KARAMANLI NiZAMI
BİBLİYOGRAFYA : yapılan Milletlerarası Altayistik Toplantı KARAMANOGULLARI SehT, Tezkire (Kut). s. 194-195; Aşık Çelebi, sı'na (PIAC) katıldı. Yakalandığı böbrek Meşairü'ş-şuara, vr. 136•·•; Latif1. Tezkire, s. hastalığına rağmen Türk dilinin mesele 1256-1474 yılları arasında 337-339; MecdT. Şekaik Tercümesi, s. 226-227; leri üzerinde çalışmayı sürdüren ve çok Niğde, Karaman, Konya, İç İl, Taşili Beyani, Tezkire (haz. İbrahim Kutlu k). Ankara sıkıntılı anlarında bile derslerini bırakma ve Alanya yörelerinde hüküm süren 1997, s. 295-296; Künhü 'l-ah bar ' ın Tezkire Kıs hanedan ve beylik. mı (haz. Mustafa isen), Ankara 1994, s. 146- yan Karamanlıoğlu 17 Ocak 1973'te öldü. L _j 147; Kınalızade , Tezkire, ll, 993-996; RiyazT. Ri Kabri Zincirlikuyu Asri Mezarlığı'ndadır. yazü 'ş-şuara, Nuruosmaniye K tp., nr. 3724, vr. Kıpçak Türkçesi üzerinde yaptığı lisans. Yazıcıoğlu Ali'ye göre Karamanoğulları 141 ' ; Osma nlı Müellifleri, ll, 434; Faik Reşad, Oğuzlar'ın Afşar boyuna mensuptur. Ha Tarih-i Edebiyyat-ı Osmaniyye, İstanbul1913, doktora ve doçentlik çalışmalarıyla tanı ı , 150-154; Köprülüzade Mehmed Fuad- Şeha nan Karamanlıoğlu'nun dilin çeşitli prob nedanının dayandığı başlıca oymaklar beddin Süleyman, Yeni Osmanlı Tarih-i Ede lemleri ve Türk kültürüyle ilgili makalele Turgutlu. Bayburt! u, Oğuzhanlı, Hoca YG 1332, 1, 211 -21 3; Haluk biyyatı, İ stanbul İpek ri İslam Ansiklopedisi, Türkiyat Mec nuslu. Hocantılı, Bozkırlı, Bozdoğan. Bul ten, Karamanit Nizami: Hayatı, Edebi Kişiliği muası, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, garlı.İgdir. Beydili ve Yuvalılar idi. Bunlar ve Divanı, Ankara 1974, s. 15-55; ayrıca bk. dan özellikle Turgutlular Karaman Bey tür. yer.; a.mlf., "Karamanlı Nizarn I" , TM, XIII Türk Dili, Türk Kültürü, Türk Yurdu, (ı 958). s. 63-78; Mustafa Kutlu, "Nizam!" (Ka Bilgi ve Ortam mecmualarında yayım liği'nin tarihinde önemli rol oynamıştır. ramanlı). TDEA, VII, 73-74. lanmıştır (bibliyografyası için bk. Sert Devletin beylerbeyilik mevkii genellikle bu ~ A. AZMi BiLGiN kaya, XXII [ı 9771. s. 5- 12). oymağın elinde olmuştur . 1\Jrgutlu oyma Eserleri. 1. Türkçe Nereden Geliyor ğından Pir Hüseyin Bey'in Konya ve do laylarında birçok sosyal tesis yaptırdığı Nereye Gidiyor? (İstanbul ı 972; daha ı KARAMANLIOGLU, Ali Fehmi ı bilinmektedir. Ereğli'nin güneyi ile Kara sonraki yıllarda Türk Dili adıyla birkaç de (1932-1973) man'ın doğusunda yaşayan Bayburttutar fa basılmıştır). Cumhuriyet gazetesinin L Kıpçak Türkçesi uzmanı ve yazar. _j açtığı "Dil sahasında yazılan en iyi eser" Bayburt Bey' e mensuptu. ll. Bayezid ve konulu Yunus Nadi yarışmasında birinci Yavuz Sultan Selim döneminde bu civar da Bayburt adında bir kaza vardı. Kalaba 31 Mayıs 193Z'de istanbul'un Küçük• lik alan eserde Türkçe'nin bağlı bulundu ğu dil ailesi ve menşeinin ele alındığı kısa lık bir oymak olan Oğuzhanlılar Anamur pazar semtinde doğdu . Babası Karama ve Selinti'de (Gazipaşa) oturuyorlardı. Ho girişten noğulları'ndan Ahmed Tevfik Bey, annesi bir sonra "Türk Dilinin Eski ve Yeni Çağ ları''. "Türk Dilinin Bugünkü Leh ca YGnuslular'ın Gülnar dolaylarında, adı Fatma Hikmet Hanım'dır. Süleymaniye nı muhtemelen Türkistan'ın Hucend şeh Mimar Sinan İlkokulu'ndan sonra istanbul çe ve Şiveleri". "Eski Türkçe". "Orta Türk• rinden alan Hacantılı oymağının Turgut Erkek Lisesi'ni bitirdi. istanbul Üniversi• çe". "Yeni Türkçe". "Çağdaş (Modern) kazasının doğusunda yaşadığı, Göksu tesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Ede Türkçe" başlıklı bölümlerle sonuç kısmı üzerinde Hacantı adında bir köprü. bu biyatı Bölümü'nden 1954'te mezun oldu. ve konuyla ilgili yayınlar yer almaktadır. yıllar sahasında boşluğu nun yanında bir köy, türbe. Alahan civa Aynı yıl Eski Türk Filolojisi Kürsüsü'nde Eser uzun bir rında zaviye ve Mut'ta aynı adla bir türbe Reşit Rahmeti Arat'ın asistanı olarak gö• doldurmuş ve çeşitli seviyelerdeki insan bulunduğu bilinmektedir. Yavuz Sultan reve başladı. Kıpçak Türkçesi Üzerine ların yararlandığı bir kitap olmuştur. z. Selim döneminde Eski İl kazasında yaşa Bir Gramer Denemesi adlı çalışmasıyla Seyf-i Sarayi, Gülistan Tercümesi (Ki tab Gülistan bi't- 1978; yan oymaklar arasında 172 vergi nüfuslu doktor (ı 959). Seyf-i Sarayi'nin Gülistan Türki; istanbul mü• Hacantılı oymağı da vardı. Adını bir bey Tercümesi'nin metin ve indeksini hazır ellifin "Seyf-i Sarayi'nin Gülistan Tercü• den alan Bozkırlı oymağı Taşlık Silifke'de layarak doçent oldu ( ı 968). mesi'nin DilHususiyetleri", TM, XV [ 19681. s. 75- ı 26 adlı makalesi ve tıpkıbasım ila yaşıyordu. Kalabalıkolduğundan oymağın 1960-1962 yıllarında Alman Akademik vesiyle 2. baskısı. Ankara 1989). "Eser ve bir kısmı Koçhisar taraflarına göç etmiş Mübadele Teşkilatı'nın (DAAD) bursuyla Dili", "Seyf-i Sarayi'nin Gülistan Tercü tir. Silifke yöresinde yaşayan Bozdoğan Hamburg Üniversitesi'nde Annemarie von mesi'nin Dil Husüsiyetleri", "Metin". "Di oymağ ı da kalabalık olup ll. Bayezid za Gabain. Bertold Spuler ve O. Pritsak'ın zin" ve "Tıpkıbasım" bölümlerinden oluş manında Koçhisar ve dolaylarında bulu derslerini ve şarkiyat seminerlerini takip maktadır. 3. Kıpçak Türkçesi Grameri nuyordu. XIX. yüzyılın ilkyarısında Mete eden Karamanlıoğlu, aynı kurumun araş (Ankara 1994). Karamanlıoğlu'nun, Kıpçak menci (Menemenci). Karahacılı ve diğer tırma bursuyla 1968'de de üç ay süreyle Türkçesi kaynaklarından Muinü '1-mürid abatarla birlikte Çukurova'ya göç eden Almanya'da bulundu. 197Z'de Viyana'da üzerine hazırladığı henüz yayımlanma Bozdoğan oymağı bu yöreyi yurt edinmiş. mış bir çalışması daha vardır. Yavuz Sultan Selim'e karşı mücadele eden Şehzade Ahmed'i desteklemiştir. Bulgar, BİBLİYOGRAFYA : Toroslar'ın güneyine düşen sarp ve yük• Faruk K. Timurtaş, "Genç Bir Dilci Kaybet tik", Tercüman, İstanbul 26 Ocak 1973; Os sek bölgenin adıdır. Kış mevsiminde bu man Fikri Sertkaya, "Ali Fehmi Karamanlıoğlu dağın civarındaki alçak yerlerde oturan ve (31.V. ı 932- ı7.1.ı973)", TDED,XXII (I 977). s. 1- yazın bu dağa çıkan Türk topluluğu Bul 12; Mustafa Kutlu, "Ali Fehmi Karamanlıoğıu", garlı adıyla bilinir. Karamanlılar devrinde TDEA, V, 184. Bulgarlılar'dan Vahşihan ve oğlu Aydın'ın Iii MUHAMMET YELTEN adı geçmektedir. Öteki oymaklardan ig
