agus gur mhaith leat a fháil líne ábhair ar do ríomhphost. Déanann sé scéim é seo a bhfuil i bhfeidhm ó amach cén chaoi leis an gclár sin Cuir na rudaí seo a leanas san áireamh le d’iarratas: Seol do litir iarratais (cuir in iúl cén aois ghrúpa ar léirmheasanna gach mí 2005 agus a bunaíodh é chun a mhaoiniú, téigh chuig an • Cruthaigh carachtar nua don chlár, duine nach bhfuil mhaith leat a bheith curtha san áireamh ann) chuig: ar eisiúintí úra ina iris tacú le cláir d’ard chaighdeán suíomh idirlíon www.bai.ie ann ach a cheapann tú gur cheart a bheith ann. [email protected] mhíosúil ‘Jazzwise’. faoi chultúr, oidhreacht chun na foirmeacha iarratais Dé Céadaoin 9-10in litearthacht agus eispéiris na agus an t-eolas uile cuí a fháil. GAELSCÉAL BEATHA 25 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • “Ag Coinneáil Greim ar Bhalún na mBrionglóidí” Bhronn Ollscoil na hÉireann, Gaillimh Máistreacht Oinigh ar an gceoltóir Máirtín O’Connor an tseachtain seo, mar gheall ar na rudaí iontacha atá déanta aige i rith a shaoil ar son an cheoil Ghaelaigh. Labhraíonn Dearbhaile Flynn leis faoina shaol agus an ceol.
Céard a mhúscail suim sa cheol ionat den céad uair riamh agus tú i do ghasúr? Bhuel, an seans é nó an raibh sé leagtha amach dom? Bhí mé ag tab- hairt cuairt ar mo sheantuismitheoirí athartha Domhnach amháin agus ba cnaipchairdíneoirí iad an bheirt acu. Agus nuair a shroich muid a dteach an lá sín bhí siad ag seinm agus mar gheall nach raibh ach uirlis amháin acu bhí siad ag casadh an cnaipchairdín siar agus aniar agus ag moladh tiúineanna dá chéile. Agus bhí mé faoi gheasa leis sin. Agus ar ball d’fhág siad an cnaipchairdín – ceann beag Hohner a raibh an dath dubh air le dhá shraith – i gceann de na seomraí leapa agus ní raibh mé in ann an fonn a sheachaint an uirlis a phiocadh suas chun ciall de shaghas éigin a bhaint as. Agus ansin tugadh cead dom é a thabhairt liom agus ba é sin an tús . . .Is cuimhin liom gur cheannaigh mo Dhad ceirnín de lei- théidí Joe Burke dom agus thosaigh mé ag foghlaim tiúineanna agus mé ag éisteacht le ceirníní éagsúla. Ansin tháinig Tommy Mulhair (athair Bren- dan Mulhair) don áit ina raibh muid inár gcónaí agus fuair mé go leor tiúineanna ó Tommy freisin.
An féidir leat a mhíniú an próiseas scríofa a bhíonn agat agus tú ag cumadh ceoil? Bhuel, is casta an rud é sin a mhíniú. Is dócha agus mé ag cumadh rud éigin le haghaidh ócáid speisialta nó le haghaidh feidhm ar leith (mar Rinne tú an-obair ar son an ceol trai- chéile - bíonn an dúrud spraoi bealaí. Tá réimse iontach de che- Is eol don saol go bhfuil go leor tais- shampla le haghaidh drámaí) caith- disiúnta a bheith fite fuaite leis an againn. Bíonn dearcadh eicléictiúil ar oltóirí óga ag teacht amach agus til déanta agat agus tú ag dul tim- fidh tú a bheith go hiomlán sáite sa gceol clasaiceach agus ceol eachtra- ár gcuid ceoil agus téann sé sin i bíonn teicníochtaí agus scileanna peall an domhain ag seinm ceoil. Is rud, agus is éard a fhaigheann tú ná ch – an mbíonn deacrachtaí agat do bhfeidhm ar fhuinnimh agus fuaim ceoil thar barr acu. Agus bheadh tú dóigh go bhfuil tobar de thaithí freagairt chorraitheach don rud agus lucht leanúna ceoil a choinneáil an cheoil. Beidh muid ag dul thar ag súil leis sin mar gheall ar an méid agat… is as sin a thagann an ceol. Agus ag sásta agus tú ag plé le nósanna ceoil lear ag deireadh na míosa – ag seinm ceoil atá timpeall orthu sa lá atá Tá cinnte, agus is dócha gurb é sin an déanamh trácht ar na tiúineanna, is difriúla i gcomhthéacs an cheoil san Eilvéis, i gCríoch Lochlann, agus inniu ann i gcomparáid le blianta ó rud b’aoibhinn liom thar na blianta. éard atá i gceist ansin ná faigheann thraidisiúnta Gaelaigh? sa Spáinn. shin. Is cosúil le bheith ag coinneáil greim tú frása beag i do chloigeann agus ar Bíonn agus ní bhíonn – tá sé cosúil le Agus beidh albam nua le teacht Agus ag deireadh an lae, is trai- ar bhalún atá tú tar éis an t-aer a bhealach amháin nó ar bhealach eile, bheith ag déanamh réamh-mheas ar amach againn sa todhchaí. Chomh disiún beomhar é a bhíonn ag athrú scaoileadh amach as – ní bheadh má leanann tú ar aghaidh leis, fásann chluiche peile – beidh an bua ag maith leis sin táim beagnach an t-am ar fad agus mar sin beidh fhios agat go deo cá bhfuil do thriall. sé aníos go dtí go mbeidh an frása foireann amháin nó ag foireann eile críochnaithe ag cur leabhair de mo grúpaí ann a bheidh trialach leis an Is cuimhin liom uair amháin bhí mé beag ina thiúin fhéin. nó b’fhéidir go gcríochnóidh an shaothair féin le chéile agus lainseál- gceol agus is rud nádúrtha é sin fhéin agus Gary Ó Briain i bPáras, Ach é sin ráite, ní bhíonn an próiseas cluiche ar chomhscór. Cinnte ní far é sin ar an dara lá fichead de mhí agus tarlaíonn sé sin i dtraidisiúin agus chas muid leis an gceoltóir ion- scríofa chomh simplí sin. Bíonn sé thaitníonn gach rud le gach uile na Márta in Ollscoil na Gaillimhe. eile chomh maith. Agus is iontach tach Fraincis Jo Privat. Chuaigh an níos doimhne – is deacair é a mhíniú dhuine ach is é sin an tslí a théann Beidh neart ceoil ag an seoladh le an réimse bealaí a bhfuil daoine in triúr againn aníos go Montmarte agus bheadh eagla ort, má dhéanann rudaí! Cathal agus Seamie agus go leor leor ann a stíl fhéin a chur in iúl i gceol agus chaith