Kalaallit Nunaat Siuariartulersoq

KALAALLIT NUNAAT SIUARIARTULERSOQ

Kalaallit Nunaanni Inuussutissarsiornermi killiliussanik aamma suliffeqarnermik nutarterineq

• Inatsisinik malinnaatitsineq • Suliffeqarneq uummaarissumik aaqqissuussaq • Aallarnisaasartunut ikiuineq • Atuisartunik illersuineq • Takornariartitsisarnermi periusissiaq nutaaq • Suliffeqarneq toqqissisimanartoq Kalaallit Nunaat siuariartulersoq Kalaallit Nunaanni Inuussutissarsiornermi killiliussanik aamma suliffeqarnermik nutarterineq

Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut, Niuernermut Nunanullu Allanut Naalakkersuisoq

Aaqqissuisoq: Lisbet Rasmussen

Ilusilersuinermi suliarinnittut: ProGrafisk ApS

Saqqummertoq april 2016

Saqqaani asseq: Visit Greenland © Mads Pihl IMARISAI

Siulequt ...... 5

Kalaallit Nunaat nunat nutaaliasumik ingerlanneqartut akornannut ...... 6

Inatsisit ullutsinnut naleqquttut ...... 7

Kalaallit Nunaannut takornariartartut amerlanerusut ...... 10

Suliffissuarnik mikinerusunik ineriartortitsineq ...... 16

Suliffeqarneq toqqissisimanartoq ...... 22

Suliffissanut, ilitsersuinernut pikkorissaqqinnernullu qitiusumik ingerlatsivinnik pilersitsineq ...... 23

Suliffissanut quppersagaq suli.gl ...... 24

Nutarterineq pisariaqartoq ...... 27

Inuusuttut aarlerinartorsiortut qutiutillugit ...... 28

Suliffeqarnermut uternissaq ...... 29

Kalaallit Nunaat siunissami ...... 30 4 Visit Greenland © Mads Pihl Greenland Visit SIULEQUT

Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiorneq allanngo ilaatigut tassaapput takornariartitsineq, sermimik riartorfimmiippoq: Siusinnerusukkut suliffissat imermillu avammut niueruteqartarneq, nioqqutissi amerlasuut piniarnermi aalisarnermilu kiisalu ornermik ingerlatsisinnaaneq nukissiuutinit mingu- Namminersorlutik Oqartussat suliffeqarfiutaanni itsunit akikitsunillu nukik iluaqutigalugu, uumassusil inissisimaneranniit maanna siunissami suliffissat lit sananeqaataasigut kingornuttagaasumik isumal amerlasuut namminersortut suliffiutaanniittunut, ta luutinik iluaquteqarneq, puisit amiinit nioqqutissianik kornariartitsinermiittunut aamma nunami inuussutis avammut niueruteqartarnitta annertunerulersinnis sarsiutiniittunut, kiisalu piffissami ungasinnerumaami saa il .il . aamma aatsitassarsiornermiittunut . Utoqqarnik Naalakkersuisut politikkeraat takornariartitsisar isumaginninnermilu ingerlatsinerni siunissami sulisus nikkut periarfissat annertuut ineriartortinneqarsin sanik piukkunnarnerusunik annertusiartortumik naasullu tapersersorneqarnissaat. Tamanna isumaga atorfissaqartitsisoqartussaavoq. malillugu suliarissavarput inuussutissarsiutinut Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiornikkut killiliussat atugassarititaasut pitsanngorsarnissaannik ineriartortitsisoqarnissaa suliniuteqartoqarnis aallussinitsigut, aamma nunatta iluani attaveqaaser saalu pisariaqartinneqarpoq. Inuussutissarsiorneq suinitsigut pisariaqartunillu aningaasalersuinitsigut, uummaarissoq innuttaasunut atugassarititaasunik taamalu nunatta siunissaanut aningaasalersuinitsigut . pitsaanerusunik pilersitsisarpoq, aningaasarsiornik Tamakkua tamarmik imminnut ataqatigiipput, kut siuariartortitsinermik suliniutinillu malitseqartar siunissatsinnut inuussutissarsiornikkut pissarsiviullu tumik, suliffissanik inuiaqatigiinnullu isaatitassanik artumik ineriartortitsinikkut, takornariallu nunatsinni kinguneqartartunik . nuannersorpassuarnik alutornartorpassuarnillu Taamaattumik Naalakkersuisut ukiuni kingullerni misigisaqartarnissaanik, innuttaasullu amerlanerpaat ilungersuutigalugu sulissutigisimavaat inuussutissar suliffissaqarnissaannik siunertaqarlutik. siornermik ingerlatsinermi killiliussaasut nutarterne qarnissaat, nunatsinni inuussutissarsiortut siunissami Inuussutissarsiornermut, ineriartortitsinissaannut periarfissat siuariartornermik Suliffeqarnermut, Niuernermut atugarissaarnermillu kinguneqartussat aqqutissiuuk Nunanullu Allanut Naalakkersuisoq kumallugit . Inuussutissarsiutit aallunneqartut tamatumani Vittus Qujaukitsoq

5 KALAALLIT NUNAAT NUNAT NUTAALIAASUMIK INGERLANNEQARTUT AKORNANNUT

Kalaallit Nunaanni siunissamut piareersartoqarpoq, sanik pitsanngorsaaneq, siunissami ineriartorneq, • Inatsisiliornermik nutarterineq inuussutissarsiornermi unammilleqatigiinneq, ineriar siuariartorneq atugarissaarnerlu qularnaarniarlugit . • Kalaallini niuerfinni unammilleqatigiinneq killilersu tortitsineq, suliniutinillu ingerlatsineq annertusiartor Nutarterinermik ingerlatsineq, – inatsisiliornerup gaannginnerusoq tinneqarput. Inuussutissarsiorneq eqaannerusoq nunarsuarmioqatigiit aaqqissuussinerinut naleqqus • Inuussutissarsiornermi tapissuteqartarnermik innuttaasunut pitsaanerusunik atugassarititaasunik sarfigisaa, – tamatumani aalajangiisuulluinnarpoq aaqqissuussinernik nutarterineq pilersitsisarpoq, aningaasarsiornermillu annertusiar nunanit allanit aningaasaliisinnaasunik soqutigin- • Aningaasaliisinnaasunut periarfissat annertusisat tortitsisarluni, suliffissanik amerlanerusunik, taamalu nilersitsiniarneq, nunap iluani attaveqaatitsigut inuiaqatigiinnut isertitassanik nutaanik kinguneqar avammullu niuernermi suliffeqarfinnik aningaasaler- tumik . suisinnaanissamut . Taamaattumik Naalakkersuisut ukiuni kingullerni Naalakkersuisut inuussutissarsiornermi killilius pimoorullugu sulissutigaat nunatsinni inuussutissarsi sanik nutarterinerat immikkoortunut pingaarnernut ornermi killiliussat nutarternerat, taamalu killilius sisamanut immikkoortinneqarsinnaavoq:

6 © Shutterstock INATSISIT ULLUTSINNUT NALEQQUTTUT Inatsisit arlaqartut allanngortinneqarput nutarterneqarlutillu, kalaallit inuussutissarsiornikkut niuerfianni unammillerneq siuarsarniarlugu, atuisartut illersorniarlugit, kalaallinilu inuussutissarsiortuni niuernikkut isumaqatigiiaanut inerteqqutaasunut, unammillernermilu killilersuisunut isumaqatigiissutinullu periarfissat matuniarlugit.

