1 GİRİŞ: I. TARİHÇE Kütahya'nın Kuruluş Dönemi Kesin Olarak
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
GİRİŞ: I. TARİHÇE Kütahya’nın kuruluş dönemi kesin olarak tarihlendirilememekle beraber M.Ö. 1500 yıllarında ilk yerleşimlerin gerçekleştiği varsayılmaktadır. Ünlü masalcı Ezop’un ve Evliya Çelebi’nin doğduğu yer olarak bilinen Kütahya’nın eski çağlardaki adı “Kotis’in şehri” anlamına gelen Kotiaion’dan gelmektedir. Antik çağlarda sırası ile Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Makedonya, Bitinya ve Bergama uygarlıklarının egemenliği altına girmiş olan yöre daha sonra Roma İmparatorluğu hakimiyetine geçmiş ve Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasının ardından da Bizans (Doğu Roma) topraklarına dahil olmuştur. Böylece bölge, Hıristiyanlığın önemli merkezlerinden biri haline gelmiş ve bu dönem 1071 Malazgirt Zaferi’nin ardından Anadolu Selçuklu Devleti'nin ilk hükümdarı olan Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın kardeşi Melik Mansur tarafından 1074 yılında fethedilinceye değin devam etmiştir. Haçlı Seferleri esnasında çeşitli zamanlarda Bizanslılar tarafından ele geçirilen bölge Germiyanoğlu Beyliği hakimiyetinin ardından Osmanlı İmparatorluğu topraklarına dahil olmuştur. II. COĞRAFİ YAPI Kütahya İli, Ege Bölgesinin kuzeydoğusunda, İç Batı Anadolu bölümünde yer almaktadır. Ege Bölgesi’ni İç Anadolu Bölgesi’ne bağlayan bir geçiş alanı niteliğindeki il, 38°70’ ve 39°80’ kuzey enlemleri ile 29°00’ ve 30°30’ doğu boylamları arasında bulunmaktadır. İl, toplam 11.875 km2’lik yüzölçümü ile Türkiye topraklarının %1,5’ini oluşturmaktadır. Kütahya İli, kuzeyden ve kuzeybatıdan Bursa’nın İnegöl, Keles ve Orhaneli; kuzeydoğudan Bilecik’in Bozüyük; doğudan Eskişehir’in Merkez ve Seyitgazi; güneydoğudan Afyon’un İhsaniye, Merkez ve Sincanlı; güneyden Uşak’ın Banaz ve Merkez; güneybatıdan Manisa’nın Demirci ve Selendi, batıdan ise Balıkesir’in Dursunbey ve Sındırgı ilçeleri ile çevrilidir. İl sınırları içerisinde toplam 520 köy, 75 belediye ve Merkez İlçe ile beraber 13 ilçe bulunmaktadır. Kasaba ve ilçe belediyelerinin toplam sayısı 75’dir. Kütahya’nın ilçeleri; Merkez, Altıntaş, Aslanapa, Çavdarhisar, Domaniç, Dumlupınar, Emet, Gediz, Hisarcık, Simav, Şaphane, Pazarlar ve Tavşanlı 1 olmaktadır. Genelde toplu yerleşim yapısına sahip olan Kütahya’da 150 adet “köyaltı yerleşim yeri” vardır. İl topraklarının yarıdan fazlası dağlık kesimlerden, yaklaşık üçte birlik bölümü platolardan ve geriye kalan yerler de ovalardan oluşmaktadır. İl sınırları içerisinde yer alan önemli dağlar ve bu dağların yükseklikleri şöyledir: Akdağ 1.300 m, Eğrigöz Dağı 1.931 m, Yellice Dağı 1.764 m, Gümüşdağ 1.901 m, Yeşildağ 1.533 m, Türkmen Dağı l.826 m, Şaphane Dağı 2.120 m, Muratdağı 2.308 m ve Simav Dağları 1.800 m. İlde bulunan başlıca akarsular ise Koca Çay, Porsuk, Felent, Emet ve Kocasu çayları ile Gediz ırmağıdır. Doğal oluşum özelliğinde göl bulunmayan ilde Ağaçköy Regülatörü, Enne, Kayaboğazı, Çavdarhisar, Söğüt, Porsuk ve Beşkarış Baraj Gölleri ile Çerte, Gümele, Yenice ve Kuruçay Göletleri yapay göller olarak sulama ve diğer amaçlara yönelik olarak hizmet vermektedir. İldeki tek doğal göl olan Simav Gölü DSİ’nce 1967 yılında sahada açılan drenaj kanalları ile kurutulmuş olup, göl alanındaki 5 km2’lik araziler