muid an lá ar fad i gcafé tú an iomarca iarracht é a mhíniú go ceoltóirí eile i láthair agus táim ag na hÉireann – mar shampla an álainn Francach – an áit ina raibh Joe stopfadh sé. Cosúil leis an mBolb – Inis dom céard atá ar siúl agat faoi tnúth go mór leis. bealach a sheineann Martin Hayes ag ceiliúradh a bhreithlá an lá sin cuireadh ceist ar an mBolb cheana, láthair… trasna an bhoird agus an tslí a agus mar sin bhí an café plódaithe le cén chos a chuireann sé chun tosaigh Bíonn mé ag seinm le Cathal Hayden Céard é do mheas maidir leis an sheineann Frankie Gavin. cairdíneoirí Francacha den scoth ag ar dtús agus é ag siúl. Céard a tharla agus Seamie O’Dowd agus is breá gceol traidisiúnta sa lá atá inniu ann? Is aoibhinn liom an éagsúlacht seinm ceoil in ómós do. Ba é sin an don Bholb bocht? Níor shiúil sé arís liom é. Is ceoltóirí ildánacha iad an Measaim go bhfuil sé níos láidre agus an ilghnéitheacht atá ann faoi fhíorthaithí Phárasach dom – cosúil go deo. . . bheirt acu agus oibríonn muid le anois ná mar a bhí sé riamh i go leor láthair. le draíocht! 26 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 8 OIDEACHAS Ceisteanna na ndaltaí ag seimineár ‘Buntáiste Breise na Gaeilge’
Caroline Ní Chualáin de bharr na gciorruithe atá á ndéanamh? CHUIR daltaí meánscoile An freagra a bhí ag Caoimhe Dhún na nGall ceisteanna di ná, “Tá sé deacair, cinnte. diana agus suimiúla ar an Caithfidh daoine tarraingt le bpainéal aoichainteoirí ag chéile. Tá an deis ag daoine seimineár “Buntáiste Breise na staidéar a dhéanamh fós i Gaeilge” in Óstán Mount Errigal gcathair cosúil le Béal Feirste i Leitir Ceanainn an tseachtain agus le Baile Átha Cliath, áit a seo caite. bhfuil pobal Gaeilge láidir ann.” Ag an seimineár, labhair Chuir dalta ceist eile ar Loretta Ní Churraighín, fei- Chaoimhe Ní Chonchoille: an dhmeannach le hOireachtas na bhfuil poist Ghaeilge i mbaol nó Gaeilge, Caoimhín Ó Casaide, an bhfuil níos mó deiseanna múinteoir scoile, colúnaí don ann? Dúirt Caoimhe, “Má tá an nuachtán Goitse agus anailísí Ghaeilge agat, tá scil bhreise páirtaimseartha le ‘GAA Beo’ agat. Tá comhlachtaí chun agus ‘Seó Spórt’, Caitlín Uí daoine le breis scileanna a Chlocháin atá ag obair mar fhostú faoi láthair.” Chomhordaitheoir Gaeilge le Chur dalta ceist ar an Comhairle Contae Dhún na bpainéal: cén tionchar atá ag an nGall, Caoimhe Ní Chonchoille, bhád bhán ar thodhchaí na iriseoir RTÉ/TG4, agus an Gaeilge? léachtóir teanga, Micheál Ó D’fhreagair Caitlín an cheist: Meachair. “Tá iníon liom féin ag dul go Tar éis do na haoichainteoirí Ceanada go luath. Tabharfaidh cur i láthair a dhéanamh faoin sí léi an Ghaeilge. Tá Gaeilgeoirí bhuntáiste breise a bhaineann ar fud an domhain a labhróidh leis an Ghaeilge a labhairt, bhí Dáltaí ag baint suilt as 'Buntáiste Breise na Gaeilge' i Leitir Ceanainn. Gaeilge lena chéile. Déanfaidh deis ag na daltaí ceisteanna a sé seo an Ghaeilge níos láidre.” chur ar na haoichainteoirí. bhfuil an Ghaeilge ag éirí níos éirí níos láidre ná níos laige, ach láidriú.” é atá i ndán do dhaoine ar Bronnadh duaiseanna ar na Chuir dalta ó Phobalscoil laige nó níos láidre? Dúirt tá obair le déanamh ar an Chuir dalta ó Choláiste mhaith leo staidéar a daltaí a chuir na ceisteanna is Ghaoth Dobhair ceist ar an Caitlín Uí Chlocháin, “Ní chea- Ghaeilge agus táimid ag brath Chrannach ceist shuimiúil ar dhéanamh ar an Ghaeilge sa fearr ar na bpainéal ag bpainéal: an gceapann sibh go paim go bhfuil an Ghaeilge ag oraibhse, an t-aos óg, chun í a Chaoimhe Ní Chonchoille: cad Ghaeltacht ach nach féidir leo deireadh an tseimineáir. Ar mhaith leat Gaeilge a mhúineadh sna Stáit Aontaithe?
Meadhbh Ní Eadhra Tá dhá Dhámhachtain déanamh taighde agus ag tab- Gaeilge seo Fulbright, spi- d’institiúidí againn atá bright faoi thuarascáil ar Ghaeilge éagsúla á dtairiscint ag hairt léachtaí sa Ghaeilge ag onnadh i bhfoghlaim agus in páirteach sa chlár, ó choláistí sholáthar foghlaim Ghaeilge TÁ sé fógartha ag an Roinn Fulbright. Ar cheann acu seo tá institiúid aitheanta tríú leibhéal úsáid na Gaeilge i SAM, beidh beaga saorealaíon go agus múineadh Gaeilge i SAM, Gnóthaí Pobail, Comhionannais Dámhachtainí do Chún- i SAM. siad mar ambasadóirí ag Éirinn, hollscoileanna móra stáit agus san am i láthair agus amach agus Gaeltachta go gcuirfear tóireacht i Múineadh Teangacha “Agus teagasc i nGaeilge á ag cabhrú le tuiscint agus meas coláiste amháin náisiún treibhe anseo, i gcomhar le hIonad na €231,000 ar fáil chun tacaíocht a Iasachta (FLTA). Tá thart ar ocht thairiscint i mbeagnach 40 insti- ar ár ndúchas saibhir agus ar ár chomh maith. Léiríonn an dTeangacha ag Ollscoil na thabhairt do dhámhachtainí gcinn díobh seo ar fáil d’iar- tiúid i SAM faoi láthair, idir bhféiniúlacht chultúrtha a réimse d’institiúidí ran- hÉireann Má Nuad. Cuirfear an agus gníomaíochtaí Gaeilge rthóirí oiriúnacha agus tá luach mheánscoileanna (ardscoilean- chothú i measc neach léinn na npháirteacha na hábhair tuarascáil i láthair agus pléifear Choimisiún Fulbright 2011-2012, €20,000 an ceann orthu. Má na), choláistí agus ollscoileanna, Stát Aontaithe fad a bheidh spreagtha gan chuntas atá ann í ag comhdháil óstáilte ag mar atá molta sa Straitéis 20 Bli- éiríonn leat an dámhachtain seo is tacaíocht thábhachtach dóibh mórphairt á glacadh acu i chun an