Inuussutissarsiornermik ingerlataqarneq pillugu taamalu aamma atugassarititaasunik pitsaanerusunik tapersersorniarlugu inatsimmi inerteqqutigineqarput inatsit pisariillisarneqarpoq ullutsinnullu naleq pilersitsisoqarluni, nunatsinni aallarnisaaniartut nam periaatsit arlaqartut siusinnerusukkut unammillerne qussarneqarluni . minneq suliffeqarfimmik pilersitsisinnaanerannut. rup killilersugaanngitsumik ingerlanneqarnissaanut Inuussutissarsiornermut inatsit maanna atuuk killilersuutaasarsimasut . kunnaartoq suliffeqarfiit nutaat nutaaliaasullu Tuniniaanissamik nittarsaassisarneq pillugu Inatsis Inatsimmi ammaanneqarpoq suliffeqarfiit kat unammillersinnaanerannik killilersuisuusimavoq . artut inatsisaat 9 . december 2015-imi akuersissuti tuttartut pillugit nakkutilliinerup annertunerunissaa, Tamatuma atuisartut eqqortarsimavai ulluinnarni gineqartoq inerteqquteqarpoq uukapaatitsisumik inerteqqutaavorlu inissisimaffigisami oqaasissaqar inuussutissat kiffartuussinerillu akisuvallaarnerannik assuarnartumillu nittarsaassisoqarsinnaaneranut, pallaarsinnaaneq, kiisalu suliffeqarfinnut nutaanut kinguneqartumik . taamalu killiliuussanik ersarissunik pilersitsilluni mikinerusunullu atugassarititaasut pitsanngorsarne Inuussutissarsiornermik ingerlataqarneq pillugu nittarsaassisarnermut atuisartunillu illersuinermut qarlutik . inatsit nutaaq 9 . december 2015 akuersissutigi uukapaatitsisumik nittarsaassisoqarsinnaaneranut. Unammilleqatigiinnermut inatsisip allanngortin neqartoq piumasaqaatinik arlaqartunik nunatsinni neqarnera minnerunngitsumik isiginiarneqassaaq inuussutissarsiummik ingerlatsinissamut atuuttunik suliaasimasut arlaqartut tunngavigalugit, inerteq atorunnaarsitsivoq . Inatsimmik allannguinikkut taa UNAMMILLERNEQ qutaasunik isumaqatigiissuteqartarnerit kartel-inillu maasilluni ajornannginnerulersinneqarpoq Kalaallit KILLILERSORNEQANNGINNERUSOQ taaneqartuni suleqatigiinnerit aqqutigalugit unam Nunaanni suliffeqarfimmik aallartitsisinnaaneq, Unammilleqatigiinneq pillugu Inatsisartut inatsi millersinnaassutsimik innarliisarsimasut, nunatsinni taamalu tassuuna unammillerneq annertunerulersin saat akuersissutigineqartoq / allanngortinneqartoq inuussutissarsiornermik ingerlatsiviusuni (Assersuuti neqarsinnaalluni . 15. maj 2014 naapertorlugu kalaallini niuerfiusuni galugu sanaartornermi kartel-imut tunngasumik Inuussutissarsiornermik ingerlataqarneq pillugu killilersugaannginnerusumik unammillertoqarsinnaa suliaq) . inatsimmi nutaami siunertaavoq inuussutissarsior neranut annertusaavoq . tunut atugassarititaasunik pitsaasunik pilersitsinis Unammillernerup iliuuseqarumassuseq anner saq, nunatsinnut inuussutissarsiornikkut ingerlatsi tunerulersittarpaa, taamaattumillu suliffeqarfinnut vinnik nutaanik soqutiginnilersitsisinnaasunik, atuisartunullu iluaqutaalluni, unammillertoqarneralu

7 INUUSSUTISSARSIORNIKKUT isumasioqateqartarnermik attaveqaaseersornermillu Aaqqissuussineq aamma periarfissaqartitsivoq TAPIISSUTEQARTARNERMIK suliffeqarfiit assigiinngitsut akimorlugit, – ineriar- inerititaqarfiusumik workshops-inik ingerlatsisoqar AAQQISSUUSSINERNIK tortitsinermik inerititaqarnermillu kinguneqartumik . sinnaaneranut, aallarnisaasartut naapillutik imminnut PITSANNGORSAANEQ Atorfissaqartitsineq taamaattoq aqqutissiuunniar isummersoqatigiiffigisinnaasaannik. Inuussutissarsiornermi siuarsaaniarnermik aaqqis lugu Naalakkersuisut pilersaaruteqarput aaqqis Ikiueriaatsimik aaqqissuussineq taanna akuleriin suussineq maanna atuuttoq 2012-imi akuersissutigi suussinermik inkubatorordning-imik taaneqartumik nik imaqarpoq, siunnerfilersukkamik ilitsersuinermik, neqarpoq. pilersitsiniarlutik – alliartortitsiviusumik/ineriartor- ineriartortitsiviusumik workshops-ertitsinernik Aaqqissuussinernik 2016-imi nalilersuisoqassaaq, titsiviusumik »ivasarfimmik« aallarnisaasunut aamma suliatigut attavilersornernik, ataatsimoor taakkua piffissamut ineriartornermullu naleqqussa nutaanut sammititamik . tillugit aallarnisaasunut nutaanut suliffeqarfimmik rumallugit . 2016-imi Inatsisartut upernaakkut ataatsimiin aallartitsinissamut patajaatsunik tunngavissiisussanik. neranni nunami inuussutissarsiutinut tunngatillugu Aaqqissuussinerit pineqartut tassapput: inatsimmut allannguutissatut siunnersuummik • Suliffeqarfimmik aallartitsinermut atatillugu tapiis saqqummiussisoqassaaq, tassuunakkut immikkut ANINGAASALIISUSSANUT suteqarnissamut periarfissat, qiortakkamik aamma ikiorsiissuteqartarnermik aaqqissuussinerup – inku PERIARFISSAT taaneqartartut – assersuutigalugu siunnersortinik batoriordningip – pilersinneqarnissaa periarfissaaler PITSAANERUSUT namminersortunik atuinernut atatillugu . sillugu . Naalakkersuisut ukiuni arlaqartuni sulissutigisimavaat • Nioqqutissianik ineriartortitsineq, ilaatigullu aallar Aallarnisaasoq isumassarsiguni ikiorteqartar Kalaallit Nunaanni suliffeqarfinnut aningaasalersu nisaanernut suliffeqarfinnillu allilerinernut. nermik aaqqissuussineq iluaqutigalugu ammaan isinnaasunut periarfissat pitsaanerulersinneqarnis • Inuussutissarsiutinut aalajangersimasunut imaluun neqassaaq ineriartortitsinermut misileraanermullu saat . niit suliffeqarfinnut immikkut aningaasaliissutissanik ikiorneqarnissamut, isumassarsiap pimoorullugu Ullumikkut – aamma siunissami – aningaasalii immikkoortitsisarneq . aallarnisalinnginnerani . sussanik aamma aningaasaliisussanut qularnaveeq Attaveqaatit aqqutigalugit aallarnisaasartunngor qusiissutissanut periarfissat amerlanerulissapput, Neqeroorut nutaaq tassaavoq: simasoq inuussutissarsiummik ingerlatsisooreersunut – aallarnisaasunut mikisunnguanut, sumiiffinni INKUBATORORDNINGI misilittagalinnut attavilerneqarsinnaavoq, isumas aallarnisaasunut, kiisalu naalagaaffinni amerlasuuni Nunani allani misilittakkat (assersuutigalugu sarsioqatigisinnaasaanut siunnersuisinnaasunullu . suliffeqarfissuinut. Islandimi Israelimilu) takutissimavaat aallarnisaasartut Ikiueriaatsimik aaqqissuussineq pineqartoq amerlasuutigut siunnersorneqarnissamik isumasioqa – Inkubatorordningi – aamma neqeroorpoq siunner Aningaasaliisartut tassapput: teqartarnissamillu aallartitsisarnerminni pisariaqar filersukkanik pikkorissarnissanut assersuutigalugu • Avammut niuernermi akiligassarsisarnermut titsisartut . tunitsivissarsiortarnermut, niuerfinnik nalilersuisar aningaasaateqarfik – Eksportkreditfonden Periaaseq sulifffeqarfiit assigiinngitsut soquti nernut, naatsorsuusiornermut akileraartarnermilu • Ineriartortitsinermut aningaasaateqarfik – Vækst ginartunik avatangiiseqarnissaat pilersikkumallugu, malittarisassanut tunngasutigut . fonden

