Profielschets van de Muiderkerkgemeente als onderdeel van -Oost, ter informatie van een nieuwe predikant

Wij, gemeenteleden van de Muiderkerk willen, samen met de andere wijkkerken, op een levendige wijze present zijn in Amsterdam Oost. We zijn daarbij geïnspireerd door de verhalen uit de Bijbel, we geven een lange traditie vorm in deze tijd, we zien om naar elkaar en zijn verbonden met de buurt en de wereld om ons heen. Daarbij voelen we ons gedragen door Gods liefde, met respect voor ieders eigen beleving en interpretatie daarvan. We zien geloven en kerk zijn als een voortdurende ontdekkingstocht, een reis die nooit ophoudt en waarbij we ons graag telkens opnieuw laten verrassen en bemoedigen – door verhalen, liederen en ontmoetingen. We zijn op zoek naar een nieuwe predikant die met ons die reis wil voortzetten, zodat we als Muiderkerk ook de komende jaren een levende gemeenschap zijn die zich bemoedigd weet om, met Amsterdamse lef en humor, christelijke presentie smoel te geven in Amsterdam-Oost. Dat doen we in toenemende en inspirerende samenwerking met de Elthetokerk en de Binnenwaai.

De Muiderkerk, locatie en gebouw De locatie De Muiderkerk ligt aan het begin van de Linnaeusstraat, tegenover het Oosterpark en het Tropenmuseum. Tram 9 stopt voor de deur. De voorganger ziet hem regelmatig langskomen tijdens de diensten. De kerk ligt in het stadsdeel Amsterdam Oost1, dat 130.000 inwoners telt. De variëteit aan bewoners en bebouwing is groot. Er zijn delen met hoge inkomens, de langs de Amstel, delen van de en delen van IJburg. Het overige deel heeft meestal lage inkomens, hetgeen de tweedeling in de stad kenmerkt. De etnische verdeling kent een gemiddelde van 50% allochtonen/autochtonen. De Transvaalbuurt heeft 40% autochtone Nederlanders en de Weesperzijde 70%. De buurten rondom de Muiderkerk, Oosterparkbuurt en zijn lage- inkomensbuurten, enkele straten uitgezonderd. Er vindt wel een verandering plaats: jonge stellen en alleenstaanden met hogere opleiding en inkomens vervangen momenteel de ouderen en de allochtonen. Op de kleurrijke Dappermarkt, een paar honderd meter van de Muiderkerk, komen de buurtbewoners elkaar allemaal tegen.

Het gebouw

1 De bestuurlijke en kerkelijke grenzen lopen niet helemaal gelijk. Watergraafsmeer is wel deel van stadsdeel Oost maar maakt kerkelijk geen deel uit van de Protestantse Kerk Amsterdam (PKA).

1 De Muiderkerk bestaat uit twee delen, een toren uit 1882, en een achterliggend nieuwbouwgedeelte dat, nadat de oude Muiderkerk in 1989 bijna volledig was afgebrand, is ingevuld met een kerkzaal voor ongeveer 200 bezoekers, een grote keuken, een predikantskamer en twee vergaderruimtes. De rest van het gebouw wordt momenteel verbouwd tot appartementen door de mede-eigenaar, het Koninklijk Instituut voor de Tropen. De kerk en de nevenruimten worden zoveel mogelijk verhuurd aan andere kerkgenootschappen (de Ethiopische gemeenschap Tesfa Berhan en een Chinese gemeenschap), maar ook aan stichtingen, koor- en orgelfestivals en buurtgroepen. Er vinden ook begrafenisdiensten en trouwerijen plaats van anderen dan gemeenteleden. Het plein voor de kerk hebben we in 2008 omgedoopt tot Wensplein voor Vrede. Het kunstwerk dat er staat, herbergt tientallen vredeswensen van jonge en oudere buurtbewoners. Het plein is bedoeld als plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en spreken over hoop en goede dingen.