Ghaeilge a fhoghlaim, Ollscoil Notre Dame, South ain don Ghaeilge. a bhuachan, beidh tú ag sin na tionscnaimh Fulbright. gcaomhnú, i gcur chun cinn ar a n-áirítear cúinsí ginealaigh, Bend, Indiana i mí Bealtaine Táthar ag glacadh le hiarratais caitheamh deich mí ag Tríd ár stór eolais agus oilteach- agus i bhforbairt na teanga sna teangeolaíochta agus caithimh 2011. Aithneofar ar Dhámhachtainí Choimisiún múineadh Gaeilge in institiúid ta a roinnt, is féidir linn a bheith blianta amach romhainn,” a aimsire,” ar sí. “Chomh maith le féidearthachtaí comhoibrithe Fulbright do Chúntóireacht i aitheanta ag an dara nó an tríú páirteach i malartú smaointe dúirt an tAire Ó Ciardha mar deis iontach chun maireachtála don aimsir amach romhainn Múineadh Teangacha Iasachta leibhéal thall sna Stáit Aon- agus leanúint linn ag obair le fhocal scoir. agus chun oibre i SAM a agus feabhsuithe maidir le (FLTA) agus ar Dhámhachtain taithe. An dámhachtain eile atá chéile chun an Ghaeilge a chur Deir an tUasal Colleen Dube, sholáthar d’fhaighteoirí, tá roin- múineadh agus foghlaim na Choimisiún Fulbright amháin i gceist ná ceann do scoláirí chun cinn agus a chaomhnú,” a Stiúrthóir Feidhmiúcháin nt clár samhraidh Gaeltachta Gaeilge i SAM don tréimhse 7-10 do Scoláire Gaeilge don Gaeilge. Tá sé seo dírithe ar deir an tUasal Pádraig Ó Ciard- Choimisiún Fulbright, gurb ion- beartaithe ag Coimisiún Ful- mbliana amach romhainn tréimhse 2011-2012. Táthar ag dhaoine acadúla den chuid is ha, T.D., an tAire Gnóthaí tach an tsuim agus an ran- bright le tacú le foghlaimeoirí na freisin. Tá 6 FLTA agus Scoláire glacadh leis na hiarratais ar líne mó. Tá luach suas le €50,000 ag Pobail, Comhionannais agus npháirtíocht atá ag institiúidí i teanga ó SAM in Éirinn móide Gaeilge amháin ag múineadh ar www.fulbright.ie faoi láthair. baint leis, chomh maith le Gaeltachta, agus é ag labhairt SAM sna Dámhachtainí Gaeilge iarchéimeanna trí Ghaeilge ag Gaeilge faoi láthair ag institiúidí Is é Dé hAoine 3 Nollaig 2010 an hárachas, víosa J-1 agus cláir faoi na dámhachtainí. Fulbright ó bunaíodh iad in institiúidí ardoideachais tim- ar fud na Stát Aontaithe, cosúil dáta deiridh ar a nglacfar le hiar- éagsúla. Tréimhse níos gaire, “Ní hamháin go gcuirfidh 2006. peall na tíre.” le Massachusetts. Nua-Eabhrac ratais. idir 3 - 9 mí, atá i gceist, ag faighteoirí na nDámhachtainí “Tá réimse ilghnéitheach Tabharfaidh Coimisiún Ful- agus Indiana. GAELSCÉAL FAISNÉIS DO SHAORÁNAIGH 27 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 •
Crosfhocal 22.10.2010 Cuir ceist agus faigh freagra cruinn!
CUIRIMID tús le sraith nua sheirbhísí poiblí agus faoi chear- phlean gnímh an rialtais don cheantar féin. eolais in Gaelscéal na seachtaine ta sibhialta agus sóisialta gach tsochaí faisnéise. Tá suíomh eile Faigheann an tSeirbhís seo. Gach seachtain feasta beidh duine in Éirinn. Bailítear fais- ag an mBord um Fhaisnéis do Teileafóin Faisnéise do Shaorá- alt againn ag déanamh cur síos néis ann ó roinnt ranna agus Shaoránaigh do dhaoine atá naigh agus Lárionaid Faisnéise ar cheist éigin atá ag déanamh gníomhaireachtaí éagsúla rial- dífhostaithe nó atá i mbaol na do Shaoránaigh maoiniú agus buartha don phobal agus na tais agus cinntítear go bhfuil an dífhostaíochta. losingyourjob.ie tacaíocht ón mBord um Fhais- slite atá ar fáil dóibh le dul i fhaisnéis go léir agat atá de atá ar an suíomh seo. néis do Shaoránaigh. ngleic leis na fadhbanna éagsúla dhíth agus go bhfuil sí curtha i Rinneadh suíomh maidir le Cuireann siad faisnéis iontao- sin. Tá an t-alt á chur ar fáil i láthair ar bhealach sothuigthe. riaráistí cíosa agus morgáiste a fa, neamhspleách, neamhch- gcomhar leis an mBord um Dearadh an suíomh go fhorbairt i gcomhar leis an laonta ar fáil do chách saor in Fhaisnéis do Shaoránaigh agus speisialta le freastal ar riach- tSeirbhís Buiséadaithe agus aisce. an suíomh atá acu - www.citi- tanais úsáideoirí le haghaidh na Comhairle Airgid (SBCA) freisin. Cuireann an Bord um Fhais- zensinformation.ie. dtréimhsí sin sa saol nuair a keepingyourhome.ie atá ar an néis do Shaoránaigh roinnt Cuireann an suíomh seo fais- bhíonn faisnéis de dhíth ort faoi suíomh áirithe sin. foilseachán amach faoi do néis chuimsitheach ar fáil ar do chearta agus faoin mbealach Tá Faisnéis do Shaoránaigh ar chearta agus do theidlíochtaí gach gné de na seirbhísí poiblí le hiarratas a chur isteach do fáil chomh maith ar an bhfón trí chomh maith. NODANNA agus de theidlíochtaí do shaorá- sheirbhísí stáit in Éirinn. Sheirbhís Teileafóin Faisnéise Má tá ceist faoi leith gur naigh in Éirinn. Is tionscnamh de chuid do Shaoránaigh, Lóghlao 1890 mhaith leatsa go bpléífí é san alt TRASNA Tá citizensinformation.ie ríomhsheirbhísí rialtas na hÉire- 777 121, Luan go hAoine, 9rn – seachtainiúil seo, cuir chugainn 1 An rud a deir gur fireann nó baineann aon ní (6) bunaithe ar chur chuige ann é suíomh gréasáin citi- 9in, nó trí chuairt a thabhairt go é ag [email protected] agus 3 Gan aon gruaige, séimh (4) pearsanta maidir le cur i láthair zensinformation.ie, agus pearsanta ar an Lárionad Fais- seolfar ar aghaidh chuig an 7 Scairt, béicigh (6) agus seachadadh faisnéise faoi cuireadh ar bun é faoi chéad néise do Shaoránaigh i do mBord é le freagra a fháil. 