8 • Nunani Avannarlerni aningaasaliisarnernut angisuuni, assersuutigalugu aatsitassarsiornerni.

aningaaserivik – Den Nordiske Investeringsbank Piffissami matumani tigussaasumik Kalaallit Nunaata © Mads Pihl Greenland Visit • Europa-miut aningaasaliisarnernut aningaaseriviat aamma EIB-ip akornanni piffissami matumani tigussaasumik isumaqatigiissuteqanngilaq, kisianni – Den Europæiske Investeringsbank – EIB suleqatigiinnissamut periarfissat ammalluinnarput. Kalaallit suliffeqarfii 1. juli 2016 aallarnerfigalugu periarfissaqalerput avammut niuernermi akiligas sarsisarnermut aningaasaateqarfimmit- Eksport- kreditfonden- danskinit aallaaveqartumit tapiiffigi neqarsinnaaleramik . Avammut niueruteqarnermut atatillugu aningaasaateqarfik aningaasanut pissanut tunngasunik qularnaveeqqusiisinnaavoq .

Ineriartortitsinermut aningaasaateqarfik Vækstfonden – aamma suliffeqarfinnut namminersor tunut qularnaveeqqusiisarpoq, aningaaservimmut matumik ammaruminarnerulersitsisartumik . Suliniutini annerumaani – soorlu aatsitassarsiornerni – maanna issittumi attartortitsisarnissamut killiliussat inissaminnut inissipput. Attartorneqarsinnaasunut 500 mio. euro killiliussatut immikkoortinneqarput issittumi inuussutissarsiornikkut suliniutinut Nunani Avannarlerni aningaasaliisarnernut aningaase- riviup ataani .

Europa-miut aningaasaliisarnernut aningaaseriviat Den Europæiske Investeringsbank – im mikkut attartortitsisarnermut immikkoortitanik aningaasaateqartarpoq nunanut Kalaallit Nunaattut ittunut sammititanik. EIB-ip ingammik soqutigi naateqarpoq aningaasaleeqataasussatut suliniutini

9 KALAALLIT NUNAANNUT TAKORNARIARTARTUT AMERLANERUSUT

Periusissiaq tunngavigalugu »Takornariartitsinermik Kalaallit Nunaanni ineriartortitsineq: Suut iliuusaasariaqarpat?« Naalakkersuisut 60 mill. kr.-it immikkoortippaat takornariartitsisarnerup piffissami 2016-2020 nukittorsarnissaanut.

SULINIUTIT ATAATSIMOORTUT Kalaallit Nunaannut takornariartartut piffissami mi takornariat 39.000-it missanniittut tikeraarnissaat, 2012-2014 ikileriarput. maanna 20 .000-iusartuniit . Naalakkersuisut suliniutinik arlaqartunik Nunanit allaniit angalasut piffissami tassani Periusissiami pilersaarusiami immikkoortuni tigussaasunik ukiuni kingullerni aallartitsisar 1.800-nik ikileriarput. Aamma nunatsinni akunnit pingaarnerni pingasuni inassuteqaatigineqarput: nukuupput, inuussutissarsiortunut killilius tarfinni tikeraat unnuisartut ikileriarput, kisianni satut atugassarititaasut pitsaanerulernissaat ajornerpaavoq umiarsuarnut takornariartaatinut Angallassinermik aaqqissuussineq qularnaarumallugu . ilaallutik takornariartartut ikileriarnerat . Kisitsisaan • qanoq iliornikkut Kalaallit Nunaannut takornari Inatsisinik tamatumunnga tunngaviusunik a- nanngorlugit isigigaanni umiarsuarnut takornariar artumut akikinnerullunilu nuna tikikkuminarnerus llannguinerit saniatigut tapiissuteqartarnertigut taatinut ilaasut 30.000-iniit 20.000-inut ikileriarput, sava? aaqqissuussinerit assigiinngitsut eqqaaneqa – tassalu 33 procentinik piffissami 2011-2014-imi reersut aamma saniatigut suliniuteqarfissat ikileriaramik . Namminersortut aningaasaliissutaat uani tulliuttuni saqqummiunneqartussat Takornariartitsinermik ineriartortitsinermi • qanoq aaqqissuussinikkut inuussutissarsiortut pineqarput. periusissiami nutaami tamatuma kingunerisaanik namminersortut aningaasaliinissamut kajumissaar ajornartorsiutit pingaaruteqartut aaqqiivigisariaqar neqarsinnaappat, Kalaallit Nunaanni takornariartut tut sammineqarput, Kalaallit Nunaata takornariar amerlanerusunik pitsaanerusunillu misigisassaqar tartut amerlanerusut soqutiginnilerseqqissappagit tikkumallugit? aaqqiivigisariaqartut . Anguniagaasoq tassaavoq nunami takornariartar Ussassaarineq tut piffissami 2014-imi 37.000-tit missaannit 2040-mi • sumi aamma qanoq aaqqissuussamik Kalaallit 74 .500 -ut missaannut amerleriartinneqarnissaat . Nunaat nunatut takornariarfissaqqissutut ta Umiarsuarnut takornariartaatinut ilaallutik takor koqqusaarutigineqassava, takornariartartut amer nariartartut eqqarsaatigalugit anguniagaavoq 2040- lanerusut tikeraarnissamut pilerilersinniarlugit?

