Årsmelding Og Rekneskap for 2009, Var Det Fleire Som Tok Ordet

ÅRSMELDING2010 OG REKNESKAP 2011 blir eit spennande år

blir eit spennande år for norske bønder på mange Den kan nok bli verre å få vekk, men ein får håpe at utvalet gjer 2011 områder. Noko av grunnen til dette er arbeidet ein grundig jobb og vågar å ta nokre tøffe val. med ny landbruksmelding, ei melding som skal setja premisser for norsk landbruk for minst dei neste ti åra. Alle som er enga- et er også på gang eit arbeid med nye gjødselforskrifter og sjert i landbruket forstår at denne meldinga er ekstremt viktig. Dvassdirektivet, som kan få stor betyding for oss bønder i Ro- Meldinga skal ikkje berre legge føringar for dei neste åra, men galand. Me har gode folk på denne jobben, personar som har opp- ein er og inne i ei brytningstid for norsk landbruk. Stadig fleire arbeidd truverd gjennom saklege og agronomiske argument. Dette bruk sluttar på grunn av for dårleg økonomi og for høge byg- har så langt vist seg å vera ein god taktikk. Utnytting av beiteresur- ningskostnadar. Kva retning skal norsk landbruk ta? Rekrutte- sane i Rogaland er viktig for oss også i denne samanhengen. ringa er viktig. Ein må jobbe for å auka midlar til investerings i neste jordbruksoppgjer slik at nye og unge bønder får høve til å Rogaland Bondelag er også med i eit ARENA-prosjekt saman investera i nybygg og ei god og lys framtid der dei og oppnår ein med eit bredt landbruksmiljø i Rogaland, for å få til opplegg for god og sunn økonomi på bruket sitt. Biogass-produksjon ut frå eit breitt perspektiv inkludert miljø- elementet. Det vil og verta viktig for Rogalands-bonden når det å verdsbasis vil ein kunne få ein langt vanskelegare matfor- gjeld nye gjødselforskrifter og problemet med for mykje fosfor ut Psyningssituasjon. Kraftig vekst i folketalet og eit meir vestleg i vassdrag. Det er bevilga 350 000 kr til eit forprosjekt gjennom forbruksmønster i store land som Kina og India fører til auka Innovasjon. Ein har fått på plass prosjektansvarleg og sekretær vekst i etterspurnaden etter mat. Berre i India er det i dag ein mid- som er i gong med utforminga av søknad til hovudprosjektet. delklasse på over 200 millionar med levestandard på europeisk Regionalplan for landbruket i Rogaland går mot sluttbehand- nivå. Også her heime blir det fleire munnar å mette, då det er for- ling. Det er gjort eit godt arbeide og planen kan bli eit verktøy venta 1 million nye nordmenn dei neste tjue åra. Sjølvforsyninga for både landbruket og politikarane. må minst halda takt med veksten i folketalet og helst aukast. Korn og kraftfôrpolitikk er sterkt belyst i året som gjekk. Det Matproduksjonen i Noreg bør foregå med utgangspunkt i na- blir det også i året som kjem. Me i Rogaland har sagt heile tida sjonale og lokale ressursar. Men ein må også betra produktivi- at det er viktig å få på plass kvalitetsbetaling på korn. Men det teten på dei areala ein alt har, i tillegg til at areal som går ut har ikkje skjedd så mykje her enda og det er på høg tid at ein får av landbruksproduksjonen må erstattast av nytt areal. Å auka til noko. produktiviteten betyr at ein må forske på nye kornsortar og gras- Revidering av nye mjølkeforskrifter skal også gjerast i løpet av sortar som er tilpassa eit varmare klima og eit meir ekstremvær. året. Staten legg opp til ei oppmjuking og ei meir fleksibel ord- Derfor har me i Noreg eit stort ansvar for å produsera mat, då ning. Så får me sjå om det stemmer når me går gjennom dei nye me har god råd og kan produsera vår eigen mat, sjølv om det blir forskriftene. dyrare enn i land med eit stort og effektivt landbruk. Innanfor landbruksnæringa har me derfor stor tru på at denne auken skal ordvern er alltid ei viktig sak for Rogaland Bondelag. Jord- gi oss eit løft slik at me fortsett klarer å produsera mat til ein Jvern kan lett gi konfliktar mellom utbyggjar og landbruks- veksande befolkning. Det er ikkje berre ute i distrikts-Noreg at interesser. Jordvernet må styrkast. I dag har Noreg 1,75 dekar det er store forventningar til den nye landbruksmeldinga. I mei- fulldyrka mark pr person mot 2,7 dekar i snitt i resten av verda. ningsmålingar seier eit stort fleirtal av det norske folket - faktisk Sidan 1949 er omlag 1,1 millionar dekar bygd ned her i landet 8 av 10 – at norsk matproduksjon er ein viktig samfunnssak som - inkludert 600 000 dekar fulldyrka jord. I 2009 vart det etter angår oss alle. Arbeidet med å etablere ein framtidsretta poli- jordlova og plan- og bygningslova omdisponert nær 8.200 dekar tikk for matproduksjon, er ei viktig samfunnssak som angår oss dyrka jord her i landet. Rogaland sin del av dette var dessverre alle. Så skal ein ha eit stort ønske for 2011, må det være at alle ca 2.100 dekar. Ut frå dette er det tvingande nødvendig med nye folk tar inn over seg at ein må ha mat til alle i denne verda og tiltak for å stoppa nedbygginga. at bonden er garantisten for at det kan skje med hjelp frå alle forbrukarar i heile verda. Me i Noreg har eit ekstra ansvar her. Dei to viktige tinga me fekk til i jordbruksoppgjeret våren 2010 var prosenttoll på flytande mjølkeprodukt og fraktutjamninga på atkjedeutvalget skal legge fram si innstilling nå i vår. Litt kjøtt. Dette var viktig og me kjem til å dra nytte av dette i lang Mpå overtid, men det er betre dei jobbar grundig og brukar tid framover. god tid for dette er eit viktigt arbeid. Det ein må kunne forventa frå denne nemnda, er at dei tar tak i betaling for å få hylleplass Rogaland Bondelag ynskjer alle medlemmer og andre kontaktar i butikk. Mange håpar på at kryssubsidieringa også vert fjerna. eit godt år og ser fram til eit spennande og aktivt år.

Stavanger 24. januar 2011

Ole Johan Vierdal, leiar Arnstein Gilje, nestleiar

Per Inge Egeland Gette Eidesen Stein Pettersen

Margunn Nedrebø (RBK) Elin Grødeland (RBU) Innhald

Årsmøtet – 2010...... 2 Styret og utval til Rogaland Bondelag – 2010...... 8 Arbeidsplan 2010/2011...... 10 Styresaker...... 12 Næringspolitiske saker...... 12 Tekst til framsidebiletet: Organisasjonssaker...... 30 Frå besøket av leiinga i Norges Bondelag i Andre saker...... 34 september. Her i veksthusanlegget til Håvard Skavland, Talgje. Frå venstre: leiar i Norges Arbeidet i utvala...... 43 Bondelag Nils T. Bjørke, 1. nestleiar Berit Organisasjonsarbeidet...... 48 Hundåla, Håvard Skavland og styremedlem Leiarane i lokallaga...... 55 Einar Frogner. Foto Randi Undseth Rekneskapen 2010...... 56 Medlemsoversikt...... 58 Gardsrekneskapslaga i Rogaland...... 59

Tidlegare fylkesformann Torleiv Gaute Hognestad døydde 2. november 2010 – 84 år gammal

Torleif Gaute Hognestad var som bonde og politikar engasjert og oppteken av landbruket og bonden sin situasjon. Både gjennom drifta av eigen gard på Hognestad i Time kommune og gjennom arbeidet som seljar for landbruksre- kvisita, traff han mykje folk innan næringa og var såleis godt orientert om det som skjedde innan næringa. Han var først med i styret til Rogaland Bondelag i fire år frå 1960 – 63. Dei to siste åra av desse var han og vararepresentant til Rogaland Bondelag sitt arbeidsutval. Våren 1964 vart han vald til formann i fylkesbondelaget, eit verv han hadde i fem år fram til og med våren 1970. I tida som formann i fylkesbondelaget var han og medlem av representantskapet til Norges Bondelag. På dette tidspunktet hadde Rogaland Bondelag også ei eiga Trafikknemnd der Torleif Gaute Hognestad var aktiv med i mange år – frå 1964 - 68. Gjennom sitt engasjement i fylkesbondelaget var han og med i ei nemnd tilknytta jord- bruksskulane i fylket for å få etablert teknikarlinjer ved ein av skulane. Rogaland Bondelag vil takka Torleif Gaute Hognestad for hans engasjement for landbruket i fylket. Vi lyser fred over hans minne.

1 Årsmøtet 2010

Årsmøtet vart halde på Quality Airport Hotel, Sola 12. og 13. mars 2010. Ordstyrar - Elisabeth Kallevik Nesheim, Vats. Fylkesleiar Arna Deltakarar Høyland overrekkjer Det møtte 73 utsendingar frå 34 lokal- diplomen for lag, sju frå styret, fire medlemmer av æresmedlemsskap i årsmøtet til Norges Bondelag i tillegg til Rogaland Bondelag til dei som møtte på anna grunnlag, to frå Bjarne A. Undheim. Rogaland Bygdekvinnelag, to frå Roga- land Bygdeungdomslag og møteleiaren Ho overrekte Bjarne Undheim diplo- nen er den tyngste og viktigaste pro- – totalt 89 røysteføre. I frå Norges Bon- men om æresmedlemsskap til Rogaland duksjonen og er heilt avgjerande for å delag deltok styremedlem Einar Frog- Bondelag og blomster. Karl Brådli var oppretthalde eit landbruk i heile landet. ner, Hedemark. I tillegg fleire gjester. vekkreist og fekk overlevert diplomen Den er grunnmuren til norsk landbruk seinare. Bjarne Undheim takka for ut- og det er viktig å ha ein stødig grunn- Godkjenning av innkalling nemninga og retta ein takk til årsmøtet mur poengterte ho. og sakliste til Rogaland Bondelag som på eit tid- Ang. departementet sitt arbeid med Fylkesleiar Arna Høyland ønska årsmø- legare tidspunkt gjennom vala, gav han ny landbruksmeldinga understreka ho at teutsendingar, æresmedlem og gjester høve til gå inn i ulike verv som førde han næringa fortsett må vera ei politisk næ- velkomne. Innkallinga og saklista for til leiarjobben i Norges Bondelag. ring der ambisjonsnivået er høgt og ho- årsmøtet vart godkjent og årsmøtet vart vudmålet er eit aktivt og økonomisk bere- gjorde ope for presse og gjester, men Leiars tale kraftig landbruk over heile landet. - Dette med høve til å lukka årsmøtet dersom I talen sin tok Arna Høyland innleiings- er det brei politisk semje om meinte ho, saker skulle tilseia det. Til å skriva un- vis opp jordvernsaka som ei viktig sak men ho var meir i tvil om det er politisk der møteboka saman med ordstyraren, og nemnde særleg saka om innføring av vilje til å betale prisen for dette. vart Lisa Breiland, Finnøy og Svein Ro- eit eige vern av dyrka jord i jordlova. Ho Vidare framheva ho at den norske ald Tengesdal, Bjerkreim valde. refsa enkelte ordførar på Jæren som et- modellen må sikrast og styrkast for ter henna vurdering brukte bøndene framtida. Svekking av modellen vil og Oppnemning av Karl Brådli og Bjarne som alibi for å gå i mot lovforslaget. svekka samvirke sin posisjon i markna- A. Undheim til æresmedlemmer I tilknyting til vårens jordbruksfor- den som i neste omgang og vil svekkja Fylkesleiaren fekk først årsmøtet si til- handlingar understreka ho at den ge- marknadsordningane som er viktige for slutning til å oppnemna Bjarne A. Und- nerelle inntektsutviklinga i næringa må å oppretthalda eit landbruk over heile heim, Time og Karl Brådli, Bjerkreim til betrast og mjølkeproduksjonen må få landet. Eit solid samvirke er også viktig æresmedlemmer i Rogaland Bondelag. eit betydeleg løft. - Mjølkeproduksjo- i kampen om kven som skal ha kontroll over maten og verdiskapinga.

Årsmelding for 2009 Nestleiar Arnstein Gilje gjekk gjennom årsmeldinga og refererte kort dei fleste sakene styret hadde arbeidd med.

Rekneskap for 2009 Organisasjonssjefen gjekk gjennom rekneskapen og trekte fram hovudpunkta og forklarde enkelte postar og særleg grunnane for at fylkeslaget kom ut med eit overskot på vel 203.000 kr etter at det var sett av midlar til diverse tiltak.

Etter leiars tale og framlegginga av årsmelding og rekneskap for 2009, var det fleire som tok ordet. Det vart retta ein samlande takk til fylkesleiaren for ein fyldig og god tale i tillegg til at det i Frå årsmøtesalen frå fleire vart retta ein generell takk til

2 styret og administrasjonen for eit godt men at det var ei felles sak for heile re- reutvikle inntekts- og velferdspolitikken utført arbeid og ei god årsmelding. gjeringa. Når det galdt arbeidet med i landbruket fra forrige periode.” For å Spesielle punkt som vart tekne fram var: varig vern av jordbruksareal hadde re- nå dette må ein ha betydeleg med friske • Prisnedskriving på korn må priorite- gjeringa ikkje teke endeleg standpunkt budsjettmidlar poengterte Frogner. rast under forhandlingane, men det ennå, men han var oppteken av at ei I debatten etterpå tok m.a. Sigmund må og setjast kvalitetskrav for korn innføring av vern ikkje måtte svekka dei Slettebø opp situasjonen for kommunane som vert levert. Det vart her særleg områda som ikkje vert verna. i Dalane der han viste til at det var heller tenkt på mykotoksin-innhaldet. stor reduksjon i talet på landbruksforetak • Samdrifter bør få dobbelt driftstil- Resolusjonskomite i fleire av kommunane – spesielt i Lund legg for å betra økonomien Ordstyraren tok så opp spørsmålet om og Sokndal. For å bøta på situasjonen • Skeptisk til opplegget med Folkefjos. å setja ned resolusjonskomitear og fekk meinte han at det må til ei styrking av Det bør heller satsast på å byggja alt årsmøtet si tilslutning til å oppnemnda økonomien i mjølkeproduksjonen både nytt. to komitear. via prisauke på mjølka og heving av drifts- • Det må satsa på kompetanse og re- • Arbeidet med ny landbruksmelding - tillegget. I tillegg må distriktstilskota både kruttering til fagskulane til landbruket. følgjande vart oppnemnde: Ole Johan på mjølk og kjøtt aukast. • Ein må setja meir fokus på nedskri- Vierdal, styret sin representant og leiar vinga av driftsbygningar. av komiteen, Bente Gro M. Slettebø, Han sende og over følgjande forslag til • Rogaland Bondelag bør fortsatt hal- Andreas Lundegård, Leidulv Harboe resolusjonstekst: da fokus på gamle driftsbygningar i og Ole Magnar Undheim med Svein ”Årsmøtet i Rogaland Bondelag er be- landbruket. Mange stader står desse Helge Harbo som sekretær. kymra over utviklinga for distriktsjord- og forfell og skjemmer kulturland- • Revideringa av husdyrgjødselforskrif- bruket. Distriktsjordbruket produserer skapet og kan fort verta farlege plas- tene - følgjande vart oppnemnde: levende bygder, flotte kulturlandskap ser å oppehalda seg ved og i. Arnstein Gilje, styret sin repr. og lei- og gir politisk aksept for å prioritera Leiaren kommenterte enkelte punkt ar, Sigmund Slettebø, Kåre Søyland, betydelige overføringer til jordbruket. som vart tekne opp. Ho presiserte at Lisa Breiland og Hans Petter Valen Det er derfor svært viktig å sette inn Folkefjoset har sin rett. med Olav Sande som sekretær. nødvendige tiltak nå for å stoppe den Etter dette tok ordstyraren årsmel- negative utviklingen! Vi vil ha et aktivt ding og rekneskapen opp til godkjen- Utfordringar norsk landbruk står over- jordbruk over hele landet.” ning. Begge vart einstemmig godkjen- for og forventningar til vårens forhand- de. Leiars tale og påfølgjande debatt lingsrunde I frå andre vart det presisert at: med innspel av fleire punkt, vart teke til –var temaet styremedlem i Norges Bon- • Rogaland må ikkje verta delt kvote- orientering. delag, Einar Frogner hadde fått. I inn- messig slik styret i RB hadde gått inn legget sitt var han innom følgjande tema, for. Stortingsrepresentant eit overblikk over situasjonen, opplegg • Det er tid for å få eit nytt og godt Geir Pollestad for aksjonsdagen 14. april, tiltak fram slagord og viste til overskrifta i Bon- fekk ordet for å helsa til årsmøtet. Han mot jordbruksforhandlingane og Norges devennen nr 10 av 12. mars 2010 der peika på at det er viktig at næringa står Bondelag sitt arbeid med ny landbruks- det står ”Bønder skal kunna leva som samla framover. Han poengterte at Sen- melding. Utfordringane framover for eit andre”. terpartiet ville gjera sitt i regjeringa for globalt landbruket er å fø fleire perso- • Det er tid for å prioritera utviklings- å få eit rimeleg godt jordbruksoppgjerd, nar. I dag er det ca 6,7 mrd menneske – 1 bonden og kapitalen må verta veran- mrd av desse får for lite mat i dag. Opp de i næringa. Difor er det uhelding at mot 2060 vil vi verta rundt 10 mrd men- ein må betala for ny kvote og for lei- neske på jorda. Utfordringa om å skaffa ge av kvote. nok mat til alle i framtida, må også det • Det vart ytra bekymringar for mjøl- norske landbruket ta del i. keproduksjonen på Jæren om fylket Ang. aksjonsdagen 14. april viste han vart delt kvotemessig. til at ideen og hovudgrepet var å dela • Det er ikkje for å straffa Jær-jord- ut bonden si eiga kundeavis ”Mer enn bruket at styret har gått inn for ei to- bare lave priser” til forbrukarane der deling av Rogaland, men for å sikra budskapet var todelt: at ein opprettheld eit landbruk i heile 1. Mer enn bare lave priser - du får meir fylket også framover. med på kjøpet enn berre matvarene • Vert det ei avskalling av landbruket i – forbrukarane får også kulturland- distrikta, er det fare for at vi og vil skap, vakker natur, busetnad m.m. tapa den felles landbrukspolitikken 2. Vi forhandler for deg også - det er vi har i dag. høve til å ta vare på og styrkja desse • Situasjonen som vart omtala for Da- verdiane gjennom jordbruksforhand- lane, gjeld heile fylket. lingane. Stortingsrepresentant Hallgeir Lan- Når det galdt jordbruksforhandlin- geland, SV gav uttrykk for at det er van- gane vil det vera ein jobb for heile orga- skelege tider i næringa og at ein må ar- Stortingsrepresentant Geir Pollestad, Sp helsa nisasjonen å presisera regjeringa si eiga beida for å redusera kostnadane innan under årsmøtet. målsetning i Soria Moria 2 om å ”vide- næringa. Bøndene må ikkje verta leig-

3 lendingar under store grossistar som Reitan. Det må næringa arbeida mot. På spørsmål frå salen om kva som er viktigast for Langeland – tog eller landbruket – gav han uttrykk for at han ikkje ville saldera landbruket med noko.

Regionplan for landbruket i Roga- land – korleis nytta den for å få gjennomslag i ny landbruksmelding var temaet den ny landbruksdirektøren Hadle Nevøy hadde fått. Han gjekk gjennom hovudpunkta meldinga kom til å omtala og organiseringa av arbeidet med planen.

Nokre av måla med regionplanen er å: • Styrkja landbruket og landbruksbasert næringsutvikling • Vera retningsgivande for utviklings- Arna Høyland takkar ny landbruksdirektør Hadle Nevøy for god gjennomgang av arbeidet med tiltak, prosjekt og virkemiddelbruk Regionplan for landbruket i Rogaland. på regionalt og kommunalt nivå. • Grunnlag for utforming av strategi- Lukka møte og ikkje berre resultatet av vervear- dokument og handlingsplanar Etter bolken med informasjon frå val- beidet og utviklinga av medlemstalet i • Avklara det regionale handlingsrommet nemndene vart årsmøtet lukka – berre lokallaget. Juryen for utveljinga var ar- • Oversikt over status og utviklings- årsmøtedelegatane og tilsette ved kon- beidsutvalet til Rogaland Bondelag og trendar. toret - hadde høve til å vera til stades. leiaren i verveutvalet. Dei var kome til Temaområda i planen er mange og Temaet var: Orientering og drøfting av at Aktivitetsprisen - 2010 skulle gå til omfattande og han konkluderte med evt. opplegg for markering i samband Nærbø Bondelag. Under årsmøtemid- følgjande: Landbruket er viktig i Roga- med jordbruksforhandlingane. dagen overrekte fylkesleiaren møte- land og Landbruket i Rogaland er vik- Einar Frogner orienterte først ut frå klubbe med inskripsjon på til leiaren i tig for landet. Norges Bondelag sitt aksjonsutval som Nærbø Bondelag Jofrid Torland Mjåt- I den påfølgjande debatten vart det hadde sett spesielt på aktuelle tiltak. veit. I tillegg vart det oversendt 5.000 kr peikt på at: Ved brot ville første fase vera umiddel- til lokallaget. • Kompetansekrava er viktige – ein må bare reaksjonar – punktaksjonar - lo- kunna stilla kompetansekrav til bon- kallaga i hovudsak står for. I andre fase Budsjett for 2010 den og den som går inn i landbruket ville det vera meir organisert opplegg Org.sjefen gjekk kort gjennom styret må ha lyst til det. der fylkeslaget har ein viss rolle. Det sitt forslag til budsjett • Næringa må pleia kulturlandskapet heile ville avsluttast med ei samling/de- – vi har gardane på lån og vi skal gi monstrasjon i Oslo. Han var og inne på Arbeidsplan for Rogaland Bonde- dei frå oss i betre stand enn då vi ”fredsplikta” under forhandlingane og lag 2010 – 2011 sjølv tok over. understreka at den var absolutt. Styremedlem Per Inge Egeland gjekk • Avløysarordninga må vidareutviklast. I sitt innlegg kom fylkesleiar Arna gjennom hovudpunkta i styret sitt for- • Rekrutteringa til næringa er viktig og Høyland inn på drøftingar styret i Roga- slag. Den byggjer på strategiplanen til mange bøndene må levera frå seg land Bondelag hadde på møtet 9. mars. Rogaland Bondelag og er grunnfesta i gardane til neste generasjon på eit Styret la opp til å følgja opplegget til visjonen Vi får Rogaland til å gro. tidlegare tidspunkt enn det ein ofte utvalet sentralt med gjennomføring av er vitne til i dag. traktoraksjonar enkelte plasser i fylket, Det var ingen som hadde merknadar til bruk av rundballar. Ho oppmoda sterkt det framlagde budsjett, men til arbeids- Orientering frå valkomitearbeid til mobilisering dersom brotsituasjonen planen vart følgjande forslag innleverte: På slutten av det ordinære møtet første skulle oppstå. • Arbeida målretta mot fylket og kommu- dag la leiaren i valkomiteen for Rogaland Den generelle oppfordringa var at nane for å få i stand ein konkret handlings- Bondelag Ragnhild Dyngeland, fram - vert det brot så må ein stilla opp og plan for ugrasbekjempelse i Rogaland nemnda si innstilling for vala som skulle gjennomføra det som vert planlagt. Då • Arbeida for å vera meir synleg gjen- gjennomførast andre dag av årsmøtet. er det ikkje tid for gruppemøte. nom heile året: Medlem i Norges Bondelag si val- • I vekeblad, aviser og liknande nemnd Audun Meland, frå Vest-Agder Aktivitetsprisen 2010 • Få fram gjennomsnittsbonden sin orienterte om arbeidet til Norges Bon- Under middagen delte fylkesleiaren ut kvardag delag si valnemnd og oppmoda årsmø- Aktivitets-prisen for 2010. Fylkesstyret • Vera synleg for forbrukarane - gi tedeltakarane om å koma med innspel hadde tidlegare gått inn for å gjera om forbrukarane meir opplysning til nemnda sitt arbeid. premieringa av beste lag til å leggja vekt • Få fram dei positive sidene ved på heile arbeidsomfanget til lokallaga landbruket