ı ~ ı dirler'in Mut ve Gülnar'da, Beydili'ye men KARAMANOGLU MEHMED BEY sup bir kolun Gülnar'da. Yuvalılar'ın Ana mur'da ve Şamlılar'ın Taşlık Silifke'de ya , Ali Fehmi (bk. MEHMED BEY, Karamanoğlu). Karamanlıoğlu L _j şadıkları bilinmektedir. XIV. yüzyılın ikinci
454 KARAMANOGULLARI yarısında İshaklı. Ilgın, Beyşehir ve Niğde ilan edilen Karaman Bey, Gülnar ve Silif evlerini yağmaladı. Bu arada saltanat na taraflarında oturan Moğol toplulukları da ke yöresine h ücumlar düzenlemiş. birçok· ibi ile Sahil beyi öldürüldü. Ardından Ala Karamanoğulları'nın idaresine girmişler kaleyi muhasara etmiş , bunların bazısını eddin Siyavuş törenle Selçuklu sultanı ilan dir. Tım ur Türkmenleşmiş olan bu Mo almıştır. Bir rivayete göre de Ermeni edildi. Karamanoğlu Mehmed Bey de ve ğollar'ın çoğunu Türkistan'a götürmüş Krallığı ile yaptığı bir savaşta aldığı yara zir oldu ( 14 Zilhicce 675 1 19 May ı s 1277) . tür. Anadolu'da kalanlar arasında Sama lar yüzünden ölmüştür ( 1263 ) Şikari'ye Devlete bağlı olan görevlilerin Konya'ya gar ( Il g ın ' da) ve Celayir (Aksaray' da ) gibi göre Karaman Bey Antalya'yı da fethet gelmeleri için fermanlar çıkarıldı ve "di Moğol beylerine mensup oymaklar da miş ve anahtarlarını Konya'ya göndermiş vanda. dergahta. bargahta, mecliste. vardır. Karamanlı hizmetindeMemlük se de kuwetlenmesinden çekinen Selçuk• meydanda hiç kimsenin Türkçe'den baş kaynaklarında Tarsus Türkmenleri olarak lu sultanının emriyle zehirletilerek öldü• ka bir dil konuşmaması" kararı alındı . rülmüştür (Karaman Oğ ulla rı Tarihi, s. 32- geçen Varsaklar ile ( Farsakl ar) Ramazan lı Batı uçlarının su başıları olan Sahib Ata' 33 ) Ancak bu rivayetin gerçekle hiçbir ili'nde Koştemü r , Kosunlu, Urunguş gibi nın oğulları Taceddin Hüseyin ve Nusre adlarını bağlı oldukları ilgisi yo ktur. Hatta Şikari'nin Karaman beylerden alan ba tüddin Hasan'ın üzerine gelmekte oldu Bey'in Ermenek'te gömüldüğü hakkında z ı oymaklar da bulunmaktaydı. ğunu duyan Mehmed Bey onları Akşehir ' ki sözleri de doğru değildir. Onun mezarı Karamanlı tarihçisi Şikari'ye göre muh de karşıladı. Yapılan savaşta Karamanlı Ermenek'e 18 km. uzaklıktaki Balgasun temelen Azerbaycan ve Arran'da otur beyi galip geldi ve Sivrihisar'a kadar iler (ye ni a dı Bağb ö l e n) köyündedir. Karaman makta olan Karamanlılar ' ın ataları Moğol ledi. fakat Karahisar (Afyon) alınamadı, Bey'in öldüğünü duyan IV. Kılıcarslan. istilası üzerine Sivas yöresine gelmişler. daha sonra Konya'ya döndü. Mehmed kardeşi Bunsuz ve diğer Karamanoğulla Baba İshak'ın isyanına katıldıktan sonra Bey'in asıl niyeti Moğollar ' la savaşmak ol rı ' nı Konya yakınlarındaki Gevele Kalesi ' Ermenek-Mut yöresine yerleşmişlerdir. duğu için Erzurum'a gitmekti. Ancak Mo ne hapsettirdi. Ancak IV. Kılıcarslan da Bu yöre ile Siliflke. Gülnar ve Anamur böl• ğol korkusundan Türkmenler kendisine çok yaşamadı ve Moğollar tarafından öl• gesi. ı. Alaeddin Keykubad zamanında katılmaktan çekindiler. O sırada bir Mo dürüldü. Veziri Muinüddin Süleyman Per Kamerüddin Bey tarafından ele geçiril• ğol ordusunun gelmekte olduğunu öğre vaneonun çocukyaştaki oğlu lll. Keyhus miştir (622/ 122 5 ). Selçuklular ' ın Moğollar nince, Alaeddin Siyavuş ' la birlikte iç İl' e rev'i tahta çıkarıp devlete tamamen ha karşısında Aksaray civarında ikinci defa çekildi (Muharrem 676 1 Haziran 1277) . kim oldu (664/ 1266). Bu arada Ali Bey dı mağlüp olması( 6 54/125 6). ülkenin ll. İz Aynı yılın güz mevsiminde Abaka Han'ın şında Karamanlılar serbest bırakıldı. Ali zeddin Keykavus ile IV. Kılıcarslan arasın Karamanlılar üzerine gönderdiği ordu La Bey rehine olarak Kayseri'de ikamete da taksim edilmesi ve daha sonra iki kar ren de' den (Ka raman) geçerek Akdeniz' e mecbur edildi. Bunsuz ise büyük bir ihti deş arasındaki taht mücadeleleri, sınır kadar gitti. Bu sırada pek çok Türk öldü• malle IV. Kılıcarslan tarafından öldürüldü. bölgelerindeyaşayan Türkmenler'e kayda rüldü veya esir alındı. Kış gelince İlhanlı Baskılara dayanamayan Beylerbeyi Hati değer serbestlik ve önem kazandırmış. Veziri Şemseddin Cüveyni ile kumandanı roğlu Moğollar ' a karşı isyan edince Kara beyliğe adını veren Karaman Bey de bu Tokat yakınındaki Kazova kışlağına. lll. manoğulları da ona katıldılar (675/1276). durumdan yararlanarak siyasi sahnede Gıyaseddin Keyhusrev de Konya'ya dön• Bunun üzerine Karaman Bey'in oğulların görünmüş ve beyliğin temellerini atmış dü. Hava şartlarının uygun olması üzeri• dan Mehmed Bey, Şemseddin lakabıyla tır (65 4/ 1256) . Karaman Bey'in dedesi ne Selçuklu sultanı yanındaki Moğol birli Ermenek su başılığına getirildi. Akdeniz' e Oğuz beylerinden Sadeddin Bey, babası ğiyle İç İl' e girdi. Onları takip eden Meh kadar ilerleyen Mehmed Bey, İç İl yöresi• da Nüre SQfi (N Or SOfi) diye anılan Nüred• med Bey, iki kardeşi ve amcasının oğluyla ni idaresi altına aldı ve Moğollar'a karşı din Bey'dir. Siyasetten hoşlanmayan NQ birlikte Moğol öncü birlikleri tarafından baskınlar düzenlemeye başladı. Hatiroğ reddin Bey, Baba biat ederek onun öldürüldü (Cemaziyelahir Kasım İlyas'a lu'nun öldürülmesinden (675/1276) son 676 1 müridi olmuş ve başında bulunduğu top 1277) . Şemseddin Mehmed Bey. Karama ra Karamanoğulları üzerine gönderilen luluğun idaresini oğlu Karaman'a bırak noğulları içinde Türk diline sahip çı kıması eski Ermenek subaşısı Bedreddin İbra mış . kendisi inzivaya çekilmiştir. Türbesi ve Moğollar'a karşı istiklal mücadelesi• him'i de mağlQp eden Karamanoğulları' Mut'un Sinanlı bucağındaki Değirmenlik ni başiatmasıyla dikkati çeker. Mehmed nın ünü ve gücü daha da arttı. Memlük denilen yayladadır. Bey'in ölümüne çok sevinen Selçuklu Sul Sul t an ı I. B ayba r s 'ın M oğo llar'ı yenerek tanı lll. Keyhusrev hakimiyet alanı nı tek Anadolu Selçuklu Sultanı IV. K ılıcarslan Kayseri'ye girdiğini duyan (Zilkade 675 1 rar denize kadar genişletti. Bu sırada ele 6S9'da (1 261) tek başına tahta geçince Nisa n 1277) Karamanoğlu Mehmed Bey. geçirilen birçok Karamanlı Türkü öldü• Karaman'a beylik vermiş. kardeşi Bun derviş kılığında