De Muiderkerk, de mensen De Muiderkerkers in aantallen In de zondagse diensten komen tussen 50 en 70 bezoekers; op bijzondere dagen zoals Kerstavond of een doopdienst loopt dit aantal op tot ongeveer 125. In de “kaartenbakken” bevinden zich ongeveer 1900 personen. De verbinding met deze ‘papieren’ leden is zeer beperkt. Een recente mailing naar al deze adressen leverde nauwelijks respons op buiten de “bekende” Muiderkerkers. Het aantal mensen dat bij de Muiderkerk betrokken is door bezoek aan de zondagse diensten en/of deelname aan andere activiteiten bedraagt ongeveer 100 personen. De leeftijdsopbouw kan getypeerd worden als vergrijzend: meer dan de helft is 65- plus. Er zijn enkele jonge gezinnen en zondags zijn er momenteel tussen de 0 en 5 kinderen in de kerk. Het aantal betrokken tieners bedraagt maximaal 10, en er zijn ongeveer net zoveel meelevende twintigers en dertigers. Het aantal veertigers en vijftigers kan geschat worden op ongeveer 20. De tieners ontmoeten elkaar in aparte bijeenkomsten maar willen graag in verbinding zijn met rest van gemeente, als zij ook echt serieus genomen worden in hun wensen en verlangens. En daar doen ze duidelijke uitspraken over (zie bijlage). Een aantal Muiderkerkers komt (bijna) wekelijks naar de kerk; voor een groter aantal betekent een regelmatige kerkgang een gemiddelde van één à twee keer per maand. In de diensten willen we theologisch en intellectueel “de diepte in”: we verwachten een gedegen uitleg, waardoor we in hart èn hoofd geraakt worden, verrast, geïnspireerd en uitgedaagd. Veel van ons zijn maatschappelijk betrokken. Onze diaconale kant zien we ook vanuit de Bijbeluitleg graag gevoed. We zijn dus op zoek naar de relevantie van wat we horen, zingen, bidden en beleven: voor ons persoonlijk leven, maar zeker ook voor de samenleving, en voor ons doen en laten

2 daarin. De vorm van de viering dóet ertoe, maar ook daarin laten we ons graag verrassen: het hoeft niet altijd op dezelfde manier, als het maar zorgvuldig doordacht is en kwaliteit heeft. We houden van variatie. Als onze nieuwe predikant gemiddeld twee maal per maand voorgaat, is er enerzijds voldoende basis voor het vormen van een band met de gemeente, anderzijds ook voldoende ruimte voor de variatie aan voorgangers die we zijn gaan waarderen. We zoeken vanuit de diensten ontmoeting, met God en met elkaar. Het -onmisbare- kyrie wordt bij toerbeurt uitgesproken door een groep van ongeveer 20 gemeenteleden. Dit is één van de manieren waarop we onze kenmerkende maatschappelijke betrokkenheid uiten. Eens per maand vieren we avondmaal, staande in een kring, waarbij iedereen welkom is, ongeacht leeftijd of overtuiging. Na de dienst drinken we samen koffie, thee of limonade. Nieuwe bezoekers worden begroet. De betrokken leden van de Muiderkerk vormen geen afspiegeling van de bevolking van de omringende buurten. Niet alleen in leeftijd en dominante haarkleur (zie hierboven) wijken we af: de Muiderkerkers hebben in meerderheid (maar zeker niet uitsluitend) een witte huidskleur en gemiddeld een hoog opleidingsniveau. Een deel van de betrokken leden woont niet (meer) in het geografische “verzorgingsgebied” van de Muiderkerk. De Muiderkerkers en hun geloofsopvattingen Kenmerkend is dat er in de Muiderkerkgemeente veel ruimte is voor diverse geloofsopvattingen. De bandbreedte is groot: van agnosten tot mensen die een persoonlijke Godsbeleving hebben. Deze diversiteit wordt door velen als positief ervaren. Er is voor ons niet één Waarheid en één Boodschap, maar een palet aan bronnen en vormen. In de Muiderkerk mag je je uitspreken en twijfelen. Je hoeft je persoonlijke, authentieke mening niet onder stoelen of banken te steken. Als we in gesprek raken over de onderling vaak heel verschillende overtuigingen gebeurt dat vanuit wederzijds respect, waardoor er ruimte ontstaat voor ‘gedeelde diepgang’. Dit gebeurt vooral in gesprekken in kleinere kringen; in andere situaties gaan we het gesprek over de verschillen in geloofsbeleving soms uit de weg. Regelmatig wordt het verlangen uitgesproken om dit soort gesprekken vaker met elkaar te voeren. Ook in de liederen die we zingen tijdens de vieringen komt de diversiteit tot uiting. We zingen vooral uit het nieuwe liedboek. Onbekende, nieuwe liederen worden niet geschuwd en soms voor de dienst geoefend. Maar de psalmen zouden we niet willen missen. We zingen liever klassiek dan poppy, liever beschouwend dan al te expressief. Wat van oudsher voor de Muiderkerk heel belangrijk is geweest, is de betrokkenheid bij de buurt. De plek van de Muiderkerk is voor ons niet een toevallige plek; de mensen die er omheen wonen, de samenleving zoals die vorm krijgt in die buurten, met heel hun verscheidenheid aan geuren en kleuren, aan talen, aan winkeltjes en cafeetjes, aan gein en aan moeite: daar hebben we iets mee te maken. Het is ons

