„Piktorializm” Estetyczny Moment
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Kwartalnik Internetowy CKfoto.pl ISSN 2080-6353 Nr CK 23/2015 (I-III 2015 ) [email protected] „Piktorializm” estetyczny moment Anna Benicewicz-Miazga Historia wy dokument. Debaty te osiągnęły swój szczyt pod koniec XIX i na początku XX Piktorializm jest nurtem w fotografii arty- wieku, a ich kulminacją było stworzenia stycznej, który zapoczątkowano około ruchu – piktorializmu – stylu, który wyra- roku 1890 w Anglii i Austrii. W Anglii po- ża osobiste odczucia i podkreśla umiejęt- wstało Towarzystwo Fotograficzne „Lin- ności fotograficzne, gdyż są one niezbęd- ked Ring”, które działało na rzecz uznania ne aby stworzyć wizualne piękno. Po la- fotografii jako dziedziny sztuki. W Wied- tach uznano też, że piktorializm jest niu powstała analogiczna grupa „Camera czymś więcej niż tylko stylem wizualnym. Club”. Nurt ten zdobył uznanie także Przekształcał się w zależności od zmian „Jezioro w świetle księżyca” Edwarda Steichena 1904 (inspirowana Tonalizmem) sprzedana za 2,928,000 w Stanach Zjednoczonych. Głównym pro- historycznych i kulturowych, odnosił się motorem tego zjawiska był Alfred Stie- nie tylko do stylu i estetyki, ale też do filo- glitz, założyciel „galerii 291” (1905 r.) oraz zofii oraz wpłynał na późniejsze nurty Alvin Langdon Coburn, Edward Steichen, powszechne, pojawiły się także odniesie- wydawca pisma poświęconego fotografii w sztuce. Podczas gdy fotografowie oraz czy Oscar Gustave. nia do stylu malarstwa znanego jako To- piktorialnej „Camera Work”. Twórcy po- inni twórcy zastanawiali się, czy fotografia nalizm, który miał znaczący wpływ póź- szukiwali nowych technik wyrazu, dzięki może być sztuką, pojawienie się fotografii Po roku 1880 debaty nad sztuką i fotogra- niej na rozwój piktorializmu. Malarze to- zastosowaniu nowych procesów che- bezpośrednio wpłynęło na pracę malarzy. fią jako sztuką stawały się coraz bardziej naliści woleli interpretować widoki natu- micznych w obróbce, nowych technik Przed pojawieniem się aparatu wielu ar- drukarskich i nowych stylów w samym tystów utrzymywało się z malowania Tonalizm – ruch artystyczny panujący w malarstwie amerykańskim od lat 80. XIX procesie fotografowania. Jedne z najdroż- portretów, które zamawiali ludzie na róż- wieku do lat 20. XX wieku, stworzony pod wpływem dokonań szkoły z Barbizon oraz szych zdjęć, które sprzedano na świecie ne okazje. Fotografia okazała się szyb- estetyzmu Jamesa McNeilla Whistlera. Malarstwo tonalistyczne przedstawiało były właśnie fotografiami piktorialnymi. szym, tańszym i łatwiejszym sposobem głównie pejzaż, ale także i portrety. Było nacechowane mistycyzmem, operowało Niedługo po wynalezieniu fotografii za- wykonania podobizny. Malarze natomiast ciemnymi, stonowanymi barwami, co było pozostawaniem w opozycji do impresjo- częły się dyskusje przedstawicieli różnych zaczęli używać aparatów do zapisu póz nizmu. Preferowane przez tonalistów motywy to świt, zmierzch, nadciągająca mgła dziedzin sztuki o to, czy za pomocą nowe- modela lub krajobrazu, aby łatwiej było i światło księżyca, czyli atmosfera sprzyjająca duchowości i medytacji. W 1901 roku go medium może tworzyć dzieła arty- go namalować. Fotografia