dolaşan ll. İzzeddin Key rüldü. suz'u da emir-i candar tayin etmiştir. kavus'un oğlu Alaeddin Siyavuş'u yanına Sultan önemli mevkiler vererek onları alarak Konya üzerine yürüdü. O sırada Mehmed Bey'in yerine geçen kardeşi devlet hizmetine almış. böylece Karaman Sultan lll. Gıyaseddin Keyhusrev Sahib Güneri Bey'in ilk yıllarında Moğol ordu Bey'in hadise çıkarmayacağını ve Selçuk• Ata ile Pervane. Abaka Han'ın yanında sunun Humus'ta Memlükler'e yenilmesi lu sınırlarını Ermeniler'e karşı koruyaca olup Konya'da sadece saltanat naibi Emi ( 1281) ve ardından Abaka Han ' ın ölümüy• ğını düşünmüştü . İbn Bibi'ye göre buna nüddin Mikail ile Sahil Beyi Bahaeddin le Anadolu'da karışıklıklar çıktı. Güneri rağmen onlar yol keserek soygunculuk Mehmed bulunuyordu. Mehmed Bey'in Bey sık sık Konya taraflarına yağma akın yapmış. sultan onun bu hareketine çok amacı Alaeddin Siyavuş'u saltanata ge ları düzenlerken Eşrefoğlu Süleyman Bey kızmış . ancak isyan çıkarmasından endi tirmekti. Ancak saltanat naibinin onu ta de buraya ve Akşehir'e hücuma başladı. şe ederek onu cezalandırmamıştı . Ehli nımaması üzerine kuwet kullanarak şeh Bu Türkmen saldırılarını önleyemeyen yet ve dirayeti sayesinde etrafına topla re girdi (9 Zilhicce 675 1 !4 May ı s 1277) . Sultan lll. Gıyaseddin Keyhusrev. Abaka' nan boy ve oymaklar tarafından sultan Türkmenler emirlerin ve ileri gelenlerin nın halefi Sultan Ahmed Teküder'den yar-
455 KARAMANOGULlARI dım istedi. Teküder de kardeş i Kongur Anadolu'ya gelen Geyhatu askerlerine hanlı Hükümdan Olcaytu, Konya ' nın Ka tay'ın kumandasında kalabalık bir ordu Ereğli , Larende ve civarını tahrip ettirmiş, ramanoğulları eline geçmesine kayıtsız yu Anadolu'ya gönderdi. Konya dolayla erkekleri işkenceyle öldürtmüş , kadınla kalmadı ve Emir Çoban'dan şehrin geri rında birçok Türk öldüren M oğallar daha rı ve çocukları da esir almıştır . Geyhatu' alınmasını istedi. Emir Çoban üç tümen sonra Karaman iline girerek Ermenek ve nun Anadolu'dan ayrılmasından sonra askerle Anadolu'ya girince birçok bey ta Mut yörelerinde büyük katliam yaptılar , harekete geçen Karamanoğulları Konya rafından karşılanmış . fakat Karamano ormanları yaktılar. ele geçirdikleri kadın yöresini tekrar yağmaladılar (692/1293 ). ğulları'ndan kimse gitmemişti. Çoban'ın ve çocukları köle ve cariye gibi sattılar. Bu durumdan yararlanmak isteyen Kıb Konya'ya geldiği s ı ralarda (Ramazan 7 ı 41 Kongurtay'ın Karaman ülkesinde yaptığı rıs Kralı ll. Henry 1293'te Alaiye'ye asker A ralık 13 14) Anadolu'da büyük kıtlık var zulümler Mısır'da derin üzüntü ve öfkeye çıkardıysa da Mecdüddin Mahmud Bey dı. Emir Çoban Larende'ye kaçmakta olan sebep olmuştur. lll. Gıyaseddin Keyhus idaresindeki Karamanoğulları şehri kur Karamanoğlu Vahşi Bey'i yakalattı, fakat rev'den sonra Selçuklu tahtına geçen ll. tardılar. Karamanoğulları'nın Alaiye kolu öldürmedi. Konya'ya melik, şahne, amil İzzeddin Keykavus'un oğlu ll. Mesud, nun tarihi bu seneden itibaren başlarsa ve katipler tayin eden Emir Çoban, oğlu Konya'da kendisini güven içinde hisset da bu kol hakkında kaynaklarda ayrıntılı Demirtaş'ı Anadolu umumi valisi yaptık mediğinden Kayseri'de oturdu. lll. Gıya bilgi bulunmamaktadır. tan sonra İran ' a döndü. Karamanoğulları seddin Keyhusrev'in annesi de bundan çok geçmeden Konya'yı yeniden zaptetti Gazan Han zamanında M oğallar arasın yararlanarak Keyhusrev'in oğulları olan iki daki iç mücadeleler yüzünden Orta Ana ler. Memlük kaynaklarında İbrahim Bey'in torununu Konya'da tahta çıkarmıştı. An 718'de (1318) Memlüksultanı adına hut dolu'nun batı kesiminde Moğol nüfuzu cak güçlüklerle karşılaşınca Güneri Bey' e be okuttuğu kaydedilmektedir. Buna gö• .iyice azalmıştı. Anadolu Selçuklu Sultanı beylerbeyilik, Eşrefoğlu Süleyman Bey' e re Vahşi Bey'den sonra yerine kardeşi ll. Mesud acziçinde Kayseri'de oturuyor. de saltanat naibliği menşuru gönderip on Bedreddin İbrahim geçti. Demirtaş'ın Konya Ahi Ahmed Şah tarafından idare ların desteğini sağlamak istedi. Onlar da başlıca amacı, Türkmen beylerini kendi ediliyordu. O sıralarda Anadolu'daki Mo askerleriyle Konya'ya geldiler ve Keyhus sine tabi kılıp Anadolu'nun tek hakimi al ğol kumandanlarından Baltu ve Sülemiş, rev'in oğulları yeniden Selçuklu tahtına maktı. 720 (1320) ve 723 (1323) yılların Gazan Han'a isyan ettiler ve Karamanlı çıkarıldılar (8 Reblül evvel 684 1 ı 4 Mayı s da Konya'yı zapteden Demirtaş . Karama lar'dan yardım istediler. Özellikle Baycu ı285). Fakat çok geçmeden yeni ilhan Ar noğlu Musa ile Hamidoğlu Dündar Bey'i Noyan'ın tarunu Sülemiş'in ayaklanma gun'un emriyle bu çocukların hayatları esir aldı , fakat Musa Bey'i hemen serbest sına çok sayıda Karamanlı Türkmen ka na son verildi. Güneri Bey 685'te (1286) b ı raktı . Demirtaş, Eşrefoğulları ile Hami tılmasına rağmen Gazan Han Karamano Larende şehrini ele geçirdi ve ertesi yıl doğulları Beyliği'nin ana kolunu ortadan ğulları'na karşı herhangi bir harekette Tarsus yöresinde tahribatta bulundu. İç kaldırdığı halde Karamanlılar'a karşı ol bulunmadı. Sülemiş'in isyanından kısa sü• İl' in bir yöresini idare eden kardeşi Mah dukça dostane bir siyaset takip etti. De re sonra Güneri Bey vefat etti (26 Receb mud, Güneri Bey'i metbu tanıyordu. Ka mirtaş'ın Mısır'a kaçmasından sonra ku 699 1 17 Nisan ı 300) . Cesur. muktedir bir ramanoğulları'nın Konya ovasındaki faa mandanları Eretna ve Sungur Ağa Laren bey olan Güneri, Moğol saldırılarına rağ liyetleri üzerine Argun Han'ın kardeşi de'ye gidip İbrahim Bey' e sığındılar . Bed men toparianarak mücadelesini sürdür• Geyhatu, Gıyaseddin ll. Mesud'dan em reddin İbrahim Bey'den itibaren Kara müş. gerek Selçuklu sultanına gerekse rindeki Selçuklu ve Moğol askerleriyle Ka manlı Beyliği'nin başşehri Larende olmuş Moğollar'a kendisini kabul ettirmiştir. La ramanoğulları'nı cezalandırmasını iste ve İbrahim Bey burada bir saray yaptır rende ve Ereğli bu bey zamanında Kara di. Sultan Mesud, yanında Sahib Ata Fah mıştır . Demirtaş ' ın Anadolu'yu terkinden manlı toprağı olmuş. muhtemelen Ha reddin Ali olduğu halde Karamanoğulla sonra harekete geçen Karamanlılar 729' dım, Selviran ve Bozkır yöreleri de yine rı'nın üzerine yürüyerek Larende ve çev• da (1328-29) Konya'yı, Gevele Kalesi'ni ve Güneri Bey zamanında Karamanlı Beyli resinde tahribat yaptıktan sonra geri Beyşehir'i ele geçirdiler. 