4 • Arbeida aktivt for å få odelsjenter og kraftforkrevjande produksjonane. Ho andre kvinner som aktive brukarar peika på at begge elementa i tittelen vil på gardane gi Rogalandsjordbruket og andre deler • Arbeida for å få til eit samarbeid om av landet store utfordringar, men på landbruksutdanninga i fylket. Kva grunnlag av fagleg engasjement der eit kan gjerast for å auka interessa for samla landbruk står saman hadde ho faget? god tru for at rogalandslandbruket også • Ha eit aktivt engasjement retta mot vi makta desse utfordringane. Fylkesmannen i Rogaland For vegen vidare oppsummerte ho • Ha direkte kontakt med NHO Roga- det slik: land for å vurdera kva ein kan få til • Vi kjem til å følgja prosessane nøye gjennom eit samarbeid og ha eit godt samarbeid med Bon- Budsjettet og arbeidsplanen med til- delaget – både med omsyn til gjøds- legga vart einstemmig godkjend. elvareforskrifta og vassdirektivet. Kva utfordringar kan landbruket i • Vi har eit felles mål om at vil skal iva- Rogaland få ved innføring av vassdi- reta Rogaland som matfylke. rektivet og nye gjødselforskrifter var Miljørådgivar hjå Fylkesmannen landbruk- rådgivar i klima og miljø Anne Grete I debatten etterpå vart det gitt svært savdelinga Anne Grete Rostad, orienterte om Rostad hjå Fylkesmannen si landbruks- god tilbakemelding på Anne Grete Ro- utfordringar for landbruket med nytt avdeling sitt tema. stad sitt innlegg. Nokre av punkta som vassdirektiv og revidering av gjødselforskrifta. Ho viste innleiingsvis til at Rogaland vart trekt opp var: har 18 – 20 % av produksjonen av dei • Landbruket må samarbeida med an- både ang. vassdirektivet og endring viktigaste produksjonane i landet og at dre og ein må unngå at landbruket av spreiearealkravet. Difor må vi ta auken dei siste åra hadde i hovudsak får ansvar for ting andre er årsaka til. problema på alvor og ikkje gå oss foregått på Jæren og då særleg for dei • Det er dramatiske ting vi står overfor vekk med å skylda på andre. Uttale frå Rogaland Bondelag sitt årsmøte Leiarane i dei to resolusjonsnemn- • Eit aktivt landbruk over heile landet. årsmøtet i Rogaland Bondelag krevja at dene la fram kvar sine forslag til ut- • Eit inntektsmål og velferdsordningar det vert teke omsyn til følgjande: tale. Med grunnlag i nokre få ytringar som sikrar rekrutteringa til næringa. • Innhaldet i forskrifta må ta utgangs- frå årsmøtet med korrigeringar av • Eit effektivt grensevern. punkt i agronomi og baserast på for- resolusjonane,vart begge einstemmig • At forhandlingsinstituttet vert opprett- sking og faktiske forhold. vedtekne med følgjande ordlyd: halde og at samvirkeorganisasjonane • Gjennomgangen av forskriftene må ik- har ein viktig rolle ved omsetning av næ- kje føra til endringar i dei landbruks- Uttale frå årsmøtet til ringa sin produksjon. Den norske mo- politiske målsetningane eller til reduk- Rogaland Bondelag dellen må ivaretakast og utviklast. sjon av matproduksjonen. Ny landbruksmelding • At landbruket er ei kompetansenæring • Landbruket i Rogaland må kunna ut- Ei melding for det aktive landbruket og at ein sikrar eit tilbod ang. fagut- viklast vidare for å møta behovet for Landbruket må fortsatt vera ei politisk danning og etterutdanning som er til- auka matproduksjon i landet. næring med eit høgt ambisjonsnivå der passa næringa sitt behov. • All gjødsling må vera basert på plante- hovudmålet er eit aktivt og økonomisk • Gode og stabile rammevilkår. ne sitt behov av næringsstoff. berekraftig næring over heile landet. Det- • At kulturlandskapet vert teke i vare • Kulturbeitene betyr mykje for Roga- te må det ikkje berre vera politisk semje gjennom aktiv drift og beiting. landsjordbruket. Store delar av desse om, men også brei politisk vilje til å gjen- • At skogen vert ein del av satsinga inn- områda er kupert terreng og godkjent nomføra hjå politikarane, er budskapet an eit samla landbruk, også ut frå eit som spreieareal. Det må ikkje settast frå eit samla årsmøte til Rogaland Bon- klimaomsyn. krav om spreiemetodar som gjer at delag. Meldinga må leggja til rette for ei desse områda ikkje kan nyttast som inntektsutvikling som gjer bonden i stand Revidering av gjødselvareforskrifta spreieareal. til å nytta eigne og gardens ressursar for ei Landbruket i Rogaland er ei omfattande • Normene for næringsinnhald i husdyr- framtidsretta drift. næringsgrein, som betyr mykje for buset- gjødsel må oppdaterast og faktisk inn- Forutan den viktigaste verdien som ting, sysselsetting, samfunnsøkonomi og hald av næringsstoff i husdyrgjødsel matprodusent, er landbruket også viktig sikker matproduksjon for heile landet. må leggast til grunn for utrekning av for å oppretthalda eit vakkert kulturland- Næringa er opptatt av at all matpro- GDE. skap og levande bygder. Dette multifunk- duksjon vert gjort på ein miljømessig-, • Ved etablering av biogassanlegg / sepa- sjonelle landbruket har stor verdi for heile økonomisk-, etisk og agronomisk rett rering av biomasse, må faktisk innhald landet, inkludert ei aukande reiselivsnæ- måte, med grunnlag i ei berekraftig utvik- av næringsstoff i bioresten leggjast til ring. ling. grunn ved utrekning av GDE. Etter årsmøtet til Rogaland Bondelag Årsmøtet er kjent med at forskriftene si meining må ei ny landbruksmelding som omhandlar bruken av husdyrgjødsel m.a. sikra følgjande element: skal reviderast. I samband med dette vil

5 Val 6 utsendingar til årsmøtet i Norges 11. Svein Helge Harbo, Nærbø Innstillinga frå valkomiteen var lagt fram Bondelag for to år – 2010 og 2011 tidlegare i årsmøtet. Det var ingen merk- Fylkeslaget har over 6.000 medlemmer. Ordstyrar til leiarmøtet i 2010 nadar til utsendt innstilling. Alle forslaga Det gir grunnlag for 11 utsendingar. Fem og årsmøtet i 2011 frå valnemnda var einstemmige. vart valde for to år under årsmøtet i fjor. Arna Høyland, Nærbø med Ingar Naustvik, Suldal som vararepresentant. Leiar for 1 år Desse vart valde for to år: Arna Høyland hadde sagt frå seg attval. Frå Nord – Rogaland: Revisor for 2 år Ole Johan Vierdal, Vats vart vald til ny Sven Ivar Dybdal, Tysvær Svein Levik, Forsand leiar. Gette Eidesen, Skåre - for eitt år i staden for Ole Johan Vierdal. 4 medlemmer med personlege vararepr. To styremedlemmer for 2 år og ein for Frå Ryfylke: til valnemnda for årsmøtet 2011og 2012 eitt år Lisa Breiland, Finnøy For Nord-Rogaland Arnstein Gilje, Stavanger vart attvald Frå Dalane Svein Ståle Kolstø, Nord-Karmøy - attval som Jæren sin styrerepresentant for to år. Stein Pettersen, Bjerkreim Vararepr. Jon Egil Frøystad, Skåre - attval Stein Pettersen, Bjerkreim vart attvald Frå Jæren: For Ryfylke: som Dalane sin representant for to år. Sonja Herikstad Skårland, Time May Ann Levik, Forsand - attval Gette Eidesen, Skåre vart vald som Ole Andreas Aarsland, Varhaug Vararepr. Per Mæhle, Hjelmeland - attval ny repr. for Nord-Rogaland for eitt år i Ola Andreas Byrkjedal, Gjesdal For Jæren: staden for Ole Johan Vierdal som vart Kristin Hesby, Randaberg - ny vald som leiar. 11 vararepresentantar i nummerorden Vararepr. Ingvald Tjetland, Gjesdal – attval for eitt år For Dalane: Nestleiar for 1 år 1. Sigbjørn Andreas Hofsmo, Lund Sigmund Slettebø, Eigersund - ny Arnstein Gilje, Stavanger vart attvald. 2. Anita Øvregård, Imsland Vararepr. Sigbjørn Andreas Hofsmo, 3. Guttorm Gudmestad, Rennesøy Lund - ny Tre varamedlemmer til styret for 1 år 4. Jostein Sleveland, Helleland 1. vararepresentant 5. Kristin Hesby, Randaberg Leiar og nestleiar i valnemnda Lisa Breiland, Finnøy - ny 6. Kåre Søyland, Gjesdal Leiar: Ragnhild Dyngeland, Time - attval 2. vararepresentant 7. Børge Næss, Strand Nestleiar: Svein Ståle Kolstø, Nord- Sonja Herikstad Skårland, Time - ny 8. Jon Serigstad, Klepp Karmøy – attval 3. vararepresentant 9. Andreas Lundegård, Vats Ola Andreas Byrkjedal, Gjesdal - attval 10. Sigmund Svendsen, Riska

Utdanningsprogram naturbruk Studiekompetanse og solid fagutdanning

Tilbodet skoleåret 2010 – 2011 Vg1 Naturbruk Vg2 Landbruk og gartnernæring Vg2 Heste- og hovslagerfag Vg2 Anleggsgartner- og idrettsanleggsfag Vg3 Landbruk (agronom) Vg3 Naturbruk (studiekompetanse) Vg3 Påbygging til generell studiekompetanse Elevane på Vg1 naturbruk kan å fordjupe seg innan enten hest, anleggsgartner eller landbruk. Alle dei tre retningane kan føre til studiekompetanse, agronom eller ulike fagbrev. Du finn meir informasjon om dette på skolen si heimeside. Skulen vil og frå hausten av tilby toppidrett innan hest. Ta kontakt med skolen for meir opplysningar: Ditt kurs og konferansehotell Tlf 78 80 00 eller e-post [email protected] Tlf. 51 94 20 09 Søknadsfrist ordinære kurs: 1. mars www.oksnevad.vgs.no www.fkra.no TA ET SOLID GREP OM DIN FRAMTID

7 Styret og utval til Rogaland Bondelag - 2010

Styret Jordvernutvalet Utsendingar til RBK sitt årsmøte Ole Johan Vierdal, Vats, leiar Arnstein Gilje, Stavanger leiar Sigmund Wiig, Orre Arnstein Gilje, Stavanger, nestleiar Andreas Lundegård, Vats Jon Serigstad. Klepp Per Inge Egeland, Hjelmeland Andreas Joa, Sola, Jordvernforeninga Stein Pettersen, Bjerkreim Erik Thoring, Naturvernforbundet i Styret i Samarbeidsrådet for Gette Eidesen, Skåre, Haugesund Rogaland landbruksorg. i Rogaland Elin Grødeland, Orre, RBU Sekretær: Svein Helge Harbo Ole Johan Vierdal, Vats, nestleiar Margunn Nedrebø, Gjesdal, RBK Samarbeidsutval Rogaland Bondelag/ Medlem i Innovasjon Norge, 1.v.m. Lisa Breiland, Finnøy Gjensidige Forsikring, Rogaland styret i Rogaland 2.v.m. Sonja Herikstad Skårland, Ole Johan Vierdal, Vats Arna Høyland, Nærbø fram til somma- Time Per Inge Egeland, Hjelmeland ren 2010 3.v.m. Ola Andreas Byrkjedal, Gjesdal Svein Helge Harbo Ole Johan Vierdal, Vats

Arbeidsutvalet Eingongsutval Kontaktperson for Landbrukets HMS Ole Johan Vierdal Ny landbruksmelding -tjeneste Arnstein Gilje Ole Johan Vierdal, leiar Per Inge Egeland, Hjelmeland Sekretær: Svein Helge Harbo Arnstein Gilje, Stavanger Ole Magnar Undheim, TINE Prosjektgruppe for Fylkesdelplan for Utval direkte tilknyta fylkeslaget: Olav Røysland, Samarbeidsrådet landbruket i Rogaland Informasjonsutvalet Tor Audun Bilstad, Felleskjøpet Per Inge Egeland, Hjelmeland Arnstein Gilje, Stavanger - leiar Rogaland Agder Gette Eidesen, Skåre Ståle Runestad, Grøntnæringa Agrovisjon - hovudkomiteen Sonja Herikstad Skårland, Time Hadle Nevøy, FMLA Rogaland Arnstein Gilje, Stavanger Sigbjørn Andreas Hofsmo, Lund Sekretærar - Olav Sande og Børge Ness, Strand Svein Helge Harbo Heimevernets distriktsråd Sekretær: Målfrid Husebø – felles for Rogaland og Agder Revidering av gjødselvareforskrifta Audun Meland, Hægebostad Grøntutvalet Arnstein Gilje, Stavanger, leiar – fast medlem Ståle Runestad, Fogn - leiar Ole Andreas Byrkjedal, Gjesdal Vararepr. Gunleif Risa, Nærbø Øystein T. Kleppa, Årdal Ragnvald Gramstad, Norsk landbruks- Johannes Wiig, Orre rådgiving, Rogaland Regionalt miljøprogram Odd Sele, Bore Lars Kjetil Flesland, Norsk Landbruks- Styringsgruppa: Ole Johan Vierdal, Vats Arne Vagle, Jæren Forsøksring rådg. Haugalandet Prosjektgruppa: Svein Helge Harbo Sekretær: Svein Helge Harbo Torger Gjefsen, Bioforsk Jens Randby, Felleskjøpet Rog. Agder Ressursgruppe for Økologisk landbruk Verveutvalet Eirik Hobberstad, HLB Per Inge Egeland, Hjelmeland May Ann M. Levik, Forsand, leiar Anne Grete Rostad, FMLA Kjell Høyvik, Tysvær Olav sande, sekretær Aksjon Jærvassdrag Kjell Ingar Bøe, Randaberg Arnstein Gilje, Stavanger Sekretær: Signe Henriksen Desse har representert Rogaland Bondelag i følgjande organ i 2010 Råstoffgruppa for Hå Bio-park Samarbeidande utval Olav Sande – sekretær for gruppa U-landsutvalet Styret i RBU RB - Elisabeth K. Nesheim, leiar Per Inge Egeland, Hjelmeland Styringsgruppe for frivillege tiltak RBK - Målfrid Stangeland, Sandnes Arnstein Gilje, Stavanger Samarb.rådet - Terje Øen, Styret i RBK TINE Meieriet Sør Per Inge Egeland, Hjelmeland Referansegruppe for vassregionen Rog. 4H - Åse Marit Hodnefjell Olav Sande Sekretær: Olav Sande Utsendingar til RBU sitt årsmøte Arna Høyland, Nærbø Fagforum for mat og drikke A/S Livar Nedrebø, Time Arnstein Gilje, Stavanger

8 Oppgåvene til styremedlemmene er mangfulle. Gette Eidesen har god kontakt med dyra, og Olav Sande kontrollerer at alt går rett for seg. Foto Randi Undseth.

NCE- Culinology Referansegruppe for handlingsplan Kornutvalet Arnstein Gilje, Stavanger mot framande skadelege artar Arnstein Gilje, Stavanger Lisa Breiland, Finnøy Jakten på smaken av Norge Utsendingane til Norges Bondelag sitt Målfrid Husebø Styringsgruppe for tursti langs årsmøtet - 2010 Figgjo-vassdraget Ole Johan Vierdal, Vats Fagforumstyret Naturbruk – Rogaland Bjarne Brunes, Sandnes Gette Eidesen, Skåre Svein Helge Harbo Per Inge Egeland, Hjelmeland Rådgivande utval for Jærstrendene Stein Pettersen, Bjerkreim Arbeidsgruppe for fagskuletilbud Arild Ånestad, Bore Ragnhild Dyngeland, Time Olav Sande Sven Ivar Dybdal, Tysvær Fylkesbondelaget sin repr. ang. Sonja Herikstad Skårland, Time Folkefjoset rovdyrsaker Arnstein Gilje, Stavanger Arna Høyland, Nærbø Ola Andreas Byrkjedal, Gjesdal Ole Andreas Aarsland. Varhaug Ola Andreas Byrkjedal, Gjesdal Arbeidsgruppe for handlingsplan for Faste repr. i styret, representantskapet Ingvald Tjetland, Gjesdal Åkerrikse og utval i Norges Bondelag busett Lisa Breiland, Finnøy Olav Sande i Rogaland: Styret i Norges Bondelag Margunn Nedrebø, Gjesdal møtte for Referansegruppe på fylkesnivå ang. Willy Finbakk, Time – 2. varasrepr. til NBK vassdirektivet styre i NB Olav Sande Æresmedlem i fylkeslaget Representantskapet Einar K. Time, Stavanger Arbeidsgruppe for ARENA-prosjekt for Ole Johan Vierdal, Vats Bjarne A. Undheim, Time biogass Karl Brådli, Bjerkreim Ole Johan Vierdal, Vats Grøntutvalet Ståle Runestad, Fogn Prosjekt ang. kulturlandskap - Arvesølvet i Rogaland Miljø- og kvalitetsutvalet Svein Helge Harbo Ola Andreas Byrkjedal, Gjesdal

9 Arbeidsplan for 2010/2011

Arbeidsplanen byggjer på strategiplanen til Rogaland Bondelag og er grunnfesta i visjonen: Vi får Rogaland til å gro

Prioriterte arbeidsområda • Ramevilkåra for landbruket, styrke inntektsutviklinga og sikre rekruttering til næringa • Engasjera lokallaga og gje uttale på saker som påverkar bondens inntekt • Stimulera til engasjement i lokallaga ang. Regionplan for landbruket i fylket Arbeidsplanen til fylkeslaget legg også føringar for arbeidet til lokallaga. Frå distriktsmøte på • Engasjement ang. ny Landbruks- Sandnes med representantar frå Fogn Bondelag i front - Gerd Johanne Bøe og Helga Østhus. melding • Arbeida aktivt ang. revideringa av • Få fram dei positive sidene ved • Styret skal i løpet av arbeidsåret ha gjødselforskriftene og spreieareal- landbruket to kontaktrundar med leiarane i lo- kravet • Utarbeida ny strategiplan for Roga- kallaga og vera bevisste på lokallaga • Praktisk HMS arbeid på garden land Bondelag sine ynskjer og utfordringar • Følgja opp 0-visjonen - reduksjon • Oppmoda lokallaga til å pleia kon- av ulykker og null dødsulykker i Andre tiltak knytte opp takten med lokalpolitikarane og næ- landbruket til måla i strategiplanen: ringsavdelingane i kommunen, og • Mål om 15 studieringar i 2010 og Våre medlemmer søke medlemsskap i lokale nærings- 15 studieringar i 2011. • Ta vare på medlemmer ein alt har og foreiningar • Areal og ressursforvaltning ha fokus på verving av bønder med • Oppmoda lokallaga til støtta opp om • Vera tilhøyrar på fylkesutvalsmø- produksjon, marknadsføra unge bygdeungdomslaget ta, sakslista bør vurderast før opp- bønder-pakken og følgja desse spesi- • Hjelpa lokallaga til å gjennomføra møte. elt opp. Open Gard og arbeida for at det vert • Vera aktiv i utforminga av region- • Arbeida for å få fleire kvinner som Open Gard-arrangement fordelt planar knytta til landbruket i fyl- aktive medlemmer og som tillitsval- over heile fylket ket. de i organisasjonen • Gjennomføra leiarmøte hausten • Delta i samfunnsdebatten – fylgje • Arbeida aktivt for å få odelsjenter og 2010 i tilknyting til Agro-visjon 2010 opp info-strategien andre kvinner som aktive brukarar • Følgja opp kontakten med stor- på gardane Næringspolitikk tingsbenken og fylkespolitikarar • Vere meir synlege overfor medlem- • Følgja opp saker som kjem frå en- og delta på møte der representan- mane gjennom heimesidene våre og keltmedlemmer og lokallaga tar frå leiande næringsorganisa- bondebladet • Gjennomføra tiltak som vert lagt opp sjonar møtes og ha god kontakt • Hjelpa lokallag som ynskjer å opp- frå Norges Bondelag med media. retta heimesider • Ha eit aktivt engasjement i næringspo- • Skaffe seg kunnskap og kunne • Styrkja samhaldet og solidariteten i litiske saker opp mot Norges Bondelag delta aktivt på møte der ramme- organisasjonen og innan næringa • Delta på ulike næringskonferansar i vilkåra for landbruket vaert drøf- fylket ta. Lokallaga • Delta aktivt i klima- og miljøde- • Følgja opp innhaldet i Tiltaksplan for Nettverksbygging batten framover å styrkja organisasjonsarbeidet og • Ha direkte kontakt med NHO Roga- • Ta aktiv del i arbeidet med utvik- auka aktiviteten i lokallaga land for å vurdera kva ein kan få til ling av bio-gassanlegg i Rogaland • Hjelpa til med opplegg lokallaga kan gjennom eit samarbeid • Delta på møte i lokallaga nytta i møte med lokale politikarar • Arbeida for å få til eit samarbeid om • Arbeida for å vera meir synleg gjen- og andre i sitt nærmiljø landbruksutdanninga i fylket. Kva kan nom heile året: • Gå aktivt ut med kurstilbod til tillits- gjerast for å auka interessa for faget? • I vekeblad, aviser og liknande valde og stimulera dei til å delta • Gjennomføra tiltak i samband med • Få fram gjennomsnittsbonden sin • Motivera til å etablera fellesstyre Den Grøne Skulen kvardag mellom lokallag i ein kommune og • Oppretthalda kontakten med hjelpe- • Vera synleg for forbrukarane - gi stimulera til samarbeid mellom lo- prosjektet i Sambolabbo i Kamerun. forbrukarane meir opplysning kallag innan regionane i fylket (U-landsutvalet),

10 • Gjennomføra ekstra kurs for kokke- funne grunn til å gjera vesentlege end- elevar på vidaregåande skular i fylket ringa anna enn å stadfesta prioriteringa. • Delta aktivt i partnarskapet i NCE (Norwegian Centres for Expertice) - Av større saker ein ikkje har hatt tid til Nasjonalt senter for utvikling og å prioritera er utarbeiding av nytt prin- vekst innanfor matindustriell for- sipprogram for fylkeslaget. Det heng og sking - og gjera det betre kjent hjå noko saman med eit ønskje om at den medlemmane nye org.sjefen og bør vera med i den • Støtta opp om Nei til EU ved behov prosessen.

Den politiske kontakten • Ha møte med Rogalandsbenken og sentrale fylkespolitikarar • Ta direkte kontakt med politikarar Ha direkte kontakt med NHO i Rogaland er på alle nivå ved behov eit av måla i arbeidsplanen. Her kler fylkes- • Ha eit aktivt engasjement retta mot leiar Ole Johan Vierdel opp direktøren i NHO Fylkesmannen i Rogaland Rogaland Halvard Ween. • Ha eit aktivt engasjement retta mot Fylkesmannen i Rogaland Gees Espen to :

Nye satsingsområde - landbruks- Fo basert næringsutvikling • Arbeida vidare med landbruksbasert næringsutvikling • Følgja opp strategiplanen for Økolo- “Den va’kje heilt nauden” gisk landbruksproduksjon i Rogaland [jærsk uttrykk, ofte brukt av boliglånskunder som har fått presentert et nytt fordelsprogram en typisk vårkveld i Jærhagen] Arealforvaltning • Hjelpa til og oppfordra lokallaga til engasjement i plan- og regulerings- saker på kommunenivå • Gå aktivt inn i ulike vernesaker som kjem opp til behandling • Arbeida målretta mot fylke og kommunar for å få i stand ein konkret handlingsplan for ugrasbekjemping i Rogaland

Samarbeidet mellom styret og administrasjonen • Foreta evaluering av arbeidsmåten Åpent og arbeidssituasjon i styret • Gi tid under styremøta til nærings- 10 til 20 politiske diskusjonar og innspel på fra mandag saker det bør arbeidast vidare med • Gjennomføra styresamling saman til torsdag. med dei tilsette 10 til 18 Vidare drøfting av arbeidsplanen Etter årsmøtet har styret konkret drøfta på fredag! innhaldet i arbeidsplanen for å vurdera kva arbeidsoppgåver ein primært må konsentrera seg om. Styret føler seg klart bunden av den årsmøtevedtekne arbeidsplanen, men er og heile tida oppteken av å ta fatt på dei arbeidsopp- Telefon Jærhagen 51 78 96 80 www.klepp-sparebank.no gåvene som er mest presserande og viktige til ei kvar tid. Ved gjennomgangen av planen i styret hyar ein kome til at dei prioriterte oppgåvene i opphaveleg plan er dei viktigaste og ein har ikkje

11 Styresaker

I meldingsåret – 1. januar til 31. desember 2010 – har styret hatt 10 ordinære møte og eit telefonmøte - 9. mai som primært vart nytta til informasjon om utviklinga under jordbruksforhandlingane. Arbeidsutvalet har hatt 3 møte og behandla 9 saker. Styret har i meldingsåret behandla 87 førebudde saker pluss fire saker som har vorte behandla rett i styre- møtet utan noko administrativ saks- behandling på førehand. Ein del av styresakene har vorte drøfta på fleire møte og ut frå arkivsystem får same sak nytt nummer kvar gong saka har vore oppe til drøfting i styret. I tillegg har fleire saker frå året før vorte drøfta i meldingsåret. Styret har og hatt ei rekkje referatsaker til orientering og delvis behandling. Cherry-tomata smaka ekstra god. Her frå veksthusanlegget til Håvard Skavland, Fogn. I årsmeldinga vert dei viktigaste sa- Frå venstre: Næringspolitisk sjef i NB, Jostein Lindland, leiar Nils T. Bjørke, Olav Sande, kene omtala. For saker styret har gitt Arnstein Gilje og Håvard Skavland. Foto Randi Undseth. uttale til, har ein teke med heile uttalen i viktige næringspolitiske saker, medan berre hovudpunkta i andre.

