Ang mga mahilig magkutingting ng mga bagay- bagay ay nagiging mekaniko o engineer. Ang ANO PA ? mahilig maglakbay ay nagiging seaman, o piloto, o (Mga Dagdag – Kaalaman, ayon sa mga biyahero. Ang mahilig sa mga pagtatanim ay nagi- Psychologists at Human Resource Practitioners) ging magsasaka, horticulturist atbp. Ang mga mahilig magluto ay nagtatayo ng kantina o restoran. Ang mahilig sa Biblia ay nagiging pari, madre, pastor o ministro. Maraming mga dahilan ang nag-uudyok sa isang estudyante upang kumuha ng isang kurso Tao, Pisikal na Bagay o Impormasyon Maraming gustong pumunta sa Amerika Ang isang Security Guard ay kumikilala sa bilang nars, dahil sa napabalitang malaking sahod, tatlong larangan ng Security: (1) Personnel Secu- kung kaya maraming kumuha ng nursing. Pati mga rity, (2) Physical Security at (3) Document and doktor ay kumukuha na rin ng nursing. Noong Information Security. Kung lalawakan nating ang nauso ang computers, marami ang kumuha ng saklaw nito, masasabi nating ang trabaho nating infor-mation technology. May isang propesor pa lahat, maski hindi ka security guard, ay sumasaklaw ang nagsabi sa kanyang mga estudyante na din sa (1) Tao, (2) Pisikal na bagay at (3) Doku- kumukuha ng computer science: “Pagbutihin ninyo mento, datos, papeles o impormasyon.11 ang pag-aaral, at sikapin ninyong makakuha ng highly com-petitive grades. Kapag mediocre lang Ang hanapbuhay na humahawak sa mga tao ang grade ninyo rito ay mediocre lang din ang ay may kinalaman sa pamumuno, pag-oorganisa, mapapasukan ninyong trabaho. Gusto n’yo ba na pag-aatas o pagpapasunod, o pagseserbisyo sa mga ang trabaho ninyo ay trabaho lang ng karaniwang tao. Ito ang trabaho ng pulitiko, social worker, typist ?” pulis, sundalo, security guard, guro, barbero, waiter, manikurista, masahista, information/front Kinagigiliwang Gawain o Libangan ( Hobbies) desk attendants, tourist guides at iba pa. Isa sa mga dahilan na mag-uudyok sa iyo Ang hanapbuhay na nangangalaga sa mga kung ano ang pipiliin mong karera ay ang mga kina- pisikal na bagay ay ginagawa ng mga taong ang gigiliwan mong gawain sa iyong kabataan. Ang hinahawakan ay mga bagay na walang buhay, tulad mahilig magdrowing o magpinta, karaniwan ay ng mga paninda na nakatinggal sa mga bodega o kumukuha ng fine arts o architecture. Ang mga mahilig kumanta ay malamang na maging singers. 11 Lektura sa Security

1 warehouse, mga makina at piyesa ng sasakyan, mga na matubo. Dito kabilang ang mga negosyante, ang aparato at makinarya, mga kagamitan, sasakyan mga entreprenurista, mamumuhunan, kapitalista, atbp. Ito ang karaniwang trabaho ng mga bodegero, ahente ng mga paninda, mga prodyuser ng pelikula mekaniko, at tagapagpaandar ng mga aparato at atbp. makinarya, mga drivers at pahinante. Ang hanapbuhay ng mga nangangalaga sa dokumento, datos, papeles o impormasyon ay gina- gawa ng mga taong nagtutuos ng mga datos, tulad ng mga accountants, agrimensor, statisticians, com- puter operators o encoders, siyentista, actuarians, atbp.

Hunter, Farmer, Monk12 Ayon naman sa mga psychologists, at sa mga lektura ng mga Human Resource personnel ng mga malalaking kumpanya, ang hanapbuhay ng Ang farmer ay isang taong ang buhay ay isang tao ay maiuuri ayon sa paghahalintulad nito umaayon sa paulit-ulit na gawain, na para bang ang kung ang karakter ng tao ay isang hunter o manga- lahat ay dumarating sa takdang panahon. Tulad sa ngaso; isang farmer o magsasaka; o isang monk o pagsasaka, may panahon sa paglilinang ng lupa, sa monghe. pagpupunla, sa pag-aani at pagbebenta ng inani. Ang hunter ay isang taong agresibo, matiya- Pagkatapos, uulitin na naman ang ganitong proseso, ga, tahimik lamang nguni’t naghihintay ng magan- linang, tanim, ani, benta. Ito ang trabaho ng mga dang pagkakataon upang makahuli ng malaking ha- taong suwelduhan, na ang paghahanapbuhay ay yop. Sa hanapbuhay, ito ang taong maski hindi ku- umiikot lamang sa regular na dating ng panahon at mikita nang matagal, ay naghihintay na makatagpo ang suweldo ay dumarating tuwing katapusan ng ng malaking pagkakataong tumipak ng malaki. Sila buwan. Masaya na sila na magtrabaho sa loob ng iyong mahilig maglakbay sa kung saan-saang lugar opisina, o sa bukid, at ayaw nilang maglalayo o upang makipagsapalaran. Hindi panayan ang kan- maglakbay. Kabilang dito ang mga sundalo, mga yang ganansya: may panahon na lugi, may panahon guro, mga empleyado, mga trabahador, tripulante atbp. 12 Paboritong kuwento ng mga HR practitioners, tungkol sa isang kuwentong bayan na may 3 karakter na nabanggit.