735 (1334-35) yı ği'nin sınırları içine alınmıştır. Alaiye şehri döndü. Bir yıl sonra Güneri Bey ile Eşre lında Bedreddin İbrahim Bey'in hüküm• de yine bu dönemde Karamanlı idaresine foğlu Süleyman Bey Selçuklu sultanına dar olarak Larende'de, oğlu Ahmed Bey'in girmiştir. bağlılıklarını bildirmek için Konya'ya gel Konya'da oturduğu anlaşılmaktadır. İbn diler (687/ı 288). Güneri Bey ertesi yıl da XIV. yüzyılın ilkyarısı kaynakyetersizliği Battuta Konya'yı ve Larende'yi ziyaret et kardeşi Mahmud'la birlikte tekrar Kon yüzünden Karamanlı tarihinin en az bi tiğini, Bedreddin Bey'le görüştüğünü söy• ya'ya geldi ve sultanın elini öptü. 689'da linen dönemidir. Güneri Bey'den sonra lerse de bunu şüpheyle karşılamak gere (1290) Anadolu umumi valisi tayin edilen beyliğin başına geçen kardeşi Mecdüd• kir. Hacca giden Musa Bey Kahire'de ei Şehzade Geyhatu Konya'ya gelince kar din Mahmud Bey'in 1302 yılında Erme Melik(i ' n-Nasır Muhammed b. Kalavun deşi Mecdüddin Mahmud'la değerli ar nek Ulucamii'ni, Balgasun'da babası ve ile görüştü. kendisine yapılan yüksek me mağanlar gönderen Güneri Bey'in böyle• kendisi için türbeler yaptırdığı bilinmek muriyet teklifini kabul etmeyerek Ana ce Moğollar'ın muhtemel bir yağma ha tedir. Yine bu bey zamanında Karamano dolu'ya döndü ve Ermenek beyi oldu; rekatını da önlemek istediği anlaşılmak ğulları. Moğol kumandanlarından Kazan 740'ta (1339-40) burada Tolmedrese'yi tadır. Argun Han'ın ölümünden (690/ cuk'u Toros dağlarının geçitlerinde ağır yaptırdı ve Ramazan 745'te (Ocak 1345) 1291) sonra Anadolu'da tekrar karışıklık bir yenilgiye uğratmışlardır. Mahmud Bey öldü. İbrahim Bey'in elçisi 1341 yılında lar çıktı. Kayseri'de oturan Sultan ll. Me 707'de (1307-1308) öldü. Kahire'den dönerken yanında sultan ve sud, Karamanoğulları'nın Koriya civarın Yerine geçen oğlu Vahşi Bey. Konya ha halifenin gönderdiği sancaklarla altın ve da yağma harekatında bulunmaları üze• kimi Ahi Mustafa'yı öldürerek şehri ele gümüş para basmaya yarayan kalıpları rine İlhanlı tahtına çıkmış olan Geyhatu' geçirdi (714/ı314). Ahi Mustafa muhte getirmişti. Ancak Karaman lı paralarında dan yardım istedi. Kalabalık bir orduyla melen İlhanlılar ' a vergi ödediği için İl- Memlük sultanının da adı bulunacakt ı.
456 KARAMANOGULlARI
Bunu isteyen bizzat İbrahim Bey'di ve savaş sebebi saydı ve damadının üzerine bunun sebebi pek bilinmemektedir. yürüdü. Alaeddin Bey'in barış istemesi
1340'11 yılların başında Mahmud Bey'in ne rağmen iki ordu Konya önlerinde kar oğullarından Halil Beyşehir'den (Beyşehri) şılaştı. İfrenk (Fren k) Yazısı denilen yerde Konya'ya geldi. Daha sonra kardeşi Vahşi yapılan savaşta Karamanlı kuwetleri ta Bey'le mücadele etti. Vahşi Bey'in bu sıra limli ve tecrübeli Osmanlı ordusuna ye da öldürülmüş olması kuwetle muhte nildi (788/1386) . Konya Kalesi'ne sığınan meldir. Bu konuda farklı tarihler verilirse Alaeddin Bey'in hanımı aracılığıyla kayın de 742-743 (1341-1342) yılları gerçeğe pederinden istediği ikinci barış talebi daha yakın görünmektedir. Halil Bey'in Sultan Murad tarafından kabul edildi. Karamanoğlu Ermenek'te bir cami, Ermenek'in bazı Alaeddin. hanımının babasına ricada bu Alaeddin Bey lunması ve Balkanlar'daki şartlar sebe köylerinde zaviyeler ve Larende'de bir döneminde zaviye yaptırdığı bilinmektedir. Halil Bey Konya'da biyle bu tehlikeyi çok hafif atiatm ı ştı. Ya muhtemelen 745-750 (1344-1350) yılla basılan pılan antlaşmaya göre Beyşehir Osmanlı gümüş sikke idaresine geçti. Ancak Alaeddin Bey Os rı arasında ölmüştür. (İstanbul manlılar'la mücadelede kararlıydı. Nite Cömert bir hükümdar olan Bedreddin Arkeoloji Müzesi, kim Sultan Murad'ın Kosova savaşında İbrahim Larende ve Konya'da kuwetli bir Teşhir, (ı 389) şehid olduğunu duyar duymaz idare kurdu. Yerine geçen Fahreddin Ah nr. 1345) Beyşehir'i zaptetti ve Batı Anadolu'daki med hakkında pek az bilgi vardır. Ahmed beyleri yeni Osmanlı padişahına karşı mü• Bey büyük bir ihtimalle Moğollar'la yapı ş ilhisar). Aksaray, Akşehir. Ilgın. İshaklı ve cadeleye çağırdı. Fakat bazı beylikleri ida lan savaşların birinde ölmüştür. "eş-Şe Kayseri'yi Karamanil topraklarına kattı. resi altına alan Yıldırım Bayezid'in yaklaş hld" ibaresi bulunan mezar taşında ölüm Fakat Kayseri Eretnalılar tarafından kısa ması üzerine savaşa cesaret edemeyip tarihi 750 ( 1349) olarak kayıtlı dır . Bunun süre sonra geri alındı. Bu fetihler netice Ermenek'e çekildi ve elçi göndererek ba halefi olan kardeşi Şemseddin 753'te sinde Babuk(Niğde). Atabeg (ishakl1), rış istedi. Balkanlar'daki acil durum se (1352) öldü. Devletşah (Ilgın) vb. Moğol beyleri Kara bebiyle kayınbiraderi onun bu isteğini ka manlı hizmetine girdiler. Moğol beyleri Daha sonra Karaman lı Beyliği'nin başı bul etti ve Beyşehir' e bağlı Köşkbükü kö• olan sahiplerinin ölümünde.n sonra Bey na Halil Bey'in oğullarından Süleyman Bey yün ün batısındaki yerler Osmanlılar'a ait Sahadır Han'ın şehir ve Seydişehir de yine Alaeddin Bey geçti. EbO Said ölümünün olmak üzere barış yapıldı (793/139 ı) . Ala zamanında ilhak edildi. Alaeddin Bey ge ardından Moğollar arasındaki iç mücade• eddin Bey Sivas. Kayseri, Tokat. Kırşehir leneksel Memlük dostluğun u bırakarak lelere rağmen Karamanoğulları ' nın bey ve dolaylarında hüküm süren güçlü bir Sultan Berkuk'a karşı bağımsızlık savaşı liğin sınırlarının genişletilmesi şöyle dur devletin . başında bulunan Kadı Burhaned açan Ramazanoğulları'nı destekledi. Ay sun Konya ve Beyşehir bile Eretnalılar'a din ile de iyi geçinemedi. Kırşehir ve Kay nı şekilde Osmanlılar ' a karşı tabii mütte• kaptmlmıştır ki bunun başlıca sebebi Ka seri yörelerinde yağma ve tahrip hareket fiki olan Kadı Burhaneddin'e karşı da düş ramanlılar arasındaki iç çekişmeler ve lerinde bulunması kendisine çok pahalı manca bir siyaset güttü. Fakat Alaeddin Karaman, Mehmed ve Güneri beyler gibi ya mal oldu. Aksaray ve civarındaki bazı Bey'in bu tutumu toprak kaybetmesine dirayetli hükümdarların iş başında olma kaleleri zapteden Kadı Burhaneddin, ma ve Moğol oymakları arasında itibarının yışıdır. Kaynaklarda iyi kalpli ve dindar iyetindeki M oğallar'la birlikte Karaman zedelenmesine sebep oldu. Timur'u Os bir hükümdar olduğu belirtilen Süleyman ili'ne geniş bir yağma akınında bulundu. manlılar ve Memlükler üzerine yürüme• Bey bizzat akrabaları tarafından öldürül• Niğbolu savaşı sırasında (798/1396) Os ye teşvik etmesi de öç alma duygusun müştür (762/ı 36ı ). Ahi Mehmed veya Ka manlılar'a ait Ankara'ya saldıran Alaed dan kaynaklanmaktadır. 