Næringspolitiske saker

Styresaker...... 12 Uttale til jordbruksforhandlingane 2010...... 13 Uttalen frå Grøntutvalet...... 19 Tiltak i forkant og under jordbruksforhandlingane våren 2010...... 22 Innføring av eiga kvotesone for Jæren?...... 23 Ny landbruksmelding...... 24 Strategi for bruken av BU-midlane for 2011...... 26 Evaluering av arbeidet til Innovasjon Norge...... 26 Forskrifter for tildeling av RMP-midlane i Rogaland...... 27 Forskrifter om hald av pelsdyr...... 28 Utvida bruk av skogfondsordninga...... 29

12 Uttale til jordbruksforhandlingane 2010

Med grunnlag i heftet ”Jordbruksopp- gjøret 2010 – strategier og vegvalg” med spørje- og prioriteringsskjema, har lokallaga gjennomført studieringar og medlemsmøte i forkant av utarbeidinga av uttalane sine. Fylkeslaget har fått inn fråsegn frå 28 av 43 lokallag. I tillegg har ein fått uttalar frå fylkeslaget sitt Grøntutval og frå 19 ulike organisasjonar og instansar. Alle innkomne fråsegn er lagt fram for styret og sendt Norges Bondelag. I tillegg har styret hatt samrådingsmøte med landbruksrelaterte organisasjonar i fylket.

Hovudprioriteringar • Generell inntektsauke og tetting av Kontakt med Rogalandsbenken er viktig i forkant av jordbruksforhandlingane. Her frå møte gap – er eintydig og klart prioritert med benken i Høghuset på Bryne i april 2010. Frå venstre: Torfinn Opheim, Ap, Tore Nordtun, som det viktigast av alt i fråsegna frå Ap, Arve Kambe, H, Siri A. Meling, H, Bente Thorsen, FrP og Ketil Solvik-Olsen FrP. lokallaga. • Mjølkeproduksjonen må prioriterast høgast. fylket, er talet på søkjarar av produk- vidareutvikling av inntektsutviklin- • Prisnedskrivinga på norskprodusert sjonstilskot næraste halvert dei siste 10 ga for bøndene. korn til kraftfor må hevjast med 15 åra. Noko tilsvarande situasjon vil ein • Styrking av midlar til ulike fraktord- øre. og finna i andre kommunar. Får ein ik- ningar og til investeringar. • Fraktordningane må styrkjast ve- kje snu denne trenden snart, vil land- Markedssituasjonen i år tillet berre sentleg – det må gjelda alle fraktord- bruksmiljøet fort forsvinne og bruk og små justeringar på prisen til bonden. ningar, også for produksjonar innan produksjon vil verta lagt ned. I neste Difor må det meir budsjettmidlar til grøntsektoren som ikkje har frakt- omgang får det fort konsekvensar for frå Staten for å gi heile næringa det ordningar. Gode fraktordningane er sysselsettinga, busetnaden og kultur- økonomiske løftet ho treng. Heiltids- avgjerande for å oppretthalda eit landskapet. Dette viser klart at Dis- bonden må prioriterast. landbruk over heile landet. triktssatsinga Nord-Trøndelag Bonde- lag har teke initiativ til også gjeld for Næringa må få behalda Generelt fleire kommunar i Rogaland. rasjonaliseringseffekten Verdiskapinga i landbruket i fylket er Målsettinga om eit aktivt landbruk Rogaland Bondelag vil sterkt peika på om lag 6 milliardar kr. Sysselsettings- over heile landet må stå fast. at rasjonaliseringseffekten næringa messig har næringa omfattande ring- oppnår må næringa sjølv få behalda – verknad ut over dei ca 8000 personane Vesentleg auke av budsjettmidlar både når det gjeld det som skjer på den som direkte har sitt arbeid innan land- og nei til omfordeling av midlar enkelte garden, men og innan den landbruket. Tar ein med både dei som har Rogaland Bondelag går klart i mot ei bruksbaserte industrien. I foredlingsin- sitt arbeid på gardane og dei som er omfordeling av midlar innan jordbruks- dustrien er rasjonaliseringa kome fram sysselsette med grunnlag i landbruks- avtalen. Ingen grupper i landbruket til eit punkt der ein i denne omgangen, produksjonen i fylket, er landbruket har inntekt å gi frå seg og det er eit ikkje kan rekna med eller leggja til den nest største næringa i fylket etter klart krav og behov for eit økonomisk grunn ytterleg rasjonalisering og øko- oljenæringa. løft for heile næringa og alle produk- nomisk vinst av det. Størstedelen av veksten innan land- sjonar. Noko av dette bør dekkjast inn bruket i fylket dei siste åra har foregått via auke i prisane for bonden sin pro- Rekruttering i Jær-regionen. Det er positivt med eit duksjon, men den vesentlege delen av Landbruket sliter med rekrutteringa til sterkt landbruksmiljø som viser vilje og inntektsauken må koma via friske mid- næringen. Ved søknaden til opptaket ved interesse for å styrka sin posisjon. Den- lar over statsbudsjettet. Resultatet av dei vidaregåande skulane i fylket nå pr 1. ne delen har i dag ca 55 % av produk- forhandlingane må føra til: mars, var det berre 11 ungdommar som sjonen i fylket. Sjølv om ein registrerer • Full inndekning av kostnadsstignin- søkte vanleg agronomutdanning – Vg3 auke i produksjonen på Jæren, ser vi ga dei siste åra Naturbruk. Hovudgrunnar til denne situa- også her at urovekkjande mange bøn- • Lik inntektsauke i kr som det andre sjonen er stort arbeidspress og lita innte- der avviklar landbruksproduksjonen sin grupper får ning. Betre generelle økonomiske ramme- og går over i anna yrke. • Ei vesentleg tetting av etterslepet vilkår og gode avløysarordninga er viktige. I andre delar av fylket er det jamt mellom landbruket og andre grup- Nye brukarar må få ein startspakke slik at over reduksjon for landbruksnæringa. per. Regjeringa må her følgja opp dei ikkje treng gå opptil eit år og meir, før I kommunane Sokndal og Lund sør i lovnadane sine i Soria Moria 2 om ei dei får støtte over jordbruksavtalen.

13 Arbeidsgrupper nedsett under forhandlingane i fjor Som eit resultat av forhandlingane vå- ren 2009 vart det oppretta fleire ulike arbeidsgrupper som skulle sjå på kvar sine tema. Etter planen skulle fleire av dei leggja fram sine innstillingar i rimeleg tid før forhandlingane slik at ein skulle kunna ha dei med som grunnlag for lokallaga og fylkeslaga sine fråsegn til årets forhandlingar. Rogaland Bon- delag ser m.a. arbeidet med endring av fraktordningar, endringar av arealtilskotet og andre som svært viktig tema. Dei fastlegg som regel viktige premisser for ordningane framover. Fylkeslaget vil sterkt beklaga at ingen av desse rap- portane har vore tilgjengelege nå i samband med arbeidet med ny jordbruks- Eit svært sentralt tema under årets jordbruksforhandlingane var overgang frå avtale. Systemet med at partane set ned kr-toll til %-toll på drikkemjølk. – Vi vant! arbeidsgrupper under forhandlingane for å gå djupare inn i enkeltspørsmål For storfekjøtt og kylling bør mar- faktoren for kulturbeite sett ned frå er bra, men arbeidet til gruppene må kedsansvarleg klart etterstreva å ta 0,7 til 0,6. For heile Vestlandet som er koma tidlegare i gang slik at innstillinga ut noko meir i markedet slik at minst typiske beiteområde med mykje kul- og forslaga til endring, kan vera noko av kostnadsstigninga i produksjonen vert turbeite, var dette svært urimeleg og grunnlaget for ei breiast mogleg drøf- dekka opp via auka uttak frå markedet. det vart reagert sterkt då det vart gjort. ting i organisasjonen i forkant av nye Med utgangspunkt i ønskje om å opp- forhandlingar. Virkemiddel i avtalen retthalda eit vakkert kulturlandskap Generelt og for å byggja opp under satsinga for Husdyrregisteret Dei ulike virkemidla ein har for nærin- ulike beitetiltak, vil fylkeslaget be om Husdyrregisteret må verta ferdig utfor- ga må hengja saman med måla og utvik- at faktoren vert sett opp att til 0,7. Det ma for alle husdyrslaga slik at ein kan ta ling ein ynskjer framover for næringa. vil styrkja både grovforproduksjonen det i bruk og sløyfa teljedatoane. Vesentleg omlegging nå kan lett føra til og ei aktiv kulturlandskapspleie. at det vil føregå ei uønska omfordeling Målprisen av midlar. Opplegg som fører til speku- Driftstilskotet husdyr Generelt lasjonar i tilskotsordningane må ein li- Rogaland Bondelag er glad for auken For fleire av produksjonane innan land- kevel sjå på straks. Rogaland Bondelag denne ordninga fekk under forhandlin- bruket må hevinga av målprisane i år er oppteken av at det vert ei ballansert gane i fjor. Det er eit tilskot husdyrhal- vera moderat og konsentrerast til pro- utvikling av dei ulike virkemidla. I ho- darane får direkte og det slår likt ut hjå duksjonar som har eit reelt grunnlag vudsak må virkemidla vera med å hevja alle. Fylkesbondelag ber om at denne for å kunna ta ut auken i markedet. En- det generelle inntektsnivået. ordninga vert prioritert også i årets for- deleg vurdering av dette må markeds- Både gjennom prisløypa for produk- handlingar. ansvarlege saman med avtalepartane sjonen og via tilskotsordningane må Gjennom tidlegare avtalar er det opna avgjera. ein for alle produksjonar stimulera til for fleire driftstillegg pr bruk. I utgangs- kvalitetsproduksjon. Taket på produk- punktet er det bra, men ut frå utvikling Forslag til endring på viktig pro- sjonstillegget må auka i samsvar med og ting som skjer er det behov for betre duksjonar som fortsatt har målpris justeringane som vert gjort for ordnin- avklaringar. Med dagens regelverk går • Mjølk - + 10 – 20 øre, men føreset- gar som kjem inn under taket. det mykje ressursar til å kontrollera ordning er at tollsatsane for mjølkepro- ninga. I praksis vert ordninga også ulikt dukt og ost vert endra frå kr-toll til Areal- og kulturlandskapstillegget praktisert mellom kommunane. Det ska- %-toll for å styrka importvernet. AK-tillegget bør gå til aktive brukarar. per uheldige situasjonar. Ut frå dette vil • Geitemjølk + 35 øre Det er uheldig utad at mange – ca 7.000 fylkeslaget be om at regelverket vert en- • Svinekjøtt – her bør ein primært ar- brukarar - får AK-tillegget utan at dei dra slik at ein får ei meir lik behandling beida for å ta ut full målpris før ein har noko produksjon som nyttar grov- og færre får høve til å splitta opp bruket aukar den, men skal ein ha ein auke foret. Det må vera legalt å selja grovfor, i to eller fleire føretak. bør den vera frå 50 øre til 1 kr men det bør arbeidast for å finna ei ord- Rasekravet ved utbetaling av drifts- • Sauekjøtt - + kr 1,50 – 2,00 ning slik at det i hovudsak er dei som tillegget for ammekuproduksjon må • Egg + kr 1,20 – 1,50 nyttar grovforet også søkjer og får AK- oppretthaldast. • Grøntsektoren + 5 % tillegget for det arealet grovforet vert • Korn – ikkje auke i målprisen gene- produsert på. Målet må vera at også Tilskot til husdyr relt, men sterkare prisgradering etter dette tilskotet går til aktive bønder. For mjølkekyr vil ein føreslå at grunn- kvalitet. For fleire år sidan vart omreknings- laget for driftstilskot til mjølkeproduk-

14 sjonen bør endrast slik at eit bruk med Frakttilskotsordningane kvotemessig vert delt med ei sone for 5 kyr får ca kr 50.000 kr i driftstilskot, 6 Frakttilskot må prioriterast i år. Det er Jæren og resten av fylket ei anna sone. kyr gir ca 60.000 kr, 7 kyr gir ca 70.000 avgjerande for å oppretthalda eit land- Fylket har totalt ca 285 mill l i kvote. kr og med 8 kyr får ein fullt driftstilskot. bruk i distrikta og at samvirkeorganisa- Noko over halvparten av dette vert pro- Bruk med 4 kyr eller mindre bør ikkje gi sjonane fortsatt skal ha mottaksplikt. dusert på Jæren. Med ei deling vil kvar grunnlag for dette tilskotet. Det er heilt urimeleg at samvirkeorga- sone likevel ha ein vesentleg kvote. nisasjonane og enkeltbønder i distrikta Det bør ikkje vera opning for at ein Struktur- og distriktstilskot må ta på seg store ekstrakostnadar her kan leiga ut størstedelen av mjølkekvo- Ein del av dei friske budsjettmidlane som bør dekkast av fellesskapet. ten, men halda att noko slik at ein kan ein får, må nyttast til struktur- og dis- Rogaland Bondelag går sterkt inn for levera litt mjølk og utnytta/spekulera i triktsretta tiltak for å sikra økonomien at det fortsatt må vera slakteria som tek tilskotsordningane. Det må klarare re- på mindre og mellomstore bruk som i mot frakttilskotet og administrerer det. gelverk til her. ikkje får same effekt av auke i målpri- Malen arbeidsgruppa legg fram for kjøtt, Med grunnlag i at det truleg kan verta sane slik større bruk får. På den andre bør og kunna nyttast for andre produk- behov for å auka kvotegrunnlaget fram- sida må vi ikkje stilla store og små bruk sjonar. For produksjonar som ikkje har over, vil Rogaland Bondelag stilla spørs- og ulike distrikt opp mot kvarandre. Vi fraktordningar i dag slik som dei fleste mål ved om sovande kvotar bør kunna treng dei alle og alle typar bruk må ha ei produksjonane innan grøntsektoren, bør seljast til staten og fordelast saman med anstendig inntektsutvikling. og få si rettmessige ordning. anna kvote staten har hand om. Dei siste Distrikts- og strukturtillegga må For mjølkeproduksjonen der fraktut- åra har det vorte enklare å ta i bruk so- dekka opp meirkostnadane det er med jamninga er ein del av prisutjamninga, vande kvote ved generasjonsskifte noko å driva mindre og mellomstore bruk og må oppretthaldast. som har vorte positivt motteke. med å driva i distrikta. Kvoteordninga for Geit RMP- og SMIL-ordninga mjølkeproduksjonen Ved kjøp og sal av kvotar for geitemjølk Med grunnlag i utfordringa næringa i Generelt bør partane sjå på soneinndelinga på fylket har ang. forureining og klimaretta Rogaland Bondelag går inn for at ein nytt slik at ein sikrar anlegg som be- tiltak har ein her i fylket alt i fleire år ar- både for ku- og geitemjølk fortsatt bør handlar geitemjølk, får nok råstoff og beidd aktivt for å gjennomføra ekstra til- ha ei kvoteordning, men stiller spørs- kan oppretthalda eit fagmiljø. Dersom tak for å møta desse utfordringane og re- mål ved om det etter nær 30 år med det oppstår ubalanse i markedet bør dusera forureininga. Gjennom arbeidet ordninga, er behov for ei gjennomgåing staten halda att sal av kvote. til Aksjon Jærvassdrag har ein oppnådd av ordninga for å sjå om det er behov vesentlege forbetringar alt, men det er for endring. Dette kan gjerast i regi av Samdrifter klart behov for ennå sterkare satsing. jordbruksavtalesystemet eller i arbeidet I frå fleire hald både frå samdriftene Gjennom fleire år er det via RMP-ord- med ny landbruksmelding. Prinsipielt sjølv og frå rekneskapslaga, vert det gitt ninga vorte øyremerka heller store beløp stiller fylkesbondelaget seg noko spør- klare signal om at mange samdrifter slit til andre avgrensa område med særlege jande til om det er rett at ein må kjøpa økonomisk i dag og fleire er oppløyste. utfordringar. Etter styret si vurdering produksjonsretten. Kjøp av mjølkekvo- Dette viser og at heile mjølkeproduk- bør det i år vera Rogaland sin tur til å te må kunna utgiftsførast. sjonen må prioriterast i år. Viktig for få ekstra midlar og ein vil sterkt tilrå at samdriftene er og at rammevilkåra vert det vert avsett 10 mill kr gjennom RMP- Kumjølk haldne stabile. ordninga øyremerka tiltak i Rogaland. Med dagens prissystem på kvote vert Primært ønskjer Rogaland Bondelag I praksis ser ein at SMIL-midlane det ein ekstra kostnad for bønder som av kvotetaket vert som nå, men skal det vert nytta til ulike tiltak og ofte utanom ønskjer å utvida produksjonen sin. Det gjennomførast eit felles kvotetak bør det ordninga sine eigentlege oppgåver. Ut kjem oftast som ei ekstra økonomisk liggja rundt 600.000 liter – nok til ein ro- frå det ser styret det som rett at regel- belastning i samband med store inves- bot. Med grunnlag i å oppretthalda eit verket for bruken av ordninga vert inn- teringar i nytt bygg. For å bøta noko på aktivt landbruk over heile landet ser ein strama og at det vert ytterleg presisert dette vil ein føreslå at prisen pr liter på det som vanskeleg om ein skal ha eit fel- at avtalepartane – dvs lokallaga til Bon- den statlege delen av kvoten vert redu- les kvotetak på 750.000 l. Tillatt avstand delaget og Bonde- og Småbrukarlaga - sert til kr 2,50 pr liter i staden for kr 3,50 på 17 km mellom bruk tilknytta ei sam- vert tekne med på råd ved fastsettinga i dag. Det bør og vurderast å innføra drift, bør stå ved lag. Talet på deltakarar av bruken av midlane i dei einskilde maksbeløp pr liter for den frie kvoten – pr samdrift bør kunna aukast. kommunane. Vi ser det som rett at bru- både ved sal og ved leige. Medlemmer av samdrifter må og få ken av midlar skal kunna tilpassast lo- For Rogaland sin del ser vi at det i leiga kvote opp til taket for enkeltbruk. kale forhold og behov, men når bruken fleire år har føregått ei klar flytting av er så ulik som ein ser vert det uheldig kvotar frå distrikta i fylket inn mot Jæ- Kjøtt- og andre produksjonar og grunnlag for murring innan næringa. ren. Dette har rett nok minka noko dei Beiteretta tillegg Ein del SMIL-midlar vert nytta til re- siste par åra, men er ennå klar og det har Rogaland Bondelag er positiv til den staurering av eldre verneverdige bygg tappa mjølkeproduksjonen kraftig i dis- auka vektlegginga ein har hatt innan tilknytta til næringa. Det er ok, men også triktskommunane. For å kunna opprett- skotsordningane for dyr på beite. Desse midlar frå andre budsjettpostar bør halda mjølkeproduksjonen i desse områ- ordningane bør styrkast ut frå ønskje kunna nyttast til slike ting. Ramma til da framover og dermed busetnaden, går om å oppretthalde eit velpleidd og vak- SMIL-ordninga bør ikkje aukast. Rogaland Bondelag inn for at Rogaland kert kulturlandskap.

15 Storfekjøtt Rogaland Bondelag vil ut frå dei gode erfaringane ein har med tillegget på lammekjøtt, føreslå innføring av eit slaktedyrtillegg på kr 500,- til slakte- gruppa ung okse, kastrat og kvige og innafor gitte kvalitetskriteria.

Sauehald Økonomien i sauehaldet må opprettast på same nivået som i dag.

Gris Tilskotet til dei første 35 avlspurkene bør aukast med kr 1.000 pr purke og 30 kr pr slaktegris opp til 500 slaktegriser. Dette gir effektiv auke for alle, men får forholdsvis størst effekt for dei minste besetningane.

Egg Ut frå fleire innspel stiller Rogaland Bondelag spørsmål ved om det er grunnlag for å oppretthalda distriktstil- Storoksen av kjøttferase koser seg med røktaren sin Arnstein Røyneberg eller er det motsatt? - skotet på egg på 0,45 kr/kg i Trøndelag. gjensidig? Foto Randi Undseth. Rogaland Bondelag vil føreslå at dette heller vert innført i andre områder som ordninga vert sett til 25 bikuber. Kravet ordninga på nytt slik at ein får ei full- treng ein stimulans for å oppretthalda/ om minst 20.000 kr i omsetning for å få god ordning som også fungerer dersom auka eggproduksjonen, td. Agder. tilskot, må og gjelda birøkt. Teljedatoen verdsmarkedsprisen på korn skulle Rogaland Bondelag vil støtta opp om bør endrast til 30. juni eller 31. oktober koma over norsk kornpris. Det må fjørfenæringa sitt forslag om å sjå næ- for å ta omsyn til dei som slår saman vera viktig at norsk produsert korn vert rare på referansebruka som i dag vert kuber for å få sterke bisamfunn under brukt opp i løpet av sesongen. nytta for eggproduksjonen. Mange egg- lynghonningtrekket. produsentar driv i dag i kombinasjon Prisnedskrivinga med grasbasert næring. Desse er ikkje Korn/kraftforpolitikken Rogaland Bondelag ser på denne ordin- representert i referansebruka. Truleg Kornøkonomien ga som svært viktig og må prioriterast vil det vera best om at det i staden for Betring av økonomien til kornprodu- og nyttast i det omfang ein kan ut frå dagens referansebruk, vert teke i bruk sentane må skje via auke i arealtilskotet den totale økonomiske ramma ein rår kalkylar for konsesjonsbesetningar. eller at det vert innført eit grunntilskot over under forhandlingane. I utgangs- for korn basert på levert vare. punktet vil fylkeslaget rå til ein auke Birøkt på 15 øre pr kg, men at ein over tid bør Rogaland Bondelag er positiv til at bi- Markedsordninga tilføra ordninga meir midlar fordi det røkt vart teke med under jordbruksfor- Markedsordninga er viktig og ansva- er viktig å redusera produksjonskost- handlingane i fjor. Det viktigaste for ret for ordninga må også framover til- nadane i eit samla landbruk. Denne mange kulturar innan grøntsektoren leggjast landbruket gjennom Norske ordninga er noko av det beste tiltaket i er at det er bier og ikkje plent at det er Felleskjøp. Av ulike grunnar har heile så måte. Noko av grunnen for det er at mange bikuber. Ut frå det vil ein rå til ordninga kome skeivt ut og det bør ein gjennom prisnedskrivinga av norsk at minste talet på kuber for å koma inn i vurderast nøye om ein bør gå gjennom korn og får redusert toll på importert korn. Denne multipliseringsfaktoren på rundt 1,5 er viktig å ta med seg. Norsk korn utgjer i gjennomsnitt ca 60 % av kraftforet. I tillegg til norsk korn vert det nytta importert korn, norsk og importert proteinråvarer, fett og ulike tilsettingsstoff, mykje for å få den kva- liteten ein krev som for. Prisen på dette er uavhengig av jordbruksavtalen, men styrt av verdsmarkedet og avgifter. Ut frå dette vert det galt nå kraftforprisen under forhandlingane berre vert justert etter same øre-endring som kornprisen Godt stell av kalvane pluss/minis endring av prisnedskrivinga. gir eit godt grunnlag. Den reelle auken i kraftforprisen må

16 leggjast inn i kalkylane der ein finn kor mykje som må til for å kompensera ein auke i kraftforprisen.