2 Ang monk naman ay waring “walang paki- mga nakakalap na impormasyon. Madali siyang alam sa mundo.” Sila iyong mga nagpapatianod na makaalala ng mga pangalan ng tao, sa halip na muk- lamang sa mga pangyayari, may sarili silang ha ng tao. Gumagawa siya nang naaayon sa oras o mundo, at nabubuhay sa tulong ng iba. schedule. Palasunod siya sa mga alituntunin, at bago may gawin, tinitingnan muna niya kung may TANONG: Alin ka ba sa tatlo: hunter, farmer o direksyon o tagubilin sa nasabing gawain, halim- monk ? bawa ay sa pag-aassemble ng isang aparato. Mas gusto niya ang tahimik nguni’t maliwanag na kapa- Left-Brain, Right-Brain13 ligiran kapag nag-aaral ng leksyon o nagbabasa. Left-Brain-Right Brain. Ayon sa mga dalubhasa, ang utak ng tao ay nahahati sa left brain at right brain. May pagkaka- taon na mas developed ang isang panig kaysa sa isa. Kung mas malakas ang left brain ng isang tao, ang mga sumusunod ang kanyang maipakikita: mas malakas siyang gumamit ng lohika o panga- ngatwiran, mas madetalye siya sa mga paliwanag, at lagi siyang bumabatay sa mga facts. Maboka siya, o verbal, at mahusay gumamit ng mga salita. Naku- Ang tao namang mas malakas ang right kuha niya ang kahulugan ng mga salita maski brain ay may malakas na pandama o damdamin o walang diin o kumpas ng kamay ang nagsasalita. emosyon na ginagamit niyang batayan ng kanyang Mas magaling siya sa math at science, at mabilis paniniwala o nais paniwalaan. Mas nakikita niya siyang makabasa o makaunawa ng mga lohika at ang mas malaking bagay kaysa sa mga detalye, mas pagkakasunud-sunod ng mga idea at mga bagay. malakas ang kanyang imahinasyon at madali siyang Segurista siya sa paggawa ng mga bagay-bagay. maka-ugnay sa mga simbolo at mga larawan. Mas Ang kanyang pamamaraan ay kamado, ayon sa mahilig siya sa pilosopiya, at mas magaling sa sistema ng pagkakasunud-sunod o ayon sa plano. pagbabakasakali at pagba-“bahala na.” Ang kan- Siya ay palasuri, na kung saan binubusisi niya ang yang pamamaraan ay batay sa kung ano ang makita mga bahagi ng isang kabuuan. Mas gusto nila ang o mahawakan, mas bumabatay siya sa kutob, at eksaktong sukat, lohikal na paglilimi at pagsusuri sa mas nakikita niya ang kabuuan kaysa sa mga detal- ye. Mas mahilig silang magpahalaga sa ganda ng 13Internet: Funderstanding – Right Brain vs. Left Brain; www.funderstanding.com isang bagay, sa damdamin, at pagkamalikhain. Ang

3 paniniwala niya ay ayon sa kanyang nakikita, at hindi sa bagay na teoretikal.. Kung may kausap, mas nakukuha niya ang tono ng boses ng kausap, o kung paano magsalita ang kausap, kaysa sa mis- mong mensahe o sinasabi ng kausap. Walang tiyak na pagkakasunud-sunod ang pagbasa niya sa mga impormasyon, random, wika nga. Mahilig siyang kumumpas ng kamay habang nagsasalita, na wari bang nagbibigay-diin sa sinasabi, o kaya ay magpa- kita ng saloobin sa pamamagitan ng bikas ng muk- ha. Mas malakas ang dating sa kanya ng emosyon, Ceramics activity. These men are molding clay into decorative kaysa sa dating ng impormasyon. O kung may items. impormasyon, mas nasasala niya ang damdaming Sa madaling salita, ang mga taong mas ma- dala ng impormasyon kaysa sa aktuwal na sinasabi lakas ang kanilang left brain ay mas nakakasabay o ng impormasyon. Hindi siya mabusisi sa oras: umaakma sa mga trabahong may analitikal o mapa- mahuli na kung mahuli sa usapan o takdang usapan. nuring paraan ng pag-iisip. Sila iyong maaaring hu- Mas naaalala niya ang mukha ng mga tao, kaysa sa marap sa mga desisyong may kinalaman sa mga ba- kani-kanilang mga pangalan. Malikot siya kapag langkas, kaanyuang di-tiyak, disiplina, alituntunin, nag-aaral ng leksyon, at maaari pang makinig sa batas, numero, pag-uuri-uri, lohika o rason, sikwen- musika habang nag-aaral. Mas gusto niya ang mga sya o pagkakasunud-sunod ng mga bagay at mga larawan o padron kaysa sa mga salita. May kauga- patotoo. Mas mahilig sila sa mga depinisyon, kahu- lian pa siya na magtanong sa lohika o kung bakit at lugan, plano, maayos na pagtatrabaho, (na kung ano ng regulasyon o alituntunin. Mas gusto niyang minsan ay masasabing “de-kahon” o kaya ay naka- aktuwal na nahahawakan ang mga bagay. Kung takda o de-numero na ang lahat ng gagawin); at minsan ay hindi niya maitakda kung aling gawain akma silang mag-aral ng agham at teknolohiya. ang uunahin, at madalas ay kung ano na lang ang unang dumating. Basta na lamang siya bubuo ng Halimbawa ng mga taong mas malakas ang isang bagay, aparato halimbawa, maski hindi pa left-brain ay ang mga siyentista sa laboratoryo, niya nababasa ang direksyon o tagubilin hinggil sa bangkero, abugado, librarian, mathematician, pagbuo nito. accountant, guro at sundalo.

4 yo o sa digmaan o pulitika. Ito ang mga siyentista, ekonomista, statisticians … Brawn. May mga trabaho na manual o ginagamitan ng kamay. Ang gawain ay paulit-ulit, o takda ng proseso. Ang halimbawa ay ang traba- ho ng mga mekaniko, relohero (watch repairman) karpintero, computer operators, panadero, tagalu- to, atbp. May mga trabahong kailangan ng liksi at Student group activities help develop their outlook, talents and lakas ng katawan. Ito ang karaniwang trabaho ng potentials. Some emerge as leaders. mga manggagawa, mga atleta, mga mensahero, Ang mga taong mas malakas ang kanilang mga professional drivers. Maaari ding ibilang ang right brain ay iyong mas nakakabasa ng damdamin mga security guards, mga ditektib, at mga sundalo. o emosyon, sa mga kutob. Sila iyong mga mapan- likha (creative), mapangarapin, mapag-imahi- nasyon. Mahilig sila sa kaayusan ng mga kulay at MAMAMASUKAN KA BA O MAGIGING espasyo at mga impresyon sa isipan. Kaya nilang ENTREPRENEUR ? lumaro sa buhay, o makipagsapalaran. May ugali Sa bandang huli, ang pagpili ng trabaho ay silang pabugsu-bugso (impulsive). Sila ay masiste masasalalay kung ikaw ay magiging entrepreneur o at mahilig din naman sa sports o palakasan. Ang mamamasukan. mga trabahong kaugnay dito, halimbawa, ay arki- tekto, artista, pintor, eskultor, manunulat, interior Ang entrepreneur ay isang taong nagtatatag designer, at beauty consultant. ng kanyang sariling negosyo, mula sa sarili niyang ideya, puhunan at sarili niyang pagpapatakbo. Trabaho ayon sa kung alin ang mas ginagamit: Brains (utak) o Brawn (kamay, lakas at liksi ng Ang namamasukan naman ay ang mga katawan): empleyado o pumapasok sa isang negosyo na iba ang may-ari at nagpapatakbo. Brains. May mga trabaho na mas malakas Puwede bang maging entrepreneur ang ang pag-gamit ng utak, na serebral, wika nga. Ito isang namamasukan ? ang mga taong nagsusulat ng mga kuwento, nag- iisip ng mga plano at estratehiya, maging sa negos-

