Zani I Naltë Revistë Shkencore Dhe Kulturore
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Botues: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Zani i Naltë Revistë shkencore dhe kulturore VITI II (XVI) 2014 NR. 8 (161) Merret me shkenca islame, sociologji, filozofi, psikologji, histori, gjuhësi, letërsi, moral dhe literaturë kombëtare www.zaninalte.al Tiranë 2014 Zani i Naltë Zani i Naltë Revistë shkencore, organ i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë Themeluar në tetor 1923, Rifilluar në tetor 2012 VITI II (XVI), korrik, gusht, shtator 2014, nr. 8 (161) Nën kujdesin: Skender Bruçaj Drejtor: Genti Kruja Bordi editorial: Ali Zaimi Dr. Ferdinand Gjana Prof. Dr. Qazim Qazimi Prof. Dr. Ayhan Tekines Dr. Fahredin Ebibi Prof. Dr. Njazi Kazazi Prof. Dr. Hajri Shehu Prof. Asoc. Dr. Rahim Ombashi Dok. Klodian Shehi Redaktor: Andrin Rasha Haxhi Lika Në anglisht: Dritan Hoxha Fushat: Shkencat Islame Tefsir Hadith Fikh Sociologji Filozofi Gjuhësi Letërsi Psikologji Histori Kulturë Art, etj. Realizimi grafik: Bledar Xama, Shpëtim Bashmili Fotoja në kopertinë: Xhamia e Lushnjës, vitet ‘30 të shek. XX Adresa: KMSH, Rr. George W. Bush, Nr. 50, Tiranë - Shqipëri e-mail: [email protected] www.zaninalte.al 2 Zani i Naltë Përmbajtja Shkenca Islame 1. Feja dhe morali - H. Ali Kraja ........................................................................................................................5 2. Një analizë rreth muajve të mëdhenj Rexheb dhe Shaban - M.A. Elton Karaj, Universiteti Bedër, Tiranë ........................................................9 Studime 3. Hoxhallarët, kategori e respektuar e shoqërisë shqiptare - Faik Kasollja ...................................................................................................................21 4. Pak për Danten, Islamin dhe mbi miopinë intelektuale - M.S. Fatos A. Kopliku, Uashington, DC, SHBA .................................................26 5. Mjekimi me barna psikoaktive, si duhet vlerësuar nga pikëpamja e Islamit? - M.Sc. Ilir Akshija, Spitali Universitar “Nënë Tereza”, Tiranë ........................37 Gjuhë-letërsi 6. Sami Frashëri dhe Abetaret Shqipe - Prof. Dr. Njazi Kazazi, Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” ................50 Sociologji 7. Një vështrim mbi historinë e dialogut mes Islamit dhe Krishterimit - Dok. Genti Kruja, KMSH ............................................................................................55 8. Dibranët për tolerancën dhe mirëkuptimin ndërfetar - Dr. Mois Kamberi, Durrës ..........................................................................................66 Histori 9. Uniteti i shqiptarëve në mbrojtjen e Shkodrës (1912/13) sipas epikës historike - Prof. Dr. Sadri Fetiu, Instituti Albanologjik i Prishtinës ...................................72 10. Sanxhaku i Manastirit në fund të shek. XIX dhe në fillim të shek. XX - Dr. Hasan Bello, Qendra e Studimeve Albanologjike, Instituti i Historisë, Tiranë ..................................................................................................................................78 11. Historia e shekullarizimit në Shqipëri (1944 e në vazhdim) - Nuredin Nazarko ..........................................................................................................90 3 Zani i Naltë Personalitete 12. Jeta dhe vepra e lavdishme e Hafiz Ali Ulqinakut - Prof. As. Dr. Mark Vuji, Lezhë .................................................................................103 13. Kontributi i Hafiz Ali Ulqinakut në arsimin shqip - Prof. Dr. Mehdi Polisi, Maqedoni ..........................................................................110 Vitrina e librit 14. Një enciklopedi shkencore për Kur’anin - Prof. Dr. Hajri Shehu .................................................................................................118 Abstracts 15. Abstracts in English ...................................................................................................123 16. Rregullat e shkrimit ....................................................................................................130 4 Shkenca Islame Feja dhe morali Hafiz Ali Kraja Abstrakt Në shekullin aktual disa njerëz, duke marrë parasysh përparimin mendor, preten- dojnë në atë se feja nuk është e nevojshme, por bile as morali, edhe pse është vërtetuar se një shoqëri nuk mund të jetojë pa moral. Këta themelet e moralit tentojnë t’ia ngarkojnë ndërgjegjes, dhe kështu, të mos ketë nevojë për fe. Ata që nuk kanë pasur lidhje me asnjë besim dhe duken si nderues të virtyteve morale, nuk mund ta rrëzojnë pretendimin tonë, si e vërteton edhe dija shoqërore, çdo individ derisa rritet nën disiplinën e shoqërisë në të cilën gjendet, pa qenë i vetëdijshëm është pjesëtar në bindje dhe detyra të asaj shoqërie, dhe nuk është në gjendje të ndahet prej tyre. ipas mendimit