Kvalitetsprising av norsk korn Generelt må forbrukarane av kornet – husdyrhaldarane og kraftforindustrien - i større grad enn i dag definera kvali- tetskrava for norsk korn. Då både med omsyn til proteininnhaldet, men ikkje minst også innhaldet av mykotoksiner. Etter det Rogaland Bondelag kjenner til er det nå utvikla sikre målemetodar ang. Pelsdyrnæringa er innhaldet av mykotoksin i kornet ved le- ei viktig næring for vering om hausten. Med grunnlag i dette landet og produksjons- må det alt frå hausten av innførast kva- omfanget har hatt ei litetskrav og betaling deretter i forhold positiv utvikling dei til DON-innhaldet ved levering. Dette siste åra. har vore sterkt i fokus dei siste par åra og det bør setjast klare kvalitetskriterie Eit godt og sikkert tollvern er og vik- Ved omlegging til økologisk produk- der prisinga av kornet etter kvalitet vert tig for grøntsektoren slik det og er for sjon må ein større del av tilskota via nytta. Kornlaster med for stort soppinn- dei flest andre produksjonane innan jordbuksavtalen tildelast ut frå levert hald må forkastast som for og prisast lågt landbruket. mengde vare og ikkje berre ut frå areal. og nyttast til andre ting – t.d energipro- Rogaland Bondelag vil og sterkt Meirkostnadane ved økologisk drift duksjon. Slikt korn må fjernast på den oppmoda Norges Bondelag og Grønt- vert i dag kompensert med tilskot og enklaste og billegaste måten. Alle innan utvalet sentralt til å arbeida aktivt med auka pris i markedet. Styret er skeptisk varekjeden for korn må gå saman her og problema kring registrering av potetål. til å auke tilskotssatsane meir i forhold ta eit felles ansvar slik at ein lukkast i å Styret vil støtta opp om utvalet si vur- til konvensjonell drift. Ein større del av innføra ei ny kvalitetsvurdering for korn dering om at det snarast mogleg vert inntekta bør kunna tas ut av markedet. alt frå hausten av. utarbeidd ein ny forvaltningspraksis som vil gi avklaringar om korleis både Pelsdyrnæring Grøntproduksjonen bønder og rettleiingstenesta skal fore- Pelsdyrnæringa i fylket har hatt ei po- Styret viser til Grøntutvalet sin uttale holda seg i desse sakene. Styret støt- sitiv utvikling dei siste åra. Dette må og støttar opp om den. Styret vil under- tar eit opplegg der næringa og bonden vi ta vare på og arbeida for at den kan streka kor viktig det er at næringa får ei sjølv må leva med dette og ta ansvar vidareutvikla seg. Næringa har fleire betre løysing på tilgangen av godkjende for forvaltninga. (Sjå utvalet sin uttale odds mot seg, men likevel har ho man- plantevernmiddel. Forbruket av slike lenger bak.) ge positive element i seg slik at næringa middel er svært liten, men ei fjerning av fortsatt må vera ein del av landbruket. middel som har vore lovlege, før nye er Økologisk produksjon Det vil vera eit klart tap for Norge om tillatte, set næringa i ein svært vanske- Rogaland Bondelag har forståelse for pelsdyrnæringa vert avvikla. leg situasjon. at det er eit marked for økologisk pro- Rundt 80 % av pelsdyrnæringa ligg duserte matvarer og at norsk landbruk i næringssvake område. Difor er det skal dekka opp den etterspørselen, viktig at frakttilskotet på pelsdyrfor men regjeringa sitt politisk vedteke vert oppretthalden minst på dagens mål om kor stort forbruk ein skal ha av nivå slik at næringa også framover økologisk dyrka mat, er håplaust. Ut- kan vera ein distriktsretta produksjon. viklinga viser at forbruket av enkelte Pelsdyrnæringa må vidare få sin rett- produkt har gått ned og for TINE vert messige del av BU-midlane. Næringa berre ca halvdelen av den økologisk står overfor store utfordringar knytta produserte mjølka dei tek inn, omsett til krav ang. dyrevelferd. Rogaland som økologisk konsummjølk. Ekstra Bondelag er kjent med at det nyleg kostnadar pga vedteke produksjons- er sendt ut nye forskrifter om hald av og forbruksmål av økologiske varer må pelsdyr frå Landbruks- og matdepar- politikarane sjølv ta ansvaret for og ik- tementet. Denne saka må organisa- kje la det verta ei ekstra økonomisk be- sjonen arbeida aktivt saman med pels- lastning verken for landbruket generelt dyrnæringa sjølv, slik at næringa også eller for omsetningsledda som ikkje får framover kan få rammevilkår dei kan selt varene dei tek inn økologisk. Sam- utvikla seg med. virke og andre omsetningsledd må ikkje verta pålagde å bera desse ekstra Velferdsordningane kostnadane og tapa i konkurranse med Prioriteringane frå lokallaga ang. vel- andre. ferdsordningane går klart på at ein først

17 og fremst må styrkja sjukelønnsordnin- emda i mjølkeproduksjonen må vera så kje utvidast. Ein stor del av bøndene ga. Dette er eit godt sikkerhetsnett som god at den tillet investeringar for ein - særleg dei unge – har for lita inntekt er viktig når situasjonane for behovet slik moderat storleik. til at dei får full utteljing for frådraget. for ordninga inntreff. Den heng etter Grøfting av jordbruksareal er eit Dette er beklageleg og det vert ofte på- og dagsatsen må hevjast. forsømt område og bør stimulerast. peika at det har ein langt mindre effekt Ferie og fritidsordninga er etterkvart Grøfting har og ein positiv effekt ang. enn det berekningane viser og då sær- vorte ei kostbar ordning for bonden og forureining og er såleis eit miljøbasert leg for dei som burde fått full effekt av det vert frå fleire hald peika på at di- tiltak. Innføringa av at grøftekostna- det. Rogaland Bondelag har ikkje noko rekte inntekt til bonden er viktigare enn dane kan vera grunnlag for rentestøtte løysing på det, men ein vil likevel peika ei vesentleg auke i satsane for ferie og via BU-ordninga i fjor, var greitt, men på problemstillinga og utfordra kompe- fritid. Satsane bør halda tritt med den det bør fortsatt arbeidast for å kunna tansen innan Norges Bondelag til å sjå generelle lønnsauken i samfunnet. I frå gi tilskot og lån til grøfting ut frå god- nærare på om dette kan gjerast på ein mange vert det og presisert at det må kjente grøfteplanar. Retningslinjer for annan måte. Ei omlegging må likevel endringar til i utbetalingsrutinen. Roga- bruken av rentestøtte til grøfting vert ikkje svekka grunnlaget for sjukelønns- land Bondelag går inn for at det forts- etterlyst. ordninga og utrekninga av pensjonspo- att vert ein søknadsomgang, men at det enga. vert lagt til rette for to utbetaling av til- Rentestøtta Andre skatte- og avgiftsorningar ein skotet – ei a konto utbetaling i januar/ Ordninga med rentestøtte ved lån må bør sjå på: februar og ei om sommaren. Begge ut- endrast slik at lånetakarane får hjelp til • Auka avskriving på driftsapparat – betalingane bør vera samtidig med ut- å dekka ein større del av renta ved in- særleg bygningar og då til 8 %. Ein betalinga av produksjonstilskota. Bøn- vesteringane dei første åra - t.d. 5 første bør få forhold som i våre naboland der som startar opp med produksjon åra – i staden for nå at dei får det delt Danmark og Sverige. Nye driftsbyg- må få eit a-kontobeløpet. ut over 15 år. Dette vil hjelpa lånetaka- ningar har og stort sett kortare Tidlegpensjonsordninga må opp- rane ved oppstartinga og i dei vanskele- brukstid enn tidlegare. retthaldast og satsane må over tid følgja gaste åra etterpå. • Avgift på plantevernmiddel må i sin den generelle inntektsutviklinga i sam- heilhet førast tilbake til næringa i funnet. Næringsutvikling – landbruks form av forsking og anna utprøving. baserte tilleggsnæringar • Høve til fondsavsetningar til seinare Investeringstiltak I frå fleire hald er det positiv forståing investeringar. Bankane krev større BU-ordninga for opplegg rundt Inn på tunet og at eigenkapital ved større investeringar Med aukande kapitalslit i landbruket Norges Bondelag går inn for å nytta res- og ei slik ordning vil vera til stor hjelp og behov for nye store investeringar i sursar for å utvikla denne ordninga og i så måte. Ei tilsvarande ordning som heile landbruket delvis og på grunn av hjelper bønder som vil satsa på dette, skogfondet bør vurderast for land- offentlege pålegg, må tilgangen på in- til å utvikla gode ordningar og avtalar. bruket. vesteringsvirkemiddel aukast vesentleg. Men det vert i frå lokallaga klart peika • Kostnadane med kjøttkontrollen og Totale ramma til tradisjonelt landbruk i på at avtalemidlar i svært avgrensa om- andre oppdrag Mattilsynet utfører, BU-ordninga må aukast kraftig og gjen- fang må gå til drift av dette. Gjennom må i sin heilhet verta dekka over nom det må Rogaland få auka si ramme Inn på Tunet tilbyr bøndene driftsappa- statsbudsjettet. vesentleg for at ein skal koma opp mot ratet sitt til andre først og fremst kom- • Det bør opnast for ei BSU-ordning det behovet vi har ut frå produksjons- munane. Då må det også vera dei som for ungdom som planlegg å overta eit omfanget i fylket. dekker kostnadane fullt ut. gardsbruk. Ved vurdering og tildeling av inves- • Dokumentavgift ved overtaking av teringsstøtte må heile produksjonen på Klima og energi/miljø gardsbruk bør fjernast. Dette er ei bruket vurderast som ei eining og ikkje Landbruket må vera aktiv med i ar- ekstra belastning i ei elles økonomisk berre prosjektet det er søkt om midlar beidet med å finna gode løysingar ang. vanskeleg tid. til. Også framover må det vera dei mel- utfordringane næringa har i denne sa- I tillegg til denne uttalen vart også ei lomstore bruka som skal vera grunn- manhengen. Ut frå det er Rogaland oppsummering av svara lokallaga ga på stammen i det landbruket vi vil ha. For Bondelag klart innstilt på at næringa spørjeskjema, sendt Norges Bondelaga. mjølkeproduksjonen må difor praksisen i fellesskap og det enkelte bruket, bør ved tildelinga av midlar endrast kraftig. gjera sitt for å redusera utslepp av kli- Bankar og andre finansieringskjelder magassar og CO2. Klima er eit nasjo- krev at det ved nybygg skal vera sikra nalt ansvar. Difor må det og for tiltak lønnsam drift på bruket etterpå. Det retta mot landbruket på dette områ- er forståeleg, men det viser seg at ein det, ytast midlar også frå andre depar- då oftast må opp i 50 – 60 kyr og helst tement. fleire, skal dei finna det økonomisk in- Det bør ikkje gå midlar over jord- teressant å gå inn med lån. Rogaland bruksavtalen til bygging og drift av bio- Bondelag er svært bekymra for denne gassanlegg. utviklinga. Ein driftsstorleik tilpassa eit bruk med 25 – 30 kyr må og vera eit pro- Skatt og avgifter duksjonsomfang ein må kunna satsa på Rogaland Bondelag er positiv til jord- ved einsidig mjølkeproduksjon. Lønns- bruksfrådraget, men ordninga bør ik-

18 Uttalen frå Grøntutvalet

I arbeidet med utforminga av Grøntut- valet til Rogaland Bondelag sin uttale til jordbruksforhandlingane 2010, vart representantar frå ulike organisasjonar og enkeltpersonar knytta til den grøne sektoren, inviterte til eige møte saman med utvalet. Som grunnlag for utforminga av utvalet/møtet sin uttale førelåg: • Norges Bondelag sitt grunnlagsma- teriell for grøntsektoren – 2010 • Innkomne fråsegn – det er kome inn uttale frå Grøntutvalet i Finnøy og frå Ryfylke Tomat / Gartnerhallen Rogaland • Innspel og diskusjon under møtet. Utvalet støttar opp om innkomne fråsegna og la dei med uttalen sin.

Generelt Den grøne sektoren treng eit løft ved årets jordbruksoppgjerd. Kostnads- auken siste året har spist opp tillegga som ein fekk i fjor og det er viktig at sektoren ikkje vert liggjande etter i Gartnar Håvard den økonomiske utviklinga. Utvalet Skavland, Talgje er vil og peika på at ein gjennom utfor- godt nøgd med minga og styrkinga av ulike tiltak, må størrelsen på klasane prioritera gartnarar/bruk som hentar sine – god setting. hovuddelen av inntekta si frå produksjonen. av at grøntsektoren har eit godt toll- uheldig når stor import først i mai pres- Følgjande element må prioritera: vern, betyr klart meir enn dei andre næ- ser prisane gjennom heile mai månad • Eit fortsatt sterkt tollvern ringspolitiske elementa som er nemnde slik vi har mange døme på. • Innføra fraktordningar og for grønt nedafor. sektoren og då særleg innfrakt Utvalet vil særleg peika på proble- Målpris • Distrikts- og kvalitetstillegget bør met for tomatproduksjonen og tids- Utvalet ser det som viktig at det vert hevjast og særleg for produksjonar punktet når tolltillegget slår inn 10. mai. teke mest mogleg ut av markedet, der ein ikkje kan auka målprisen Enkelte grossistar har gjennom fleire år men det må ikkje forhindra at det også noko – t.d. tomat. føreteke for stor import av tomat rett i vert brukt meir friske budsjettmidlar forkant av at tollperioden trer i kraft. til struktur- og distriktsretta tiltak ut i Tollvernet Det må vera eit klart mål å fjerna dette frå eit klart ønskje om å oppretthalda For heile den grøne sektoren og særleg høve til spekulasjonselementet. Dette distriktsproduksjonen innan den grøne for veksthusnæringa, er tollvernet det har ført til for stor import av varer som sektoren. Utvalet går inn for at målpri- klart viktigaste virkemiddelet. Norges igjen, pressar prisen på den norske to- sane får ein moderat auke i år på ca 5 Bondelag må fortsatt arbeida hardt for maten i fleire veker etterpå. Utvalet ber % i gjennomsnitt. For enkelte produk- å oppretthalda eit best mogleg tollvern Norges Bondelag om å gjera noko med sjonar er det vilje hjå forbrukarane til for alle produksjonar innan sektoren. dette. Aktuelt tiltak er å flytta tida for å betala meir for norske varer. Det bør Tolla er alt jamt over låg for desse pro- den norske perioden fram eit par veker ein utnytta, medan ein for tomat må dukta og det er lite å gå på før ein tapar slik at tolla trer i kraft nokre veker tid- vera svært forsiktig å auka målprisen i i konkurransen med utanlandske varer. legare på våren. Med ei forskyving av år ut frå vanskane med å ta ut målprisen Det er og eit stort press for å opna for tidspunktet for tollinnslaget, vil det vera i 2009. import av dei fleste vareslaga innan sek- lettare å få ein grei pris i mai og sikra Det er vidare viktig at ein tek ut maks toren. Tollvernet er på mange måtar ein betre pris på norsk tomat gjennom heile pris i periodar då markedet gir opning kompensasjon for meirkostnadar vi har mai. Nye sortar som vert tekne i bruk for det. Fordelinga av auken mellom med mindre driftseiningar og eit kalda- har lengre lagringstid slik at problemet dei ulike produksjonane må gjerast ut re klima. Eit redusert tollvern for den vil kunna verta større framover. Denne frå ei samla vurdering etter at ramma grøne sektoren vil såleis få katastrofale første produksjonen er kostbar – store er fastsett. Varer som best toler auke i verknadar for heile næringa. Verdien fyringskostnadar. Difor er det svært målprisen må prioriterast.

19 Utvalet er oppteken av at produsen- Totalsummen for denne ordninga må ne sektoren, svært viktig for bestøvinga. ten får mest mogleg jamne prisar gjen- aukast. Det treng plent ikkje vera mengden av nom lagringsperioden av varene – un- bikuber som er det viktigaste, men at natak for tidlegproduksjonar og i andre Økologisk landbruk det er bier i nærmiljøet. Utvalet vil ut høve då forbrukarane er villege til å be- Gruppa ser det som rett at norsk land- frå det føreslå at kravet til driftsomfang tala ein høg pris for å få varene. Ei viss bruk inkludert grøntsektoren, dekker for å få dette tilskotet, vert redusert til godtgjersle for lagring og svinn bør liggja opp etterspørselen ein har av økologisk 15 kuber. inne i priskurva. For potet bør priskurva produserte varer. På sikt må størstede- i januar og februar auka meir enn i dag len av meirkostnadane med produksjon Midlar til investeringstiltak for å dekka inn lagerkostnadar og svinn. av økologisk varer – m.a. mindre avling Landbruket har generelt stort behov for For å unngå stor import av tidlegpotet og behov for større areal - verta dekka midlar til investeringar og utvikling av rett før norske varer kjem, rår utvalet til opp med høgare prisar i markedet. driftsapparatet sitt. Den grøne sekto- at målprisen ved overgangen til tidlegpo- ren må få tildelt sin rettmessige del av tet - i veke 23 og 24 - vert vesentleg hevja. Fraktutjamning desse midlane både i dei einskilde fylka, For kornprodusentane vart det via Utvalet ser det som viktig å oppretthal- men og av dei sentralt fordelte midlane. målprisen gitt kompensasjon for fjer- da den distriktsvise produksjonen innan Ut frå erfaringar ein har med Innova- ning av plantevernmiddel. Situasjonen grøntsektoren. Difor ser utvalet det som sjon Norge lokalt vil Grøntutvalet stilla er mykje den same for produksjonar svært viktig at det også for grøntsekto- spørsmål ved om det ikkje bør vera eit innan grøntsektoren. Ut frå dette bør ren vert ordningar som dekker deler av tak kor mykje støtte eit bruk kan få av ein og få ein slik kompensasjon for ak- fraktkostnadane og utjamnar den og då BU-ordninga. Med svært knappe inves- tuelle grønsakkulturar. særleg frakta frå produsent til pakkeri/ teringsmidlar vekkjer det skepsis når grossist. Det er urimeleg at produsenta- nokre få får store beløp, medan mange Areal- og kulturlandskapstillegget ne sjølv må dekkja transportkostnadane ikkje får noko. Utvalet er positiv til auken i areal- ved busetnad og drift ute i distriktet. grunnlaget ein fekk for grønsaker i fjor, Fraktutjamning også for grøntsektoren Tilskot til forsøksringane og vil rå sterkt til at arealgrunnlaget for må difor prioriterast i komande jord- Forsking og rettleiing er viktig for ein frukt og bær og vert hevja til 60 dekar. bruksoppgjerd slik at produsentane ik- sterk fagleg krevjande produksjon med Taket på 40 dekar har stått lenge nok kje må ta heile fraktkostnadane. Han små marginar. Skal produksjonen luk- nå. Utvalet går også inn for at arealtil- bør og får dekka deler av pakke- og em- kast er det viktig at det er fagleg dyktige skotet for potet vert hevja til 75 kr pr balasjekostnadane. rettleiarar i nærmiljøet som kan følgja dekar og at beløpet for grønsaker vert opp overfor kvar einskild produsent. auka til 500 kr pr dekar. Opplysningsarbeidet Fleire forsøksringar slit med økonomi- om frukt og grønsaker en og må bruka ein for stor del av tida Distrikts- og kvalitetstilskot Denne ordninga må oppretthaldast og si til å skaffa seg økonomisk grunnlag Utvalet går inn for at maks tilskots- gjerne aukast frå 7,5 mill kr i dag til ca utanom å driva rettleiing. Ramma til grunnlag for tomat vert auka med 20 10 mill kr. Utvalet ser det som viktig at forsøksringane bør difor aukast vesent- tonn, at kronesatsen pr kg/stk vert hal- ein har forbrukarane med seg. Midlane leg og då særleg til fagringar knytta opp de likt for alle kulturane, men at maks- må i hovudsak brukast til marknadsfø- mot forsøk og rettleiing innan spesial- beløpa vert justert opp med 30.000 kr ring av norskproduserte varer. produksjonar der det er få produsen- for alle sonene. tar spreidd over store deler av landet. Ein rår vidare til at det er berre va- Energi i veksthussektoren Døme her er forsøksringen for veksthus rer som vert omsett gjennom godkjende Utvalet er oppteken av energikostnada- og for pyntegrønt. grossistar eller anna organisert og kon- ne og det må arbeidast aktivt for å halda trollerbart varesal, som skal leggjast til dei nede. Viktig er det og at fritaket for Produsentsamanslutningar grunn for utbetaling av tilskotet. el-avgift vert oppretthalde. Utvalet vil vi- Utvalet ser samarbeidet mellom pro- dare be om at det vert opna for å setja dusentane som svært viktig og at GSP Tilskot til kvalitets- og inn gassmotarar i veksthusa. Ved pro- får høve til å utarbeida best moglege salsfremjande tiltak duksjon av straum som enten vert sendt oversikt over planlagde produksjonar Tiltak under denne posten er viktige og ut på nettet eller brukt i eigen bedrift, og marknadssituasjonen til ei kvar tid. utvalet vil særleg peika på tiltak retta vil veksthusnæringa kunna nytta spill- Støtta til dette må oppretthaldast. mot plantevernmidlar. Situasjonen for varmen og CO2-gassen i produksjonen i mange kulturar innan grøntsektoren veksthuset. Det bør setjast av ekstra mid- Velferdsordningane ang tilgang av godkjente plantevern- lar til vidareutvikling av eit slikt opplegg Desse må oppretthaldast. Utvalet vil på midlar er vanskeleg og det bør setjast av som klart vil kunna få ein tydeleg grøn nytt føreslå at veksthusnæringa kjem inn midlar til utvikling av nye middel. Ein profil. Ut frå eit klimaomsyn er dette eit under ordninga for avløysing til ferie og bør og kunna satsa på eit nordisk sam- drivverdig og godt system, men ein må fritid. Vekstsesongen innan veksthusnæ- arbeid ut frå at forholda er nokolunde ha meir midlar til vidare utvikling av det. ringa omfattar heile året. Det er såleis like. Utvalet er også oppteken av at av- ikkje noko pause i drifta og særleg ikkje gifter som vert betalt ved kjøp av plan- Tilskot til bikuber for dei som i tillegg til vanleg produksjon tevernmiddel, må kunna nyttast direkte Utvalet ser positivt på at tilskot til biku- også har småplanteoppal. Utvalet ser ik- til utvikling og utprøving av nye og/eller ber vart innført i avtalen i fjor. Biene er kje noko grunn for at veksthusnæringa alternative plantevernmiddel. for mange produksjonar innan den grø- skal haldast utafor ordninga og vil difor

20 sterkt rå til at veksthusnæringa vert teke med i ordninga. At veksthusnæringa kjem inn under avløysarordninga er og viktig for rekrutteringa til næringa. Veksthusnæringa er krevjande og må ha kontinuerleg tilsyn i like stor grad som i husdyrhaldet.

Utalandsk arbeidskraft Grøntutvalet til Rogaland Bondelag vil oppmoda Norges Bondelag til å arbeida for at utalandsk, men og norsk arbeidskraft, kan arbeida fleire timar over ein viss hektisk innhaustingsperio- Salatproduksjon den. For frukt og bær er det t.d. svært korte periodar innhaustinga kan føregå middel har god effekt, er det ikkje all- ternative middel. Vidare vil ein rå til at på. I desse hektiske tidene bør arbeids- tid midla vert godkjent av Mattilsynet. Norges Bondelag har nær kontakt med timane gjennom ein viss perioden vera Eit nordisk samarbeid i denne saka bør Norsk Landbruksrådgiving og andre fag- meir enn det som er godkjent i dag. Ein vera sentralt. miljø som arbeider med desse problema. må kunna sjå på kva som er tillatt ar- Mest prekært er situasjonen nå ang. Fortvilelsen er stor når middel vert beidstid over ein kortare periode innan ugrasmiddel. Etter at midla Ramrod og utfasa før det kjem inn erstattande mid- oljenæringa der det er tillatt med 12 Afalon vart teke ut av markedet er det del eller alternative tiltak. Ein føler timars arbeidsdagar over ein to vekers ein svært vanskeleg situasjon for hend- også at det manglar ein ” heilheitleg” periode – gjerne og meir dersom situa- holdsvis korsblomstra vekster og gulrot. oversikt. Kålrot er eit godt døme på det. sjonen krev det. Situasjonen er også tilsvarande for andre Det har vore arbeidd i mange år med å kulturar t.d. purre og løk. For eple har finna alternative metodar til å bekjem- Plantevernsituasjonen ein ein vanskeleg situasjon etter at Gu- pa kålfluga. Der har ein enda opp med Plantevern er ei stor utfordring i grøn- sathion vart tatt bort. Næringa reknar å nytta eit insektsnett. Dette fungerer sakdyrkinga. Forsøksringane har saman med eit angrep av Rognebærmøll i 2010 godt isolert sett, men så vart det einaste med Bioforsk, hatt forsøk og utprøvin- dersom ein ikkje har eit brukbart middel ugrasmiddelet ein kunne nytta, fjerna. gar i mange år for å finna alternative som vil hindra det. Vert det ikkje opna Skal dyrkarane ha kontroll på ugraset, løysingar, utan å lukkast. Det er også for fortsatt bruk av desse midla, må det må dei ofte fjerna nettet for å radreinsa, lite nye ugrasmiddel. Sjølv om eit nytt arbeidast aktivt for å finna fram til al- og då kjem det kålfluga inn i feltet.

juridisk bistand for landbruket odelsrett, ekspropriasjon, skjønn, fast eiendoms rettsforhold, arv/skifte, generasjonsoverdragelser for øvrig alminnelig praksis

HAVER Advokatfirma ANS er totalleverandør av forretnings juridiske tjenester til næringsliv, kommuner, offentlige etater og privatpersoner. Vi er et av regionens fremste på fast eiendom og prosedyre. Firmaet har i dag til sammen 24 medarbeidere, hvorav 17 advokater og advokatfullmektiger.

Vi har kontorer i Stavanger og på Bryne, men påtar oss oppdrag fra hele landet. Firmaet er med i Advocatia – Norwegian Law Alliance – som er et landsdekkende advokatsamarbeid mellom åtte selvstendige advokatfirma med totalt ca 150 advokater.