5 Ayon sa isang kuwento, may isang estud- yante ang nag-aral ng vocational na automotive Mga kumento hinggil mechanic course. Nang makatapos siya, namasu- sa pamamasukan at kan siya at kumuha ng karanasan sa pagtatrabaho sa pagsasarili ng negos- isang automotive repair shop.. Makalipas ang isang yo: taon, nagtayo na siya ng sarili niyang talyer. Siya “Wala pa akong naki- na ang amo, hawak niya ang kanyang oras, at tang namamasukan na hawak niya ang perang kinikita ng talyer. yumaman. Ang yuma- yaman ay iyong may- Ayon naman kay John L. Gokongwei, Jr., sa kan- ari ng negosyong iyong yang talumpati sa araw ng pagtatapos sa Ateneo de pi-namamasukan. Sa Manila University noong 27 March 2004, ang sagot pa-mamasukan, hindi sa mga problema ng bansa hinggil sa ekonomiya ay mo nakukuha ang entrepreneurship, o pagtatatag at pagpapatakbo ng iyong TRUE WORTH.” sariling negosyo. Aniya, “kailangan natin ng mga kabataan na makakakita ng mga ideya, makaka- “Ang anak ng sunggab sa mga oportunidad, makakapagbakasakali, Pilipino, kapag naka- at makapagpapaisantabi ng kani-kanilang kaluwa- tapos, tinatanong kung gan sa buhay upang makapagtatag ng mga negosyo saan siya mamamasu- na makapagbibigay ng mga trabaho. Nguni’t bakit? kan. Ang anak ng In- tsik, kapag nakatapos, Ano ba ang mga trabaho ? Ang mga trabaho ay ang tinatanong kung ano mga bagay na nagpapahintulot na ang mga tao ay ang kanyang itatatag magkaroon ng silbi at makapagtakda ng kanilang na negosyo.” magandang pagtingin sa kani-kanilang mga sarili. Ang mga trabaho ang nagtataguyod ng kanilang pagiging kapaki-pakinabang na bahagi ng pamaya- [Entrepreneurship is the answer. We need young people who will nan. Nagdudulot ang mga ito ng pakiramdam na find the idea, grab the opportunity, take risk, and set aside comfort to set up businesses that will provide jobs. But why? What are jobs? sila ay mga mahahalagang mamamayan. Ang mga Jobs are what allow people to feel useful and build their self-esteem. trabaho ang nagbibigay sa bansa ng mga maga- Jobs make people productive members of the community. Jobs make galing na kalahok sa pandaigdigang pamilihan. Sa people feel they are worthy citizens. And jobs make a country worthy players in the world market. In that order of things, it is the ganitong kalakaran, ang mga entrepreneurs ang entrepreneurs who have the power to harness the creativity and may kapangyarihang lumikom ng pagkamalikhain talents of others to achieve a common good. This should leave the at katalinuhan ng iba upang makamit ang kaga- world a better place than it was.] lingan para sa lahat. Dito uunlad ang ating daigdig.”

6 Tungkol sa alok ng malalaking kumpanya sa mga bagong graduates, nagpayo si Mr Gokong- ANO NGA ? Desidido wei, Jr. na tanggapin ang ka na ba, at saan ka mag- mga alok na trabaho, at magtrabaho sila nang ma- aaral ? buti hanggang sa abot ng kanilang makakaya, pag- aralan nilang lahat ng ka- MGA KURSO SA KOLEHIYO15 yang ituro ng mga kum- panya, at saka sila umalis. Kung ang mga nagtapos ay Karaniwang nagbibigay ng entrance exami- nangangarap ng paglikha nation o college aptitude test ang mga kolehiyo sa ng isang bagay na dakila, mga gustong pumasok. Makabubuting magtanong huwag nilang papayagan ka kung kailan ang pagbibigay ng mga eksamen. na ang trabaho nilang mula alas 9 ng umaga Maaari kang magtanong sa kolehiyong iyong gusto, hanggang alas-5 ng hapon, gaano man kalaki ang o tumawag sa telepono, o kaya ay mag-browse sa sahod, ay madaya sila na manatili na lamang sa Internet. Ang kanilang numero ng telepono at web- kuntento at maluwag na pamumuhay. Sa halip, ang sites ay makikita sa mga direktoryo at mga anunsyo trabahong nagdudulot ng malaking suweldo ang sa pahayagan. siyang dapat na magtulak sa kanila sa pagtatatag at Sa mga nagnanais na makatuntong ng kole- pagpapatakbo ng kani-kanilang negosyo. [Take these offers, work as hard as you can, learn everything these hiyo, naririto ang ilan sa mga kursong maaari nin- companies can teach -- and then leave! If you dream of yong pagpilian. Magtanong lamang sa kolehiyong creating something great, do not let a 9-to-5 job - even a inyong napipili kung nagtuturo sila ng ganitong high-paying one - lull you into a complacent, mga kurso: (B = Bachelor’s degree; BS = Bachelor comfortable life. Let that high-paying job propel you of Science; BA = Bachelor of Arts) toward entrepreneurship instead.]14 B ► Landscape Architecture; Library and Infor- mation Science; Music; Physical Education;

14 15 Mr. John Gokongwei, Jr. Speech; tingnan ang full text sa www.gov.ph at Tinipon mula sa mga websites ng iba’t-ibang malalaking www.bukassarili.org kolehiyo sa Pilipinas.