3 stukje Mokum! Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in het hierboven genoemde Wensplein voor Vrede en de activiteiten die we er organiseren, soms met anderen samen. Ook voor de realisering daarvan was lef nodig. Vanzelfsprekend werd het pas toen het klaar was. Op een andere manier komt het tot uiting in de Open Maaltijd, die al tientallen jaren maandelijks een vast ontmoetingspunt is voor veel buurtbewoners (het aantal bezoekers loopt soms tegen de honderd). We zetten onze bestuurskracht in bij Czaar 51, een inloophuis in de Czaar Peterbuurt dat voortkomt uit het oecumenische kerk- en buurtwerk. Maar we constateren ook dat onze ambities op het gebied van relevantie voor de buurt, en van open staan voor de buurt, vaak groter zijn dan we waar kunnen maken. Dat vraagt om een hernieuwde bezinning op onze diaconale presentie. Daar is de afgelopen jaren al een flinke slag in gemaakt, met name doordat de diaconale werker van Muiderkerk en Eltheto nieuwe relaties heeft gelegd met organisaties en initiatieven in Amsterdam Oost. Zo hebben bijvoorbeeld Marokkaanse vrouwen vanuit de Muiderkerk gekookt voor vluchtelingen in de noodopvang. Voor veel Muiderkerkers heeft geloven, zoals al gezegd, te maken met een maatschappelijke opdracht. Daarin staan we in een lange traditie. De hoofdredacteur van de communistische verzetskrant De Waarheid schreef over de winter 1944 – 1945: “Ik moest denken, hoe ik op de Kerstmorgen van die barre winter naar de Muiderkerk ging. In die kerk vertolkte een predikant wat ons allen bezielde met moedige woorden, die geen gestapo vreesden. Die Muiderkerk heeft voor ons iets beteekend in die zwarte dagen.” Over de jaren ’80 van de twintigste eeuw zeggen we wel eens, terugkijkend, dat “de president van de Verenigde Staten en de premier van Nederland elke zondag vanuit de Muiderkerk nog één keer gewaarschuwd werden”. We zeggen het gekscherend, het is (een beetje...) een karikatuur; maar de maatschappelijke en actuele relevantie van het Woord wordt wel degelijk nog steeds heel belangrijk gevonden. De geest van die geschiedenis van lef en verzet is nog altijd voelbaar en herkenbaar in de Muiderkerk. Politiek en maatschappelijk debat, actueel onrecht komt regelmatig aan de orde in onze gebeden en bezinning.

De Muiderkerk, predikanten en andere medewerkers Predikanten Tot voor kort had de Muiderkerk twee predikanten, voor respectievelijk 0,3 en 0,5 fte. Eén predikant is een jaar geleden vertrokken, de ander neemt afscheid in juli. De preekbeurten worden verzorgd door, vaak bekende, gastpredikanten. De Muiderkerkers en hun gevoelens over het vertrek van de vorige en de huidige predikant