Toprak Reform Müdürlüğünce çevredeki köy halkına tarımsal amaçlı kullanılmak üzere kiraya verilmiştir. Simav Gölcük yayla merkezinde bir adet tabii göl mevcuttur. Göletlerin ve barajların beslendiği kaynaklar, su alma yapısından itibaren derinlikleri, alan ve hacmi aşağıda verilmiştir. Tesisin Akarsu Ortalama Derinliği(m) Göl Alanı Hacmi Adı Adı (km2) (m3) Kış İlkbahar Yaz Sonbahar Keçiboğazı Koca 10,65 9,52 6,69 6,59 3,84 37840000 Çavdarhisar Bedir 28,51 26,49 22,11 25,94 3,06 34000000 Enne Dereboğazı 8,38 7,14 3,84 7,22 0,94 Ter.Sant.Kul. Söğüt Ilgın 10,97 10,22 7,84 7,89 0,15 900000 Yenice Kavacık 14,43 15,35 14,41 13,09 0,12 1068000 Çerte Evkaya 9,55 9,86 8,74 8,86 0,35 350000 Kuruçay Kuruder 8,65 10,47 9,54 7 0,18 1332000 Gümele Combut 8,85 9,13 7,94 4,42 0,31 2625000 Pullar Akpınar 2 3,05 780000 İl sınırları içerisinde yer alan akarsulara ilişkin veriler aşağıda sunulmaktadır. 2 İldeki Akarsular Akarsuyun Adı İl Sınır İçindeki Uzunluğu (Km) Debi (m3sn) Felent çayı 35 0,560 Porsuk çayı 60 10.260 Oysu çayı 41 1.000 Kureyşler çayı 23 1.000 Kokar çayı 50 1.000 Murat çayı 45 2.500 Gediz çayı 45 82.500 Emet çayı 90 130 Bedir çayı 36 8.430 Tavşanlı çayı 65 8.000 Hamza bey çayı 45 31,46 Kütahya’daki önemli ovalar arasında Kütahya, Aslanapa, Altıntaş, Tavşanlı, Örencik ve Simav Ovaları bulunmaktadır. İlde toplam 13 ilçe bulunmaktadır. Bu ilçelerin sahip oldukları yüzölçümleri aşağıda sunulmaktadır. Merkez İlçe : 2.461 km2 Gediz : 1.441 km2 Altıntaş : 947 km2 Hisarcık : 373 km2 Aslanapa : 781 km2 Pazarlar : 159 km2 Çavdarhisar : 200 km2 Simav : 1.561 km2 Domaniç : 536 km2 Şaphane : 238 km2 Dumlupınar : 276 km2 Tavşanlı : 1.908 km2 Emet : 1.096 km2 III. DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER, SOSYAL VE KÜLTÜREL YAPI İklim ve Bitki Örtüsü Kütahya ilinin iklim yapısı Ege, Marmara ve İç Anadolu iklimleri arasında bir “geçiş iklimi” özelliklerini sergilemektedir. İlde, İç Anadolu karasal ikliminin sıcaklık özellikleri ile Marmara İklimi’nin yağış özellikleri bir arada bulunmaktadır. Kış mevsimlerinde soğuk ve kar yağışlı hava koşulları görülmekte, sık sık don olayına rastlanmaktadır. Aşırı sıcakların görülmediği yaz aylarında yaz kuraklığı da seyrek olarak gerçekleşmektedir. İklim ve sıcaklık şartları bakımından her üç bölgenin özelliklerini taşır. Sıcaklık şartları İç Anadolu, yağış şartları Marmara 3 Bölgesi tesiri altındadır.Kütahya’nın batı kesimlerinde, Gediz ve Simav Ovalarında ortalama denizden yüksekliğin nispeten düşük olmasından dolayı daha yumuşak iklim özellikleri bulunmaktadır. Kütahya İlinde yağışlar İlkbahar ve sonbahar ile kış aylarında görülmekte olup yazları genellikle kurak geçmektedir. Ortalama yıllık yağış miktarı 491 mm ile 683 mm arasında değişmektedir. En fazla yağış Simav’da, en az yağış Tavşanlı İlçesindedir. Özellikle II. Alt Bölgede yağışın yıl içerisinde dağılımı yıllar itibarıyla farklılık gösterdiğinden, bazı yıllar tarımsal üretimi kısıtlayıcı en önemli faktör yağış olmaktadır. Kütahya Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ölçüm değerlerine göre yıllık sıcaklık ortalaması 10,6 °C’tır. Kütahya’da en soğuk geçen aylar Ocak ve Şubat, en sıcak geçen aylar ise Temmuz ve Ağustos aylarıdır. İlde en fazla yağış, Aralık ve Ocak, en az yağış ise Temmuz ve Ağustos aylarında görülür. Yıllık