7 Secondary Education (BSE), major in English; Clothing Technology; Commerce; with the fol- Sports Science; lowing majors: major in Advertising Management; major in Business Management; major in Business BA ► American Studies; Araling Pilipino; Arts Management with specializations in Applied Cor- Studies; Behavioral Sciences, major in Organiza- porate Management; major in Entrepreneurship; tional and Social Systems Development; Broadcast major in Inter-disciplinary Business Studies; major Communication; Broadcasting; Business Econom- in Legal Management; major in Management of ics; Commerce; Commerce, major in Economics Financial Institutions; major in Marketing and Communication Arts; Communication Re- Manage-ment; Community Development; search; Communication; Comparative Literature; Community Nutri-tion; Computer Engineering; Creative Writing; Development Communication; Computer Manage-ment & Accounting; Computer Development Studies; Development Tourism Science; Computer Science with specializations in Management; Entrepreneurship; English; Eng- Information Tech-nology (IT); Instructional lish Studies; European Languages; Filipino; Film Systems Technology (IST); Software Technology and Audio-Visual Communication; History; Inter- (ST); Network Engi-neering (NE); Computer national Studies, major in European Studies; Science, major in Comput-er Systems Engineering Japanese Studies; Journalism; Linguistics; Lit- (CSE); Construction Tech-nology and Management; erature; Malikhaing Pagsulat sa Filipino; Organi- Community Develop-ment; Early Childhood zational Communication; Philippine Studies, ma- Education; Economics; Education, majors in jor in Media Studies; Philosophy; Political Sci- Biology; Chemistry; Mathe-matics; Mathematics ence; Psychology; Public Administration; Soci- with specialization in Com-puter Application; ology; Speech Communication; Theater Arts; Physical Sciences; Physics; Educational Theology; Psychology; Electronics & Communi-cations Engineering; Elementary Education; Envi- BS ► Accountancy; Accountancy, Banking & Fi- ronmental Management; Environmental Science; nance; Applied Economics; Applied Physics; Bio- Family Life and Child Development; Food Tech- chemistry; Biology; Business Administration, with nology; Geodetic Engineering; Geography; Geol- Entrepreneurship; Business Administration (with ogy; Home Economics; Hospital & Home Health Accounting and Computer Technology); Business Care Management; Hotel, Restaurant and Institution Engineering; Chemical Engineering; Chemical Management; Human Biology; Hydraulics and Engineering, minor in Semiconductor Processing; Water Resources; Industrial Engineering; Indus- Chemistry; Civil Engineering with specializations trial Management Engineering, with minors in in Structural Engineering; Civil Engineering; Information Technology; Service Management;

8 Information Management; Information Technology, BS in Elementary Education; BS in Sec- with Digital Illustration and Animation; Interior ondary Education; BS in Bachelor of Arts, BS in Design; Manufacturing Engineering and Man- Accountancy, BS in Agriculture, BS in Business agement, with specializations in Biomedical Engi- Administration, BS in Commerce, BS in Computer neering; Mechatronics and Robotics; Materials Science; BS in Criminology, BS in Electronics Engineering; Mathematics with specializations in and Communications Engineering, BS in Industrial Business Applications; Computer Applications; Education, BS in Industrial Technology, at BS in Mathematics; Metallurgical Engineering; Mining Marine Transportation. Engineering; Molecular Biology; Nursing; Phys- ics; Physics with specializations in Materials Sci- MGA TANONG: Dapat kaya akong gumaya sa ence; Medical Instrumentation; Premed Physics; nakararami na kumukuha ng ganitong kurso ? Psychology; Social Work; Statistics; Statistics, ma- Madali kaya akong magkakatrabaho kung alin sa jor in Actuarial Science; Tourism; Transportation mga ito ang kukunin kong kurso ? Ano ang tsansa Engineering; kong mapasok sa trabaho kung ang bawa’t makasa- ma ko ay ganito ang natapos ?

Laging tandaan, kung ikaw ay papasok sa trabaho, ito ang pinakabuod ng lahat ng tanong sa iyo ng interviewer, recruiting officer o ng Human Resource personnel: “Bigyan mo nga ako ng isang napakabigat na dahilan kung bakit dapat kitang tanggapin sa kumpanyang ito?” (Why should I hire Ang pag-aaral sa kolehiyo ay hindi isang patag na daan. Maraming you ? ) Ang buod naman ng iyong sagot ay nababa- paghamon o pagsubok ang iyong dadaanan. Mabuti na ang maging laging handa. tay sa iyong magiging silbi o pakinabang sa kum- panya, na makakadagdag ka sa “profitability” o MGA POPULAR NA KURSO SA KOLEHIYO16 corporate competitive edge para sa kumpanyang iyong gustong pasukan. Diyan na lilitaw ang Ito ang mga pinakapopular na mga kurso, iyong mga katangian o qualifications. Ang quali- ayon sa statistics ng CHED sa taong 2001-2002, fications ay makukuha mo kung papaano ka nag- (ayon sa kaayusang alpabetikal): handa at natuto sa pag-aaral, at sa karanasan mo sa pakikisalamuha sa ibang tao. MGA URI NG TRABAHO

16 Ayon sa statistics ng CHED

9 May nag-uuri sa mga trabaho kung ito ay pangangalap ng basura. Nang makaipon siya ng white collar job o blue collar job. Ang white collar puhunan ay siya naman ang kumuha ng mga tauhan job ay trabaho ng mga nag-oopisina, na tinatawag upang mamulot ng basura. Sa bandang huli, siya ay na white collar dahil sa halintulad na hindi nadu- nakapagtayo ng junk shop mula sa mga abubot na rumihan ang kanilang mga leeg sa pagpapawis kung napupulot sa basura. Hindi lang iyon: mayroon na kaya kaya nilang magsuot ng puting kuwelyo. siyang dump trucks na pangontrata niya sa pango- ngolekta ng basura. Sa katawagan, siya ay basure- Sa blue collar job naman kabilang ang mga ro, pero sa kita, nakangiti siyang nagsasabing “May trabahong manual, iyong itinuturing ng iba na mas pera sa basura.” mababa ang kategorya sa white collar job. Sila iyong karaniwang nagugusot ang damit sa kata- trabaho, tulad ng mga mekaniko, janitor, waiter atbp. Sa Amerika at Canada ay may tinatawag na brown collar jobs17. Ito ay mga manual na uri ng trabaho na pina-pasukan ng mga dayuhan sa Ame- rika, tulad ng mga Asiano at mga Latino Ameri- kano.

Hindi natin tatalakayin ang antas ng trabaho, o ang katumbas na laki o suweldo ng nasabing tra- Kung may problema, may solusyon. baho sa listahang sumusunod. Ang mamimili ay Ang sabi nga ng mga matatanda, kung ma- namimili ayon sa kanyang kagustuhan at kaka- ngangarap ka rin lang, itaas-taas mo na ang panga- yahan. rap mo. May isang estudyante ang nagsabing gusto niyang maging mekaniko. Sinabihan siya ng isang Huwag ding maliitin ang anumang trabaho, matanda na mangangarap din lamang siya na ma- lalo pa kung mahilig kang magkumpara ayon sa laki ging mekaniko ay pangarapin na rin niya na maka- ng kinikita. May mga basurero sa Payatas, Quezon pag-pundar ng isang talyer o car repair shop para City na tatalunin sa suweldo ang isang de-kurbatang makatulong siya sa ibang mga mekanikong katulad namamasukan sa Ayala Avenue sa Makati. Mang- niya na magkaroon ng hanapbuhay. At dahil sa yari kasi, ang nasabing basurero ay nagsimula sa makaka-intindi siya sa mga hala-halaga ng mga sasakyan ay mangarap na rin siyang balang araw ay 17 Internet: NCPA Daily Policy Digest: Brown Collar Jobs; www.ncpa.org maging car dealer. Kung car dealer na siya, puwe-