782 (1380) yı lemiyye Zaviyesi'nde defnedilen Süley• din, Beyşehir Valisi Sarı Timurtaş (Temür• lında Karamanil ülkesi başşehir Larende, man Bey'in kabri kardeşi Alaeddin Bey taş) Bey' i esir aldı , ancak savaşın kazanıl Gülnar, Anamur. Silifke, Mut, Ermenek, tarafından yaptırılmıştır. Suikastçılar ara dığını duyunca onu kendi elçisiyle birlikte Hadim. Bozkır . Ereğli, Ulukışla , Niğde, Ka larından Kasım'ı tahta çıkardılarsa da çok Yıldırım Bayezid'e gönderdi. Karamanlı geçmeden Süleyman Bey'in kardeşi Ala rahisar. Aksaray, Akşehir, Ilgın, Said- ili elçisini kabul etmeyen Sultan Bayezid or eddin Bey duruma hakim oldu. Larende' (Kadınhanı), Konya, Beyşehir ve Seydişe dusunu Karaman iline sürdü. Konya ya hir gibi yerleşim birimlerini içine alıyordu. ye h ücum ederek asileri yakaladı ve sui kınlarındaki Akçay'da yapılan savaşta ye kasta katılanların hepsini ölüm cezasına Karamanil -Osmanlı münasebetleri XIV. nilen Alaeddin Bey Konya Kalesi'ne kaçtı çarptırdı. yüzyılın son çeyreğinde dostluk duyguları (800/1397). Osmanlı hükümdan şehri ku 1361 yılındaKaramanlı tahtına geçen içinde başladı. Alaeddin Bey ı. Murad'ın şattı ve kuşatmanın onuncu günü Konya Alaeddin Bey döneminde Karaman lı Bey kızı Netise Sultan'la (Melek Hatun) evlendi. lılar caniarına ve maliarına dakunulma liği'nin sınırları her yönde genişlemiştir. Karamanlı-Osmanlı münasebetlerinin ması şartıyla şehri teslim ettiler. Yakala Memlük Sultanlığı'nın Ermeni Krallığı'na bozulmasında, 1. Murad'ın Hamidoğulla nan Alaeddin Bey padişah tarafından Sarı son vererek(777/ ı 375) bütün Çukurova' rı ' na ait Yalvaç ve Karaağaç ile bazı yer Timurtaş Bey' e teslim edildi ve padişahın yı kendi topraklarına katmasından ve Or leri satın almasının önemli rolü vardır . emriyle öldürüldü ( 1398). Yıldırım Baye ta Anadolu'daki Eretna Devleti'nde karı Buraları kendisi ele geçirmek isteyen Ala zid, Konya'dan sonra Larende ve Niğde' şıklıkların çıkmasından faydalanmak is eddin Bey, Murad Hüdavendigar Balkan yi de zaptederek Alaeddin'in oğulları ve teyen Alaeddin Bey, başta Konya (ı 366- lar'da seferde iken Karaağaç . Eğridir ve kendi yeğenieri olan Mehmed ve Ali bey ı 367) olmak üzere Niğde Karahisarı (Ye- Yalvaç'ı işgal etti. Osmanlı padişahı bunu leri Bursa'ya götürüp hapsetti. Böylece
457 KARAMANOGULLARI
Süleyman'ın oğlu Şeyh Hasan idaresinde mesine rağmen Konya'yı alamadı. Kale kırıda Mısırlı alimlerden de fetva alarak ki İç İl müstesna bütün Karaman ili Os kumandanı Sungur Ağa , Mehmed Bey'e kalabalık bir orduyla Karaman iline gir manlı to praklarına katıldı. Yıldırım Baye sadık kalarak kaleyi cesurca savunmuş di ve yağmalattı. O sırada İbrahim Bey iç zid Karaman ilinin idaresini oğullarından tu. Öte yandan Mehmed Bey'in oğulların İl' e çekilmişti. Hanımını ve veziri Server Mustafa'ya verdi. Alaeddin Bey dönemin• dan İbrahim Bey de Çelebi Sultan Meh Ağa'yı göndererek barış istedi. Osmanlı de Karaman Beyliği güneybatıda Silifke' med'den yardım alarak amcası Ali Bey'le padişahı Macarlar'ın Segedin Antlaşma den kuzeybatıda İshaklı'ya. batıda Bey savaşm ı ş ve onu Niğde'ye dönmeye mec sı'nı bozmaları sebebiyle onun bu isteği şehir'den doğuda Develi Kar ahisarı'na bur bırakmıştı. Memlük Sultanı ei-Meli ni kabul etti. Ağustos 1444'te yapılan an (Yeşilhisar) kadar uzanmıştı. Onun ilkyıl kü'I-Müeyyed Şeyh'in 824'te (1421) ölü• laşmaya göre İbrahim Bey bundan böyle larındaki bu başarılarında siyasi duru mü üzerine hürriyetine kavuşan Mehmed Osman l ılar'a karşı hiçbir tecavüzde bu mun müsait olmasının ve karşısında kuv Bey deniz yoluyla Anadolu'ya döndü ve lunmamayı , oğlunu rehin vermeyi ve ge vetli şahsiyetlerin bulunmamasının önem• ülkesinde hakimiyetini yeniden kurmak rektiğinde asker göndermeyi taahhüt li yeri vardır. Daha sonra karşısına I. Mu ta güçlük çekmedi. Tahta yeni geçmiş ediyordu. Bu şartlara göre Karaman Bey rad, Yıldırım Bayezid ve Kadı Burhaned olan Osmanlı Padişahı ll. Murad'ın, amca liği Osmanlı Devleti'nin tabiiyeti altına din gibi güçlü hükümdarlar çıkınca başa sı Mustafa Çelebi ile uğraşmasından fay girmiş oluyordu. 1448 yılında Kıbrıs Kral rısızlıklar birbirini izledi. Karaman Beyli dalanmak isteyen Karamanoğlu Mehmed lığı'na ait Körkes (Koricos) Kalesi'ni alan ği de gittikçe zayıfladı ve küçüldü. Bey Tekeoğlu Osman'ın teşvikiyle Antal İbrahim Bey Konya'yı kendisine başşehir Ankara Savaşı'ndan (ı 402) sonra Timur ya'yı kuşattı. Ancak o sırada kaleden atı yaptı ve buradaki Keykubad Sarayı'nda Karamanlı ülkesini Kayseri. Kırşehir. Siv lan bir top güllesinin isabetiyle öldü (826/ (Alaedd in Köşkü) oturdu. rihisar ve Beyşehir'le birlikte Alaeddin 1423). Oğulları tarafından naaşı Laren Taceddin İbrahim Bey'in, Çelebi Sultan Bey'in oğulları Mehmed ve Ali beylere de'ye götürüldü ve orada defnedildi. Mehmed'in kızından Pir Ahmed, Kasım vermişti. ll. Mehmed Bey, Hamid -ili'ni M em lük kaynaklarında Mehmed Bey'in ve Alaeddin adlarında oğulları olmuştur. ülkesine kattıktan sonra Memlükler ara ilim adamlarına saygılı olduğu. fakat sık Büyük oğlu İshak'ı kendisine veliaht yap sındaki iç çekişmelerden de faydalanarak sık ağır vergiler koymasından dolayı halk mıştı. Ancak İbrahim Bey'in ağır şekilde Tarsus'u aldı; ardından Karahisar ve Kü• tarafından pek sevilmediği belirtilmek hastalanması üzerine Pir Ahmed Konya' tahya'yı, bir rivayete göre Antalya'yı zap tedir. da hükümdarlığını ilan etti. Şehirde ka tetti, hatta816'da (1413-14) Bursa'yı ku Mehmed Bey'in ölümünden sonra Niğ lamayacağını anlayan İbrahim Bey, oğlu şattı, fakat kaleyi alamadı. Osmanlı siyasi de'de bulunan kardeşi Ali Bey bütün Ka İshak'la kaçarken Gevele Kalesi'ne varma birliğini