się rozwijała, krytyk Sadakichi Hartmann, pisząc o twórczości Dwighta Williama Tryona, przedsta- styczne. Zwolennicy wprowadzenia foto- a wzajemne interakcje pomiędzy nią i ma- wił artystyczne aspiracje tonalistów: „Dzieła sztuki powinny mieć wiele wspólnego grafii jako dziedziny sztuki podkreślali larstwem stawały się coraz bardziej złożo- z ludźmi, powinny posiadać duszę, indywidualność, coś takiego, czego nie można niezwykłe właściwości aparatów, mogą- ne. Wielu fotografów piktorialnych pier- materialnie uchwycić, ale co wytwarza w życzliwym widzu uczucia podobne do 1 cych tworzyć zarówno sztukę, jak i nauko- wotnie kształciło się w malarstwie, jak tych, które miał artysta w swych twórczych momentach.” 2 Steichen „Flatiron”, 1904 momentem dla piktorializmu i fotografii w ogóle miało wydarzenie (w 1910 roku), Alvin Langdon Coburn „Spider-webs” 1908 gdy Galeria Albright w Buffalo kupiła 15 Demachy „Struggle” 1904 zdjęć Stieglitza. To był pierwszy raz, gdy tographie w Niemczech od 1940 roku). zdjęcia uznane były jako forma sztuki, W Hiszpanii fotografów piktorialnych cza- ry, niż je tylko dokumentować. Było dla godna kolekcji muzealnej. Wkrótce po- sami nazywano „interwencjoniści” (inte- nich istotne, aby ich obrazy wywoływały tem Stieglitz zaczął kierować uwagę twór- rvencionistas). Piktorializm stracił na po- emocjonalną reakcję u widza. A. Stieglitz, „Wiosenny deszcz”, 1902 czą w stronę sztuki nowoczesnej, szcze- pularności po 1914 r. kiedy pojawił się gólnie malarstwa. Swój wpływ miała na modernizm, ale stał się pierwszym i naj- W 1869 angielski fotograf Henry Peach to także wojna, zmieniając odbiór i gusta ważniejszym krokiem do uznania fotogra- Robinson opublikował książkę zatytuło- nia, głosząc i rozwijając tezy, że zwykła w sztuce. fii jako dziedziny sztuk pięknych. Na świe- waną „Piktorialne efekty w fotografii” . fotografia pokazuje tylko rzeczywistość. cie piktorializm stracił na znaczeniu po Było to pierwsze publiczne użycie termi- Aby stała się sztuką, należy w nią ingero- Terminy piktorializm i piktorialista we- I Wojnie Światowej, wyparty przez nowe nu „piktorialne”, odnosząc się do fotogra- wać. szły w użycie w XX w. Pochodzą ono od nurty i wpływy w sztuce. W polskiej foto- fii w kontekście pewnej stylistyki este- angielskiego słowa pictorial (tj. obrazowy, grafii artystycznej był nurtem dominują- tycznej. W swojej książce Robinson opisy- W 1948 roku, S. D. Jouhar zdefiniował malarski), a w polskim piśmiennictwie cym jeszcze po II Wojnie Światowej. wał także fotomontaże, które nazywał piktorializm jako estetyczny zapis symbo- używano też wersji pikturalizm, od łaciń- „combination printing”, metodę, którą licznych scen, w których artysta zawiera skiego pictura (tj. obraz, malarstwo). W 1891 powstał Klub Miłośników Sztuki wymyślił prawie 20 lat wcześniej, łącząc swój osobisty komentarz i interpretację Przez lata funkcjonowały na świecie inne Fotograficznej we Lwowie (przekształco- poszczególne elementy z różnych zdjęć, tematu, mając zdolność przenieść reakcję nazwy, odnoszące się do piktorializmu – ny potem na Lwowskie Towarzystwo Fo- uzyskując nowy obraz. Robinson uznał emocjonalną na odbiorcę. Piktorializm „fotografia artystyczna” (Alfred Stieglitz), tograficzne). W