10 de na siyang humanay sa mga de-kurbatang emple- Doctor of Medicine; Ecologist; Economist; Educa- yado. Puwede na rin niyang pasukan ang negosyo tional Psychologist; Educator; Electrical Engineer; ng car insurance, car painting, at maging car Electronics expert; Entomologist; Entomologist; racing. Epidemiologist; Etymologist; Exobiologist; Food Technologist; Forensic Psychologist; Fresh-water Ang iyong katayuan sa kinabukasan ay de- Biologist; Gemologist; Geneticist; Geneticist; pende sa taas ng pangarap mo at kung paano at Genomics expert; Geodetic Engineer; Geographer; kailan mo ito maaabot. Geologist; Geomorphologist; Health Psychologist; Narito ang isang listahan ng mga posibleng Health Scientist; Herpetologist; High Energy Phys- maging trabaho ng isang tao. Hindi ito icist (Particle Physics); Histologist; Horticulturist; kumpleto, marami pang hindi nailista, Hydrologist; Immunologist; Industrial Psycholo- nguni’t maaari na itong maging ga-bay na gist; Laboratory Technician; Limnologist; Marine pagpipilian. Isina-ayos ito ayon sa kung Biologist; Materials physicist; Mathematical Phys- anong mga trabaho ang kaugnay sa agham icist; Mechanical Engineer; Mechanics expert; at teknolohiya; mga pangangailangan ng Metallurgical Engineer; Metallurgist; Meteorolo- tao tu-lad ng pagkain, damit at silungan; gist; Microbiologist; Mineralogist; Mining Engi- pang-aliw tulad ng turismo, sports at pano- neer; Molecular Biologist; Molecular Physicist; orin; kapaligiran; edukas-yon; paglalakbay Morphologist; Neuro-psychologist; Neuroscientist; at komunikasyon; kalusugan at gamutan; Nuclear Engineer; Nuclear Physicist; Nutritionist; mga bagay-bagay sa negosyo; at mga Oceanographer; Oncologist; Ontogenist; Optical serbisyo ng pamahalaan. Physicist; Organizational Psychologist; Paleontolo- gist; Pathologist; Pharmacologist; Phycologist NATURAL SCIENCES, SOCIAL SCIENCES (Algologist); Phy-logenist; Physiologist; Plasma AND TECHNOLOGY Physicist; Political Scientist; Polymer Physicist; Acoustician; Agricultural Scientist; Agriculturist; Population Geneticist; Proteomicist; Psychologist; Agronomist; Algologist (Phycologist); Anatomist; Psychometrician; Psychophysicist; Radiologist; Anthropologist; Archaeologist; Astrobiologist; As- Seismologist; Social Psychologist; Social Worker; tronomer; Astrophysicist; Biochemist; Bioinfor- Sociologist; Taxidermist, Taxonomist; Thermo- matics expert; Biologist; Biophysicist; Biopsychol- chemist; Thermodynamicist; Toxicologist; Vehicle ogist; Biotechnologist; Botanist; Cell Biologist; Dynamics expert; Virologist; Volcanologist; Child Psychologist; Civil Engineer; Clinical Psy- Zoologist; Laboratory technician; technical assis- chologist; Computer Engineer; Cosmologist; Cryo- tant; secretary; record keeper; genics expert; Cytologist; Dendrologist; Dentist; FOOD, CLOTHING AND SHELTER

11 abbattoir operator; agriculturist, agronomist, aqua- dress shop manager, dressmaker, fashion designer, culturist, architect, assayist; blacksmith, bricklayer; worker; tile layer; vegetable grower, weather fore- cabinet maker; carpenter, cement factory manager, caster; furniture maker, curtain maker; baby sitter, cement factory worker; cement producer, chemical nanny (yaya), house maid, house boy, gardener, engineer, chemist, chlorine specialist; civil engi- utility, employment agency operator neer, coconut grower, computer expert; computer operator, construction crew; contractor; TOURISM, SPORTS AND ENTERTAINMENT entertainer, musician, guitarist; drummer; organ cook, cooking oil manufacturer, copra dealer; copra player; saxophone player; singer, soloist, balladeer, producer, dairy farm manager, dairy producer; crooner; band player, conductor; composer, lyri- dairy worker, designer; driver; electrical engineer, cist; magician, contortionist, circus performer, lion electrician, factory worker; farmer, feed manufac- tamer, animal trainer, insrtrument crew; sounds turer; feng shui consultant; fish supplier, fisher- and lights crew, stage crew; hotel staff; usher, man, floriculturist, florist, flower vendor, food usherette; waiter, chef, bartender; restaurants and processor, food supplier; foreman; fruit grower, food shops personnel, receptionist, information furniture manufacturer; garbage collector, garden- attendant; cashier; tourism personnel; translator, er, grower, hat manufacturer; heavy equipment interpreter; PR specialist; advertiser; fashion operator, hollow blocks manufacturer; home décor model; reporter, photographer; shop owner; horticulturist, interior designer, Movie industry personnel; producer, director, cam- inventor, jewelry maker, lineman, livestock raiser, era man; gaffer, scriptwriter; production crew; marine biologist, mason, meat inspector; meat actress, actor, supporting actor and actress; film processor, meat vendor; mechanical engineer, editor; sound specialist, musical scorer; animation microbiologist; nuclear engineer, nutritionist, off- expert; dubber; special or visual effects expert; shore rig operator and crew; oil explorer, painter, artist; costume designer; set director; make-up pathologist, pest control expert, physicist, pipe artist; movie operator, usher, guard, box-office fitter; plumber; power generator, repairman, attendant; projection crew; messenger; moviehouse electronic and electrical repairman; restaurant crew; checker, inspector; crew; restaurant operator; restaurant staff, waiter, chef, roofing specialist; sanitary engineer; sanitary Games and amusements manager/operator; ballet worker, shoemaker, slipper maker; softdrinks dancer, cultural dancer, poet; historian; archivist; manufacturer, staff and worker; solar energy numismatist; curator; record keeper; book keeper; specialist; sprayer; stone cutter; stone worker; dead river rehabilitation officer; jockey; casino swimming pool specialist; tailor / haberdasher; operator, crew; beach personnel (first-aider); para- sewer, textile manufacturer; textile factory worker; medic; lifeguard; Sports: professional player, boxer,