yeniden kuran Çelebi Sultan Meh raman ilinin hakimi olduysa da bu çok dan yolda öldü (869/ ı 464). cesedi Laren med karşısında başarılı olamayan ll. Meh sürmedi. ll. Murad'ın kız kardeşiyle evle de'ye götürülerek buradaki türbesine gö• med Bey Beyşehir, Seydişehir ve Akşehir'i nen ve ondan yardım alan Mehmed Bey'in müldü. Karaman beylerinin büyüklerin• Osmanlılar'a geri vermek zorunda kaldı oğlu İbrahim amcasını ikinci defa yene den olan Taceddin İbrahim Bey, başta La (81 7/ı4ı 4). Ertesi yıl Osmanlı ordusuna rek tekrar Niğde'ye dönmeye mecbur bı rende ve Konya'daki imaretler olmak üze• yenilerek oğlu Mustafa ile birlikte yaka raktı. İbrahim Bey amcasının ölümü üze re pek çok eser yaptırtmıştır. Alimleri ve lanan Mehmed Bey. barışı bozmayacağı rine Niğde'yi de idaresi altına aldı. edipleri himaye eden İbrahim Bey, kendi na dair yemin etmesi üzerine Çelebi Sul Büyük hedefleri olan Taceddin İbrahim siyle görüşen Fransız seyyahı Sertrandon tan Mehmed tarafından oğluyla birlikte Bey, Sırp ve Macarlar'la bir ittifak antiaş de la Broquiere tarafından otuz iki ya serbest bırakıldı. Memlükler'in Tarsus'u ması yaparak Eğridir ve Isparta gibi Ha şında yakışıklı bir hükümdar olarak kay geri istemesine red cevabı veren Karama mid-ili şehirlerini işgal ettiyse de (837/ dedilir. noğlu Mehmed Bey damat edindiği Ra mazanoğlu İbrahim'i de himayesine aldı. ı433) ll. Murad üzerineyürüyünce İç İl'e İbrahim Bey'in ölümünden sonra Ka raman ili Pir Ahmed ile İshak arasında Memlük su l tanının harekete geçeceğine çekildi ve barış istedi. 838 ( 1435) yılında paylaşıldı. Buna göre İshak merkezi Silif ihtimal vermiyordu. Ancak sultanın oğlu yapılan antlaşma ile de Hamidoğuilan İbrahim kumandasında kalabalık bir topraklarının bir Osmanlı sancağı oldu ke olan iç İl ile Ermenek ve Mut yöreleri• ğunu karşılık ne, Pir Ahmed ise ova bölgesine sahip Memlük ordusunun Karaman'a yaklaş kabul etti. Buna Karaman makta olduğunu duyunca İç İl'deki sarp beyi, Dulkadırlılar'a karşı önemli bir zafer oldu ve Konya'da oturdu. Ancak çok geç yerlere çekildi. Karamarılı topraklarına kazanarak Kayseri, Ürgüp, Develi Karahi meden İshak, Akkoyunlu Hükümdan Uzun giren Memlükler Kayseri'yi işgal ettiler. sarı (Yeşilhisar) ve Üçhisar şehir ve kale Hasan'dan yardım alarak Pir Ahmed'in Memlük kumandanı. civarıyla birlikte bu lerini ülkesine kattı. Öte yandan İbrahim üzerine yürüdü. Pir Ahmed de Fatih Sul şehri Dulkadırlı Nasırüddin Muham Bey Osmanlı düşmanlığı siyasetini de bı tan Mehmed'e iltica etmek zorunda kal med'e, Karaman ilini de Mehmed Bey'in rakmamıştı. Gerçekten Macarlar ' ın 846 dı. Osmanlılar'ın yardımıyla İshak'ı yenen kardeşi Ali Bey'e vererek ( 822/14 ı 9) ül• (1442) yılında Osmanlılar'a saidırmasına Pir Ahmed Karaman Beyliği'nin tamamı kesine döndü. Memlükler döner d önmez paralel olarak Karaman hükümdan da nı idaresi altına aldı (87011465) . Uzun Ha Mehmed Bey ülkesinin ova bölgesindeki Beylerbeyi Turgutoğlu Hasan Bey kuman san'a sığınan İshak ise aynı yıl öldü. Ka topraklarına yeniden sahip oldu. Ancak dasında bir kuwetle Osmanlılar'a ait An raman Beyliği'nin varlığına son verıneye Kayseri'yi almak için Dulkadırlılar'la yap kara, Beypazarı. Kütahya, Karahisar, Bol kararlı olan Fatih Sultan Mehmed bu tığı savaşta yakalandı ve Mısır'a gönde• vadin ve Hamid-ili'nde yağma ve tahri maksatla birçok sefer yaptı. Osmanlı kuv rildi. Bu arada oğlu Mustafa'yı kaybetti. batta bulundu. Bu yağma harekatına Os vetleri 1468 Nisanında önce Gevele'yi, Bunun üzerine harekete geçen kardeşi man lı lar'ın verdiği karşılık çok sert oldu. ardından Konya'yı aldı. Buraya Şehzade Ali Bey Memlükler tarafından destekien- ll. Murad, İbrahim Bey'in yaptıkları hak- Mustafa idareci tayin edildi. Pir Ahmed
458 KARAMANOGULLARI mücadeleye devam etti ve Karaman ili likle Turgutoğulları'na mensup beylerden Kültür ve Sanat. Karamanoğlu Meh nin Toroslar bölgesini idaresi a ltında tut tayin edilirdi. Karamanoğulları beylerinin med Bey Türkçe'den başka dil konuşul tu. Karamanlı kuwetleri karşı saldırıları hassa ordusu yoktu. Onların ordusu ti mamasını emretmişse de zamanla beyli ile bazı yerleri yeniden ele geçirdi. Akko marlı sipahiler ile İç İl. Taşili ve buralara ğin resmi dili Farsça olmuştur. 1361'de yunlu tehdidinin ortadan kaldırılmasın komşu yörelerde yaşayan oymakların bir Karamanoğulları tahtına geçen Alaeddin dan sonra Karamanoğulları'nın elinde ka liklerinden teşekkül ederdi. İshaklı, Ilgın. Bey, iyi tahsil görmüş bir hükümdar olup lan dağlık bölgeler, Niğde ve Develi yöre• Aksaray ve Niğde yörelerinde oturan M o Yarcani mahlaslı bir şaire şehname tar siyle İç İl sahillerine yönelik Osmanlı se ğal toplulukları da XIV. yüzyılda yardımcı zında Farsça Karamanname adında bir fe ri 1474'te başarıyla sonuçlandı ve Ka birlikler olarak Karamanoğulları'nın ordu tarih yazdırmıştır. Bu eser XVI. yüzyıl baş raman Beyliği tam anlamıyla kontrol al sunda yer almışlardır . Fakat Türkleşmiş la rında Şikari tarafından mensur olarak tına a lındı. Pir Ahmed'in kardeşi Kasım olmalarına rağmen "ili günü incitmek Türkçe'ye çevrilmiştir . Beyliğin tarihiyle Bey, ll. Bayezid'e tabi olarak bir süre Silif ten" vazgeçmeyen bu topluluklara pek ilgili yegane kaynak olan eser destani ni ke'de yaşadı. Kasım Bey'in 1483'te ölü• güvenilmezdi. telikte olduğundan dikkatle kullanılmalı dır. Karamanoğulları'ndan Alaeddin Bey münden sonra Karaman ileri gelenleri Vergi işlerine defterdar bakardı. Kara dışında kitap telifini teşvik eden bir baş İbr ahim Bey'in tarunu Turgut oğlu Mah manoğulları'nda Osmanlılar'daki gibi şer ' i ka hükümdar çıkmamıştır. mud'u İç İl' de bey yaptıiarsa da onun Os ve örfi olmak üzere iki türlü vergi topla Sosyal eserlerin inşası bakımından Ana manlı- Memlük savaşında Memlükler ta nırdı. Kazaskerin yetkisi geniş olup he dolu beylikleri arasında Karamanoğul rafını tutmasından dolayı üzerine kuwet men bütün arazi meseleleriyle o ilgilenir ları 'nın önemli bir yeri vardır. Gerçekten gönderilince Halep'e kaçtı (892/1487). Os di. Şehirlerde bulunan kadılar sadece hu Mahmud Bey'den itibaren Taceddin İb manlı il yazıcısı tirnarların gelirlerini azalt kuki iş lerle değil Osmanlılar'da