4 Het korte en nogal conflictueuze dienstverband van de vorige predikant en haar toch nog onverwachte vertrek heeft bij diverse gemeenteleden veel emoties teweeggebracht. Uit de recente huiskamergesprekken is gebleken dat lang niet iedereen die emoties helemaal heeft verwerkt. Wij verwachten dat het nog wel enige tijd zal duren voordat alles ‘vergeven en vergeten’ zal zijn, maar constateren tevens met vreugde dat de situatie niet tot een tweedeling in de gemeente heeft geleid. In juli 2016 zal ds Julia van Rijn, die in de afgelopen jaren altijd een vertrouwde, stabiliserende persoon was, de gemeente definitief verlaten. Zij zal door de gemeente zeer gemist worden. Andere medewerkers De Muiderkerk heeft een cantor in dienst; zij leidt de cantorij die bij avondmaalsdiensten (elke 4e zondag van de maand), en bij bijzondere diensten rond Kerst en Pasen de gemeente ondersteunt. Naast meerstemmige zettingen van liederen uit het liedboek worden ook religieuze composities van klassieke en moderne componisten uitgevoerd. In tijdelijke dienst zijn momenteel werkzaam een diaconaal werker (0,6 fte voor Muiderkerk en Elthetokerk samen) en een tienerwerker (0,25 fte voor Muiderkerk en Elthetokerk samen). Overige taken De vele overige taken worden vervuld door vrijwilligers die zijn georganiseerd in werkgroepen: diaconaat, eredienst, jongerenwerk, pastoraat, vorming en toerusting. Ook de kosters zijn vrijwilligers. De drie vaste organisten krijgen een vergoeding op declaratiebasis. De schoonmaak van het kerkgebouw is uitbesteed.

Wat zijn de kaders waarbinnen de Muiderkerk functioneert? Amsterdam In Amsterdam vallen de wijkgemeenten onder de Protestantse Kerk Amsterdam, met als besluitvormend orgaan de Algemene Kerkenraad (AK). Er is door de AK een beleidsstuk geschreven, “Koers”, dat in de komende jaren vorm moet krijgen. De wijkgemeenten liggen in zeven regio’s, toekomstige samenwerkingsverbanden, waarvan Amsterdam Oost er één is. Leidende gedachte van “Koers” is dat wijkgemeenten tot intensievere vormen van samenwerking binnen die regio’s komen dan nu het geval is. Oost In Amsterdam Oost zijn drie kernen, de Binnenwaai op IJburg, de Elthetokerk in de en de Muiderkerk. De Elthetokerk en de Muiderkerk vormen samen een wijkgemeente, de Protestantse Kerk Amsterdam Oost (PKAO), met één (wijk)kerkenraad en twee kernraden. De Binnenwaai is hier formeel geen deel van, maar we trekken steeds meer samen op en de Binnenwaai neemt sinds kort ook deel aan het gemeenschappelijke kerkenraadoverleg.

5 In het stuk ‘De PKA-gemeenten van Amsterdam Oost op koers naar 2025’ (december 2015) (bijlage) worden de zusterkernen van de Muiderkerkgemeente als volgt getypeerd:

• De Elthetokerk wordt getypeerd door haar open christelijke gemeenschap, waar een hartelijke en gemoedelijke sfeer heerst. De Elthetokerk omschrijft zichzelf als vrolijk orthodox en zoekt hoe zij haar missionaire bevlogenheid het beste vorm kan geven in de buurt: doen wat we kunnen, eerlijk over wie we zijn, maar zonder al te grote woorden. Veel van de actieve bezoekers van de Elthetokerk komen uit de directe omgeving van het kerkgebouw. • De Binnenwaai is een pluriforme, pionierende en zoekende gemeenschap die wortelt op IJburg. Ze draagt bij aan sociale cohesie door zich actief te mengen en in te zetten voor diverse netwerken, zelf activiteiten te initiëren en IJburgse initiatieven te faciliteren. Door samen te werken met sociale, maatschappelijke en kerkelijke partners zet de Binnenwaai zich steeds meer op de kaart. De Binnenwaai omschrijft zich als ‘een meerkleurige gemeenschap, die geïnspireerd door het verhaal van de opgestane Heer, opgewekt en opstandig een bijdrage wil leveren aan een betere samenleving. Wij willen de huidige initiatieven voortzetten en ons in het bijzonder richten op activiteiten met een christelijke grondslag, die toegankelijk zijn voor alle IJburgers en kunnen bijdragen aan sociale cohesie / kennismaking.’