10 11 Visit Greenland © Mads Pihl Greenland Visit Angallassinermik aaqqissuussinerit: TIMMISARTUNUT AAMMA UMIARSU- ARNUT TAKORNARIARTAATINUT ATUGASSARITITAASUT PITSAANERUSUT Takornariartartunik angallassineq eqqarsaatigalugu, – timmisartunik aamma umiarsuarnik takornariartaa tinik, Kalaallit Nunaat ullumikkut akitigut unam millersinnaanngilaq nunanut sanilliuttakkatsinnut, assersuutigalugu Islandimut Svalbardimullu . Tamatumunnga annerusumik pissutaapput umiarsuit takornariartaatit tikinnerminni akitsuutit akiligassaat, timmisartornerlu eqqarsaatigalugu minnissamut akitsuutit akilerneqartartut . Timmisartuussisarnermik aaqqissuussineq nam mineq aamma ajornartorsiutaavoq, – takornariartitsi nermiit isigigaanni . Nunatta takornariartartut amerlanerusut soquti ginnilersissappagit tikisittalerlugillu, pisariaqarpoq timmisartunut mittarfeqarnitta ineriartortinneqar nissaa, kiisalu sumiiffinni amerlanerusunik nunatsinni timmisartunut mittarfiliortoqarnissaa. Taamaaliorneq nunatsinnut tikikkuminarnerulersitsissaaq, kiisalu angallassinermut akiusunik akikinnerulersitsissalluni .

Periusissiami pilersaarutini assersuutigalugu inassutigineqarput: • Nuummi Ilulissanilu timmisartut mittarfiisa talline qarnissaat . • Tasiilami aamma Qaqortumi nunap immikkoortuini timmisartut mittarfiinik pilersitsisoqarnissaa.

12 • Nanortalimmi timmisartut mittarfiannik naatsumik ikinngutinut ilisarisimasanullu misigillaqullugit pilersitsisoqarnissaa. inassutigineqassappata. • Narsamut ikaartaammut aqqusiisoqarnissaa . Pinngortitami inuilaami akunnittarfeqarnikkut • Umiarsuarnut takornariartaatinut ilaasut nunaliar periarfissat assigiinngiiaarnerusut, aaqqissuussamik tarnerannut aaqqissuussinerit illoqarfinni nunaqar sukisaarsaatigalugu aalisartitsisarnerit, piniarfissatut finnilu arlalinni pitsanngorsaavigineqarnissaat. tammaarsimaartarfiit, aamma qaqqaniit sisorarnis samut atortulersuutit, tamakkuupput aningaasalee Suliniutit taakkua timmisartumut ilaanermut rusuttunit namminersortunit sumiiffinni pisinnaallu aamma umiarsuarnut takornariartaatinut ilaaner artut suleqatigalugit aallunneqartariaqartut . mut akitsuutinik peqqissaartumik iluarsaaqqinnerit Namminersortut pilersitsiumassusiat taper saniatigut tunngavissiissapput pitsaanerusumik sersorniarlugu Naalakkersuisut namminersortunut akikinnerusumillu nunatsinnut takornariartartut kisermaassilluni sumiiffinni takornariartitsisarnernut atugassaqalernissaannik, – aningaasaliinerit aamma akuersissuteqartalerniarput, takornariartartunut mi nunatsinni innuttaasut iluaqutigilluagassaat . sigisassarsiortitsisarnernut isummersuuteqartunut . Sumiiffimmut aalajangersimasumut kisermaassisin naanermut akuersissut pisariaqartumik sillimma taasinnaavoq namminersortumut aningaasalii Namminersortut aningaasaliineri: niartumut, assersuutigalugu taanna illuaqqanik TAKORNARIARTUNUT akunnittarfimmilluunniit pilersitsiniarpat. MISIGISASSAT Aningaasaliisarnerit taamaattut takornariartitsi AMERLANERUSUT sarnernik ineriartortitseqataasinnaapput, ilutigisaa Namminersortut suliniutaat amerlanerusut nillu ineriartortitsinissamut tunngavissiillutillu aningaasaliissutillu amerlanerusut pisariaqarput, suliffissanik amerlanerusunik sumiiffinni aalajanger Kalaallit Nunaat takornariartarfittut pitsaasumik simasuni pilersitsoqartarneranik kinguneqarlutik. ineriartussappat. Annerusumik aaqqissuussinikkut takornariat Kalaallit Nunaanni pinngortitarsuaq nam qitiusumik ornittagaat pilersiortorniarlugit aallus mineq takornariarnissamut tunngavissaallua sisoqassaaq, taakkualu peqatigiilluni namminersor raluarpormi, kisianni ullutsinni takornariartartut tunit pisortanillu pilersinneqartassapput. pisuttualaarnissaq sermersuarmillu takunninnissaq Ilulissat Kangiani sermip eqqaani takornariat naammagisanngilaat, takornariarluni angalaneq qitiusumik ornittagassaat naatsorsuutigineqarpoq immikkuullarissutut misigineqassappat, misigisallu tikeraanut 2018-imi piariissasoq, takornariartunut

13 Visit Greenland © Mads Pihl Greenland Visit 14 Visit Greenland © Jörg Ehrligh © Jörg Greenland Visit neqeroorut iluatsilersutut assersuutissaq taanna, Ussassaarineq: Periusissiami assersuutigalugit maannangaaq sumiiffimmut soqutiginninnermik ISLAND-IMIK SULEQATEQARNEQ inassutigineqarput: annertunerulersitsereersoq . ANNERTUSISAQ • Islandimi aamma nunani annerusumik Islandimut Pilersitsinerup nammineq avatangiisinut Naak maannamut Kalaallit Nunaat takornariartar takornariartitsisartuni annertusisamik ussassaarisa sunniutissai tamatumunnga atatillugu isiginiarne fittut ussassaarutigalugu suliniutit isumalluarnertut lerneq . qartariaqarput. Takornariat ornittagaat nuannari iluatitsigisimanngikkaluartut ingerlatsineq qaama • Toqqaannartumik nunani siuariartorfiusuni neqarluartoq ilutigisaanik taassuma eqqaamiuinut nertaqarpoq, tassalu Islandimik suleqateqarneq. ussassaarisarneq: Tyskland, Tuluit Nunaat, Amerika akunnittarfinnut ulapaartitsisuussaaq. Island-imut takornariartartut amerleriarujussuar Avannarleq aamma Aasia . simanerat aamma Islandip nunattalu akornanni Periusissami assersuutigalugu timmisartutigut toqqaannartumik aqqutit ukiumi inassutigineqarput: kingullermi Ilulissanut takornariartartut amerleriarne • Nunap immikkoortuini pilersaarutit tamakkiisut ta rannut toqqaannartumik pissutaaqataavoq. Taamaat KALAALLIT NUNAANNUT kornariartitsinerup kommunini tamani ineriartortin tumik torrallataassaaq ussassaaraluni suliniuteqas SIUNISSAMI TAKORNARIARTITSISARNERNI neqarnissaanut atorneqartussat suliarineqassasut . salluni nunani Islandimut takornariartitsilluartartuni . PERIUSISSAT 19-IT • Kommunini tamani nunaminertanik immikkoortitse Islandimi takornariartitsisarnermik suliniuteqartut risoqassasoq takornariartitsisarnermik ingerlatsivit aqqutigalugit Kalaallit Nunaat -takornariartartut i- • Naalakkersuisut nunamut tamarmut takor tut akuersissuteqarnertigut ingerlatsiviusussanik . laannut - nunanngorsinnaavoq Islandimut angalaneq nariartitsinermi periusissiaat 2016-2020 • Kommunini tamani akunnittarfiliortitsinissanut iluatsillugu tikeraarneqartartoq . nalunaarsuivoq periusissanik 19-inik, Kalaallit piareersaasiortoqassasoq. Nunaanni takornariartitsinermut tunngatil • Sanaartugassanik pilersaarusiortoqassasoq lugu . qitiusumik takornariat ornittagaannik sisamanik • Tamaasa atuakkit periusissiami uani tallimanilluunniit sanaartornissanut . »Takornariartitsinermik Kalaallit Nunaanni • Qitiusumik takornariat ornittagassaasa sananeqar Ineriartortitsineq: Suut iliuusaasariaqarpat?« nissaat pilersaarusiorneqassapput aningaasanut www.naalakkersuisut.gl inatsit aqqutigalugu aammalu nunani tamani aningaasaateqarfiiniit aningaasaleeqataaffigineqar tumik sanaartugassatut .