9 Comórtas rite nó tiomána (3) 11 Ardú na teochta (5) 12 Púdar millte as a ndéantar arán (4) 14 Dúnta, druidte (4) Bíodh Eolas agat ar do Chearta: 16 Bó óg (3) 18 Cothrom, féaráilte (4) 19 An fáth nó an tuige a leagan amach (5) 20 'mála' atá mar chuid de do bhriste nó do chóta (4) Oiliúint do chuardaitheoirí poist 23 Traenáil, foghlaim (8) 25 Tógtar é as uisce na mara agus cuirtear ar bhia é chun an blas a fheabhsú (6) Ceist : Táim dífhostaithe faoi fearr do do chuid riachtanas. Is haghaidh liosta cúrsaí. chun Filleadh ar an Oideachas 28 Peaca glanta? (5) láthair agus ba mhaith liom féidir leat cuardach a Má tá sé ar intinn agat cúrsa (a bhfuil Rogha um Oideachas 29 Duine a dhéanfadh crú do chapall mar shampla (5) mo scileanna ríomhaire a fhe- dhéanamh ar líne le haghaidh oiliúna páirtaimseartha nó Páirtaimseartha san áireamh 30 Saghas óstlann do thurasóirí ar bheagán airgid (3) abhsú ach ní féidir liom íoc as cúrsaí oiliúna FÁS ag fas.ie. gearrthéarmach a dhéanamh is ann). an gcuid is mó de na cúrsaí oil- Féadfar faisnéis a fháil ó d’Oifig féidir leat d’íocaíocht leasa Tá tuilleadh eolais le fáil ón SÍOS iúna páirtaimseartha a bhfuil áitiúil Seirbhísí Fostaíochta shóisialaigh a choimeád agus Ionad Faisnéise do Shaorá- 2 An scéal is déanaí (6) suim agam iontu. Cad iad na FÁS freisin faoi chúrsaí eile i do an cúrsa á dhéanamh agat ar naigh thíos. 4 Teanga i lár tine (6) roghanna atá agam? cheantar. feadh an méid ama céanna is a Chuir Ionad Faisnéise do 5 Rud go gcaithfear a réiteach (5) Tugann an Ciste um bheadh tú i dteideal í a Shaoránaigh ‘Bíodh Eolas agat 6 Nua (2) Freagra : Tá roinnt cúrsaí saor Ghníomhachtú an Mhargaidh choimeád de ghnáth (mar ar do Chearta’ le chéile. Cuire- 7 Bóthar ag briseadh i dhá bhóthar éagsúil (6) in aisce ar fáil do Shaothair tacaíocht do chúrsaí shampla 9 mí nó 12 mhí i gcás ann an tIonad seo seirbhís 8 Hata do rí nó bhanríon (6) chuardaitheoirí poist a dteast- oideachais agus oiliúna do Sochar Cuardaitheora Poist). shaor in aisce agus faoi rún ar 10 Ualach ar an intinn (5) aíonn uathu a gcuid scileanna a dhaoine dífhostaithe – go Más mian leat cúrsa níos fáil don phobal. Tá faisnéis le 13 Foghlaim, staidéar ag ollscoil (5) 15 Go minic, agus ag amanna áirithe (6) fheabhsú nó athoiliúint a fháil. háirithe daoine nach bhfuil a faide nó cúrsa lánaimseartha a fáil freisin ar líne ag
Sailí Uí Ghiobúin ag bronnadh pictiúir d'Eas Thuar Mhic Éadaigh agus Leabhar an Athar I measc na ndaoine a d’fhreastail ar Bhuntáiste Breise na Gaeilge i Leitir Ceanainn le déanaí bhí Micheál Ó Pádraig Standún ar an Aire Éamon Ó Cuív agus Pádraig Ó hAoláin, Príomhfheidhmean- Meachair, Loretta Ní Churraighín (Oireachtas na Gaeilge), Caitlín Uí Chochláin (Comhordaitheoir Gaeilge nach Údarás na Gaeltachta ag Oscailt Oifigiúil Halla Pobail Thuar Mhic Éadaigh. le Comhairle Chontae Dhún na nGall), Caoimhe Ni Chonchoille (RTÉ/TG4) agus Caoimhín Ó Casaide (PIC. TRISH FORDE) (Múinteoir / Peileadóir).
Gerry Geheran agus Treasa Ní Mhurchú ó Bhord Soláthair an Máirtín Ó Cualáin, Máire Ní Chualáin agus Pádraic Ó Fatharta ag Leictreachais a d’fhreastail ar dheireadh seachtaine Gaeilge seoladh an leabhair Tub-aiste le Brian Ó Baoill i Seanscoil agus cultúir do dhaoine fásta i nGaeltacht Ráth Chairn, Co. na Shailearna, Indreabhán, Co. na Gaillimhe, Dé hAoine seo caite. Mí i rith na seachtaine. Is é seo an tríú bliain do Ghael linn a lei- Mícheál S Mac Donncha le páistí sráide in Addis Ababa i rith turas Is féidir teacht ar an leabhar nua seo ar www.lulu.com. Leabhar théid seo a reáchtáil, i bpáirt leis an gcomharchumann áitiúil. go dtí an Aetóip mar chuid d’obair an charthanais GOAL. le drámaí do dhaoine óga atá i gceist. PIC. SEÁN Ó RAIGHNE
Andrew Casey, Seán Ó Drisleáin agus Mark Dooling, ón mBaile Dubh Aonghus Dwane (Cumann Gaelach na hEaglaise) ag seoladh Ann Marie Uí Dhubhda agus Áine Mhic Gearailt, Corca dóibh ar fad, ag oscailt oifigiúil Thionól an Fhómhair 2010 i Leabhar- leabhair nua Liam Mhic Cóil, An Chláirseach agus an Choróinn Dhuibhne, a chuir agallamh beirte 'Domhan Sláintiúil' i lann Charnegie, An Baile Dubh , Port Láirge i rith na seachtaine. in Ardteampall Chríost i mBaile Átha Cliath Dé Sathairn seo láthair ag Éigse an Fhómhair i gCúil Aodha, Co. Chor- (PIC: DAVID CLYNCH) caite. Sa chúlra tá Liam féin. caí. (PIC. SEÁN Ó LOINGSIGH) GAELSCÉAL SPÓRT 29 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 •
SRAITH AIRTRICITY Todhchaí na Sraithe i Lámha Bohs
Gráinne McElwain níl an chuma ar an scéal go cluiche as a chéile ach nuair a bhfuil poll domhain go leor tháinig an brú orthu, chaill LE seachtain anuas is é scéal chun plé le saint. Feicfimid an siad ceithre chluiche as cúig Wayne Rooney an scéal is mó i toradh sin ach is scéal brónach cinn agus iad ag titim go dona saol sacair na tíre seo agus i é ar bhealach ag 25 bliain d’aois in aghaidh Fhine Gall Spórtúil Sasana go háirithe. Seo fear gurb é an t-aon rud a mbíonn 2-1 coicís ó shin. Fuair Bohs an atá ag iarraidh níos mó ná céad tú ag smaoineamh faoi ná lámh in uachtar 1-0 ar Naomh míle euro in aghaidh na seach- airgead. Pádraig san oíche chéanna. taine a shaothrú agus atá Nach bhfuil aon rud naofa Anois níl ach dhá chluiche “míshásta” as a bheith ag imirt níos mó? fágtha sa tsraith agus níl ach le Manchain Aontaithe faoi Ar ndóigh, sa bhaile sa pointe amháin idir Bohemians