Haver advokatfirma ans* Stavanger: Forusbeen 78, 4033 Stavanger. telefon: 51 55 44 10. Faks: 51 55 44 11 Bryne: Postboks 443, 4349 Bryne. Besøksadresse: Øgårdsbakken 3, 4340 Bryne. telefon: 51 77 00 50. Faks: 51 77 00 51 e-post: [email protected] | www.haver.no

21 Tiltak i forkant og under jordbruksforhandlingane våren 2010

Forarbeidet i forkant av jordbruksfor- Frå Norges Bondelag vert det an- som Landbruks- og matdepartementet handlingar stod sentralt for heile orga- befalt å stå i butikkane når det er mest då nett hadde starta arbeidet med. nisasjonen gjennom heile våren. Viktig handel, frå om lag kl 16.00 til kl 18.00 for organisasjonen var å oppretthalda for å dela ut avisa. Ein stilte lokallaga Tiltak ved evt. brot eit klart trykk i organisasjonen slik at fri til å gjennomføra opplegget når det Som vanleg la organisasjonen opp de- medlemmer og heile organisasjonen passa, men at ein burde finna eit tids- taljerte planar for tiltak som skulle hadde tru på forhandlingane. punkt som passa best etter dei lokale gjennomførast dersom forhandlinga Styret sitt utgangspunkt var å gå of- forholda. Det vert og anbefalt å ha braut saman. På eit slikt tidspunkt er fensivt ut gjennom uttalen sin til årets aktivitetar som vekte oppmerksomhet det ikkje tid for dei snille markeringane, forhandlingar, men ein hadde ein klar rundt avisutdelinga. Lokallaga bestilte men då er det viktig å setja foten ned følelse av at den statlege pengesekken materialet direkte frå Norges Bondelag og skikkeleg seia i frå kva ein meiner. I var ennå meir tilknytta i år enn tidle- Hovudelementa i markeringa vart denne samanhengen vart det lagt opp til gare sjølv om ein hadde tilnærma den gjennomgått på distriktsmøta i månads- eit tretrins opplegg der lokallaga skulle same politiske samansetninga i Regje- skiftet jan./febr. Styremedlemene tok gjennomkjøra lokale markeringar sna- ringa. Heile organisasjonen si oppgåve og kontakt med leiarane i lokallaga rast mogleg etter at brotet vart eit fakta. – frå sentralt hald, fylkeslaga og lokal- med oppmoding til engasjement. Saka Deretter skulle ein gjennomføra ei meir laga – var å byggja opp forståing og poli- vart og teken opp under årsmøtet til fyl- omfattande opplegg fylkeslaget skulle tisk vilje for at landbruket må få eit løft. keslaget. Rundt i lokallaga vart det god ha hovudansvaret for. Hovudmålet med I frå Norges Bondelag var det lagt opp planlegging og dei fleste lokallaga gjen- den var å få ”talarstolar” flest mogleg til eit heller omfattande løp som skulle nomførte makringa med å møta forbru- plasser i fylket og treffa stortingsre- enda opp i ei landsomfattande markering karane og andre med å dela ut avisa. presentantar frå regjeringspartia her i 14. april der ein skulle møta forbrukaren fylket og seia i frå kva ein meinte om med overskrifta: Norsk landbruk – meir Markering med hjelp av rundeballar staten sitt tilbod og mangel på vilje til enn bare låge prisar. Lokallaga vart bedne Etter eige initiativ frå Bondelaga på Jæ- å gi bøndene eit løft. Siste trinn var å om å dela ut ”bøndenes kundeavis” som ren vart det natta til eller tidleg morgon gjennomføra eit opplegg i Oslo der ein vert kalla ”Mer enn bare lave priser”. 29. april lagt ut 120 rundballar med ei skulle ha markeringar m.a. utafor regje- Kundeavisa tok for seg kva norsk landbruk nedoverpeikande pil som skullel symbo- ringsbygget. Detaljert opplegg for dette betyr for matkvalitet, omsetjing, miljø, ar- lisere at det er eit stort gap mellom bøn- var sendt lokallaga klar til gjennomfø- beidsplassar, industri og kulturlandskap – denes og andre grupper si inntekt. Det ring dersom brotet skulle verta eit fakta. meirverdien du får med å kjøpa norsk mat. dreidde seg om ein såkalt stille aksjon dagane før staten la fram sitt tilbud i jord- Reaksjon på avtalen bruksoppgjøret. Dette vart ein god aksjon Som kjent braut Norsk Bonde- og Små- som fekk brei mediadekning og med unn- brukarlag forhandlingane, medan Bon- tak av ballar som var lagt i rundkjørtingar delaget valde å gå vidare og kom på eller for nær vegen – desse forlangde veg- overtid til semje med Staten om ein jord- vesenet fjerna i løpet av morgontimane bruksavtale. Eit par av dei viktigaste mo- 29. april – vart dei fleste ballane liggjande menta for at Bondelaget valde å gå inn til jordbruksforhandlingane var ferdige. for avtalen, var at ein hadde fått gjennomslag for overgang til prosenttoll for Møte med Rogalandsbenken flytande mjølkevarer - det var ikkje inne Også i år hadde fylkesbondelaget møte i staten sitt tilbod – og at ein hadde fått med Rogalandsbenken på Stortinget. på plass ei god innfraktordning og auka Møtet var 7. april i Høghuset på Bry- tilskotet til innfrakt på kjøtt i forhold til ne. Her orienterte fylkesleiaren kort staten sitt tilbud. om landbruket i Rogaland, men streka Om ein fekk inn desse elementa var først og fremst under dei viktigaste det likevel ikkje lett avgjersla for Bon- punkta i dei føreståande forhandlin- delaget å akseptera avtalen. Skuffande gane slik som at landbruket måtte få svak generell inntektsauke til bøndene same krone-tillegg som andre grupper, – ikkje tetting av gapet - var noko av noko av gapet i forhold til andre grup- grunnen til det. Eit anna viktig element per må tettast, mjølkeproduksjonen må var m.a. handteringa av primært jær- Faksimile av kundeavisa bondelaget delte ut i prioriterast, prisnedskriving av korn til jordbruket der Jæren vart sett i ei eiga forkant av forhandlingane. kraftfor må aukast og kraftig styrking av sone ang. driftstilskotet og fekk 5.000 kr fraktordningane. Han kom og kort inn mindre auke enn det andre bruk i Sør- på arbeidet med ny landbruksmeldinga Norge fekk. For tilskotet pr dyr vart det

22 for gris ein direkte reduksjon i satsane pr dyr. Andre landsdelar fekk og kutt. I staten sitt tilbod var desse reduk- sjonane større, men forhandlingsutvalet til Norge Bondelag gjorde sitt yttarste for å fjerna desse kutta, men nådde ikkje fram. Styret i Rogaland Bondelag hadde også situasjonen oppe på eit telefonmøte under forhandlingane og signala frå fylkesstyret til sentralleddet var at det måtte gjerast det som kunne gjerast for å fjerna desse kutta. Når forhandlingsutvalet til Bondelaget ikkje oppnådde det og likevel valde å inngå avtale var det ein del medlemmer sær- leg på Jæren, som meinte at bondelaget burde ha brote forhandlingane. Noko av grunnen til at organisasjonen ikkje gjorde det er nemnd ovafor. Rundballar med påteikna pil som peikar nedover, var lokallaga på Jæren sin måte å signalisera Sjølv om fylkeslaget hadde ønska eit kva veg det gjekk med landbruket i forkant av forhandlingane våren 2010. betre resultat var avtalen det beste ein kunne oppnå og forhandlingsløysinga at Jærbonden skal knipast inn. Dette såkalla minusane som kom inn i jord- vart betre enn om ein hadde brote og rammer spesielt bønder som har satsa bruksavtalen. staten sitt tilbud hadde vorte endeleg. og som vil ha landbruket som leveveg Sjølv om Rogaland Bondelag sitt eige Det ville vore nedtur for norsk land- framover. Det er både svært uheldig og forslag om å setja Jæren som eiga sone i bruk og særleg for vårt fylke var fylkes- urimeleg noko også fylkeslaget tok opp kvoteordninga for mjølk også ligg inne leiar Ole Johan Vierdal sine kommen- i eit eige lesarinnlegg i m.a. Stavanger i den frustrasjonen ein del jær-bønder tarar til avtale. Han gav og uttrykk for Aftenblad i juni månad der det klart har etter forhandlingane våren 2010, at han var glad Bondelaget kjempa så vart gitt uttrykk for at Jærjordbruket så var staten si behandling av Jæren knallhardt som dei gjorde for å få vekk ikkje vil tola eit slikt oppgjerd til. Av- ein vesentleg grunn for at Bondelaga minusane for Jærjordbruket. talen har ført til skuffelse og irritasjon på Jæren sende eige brev til Rogaland Det mest uheldiga med avtalen i hjå bøndene og målet for fylkeslaget Bondelag der alt dette vart teke opp. 2010 er truleg signala staten har gitt om må vera å arbeida hardt for å fjerna dei (Sjå neste sak). Innføring av eiga kvotesone for Jæren? Styret i Rogaland Bondelag sitt ein- ”Styret i Rogaland Bondelag har nytta Dette må ikkje føra til reduksjon i ulike stemmige forslag i uttalen sin til jord- mykje tid til å drøfta kva tiltak ein kan ordningar for andre distrikt slik det bruksforhandlingane våren 2010, om setja i verk for å oppretthalda mjølke- vart gjort t.d. for Jæren under forhand- deling av fylket i to soner ang. mjøl- produksjonen og fagmiljøet i heile fylket. lingane våren 2010. Ingen bønder har kekvoter, førde til ein del reaksjonar. Forslaget i uttalen til jordbruksforhand- noko å gi frå seg. Enkelte lag har støtta det, men andre lingane 2010 om å dela fylket i to soner • Midlar til investering må aukast kraftig distrikt har reagert heller kraftig. ang. kvoteordninga, har skapt sterke re- og dei økonomiske rammevilkåra må Fylkesstyret har brukt mykje tid på aksjonar og styret ser at forslaget ville gitt verta slik at det er økonomisk forsvar- saka og drøfta ho på kvar einaste sty- ein del uheldige utslag. Styret i Rogaland leg å foreta investeringar til nytt fjøs på remøte haust 2010. Fylkesstyret fekk og Bondelag har ut frå dette gått vekk frå for- gardsbruk med ein produksjon tilsva- tilsendt eit eige brev frå Bondelaga på slaget. rande ein familiebruksstørrelse. Jæren der det vart reagert heller kraf- Forslaget har likevel sett fokus på ei • Saman med TINE vil ein vera med å tig på forslaget. Eige svar vart gitt der sak som det er brei semje om. Styret vil stimulera til etablering av mjølkepro- styret gav utfyllande kommentarar til difor fortsetja å arbeida for å oppretthal- sjekt i ulike regionar av fylket der ho- forslaget sitt og at ein gav uttrykk for at da eit aktivt landbruk over heile fylket i vudmålet vil vera å styrka det faglege styret arbeidde vidare med saka. Styret trå med nasjonale mål om å ha eit aktivt miljøet og at produksjonen vert opp- har og hatt møte med TINE Meieri Sør landbruk over heile landet. retthalden i heile fylket. og hatt ho oppe på både distriktsmøta Ut frå grundige drøftingar vil fylkes- • Endringar i regelverket for kvoteord- og på leiarmøtet om hausten. styret føreslå følgjande tiltak for å opp- ninga er på høyring for tida. Ut frå det På styremøtet i desember stod saka retthalda eit aktivt landbruk med vekt på vil styret koma tilbake til evt. endringar på nytt på dagsorden og etter grundig mjølkeproduksjonen i heile fylket: av det regelverket i samband med fyl- gjennomgang av saka såg styret at for- • Betra den generelle økonomien innan keslaget si behandling av forslaget i sty- slaget ville få heller store negative ut- landbruket og særleg mjølkeproduk- remøtet i januar 2011.” slag for deler av fylket, gjorde styret på sjonen i distrikta. Ulike distriktstillegg møtet 15. desember følgjande vedtak: og produksjonstillegget må styrkast.

23 Ny landbruksmelding

Regjeringa ved Landbruks- og matdepartementet vedtok etter stortingsvalet hausten 2009 at det skulle utarbeidast ny landbruksmelding. Den førre meldinga - St.meld. nr 19 (1999-2000) Om norsk landbruk og matproduksjon - skulle av- løysast. Sjølve startsskudde for arbeidet var 1. mars. Fram til dette tidspunktet, men og seinare har Norges Bondelag vore oppteken av å koma med innspel på hovudområda med meldinga. Etter planen skal meldinga behandlast i stortinget før sommaren 2011. Til styremøtet i januar førelåg det eit notat frå Norges Bondelag der fylkeslaga var bedne om å koma med innspel til. For å få ein god fagleg bredde i ar- Arbeidarpartiet vil stå svært sentralt når det gjeld regjeringa si utforming av inntektsmål og beidet med meldinga oppnemnde styret andre rammevilkår for landbruket i landbruksmeldinga som vert lagt fram våren 2011. ei eiga arbeidsgruppe som skulle bistå Her Torfinn Opheim og Tore Nordtun - begge Ap. fylkesstyret med utforminga av innspel til meldinga. • Med grunnlag i ein berekraftig pro- tralt. Utslepp av lystgass er derimot Arbeidsgruppa fekk følgjande duksjon må ein ha ei målsetting om å ei utfordring. samansetning: minst auka produksjonen i samsvar • Bruk av mat til produksjon av energi • Arna Høyland og Ole Johan Vierdal med auken i folketalet i landet. Sjølv- er feil. frå styret forsyningsgraden må betrast og lan- • Ole Magnar Undheim - TINE meieri det må ha rett til å produsera mat til Skal produksjonsvekst vera basert Sør sin eigen befolkning. på import av kraftfôr eller bruk av • Olav Røysland – Nortura/Samar- • Måla ein set opp for norsk landbruk eigne areal? beidsrådet må vera faktabasert. • Det er ikkje mogleg å oppretthalda • Tor Audun Bilstad - Felleskjøpet Ro- • Meldinga må ta i vare utviklingsbon- norsk landbruk utan import av korn. galand Agder den – bonden som vil satsa på å vera Skal ein auka matproduksjonen i lan- • Ståle Runestad – Grøntnæring bonde også om 10 år og meir. St. det må ein og auka importen av korn. • Hadle Nevøy, landbruksdirektør - meld. nr 19 Om norsk landbruk og • Normalt utgjer norsk korn 65 – 70 % FMLA matproduksjon, har i for stor grad av innhaldet i kraftforblandingane. Sekretærar - Olav Sande og Svein vore til fordel for avviklingsbonden. Stor del av resten er importert vare Helge Harbo • Det må fortsatt vera eit hovudmål for for å oppnå ein kvalitet som husdyr- Med grunnlag i grundig drøfting i landbruket at det er den sjølvstendige haldet krev. Importregimet for den- ovanemnde gruppe og seinare i styret bonden som sjølv eig og driv garden. ne delen av kraftforet må løysast opp sende fylkesstyret inn følgjande innspel Den norske modellen må sikrast og for å kunna utnytta det norske kor- til Norges Bondelag. Hovudspøsmåla styrkast for framtida.. net best mogleg. var sett opp av Norges Bondelag. • Jordbruket i Rogaland er tufta på Skal landbruksproduksjonen vera import av korn frå andre delar av Målsetninga for landbruket dei uavhengig av fossil energi innan landet og/eller utlandet. neste 10 år 2030? • Basisproduksjonen av korn må vera i Landbruket må fortsatt vera ei politisk • Vi kan ikkje setja oss målsettingar Norge og tilpassast produksjonen et- næring der ambisjonsnivået må vera med så dramatisk omlegging av land- ter behov. høgt. bruksproduksjonen utan å vita kon- • Norge bør satsa på ei fornying og ut- Viktige hovudmål må vera: sekvensen av det. vikling av planteslaget for produk- • Eit aktivt landbruk over heile landet. • Innanfor klimaarbeidet må ein ha sjon av konsentrert karbohydrat til Trendar dei siste åra har vore at pro- realistiske og faktabaserte mål. Det- kraftforproduksjonen. duksjonen eller deler av den forsvinn te vil ikkje vera til hinder for å ha am- i bygder og deler av landet. Dette har bisjonar om å verta betre. Korleis kan den norske modellen gått for fort dei siste åra – ein trend • Bruk av anna energi fører og til CO2- styrkast? som bør kraftig bremsast. utslepp i det ein nytta det. • Det må arbeidast aktivt for å opp- • Eit effektivt grensevern • Landbruket er ein del av totaliteten retthalda ein stor politisk forståelse • Inntektsmålet for bøndene saman med - reduksjonar i klimautslepp må gje- for norsk landbruk. Det må gjerast godt fungerande velferdsordningar, rast i fellesskap med andre næringar. ved å oppretthalda forståelsen for må sikrar rekruttering til næringa. • Landbruket er totalt sett CO2 nøy- landbruket ute hjå folk flest slik at

24 politikarane må følgja opp og støtta • Importvernet må sikrast og ulike til- opp om norsk landbruk. tak knytta opp mot det må utnyttast • Oppretthalda omsetningssystemet via maksimalt for å sikra omsetnaden av samvirkeorganisasjonane er svært norske produkt. Døme - prosenttoll viktig og særleg i ei tid med kamp om på ost i staden for kr-toll. landbruket sine eigne merke og kje- • Reduksjon av kostnadar - både dei som dane sitt ønskje om å bruka eigne er knytta til produksjonen på garden, merkevarer. Dette er ein kamp om men og reduksjon i dei mange pålagde kven som skal ha størst innflytelse i skattar og avgifter og inntektsskatten. varemerkedet overfor forbrukarane. • Bøndene og utøvarane sjølv må slå Korleis sikra landbruket som ei ring om elementa i den norske mo- kunnskapsbasert næring? dellen. Dessverre er det ofte enkelt- • Det er høgare landbrukskompetanse Vil ny landbruksmelding leggja grunnlag bønder som sjølv riv dette ned og på seniorbønder enn dei som startar for å kunna venda pila oppover? næringa kan fort vera sin eigen ver- som bønder i dag. Årsaka er blant ste fiende. Enkelte stabbesteinar bør anna at ungdom i dag tek seg anna Ein del av regjeringa sitt arbeid med setjast ned her for å auka forsting for utdanning, og er i anna yrke før dei å innhenta innspel til meldinga i startfa- dei langsiktige elementa i saka. startar som bonde. sen var gjennomføring av fem høyrings- • Samvirke må sjølv vera dyktige – det • Fylkeskommunen har ansvar for fag- møte rundt i landet. Leiar i Rogaland skapar tillit både overfor bøndene/ skuletilbodet. Fylkeskommunen kan Bondelag Arna Høyland hadde Bonde- produsentane og hjå forbrukarane. skreddarsy tilbod ved etterspurnad. laget sitt innlegg under Landbruksde- Det vil kunna gje god landbrukskom- partementet sitt møte i Bergen 5. mars. Korleis auka lønnsemda? petanse. Her understreka ho noko av det same • Strukturendring må ikkje verta sva- • Fagbrev er for tilsette og innhaldet i som fylkeslaget hadde sendt Norges ret. Mange har satsa på det til nå, fagbrevutdanninga er mykje forma Bondelag – sjå ovafor. Ho poengterte men effekten inntektsmessig har på ut frå eit samarbeid mellom partane i spesielt krav om eit effektivt grensevern langt nær ført til det ein har forventa. arbeidslivet. Bonden er sjølvstendig og krav om at inntektsmålet og velferds- Staten har til nå teke inn for stor del næringsdrivande. ordningane må vera på eit nivå som av rasjonaliseringsvinst. • Det bør stillast krav til minsteutdan- sikra rekrutteringa til næringa. Vidare • Kunnskap og lønnsemda heng sa- ning for å driva eige føretak i land- peika ho på at produksjonsmålet må man. Kunnskap hjå bonden og hans bruket. vera at ein aukar produksjonen minst støtteapparat må vera grunnlag for • Høgskuletilbodet innan landbruk må så mykje som må til for å oppretthalda avgjersler som vert tekne på det en- utviklast vidare. Studiet bør utviklast sjølvforsyningsgraden i landet. Den må kelte bruket. I praksis ser ein at slik at det vert mogleg å ta ei bachel- helst hevjast og Rogaland må få sin av lønnsemda varierer mykje frå bruk til orgrad innan landbruk – t.d. bygde- ein slik auke. Avslutningsvis streka ho bruk. Det kan vera ulike grunnar til næringsstudiet. under at den nye meldinga må ta i vare det, men den gode økonomien ligg • Ein må ha ei fagleg god rettleiingste- utviklingsbonden – bonden som vil sat- ofte i detaljar i produksjonen. Desse neste i landbruket. Rogaland Bonde- sa på framtida. må bønder som ligg svakt i dag, få lag fryktar næringa vil få problem Departementet hadde og eit eige hjelp til å finna. med å rekruttera landbruksfagleg høyringsmøte 14. juni på Særheim. • Det må vera politisk forstång og vilje dyktige rettleiarar framover. Også her deltok landbruksminister Lars til å auka inntekta til bøndene Peter Brekk. Fleire dyktige unge bøn- • Produktprisen må utnyttast i det om- Korleis skal Norges Bondelag der hadde gode innlegg. Fleire av desse fanget marknaden tillet det til ei kvar arbeide for å styrkja norsk vart og fulldig refererte i Bondevennen tid. næringsmiddelindustri? kort tid etterpå. • Styresmaktene si rolle er å setja krav Utover hausten har ein orientert om og vera premissleverandør. Nærings- landbruksmelding og det er arbeidet middelindustrien bør føreheld seg til med tema tilknytta den. I tillegg har dette. saka vore opp på årsmøta i lokallaga, • Konkurransevilkåra er ulike. Sam- på leiarmøtet og i andre samanhengar. virke er pålagt for stort samfunnsan- På nyåret 2011 legg fylkeslaget opp svar i dag. fleire møte med politikarar på fylkes- • Det må innførast kvoteauksjonar på nivå og med stortingsbenken der ein import av råvarer vil få fram landbruket i Rogaland sin • Landbruket må utarbeida felles posisjon og kva som er viktig framover bransjekrav for levering av jord- for å kunna oppretthalda eit aktivt bruksprodukt. landbruk over heile fylket. Fylkeskom- Anna engasjement gjennom året munen sin eigen pla – Regionplan for ang. ny landbruksmelding landbruket i Rogaland – som vart lagt Fylkesleiar Ole Johan Vierdal har ei stor ut- På årsmøtet til fylkeslaget vart det ut til høyring først i november 2010, gir fordring med å arbeida for gode rammevilkår og avgitt ein eigen uttale til denne saka. og viktige innspel til utforminga av ny i den nye landbruksmeldinga. Sjå lenger framme i årsmeldinga. landbruksmelding.