15 SULIFFISSUARNIK ANNERTUUJUNNNGITSUNIK INERIARTORTITSINEQ Takornariartitsinerup saniatigut Naalakkersuisut suliassaqarfiit arlaqartut allat sammivaat, siunissami nunatsinni ineriartortitsinermik annertusaallutillu suliffissanik amerlanerusunik pilersitsisussat.

NUNAQARFIIT ISORLIUNERUSULLU usartumi tunineqarsinnaasunik . Tassani eqqaaneqar nunatsinni sumiiffinni assigiinngitsuni pissarsisoqar INUUSSUTISSARSIORNIKKUT sinnaavoq Tasiilami mersortarnermut suliniut . tarluni . INERIARTORTINNEQARNERI Kiisalu aamma ineriartornermut suliffis Piffissami matumani misissueqqaarnissamut Naalakkersuisut anguniagaraat nunami tamarmi saqartitsinermullu pingaaruteqarpoq kommunit akuersissutit tallimat aamma iluaquteqarnissamut inuussutissarsiornikkut ingerlatsisoqarnissaata qular periarfissaqarfiisigut ininik pisariaqartunillu allanik akuersissutit kisermaassinissamik imallit pingasut naarnissaa aamma nunami tamarmi suliffissaqar atugassiisinnaanerat, assersuutigalugu kommu tunniunneqarsimapput, imermik sermimillu avammut nissaa. Taamaattumik Naalakkersuisut nunaqarfinni nimit pigineqartoq Qeqertarsuatsiaani ujaqqanik niueruteqalernissaq siunertaralugu . isorliunerusunilu tunitsiviit nalunaarsortippaat silisisarfik. Naalakkersuisut 2016-mi saqqummiunniarpaat qulaajaavigalugillu. Qulaajaaneq taanna 2016-ip sermimik imermillu ukiuni aggersuni iluaquteqarsin ingerlanerani inassuteqaatinik kinguneqassaaq, naanermut periusissiaq nutaaq. – qanoq aaqqissuussinikkut, assersuutigalugu atta SERMIMIK AAMMA IMERMIK veqaatilersuinikkut aningaasalersuisoqassanersoq, AVAMMUT NIUERUTEQARNEQ aammalu inuussutissarsiornermi tapiissutaasartut Naalakkersuisut anguniagaraat sermimik aamma INUUSSUTISSANIK TUNISASSIAREQ- assigiinngitsut allatut aaqqissuunneqartariaqar imermik avammut niueruteqartarneq inuiaqatigiin QINNITTARNERMIK ANNERTUSISA- nersut, – tamatumuunalu ingerlatsinerit suliffis nut kalaallinut isertitsissutaasalissasoq, taamalu MIK SAMMISAQARNEQ sallu amerlanerusut nunaqarfinni isorliunerusunilu aamma suliffissanik pilersitsiviusinnaasoq. Inuussutissanik tunisassiareqqinnittarneq peri qularnaarneqarsinnaapput. Aningaasanut inatsimmi aningaasanik immik arfissaavoq suliffissanik amerlasuunik illoqarfinni Pingaaruteqarpoq illoqarfinni minnerni koortitsisoqarnikuuvoq sermimik imermillu avam nunaqarfinnilu pilersitsiviusinnaasutut. Taamaattumik nunaqarfinnilu ukioq naallugu suliniutit aamma mut niueruteqarsinnaanermut ussassaarinermut Naalakkersuisut ingerlaqqinniarput kaammattuuti suliffissaqartitsinermik kinguneqartut isiginiassallu atorneqarsinnaasunik . Ukiuni kingullerni misissuisi galugu assersuutigalugu aalisakkanik nioqqutissianik git . Assersuutigalugu ukiuunera atorneqarsinnaavoq tsinernik arlaqartunik suliaqartoqartarpoq, imermillu nunatsinni tunisassiareqqinnittarnissamut . Tamanna sanalunnermut, piffissami sivikitsumi takornariaqarfi misiligutissamik Naalakkersuisunit akuerineqartumik pisarpoq ilaatigut suliniutinut aalajangersimasunut

16 Visit Greenland © Maja Trolle Visit Greenland

17 tapiissuteqarnikkut, pingaarnertut inuussutissanik suliareqqiinernut tunngasuni . Tigussaasumik assersuutissaavoq suliffeqarfin nguaq anginngitsoq Ilulissat eqqaanni, nammineq aalisakkanik tikaagulliillu neqaanik panertitsisar toq, taamalu sumiiffimmi namminermi ilisimasanik iluaquteqartoq, sulisussanillu nammineq atuisoq, taa malu nammineq suliffissaqartitsillunilu aningaasar siortoq, sumiiffimmi namminermi pisat nunanut allanut nioqqutissiassatut nassiussuinnarnagit .

INUUSSUTISSARSIUTIT PILERSITSISINNAASSUSILLIT SAMMILLUGIT Inuussutissarsiutit pilersitsisinnaassusillit, tamatuma ni aamma filmiliornerup silarsuaaniittut, periarfis saqarput, Kalaallit Nunaanni ineriartortitsisinnaaner mut suliffissaqartitsisinnaanermullu, kisianni aamma nunatta nunarsuarmiut isaanni isigineqalernissaanut ilisimaneqarlualernissaanullu aqqutissatut, nunatsin nik ilisimasaqassutsimik annertusaasutut, kalaallillu kulturiannik inuiaqatigiittullu aaqqissuussaanerannik . Taamaattumik Naalakkersuisut sulissutiginiarpaat inuussutissarsiutit pilersitsisinnaassusillit ineriartor tinnissaat . Allatut oqaatigalugu, nunatta pissarsissutigine rusariaqarpaa filmiliani tv-milu nangeqattaartuliani usassaarusianilu avatangiisitut atorneqartarnerput. Tamannalu atuuppoq nioqqutissiornerni, sulisussarsi ortarnerni aamma kiffartuussinerni allani .