láthair. tSraith Airtricity, tá deis ion- agus Ruagairí na Seamróige ar Is iomaí scéal atá á scai- tach ag Bohemians í a buachan bharr an tábla. Mar sin, más peadh ar nós gur thit sé amach an deireadh seachtaine seo féidir le Bohs an dá chluiche le bainisteoir na foirne Alex nuair a chasfaidh siad le Gail- dheireanacha a bhuachan, Ferguson, go bhfuil a shaol limh Aontaithe as baile. Ní beidh an tsraith leo arís i pearsanta ag goilliúint go mór raibh rudaí ag amharc ró- mbliana. Ar bhealach, mí- air agus go bhfuil níos mó tion- mhaith do Bohs níos luaithe sa éagóir ar fad a bheas ag Rua- chair ag a ghníomhaire ná mar tsraith. Chaill siad in aghaidh gairí na Seamróige ach mar is atá sláintiúil ach cibé rud, The New Saints as an eol dúinn ar fad ní bhíonn aon seans maith go mbeidh sé ag Bhreatain Bheag san Eoraip, rud féaráilte ná tuillte againn imirt le namhaid mór United, agus ar luach €250,000 chomh sa spórt. Is le Bohemians anois Manchester City, an bhliain maith, ach tá moladh mór an tsraith a chailliúint. seo chugainn. Ach arbh é sin tuillte acu as an dóigh a bhfuil Aoine 22 Deireadh Fómhair an cinneadh is fearr? siad tar éis a séasúr a thiontú Gaillimh Aontaithe v Ní dóigh le mórán daoine thart. Bohemians @ 19.45 Jason Byrne, Bohemians. gurbh é ach, ó thaobh cúrsaí Bhí Ruagairí na Seamróige ar Ruagairí na Seamróige v (Pic Barry Cregg / airgid agus saol gearrthéarma- bharr an tábla níos luaithe sa Droichead Átha Aontaithe @ SPORTSFILE) ch peileadóirí proifisiúnta de, tsraith nuair a bhuaigh siad 17 20.00 Spáráil sa Spórtlann Imreoirí Sraith na Gealaí Dé Sathairn Liathróid Láimhe 2010/2011 ag Gráinne McElwain dornálaíocht. I measc na ndornálaithe beidh BEIDH oíche dhornálaíochta, Antaine ‘Toto’ Ó Gríofa, ag troid thall i gCalifornia tosú go luath! shiamsaíochta agus cheoil ag in aghaidh fir as an Pholainn. Cumann Peile Naomh Anna Dé Beidh roinnt aíonna speisialta BEIDH roinnt de na himreoirí Éireannacha is fearr ag imirt Meadhbh Ní Eadhra Sathairn chun airgead a bhailiú ann ar an oíche chomh maith liathróid láimhe thall i gCalifornia, Meiriceá an deireadh don pháirc agus ionad atá acu ar agus tabharfar isteach sa chró seachtaine seo sa US Open. Beidh an séasúr nua de Shraith na Gealaí, sraith an Máimín i gCeantar na nOileán. iad, cé nach ag dornálaíocht a Beidh Michael “ Ducksy” Walsh as Cill Chainnigh agus sacair (seachtar an taobh), ag tosú ag tús mhí na Samh- Tá sé seachtainí caite ag daoine bheidh siad. Tom Sheridan ó Chontae na Mí ag imirt i gcomórtas na. Maireann gach cluiche sa tsraith ar feadh sa chlub ag traenáil agus níl le liathróid láimhe dúbailte na bhfear. Faigheann Eoin ceathracha nóiméad, is é sin fiche nóiméad an taobh. déanamh anois acu ach aghaidh Imeachtaí sa Spórtlann an Kennedy ó Bhaile Átha Cliath agus Dessie Keegan as Caithfidh deich n-imreoir a bheith ar gach foireann, a thabhairt ar a chéile sa chró os deireadh seachtaine seo: Maigh Eo cead dul ar aghaidh go dtí an babhta ceathrú seachtar acu ag imirt ag aon am amháin agus triúr ion- comhair cairde, gaolta agus Dé hAoine: Comórtas Tal- ceannais agus seans maith go mbeidh siad ag imirt in adaí. Tá rialacha éagsúla ag baint leis an tsraith, agus is phobal dheisceart Chonamara a lainne F18 @ 7.00in & Daoine aghaidh Armanda Ortiz agus Eddie Morales ó California sa féidir iad go léir a léamh ar an suíomh gréasáin. Caith- bheidh ag bailiú isteach don Fásta @ 9.15in bhabhta sin. fidh gach imreoir a bheith sé bliana déag d’aois nó níos oíche. Dé Sathairn: Sraith Shinsir Ar an taobh eile den tarraingt, feicfear Michael Gregan ó sine. Ó thaobh an chórais scórála de, bronnfar dhá Beidh cluiche sraithe peile i Peile – Leitir Móir v Cill Fhir Chill Mhantáin agus Robbie McCarthy ón Iarmhí ag tab- phointe ar an bhfoireann bhuacach agus pointe ngrád na sinsear ag a 4.00in ar an Iarainn @ 4.00in hairt aghaidh ar Arizona Vern agus Christopher Roberts amháin ar na foirne á chríochnaíonn ar comhscór. Satharn idir Leitir Móir agus Éire v Astráil ar scáileán sa Spórt- ina gcéad chluiche. Má bhuann siad, casfaidh siad le Bill Caithfear cloí leis an bpainéal céanna ó thús na sraithe Seaimpíní Nua Craoibhe na Gail- lann ón 6.00in Mehilds agus Dane Szatkowski sa bhabhta ceathrú cean- agus má imríonn duine nach bhfuil cláraithe caillfidh limhe, Cill Fhir Iarainn. ‘Spáráil sa Spórtlann’ ón 9.00in nais. an fhoireann sin an cluiche. Beidh an cluiche idirnáisiúnta Dioscó ina dhiaidh Is í Aisling Reilly ó Aontroim rogha na n-údar chun Is féidir an fhoirm iarratais a íoslódáil ar www.pairc- peile idir an Astráil agus Éire ar Dé Domhnaigh: Na Conquerors comórtas singil na mban a bhaint agus beidh sí $4000 níos astro.com/index.htm agus é a sheoladh ar ais chuig scáileán mór san ionad ina dhi- sa Spórtlann fearr as má éiríonn léi. Bhuaigh sí an Comórtas Náisiúnta Oifig an Chomhfhiontair ar an gCeathrú Rua (trasna ó aidh sin agus thart ar a naoi a Gach eolas: www.naomhanna.ie sna Stáit Aontaithe níos luaithe i mbliana. Tí Mhicí). Is féidir an fhoirm a fháil ón oifig freisin ach chlog cuirfear tús leis an nó 091-551961 glaoch a chur ar 091-869744. 30 SPÓRT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 “an-ionadh orm gur ligeadh Seán Óg Ó hAilpín as painéal iomána Chorcaí”