tonë, baza qenë sundues i dëshirave dhe smirave e moralit duhet të jetë feja, epshore, nuk mund të inkuadrohet në Spër arsye se besimi është jetën shoqërore, me fjalë të tjera, nuk një themel dhe shtyllë e rregullimit të bëhet i qytetëruar. Shkurt, disiplina është njerëzimit, dhe njerëzia nuk mund të faktor i cili kufizon smirat natyrore, zhvishet prej saj në asnjë kohë dhe në i zbut dhe i ndalon qëllimet e këqija, asnjë mënyrë. Ky themel sa më tepër që dëshirat për kriminalitet, dhe që këto t’iu mbështetet principeve të larta dhe i fut në një kornizë të kontrollit. Kjo filozofive të thella, aq më tepër shtohet disiplinë, pra, është Feja. Po të mos ishte nevoja për të. Filozofi Shopenhauer këtë disiplina fetare do të ishte e pamundur çështje e ka përshkruar shumë bukur. Ai të themelohen te njerëzia disiplina thotë: “Jeta është smira dhe dëshira. Në morale dhe drejtësia. Feja, duke i pasur pikëpamje të natyrës, njeriu është një të shenjta zakonet e së drejtës, është një shtazë që më tepër e pëlqen vetveten”. faktor që përbën ndërgjegjen kombëtare, Pra, në mes të njerëzve, të cilët, në si dhe është një themel i nevojshëm për pikëpamje bëhen robër të pëlqimit lartësimin dhe plotësimin e shoqërisë të vetvetes (narcisoidë), që të mund njerëzore, sepse feja e vërtetë është të formohet jeta shoqërore, besimi një virtyt moral, dhe për arsye se feja e reciprok dhe dashuria, pikësëpari duhet drejtë është vetë e drejta. Sipas filozofisë që njerëzve t’u ndalohet e të kufizohet së sotme, morali është një dituri e cila na vetëpëlqimi, prej të cilit rrjedhin smirat mëson të përdorim si duhet lirinë tonë. e poshtra dhe punët e këqija. Njeriu, pa Pra, sipas këtij mendimi, dija e moralit 5 Shkenca Islame nuk qenka tjetër veçse dije e obligimit, Andaj, një shoqëri në të cilën përgjithësisht bërja e veprave të mira mbisundojnë fetarët gjendet një rregull prej kryerjes së të cilave del virtyti. e harmoni e gjithmbarshme. Filozofi Sikur shihet, për ta forcuar virtytin, Aleks Berton thotë: “Besimi që gjendet janë bashkuar morali dhe feja, të cilat ndër njerëz të besueshëm është një njerëzinë e ngarkojnë me disa obligime, mbështetje e vlefshme për moral, caktojnë mënyrën e mirëpërdorimit kështu që në këtë s’ka asnjë dyshim. të lirisë njerëzore, si dhe na mësojnë Morali fetar është një moral filozofik”. virtytin duke na urdhëruar të bëjmë Morali fetar është një domosdoshmëri vepra të mira dhe të largohemi prej së për njerëzinë. Vërtetohet një realitet se keqes. Nuk ka dyshim se morali është për një komb që mbetet pa moral fetar, i nevojshëm për secilën shoqëri. Në ekziston një rrezik që kërcënon qenien e këtë mënyrë vërtetohet edhe nevoja kombit. Filozofi anglez Herbert Spenser për besim, i cili ka për qëllim caktimin me shumë arsye ka thënë: “Urdhrat e virtytit, të moralit dhe të lirisë. e moralit në ditët e sotme janë duke Feja është sunduesja më e mirë për sjellë fuqinë e cila përcillet nga burimet njerëzinë, më e fortë se të gjitha ligjet e shenjta. Rreziqet më të mëdha vijnë dhe rregulloret, ngase burimi i saj në shprehje kur morali fetar e merr është i lartë. Nuk ka asnjë faktor më të tatëpjetën”. nevojshëm për shoqërinë sa feja, për Në shekullin aktual disa njerëz, duke të mbajtur harmoninë e një shoqërie. marrë parasysh përparimin mendor, Disiplina fetare është një sundues që pretendojnë në atë se feja nuk është e kurrë nuk ndahet prej njeriut dhe kudo nevojshme, por bile as morali, edhe që ai gjendet, e mban nën vërejtje. Pasi pse është vërtetuar se një shoqëri nuk që feja është një faktor më i thekshëm i mund të jetojë pa moral. Këta themelet ndërgjegjes, njeriun e ndalon prej të gjitha e moralit tentojnë t’ia ngarkojnë të këqijave të fshehta ose të sheshta dhe ndërgjegjes, dhe kështu, të mos ketë këtë e shtyn kah e mira. Asnjë ligj ose nevojë për fe. Filozofi Spenser, siç u rregullore nuk mund ta sigurojë njeriun tha më sipër, duke paraparë rrezikun më shumë se feja. Njeriu nga natyra që i kanoset kohës së sotme, ku morali është narcisoid dhe kur e gjen rastin e fetar është në rënie e sipër, mundohej ta mbetet i lirë prej vërejtjeve të ligjit ose të themelojë një moral të vetin që të mund disiplinës, ai vepron sipas ëndjes së vet. ta ndalojë rrezikun e përgjithshëm. Por, Pra, për ta ndaluar dhe për ta ruajtur prej është për t’u menduar a thua se një të këqijave, e vetmja fuqi është disiplina moral i tillë do të ishte në gjendje të ketë fetare. Njeriu që përmes fesë ka mësuar ndikim sa morali fetar, i cili mbështetet se Allahu (i Amshueshmi) është në në burimet e Madhërueshme? Paaftësia dijeni për secilën fshehtësi të njeriut, me e themelimit të një morali të tillë a nuk vete ka një vullnet të fortë me të cilin vërtetohet edhe me ngeljen pa rezultat ai gjithmonë i mund instinktet shtazore të iniciativës së Spenserit? dhe largohet prej të këqijave. Duke Për ta caktuar çështjen e një morali pasur një