18 Kiisalu aamma sulissutigineqassaaq Kalaallit Nunaat nunatut filmiliortarfittut, kalaallit filmiliaannik suliaqarnerni, filmiliortullu avatangiisaanni, nunatsin nut filmiliortartunik soqutiginninnerulersitsiniarluni.

UUMASSUSILLIT SANANEQAATAANNIK KINGORNUTTAGAASUNIK ILUAQUTEQARNEQ Kalaallit Nunaata avatangiisaani uumassusillit amerlalluinnassusiat, tamatumani aamma ingammik uumasuaqqat tappiorannartut, ilisimatuussutsikkut annertuumik naleqarput, aningaasarsiornikkullu iluaqutaasinnaanerat periarfissaalluni. Soqutigi naatilinnik uumasuaqqanik Kalaallit Nunaanni nassaartoqartareerpoq, kiisalu aningaasarsiutigis sallugit soqutiginaateqarsinnaasunik uumassusilinnik ensym-inillu nassaarsinnaaneq suli periarfissaavoq. Naalakkersuisut Kalaallit Nunaanni inuussutis sarsiornikkut killiliussatut nutarterinermut atatillugu aalajangerput, Kalaallit Nunaanni uumassusillit sana neqaataasigut kingornuttagaasunik isumalluuteqar nermut aalajangersakkat iluaqutigineqarsinnaaneri eqqarsaatigalugit nutartissallugit . Aalajangersakkanik nutarterineq malinnaatitsiner lu ilaatigut siunertaqarpoq inunnut suliffeqarfinnullu uumassusillit sananeqaataasigut kingornuttagaasunik iluaquteqarniartunut atugassarititaasut pitsaaneruler sinneqarnissaannik . Pisuussutinik pineqartunik iluaquteqarnermit Namminersorlutik Oqartussat naammaginartunik

19 Visit Greenland © Mads Pihl Greenland Visit naapertuuttunillu aningaasarsiornikkut aallatullu iluanaarutinit iluaqutissarsianillu pissarseqataasaler nissaat siunertaavoq .

ERNGUP NUKINGATA ILUAQUTIGINEQARSINNAANERANIK USSASSAARUTEQARNEQ Naalakkersuisut isumaqarput kalaallini piginnaasat ilisimasallu erngup nukinganit nukissiuusiortarnermit pigineqartut iluatsittumik avammut niuerutinngor sinnaasut . Taamaattumik Naalakkersuisut 2016-imi ingerlaqqittumik erngup nukinganit nukissiuusiortar nermi periarfissat nunatsinniittut nunani allani inuus sutissarsiornermik pilerisaarinerni saqqummiussor tarniarpaat. Minnerunngitsumik Maniitsup eqqaani erngup nukingata nukissiuutigineqarsinnaaneranut periarfissat, siusinnerusukkut Alcoa-p aluminiuliorfi liorniarneranut eqqarsaataasimagaluartut, – nunat assigiinngitsut suliffissuaqarfiinut neqeroorutigine qassapput. Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarner mut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfik aallarte reerpoq erngup nukinganik iluaquteqarnissamut periarfissarsiortunik oqaloqateqarluni.

20 © Ivars Silis 21 SULIFFEQARNEQ TOQQISSISIMANARTOQ Kalaallini suliffeqarnerup nutarteriffigineqarnera aallartilluareerpoq, 2016-imilu suliniutit sukkanerulersinneqassallutik, taamaasillunilu suliffeqarnermi nutarterineq »Suliffeqarneq toqqissisimanartoq« tassanilu periusissatpiviusunngortinneqarlutik.

SULIFFISSAQARTITSINERMUT PERIUSISSIAMI Suliniutit nutaaliornerupput suliffissarsiuussisarnermi SULINIUTIT 16-IT SIUNNERFEQARPUT: ileqqutoqqanik taarsiisussat, suleriaatsinik ilisima neqartunik ineriartortitsinikkut suliffeqarnermilu • nunatsinni inuusuttunut suliniutit pitsaa ingerlatsinerup ullutsinnut ikaarsaartinneratigut, nerulersissallugit, suliffeqarnermilu atugassa – ullutsinnut piginnaasanik nutaanik pisariaqartitsi rititaasunik pitsaasunik pilersitsissalluni. viusumut, aamma sulisitsisunit sulisunillu nutaanik • suliffissaaleqisunik ilitsersuineq nammas piumasaqarfiusumut. Iliuusissat pisariaqarluinnartut, sisaqarfiunerulersissallugu, inersimasullu kinguaariit nutaat suliffeqarnermut toqqissisimanar ingerlaqqinniarlutik tinnersartariaqartut tumut aalajaatsumullu aqqutissiuutissagutsigit. pikkorissaqqinnissaannut periarfissat anner Qanga suliffissat amerlasuut suliamik ilinni tusassallugit . arsimanngitsunut suliffiusarput, aningaasamik • kommunini sulisuusut nutaaliaanerusunik atorfissaqartitsileraanni suliartorfiusartut. Ullutsinni sakkussalerlugit, suliffissanut innersuussi pissutsit qaqutiguinnaq taamatut isikkoqartarput. sarneranni innuttaasunillu allatigut sullissisar Ullumikkut kalaallini suliffeqarneq ullutsinni atugassa- neranni . rititaasunik pissusiviusunik tunngaveqartariaqarpoq, • qularnaassallugu suliffissat sapinngisamik nunarsuarmiunit sunnersimaneqartumut, ajun najugaqavissunit inuttalerneqartarnissaat. ngitsutigut pitsaannginnerusutigullu. Quppernerni tullerni atuakkit iliuusissat pingaarnerit Suliffeqarnermi periusissiami »Suliffeqarneq toqqissisimanartoq«.

22 SULIFFISSANUT, ILITSERSUINERNUT PIKKORISSAQQINNERNULLU QITIUSUMIK INGERLATSIVINNIK PILERSITSINEQ Suliffissaqartitsinermi periusissiami suliniut pingaarneq tassaavoq suliffissanut, ilitsersuinernut pikkorissaqqinnernullu qitiusumik ingerlatsivissat, illoqarfinni tamani pilersinneqartussat.

Qitiusumik ingerlatsivinni taakkunani nutaani Suliffissarsiortut aamma inuusuttut suli suliffeqa katersorneqassapput ilinniartitaanernut aamma su lersimanngitsut imaluunniit ilinniakkamik aallartitsi liffeqarnermut ilisimasat tamarmik, suliffissarsiortoq simanngitsut qitiusumik ingerlatsivimmi ikiorne pitsaanerusumik siunnerfeqarnerusumillu suliffissarsi qarsinnaassapput qanoq suliffeqalernissaminnut ornermini ikiorneqarsinnaaqqullugu . ilinniagaqalernissaminnulluunniit pilersaarusiornis Nukiit innuttaasut kommunip iluani ilitsersor saminnut . neqartarnerannut atorneqartartut pitsaanerusumik Qitiusumik ingerlatsiviit siunertaraat suliffeqar iluaqutigineqassapput, marloqiusamillu sullissineq nermik tapersersuinissaq, piginnaasallu katersor pinngitsoorneqassalluni. Taamaattumik suliffissar neqarnissaat inuusuttut suli ilinniagaqalinngitsut siuussisarfiit aamma Piareersarfiit ataatsimoortin ilinniakkamik aallartitsisinnaaqqullugit . Kiisalu neqassapput. Suleriaatsit tamarmik pitsanngorsar qitiusumik ingerlatsiviit suliffissaaleqisut sinnerinik neqassapput assigiissaarneqarlutillu, innuttaasut aamma sullississapput pikkorissaqqinnissanut inuullu nunatsinni sumiikkaluarunilluunnit assigiimmik nammineq piginnaasaasa annertusarnissaannut, sullinneqaleqqullugit, kommunillu akornanni nuttar suliffeqalernissamik siunertaqartumik . sinnaaqqulligit, qassiiliuutitaqanngitsumik.