25 Strategi for bruken av BU-midlane for 2011

Rogaland Bondelag vert saman med prosjektet tilfredsstiller krava for å få ein i sluttvurderinga og sjå heilheten i Rogaland Bonde- og Småbrukarlag, tildelt midlar. den økonomiske situasjonen på gar- Rogaland Fylkeskommune og Innova- Viktige punkt i det notatet fylkes- den. sjon Norge Rogaland invitert av Fylkes- bondelaget la fram under drøftingsmø- • Alle bruksstørrelsar må trekkjast mannen landbruksavdelinga til møte tet var: meir med ved tildeling av midlar. for å drøfta strategien for bruken av Rogaland Bondelag har forståelse Dette gjeld alle produksjonar. Heile BU-midlane i Rogaland for 2011 for at det ikkje vert gjort noko gjen- Rogaland må vurderast under eit og I frå FMLA vart det lagt opp til at ein nomgåande revidering av strategien i år adressa til prosjektet må ikkje vera så vil avventa ei tyngre gjennomgang av i påvente av sluttbehandling av Regio- avgjerande for tildeling av midlar el- strategien etter at Regionplan for land- nalplanen for landbruket i Rogaland ler ikkje, slik ein opplever i dag. Også bruket i Rogaland og ny landbruksmel- og Ny mat- og landbrukemelding, men mindre bruk over heile fylket er vik- ding er formeldt vedteken. Rogaland at ein alt nå peika på at ein må sjå på tige for at landbruket skal kunna ta i Bondelag fann det likevel rett at ein alt enkelte endring som: vare den multifunksjonelle funksjo- nå ville gå inn for visse justeringar ang. • Basisproduksjonane i landbruket må nen næringa er tildelt. kravet til storleik på produksjonseinin- prioriterast Ein bør spissa tildelinga • Ved tildeling av midlar må ein vera gane før dei får tildelt BU-midlar og om meir mot denne delen av landbruket. meir open for at utbyggjar kan ha ikkje heile produksjonar på garden bør • Miljøretta tiltak bør og prioriterast – noko meir ledig kapasitet og større kunna takast med i ei økonomisk total- m.a. støtte til bygging av gjødsellager. høve til utviding av produksjonen vurdering på slutten i vurderinga om • Ved konkrete investeringsopplegg må enn det som vert lagt til grunn i dag. Evaluering av arbeidet til Innovasjon Norge

Med grunnlag i sentrale politiske kref- galand og vil ut frå grunngivinga nedfor • Denne styreplassen fører til at bon- ter har eit konsulentfirma gjennomført sterkt rå til at Innovasjon Norge forts- delaget får viktige kontaktpunkt mot ei evaluering av Innovasjon Norge (IN) att skal vera forvaltar av BU-midlane. anna næringsliv i fylket og mot det sitt arbeid og sett spesielt på om ønska Styret ser det som viktig at ein ikkje går politiske miljøet. effekt og intensjon av samanslåinga inn på ei sektorisering av næringslivet i • Innovasjon lokalt har bygd opp ein av Statens Nærings- og Distriktsutvi- landet. god kompetanse overfor landbruket klingsfond, Norsk Eksportråd, Norges I grunngivinga heter det at primær- og for økonomisk vurdering av søk- Turistråd og Statens veiledningskontor landbruket, men og tilknytta bedrifter nadar for oppfinnarar i 2004, er oppnådd. BU- m.a. næringsmiddelindustrien, er alt • Det er god kontakt og samspel mel- ordninga vart lagt inn under Innovasjon næring og er såleis ein del av det totale lom FMLA og Innovasjon Norge Ro- før dei andre nemnde organa vart over- næringslivet i fylket. Ut frå dette er det galand førde. viktig å ha ei samla vurdering av utvik- • Via styreplassen får landbruket inn- Evalueringa konkluderer med at linga av næringslivet i fylket så vel som sikt i situasjonen for anna næringsliv BU-midlane passer ikkje inn i Innova- på nasjonalt plan. Difor vil ei fjerning av i fylket sjon Norge sitt opplegg då midlane er forvaltninga av BU-ordninga frå Inno- • Ein får plassert landbruket inn i ein avsett i jordbruksavtalen og målsettinga vasjon føra til ei uheldig sektorisering større samanheng saman med næ- for BU-midlane ikkje er samanfallande av næringslivet i landet. ringslivet elles i fylket. med IN sin målstruktur. Sjølv om BU- Fordeler med dagens opplegg for Rogaland Bondelag får rett noko midlane ”ikkje passer inn” hjå IN, mei- forvaltninga av BU-midlane: negative tilbakemeldingar på Innova- nar evaluator at IN gjer ein god jobb • Rogaland Bondelag får delta aktivt sjon Norge Rogaland si handtering av med å forvalta midlane. Alternativ plas- og vert teken på alvor ved utformin- enkelte søknadar. Ein del av det beror sering av forvaltninga av BU-midlane ga av strategien for tildelinga av BU- m.a. på misforståelse og at Rogaland får er Fylkesmannen (landbruksavdelinga) midlane i fylket tildelt langt for lite midlar i forhold til eller Statens Landbruksforvaltning • Innovasjon følgjer lojalt opp strate- behovet i fylket. Dette skapar misstem- (SLF). gien for bruken av BU-midlane ning og IN får dessverre kritikken. Saka vart sendt fylkeslag på høyring. • Rogaland Bondelag har tilnærma I uttalen sin seier styret seg godt nøgd fast plass i Innovasjon Norge Roga- med arbeidet til Innovasjon Norge Ro- land

26 Forskrifter for tildeling av RMP-midlane i Rogaland

I frå FMLA-Rogaland fekk fylkeslaget nansiera tiltak som går direkte på vern Heigre-området. For full gjennomføring oversendt forslag til forskrifter for Re- av trua artar, må det finansierast av av Vassdirektivet ser fylkesbondelaget gionale miljøprogram (RMP-ordninga) midlar utanom jordbruksavtalen. for seg at det vil krevja store pengebeløp til landbruket i Rogaland for 2010. I vedtaket frå styret heiter det at Ro- skal ein gjennomføra det etter malen for Gjennom RMP-ordninga får Roga- galand Bondelag aksepterer dei fram- Skas Heigre. Ut frå dette vil Rogaland land tildelt 24 mill kr til fordeling. Un- lagde forskriftene for RMP-ordninga i Bondelag krevja at det framover vert der behandlinga av saka i 2009 sende Rogaland for søknadsomgangen 2010. nytta vesentleg med midlar utanom jord- RB inn forslag om å hevja tilskotet til Rogaland Bondelag er og positiv til Pi- bruksavtalen til gjennomføring av tiltak drift av beitelag frå kr 6,- pr sau til 11 kr. lotprosjektet 2010 og det arbeidet som knytta til vassdirektivet. Det fekk vi gjennomslag for og er teke er lagt ned samt framlagt avtaleutkast Rogaland Bondelag går i mot at med i forslaget for nye forskrifter. med bønder i det aktuelle området og RMP-ordninga skal nyttast for å gjen- Nytt for i år er at ein skal bruka ein bruk av ein del midlar over RMP til gjen- nomføra spesifikke vernetiltak for trua del midlar til Pilotprosjektet 2010 der nomføring av EU sitt vassdirektiv i Skas artar – både planter, dyr og fuglar. målet er å redusera fosforavrenninga til Skas Heigre-kanalen. Det er her utarbeidd eit eige avtaleformular med ulike vilkår grunneigarane skal slutta seg til for å få tildelt midlar via RMP-potten. Denne avtalen har i løpet av vinteren vorte drøfta i ulike fora. Nokre grunneigarar i området har og vorte trekt inn i arbeidet med utforminga av avtalen. Forankringa for bruk av midlar via RMP til dette ligg i § 17 i utkastet til forskrift. Tidlegare har styret arbeidd for å få tilført 10 mill kr ekstra via RMP- ordninga øyremerka arbeidet opp mot dette og Asjon Jærvassdrag sitt arbeid. Dette vart ikkje fullt opp i jordbruket sitt krav. Skal ein gjennomføra EU sitt vassdirektiv full ut for alle vassdraga i åra framover, vil det krevja store beløp og truleg mange gonger RMP-ramma. I saka om handlingsplan for trua artar i Rogaland, er det signalisert at det skal brukast midlar frå RMP til tiltak for å verna om desse artane. Her vert det presisert frå RB si side at for å fi-

27 Forskrifter om hald av pelsdyr

Norges Bondelag sende ut forslag til ny forskrift om hald av pelsdyr frå Mattil- synet til høyring. Fylkeslaget tok kontakt med Rogaland Pelsdyralslag og fekk oversendt felles uttale frå Roga- land og Hordaland Pelsdyralslag. Styret drøfta saka og med grunnlag i uttalen frå dei to fylkeslaga og drøftingar i styret vedtok fylkeslaget følgjande uttale: Styret støttar felles uttale frå Roga- land og Hordaland Pelsdyralslag men presiserte følgjande punkt:

Rutinar og journal Rogaland Bondelag er positiv til at dei sosiale forholda mellom dyra skal vektleggjast ved avl, men stiller spørsmål ved korleis punktet i paragraf 8 ”Avls- dyr skal være testet for tillitsfullhet overfor mennesker før de benyttets i avl” skal tol- kast. Dette bør avklarast betre.

Forbud mot livdyrutstilling Nye forskrifter om hald av pelsdyrnæringa vil gi pelsdyroppdrettarane nye utfordringar. For dei langt fleste husdyra innan norsk Foto Bondevennen landbruk har livdyrutstilling vore viktig del av avlsarbeidet og for interessa og det fagleg miljøet mellom oppdrettara- minga av punktet slik det står. Det inne- nært og det var fleire kontaktar mellom ne. Rogaland Bondelag vil sterkt rå til held ei viss opning for bruk av utstyret i fylkesleiaren og -styremedlemmer mot at det fortsatt vert opning for å kunna gitte situasjonar. sentrale personar i næringa både her i gjennomføra enkelte utstillingar både fylket og på sentralt hald. Ein støtta opp for å fremma avlsarbeidet og for å styr- Kontakten med og arbeidet opp om enkeltpersonar som var sett overfor kja det faglege miljøet rundt pelsdyr mot pelsdyrnæringa eit urimeleg hardt mediakjør. oppdrett. I meldingsåret har ein hatt nær kontakt I ei pressemelding fylkeslaget saman I regelverket går det fram at det skal med pelsdyrnæringa og det har vore med Norges Bondelag sende ut i denne leggjast vekt på rolege og tillitsfulle dyr fleire treffpunkt der pelsdyrnæringa og samanhengen peika fylkesleiar Ole Jo- gjennom utvelging av avlsdyr. Det bør bondelaget har møtt kvarande og drøf- han Vierdal på at ein må få på plass ei og vera grunnlag for at ein fortsatt bør ta ting. Først og fremst kan ein trekkja eiga sertifiseringsordning for pelsdyr så kunna gjennomføra livdyrutstilling. fram besøket leiinga i Norges Bonde- snart som muleg. Vårt utgangspunkt er lag først i september. Eit av besøka var at alle dyr i Norge skal tas godt vare på. Krav til opphaldstad på farmen til Hege og Geir Brattebø Samtidig må vi ha tillit til at Mattilsy- og utforming av bur på Tjørn i Bjerkreim. Leiaren i Norsk net følgjer opp det regelverket som er I forskriftene vert det lagt opp til svært pelsdyravlslag Betran Trane Skadsem grunnlag for næringa i dag, understreka detaljerte reglar for utforming av bura deltok og deltakartane frå Norges Bon- han. til dei ulike pelsdyrslaga. Slik må det delag fekk ei god innføring i pelsdyrnæ- Han understreka og at det er ikkje og kanskje vera, men ein må sjå på kva ringa under besøket. Meir informasjon rett å kollektivt straffa ei heil næring som er praktisk gjennomførbart utan at anna stad i årsmeldinga. for dei feila nokon få gjer. Bondelaget samla kostnadar vert for omfattande og Fylkesleiare og org.sjefen var og in- meiner pelsdyrnæringa er ei viktig dis- det vert for komplisert å få det til. Er- vitert til informasjon og omvisning på triktsnæring, og det er bondens ansvar faringar frå det praktiske pelsdyrhaldet pelsdyrnæringa sin forkjøkken i Sire- å sikre god dyrevelferd for alle produk- må vektleggjast mykje og RB viste til våg. Etter besøket der var vi med på sjonsdyr. innspela i uttalen frå Rogaland og Hor- omvisning og drøfting av viktige tema I uttalen vart det og understreka at daland Pelsdyralslag. for næringa heime hjå leiaren i Norsk når ein driver med levende dyr, ja så vil pelsdyravlslag Bertran Trane Skadsem. enkelte dyr verta sjuke. Desse må tas Bruk av nakketang og munnlås Under mediakjøret næringa vart ut- under rett behandling med ein gang - Rogaland Bondelag kjenner til at fleire sett for etter oppslag hausten 2010 der uten at det skal bety avliving umiddel- oppdrettarar reagerer på dette forbo- det vart vist skada dyr frå nokre beset- bart. det, men fylkeslaget aksepterer utfor- ningar, følgde fylkeslaget situasjonen

28 Utvida bruk av skogfondsordninga

Rogaland Bondelag vart oppmoda av medlemmer til å ta opp spørsmålet om utviding av bruken av skogfond-ordninga. Her betaler skogbrukarane inn 4 – 40 % bruttoverdien av skogsvirket dei sel. Skogsvirket kan definerast svært vidt og ang. juletre heiter det i forskrifta: ”Ved sal av juletre og pyntegrønt kan skogeigaren sjølv bestemme om det skal setjast av midlar til skogfondet” I forskriftene ang. bruken av midlane heiter det vidare at avsetningane kan nyttast til skogkulturtiltak, under dette planlegging, administrasjon og gjen- nomføring, men med unnatak av: ”Kvalitets- og produksjonsfremmande tiltak bortsett frå i felt for juletre og pyn- Juletreprodusentar tegrønt.” ønskjer å få nytta Juletreprodusentane sitt ønskje er å skogfondsordninga slik fjerna dette unntaket slik at tiltak for skogbruket juletre- og pyntegrøntproduksjonen elles nyttar ho. også kjem inn under ordninga så lenge Foto Bondevennen. dei og kan betala inn til fondet. Ved behandlinga av saka støtta styret pyntegrønt. Ut frå det sende styret saka og matdepartementet for å få endra § forslaget om at skogfond-ordninga og over til Norges Bondelag og ba dei vur- 11 punkt 1.2 i samsvar med dette. bør kunna nyttast til tiltak i juletre og dera saka og ta ho opp med Landbruks-

Din advokatkontakt i Nord-Rogaland

ADVOKATENE VIKSE, HAUGLAND, BERGE, BACHMANN OG MANNES

MEDLEMMER AV DEN NORSKE ADVOKATFORENING - KONTORFELLESSKAP

Sørhauggt. 77, (Markedet 5. etg.) Boks 10, 5501 Haugesund www.advokateneimarkedet.no - Telefax: 52 70 87 66

Landbruksjus, (fast eiendoms rettsforhold, odelsrett, konsesjonslov, tomtefeste, ekspropriasjons- og bygningsrett, m.m.), arve- og skifterett, erstatnings- og forsikringsrett, gjeldsforhandlinger og alminnelig praksis.

Advokat Bjørn O. Vikse Advokat Jens Otto Haugland Advokat Ole Johan Berge Advokat Trond Jarle Bachmann Advokat May Britt Mannes Møterett for Høyesterett Tlf.: 52 70 87 50 Tlf.: 52 70 87 55 Tlf.: 52 70 87 60 Tlf.: 52 70 87 57 Tlf.: 52 70 87 65 Mobil: 950 42 999 Mobil: 901 24 723 Mobil: 917 96 357 Mobil: 916 77 877 [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

29 Organisasjonssaker

Besøk av leiinga i Norges Bondelag...... 30 Vervekampanjen hausten 2010...... 32 Aktive lokallagsmidlar 2010...... 32 Agrovisjon 2010...... 33 Bruk av restmidlar frå avviklinga av BSF Rogaland...... 33

Besøk av leiinga i Norges Bondelag Etter årsmøtet til Norges Bondelag Sande og Svein Helge Harbo son hend- forhandlingane i vår og understreka eit sommaren 2009 hadde Rogaland ik- holsvis sjåfør av minibuss og guide un- klart behovet for ein reduksjon av kraft- kje direkte representant i styret i Nor- der turen. Første dagen inkludert mid- forprisen og at ein må unngå vidare kutt ges Bondelag. For å kompensera dette dagen om kvelden, var heile styret med. i overføringane til grisehaldet. noko vart det hausten same året teke Anne Grete Rostad hjå Fylkesman- initiativ overfor den sentrale leiinga i Omfattande program nen landbruksavdelinga, gjekk inn på organisasjonen – både den politiske og Det starta med eit kjapt besøk i Måltides utfordringar landbruket i fylket har i den administrative – med å inviterte dei Hus på Ullandhaug der dagleg leiar for samband med krav i EU sitt Vassdirek- til eit par dagars rundreise i Rogaland. Måltides Hus Ellen S. Math Henriksen tivet og ved revidering av gjødselvare- Målet med invitasjonen var å gi lei- orienterte om funksjonen til ”huset” og forskrifta. Ho orienterte om tiltak som inga ei generell innføring i landbruket Anne Siri Høiland om prosjektet NCE var gjennomført i fylket for å betra og i Rogaland, men og for å trekkja fram Culinology. I hovudsak går dette ut på førebyggja forureining frå landbruket spesielle tema fylkesstyret er spesielt å kopla saman alle interesser for mat i og peika på konsekvensane ved innstra- opptekne av for Rogalands-landbruket. Rogaland – frå bonden som produsent ming av gjødselkravet. Ho understreka Nokre av desse var veksthusnæringa, til teknologi og vitenskap - for å få eit behovet for at ein fortsatt må kunna verdien av kultutbeite, spreiearealkra- best mogleg resultat til forbrukaren. nytta kulturbeita som spreieareal. vet, pelsdyrnæringa og jordvernproble- Etterpå drog ein til Rogaland Bon- matikken. Besøket vart gjennomført 6. delaget sitt kontor i Hillevåg. Først ut Tomatproduksjonen og 7. september. her var landbruksdirektør Hadle Nevøy Så gikk turen til tomatkommunen Finn- I frå styret i Norges Bondelag del- som gjekk gjennom utkastet til ny Re- øy, med besøk i gartneriet til Håvard og tok leiar Nils T. Bjørke, første nestleiar gionplan for landbruket i Rogaland og Edle Skavland på Talgje. I tillegg var det Berit Hundåla og medlem av AU Einar beskreiv dagens situasjon for landbru- orienteringer om jordbruks- og vekst- Frogner. I frå administrasjonen deltok ket, men peika først og fremst på utfor- huskommunen Finnøy, om det treårige generalsekretær Per Gunnar Skorge, dringar og målsetningar for landbruket veksthusprosjektet i Ryfylke, om øko- landbrukspolitisk sjef Jostein Lindland i fylket framover. nomiske nøkkeltal i veksthusnæringa og Randi Undseth frå informasjonsav- Deretter tok leiar i Norsvin Roga- og markedssituasjonen og framtidsut- delinga. I frå fylkesstyret deltok leiar land, Geir Heggheim oss med inn i svi- sikter i tomatproduksjonen. Dagen vart Ole Johan Vierdal, nestleiar Arnstein nenæringa sine utfordringar. Forutan å avsluttet med møte med representanter Gilje og styremedlem Gette Eidesen visa produksjonen sitt omfang i fylket, for Miljøgartneriet i Hå. under heile opplegget forutan Olav kom han inn på resultatet av jordbruks- Kulturbeita – viktig bidrag i fôrproduksjonen Kulturbeita er ein viktig ressurs for landbruket i Rogaland og rundt 30 % av jordbruksarealet i fylket er kulturbeite. Noko av målet med rundreisa var nett Frå rundreisa med å gi eit innblikk i kva denne ressursen leiinga i NB. Kåre betyr for mange bønder som har grov- Søyland viser med hjelp foretande dyr. av kart omfanget av Gjesdal er ein av dei kommunane kulturbeita sine. der kulturbeita er viktig og difor var det Næringspolitisk sjef naturleg for fylkeslaget og ta dei dit og Jostein Lindland og då var leiaren i Gjesdal Bondelag, Kåre fylkesleiar Ole Johan Søyland på Søyland eit naturleg val. Un- Vierdal følgjer nøye der orienteringa i fjøset viste han via kart med. 30 over garden, kor omfattande beiteareala var. Berre for nokre år sidan hadde han gjødsla opp nye område for å auka omfanget av kulturbeita på garden og med det gi plass for meir sau og betring av to- taløkonomien på garden. Totalarealet på garden er ca 3.000 dekar der ca 300 dekar er gjødsla beite og 135 dekar fulldyrka. Noko nøyaktig tal for formengda kulturbeita gav hadde Kåre ikkje, men det gav forgrunnlag nok for dei 75 saue- ne pluss lam gjennom heile beitesesong pluss størstedelen av grovforgrunnlaget for mjølkekyrne i beiteperioden. Kulturbeita var og viktig som spreieareal for husdyrgjødsel der han og fekk Frå rundreisa til leiinga i Norges Bondelag. Kulturbeita var eit viktig tema og her på synfaring ein del hønsegjødsel tilkjørt for bruk på hjå Kåre Søyland, Gjesdal. I front er generalsekretær Per Gunnar Skorge, Kåre Søyland og beita. Med grunnlag i dette ville Kåre leiar Nils T. Bjørke. Foto Randi Undseth. Søyland få store problem dersom dei pågåande revideringa av spreieareal- var sysselsette på garden, hadde i tillegg Lærerikt krava vil føra til at ein ikkje lenger kan til dei ca 1000 minktispene, om lag 260 Leiar Nils T. Bjørke og resten av gjes- gjennomføra open spreiing av husdyr- vinterfora sau. Ekteparet starta opp med tene frå Norges Bondelag fekk eit godt gjødsla med trykkvogner. mink i 2006 og hadde tileigna seg god innblikk i landbruket i Rogaland gjen- Nabo til Kåre Søyland, Magnus Søy- innsikt i pelsdyrnæringa og delte det vil- nom eit heller omfattande program land var og med. Vinteren 2008/09 laga leg med besøket frå Norges Bondelag. desse to dagane. - Det er alltid kjekt å han heftet ”Landbruk - Kulturlandskap Arnstein Røyneberg ynskte velkomen komme ut til enkeltbønder og sjå kor- – Biologisk mangfold” der han viser sitt til gards på Røyneberg samdrift i Sola. leis politikken virkar, sa Bjørke etterpå. levande engasjement for nett kultur- Arnstein som er hovudansvarleg for sam- – Eg er imponert over stå-på-viljen landskapet inkludert kulturbeita. Via drifta, gav uttrykk for at samdrifta med ca blandt bønder vi møtte. Vi hadde ein heftet sitt viser han at berre eit aktivt 65 årskyr og eit eige foretak med slakte- god dialog, det var mykje interessant å landbruk er med å opprettheld eit fint dyrproduksjon på ca 20 mordyr, kravde sjå og mykje å læra. Vi har lært at det er kulturlandskap. dagen og vel så det. Med god hjelp frå store skilnadar i forutsetningane, også faren Eivind, og andre gjekk det likevel i Rogaland, og det er kjekt å møte ak- Pelsdyrnæringa og nokolunde greitt rundt, også økonomisk tive bønder som har tru på næringa. Vi mjølkeproduksjonen sjølv om det var berre 3 – 4 år sidan dei møtte også bønder som synes dei har stod som dei siste postane på program- bygde nytt fellesfjøs og starta opp. det bra, sjølv om dei har lange dagar met for rundreisa i Rogaland. På grunn av at dei arealmessig var og mykje arbeid, oppsummerte leiren Pelsdyrfarmen til Geir og Hege Brat- sterkt ”oppspist” av Forus Industri, var i Norges Bondelag Nils Bjørke etterpå. tebø på Tjørn i Bjerkreim var utgangs- størstedelen av arealet dei dreiv basert Vaksenopplæring på høgt nivå var punktet for gjennomgangen av pelsdyr- på leige. Faren - Eivind Røyneberg - ga første nestleiar i Norges Bondelag, næringa sin situasjon. Oppdrettarane også ei innføring i den langvarige, og Berit Hundåla sin kommentar då vi sjølv saman med leiar i Norsk Pelsdyr- nyttelause kampen for å beholda dyrka nærma oss flyplassen etter to hektiske avlslag Bertran T. Skadsem, gav ei grun- mark rundt garden. – ”Byen spiser seg dagar i Rogaland. dig gjennomgang i utfordringane til pels- nærmere og nærmere år for år”- ut- dyrnæringa. Hege og Geir som begge trykte Eivind noko fortvila.

Arnstein Røyneberg ønskjer generalsekr. i Norges Bondelag Hege Brattebø gir nestleiar i Norges Bondelag Berit Hundåla innføring Per Gunnar Skorge, velkommen til gards. i stell av mink.

31 Vervekampanjen hausten 2010

Styret i Norges Bondelag gjorde sommaren 2010 vedtak om å setja i gang ein landsomfattande vervekampanje i heile organisasjonen til hausten. Formålet var å samle heile organisasjonen til eit felles løft på medlemsverving og sikre at alle tillitsvalte gjer ein ekstra jobb i denne perioden. Målsettingen var ein nettovekst på 500 medlemmer i 2010. Kampanjeperioden skulle gå over to månadar og gjennomførast frå 1. oktober til 30. november. Ein meir intensiv aksjonsperiode skulle gjennomførast midtveis i kampanjeperioden frå 25. oktober til 5. november. Målet med ein slik aksjonsperiode var å skape eit ekstra trykk i heile organisasjonen samt sikre redaksjonell omtale. Fylkeslaget sitt verveutval la i møte Under vervekampanjen melde gartnarane på Smedsvik Gård i Skjold seg inn som medlemmer. 21. september opp til følgjande tiltak: Faren Martin W. Reed i midten med sønene Geir og Kåre på kvar si side. • Utvalet gjennomfører ringerunde til lokallaga i perioden 1. – 14. novem- setning kvart lag minst 3 nye med- galand var det Sandnes Bondelag som ber. lemmer verva flest med 10 nye medlemmer, • Utvalet set ei målsetning for vervear- • Peika på vervepremiane Skjold vera ni nye. Totalt var det pr 8. beidet at fylkeslaget skal ha 6450 Oppmoding om engasjement i lo- desember kome 359 nye medlemmer i medlemmer ved årsskiftet kallaga og lister over potensielle med- Rogaland Bondelag. Det gav ein netto • Utvalet deltek på leiarmøtet lemmer vart sendt lokallaga frå fylkes- auke på det tidspunktet på 104 nye • Oppfordra lokallaga til å nytta til- kontoret. Vervingsopplegget vart også medlemmer. sendte lister over potensielle med- profilert under fylkeslaget sin stand un- Under vervekampanjen vart det lemmer der Agrovisjon 2010 og styret oppmoda verva 290 bruksmedlemmer, 416 per- • Lokallaga skal oppfordrast til å rin- lokallaga til å bruka lokale bygdedagar sonlege medlemmer, 224 husstands- gja sjølv til potensielle medlemmer og liknande til det same. medlemmer og 18 landbruksrelaterte Ved drøftinga i styret gjorde ein ved- Vervekampanjen var vellukka for selskap. I Rogaland vart det verva 31 tak om å følgjer opp planane frå Norges heile organisasjonen og særleg for Ro- nye medlemmer med bruk, tre nye sel- Bondelag og setja fokus på medlems- galand Bondelag. På landsbasis fekk ein skap vart registrerte i medlemslista verving i løpet av hausten. Fylkesstyret 948 nye medlemmer og med det nærast pluss 33 husstandmedlemmer. I det si oppgåve i denne samanhengen var: det doble av målsetninga. Rogaland dei fleste av sistnemnde gruppe er ek- • Verva minst ein ny medlem kvar. var det fylket som fekk flest nye med- tefelle eller andre på gard, vil det seia • Verva ”kjendispersonar” ein kan ha lemmer med ein auke på 102 i løpet av at over halvparten av dei nye medlem- oppslag om på fylkeslaget si heimeside vervekampanjen. Hordaland Bondelag mene i Rogaland i vervekampanjen, er • Ta opp temaet på årsmøta i lokallaga fekk nest mest nye medlemmer med direkte knytta til jordbruksproduksjo- og oppfordra laga til innsats – mål- 96 nye medlemmer. Av lokallaga i Ro- nen.