De Muiderkerk en de Elthetokerk vieren al regelmatig gemeenschappelijke diensten: in de zomervakantie, in de week voor Pasen, en incidenteel op andere momenten in het jaar. Deze diensten worden door een beperkt aantal gemeenteleden van de andere kerk bezocht. Na een positieve ervaring in 2015 – velen ervoeren het als een hoogtepunt - is het voornemen om jaarlijks de Pinksterzondag te vieren samen met Eltheto, Binnenwaai en alle (migranten)kerkgemeenschappen die gebruik maken van een van onze gebouwen. De drie kernen hebben in de kerkenraad vanaf de publicatie van Koers gesproken over de uitbreiding van de samenwerking. Bij de meeste gemeenteleden leeft dit nog niet echt: men is weinig bekend met Koers, en met de andere gemeenten. Sinds enige tijd worden, om de wederzijdse informatie te bevorderen, de drie wekelijkse nieuwsbrieven, van iedere kern één, als geheel digitaal verzonden en op zondag op papier uitgedeeld aan alle gemeenteleden van de drie kernen. In het kader van de beroepingsprocedure voor een nieuwe predikant van de Muiderkerk is uitdrukkelijk gevraagd aan de beide andere kernen om mee te denken en hun profielschetsen aan te leveren zodat een duidelijk beeld van de verschillen en overeenkomsten ontstaat. Leden van de beroepingscommissie zijn aanwezig geweest bij gesprekken in deze kernen over het profiel, en de opbrengsten van die gesprekken zijn verwerkt in de profielschets. Twee gemeenteleden van de Binnenwaai en één van de Elthetokerk hebben ook zitting in de beroepingscommissie. De nieuwe predikant zal dan dus in een zich ontwikkelend team komen te werken.

6 De drie kernen bevinden zich in de beginfase van een samenwerkingsproces, maar er zit zichtbaar beweging in. Ook is bij alle kernen een duidelijke wil aanwezig om het groeiende samenwerkingsproces te bevorderen.

Oecumenische context

Behalve met de protestantse kernen van de PKA zijn er van oudsher goede contacten met de rooms-katholieke parochie. Een aantal keren per jaar zijn er gemeenschappelijke kerkdiensten, o.a. op vredeszondag en op Goede Vrijdag. In Amsterdam Oost wonen ook veel mensen die behoren tot andere geloofsgemeenschappen. De Muiderkerk behoorde tot de initiatiefnemers van het Breed Interreligieus Overleg (BIO), dat is opgezet kort na de moord op Theo van Gogh in ons deel van de stad. In dat kader wordt, met vallen en opstaan, samengewerkt met vooral moslims (met name de Al Kabir Moskee) en joden (met name van de Liberaal-Joodse Gemeente).

Uitdagingen en dilemma’s voor de Muiderkerkgemeente Uit de gesprekken tijdens de huiskamerbijeenkomsten kwam naar voren dat er heel veel activiteiten zijn. Daarover klinkt zowel vrolijke trots als zorg. De Muiderkerkgemeente is heel “doenerig” maar een visie op de toekomst ontbreekt. Is het allemaal wel vol te houden, is wat we doen “toekomstbestendig”, is het voldoende wervend voor nieuwe generaties? De verwachtingen die men heeft van een nieuwe predikant lijken gericht op versterking van de huidige activiteiten en een stroomlijning daarvan. Men verwacht van hem/haar in de eerste plaats pastorale en theologische ondersteuning. Daarnaast een stimulerende rol op communicatief gebied, zowel intern als extern, via oude en nieuwe media. De wens om de gemeente te versterken met jongeren of anderen van buiten klonk vaak, maar we hebben er nog geen concrete invulling voor. De contacten die de diaconaal werker momenteel legt met groepen in de buurt lijken de Muiderkerk beter bekend te doen worden. Met name datgene wat er in de Muiderkerk plaats vindt aan taalcursussen voor “nieuwkomers” (vluchtelingen, statushouders) biedt kansen om de diaconale presentie een nieuwe invulling te geven. Kort samengevat (waarbij prioriteit niet gemakkelijk is aan te geven, maar de volgorde zegt wel iets daarover):

• Voortgaande bezinning op de verhouding tussen de Muiderkerkgemeente en de buurt(en) waarin zij zich bevindt, en op wat dat voor ons en de stad betekent. • Aansluiting vinden bij nieuwere generaties.

7 • Versterking en uitbouw van het samenwerkingsproces tussen de kernen in Amsterdam Oost. • Uitbreiding en verdieping van het onderlinge gesprek over ons geloof, onze inspiratie, onze drijfveren. • Focus en richting aanbrengen in de veelheid aan activiteiten.

Bijlagen (om tzt mee te sturen aan belangstellende kandidaten): Zelfschets Muiderkerkgemeente (als samenvatting van de uitkomsten van de gemeentebijeenkomsten in de periode maart-april 2016) Opbrengsten van het gesprek met de tieners De PKA-gemeenten van Amsterdam Oost op koers naar 2025 (december 2015) Beleidsplan PKAO 2014 - 2016

8