23 Visit Greenland © David Trood © David Trood Visit Greenland SULIFFISSANUT QUPPERSAGAQ SULI.GL Periusissiami suliniutit 16-it ilagaat suliffissanut quppersakkamik nunamut tamarmut atuuttumik pilersitsinissaq. Suliaq taanna ingerlanneqaleruttorpoq.

Suli .gl qulakkeerinneqataassaaq sulisussat kalaallit nik sumi piginnaanernik atorfissaqartinneqartunik nuttarsinnaassusiannut, taamaasilluni suliffissat peqarnersoq tassungarpiaq sulisussatut amigaa inuttaqanngitsut sapinngisamik amerlanerpaat tigineqartumik . najugaqavissunit inuttalerneqartarsinnaaqqullugit. Suli.gl piffissap ingerlanerani qitiusumik inissisi Suliffissanut quppersagaq ikiuutaassaaq amerlaneru malissaaq, nunatsinnilu suliffissat inuttaqanngitsut sut suliffeqarnermut uteqqinnissaannut, soorluttaaq tamarmik tassuuna innersuunneqartalerumaarput. suli .gl inuusuttuaqqanik 18 aamma 19-it akornanni Tamatumalu saniatigut piumasaqaataalissaaq ukiulinnik ilitsersuissasoq qitiusumik ingerlatsivinni suliffissaaleqisutut isigineqassagaanni, suliffeqaler ingerlavissanut assigiinngitsunut . nissamut piareersimasutut, misilittakkanut ilinniak Naak Kalaallit Nunaanni suliffissaaleqisoqaraluar kanullu nalunaarsuiffimmik CV-mik quppersakkamut toq nunatta ukiut tamaasa inuit suliamik ilinniaga inissiisimanissaq . qarsimasut ilinniagaqarsimanngitsullu nunanit allaniit Suli gl. qularnaarinneqataassaaq kalaallit tikisittarpai. sulisinnaasut pisariinnerusumik sulisussarsiarineqar Pissutsit taamaannerat nuna tamakkerlugu tarnerannut. Taamaasillunilu aamma piumasaqaa suliffissanut quppersakkap nutaap allanngueqataaf taalissaaq sulisitsisup suliffissanut quppersagaq figissavaa. atortassagaa, aamma nunatta avataaneersunik Suliffissanut quppersakkakkut pissutsinik tamak sulisussanik pissarsiornissamut akuersissummik kiinerusumik isiginnittoqarsinnaassaaq, sulisinnaasu qinnuteqannginnermi .

24 Visit Greenland © Mads Pihl Greenland Visit 25 26 NUTARTERINEQ PISARIAQARTOQ Suliffissanut, ilitsersuinernut pikkorissaqqinnernullu qitiusumik ingerlatsiviit aamma nunamut tamarmut atuuttumik suliffissanut quppersagaq www.suli.gl tassaapput Naalakkersuisut suliniummi »Suliffeqarneq toqqissisimanartoq« suliniutaasa ataatsimut 16-iusut ilaat.

Tassani pineqarput suliniutit assigiinngisitaartut, sisimallutik . Kisianni siunissamut naammassisanik suli kisimiissinnaanngitsullu, ataatsimoortumilli sulis pitsaanerusunik pilersitsissaagut. sutigineqarnermikkut suliffissaaleqinermik malunnaa Kalaallit Nunaanni suliffeqarnermik aaqqissuus tilimmik sunniuteqartumillu annikinnerulersitsisinnaa sineq nutarteriffigineqarpoq, siunissamilu suliffis sut, Naalakkersuisut siunertarisaattut. sat amerlanerusut namminersortut suliffiutaanni Tamannalu pingaarnertut pissaaq sulisinnaasut nassaassaassallutik, takornariartitsinermi, nunami ataasiakkaarlugit piginnaasaasa, nuttarsinnaassusiisa suliffeqarfinni, ungasinnerusumullu aamma aatsitas sulisussarsiarineqarsinnaassusiisalu immikkut eqqum sarsiornermi . maariffigineqarnerisigut. Kiisalu aamma utoqqarnik sullissinermi isumagin ninnermilu suliffinni sulisussat pikkorissarluarsimane rusut atorfissaqartinneqalissapput. SIUNISSAMI SULIFFISSAT Kalaallit Nunaanni suliffissat pingaarnertut suli AMERLANERUSUT sussanit najugaqavissunit inuttalerneqartassapput. Kingumut qiviarutta suliffissaaleqineq 2009-2013-imi Tamatuma piumasaraa sulisussanik avataaneersunik malunnaatilimmik qaffariarpoq. November 2015- sulisoqarnerup nakkutigineqarnissaa. imi Naatsorsueqqissaartarfimmi suliffissarsiortutut Taamaattumik suliffissaqartitsinermut periu inuit 3.169-it nalunaarsugaapput. Taakkualu ukiup sissiami suliniutit ilagaat sulisussat avataaneersut siulianut sanilliullugit inunnik 305-inik ikileriaateqar nakkutigineqarnerisa sakkortusineqarnissaa . put. Nunarsuarmiut aningaasarsiornikkut ajornar- tooqqagaluartut Naalakkersuisut suliffissaaleqinerup ajorneruleriartornera illuanut saatissinnaasimavaat, siunissamullu tunngavissatsinnik pitsaasumik pilersit

27 Visit Greenland © Mads Pihl Greenland Visit INUUSUTTUT AARLERINARTORSIORTUT QITIUTILLUGIT Inuusuttut 29-it inorlugit ukiullit 15 procentii suliffissaaleqisuupput. Tamanna iliuuseqarfigineqassaaq.