Aktive lokallagsmidlar 2010 Aktiviteten i lokallaga er stor. Det ville • Medlemsmøte Ut frå desse prioriteringane vart det merkast godt rundt omkring i fylket • Møte med lokalpolitikarar/kommu- utbetalt kr 55 000,- til dei 21 laga som dersom lokallaga slutta med sitt arbeid. neadministrasjon søkte om midlar. Fylkeslaga får midlar frå Norges Bon- • HMS tiltak i lokallaget For å motivera til medlemsverving delag for å stimulera til aktivitet i lokal- • Landbruksspelet i lokallaga vert det gitt kr 200,- pr ny laga. Opplegget med å honorera aktive • Barnehage og skuleaktivitetar medlem frå Norges Bondelag, i tillegg lokallag har ein hatt i ein del år nå. Det • Open Gard – arrangement vert det og honorert frå fylkeslaget. er fylkeslaget som lagar retningsliner • Delteke på kurs i valkomité arbeid Satsane her er kr 200,- for kvar ny pro- for kva aktivitetar dei vil prioritera og • Andre gode tiltak i lokallaget sitt ar- duksjonsmedlem og kr 100,- for kvar ny som skal honorerast. I Rogaland har ein beidsområde. personleg- eller husstandsmedlem. sett opp følgjande tiltak/aktivitetar som lokallaga kan få midlar til:

32 Agrovisjon 2010

Agrovisjon 2010 vart arrangert dagane 22. – 24. oktober. Rogaland Bondelag er medarrangør og nestleiar i styret Arnstein Gilje, var med i hovudkomiteen for arrangementet. Bondelaget tek ingen økonomisk risiko med å delta som arrangør. Agrovisjon vert arrangert kvart tredje år, som alternerer med Landbruksmessa på Lillestrøm og Ag- rosjå i Stjørdal. Leiar i Norges Bondelag Nils T. Bjør- ke heldt opningsforedraget på Agrovi- sjon. Landbruks- og matminister Lars Peder Brekk held innlegg om framtida for norsk landbruksproduksjon. Det var og andre foredrag med høg kvalitet innan landbruk og landbrukspolitiske tema. Rogaland Bondelag hadde stand i utstil- lingshallen samen med Rogaland Byg- dekvinnelag og Inn på Tunet i Rogaland. Frå Rogaland Bondelag og Bygdekvinnelag sin stand på Agrovisjon 2010. Margun Nedrebø, Det er ikkje mogleg å måla effekten med RBK og Lisa Breiland frå RB. Gette Eidesen RB, bak. å delta med stand på Agrovisjon. Styret er likevel opptatt av at vi er der svært Årets Agrovisjon vart lagt opp noko det besøket som var nødvendig for å mange av våre medlemmar er, og at det meir kompakt enn tidligare arrange- forsvara arbeidet/kostnadane med ar- er mogleg å treffa både tillitsvalde og til- ment. Det var gratis fagprogram/fore- rangementet. Årets arrangement var sette for dei som ønskjer det. Det er eit drag, med bondepub på fredags kveld vellykka ut frå målsettingane som vart høgt lydnivå med mange inntrykk i mes- og festmiddag på laurdags kveld, men sett før arrangementet. Med eit fram- sehallen. Dei som står på stand må vera inngangspengar til utstillingsområdet. møte på ca 10.000 besøkande i år vert aktive med å ta kontakt med forbipasse- Alle arrangement forgjekk i Stavanger det truleg Agrovisjon også i 2013. rande av standen for å få dei til å stoppa Forum sitt messeområde. Tidlegare ar- opp. Besøket på standen var godt. rangement av Agrovisjon har ikkje hatt Bruk av restmidlar frå avviklinga av BSF Rogaland

Ved avviklinga av BSF i Rogaland vedtok 2. Kurs i valnemndsarbeid for 4. Kurs for unge/nye bønder avviklingstyret å overføra inneståande be- lokallaga Det er viktig å stimulera til rekruttering løp på BSF sin konto til Rogaland Bonde- Enkle og korte kurs for medlemmer i av ungdom til bondeyrket. For helge- lag. Pengane skulle brukast til opplæring valnemnder Rogaland Bondelag eller kurs for denne målgruppa, kan det gis og at alle medlemsorganisasjonane i BSF andre organisasjonar som kjem inn un- støtte på opp til kr 10 000 pr kurs. An- skulle kunna søkje om midlar til si kurs- der punkt 1 ovafor, inviterer til for lo- dre kursopplegg for målgruppa kan det verksemd. Ved årsskifte 2009/2010 stod kallaga sine, kan få dekka kostnadane og søkjast om tilskot til. det att kr 220 469,-. fullt ut av desse midlane. Med grunnlag i dette vedtok styret 5. Anna opplæring følgjande retningslinjer for bruk av 3. Organisasjonskurs Organisasjonane kan og søkja om mid- midlane. Når aktuelle organisasjonar i fylket ar- lar til anna tillitsmannopplæring. Styret rangerer kurs for tillitsvalde i lokallaga, i Rogaland Bondelag skal i slike tilfel- 1. Fylkesledd til organisasjonar kan dei søka om støtte. For kurs som ler fastsetja tilskotet etter innstilling frå tilhøyrande i Rogaland kan godkjennast etter BSF sine sentrale administrasjonen til fylkesbondelaget. og som var knytta til BSF Rogaland, retningslinjer (minst 8 timar) kan det Tildeling for kurs etter punkt 2 – 4 kan søkja om midlar til kurs for sine til- søkast om dekking av utgifter for opp til ovafor skal behandlast administrativt. I litsvalde og medlemmer. kr. 5000 pr kurs. tvilstilfelle eller ved klager på administrative vedtak, skal styret til Rogaland Bondelag gjera endeleg vedtak.

33 Andre saker

Regionalplan for landbruket i Rogaland...... 34 Aksjon Jærvassdrag og auke i tilskotet frå Regionalt miljøprogram...... 35 Ny organisering av arbeidet med vassdirektivet ...... 35 Revidering av gjødselvareforskrifta...... 36 Ny vegnorm for vegnettet...... 36 Landbruksutdanninga i Rogaland...... 38 Verneopplegg som følgje av ny Naturmangfoldlov...... 39 Forvaltningsplan for Jærstrendene...... 40 Potetål – framtidig forvaltning...... 41 Planprogram for areal og transport på Haugalandet...... 42

Regionalplan for landbruket i Rogaland

Fylkesmannen Landbruksavdelinga Arbeidet med regionplanen har vore (FMLA) tok i 2009 initiativ til å utar- tema på fleire møte i organisasjonen beida ein Regionalplan for landbruket i gjennom året. Først under årsmøtet Rogaland. Det er Rogaland fylkeskom- i mars der landbruksdirektør Hadle mune som er den formelle planansvar- Nevøy gjekk gjennom viktige punkt. lege, men utarbeidinga av sjølve planen Han orienterte og om planen under er det i hovudsak FMLA som saman samlinga med leiinga i Norges Bon- med mange andre partar og instansar delag då dei var her først i september. har stått for. Grunnlaget for planen er Landbruksplanen var og tema under omtalt i Rogaland Bondelag si årsmel- nokre av årsmøta i lokallaga pluss at ding for 2009. ass. landbruksdirektør Anfin Rosnes Hovudarbeidet med planen i løpet av orienterte om planen under leiarmøtet meldingsåret har stort sett vore å forma hausten 2010. forslaget til plan. Den politiske styrings- Planen vart ferdig og sendt ut på høy- gruppa er samansett av ein represen- ring først i november 2010. Dei lokale tant frå kvar av dei politiske partia i bondelaga og andre instansar innan fylkestinget. Under denne sit Prosjekt- næringa, er sterkt oppmoda til å koma gruppa med representantar frå ulike med sine merknadar til planen innan organisasjonar og etatar innan landbru- høyringsfristen 1. mars 2011. FMLA ket. Rogaland Bondelag sin represen- skal også gjennomføra fem informa- Faksimile av regionplanen tant her har vore styremedlem Per Inge sjons- og høyringsmøte i løpet av januar Egeland, Hjelmeland. I tillegg til denne 2011. Fylkesbondelaget sin merknadar gruppa har det vore 10 faggrupper der til planforslaget vil ein koma tilbake til i bondelaget og bøndene har vore godt årsmeldinga for 2011. representerte. Desse gruppene har hatt fleire møte gjennom året.

34 Aksjon Jærvassdrag og auke i tilskot frå Regionalt miljøprogram (RMP)

Aksjon Jærvassdrag (AJV) har sitt ar- • Frivillege tiltak i landbruket, gjeld beidsområde frå Randaberg kommune også Vindafjord kommune i nord til Hå kommune i sør, og har ho- • To prosjektleiarar i 80 % stilling kvar. vudfokus på kommunalt avløpsvatn og Dei arbeider primært opp mot bønde- avrenning av næringsstoff frå landbru- ne og gir informasjon og legg til rette ket. Dette området er eit av det mest for innsats av frivillege tiltak retta mot landbruksaktiva området i landet. reduksjon på tilførsel av næringsstoff Midlar til RMP vert sett av i jord- frå landbruket ut i vassdraga. bruksforhandlingane. Den totale ram- • Gir støtte til badeplassar, turstiar, in- ma er på kr 410 mill og av dette får Ro- formasjonstiltak m. m. galand 24 mill kr. Dette beløpet er for • Vassdirektivet. Tiltaksplan for Fig- lite i forhold til dei arbeidsoppgåvene gjo-vassdraget og spesielt Skas-Hei- som ein har innan miljøutfordringane i gre vassdraget. rogalandsjordbruket. Arbeidsoppgåver Aksjon Jærvass- I tillegg til ovannemnde oppgåver er drag primært arbeider med er: vassdirektivet nå blitt gjeldande for alle • Alle vassdrag vert overvaka kvart år. vassdraga i fylket. For å koma i posisjon Måling av vasskvalitet. Det vert teke med frivillege tiltak, stimulert med mid- prøvar av næringsinnhaldet og alge- lar frå RMP, er det behov for ein auke i forekomst m.m. tiskotsatsen på omlag kr 10 mill. • Anlegg av renseparkar, igjennstøy- Oppmoding om auke i RMP løyvingane ping av gjødselportar og oppretting vert sendt Norges Bondelag, men det vart av bekkelag. ikkje gjennomslag for ein slik auke i RMP- • Anlegg av gjødselfrie kantsoner løyvinga ved årets jordbruksforhandlingar. Foto Bondevennen.

Ny organisering av arbeidet med vassdirektivet – bondelaget si deltaking

Då arbeidet med vassdirektivet for rar/ representantar får kommunane og Ut frå målsetninga med arbeidet ang. Figgjo-vassdraget vart utført, var ar- representantar frå ulike statlege sek- Vassdirektivet og ønskje om å trekkja beidet organisert av Fylkesmannen i tormydigheter. Dette vert eit stort utval inn dei ulike partane i dette arbeidet, Vest-Agder. Frå 1. januar 2010 vart ar- med eit par møte i året. Under dette har Rogaland Bondelag bedt fylkes- beidet overført til Fylkeskommunen og vert det eit Arbeidsutvalg (AU). kommunen om at organisasjonen vert Rogaland vart ein eigen Vannregion der I tilknyting til arbeidet på fylkesnivå representert i dei fire lokale utvala også ansvaret nå er lagt til Rogaland fylkes- skal det og vera ei Regional referanse- og då med ein evt. to bønder frå kvar kommune. I første arbeidsrunde gjekk gruppe. Denne referansegruppa skal region. Når desse er på plass kan det arbeidet berre opp mot Figgjo-vassdra- vera eit talerøyr for dei respektive in- vera aktuelt at landbruket sine repre- get. Når er det foreløpige arbeidet med teressene som t.d. friluftsliv, reiseliv, sentantar i dei fire vassområdeutvala og dette vassdraget ”ferdig” og tilsvarande energiproduksjon, landbruk, fiske m.m. RB sin representant i den Regionale re- arbeid skal setjast i gang for resten av Rogaland Bondelag er representert i feransegruppa, utgjer eit eige team for fylket og planfase to skal starta opp og denne. fylkesbondelaget med oppgåve å over- vera ferdig for utsending til høyring inn- Rogaland vert vidare delt inn i fire vaka og foreta nødvendig innspel til ar- an utgangen av 2011. vassområdet – Jæren, Dalane, Ryfylke beidet sett frå landbruket og bøndene I det arbeidet med vassdirektivet er og Haugalandet. Om dette igjen vert si side. overført til fylkeskommunen, og Roga- delt opp med arbeidsgrupper/referan- land er ein eigen vassregion, vert det segrupper for kvart vassdrag i regionen lagt ned ein del arbeid for å finna den er ennå uklart. For kvart av desse regio- beste organiseringa av arbeidet. nane er det planar om å etablera eigne Hovudskissa for organiseringa er at underutval – vannområdeutval. Hovud- det på fylkesnivå skal vera eit Vannre- oppgåvene for desse vil vera å organi- gionutvalg for vannregionen Rogaland. sera arbeidet som skal gjennomførast Medlemmer i dette er primært politika- for kvart vassdrag.

35 Revidering av gjødselvareforskrifta

Landbruks– og matdepartementet har gitt Mattilsynet i oppdrag å revidere forskriftene som omhandle lagring og bruk av husdyrgjødsel. Målsettinga nå er at ei reviderte forskrifter skal gjelda frå årsskiftet 2011/12. Mattilsynet ynskte innspel før arbeidet med revideringa av gjødselforskrifta starta opp. Rogaland Bondelag poengterte i sitt innspel kor viktig beitearealet er for gjødsling med husdyrgjødsel i vårt fylke. Vel ein tredel av jordbruksarealet i fylket er beite, om lag 330 000 dekar, og svært mykje av dette arealet er godkjent som spreieareal. I ny forskrift må Spreiing av gjødsel det ikkje settast krav til spreieteknikk utan nedmolding som gjer at husdyrgjødsel ikkje kan må verta tillatt også spreiast på beite. Dagens husdyrpro- i nye forskrifter. duksjon er tilpassa dagens krav, og små Foto Bondevennen. endringar til arealkrava kan gje store konsekvensar for husdyrhaldet i fylket. ”Gruppa skal gje faglege innspel til Rogaland Bondelag har bedt Norges Det vart vidare påpeika at alle endrin- Rogaland Bondelag og andre på forhold Bondelag følgje denne saka spesielt, gar i forskrifta må vera jordbruksfagleg som vert omtala i arbeidet med revide- og det er Miljø og kvalitetsutvalet på forankra, både økonomisk og reelt. ring av regelverket for organisk gjødsel. sentralt hald som har ansvaret for saka. Dette er ei sak som kan få konse- Utvalet kan også på eige initiativ ta opp Ole Andreas Byrkjedal, Gjesdal er fast kvensar for mange av våre medlemmar saker som vil styrke kompetansen innan medlem i utvalet. dersom det vert ei innskjerping av krava organisk gjødsel, som til dømes nærings- til lagring og spreiing av husdyrgjødsel. innhald i husdyrgjødsel, mengde gjødsel Styret i Rogaland Bondelag sette difor pr dyr og eventuelt andre forhold som kan ned ei bredt samansett faggruppe med påverke regelverket for bruk av organisk følgjande mandat: gjødsel.”

Ny vegnorm for vegnettet

Dei åtte kommunane på Jæren pluss dei grøne areala i tilknyting til veg og Gjerdehald: Forsand har i samarbeid utarbeida eit sykkelstiar. Skal ugrasbekjemping vera Det er eigaren av vegen som til vanleg forslag til vegnorm på kommunale ve- effektiv må areala haldast vedlike med har ansvar for oppsett og vedlikehald av gar. Forslag til vegnorm byggjer for det luking og klypping fleire gonger i vekst- gjerde. I praksis kjøper eigaren av ve- meste på Statens Vegvesen sine hand- sesongen. I fleire høve ser ein at dette gen seg fri frå den oppgåva. Det som i bøker for dei aktuelle fagområda. kunne vorte gjort tidlegare i voksteren dei fleste høve er vanleg er at grunnei- Innhaldet i Ny vegnorm består av til eksempelvis høymola. Mål om å garen får eit eingongsbeløp for oppsett fem kapittel: stoppa ugrasspeiing frå offentlege areal av gjerde, og at det ikkje er lagt inn kost- Norm for veg og gateutforming må inn i Vegnormen. nader med vedlikehald av gjerdet. Ved Norm for vegbygging etablering av gjerde langs trafikkert veg Veiledar for drift og vedlikehald Gang – og sykkelstiar: er slitasjen monaleg større enn om gjer- Veiledar veg og gatebelysning I samband med planlegging av gang- og det var i utmaka. Ved planlegging av Vedlegg (Definisjonar, skjema, sykkelstiar bør ein ta omsyn til jordvern. gjerde må det takast omsyn til etablerte tittelfelt, kommunale tillegg osv ) Slik som bredda på buffersona mellom jordbruksavkjørslar, møteplassar osv. veg og gang- sykkelsti, store skråningar/ Kommunane sitt ansvar når det gjeld I høyringsuttalen la styret vekt på føl- fyllingar som ikkje kan nyttast i jord- oppsett og vedlikehald av gjerde langs gjande punkt: bruksdrift. Omdisponering av jord- kommunal veg, må inn i Vegnormen. bruksjord må vert minst mogleg. Det Vedlikehald av grøntareal langs er viktig at jordvern/redusert forbruk veg og sykkelsti: av matjord vart lagt som premiss tidleg Dei aller fleste kommunane nyttar stort i planlegginga av eit tiltak. Omsynet til sett bare mekanisk ugrasbekjemping på jordvern må inn i Vegnormen.

36 Høgskuleutdanning for livskraftige bygdesamfunn

Bachelorstudium gir 180 Bachelorstudium studiepoeng. Årsstudium gir 60 i bygdeutvikling studiepoeng. Ei reise mot nye ideear, perspektiv, produkt Studia går over 1-3 år og verksemder med 6-10 samlingar frå september-april/mai. Økonomi og leiing Studia er godkjende for Rekneskapsforståing • Bedriftsøkonomi • lån/stipend i Lånekassen. Rettslære • Internasjonal økonomi • Leiing Studieavgift. Husdyrproduksjon Opptak til studiestart, dersom ledige plassar. Dyrevelferd • Produksjon • Produktkvalitet • Marknadstenking Handlingskompetanse www.hlb.no Samarbeid • Roller • Gruppeprosessar • Kommunikasjon Landbruksparken Nyskaping Særheim, Postvegen 213, Kreativitet • Produktutvikling og -merking • 4353 Klepp stasjon Ressursidenti kasjon og ressursutvikling • Tlf. 51 79 94 00 Natur- og kulturbasert næringsutvikling • Fax 51 79 94 01 Entreprenørskap • Samskaping og nettverksskaping [email protected] - www.hlb.no

Kunnskap for utvikling!

TELEFON 51 91 75 00

BERGELANDSGATA 13, POSTBOKS 719, 4003 STAVANGER, TELEFAKS 51 91 75 01 e-post: kontoret @vierdal.no www.vierdal.no

• FAST EIENDOM • ODELSRETT • SKATTERETT • ARV/GENERASJONSSKIFTE •SKIFTEOPPGJØR • EKSPROPRIASJON/SKJØNN • ERSTATNINGER •GJELDSFORHANDLING ALMINNELIG PRAKSIS.

ADV. KÅRE VIERDAL, ADV. PAUL AAKRE, ADV. FREDRIK BIE, ADV. FLEMMING M. KARLSEN, ADV. HEGE OFTEDAL, ADV. RAGNHILD PEDERSEN, ADV. ELLEN FJERMESTAD-SVENDSEN, ADV. GISLE DANIELSEN, ADV. KRISTIN FJELD-EIKEN ADV. FLM. DAG JOSEF FOSS ALSVIK, ADV. FLM. HELEN BERGESEN, ADV. FLM. GUNNAR STOKKE I KONTORFELLESKAP: ADV. KRISTIAN MONSEN

37 Landbruksutdanninga i Rogaland

Rogaland Bondelag har spelt inn synspunkt til fylkesparti på bruk av og vidareutvikling av Øksnevad vg.skule. Fleire fylkespolitikarar er nå opptekne av denne sektoren. Landbruksutdan- ning har vore oppe på dagsorden i fleire høve den siste tida. Det er bra at landbruksutdanninga i Rogaland vert sett på dagsorden. I fylket er det tilbod om landbruksut- danning på fleire institusjonar, Øksne- vad vgs. skule er eigd av fylkeskommunen, dei andre utdanningsinstitusjonane er stiftingar eigd av kommunar, organisasjonar osv. Utgangspunktet for innspela er konklusjonar frå dialogkon- feransen på Jæren Hotel 4. november med tema: Kompetanse i landbruket, betre rekruttering, nye karrierevegar og nytt regionalt kompetansesenter? Rogaland Fylkeskommune legg ned store resursar på vidareutvikling av skulen. Det er bygd nytt fjøs, ny ridehall og Kokkeelevar på besøk i eggpakkeriet til Marianne Storhaug Strøm, Klepp. God kjennskap til det skal byggjast ny idrettshall og nytt norske råvarer er også ein del av utdanninga. undervisningsbygg. Undervisningstilbo- det skal styrkjast ved at landbruksme- kanikar- og anleggslina skal flyttast til regulert av dei aktørane. Matproduk- Konkret - korleis styrkja Øksnevad Øksnevad. sjon vert for det mesta utført av sjølv- vgs? stendige næringsdrivande. Rogaland • Statusen som elev på Øksnevad vgs Skulen gir i dag følgjande tilbod: Bondelag ønskjer ein form for kompe- må hevjast. Vg1 Med valfrie programfag innan tansebevis innan matproduksjon. Det • Agronomutdanninga må få høgare anleggsgartnar, landbruk eller vert i dag oppfatta som om Agronom- status. Det må gjevast eit tilbod om hestefag tittelen ikkje gir formell fagkompetanse eit undervisnings- og praksisløp som Vg2 Anleggsgartnar og drifts- som eit fagbrev gir innan sine fag. Til- syner at eit arbeid innan landbruket, operatør idrettsanlegg bodet om studiekompetanse som vert både som bonde og i ein av landbru- Hest og hovslaging gitt innan Naturbruk, må marknadsfø- ket sine organisasjonar eller bedrif- Landbruk og gartneri rast betre. ter, er interessant. Vg3 For anlegg/idrettsanlegg Fagskule innan landbruk. Dette er • Skulen må vera synleg og aktiv over- – lærlingplass eit undervisningstilbod etter agronom- for rådgjevarar og dei som skal velja Naturbruk med påbygg for utdanning, eller realkompetanse innan utdanning. studiekompetanse faget. Fylkesbondelaget er med i ei ar- • Skulen må synleggjera at landbruks- Agronom beidsgruppe der blant anna Øksnevad utdanning er nødvendig for å kunna I år er det 6 elevar på agronomlina. vgs og Vinterlandbruksskulen på Jæ- motta ny kunnskap og bruka denne i Skulen ser for seg ein auke i talet på ren og er med. Det er for tidleg og seia si eiga daglege drift, og i nye drifts- elevar i åra framover. noko om innhaldet i eit studie her, men former på garden. husdyrhald og bedriftsleiing vil vera na- • Skulen må vera med i arbeidet på ut- Det må satsast på fleire felt innan turlege fagområde for Rogaland. Un- vikling av opplæringsstillingar ( trai- landbruksutdanninga: dervisninga bør leggast opp tilpassa for nee stillingar) innan landbruket, Grunnutdanning innan landbruk er vik- bonden. Eit slikt studie vert finansiert dette tilbodet må vera forankra i un- tig. Frå fleire hald kjem det innspel om av fylkeskommunen. dervisning og arbeid i landbruksrela- og krav om kompetansebevis i landbru- Høgskule for landbruk og bygdenæ- tert virke. ket. Matproduksjon er så viktig at det ringar. Krav om studiekompetanse eller • Skulen og landbruket sine organisa- bør vera ein form for sertifisering innan realkompetanse. HLB tilbyr i dag ba- sjonar (også samvirkebedriftene) må denne sektoren, og det vil vera med å chelorstudie innan bygdeutvikling. An- saman delta på fagdagar, yrkes- og hevja statusen i næringa. Vi skal ikkje der fag som gir studiepoeng er husdyr- utdanningsmesser. kalla det for fagbrev, det er ei ordning produksjon, økonomi og bedriftsleiing, mellom arbeidsgivar og arbeidstakar og handlingskompetanse og nyskaping.