Níor imríodh anuraidh é de bharr an chúlaithe eacnamaíochta ach is maith an rud go bhfuil se ar siúl arís i mbliana. Ta cuid maith oibre déanta ag John Allen Anthony Tohill agus a fhoireann bhainistíochta le cinntiú go dtéann na himreoirí is fearr chun páirce ar an dá lá. Dar ndóigh tá sé deacair é hí an-ionadh orm gur sin a dhéanamh agus na craobhacha ligeadh Seán Óg Ó hAilpín contae faoi lán tseoil. as painéal iomána Chor- Ach tá scuad roghnaithe agus, caí don chéad séasúr eile. cosúil leis na Réaltaí Uile-Éireann Tháinig an cinneadh ,d’fhéadfá scuad a roghnú a bheadh Baniar aduaidh orainn go léir. chomh maith leis ach is ar Tohill atá Chuireas aithne ar an laoch tuair- an brú na fir is fearr a phiocadh agus im is trí bliana déag ó shin nuair a caithfimid muinín a bheith ann go bhí sé ag obair leis an mBord Contae bhfuil a leithéid déanta. ag dul timpeall chuig cúpla scoil i Go pearsanta, is maith liom na gcathair Chorcaí ag cóitseáil . Bhí sé cluichí seo . Is spórt tapaidh fisicúil ina fhear uasal ansin agus tá sé mar é. Is mór an buntáiste é bheith láidir, an gcéanna fós. aclaí. Bíonn ar na himreoirí dul i Tá na craobhacha contae á n-imirt dtaithí ar chluiche nua go tapaidh go tiubh is go tréan na laethanta seo . agus na rialacha nua a fhoghlaim gan I gCorcaigh is iad na Sáirséalaigh mhoill. Freisin, is mór an onóir é seaimpíní nua na hiomána, tá trí léine na hÉireann a chaitheamh . chraobh i ndiaidh a chéile imeartha Chomh maith leis sin is maith an rud acu agus dhá cheann buaite. Thug é go bhfaigheann imreoirí ó chon- foireann na cathrach Fánaithe an taetha taobh amuigh de na cinn Ghleanna an-chluiche dóibh ach láidre seans ar imirt leis an fhoireann chríochnaigh foireann oirthear náisiúnta. Nach iontach an rud é go Chorcaí níos láidre agus thug siad Séan Óg Ó hAilpín. (PIC. RAY MCMANUS / SPORTSFILE) bhfuil Leighton Glynn (Cill Mhan- leo Corn Uí Mhurchú agus dhá táin), Paddy Keenan (Lú), Brendan chúilín le spáráil acu. sa pheil agus iomáint le déanaí. Cheapas go raibh an fhoireann mbliana agus is iomaí scór iontach Murphy (Ceatharlach) agus Seán Bíonn lucht leanta na foirne con- Bíonn conspóid ag baint leis an iomána maith go leor ach cinnte tá atá faighte aige thar na blianta. McDermott (Ros Comáin) rogh- tae i gcónaí ag faire amach d’imreoirí fhoireann i gcónaí . Faraor, ní féidir sé dian ar leithéidí Pádraig Maher Piocfaidh an GPA a réaltaí féin sar i naithe ar an bpainéal láidir seo . nua don fhoireann sinsir . Sa gach duine a shásamh agus is dea- agus Shane Cavanagh, nach bhfuair bhfad. I mo thuairim tá níos mó Tugann Tadhg Kennelly agus chraobh seo thaispeáin Conor O’ Sul- cair an t-iománaí ar an gclaí a gradam iomána. Ach sin mar a fiúntais ag baint leis na gradaim seo Tommy Walsh, atá ag imirt go livan, Cian McCarthy agus Tadhg Óg choimeád sásta. Maidir leis an théann sé agus caithfidh siad go léir mar is iad imreoirí na tíre a phiocann lánaimseartha san Astráil, sórt bun- Murphy ós na Sáirséalaigh agus fhoireann pheile cheapas go raibh an tosú arís ag tosach na bliana agus an iad. táiste d’fhoireann na hÉireann mar Stephen McDonnell agus Dean Bros- t-ádh dearg ar Graham Canty a bhei- t-ardchaighdeán a bhaint amach arís Ach b’fhéidir go bhfuil sé in am go bhfuil eolas acu ar na himreoirí nan go bhfuil mianach iontu agus th roghnaithe agus go raibh mí-ádh .Bhí áthas orm gur ainmníodh Lar foireann amháin a phiocadh gach atá ar painéal na hAstráile. seans ann go gcloisfimid a n-ainm- ar Daniel Goulding agus Donnacha Corbett mar iománaí na bliana. Is bliain agus roghnóirí a bheith déanta Mar sin táimid ag súil leis an neacha sna blianta amach romhainn O’Connor gan gradam a fháil . Níl iontach an t-imreoir é. Ar pháirc na suas as imreoirí , iar-imreoirí, iar- Domhnach agus an chéad chluiche agus iad ag déanamh a ndíchill corn aon dabht ach go raibh gradam himeartha tá súile seabhaic aige bhainisteoirí agus na meáin. ar siúl i bPáirc na nGael i Luimneach. Liam McCarthy a thabhairt ar ais cois imreoir na bliana tuillte ag Bernard agus lámha draíochta. Is fear uasal é An deireadh seachtaine seo Tá súil agam go mbeidh sé spórtúil Laoi. Brogan . Rinne se éacht i mbeagnach freisin . Rinne sé a phíosa staire féin tosóidh sraith pheile na gcomh- agus go mbuafaidh leaids na hÉire- Fógraíodh na réaltaí uile-Éireann gach cluiche do na Dubs i mbliana. le trí chúl sa chraobhchluiche i rialacha. ann. Gradam eile Iomána do Thiobraid Árann
IS é Séamus Hennessey as Tiobraid fhoireann F21 in aghaidh na Gail- Árann a roghnaíodh mar Iománaí na limhe. Bhí an-taispeántas aige i Bliana Bord Gáis Faoi 21. Ar an nDurlas Éile sa chluiche ceannais ghearrliosta in éineacht leis an F21 ag stiúradh na himeartha as lár imreoir lár páirce ó Chumann Chill na páirce, ach ní féidir dearmad a Ruáin Mhic Dhonnacha bhí imreoirí dhéanamh ar an phoc éirice a scóráil eile óna chontae féin, Brian O’Meara sé in aghaidh Chorcaí i gCraobh na agus Brendan Maher, chomh maith Mumhan chun iad a choinnéail sa le David Burke na Gaillimhe, Liam chomórtas F21 nuair a bhí siad bea- Rushe as Áth Cliath agus an té a gnach buailte. Ní amháin go raibh sé bhuaigh an gradam seo anuraidh, go maith ón imirt i mbliana ach bhí Darach Honan as an Chlár. sé thar barr ó phocanna saora Ach an oiread leis an dearbhán ar chomh maith. luach €1,000 atá buaite ag Hen- Ba iad Mícheál Ó Domhnaill Séamus Hennessy a nessey, bhuaigh sé dhá bhonn iomá- (TG4), Marty Morrissey (RTÉ), Ger bhuaigh Imreoir na Bliana na uile-Éireann in aon seachtain Cunningham (Bord Gáis) agus Joe Bord Gáis f-21. (Pic. Matt amháin i mbliana, leis na sinsir in Canning (Ambasadóir Bhord Gáis / Browne / SPORTSFILE) aghaidh Chill Chainnigh agus leis an Gaillimh) a roghnaigh an buaiteoir. GAELSCÉAL SPÓRT 31 Dé hAoine, 22 Deireadh Fómhair, 2010 • Rugbaí: Babhta 6 de Shraith Magners