12 golf, basketball, wrestling; billiards, etc.; coach, spare parts dealer; spare parts manufacturer; vulcan- coaching staff; sports event organizer; izer; vehicle maintenance crew; gasman, oiler; transporter; vehicle manufacturer; exhaust pipe ENVIRONMENT manufacturer; fuel calibrator; smoke emission scientist, paleontologist, meteorologist, ecologist, tester; telephone operator; radio / TV broadcaster, geologist, miner, mining engineer, cartographer, script-writer, movie director; news reporter; corre- geophysicist, ornithologist; taxonomist; researcher; spondent; newscaster; broadcaster; editor, publisher, site manager; metallurgist; worker in a mine fur- columnist; cartoonist; sports writer; feature article nace; blaster, high explosive expert; surveyor; writer, novelist, short story writer, essayist, book- draftsman, artist; ceramics; sanitary engineer, gar- binder, printing press crew; tollways operator, safe- bage collector; sewage specialist (poso negro); ty officer, security officer; excavator; logger, sawmill operator; forest prod- maritime crew; telecommunication personnel; call uct gatherer, forest ranger; fisherman; fish proc- center operator; data processor, proofreader, tower essor; tuna exporter; fishpond operator; aquatic specialist; machinist; lathe operator product grower (aquaculturist), botanist, marine biologist, volcanologist, herpetologist, ichthyolo- HEALTH & MEDICINE gist; zoologist, zoo personnel; anaesthesiologist, anatomical pathologist; audiolo-gist; beauty expert; blood test technician; EDUCATION brain sur-geon; cardiologist; care-giver; chemical teacher, principal, supervisor, superintendent of patholo-gist; chemist; chemotherapist, schools; professor, instructor; writer/author, book chiropractic, CT Scanner, dentist, dermatologist; printer; proofreader, editor, book salesman; doctor, drug manu-facturer, EENT doctor; researcher; librarian; archivist; curator; manufac- endocrinologist; geriatri-cian; gynaecologist; turer of teaching devices; contractor for school health worker, hospital / clinic personnel, buildings; janitorial service; clerical service; com- immunologist; doctor of internal medi-cine; puter expert; priest, pastor, minister, religious laboratory technician, laryngologist, lung leader, nun specialist; medical transcriber, magnetic resonance MOBILITY AND COMMUNICATION imaging (MRI) technician; masseur, medical atten- Civil engineer, mechanical engineer, sanitary engin- dant; medical emergency staff; medical researcher, eer, electronics and communications engineer; medical sales representative; medical technologist; heavy equipment operator, contractor, dealer, microbiologist; nephrologist; neurologist, nuclear imaging driver, pilot, sea captain, crew, seaman, stewardess, technician; nuclear medicine expert; nurse, ob-gyne ground crew, mechanic; welder, vehicle assembler; doctor, obstetrician; occupational thera-pist; oculist;

13 oncologist; ophthalmologist; optical shop manager; Demographer, researcher, population expert; sta- optometrist; orthopedic doctor, otolaryngologist or tistician; vendor; manufacturer, salesman, agent; otorhinolaryngologist; patholo-gist; pediatrician; trade organizer; Investor, stock broker; shop owner; pharmacist, pharmacologist; psy-chiatrist proprietor; entrepreneur; franchise manager; estima- , psychlogist, pulmonogist, radiologist; sanitary tor, clerk; secretary; data processor; credit manager; engineer; surgeon; tomographer (CT); ultrasound Ice cream vendor, taho vendor, vegetable vendor, technician, urologist, x-ray technician, midwife; sari-sari store proprietor; business partner (indus- alternative medicine practitioner; herbal-ist; yoga trial or capitalist); incorporator; wholesaler, retailer; instructor; funeral parlor manager and staff; embalmer; coffin maker; GOVERNMENT SERVICES diplomat, foreign service staff, translator, linguist; FINANCE, BUSINESS AND CORPORATE defense attaché, envoy, ambassador, consul, pass- AFFAIRS port processor, visa processor; authenticator, Accountant; banker, financial analysts, actuary, investigator, OFW (Overseas Filipino Worker); economist, finance officer, customs examiner, cus- TESDA personnel; immigration staff toms broker, tax collector, tax assessor, treasurer, comptroller, auditor, accountant, budget officer, public safety and security personnel, public wel- insurance agent, insurance manager, finance fare personnel; fireman, policeman, jail warden; analyst, disburser, teller, bank manager, gemologist, jail director; penologist; probation officer; politi- jeweler, jewelry dealer, jewelry manufacturer, cian, adviser, consultant, computer operator; traffic president and CEO (chief executive officer); vice enforcer, sanitary engineer, garbage collector; fire president, director; security officer, safety officer, extinguisher dealer; fire insurance personnel; pub- materials management officer; warehouseman; lic administrator human resources personnel; soldier, consultant, para-military personnel; reserv- benefits administration officer; headhunter; ist; munitions expert; firearms and ammo dealer, recruiter; advertiser, legal officer; supplies and ammo manufacturer, ordnance expert; supplier logistics officer; transportation officer; sales (boots, uniforms, office supplies) or dealer; disas- personnel; infrastructure officer; site manager; ter manager; intelligence officer; purchasing offi- branch manager; facilities manager; investigator; cer; lecturer, resource person; civil registrar; land intelligence officer; operations officer; auditor; registrar, registrar of deeds; urban development internal audit officer; purchasing officer; site officer, urban planning officer; copyright office acquisition officer; salary administrator; liaison personnel; officer; credit investigator; insurance adjuster;

14 lawyer, prosecutor, public attorney; parole officer, Listahan ng mga Kolehiyo at mga Paaralang judge; paralegal, labor arbiter; adjudicator; social Teknikal at Bokasyonal18 worker; business permit processor; Narito ang isang listahan ng mga kolehiyo at mga paaralang teknikal at bokasyonal sa buong Sabi ng isang tatay sa anak na ang naging hanapbuhay ay ang pagtitinda ng Pilipinas. Ang pagkakalista rito ng anumang paa- taho: “Noong araw, pinapag-aral kita, ano ralan ay hindi nangangahulugan ng tuwiran o ko- ang ginawa mo? Nanood ka ng sine … bu- mersyal na pag-eendorso na pumasok ka sa nasa- markada … maagang nag-asawa. Nagka- bing paaralan, bagkus, ito ay nangangahulugan la- anak. Ngayon tingnan mo ang sarili mo. mang na marami ka palang pagpipilian, kung gu- Hanggang sa pagtanda mo, magtitinda ka na lang ng taho, kasi, iyan lang ang alam mo.” gustuhin mo. Paumanhin din sa mga paaralang hin- di naisama sa listahan, kung mayroon man. Hindi Sagot ng anak, “Hindi naman po, Ta- naisama dito ang mga caregiver schools at ilang tay. MAGTITINDA RIN PO AKO NG maliliit na vocational at technical at computer TOKWA.” schools. Ang paaralang may simbolo na “ ▼ “ ay isang SUC (state college or university, o paaralang pinapangasiwaan at tinutustusan ng subsidy ng Important: Keep away from Drugs. pamahalaan). Companies will not hire you, people will avoid you if you are a drug addict or drug user. Region I ()

“I had graduated with a degree in Ilocos Norte medieval history and philosophy. If you Ablan Memorial College, Solsona had a job that required knowledge of AMA Computer College-Laoag City Laoag City Bacarra Medical Center School of Midwifery and College of Copernicus or 12th Century European Nursing, Bacarra monks, I was your person. But that job Badoc Junior College Badoc, Ilocos Norte market wasn't very strong” – Carleton Bangui School of Fisheries, Bangui Batac Junior College, Batac, Ilocos Norte Fiorina, Former President and CEO of Hewlett- Data Center College of Laoag City, Inc. Packard Company from 1999 to 2005. 18 Intenet: Kinalap at isinaayos mula sa listahan ng CHED, TESDA at mga pribadong kolehiyo at unibersidad.