Naalakkersuisut ilungersuullugu inuusuttatta siunis Piareersarfiit 2016-imi inissanik ilassutinik 250- KISSAATAASUT NAAPERTORLUGIT saat isiginiarpaat. Ullumikkut inuusuttut amerlava inik tunineqarput, – ilassutillu taakkua sannavinni ANINGAASALIIFFIGISAT: llaartut suliffissaaleqipput. Inuusuttut 29-it inorlugit sulisitsinernut atorneqassapput, soorlu Piorsaavik ukiullit 15 procentii suliffissaaleqipput, tulluarsaqa assigisaallu . Kikkut tamarmik atuagarsornermik • Atuagarsornerunngitsumik ingerlatsinerit tigiiaanut immikkoortitsikkat tamarmik ilanngun ingerlatsissanngillat, assassornermilli suliaqartunik assersuutigalugu Piorsaavik, »Sapinngilanga neqarpata, – amerlavallaallu sivisuvallaartumik aamma siunissatta sanarfinissaani atorfissaqartitsi – Pisinnaavunga« aamma »Pilersitsivik Asimi«. suliffeqarnerup avataaniittarput, meeqqat atuarfiat vugut . Neqeroorutit assersuutigalugu sannavimmi nammassisimannginnamikku, suliamik ilinniagaratik Piareersarfiit neqeroorutaat soqugineqarluarput, / iggavimmi / ammerinermik ingerlatsivimmi sulinermillu misilittagaqaratik . suliniutillu ajunngivissunik naammassisaqartarput. sulinermut atasutut aaqqissuutaasinnaapput. Taamaattumik Naalakkersuisunut qitiulluinnar Piareersarfiit taamaattumik tunngavissaqarluale • Sulisinnaanermut sungiusarneq . Inuusuttut poq inuusuttunut inuunermi sulinissamut ukiorpas reerput misilittagaqarlutillu inuusuttut sakkussaannik Piareersarfinnissaannut sulilernissaannullu suarnik siuniminniittuutilinnut atuagarsornikkullu nammineersinnaalernissamut aqqutissiuussissallutik . piareersarlugit tigussaasunik sammisaqartit nukittunerpaamik inissisimasuunngitsunut neqero Anguniagaq taanna siunissami tapersersortariaqar tarnerat . oruteqartoqarnissaa . poq. • Inuusuttunut atuagarsornikkut sanngiitsunut neqeroorutit . Immikkut neqeroorutit ilinniar titsisut – speciallærer – immikkut sammisallit atorlugit suliffeqalernissamut imaluunniit atuagarsornikkut pikkorissarnissamut.

28 SULIFFEQARNERMUT UTEQQINNISSAQ Innuttaasut amerlasuut Kalaallit Nunaanni suliffeqarnerup avataani inissisimapput – sivisuumik suliffissaaleqisuupput imaluunniit siusinaartumik suliunnaarnersiuteqarlutik.

PERIUUSISSIAT 16-IT Kisianni taakkunani amerlasuut ilaannakuugaluartu Taamaattumik maanna Naalakkersuisut aaqqis mik sulisinnaassuseqarput atorusutaminnik: Piffissani suussineq pisariinnerusoq isiginiarpaat, sulianik sivikinnerusuni sulisinnaapput, imaluunniit immikkut ingerlatsisuusunut aaqqissuussinernik pisariitsunik Naalakkersuisut suliffissaqartitsinermi peri aaqqissuussivigineqarlutik . Imaluunniit suliassanut pitsaasunillu naammassisaqarfiusinnaasoq, suliffe usissiaat 2015 »suliffeqarneq toqqissisima allanut ilinniartinneqartariaqarlutik, imminnut piler qarnermi peqataaleqqinnissamut aqqutissiuussisin nartoq« saqqummiussivoq suliniutinik 16-inik suleqqinniarlutik. Taamaattuni piginnaanngorsaqqin naasumik . 2016-imi Naalakkersuisut inatsisissatut suliffissaaleqinerup nunatsinni appasinneruler neq ikiorsiissutaasinnaavoq . siunnersuummik saqqummiussiniarput piginnaan sinniarnerani, sulisussanut aammali sulisitsi Piginnaanngorsaanermut pilersaarut pitsaasoq ngorsaasarnerup piuminarnerulernissaanut aqqutissi sunut pitsaanerusunik atugassarititaasunik aqqutaasinnaavoq innuttaasup sulisinnaasutut ukiu uussisinnaasumik . kinguneqartussanik . llip suliffeqarnermiiginnarsinnaaneranut uteqqissin Tamanna pingaaruteqarpoq. Piginnaanngorsaga Periusissiaq Naalakkersuisut .gl -imi aaneqar naaneranulluunniit, -innuttaasumut inuiaqatigiinnullu aneq iluaqutaasarmat, aamma sumiiffinni mikisuni. sinnaavoq, tassanilu iliuusissat 16-it tamarmik nuannaarutaasumik . atuarneqarsinnaapput, suliffeqarnermullu Ukiuni kingullerni piginnaanngorsakkat amerle tunngasunik paasissutissanik aallertoqarsin riarsimanngillat, tamannalu ajoraluarpoq, piginna naalluni . anngorsagaaneq innuttaasup piffissami sivisuumi pisortanit pilersorneqarneranik allannguisarmat.

29 KALAALLIT NUNAAT SIUNISSAMI

Naalakkersuisut suliniutinik amerlasuunik aallartitsereerput, qularnaarumallugit Kalaallit Nunaanni suliffeqarnermi inuussutissarsiornermilu atugassarititaasut killiliussat qularnaarumallugit.

Kalaallit Nunaannut siuarsaanermi suliassat inger saat, angallassinermilu akiusunik illoqarfiit akornanni laavartumik suliniutigisassaapput – taamaattumillu aamma nunanut allanut kinguneqartussamik . pissusissamisoortumik siunissami ingerlatseqqinne Naalakkersuisut aamma sulissutigaat telekkut qassallutik . attaveqaatit nunami tamarmi ineriartortinneqarnis Taamaattumik Naalakkersuisut ingerlaqqittumik saat. Ineriartortitsinerup tamatuma qularnaassaava suliniutinik arlaqartunik suliaqarput, suliffeqarnermi oqarasuaatit angallattakkat atorlugit attaveqartarne inuussutissarsiornermilu atugassarititaasunik pitsan rup internetillu sukkasuup Kalaallit Nunaanni tamar ngorsaasussanik . mi atortuulernissaa, tamannnalu ungasinnerusumut Naalakkersuisut nunatta iluani attaveqaateqar inuussutissarsiornikkut nunatsinni sumiiffinni tamani nikkut aaqqissuussinerup nutaanngorsarneqarnissaa periarfissanik nukittorsaassaaq. suliassatut annertuutut suliniutigaat, ilaatigut nu- Inuussutissarsiornerup iluani Naalakkersuisut natsinni timmisartunut mittarfiit ilaasa tallineqarnis suliniutigaat nunani allamiuni suleqatigisartakkanut saat nutartserneqarnissaallu. Aaqqissuussinerup atugassarititaasut oqinnerulersinnissaat . Tamanna nutaap qularnaassavaa nunatsinni innuttaasut tigussaasumik pivoq CVR normut eqqunnerisigut suliffeqarfiillu pissusissamisoortumik sullinneqarnis GER normunut taarsiullugit.

www.naalakkersuisut.gl -imi nassaarisinnaavatit nalunaarusiat matuma naqitaliap saqqummius sugaasa itisilerneqarneri . • Suliffeqarneq toqqissisimanartoq – siliffis saqartitsinermut periusissiaq 2015 • Kalaallit Nunaanni takornariartitsinermik ineriartortitsineq: Suut iliuusaasariaqarpat? – nunami namminermi takornariartitsinermut periusissiaq 2016-2020 • Kalaallit Nunaata aamma Danmarkillu akornanni niuernermi inuussutissarsiutitigut periarfissat siuarsarnissaa – 2015