olduğu tığı Karamanlı çıkar rahim'e kadar olan dönemde cami, med için sipahileri isyan gibi idari işlerle de meşgul olurlardı. Sel rese. köprü, han. zaviye. türbe ve hamam dılar (906/1500- ı 50 ı) ve İran'da yaşayan çuklular'da görüldüğü gibi kırsal kesim gibi pek çok eser inşa edilmiştir. Bunla Kasım Bey'in yeğeni Mustafa'yı bey yap deki bütün topraklar devlete aitti. Bura rın çoğu sanat değeri olan yapılardır. Niğ tılar. ancak Mustafa Bey Osmanlı kuv larda dirlik sistemi uygulanırdı. Hüküm• vetlerine karşı kayamayıp Mısır'a gitti ve de'de Ali Bey tarafından 812'de (1409- dar. yakınlarına ve bazı yüksek rütbeli gö• 1O) yaptırılan Akmedrese, Alaeddin Bey'in 919' da ( 1513) orada öldü. Karamanoğul revlilere mülk olarak da toprak verirdi. hanımının (1. Murad' ın kı z ı) Karaman'da ları'na bağlı Thrgutlu, Bayburtlu gibi oy Bunların birçoğu topraklarının gelirleri 783'te (138 1) yaptırdığı Hatuniye (N eflse maklar İran'da Safevi Devleti'nin kurulu nin önemli bir kısmını yaptırdıkları cami, Su ltan) Medresesi, Alaeddin Bey'in yap şunda önemli rol oynamışlardır. medrese. kervansaray gibi tesisiere vak tırdığı dört tekke, yirmi bir han ile Mev Teşkilat. Kaynak yetersizliği yüzünden federlerdi. lana Celaleddin-i Rumi'nin kabrinin bu fazla bilgi bulunmayan Karaman Beyliği' İktisadi Hayat. Karamanoğulları ülke• lunduğu Yeşil Türbe. yoksullara ve yol nin teşkilatı Selçuklu Devleti'nin bir uzan sinin geniş ova bölgesinde çiftçilik yapılır culara yemek verdirdiği zaviyeler. Kara- tısı gibidir. Hükümdarlar daima "bey" un ve en fazla buğday, arpa ve yulaf ekilirdi. vanıyla anılmışlar ve kendilerine böyle hi Bu topraklarda pamuk ziraatı da yapılır tap edilmiştir. Ancak kitabelerde, para dı. Ova bölgesinde bol miktarda koyun larda ve resmi belgelerde "es-sultanü'l• (Karaman koyunu) ve aynı ovadayaşayan a'zam, emir-i a'zam" gibi Selçuklu hüküm• Türk oymakları tarafından asil atlar ye darlık unvaniarının kullanıldığı görülmek• tiştirilirdi. Mısırlı tarihçi İbn Fazlullah ei Karamanoğulla rı döneminden kalan bir cesmenin ayna tedir. Kökü Hunlar'a uzanan geleneğe gö• Ömeri, Marea Polo tarafından "güzel at tası - Ermenek hanedanın malı sayıldığın re ülke ortak lar" olarak nitelenen Karaman atlarının dan devletin başında bulunan ulu bey ka Arap atlarından üstün olduğunu ileri sür• dınlar da dahil akrabalarına dereceleri müştür. Bu atları yetiştirenlere "atçeken" ne göre dirlikler verirdi. Böylece kendisi denirdi. Köylerde ve Türk oymakları ara merkezde (Larende/ Karaman) otururken sında Karaman halısı diye anılan güzel ha oğul. kardeş. yeğenler beyliğin amca, Er lılarla kadifeler dokunurdu. Frenk kadife menek, Mut. Silifke, Kayseri, Beyşehir ve sinden ayırmak için bunlara Türk kadifesi şehirlerini Konya gibi idare ederlerdi. Bu adı verilirdi. Sertrandon de la Broquiere gelenek Karamanoğulları'nda beyliğin so zengin. bayındır ve güzel bir ülke olarak nuna kadar sürmüştür. Ulu beyin başşe nitelediği Karaman Beyliği'nin Larende ve hirdeki teşkilatının daha küçük örneği bu Konya gibi büyük şehirlerinin önemli alış şehirlerde de vardı. Beylerin saraylarında veriş merkezleri olduğunu belirtmekte avcıbaşı. çaşnigirbaşı (sofra c ıb aş ı) . çavuş dir. Kıbrıs Krallığı'na , Venedikve Ceneviz lar (teşrifat ç ı) , kapıcıbaşı gibi görevliler ler'e, Osmanlılar 'a, Memlük Sultanlığı 'na bulunurdu. satılan ihraç maddeleri arasında buğday, Devlet işlerinin görüşüldüğü divanın yün. deri, halı ve at başta gelirdi. Günü• başı vezirdi. Vezir sadece idari ve siyasi müze ancak son Karaman hükümdarları işlere bakar. kumandanlık görevini yük• olan ll. Mehmed Bey, Taceddin İbrahim lenmezdi. Bu görevi subaşı veya beyler Bey ve Pir Ahmed'in gümüş paraları ulaş beyi üstlenirdi. Başkumandanlar genel- mıştır.
459 KARAMANOGULLARI man'da hisariçinde yaptırdığı bir cami Şehabeddin Tekindağ, Xlii-XV. Asırlarda Cenübf lı siyasi nüfuzu. Osmanlı kökenli mekan ile bir türbe, inşası1432'de tamamlanan Anadolu Tarihine Ait Bir Tetkik: Karaman Bey çözümlemeleri ve ayrıntılar şeklinde bir liği(doktora tezi, 1947). İÜ Ed. Fak.; a.mlf.. "Ka mescid, darülkurra, imaret, çeşme gibi takım yapılara yansımıştır. Osmanlı etki ramanlılar'ın Gorigos Seferi", TD, Vl/9 ( 1954), s. tesislerden oluşan İbrahim Bey Külliyesi. 161-174; a.mlf. . "Son Osmanlı-Karamanlı Mü• leri ilk olarak Karaman'da I. Murad'ın kızı Ürgüp'ün Darnsa köyündeki Taşkınbaba nasebetleri Hakkında Araştırmalar", a.e., XIII/ ve ı. Alaeddin Ali Bey'in eşi olan Nefise Camii bu eserlerden bazılarıdır. Bunlar ı 7-18 ( 1963), s. 43-76; a.mlf .. "Şemsüddin Sultan'ın yaptırdığı Hatuniye Medrese Mehmed Bey Devrinde Karamanlılar", a.e., XIV dan İbrahim Bey Külliyesi'ndeki medrese si'nde (783/1 38 I -82) ortaya çıkar ve bu ev (ı 964). s. 81-96; a.mlf .. "Konya ve Karaman nin pencere kanatlarıyla Taşkınbaba Ca Kütüphanelerinde Mevcut Karamanoğullan ile lilikten doğan Sultanzade ll. Alaeddin Ali mii'nin m ihra bı ağaç oymacılığının en gü• ilgili Yazmalarüzerinde Çalışmalar", a .e.,XXXII Bey'in Niğde'de yaptırdığı Akmedrese' zel örnekleridir. İbrahim Bey Mescidi'nin ( ı979). s. 117 -136; a.mlf., "Kara ınanlılar", iA, de ( 1409) devam eder. )01_ yüzyılın ikinci VI, 316-330; G. Hill. A History o{Cyprus, Cam çini mihrabı ise çini sanatının bir şaheseri çeyreğinde Konya'da inşa ettirilen Hacı bridge 1948, s: 478, 493, 499, 511, 518-520, kabul edilmektedir. Yine Taceddin İbra Ali Darülhuffazı ile Nasuh Bey Darülhuf• 522, 623; E. Diez v.dğr. , Karaman Devri Sanatı, him Bey ile oğulları Alaeddin ve Kasım'ın İstanbul 1950; Fatih Devrinde Karaman Ey-a fazı'nda ve Mut Lal Ağa Camii'nde (ı 441 türbelerin deki alçı işleri bu sanatın en gü• leti Vakıfları Fihristi (haz. Feridun Nafiz Uzluk). civarı) Osmanlı mimarisinin damgası da zel örneği olarak nitelendirilmiştir. Ankara 1958; W. Heyd, Histoire du commerce ha da kuwetle hissedilir. du Levant aumoyen-age, Paris 1959, 1, 550; BİBLİYOGRAFYA : ll, 326, 350-357; Konyalı. Konya Tarihi, tür. yer.; Diğer taraftan Karamanlıla(ın Haçlı se İbn Bibi. el-Evamirü'l-'Ala'iyye, s. 687-706; a.mlf., Karaman Tarihi, tür.yer.; a.mlf .. "Kara fer lerinden artakalmış bir Katalik devleti İzzeddin