15 DIVINE WORD COLLEGE OF LAOAG Laoag City Central Ilocandia College of Science & Technology, San Fernando IGAMA Colleges Foundation, Inc., Badoc Congress College, Agoo Ilocos Norte College of Arts and Trades, Laoag City DON MARIANO MARCOS MEMORIAL STATE UNIVERSITY OPEN MARIANO MARCOS STATE UNIVERSITY ▼ Batac UNIVERSITY▼ San Fernando City MARIANO MARCOS STATE UNIVERSITY-COLLEGE OF DON MARIANO MARCOS MEMORIAL STATE UNIVERSITY ▼ TECHNOLOGY-Laoag City Bacnotan MARIANO MARCOS STATE UNIVERSITY-COLLEGE OF DON MARIANO MARCOS MEMORIAL STATE UNIVERSITY AGRICULTURE AND FORESTRY, Dingras SOUTH LA UNION ▼ Agoo MARIANO MARCOS STATE UNIVERSITY-COLLEGE OF Lorma Colleges, San Fernando City EDUCATION, Laoag City La Union College of Nursing, San Fernando City MARIANO MARCOS STATE UNIVERSITY-COLLEGE OF La Union Colleges of Science and Technology, Inc., Bauang FISHERIES, Currimao National College of Science and Technology, San Fernando City Metropolis Computer School, Laoag City NATIONAL COLLEGE OF TECHNOLOGY San Northern Christian College, Laoag City Fernando City Northwestern University Laoag City Northern Philippines College for Maritime Science Ranada Training Center, Inc., Laoag City And Technology, Inc., San Fernando City Sacred Heart Colleges Foundation of Northern Northern Philippines College for Maritime Education. Philippines, Inc., Badoc & Techical Studies, La Union Osias Educational Foundation, Balaoan PAMETS COLLEGES, Agoo Ilocos Sur Philippine Central College of Arts, Science and Technology, AMA Computer Colleges, Candon Naguilian Banua-Moran Educational Training Center, Inc., Candon Polytechnic College of La Union, Agoo CPV-Vigan, Inc., Vigan City Saint Louis College-San Fernando, San Fernando City Data Center College of the Philippines-Vigan City Sea and Sky College, San Fernando City Divine Word College of Vigan, Vigan City South Ilocandia College of Arts and Technology, Aringay Ilocos Central Academy, Narvacan Sta. Veronica College, Inc., Bacnotan Ilocos Sur Community College, Bantay STI College-San Fernando City, San Fernando City ILOCOS SUR POLYTECHNIC STATE COLLEGE ▼Sta. Maria Union Christian College, San Fernando City Ilocos Sur Polytechnic State College -Candon Ilocos Sur Polytechnic State College -Cervantes Ilocos Sur Polytechnic State College -College of Arts and Sciences-Tagudin, Tagudin ABE International College of Business and Ilocos Sur Polytechnic State College -College of Fisheries and Economics, Dagupan City Marine Sciences-Narvacan Adelphi College, Lingayen Ilocos Sur Polytechnic State College -Salcedo AMA Computer College- Dagupan City Ilocos Sur Polytechnic State College -Santiago AMA Computer Colleges, Urdaneta City Macro Computer College, Vigan City AMA Computer Learning Center, Alaminos Naturales Training Institute , Vigan City Agno Valley College, Malasiqui Northern Ilocandia College of Science and Technology, Candon Asbury College, Inc. Anda Saint Mary’s College, Sta. Maria ASIA CAREER COLLEGE FOUNDATION Dagupan City SAINT PAUL COLLEGE OF ILOCOS SUR Bantay Asia Pacific College, Alaminos City UNIVERSITY OF NORTHERN PHILIPPINES ▼ Vigan ASSUMPTION UNIVERSITY Dagupan City UNIVERSITY OF NORTHERN PHILIPPINES ▼ Candon Baylon Institute of Technology, San Carlos City Divine Word College of Vigan, Vigan Carthel Science Educational Foundation, Dagupan (CSEF), Inc., Dagupan City Central College of Pangasinan, Sn Carlos City La Union CITY COLLEGE OF URDANETA Urdaneta City Agoo Computer Center, Agoo Colegio de Dagupan, Dagupan City Agoo Computer College Phils., Agoo Colegio San Jose de Alaminos, Alaminos City AMA Computer College-La Union, San Fernando City College of St. Micahel the Archangel, Binalonan