yağış ortalaması 546,6 mm dir. Kütahya’da yıllık ortalama rüzgar hızı 1.6 m/s olup, hakim rüzgar kuzeybatı istikametindedir. En kuvvetli rüzgar hızı 24.8 m/s ile kuzeybatı rüzgarı (lodos) olmaktadır. Ayrıca, kuzeyden esen Yıldız ve güneybatıdan esen Lodos da etkili olmaktadır. Deniz seviyesinden ortalama 969 m yüksekliğe sahip olan Kütahya iline ait meteoroloji ölçüm sonuçları aşağıda sunulmaktadır. Kütahya ve İlçelerinin İklim Verileri Meteorolojik Elemanlar METEROLOJİK ÖLÇÜM İSTASYONLARI DOMANİÇ GEDİZ KÜTAHYA SİMAV TAVŞANLI Ortalama Yağış Miktarı mm 557.0 537.0 751.0 480.0 En Hızlı Hızı m/san 21.4 27.6 24.6 20.8 Rüzgar Yönü SSW S SW SSE Günlük En Çok Yağış Miktarı mm 36.9 32.7 46 31 *Dakika ' 48 3 25 3 33 Enlem *Derece ° 39 39 39 39 39 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı cm 929 30 8 *Dakika ' 37 24 58 24 30 Boylam *Derece ° 29 29 39 29 29 Ortalama Rüzgar Hızı m/san 2,4 1,6 1,3 1,8 En Hızlı Rüzgarların Yönü ve Hızı m/san SSW-21,4 S-27,6 SW-24,6 SSE-20,8 Ortalama Güneşlenme Müddeti 6.24 6 6.36 Rasat Süresi gün 365 365 365 365 Ortalama Sıcaklık ° 13 10.9 12 11.6 En Yüksek Sıcaklık ° 40.5 35.5 36.4 39.2 En Düşük Sıcaklık ° -9.1 -10.6 -8.9 -13.7 Ortalama Nisbi Nem % 62 64 60 65 4 En Düşük Nisbi Nem % 16 19 11 6 Ortalama Bulutluluk 3.9 4.1 4.2 4.9 Ortalama Açık Gün Sayısı 154 139 150 117 Ortalama Kapalı Gün Sayısı 64 65 83 101 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı 11 49 30 34 Kaynak: Devlet Meteoroloji İşleri Gn. Md.2003 Genellikle engebeli yer şekillerinin bulunduğu ilde özellikle kuzey, batı ve güney kesimler ormanlık alanlar açısından oldukça zengindir. İlin doğal bitki örtüsünü oluşturan bitki gruplarını dört ana grupta sınıflandırmak mümkündür: • İğne yapraklı Ormanlar • Stepler (Bozkırlar) • Meşe çalılıkları ve Ormanlar • Söğüt ve Kavak dizileri Domaniç ve Merkez ilçelerde Kızılçam ve Karaçam ormanları, iç kesimlerde Mazı Meşesi, Saçlı Meşe ve Lübnan Meşesi’nden oluşan meşe ormanları, Emet ve Tavşanlı da Ardıç ve Karaçam ormanları, Gediz ve Simav’da Kestane, At Kestanesi ve Kızılçam ormanları yaygındır. Kuru orman alanlarının bir bölümünde görülen Kızılçam toplulukları ile kimi maki türleri, bitki örtüsünün ayrı bir özelliğini oluşturur. Ege ve Marmara kıyılarında olduğu gibi, kızılçamların altını, akça ağaç, sakız ağacı ve katran ardıcı gibi maki türleri kaplar. Demografik Özellikler Cumhuriyetin ilanını müteakiben vilayet statüsüne kavuşan Kütahya ili nüfus büyüklüğü bakımından 81 il içinden binde 0.96 ile 34. sırada, orta büyüklükte bir il durumundadır. İlk nüfus sayımının yapıldığı 1927 yılında Kütahya’daki toplam nüfus 303.641 olarak tespit edilmiştir. İlk sayımda nüfus artış hızı ‰ 16.93 olarak gerçekleşmiştir. İldeki nüfus artışı yıllar itibariyle yükselen bir trend izlemiş, ancak 1955 nüfus sayımında ani bir düşüş göstererek 330.978’ne gerilemiştir. 2000 Yılında yapılan son nüfus sayımında Kütahya il nüfusu 656.903 kişi olarak tespit edilmiştir. 1927 Yılında Kütahya ili ülke nüfusu içinde % 2.2’lik bir paya sahip iken 2000 yılında yaklaşık % 1’lik bir paya sahiptir. Bu da Kütahya ilinin nüfus artış hızının ülke ortalamasından daha düşük olduğunu göstermektedir. 5 İl nüfusunun yüzde 25,4’ü il merkezinde, yüzde 23,2’i ilçe merkezlerinde, yüzde 51,4’ü de bucak ve köylerde yaşamaktadır. Nüfus