Gráinne McElwain 24) nuair nach raibh Cúige ar an oíche chun an bua a fháil. dh an frapa Jamie Hagan ar fáil Laighean ag déanamh go Bua: Cúige Mumhan cé go raibh sé bacach go maith TÁ coicís de chomórtais na rómhaith. Chaill siad an dá ag fágáil na páirce in aghaidh hEorpa díreach críochnaithe chluiche a bhí acu i gCorn Ar an Domhnach tabhar- Bayonne. Níl aon chluiche agus ní fada uainn na cluichí Heineken le coicís anuas. faidh Connacht agus Cúige caillte sa bhaile acu ó chaill idirnáisiúnta i mí na Samhna. I An cluiche is deireanaí a bhí Laighean aghaidh ar a chéile sa siad i gCluiche Leathcheannais Staid Aviva tabharfaidh foire- acu ná ceann na seachtaine seo Sportsground. Le dhá bhliain Challenge na hEorpa an séasúr ann na hÉireann aghaidh ar an caite agus iad sa bhaile in anuas d’imir na foirne in seo caite. Afraic Theas, Samó, an Nua- aghaidh Northampton, cluiche aghaidh a chéile ceithre huaire Seo é an ceathrú cluiche ag Shéalainn agus an Airgintín a chaill siad (27-31). agus bhuaigh an dá fhoireann Cúige Laighean ag imirt as ceithre dheireadh seachtaine Bua: Cúige Uladh an dá chluiche baile a bhí acu baile agus níl muid ach i mBab- as a chéile agus ar ndóigh tá an in aghaidh a chéile. Aon uair hta 6. Níl aon cheann de na painéal roghnaithe chomh B’fhéidir gur cuireadh roinnt go dtagann Cúigí na hÉireann cluichí sin buaite acu ach tá maith. Ach idir sin agus seo ceisteanna faoi Chúige in aghaidh a chéile bíonn sé athrú mór tagtha ar an fhoire- beidh na himreoirí sin ag fil- Mumhan nuair a chaill siad in dian agus fisiciúil ach beidh ann ó bhuaigh siad ar Chúige leadh do bhabhta a 6 do aghaidh Chúige Laighean sa roinnt imreoirí ag cuimh- Mumhan i mBabhta 4 i Staid Shraith Magners. bhabhta deireanach den neamh ar na cluichí Aviva (13-9). Bhuaigh siad an Beidh Cúige Uladh ag tais- tsraith, ach tá cúpla freagra idirnáisiúnta chomh maith dá chluiche a bhí acu i gCorn teal go Murrayfield chun tugtha ag an fhoireann ó shin. agus iad ag iarraidh na Heineken ó shin in aghaidh aghaidh a thabhairt ar Edin- Chroch siad leo pointí bónais i háiteacha atá acu a chinntiú, Racing Metro 92 (38-22) san burgh arís. Ar ndóigh bhuaigh gCorn na hEorpa nuair a chaill go háirithe buachaillí an RDS agus an bua is fearr a bhí na hUltaigh i Ravenhill (29-21) siad in aghaidh London Irish iarthair, mar sin ba cheart go acu le fada an lá, i Staid Wemb- orthu i lár na míosa seo caite. (17-23) as baile agus rinne siad mbeadh sé beagáinín níos ley in aghaidh Saracens (25-23). Bhí ocht gcinn de chluichí scrios ar Toulon (45-18) i Staid géire ná roinnt eile de na Is beag duine atá ag ceistniú cé buaite as a chéile ag Cúige Thuamhain an deireadh seach- cluichí. chomh maith is atá Joe Uladh go dtí gur chaill siad in taine seo caite. Tá siad ar bharr Bhí bua maith ag Connacht Schmidt, cóitseálaí na foirne, aghaidh Biarritz (35-15) Dé ghrúpa a 3 sa chomórtas sin sa bhaile i gCorn Amlin Chal- anois. Domhnaigh seo caite. Ghéill agus ar bharr thábla Magners lenge in aghaidh Bayonne (16- Bua: Cúige Laighean siad ceithre úd sa chluiche sa chomh maith agus níl mórán 13) an deireadh seachtaine seo bhFrainc ach is foireann iad seans ann go dtiocfaidh athrú caite, go háirithe nuair a Dé hAoine, 22 Deireadh nár éirigh go maith leo as baile air sin an deireadh seachtaine chuimhníonn tú ar an díomá a Fómhair sa Fhrainc roimhe sin ach an seo nuair a thabharfaidh siad bhí orthu tar éis gur chaill siad Edinburgh v CÚIGE ULADH oiread. aghaidh ar Benetton Treviso. amuigh san Iodáil an tseach- Murrayfield @ 7.05in Beidh siad ag súil go bhfe- John Hayes, Cúige Mumhan (PIC. BRENDAN MORAN / SPORTSFILE) Tá na hIodálaigh buailte cei- tain roimhe sin. Tabharfaidh CÚIGE MUMHAN v Benet- abhsóidh siad go mór an thre huaire ag Cúige Mumhan an bua in aghaidh Bayonne an- ton Treviso deireadh seachtaine seo. Cé go idirnáisiúnta atá ainmnithe ag chluiche buaite agus trí cinn agus níl aon phointe faighte mhisneach dóibh arís go bhfuil Páirc Thuamhain @ 7.45in bhfuil siad sa tríú háit ar chlár Declan Kidney ar fad ar fáil caillte. Chaill siad sa bhaile in acu ar an bhóthar ó thús an siad ar ais ar an bhóthar ceart Dé Sathairn, 23 Deireadh na bpointí sa Magners is iad an dóibh, mar sin beidh foireann aghaidh Chúige Mumhan (13- chomórtais. Beidh sé fisiciúil, agus tá siad áit amháin chun Fómhair t-aon fhoireann sa chomórtas láidir amuigh acu. 16) ach bhí bua slachtmhar acu mar a bhíonn sé i gcónaí in cinn ar Chúige Laighean ar CONNACHT v CÚIGE nach bhfuil aon chluiche caillte Sa naoú háit ar chlár na ina dhiaidh sin sa bhaile in aghaidh na nIodálaithe ach thábla na bpointí faoi láthair sa LAIGHEAN fós acu ann. Tá na himreoirí bpointí atá Edinburgh le dhá aghaidh Chúige Laighean (32- beidh neart ag Cúige Mumhan seachtú háit. Deirtear go mbei- Sportsground @ 6.05in
Rath ar Lá Spóirt le Gaeilge in UCD Cad atá na hAstrálaigh a rá?