16 COMPUTRONIX COLLEGE Dagupan City STI College-Dagupan, Dagupan City DAGUPAN COLLEGES FOUNDATION Dagupan City St. Mary Education and Training Institute, San Carlos City Divine Word College of Urdaneta, Urdaneta City The Great Plebeian College, Alaminos City Dr. Francisco Q. Duque Medical Foundation, Dagupan City University of Luzon, Urdaneta City East Pangasinan Colleges of Science and Technology, Tayug University of Pangasinan Dagupan City Escuela De Nuestra Sra. De La Salette, Dagupan City URDANETA COLLEGE OF TECHNOLOGY Urdaneta City GOLDEN WEST COLLEGES City of Alaminos VIRGEN MILAGROSA UNIVERSITY FOUNDATION Great Plebian College, Alaminos City AND VMU INSTITUTE OF MEDICAL FOUNDATION, San Carlos HERBA Institute of Technology (H.I.T.), Inc, Dagupan City Waldner Djorjen Science, Inc., Calasiao International Colleges of Asia, Dagupan City, Zaragosa College, Tayug King Fisher School of Business and Finance, Dagupan City Luna Colleges, Tayug LUZON COLLEGES Dagupan City CAR (Cordillera Administrative Luzon Colleges of Science and Technology, Urdaneta City Lyceum Northwestern University Dagupan City Region) Lyceum Northwestern-Florencio T. Duque College, Inc., Urdaneta LYCEUM OF NORTHERN LUZON Urdaneta City Malasiqui Agno Valley College, Malasiqui Abra MARIAN COMPUTER COLLEGE San Carlos City, ABRA STATE INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ▼ Mary Help of Christian College Seminary, Dagupan City Lagangilang METRO-DAGUPAN COLLEGES Mangaldan ABRA STATE INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLO- GY NORTHERN COLLEGES FOUNDATION, INC., Dagupan City ▼-- Abra School of Arts and Trades, Bangued NORTHERN LUZON ADVENTIST COLLEGE Sison Abra Valley College, Bangued Our Lady of College, Manaoag Data Center College of the Philippines of Bangued, Abra, Palaris College, Inc., San Carlos City Inc., Bangued Pangasinan Colleges of Science and Technology, Urdaneta Divine Word College of Bangued, Bangued Pangasinan Merchant Marine Academy, Dagupan City Pinnacle Health and Vocational Institute, Inc., Bangued Pangasinan Memorial College, Lingayen Pangasinan School of Arts and Trades, Lingayen Pangasinan State University, ▼ Asingan Apayao Pangasinan State University, ▼ Bayambang Apayao State College, Conner Pangasinan State University, ▼ Binmaley Apayao State College-Luna, Luna Pangasinan State University, ▼ Infanta Apayao Institute of Science and Technology, Apayao Kalinga Pangasinan State University, ▼ Lingayen Pangasinan State University, ▼ San Carlos City Pangasinan State University, ▼ Sta Maria Benguet Pangasinan State University, ▼ Urdaneta City AMA Computer College-Baguio, Baguio City PASS COLLEGE, City of Alaminos Asia PacificTheological Seminary, Baguio City PERPETUAL HELP COLLEGE OF PANGASINAN, Malasiqui Baguio Arts Theological College, Baguio City Philippine College of Science and Technology, Calasiao Baguio Benguet Christian College, Tuba, Benguet Philippine Institute for Maritime Studies and Baguio City School of Arts & Trades, Baguio City Technology Colleges, Dagupan City Baguio City Science Foundation, Inc., Baguio City Philippine Western Union College, Alaminos City Baguio Central University Baguio City PIMSAT Colleges, Dagupan City Baguio Colleges, Baguio City PMMC Cabansag Foundation, Urdaneta City BAGUIO COLLEGES FOUNDATION Baguio City Pyramid Computer School, Urdaneta City Benguet Central College, La Trinidad Saint Columban’s College, Lingayen BENGUET STATE UNIVERSITY ▼ Buguias San Carlos College, San Carlos City BENGUET STATE UNIVERSITY ▼ La Trinidad Skill-Power Institute, Urdaneta City Beti College of Technology, Baguio City St. Augustine School of Nursing - Pangasinan, Inc., Urdaneta City BVS School of Technology, La Trinidad Casiciaco Recoletos Seminary, Baguio City

17 Cordillera Career Development College, La Trinidad Data Center College of the Philippines Of Baguio City, Inc., Cagayan Easter College, Inc., Baguio City ABE International College of Business and Economics, HS Monticello International College, Baguio City Tuguegarao City Luzon Nazarene Bible College, La Trinidad AMA Computer College-Tuguegarao, Tuguegarao City Philippine Military Academy, Baguio City Aparri School of Arts and Trades, Aparri Philippine Women’s University-Baguio City Blessed Trinity College, Aparri Pines City Colleges, Baguio City Bukig National Agricultural and Technical School, Aparri SAINT LOUIS UNIVERSITY Baguio City Cagayan Colleges of Tuguegarao, Tuguegarao City San Pablo Major Seminary, Baguio City CAGAYAN STATE UNIVERSITY ▼ Aparri STI College, Baguio, Baguio City CAGAYAN STATE UNIVERSITY ▼ Gonzaga University of Baguio, Baguio City CAGAYAN STATE UNIVERSITY ▼ Lallo Universtity of the Cordilleras, Baguio City CAGAYAN STATE UNIVERSITY ▼ Lasam University of the Philippines-Baguio ▼ Baguio City CAGAYAN STATE UNIVERSITY ▼ Piat CAGAYAN STATE UNIVERSITY ▼ Sanchez Mira CAGAYAN STATE UNIVERSITY ▼ Tuguegarao City Ifugao Central Colleges of the North, Tuguegarao City IFUGAO STATE COLLEGE OF AGRICULTURE AND Florencio L. Vargas College of Tuguegarao, Tuguegarao FORESTRY ▼ Lagawe Florencio L. Vargas College-Abulug, Abulug IFUGAO STATE COLLEGE OF AGRICULTURE AND Ilocandia Technical College, International School of Asia FORESTRY ▼ Lamut and the Pacific, Penablanca IFUGAO STATE COLLEGE OF AGRICULTURE AND International School of Asia and the Pacific, Tuguegarao City FORESTRY ▼ Potia John Wesley College, Alcala IFUGAO STATE COLLEGE OF AGRICULTURE AND Lasam National Agricultural School, Lasam FORESTRY ▼ Tinoc Lyceum of Alcala, Alcala, Cagayan Lyceum of Aparri, Aparri Lyceum of Tuao, Tuao Kalinga MCN College- Tuguegarao, Tuguegarao City, Cagayan Business and Engineering School of Technology, Tabuk Medical Colleges of Northern Philippines, Penablanca C.S. Schoolof Music and the Performing Arts, Tabuk Northern Cagayan Colleges, Ballesteros Cordillera A+Computer Technology College, Tabuk Philippine Law Enforcement College, Inc. of Tuguegarao, KALINGA-APAYAO STATE COLLEGE ▼ Tabuk Quezon Colleges of the North, Ballesteros KALINGA COLLEGE OF SCIENCE & TECHNOLOGY▼Tabuk Saint Anthony’s College, Sta. Ana St Louis College of Bulanao, Tabuk Saint Joseph College, Baggao STI College-Tuguegarao, Tuguegarao Mountain Province St. Paul University, Tuguegarao City MT. PROVINCE STATE POLYTECHNIC COLLEGE ▼ Bontoc Superior College Tuguegarao, Tuguegarao City MT. PROVINCE STATE POLYTECHNIC COLLEGE ▼ Bauko UNIVERSITY OF ST. LOUIS, Tuguegarao City MT. PROVINCE STATE POLYTECHNIC COLLEGE ▼ Tadian Isabela Adventist University of the Philippines, Alicia Region II () AMA Computer Colleges, Cauayan City AMA Computer Colleges, Ilagan AMA Computer Colleges -Santiago City, Santiago City Batanes Angadanan Agro-Industrial College, Angadanan Batanes Polytechnic College, Basco Cagayan Valley Computer and Information Technology Batanes State College, Basco College, Inc., Santiago City Saint Dominic College of Batanes, Inc., Basco Eveland Christian College, San Mateo Isabela Polytechnic Cooperative College, Ilagan

18

19