ten sposób zaczął kształ- zatem, że jest to proces tworzenia sztuki ewoluował, przenosząc się do kolejnych „fotografia impresjonistyczna” (George tować się ruch fotografii artystycznej. przez fotografię. Inni fotografowie, jak ośrodków kulturalnych i wchłaniając Davision), „nowa wizja” (Neue Vision), Klub ten rozpoczął wydawanie od 1895 3 Oscara Rejlander, kontynuowali te działa- nowe tematy i pomysły. Kulminacyjnym „fotografia subiekltywna” (Subjektive Fo- roku „Przeglądu Fotograficznego”, pierw- 4 szego na terenach polskich miesięcznika m.in. członek Foto-Klubu Polskiego Wła- dr Van de Wyer’a, ożywiła ruch fotogra- wystawy i przyznaje kilkustopniowe tytu- poświęconego fotografii. W 1901 powsta- dysław Bogacki i Józef Kuczyński. ficzny. FIAP zrzesza narodowe federacje ły artystyczne. Polskę reprezentuje w FIAP ło Warszawskie Towarzystwo Fotograficz- (w chwili obecnej jest ich tam osiemdzie- Fotoklub RP. ne, co dało początek legalizacji podob- W Polsce po roku 1945 formy twórczości siąt), obejmuje patronatem ważniejsze nych organizacji fotograficznych na tere- fotograficznej zbudowane zostały w opar- nie trzech zaborów. W ten sposób dotarły ciu dalej o estetyczne wzorce piktoriali- Oscar Gustave Rejlander (1813-1875) do Polski idee i estetyka piktorializmu, zmu, przy udziale przedwojennych orga- brytyjski fotograf, z pochodzenia Szwed. Autor fotograficznych portretów, scen ro- a w roku 1900 miała miejsce pierwsza nizacji, takie jak Fotoklub Polski. Lokalne dzajowych i alegorycznych. Jako jeden z pierwszych posługiwał się techniką foto- piktorialna wystawa na terenach pol- fotokluby w końcu 1947 r. połączyły się montażu. Okres jegodziałalności przypadł na czasy, gdy żywa była dyskusja nad tym, skich. Około 1908 roku Jan Bułhak, autor w ogólnokrajową federację (funkcjonują- czy fotografia jest sztuką. Za życia znany był przede wszystkim jako autor zdjęć ro- książki „Fotografika, „Estetyka światła”, cą też w okresie 1929-1939). Po wojnie, dzajowych, podczas gdy dziś kojarzony jest jako autor kompozycji o wysokich aspi- „Fotografia ojczysta”, określany później w czasach PRL (1947) powstał Związek racjach artystycznych. „ojcem fotografii polskiej”, inspirował się Polskich Artystów Fotografików (ZPAF), ideami malarstwa Ferdynanda Ruszczyca stworzony przez te same środowiska co Dwie drogi życia – praca jest fotomontażem dużych rozmiarach (80 × 40 cm), na i stworzył pojęcie fotografii artystycznej – Fotoklub, ale dla osób pragnących upra- który złożyło się trzydzieści negatywów. Oparty na fresku Szkoła Ateńska Rafaela, fotografiki. W kręgu Foto Klubu Wileń- wiać sztukę fotografii zawodowo. Pikto- w sposób alegoryczny przedstawia wybór pomiędzy dobrem i złem. skiego, powstałego w 1927 działał Woj- rialiści w Polsce byli jednak narażeni na ciech Buyko, Edmund i Bolesława Zda- ataki za burżuazyjny charakter swoich fo- nowscy, Kazimierz Lelewicz, Jan Kurusza- tografii ze strony zwolenników sztuki „re- -Worobiew, Maria Panasewicz, Aleksan- alizmu socjalistycznego”. Program ten był der Zakrzewski, Napoleon Nałęcz-Mosz- lansowany przez umacniające się komuni- czyński. W tym samym roku odbył się styczne władze i egzekwowany rygory- I Międzynarodowy Salon Fotograficzny stycznie