Gráinne McElwain trálaigh. Ní raibh sé ar an fhoireann in 2008 a chaill an tsraith ach bhí sé TÁ go leor den mhéid atá lucht bain- mar chaptaen ar an fhoireann in istíochta na hAstráile a rá le léamh 2006 nuair a bhí Kevin Sheedy mar sna nuachtáin anseo, ach tá roinnt bhainisteoir. rudaí a scríobh siad san Astráil faoin Níor lig sé ach aon chúl amháin gcomórtas seo a thugann léargas isteach an bhliain sin, nó ‘under’ mar dúinn ar cé chomh haisteach is atá atá siad ag tabhairt ar chúl, agus an pheil do na cuairteoirí mar a bhuaigh siad an tsraith in aghaidh na imrítear anseo é. Dhá rud a nÉireannach an bhliain sin. sheasann amach dóibh agus sin iad In 2008 lig foireann na hAstráile 7 an liathróid lena n-imríonn muid gcúl isteach agus níor chaill siad an agus an ról a bhíonn ag cúl báire sa tsraith ach le 5 chúilín, sin bearna atá chluiche. níos lú ná aon chúl amháin gur fiú 6 Is é an cur síos a dhéantar ar an chúilín é. Sin é an fáth gur cuireadh liathróid peile sa Herald Sun a foil- fios ar Fletcher arís. síodh san Astráil i rith na seachtaine Dúirt sé, “Níl sé éasca sa chúl mar ná “a cross between a soccer ball and nach bhfuil a leithéid d’imreoir san a volleyball.” AFL agus nach féidir leat mórán a Ar ndóigh tógfaidh sé píosa dul i dhéanamh in amanna, ach nach gcleachtadh ar an liathróid sin ach bhfuil aon rogha agat ach dul i dtreo dúirt oiliúnóir cúnta na foirne, Glen na liathróide nuair atá ansin ” a deir Jakovich, go bhfuil ag éirí go maith sé. “Téann tú i gcleachtadh air, ach Cuid de na himreoirí a ghlac páirt i Lá Spóirt le Gaeilge UCD le déanaí. Pic: Dáire Ó Braonáin. leo air sin, go bhfuil captaen na caithfidh tú tú féin a dhéanamh mór. foirne, Adam Goodes, iontach leis an Muinín an rud is tábhachtaí ansin Meadhbh Ní Eadhra chuid Scéim Chónaithe Bhord na Gaeilge UCD), an pheil agus go bhfuil Bryce Gibbs an- maidir leis an chic amach.” lá iontach seo agus is cinnte gur éirigh go hiontach mhaith. Luaigh sé roinnt eile chomh Críochnóidh mé le cur síos amháin BHÍ 300 imreoir ag glacadh páirte i Lá Spórt na nEo- léi! Comórtas Sacair le Gaeilge a bhí ann le foireann maith ar an phainéal de 23 atá ag eile a rinneadh sa Sydney Morning laíochtaí Sláinte UCD le déanaí, agus os cionn 50 ó na hábhair seo a leanas: Leigheas, Fisiteirpe, feabhsú ach gurb iad siúd is mó a Herald nuair a luaigh siad Seán Óg Ó duine eile ag cabhrú agus ag feidhmiú mar réiteoirí Altranas agus Cnáimhseachas. Bhí an bua ag an sheas amach i lár na seachtaine. hAilpín. Is é an bealach gur cuireadh agus mar sin de. D'eagraigh ionadaí ranga ón 3ú bli- Rang Leighis, bliain 1. Bailíodh €2118 don Is é Dustin Fletcher ó Essendeon i láthair é ná “the older brother of ain Leighis, Aoife Nic Shamhráin (mac léinn de charthanas 'Cumann Ailse na hÉireann' ar an lá. atá 35 bliain d’aois, an t-imreoir is Carlton’s Setanta.” Níl a fhios agam sine atá fós ag imirt san AFL, a bheas ar tugadh “the older brother of istigh idir na cuaillí do na hAs- Setanta” riamh ar Shéan Óg. www.gaelsceal.ie SPÓRT Déan teagmháil linn ag [email protected] • 22.10.2010
Éire réidh chun aghaidh a thabhairt ar fhoireann na hAstráile. (PIC. BARRY CREGG / SPORTSFILE) Béim á chur ar an chéad chluiche ÉIRE v AN ASTRÁIL – Beo ar TG4 @ 6.00
Dé Sathairn, 23ú Deireadh Fómhair bhuaigh na hÉireannaigh an tsraith, ag baint leis an chéad chluiche sin ná d’oibrigh go maith d’Éire i 2001 nuair ing, James Kavanagh agus tuilleadh @ 7.00: Páirc na nGael mar gur chaill siad an chéad chluiche mar go b’iad an fhoireann a bhí ag a bhuaigh siad an dhá chluiche an eile nach iad. Tá ceathrar a bhfuil Dé Domhnaigh, 30ú Deireadh an bhliain sin i bPáirc an Chrócaigh. imirt as baile le dhá shraith anuas a bhliain sin agus b’é Tohill a bhí ina taithí acu san AFL – Colm Begley, Fómhair @ 7.00: Páirc an Chrócaigh Ní aon iontas é mar sin go bhfuil bhuaigh Corn Chormaic McAnallen. chaptaen ar an fhoireann sin. Martin Clarke, Tadhg Kennelly, bainisteoir na hÉireann, Anthony Is cinnte go mba mhaith le foireann Tá roinnt imreoirí a bhí ar an Tommy Walsh - tá taithí ag Michael Tohill agus a chriú, ag cur béim na hÉireann an patrún sin a phainéal nach bhfuil ar fáil do Shields chomh maith ach mar a mhór ar an chéad chluiche a bheidh bhriseadh agus chun é sin a Anthony Tohill. Beidh Michael luaigh mé níos luaithe, ní bheidh sé ar siúl i bPáirc na nGael an deireadh dhéanamh tá go leor oibre déanta Shields (Corcaigh) ag imirt lena ar fáil. Tá sé uafásach deacair é a seachtaine seo. acu ar an stíl peile a bheidh acu. Ina chlub Naomh Fionnbarra i gCluiche mheas cé chomh maith is a bheas Tá a fhios ag Tohill go maith gur ag chuid cainte leis na meáin tá sé ráite Ceannais Peile Chorcaí in aghaidh foireann na hÉireann, nó cé chomh Gráinne McElwain feabhsú leo a bheas foireann na hAs- ag Anthony Tohill agus captaen na Raonaithe Nemo ag an deireadh maith is a bheas foireann na hAs- tráile. Beidh siad ag teacht isteach ar foirne, Steven McDonell go bhfuil go seachtaine agus ní bheidh Benny tráile mar nach bhfuil aon leanú- an chluiche, beidh siad ag dul i leor oibre déanta acu ar an ghreamú Coulter (teannán na h-ioscaide) ar nachas ag baint leis an chomórtas. Ní ibé fhoireann a bhuaigh dtaithí ar an liathróid agus mar ach go bhfuil siad ag díriú isteach ar fáil ach an oiread. Deirtear go mbei- féidir leat an tsraith a bhuachan sa an chéad chluiche sna fhoireann beidh forbairt ag teacht ar an chomh-imirt, gan aon mhoill a dh an bheirt acu ar ais don dara chéad chluiche ach is féidir leat é a comórtais Rialacha an ghaol atá idir na h-imreoirí agus dhéanamh leis an pheil agus go cluiche i bPáirc an Chrócaigh. chailleadh ann má bhuailtear go CIdirnáisiúnta le blianta an lucht bainistíochta. Sula dtar- mbeidh imreoir eile i gcónaí ar fáil Tagann Niall McNamee (Uíbh Fháilí) dona thú. anuas, is iad a chroch leo laíonn sé sin, tá sé tábhachtach leas a chun an pas a thógáil. Gné eile a agus Emmett Bolton (Cill Dara) Is féidir a bheith cinnte de mar sin an corn. bhaint as an easpa taithí agus an bhfuil roinnt oibre déanta acu air ná isteach ar an phainéal do 23. Níos mó nach mbeidh aon duine ag seasamh Tharla sé gach bliain ó 1998 agus aithne atá acu ar a chéile chun an nuair an pheil ar an talamh mar is ná blianta eile tá go leor imreoirí siar agus iad ag iarraidh an bhua a seo é an deichiú comórtas ó shin. bua a fháil sa chéad chluiche. beag taithí atá ag an Astráil ar na tugtha isteach nár imir cheanna ar fháil sa chéad chluiche i bPáirc na Eisceacht a bhí ann i 1998 nuair a Cúis eile go bhfuil tábhacht breise ‘scileanna sacair’. Is plean é sin a nós Bernard Brogan, Daniel Gould- nGael.