İbn Şeddad, Baypars Tarihi(trc. M. Şe manoğlu İbrahim Bey'in Tuğrası", TY, V/323 olan, mimarisine gotik üsiObun hakim refeddin Yaltkaya), İstanbul1941, s. 90-91; Ak ( 1966). s. 13-15; Artuk, islam[ Sikkeler Kata lo olduğu Kıbrıs Krallığı ile siyasi ve eko sarayi. Müsameretü '1-al;btir; s. 71, 102, 110, ğu, I, 441-447; CL Cahen. Osmanlılar'dan Ön• ııı, 311, 312, 324; Abdullah b. Ali ei-Kaşani, ce Anadolu 'da Türkler(trc. Yıldız Mora n). İstan nomik ilişkileri. ayrıca Suriye ve Rodos' Tarfl;-i Olcaytu (nşr. Me hin Hem beli), Tahran bul 1979, bk. İndeks; a.mlf .. "Quelques textes taki Haçlı kalintısı diğer küçük devletle 1348 hş., s. 168-170; İbn Fazlullah ei-Ömeri. Me negliges cancemant !es turcomans de Rum au rin Ortadoğu'ya taşıdığı gelenekler bazı sa/ik (Taeschner), s. 23 vd., 48; a.mlf.. et-Ta' rf{. moment de pinvasion.mongole", Byzantion, yapılardaki gotik etkileri açıklayabilir. Söz Kahire 1312, s. 40-41; Eflaki. Menakıbü'l-'ari XIV, Bruxelles 1939, s. 131-139; Cüneyt Ölçer. {fn, ll, 841, 906; Yünini. leylü Mir'ati'z-zaman, Karamanoğulları Beyliği Madeni Paraları, İs konusu üs!Obun izleri özellikle Aksaray Haydarabiid 1960,111, 167, 182, 183, 185; İb tanbul 1982; D. Ali Gülcan, Karamanoğlu 2. ib Ulucamii'nde ( 1431), birimleri ayıran sivri nü'd-Devadari. Kenzü'd-dürer; IX, 398-399; Es rahim Bey ve imareti Tarihçesi, Karaman 1983; kemerler ve bunların üstünü örten çap• terabadi. Bezm ü Rezm (nşr. Kilisli Muallim Ri Oktay Aslanapa, Türk Sanatı, İstanbul 1989, s. raz tonozlarda, ayrıca mihrap önü kubbe fat). İstanbul 1928, tür.yer.; Ah m edi. Dastan ve 204-207; V. Langlois, "Du Commerce, de l'in sini taşıyan dişli sivri kemerlerde ve bu Tevarfh-i MülO.k-i Al-i Osman(haz Çiftçioğlu dustrie et de l'agriculture de la Karamanie (Asie N. Atsız, Osmanlı Tarihleri 1 içinde). İstanbul mineure)", Revue de /'orient, sy. 3 ( 1856), s. kubbenin yelpaze pandantiflerinde göze 1949, s. 339, 345, 533; Kalkaşendi, Şubf:ıu'l 265-280; Halil Edhem, "Karamanoğulları Hak çarpar. a'şa, V, 346-347, 365-366; VI, 17-18; Anonim kında vesaik-i Mahküke". TOEM, ll/ll ( 1329). s. Beylikler döneminde Anadolu'da yaşa Selçukname, Ankara 1957, s. 60, 75, 77, 78, 69-712; 11(12 (1329), s. 741-760;111/13 (ı330). 82, 89, 92, 93, 94; istanbul'un Fethinden Ön• s. 820-836; lll/14 ( ı330). s. 873-881; M. Zeki nan karmaşık siyasi dengelerin gereği ce Yazılmış Tarih/ Takvimler(nşr Osman Turan). Oral, "Karaman'da Hoca Mahmud Mescidi, Da olarak zaman zaman Memlük Devleti'nin Ankara 1954, s . 32-41; Osmanlı Tarihine Ait rülhuffazı , Vakfıyesi ve Kitabeleri", TTK Belle desteğini alan, hatta 1419'da kısa bir sü• Takvimler (nşr Atsız), İstanbul 1961, s. 23-29; te XXIII/90 ( 1959). s. 213-227; Faruk Sümer. n, re bu devlete tabi olan Karamanlılar'ın Fatih Devrine Ait Münşeat Mecmuası (nşr. Ne "Anadolu'da Moğollar", Selçuklu Araştırmala bazı yapılarında (mesela Memlük Sultanı cati Lugal -Adnan Erzi). İstanbul 1956, s. 38- rı Dergisi, 1, Ankara 1969, s. 1-147; a.mlf .. "~ 40, 57-58, 62-63; Makrizi, es-SülO.k, 1, 630, raman Oghullari", Ef2 (İng.). IV, 619-625; G. el-Melikü'n-Nasır Muhammed b. Kala 841, 854, 876, 932, 947; ll, 259, 293, 295, Agoston, "Karamania, The Anti-Ottarnan Chris vun'un naibi Emir Seyfeddin Hacıbeyler'in 854; Yazıcıoğlu Ali. Tevarfh-i Al-i Selçuk, Bibli tian Diplomacy and the non-existing Hunga Karaman' da yapt ırdığı 1356 tarihli Seyfed otheque Nationale, Ms. nr. 737, vr. 401'-404b; rian-Karamanid Diplamatic Relations of 1428", din Hacıbeyler Camii'nde) taş bezemede B. de la Broquiere. Le Vayage d'outremer (ed. AO, XLVIII/3 ( 1995), s. 267-274; J. H. Kramers. Memlük etkileri hissedilir. Ch. Schefer). Paris 1892, s. 120 vd.; Karamani "~araman Oghlu", El, IV, 748-752. Mehmed Paşa. Osmanlı Sultanları Tarihi (tre. i. Karamanlı camileri ve mescidleri dört Hakkı Konyalı, Osmanlı Tarihleri 1 içinde). İstan ~ FARUK SüMER grupta toplanabilir. Ahşap direkli ve düz bul 1949, tür.yer.; Ebu Bekr-i Tihrani. Kitab-ı Diyarbakriyye(nşr Necati Lugai-FarukSümer), damlı camiler (mescidler). Ahşap direkli Ankara 1964, ll, 369-370, 554, 567 -568; Aşık D MiMARİ. Karamanlılar. Selçuklu yö• Anadolu Selçuklu camilerinin ufak bo paşazade, Tarih, tür.yer.; Tursun Bey. Tarih-i netiminin ve kültürünün yoğunlaştığı yö• yutlu türevleri olan bu yapılara Ermenek Ebü'l-Feth (nşr. Mertol Tulum). İstanbul 1977, relerde hüküm sürdüklerinden, ayrıca Akçamescid (700/!300-1301 ), Konya Me tür.yer.; Şikari. Karaman Oğulları Tarihi, tür. yer.; kendilerini söz konusu devletle özdeşleş yüzyılın çeyreği) Neşri. Cihannüma (Unat). 1-11, tür. yer.; İbn İyas , ram Camii (XV. birinci ve Beda'i'u'z-zühür; tür.yer.; Feridun Bey, Münşe tirdikleri için mimari alanında da büyük Niğde Şah M escidi ( 816/1413-14) örnek at,l,80vd.,90vd., 101vd.,147vd., 168-170, ölçüde onların mirasına sahip çıkmışlar olarak verilebilir. Kagir taşıyıcılt ve düz 186-188; İsmail Galib, Takvim-i Meskükat-ı Sel dır. Karamanlı mimarisinde Selçuklu ge darnit camiler. Doğu-batı doğrultusunda çükiyye, İstanbul 1309, s. 110-112; Nihai At l eneğinin yanı sıra Osmanlı, gotik, Mem (enine) gelişen dikdörtgen planlı harim, sız. XVinci Asır Tarihçisi Şükrullah, Dokuz Boy Türkler ve Osmanlı Sultanları Tarihi, İstanbul lük üsluplarının da etkileri görülür. Os mihrap duvarına paralel uzanan paye ve 1939, s. 31, 32, 35, 36; Uzunçarşılı. Medhal, s. manlılar'la uzun bir süreye yayılan siyasi · sivri kemer sıralarıyla üç veya dört sahna 141 , 151-162; a.mlf. . Anadolu Beylikleri, s. mücadeleleri ve iki hanedan arasında ayrılmış. toprak kaplı düz dam kemerie 1-38; ayrıca bk. tür.yer.; a.mlf.. "Karamano kurulan evlilik bağları, Karamanlı ve Os rin taşıdığı kirişlere oturtulmuştu r . Son ğulları Devri Vesikalarından İbrahim Bey'in manlı sanatları arasındaki etkileşimi ko cemaat yeri yoktur ve g irişler yan cephe Karaman imareti Vakfıyesi", TTK Belleten,l/1 ( 1937), s. 56 vd.; a.mlf.. "Niğde'de Karamanoğ laylaştırmış. Karamanlı topraklarında XIV. lerde yer alır. Bu tipin örnekleri arasında lu Ali Bey'in Vakfıyesi", VD, ll ( 1942), s. 45-49; yüzyıl sonlarından itibaren artan Osman- Ermenek Ulucamii ile (702/1301-1302) Ka-
460