38 Verneopplegg som følgja av ny Naturmangfoldlov

Med grunnlag i ny lov – Lov om for- dratmeter. Kravet plantene set for å kunna mangfoldet sette miljøvernministrane valtning av naturens mangfold – Na- overleva er ulike, men for dei fleste gjeld i EU-landa inkluderte den norske, seg turmangfoldlova – har Direktoratet for det at dei må ha eit moderat beitepress. Eit eit klart mål i 2001 å stanse tapet av bio- Naturforvaltning utarbeidd ny forskrif- for sterkt beitebress fører til at dei vert be- logisk mangfold innan 2010. ter for forvaltning av ulike naturtypar tte, men med eit for lite beitepress vert dei Under behandlinga av verneforskrif- og prioriterte artar. Både frå Norges overdekka og får for lite lys. Dei tåler hel- tene gjekk styret inn for følgjande: Bondelag og frå Fylkesmannen Miljø- ler ikkje gjødsling slik at spreiing av blaut- Med grunnlag i framlagt rapport og vernavdelinga i Rogaland, har Roga- gjødsel på beite der ein finn desse artane, handlingsplan for utvalde naturtypar, land Bondelag fått saker ang. dette til vil føra til at dei raskt går ut. trua og prioriterte artar i Rogaland, ak- uttale. For prioriterte artar gjeld dette i septerer Rogaland Bondelag arbeidet Når det gjeld utvalde naturtypar i denne omgangen for Rogaland sin del: med å ta i vare dei aktuelle artane og då Rogaland gjeld dette: slåttemark, slåt- elvemusling, storsalamander og svart- som ein del av kulturlandskapet. temyr, kalksjøar og hule eiker. Slåt- halespove. Førstnemnde finn ein i fleire Fylkesbondelaget presiserte at opp- temarker finn ein i fleire kommunane, elvar, storsalamander i fleire kommu- legg og forslag til tiltak i handlings- slåttemyr er berre registrert i Hjelme- nane, medan svarthalespove hekker planen ikkje må verta ein verneplan land, kalksjøar i Sola, Klepp, Time og primært på Jæren. og praktisert deretter, men at det vert Hå, medan eksempel på hole eiker finn gjennomført reelle forhandlingar og ein i alle kommunane. Bakgrunn for verneopplegg drøftingar med dei aktuelle grunnei- For trua planteartar fekk ein utkast Norge har eit stort tal på naturtypar og garane i kvart einskild tilfelle og ut frå til handlingsplan for sju artar som ber- trua/prioriterte artar som er av spesiell behov for tiltak. Avtalen ein kjem fram re veks i Rogaland. Alle er rødlistear- verdi for det biologiske mangfoldet. til må så verta den konkrete handlings- tar – nokre vert omtala som kritisk trua, I dag er utrydding av artar ein av dei planen. Rogaland Bondelag er glad for medan både Jærflenge og Jærtistel vert viktigaste og største miljøtrussel verda at dette ligg som grunnlag i handlings- vurdert som sterk trua artar. står overfor. På global basis er det på- planen og forventar det vert følgd opp. Dei sju artane er: vist at artar har døydd ut i stadig høgare Arealet handlingsplanen omfattar i • Dvergmarikåpe, primært på Rennesøy tempo i løpet av dei siste tiåra. Dei vik- dei einskilde tilfella, må vera klart av- • Saronnellik, primært på Rennesøy tigaste grunnane til tap er endring i na- grensa og ikkje større enn det høgst • Ekornsvingle, primært på Rennesøy turtypar og leveområde for planter og trengst for å kunna ivareta arten. For • Islandsgrønkule, Jærstrendene dyr som følgje av inngrep, arealbruk og storsalemandar gjekk Rogaland Bon- • Jærflenge, Jærstrendene innføring av nye driftsformer. Til trass delag sterkt i mot kravet i paragraf 5 i • Jærtistel, heilt sør i Hå kommune for omfattande tiltak og positiv utvik- foreslått forskrift om ei randsone på 300 • Skremjelt, Førrebotn i Hjelmeland ling på enkelte område, har likevel ei m i forhold til tilhaldsstaden og at det kommune rekkje naturtypar og artar i løpet av dei skal vera ein vandringskorridor mellom Områda ein finn dei trua artane er of- siste femti åra gått sterkt tilbake. dammar der avstanden er mindre enn tast små og vert i stor grad omtalt i kva- For å gjera noko med tapet av natur- 1000 m. Både omfanget av randsona og avstandane mellom dammane for å krevja vandringskorridor må reduserast vesentleg. Rogaland Bondelag aksepterer at landbruket sine verkemidlar som Re- gionalt Miljøprogram og SMIL-ordninga, vert trekt inn i denne samanhengen for å få ein heilhet i forvaltninga. Men til gjennomføring av tiltak spesielt for dei aktuelle artane, må det dekkast via budsjettmidlar frå Miljøverndeparte- mentet og ikkje av midlar frå RMP- eller SMIL-ordninga. Det må og gist økonomisk kompensasjon for ulemper og tap av inntekt grunneigaren vert påført pga spesiell forvaltning og skjøtsel. Dette må innar- beidast i avtalen med grunneigaren.

Foto Bondevennen 39 Forvaltningsplan for Jærstrendene

Ei stripe langs Jærstrendene frå Ran- daberg i nord til Sirevåg i sør, har vore verna i hovudsak som landskapsvern sidan 1977 med ny gjennomgang av verneforskriftene i 2003. Sjølve verneforskriftene vart vedtekne i statsråd i desember 2003. Til alle verneforskrifter og verneom- råde skal det utarbeidast forvaltnings- planar. Svært forsinka vart forvaltningsplanen for Jær-strendene ferdig utarbeidd våren 2010 og sendt ut på høyring med uttalefrist 15. oktober. Utkaster til forvaltningsplan utgjer 2 hefter. Ein forvaltningsplan bygger på verneforskriftene og skal gå meir i detaljar om korleis dei verna områda skal forvaltast i praksis. I det verneforskriftene ligg fast og ikkje er til behandling nå, skal forvaltningsplanen ikkje vera strengare og heller ikkje opna opp for ei mildare behandling/bruk av dei aktuelle områda. Dei klart største areala innafor ver- neområdet for Jærstrendene er Lands- nært samarbeid med grunneigarar, Forvaltning etter erfaringsmessig kapsvernområde som er det mildaste kommunane og Utvalet for Jærstren- kunnskap vernet. I enkelte spesielle område utgjer dene der Arild Ånestad, Klepp er RB I Naturmangfoldlova som tredde i kraft vernet enten Plantefredningsområde, sin representant 1. juli 2009, vert det lagt vinn på at eit Fuglefredningsområde eller Naturmin- Hefta vart sendt ut til alle grunneiga- vern og med det forvaltning, skal vera ner. Det er som regel mindre område rane på forsommaren og i månadsskif- kunnskapsbasert og då både ut frå vi- som er spesielle enten i forhold til den tet august/september vart det halde fire tenskapeleg kunnskap, men også ut frå botaniske samanhengen, at området har informasjonsmøte – eit i kvar kommune erfaringsmessig kunnskap. Det siste spesiell betydning for fuglelivet eller har – om planen. Saksbehandlar Per Kris- begrepet er ekstra poengtert i den nye spesielle naturelement i seg. Deler av tian Austbø hjå Fylkesmannen gjekk lova og i forarbeidet til lova. Rogaland strendene er viktige område for trekk- gjennom planen på ein grei og fyldig Bondelag oppfordra med grunnlag i fuglar. Desse vernetypane er strengare måte. Som observatør og lyttar deltok det sterkt til at bøndene og grunneiga- enn landskapsvernet og set langt større org.sjefen på tre av desse. Fleire av rane sin erfaringsmessige kunnskap og restriksjonar for vidare bruk av området. punkta i uttalen til bondelaget har sitt innsikt vert vektlagt ennå meir fram- På fleire måtar er Jærstrenden spe- utspring i synspunkt som kom fram un- over i forvaltninga av områda. Kor vidt siell og svært artsrik med mange for- der desse møta. dette er lagt vekt på i forslaget til for- tidsminner med meir som gjer området valtningsplanen er ein usikker på, men svært interessant på mange vis og som Rogaland Bondelag sin uttale: ein vil på det sterkast rå til at dette vert storsamfunnet ønskjer å ta vare på. Rogaland Bondelag ser positivt på at følgd opp i den praktiske forvaltninga Jærstrendene har dessutan noko av det det endeleg føreligg ein forvaltnings- av områda. Forvaltninga må og gi op- eldste kulturlandskapet og jordbruksa- plan for Jærstrendene og håper den vil ning for den tekniske utviklinga ein har realet ein har her i landet. Ut frå dette vera avklarande for grunneigarar og an- innan landbruket. er det også eit svært komplisert område dre som forvaltar dette området. Bon- med behov for ulik forvaltning. Ut frå delaget vil og gi positiv tilbakemelding Uttak av grus dette er området delt inn i tre katego- på utforminga av planen og oriente- Ut frå praksis er det tillatt for grunnei- riar vernesoner: ringa som vart gitt på dei fire møta som garar det er aktuelt for, å ta ut inntil 5 • A Spesielt stor verneverdi vart arrangert i samband med høyringa m3 med sand/grus til eige bruk – med - t.d.Børaunen i Randaberg av planen. Invitasjonen frå Fylkesman- høve til større uttak enkelte år og min- • B Vanleg kulturlandskapssoner nen under møta om at dei som ønska dre andre år. Rogaland Bondelag vil – størstedelen av området besøk eller samtale med saksbehandla- med utgangspunkt i den erfaringsmessi- • C Spesiell tilrettelegging og tiltak ren, er og positivt. Rogaland Bondelag ge kunnskapen, be miljøvernstyresmak- – t.d. sandstrendene – Sola-stranda set pris på at dialog vert lagt til grunn tene til å revidera dette og opna opp Under utarbeidinga av planen har for vidare samarbeid og løysing av kon- for eit større uttak på generelt basis. Fylkesmannen Miljøvernavdeling hatt fliktar. Tidlegare var det høve for større uttak

40 og vårt spørsmål er om innstraminga er kesbondelaget vil be om at vernet berre ein vil be om at forvaltninga av desse fagleg grunngitt. får verknad innafor verneopprådet og områda ikkje må hindra vanleg agro- at ein ikkje i praksis flytter vernegrensa nomisk drift og bruk av arealet. Fylkes- Verknad av vernet innafor vernesona og med det utvidar verneområdet. bondelaget vil på det sterkast be om at I verneplanen er det trekt opp klare desse områda ikkje vert pålagt ei tilba- grenser for kor vernet går og kva areal Dyrka mark innanfor verneområdet keføring til opphavleg tilstand. som fell utanom. Rogaland Bondelag er Rogaland Bondelag er kjent med at en- klar over at anna lovverk – t.d. Plan og kelte område innafor verneområdet er Eigen forvaltningsplan for Rott bygningslova – vert gjort gjeldande for fulldyrka mark. I merknadane frå Ro- Rogaland Bondelag vil støtta forslaget område som grensar opp mot vernet, galand Bondelag til den reviderte ver- om at det vert arbeidd med ein tilnær- men praksis har og vist at Fylkesmannen neplanen av 2003, ba bondelaget om at ma eigen forvaltningsplan for øya Rott har insigelse til planar utanfor området desse områda vart tekne ut av vernet. og omkringliggjande holmar. Dette ar- på grunn av at det aktuelle planområ- Dette vart følgd opp berre i mindre beidet må gjennomførast i nært samråd det/tiltak ligg opp mot verneområdet. omfang. Om endring av vernegrensene med grunneigarane og faste brukarane Dette vert det reagert kraftig på og fyl- ikkje er sak nå, står vi for det same og av øya.

Potetål – framtidig forvaltning

Spørsmål om kva regelverk ein skal ha Ut frå dette bad Rogaland Bondelag og at regelverket vert tilpassa kvar av for potetål har vorte reist dei siste åra. v/Grøntutvalet, Grøntutvalet sentralt desse situasjonane/områda. I denne saka har Rogaland Bondelag om å arbeida aktivt for å få ei løysing Rogaland Bondelag har tru for at hatt nær kontakt med Norsk landbruksbasert på EU sitt regelverk ang. potetål. bøndene som er opp i denne situasjo- rådgiving Rogaland – tidlegare Jæren Med eit slikt regelverk vil næringa og nen, har respekt for sjukdommen og Forsøksring – som har følgd opp en- bonden kunna leva med potetålen. vil gjera sitt til at ein unngår unødig og keltbønder i denne samanhengen, på uhelding spreiing av PCN. Ein må kun- ein svært bra måte. Ny bransjestandard for potetål na gi dei den tilliten og at Norsk Land- I tilknyting til Grøntutvalet sin uttale Mattilsynet har arbeidd med bransje- bruksrådgiving med sine lokale avde- til forhandlingane våren 2010 avga ut- standard for potetål og sende ut forslag lingar får i oppdrag å ha førstekontakt valet følgjande uttale: til nytt regelverk hausten 2010. og rettleiingsfunksjon opp mot potet- Dagens regelverk har i praktisk vist I det Norsk Landbruksrådgiving produsentane. Dei må få ansvaret for at det slår uheldig ut for bøndene. Til Rogaland er dei som har arbeidd mest gjennomføringa av bransjestandarden sin yttarste konsekvens kan heile Jæren med denne saka og vore i nær kontakt for PCN. Det vil gi bøndene eit eigar- verta bandlagt dersom ein fortsett med og støtte for dei bøndene som har vorte forhold til problematikken og dei vil i dagens regelverk. Det er vidare tilfeldig ramma med restriksjonar for dyrking neste omgang følgja opp med konkrete korleis regelverket slår ut og det er klart av potet, er det dei som kjenner denne tiltak. behov for ei endring av det. Det er og problematikken best her i området. God dyrkingsstrategi byggjer på for- døme på at det har gått nær fire år frå Med grunnlag i det støtta Rogaland ståing av PCN sin biologi, populasjons- jordprøvar er tekne til bonden/jordei- Bondelag fullt ut tilrådingane Norsk dynamikk og skaden sin samanheng gar får kjennskap til analyseresultatet. landbruksrådgiving Rogaland som sa- med smittenivå og jordtype. I utgangs- Dette skaper økonomiske problem og man med andre avdelingar til Norsk punktet vil jord smitta med PCN ikkje usikkerhet. Arbeidet med saka dei siste landbruksrådgiving har utarbeidd med verta smittefri innan rimeleg tid. Derfor åra viser at det er ei svært komplisert saka og deira uttale. må potetprodusentar i områder med sak og bønder ønskjer ikkje å ta jord- I uttalen til ny bransjestandard peika funn av PCN, læra seg til ”å leve med” prøver for å undersøkja om det er po- Rogaland Bondelag på at ein har for- nematoder. Utgangspunktet for denne tetål i jorda. Skulle ei slik prøvetaking ståelse for at ein fortsatt må kjempa sameksistensen er å leggja opp til eit visa seg at jordet er smitta med potetål, mot potetålen, men vil ut frå erfaringar dyrkingsopplegg av potet som gjer at vil det få store konsekvensar for bon- frå fleire område både i Europa og de- ein ikkje kjem over skadeterskelen, og den si framtidige drifta av dette arealet, ler av landet her, støtta ein eit regelverk med det minimere risikoen for spreiing. men også av heile garden. som er tilpassa ulike område i landet. Målsettinga med nye bransjestandar- Ut frå denne vurderinga gav grønt- Fylkeslaget gjekk såleis inn for den inn- dar for PCN må vera å leggja eit grunn- utvalet våren 2010 uttrykk for at det delinga som Norsk Landbruksrådgiving lag for ein framtidig potetproduksjon er viktig at det snarast mogleg vert ut- har kome med: med god lønnsemd innafor gitte ram- arbeidd ein ny forvaltningspraksis som 1. Områder uten påvising av PCN mer. vil gi avklaringar om korleis både bøn- 2. Områder med påvist gul, men ikke dene, men og rettleiingstenestad skal resistensbrytende PCN forehalda seg i desse sakene. Grøntut- 3. Områder med påvist resistent- valet støttar eit opplegg der næringa og brytende rase av gul bonden må leva med dette og ta ansvar 4. Områder med påvist kvit PCN for forvaltninga av saka. 5. Settepotetområder

41 Planprogram for areal og transport på Haugalandet

I frå Rogaland Fylkeskommune fekk Rogaland Bondelag oversendt forslag til planprogram for utarbeiding av ein ny Regionplan for areal og transport på Haugalandet. Utanom kommunane i Nord-Rogaland dekkjer planen også Sveio og Etne. Opplegget med planprogrammet er å få fram viktige punkt som må med i utarbeidinga av endeleg plan. Planprogrammet vart også sendt dei lokale bondelaga til uttale.

Hovudpunkt i Rogaland Bondelag sin uttale Overordna element Rogaland Bondelag ser det som svært positivt at det vert utarbeidd med ein Foto Bondevennen. slik plan etter mal for tilsvarande plan for Nord-Jæren som vart lagt fram for vel 10 år sidan. Planen ”Haugalandet trekt inn i denne samanhengen. Fylkes- eller mindre senter der innbyggjarane mot 2050” må ha eit langsiktig perspek- bondelaget peika likevel på at landbru- pendlar mellom desse ut frå ulike be- tiv og det er viktig at det vert ein plan ket i større grad enn det som er gjort i hov som jobb, innkjøp, fritid, hels m.m. for dei overordna elementa i regionen plandokumentet, må takast inn som ein Ut frå dette er det etablert ein desen- og då står arealforvaltninga og trans- del av det samla næringslivet og ikkje tralisert infrastruktur på ulike område. portelement som noko av det viktigaste. berre i samband med arealforvaltninga. Dette må ein byggja vidare på der det I frå naturen si side har planområdet Forutan sjølve matproduksjonen på gar- er aktuelt og det vil tena utviklinga for ein svært variert natur og arrondering dane – det viktigaste med norsk landbruk regionen også jordvernmessig. Men på der det skulle liggja godt til rette for å – står landbruket for stor verdiskaping. I den andre sida må ein ikkje vera redd unngå nedbygging av jordbruksareal. tillegg legg landbruket også direkte og for å bryta dette og byggja opp ny in- I uttalen vart det vist til nyleg utsendt indirekte grunnlag for sysselsetting og frastruktur dersom det på sikt vil tena brev frå Landbruks- og matdeparte- næringsengasjement utafor bruka. Utan regionen og ikkje minst jordvernsaka. mentet og Miljøverndepartementet produksjonen på det enkelte bruket, vil Også her bør eit evt samarbeid på tvers med overskrifta Kommunenes ansvar å også stor del av det tilknytta næringslivet av kommunane vera svært aktuelt. ta vare på jordressursene. falla vekk. Dette viser kor viktig det er Regionen må unngå sterk konsentra- I alt utredningsarbeid som skal utfø- at arealgrunnlaget for det enkelte bruket sjon rundt sentrumsnære område. I sta- rast i regi av utforminga av endeleg plan, vert oppretthalde og helst utvida. Areal- den for ei einsidig utbygging av sentra bør difor arealforvaltning kombinert med grunnlaget til garden er også ofte mini- må ein vurdera andre område sjølv om eit sterkt jordvern, stå svært sentralt. Med mumsfaktoren for drifta på gardsbruka. det vil innebera eit samarbeid og felles dei naturgitte forholda bør det liggja godt løysingar med nabokommunar. til rette for at ein skal kunna verna om og Utredningsbehov unngå nedbygging av dei heller små jord- - kompetanseheving Representasjon bruksområda inkludert kulturbeita, ein I høyringsdokumentet vert det gitt ut- i det vidare arbeidet har i regionen. Det er snakk om politisk trykk for behov for sjå nærare på kom- Av planprogrammet går det fram at vilje til å føreta dei nødvendige grepa. Ut petansebehovet for ”de større bransjene i det skal arbeidast heller omfattande frå dette peikar bondelaget på at plan- regionen”. Gjennom Tveit vgd skule har på ulike område. I dette arbeidet krev programmet må reflektera klart den auka regionen eit godt anlegg for utdanning Bondelaget på vegne av landbruket at politiske vektleggina ein har hatt dei siste ikkje berre innan primærlandbruket, representantar frå næringa vert tekne åra på jordvern og innarbeida det som ein men også innan skogbruk og fiskeopp- direkte med i ulike arbeidsgrupper. Ein tydeleg premiss for planarbeidet. Samar- drett. Behovet for kompetanse og re- må ikkje gløyma at det er bøndene som beid på tvers av kommunane må og trek- kruttering innan landbruket er klart til eig langt størstedelen av areala som er kjast inn slik det og går fram av brevet frå stades og regionen må ta i vare ressur- innlemma i slike planar. Ut frå det må regjeringa. sen som ligg på Tveit til dette. det vera heilt naturleg at eigarane av arealet og er representert i planarbei- Nærings- og kompetanseutvikling Utredningsbehovet det. I dette kapittelet er næringslivet omtala. – framtidige utbyggingsareal Landbruket vert også til ein viss grad I regionen er det etablert mange større

42 Arbeidet i utvala Info-utvalet Informasjonsutvalet – Info-utvalet – har i meldingsåret hatt to møte. Saker utvalet har arbeidd med: • Kurs for nye/unge bønder • Nettsida til bondelaget. • Skulekontaktar • Open Gard (sjå eige oppsett) • Profilering av bondelaget

Kurs for nye/unge bønder Det var kurs for unge bønder hausten 2010 i samanheng med Agrovisjon.

Nettsida til bondelaget Det er oppretta sider for nokre lokallag, men det er liten aktivitet på sidene. Ein har og oppfordra lokallaga til å senda stoff til kontoret slik at vi kan leggja det på Rogaland Bondelag sine sider. At bondelaget har god kontakt med skuleverket er viktig. Her frå kurs fylkesbondelaget har for skulekontaktar i lokallaga. Informasjonsdag for skulekontaktane Profilering av bondelaget 2. Bilete av kyr med tekst under: Det var invitert til møte for skulekon- Info-utvalet har sett på profilering/re- Trygg mat taktane 18. november. Dette vart avlyst klame av bondelaget. Det er laga roll- 3. Bilete av gulrøter med tekst under: på grunn av lita påmelding. ups med 3 ulike motiv. Desse kan bru- Lokal mat Samarbeidet med skulen går godt kast saman eller kvar for seg. Det vart og drøfta om ein skulle laga nokre stader, men andre har vanskar Alle har kornbandet og Rogaland krus. Prisen vart for høg då det var lite med å sleppe til. Landbruksspelet vert Bondelag øvst elles har dei følgjande interesse frå lokallaga for desse. Ein vil gjennomført kvart år i nokre lag, men utforming: i staden bruke Norges Bondelag sine ein slit med å få nok bønder til å vera 1. Bilete av sauer med tekst under: krus. med på skulen. Ope landskap

Frå ”open gard” i Forsand. Leik på ”traktoregga”.

43 Verveutvalet

Verveutvalet har hatt to møte i mel- dingsåret – 4. mars og 21. september. Hovudoppgåva til verveutvalet er å leggja opp strategi for vervearbeidet i fylkeslaget. I strategien for vervearbeidet i 2010 sette utvalet klare mål: • ”Auka medlemstalet i fylket til 6450 og medverka til å redusera utmeldin- gar med konkret oppfølging av desse. • Fokus på aktive bønder og dei som er på veg inn i landbruket. Målet på sikt er 70 % av dei som mottek produk- sjonstilskot. Men også andre med sterk tilknyting til næringa” Utvalet har gjennomført to ringerun- dar til lokallaga i løpet av året. Ein skulle overfor lokallaga poengtera kor viktig det er å ta vare på nye medlemmer og viste til brev frå Norges Bonde- Nye medlemmer under vervekampanjen. Brødrne Geir og Kåre Reed på Smedsvik Gård. lag der ein ønskjer målretting av vervearbeidet og at det ligg ei utfordring i å auka andelen aktive produksjonsmed- Styret i Rogaland Bondelag har tid- Styret sende og forslag på Nærbø lemmer. Utvalet opprettheld forslaget legare gått inn for at premieringa av lo- Bondelag som kandidat til det beste om å premiera lokallaga med 200 kr pr kallaga skulle leggjast om slik at grunn- lokallaget til Norges Bondelag. Laget ny medlem med produksjon og 100 kr laget for premiering ikkje berre skal nådde ikkje fram men Norges Bondelag for personleg og husstandsmedlem for vera medlemsutvikling, men og trekkja følgde rådet frå oss om å leggja ei brei 2010. inn andre aktivitetar i lokallaget. Ak- vurdering til grunn ved utvelging av det Utvalet ønskjer å ha god kontakt tivitetsprisen for 2009 gjekk til Nærbø beste laget i organisasjonen. med lokallaga og deltek difor på årsmø- Bondelag og vart delt ut på fylkesårs- Norges Bondelag støtta arbeidet i tet og leiarmøtet til fylkeslaget. møtet i mars 2010. Prisen bestod av Ak- verveutvalet til Rogaland Bondelag Oppsummering av vervearbeidet og tivitetsklubbe og 5.000 kr. AU og leiar i med 15.000 kr i 2010. RB får og eit til- medlemsutviklinga er omtalt lenger bak verveutvalet saman med administrasjo- skot på 5.000 kr til vervepremie til lo- i årsmeldinga. nen plukka ut laget som fekk prisen. kallag.

Telefon: 52 86 30 00 Mail: [email protected]

44 Grøntutvalet

Utvalet har hatt eit møte og då i tilknyt- ning til utforminga av utvalet sin uttale til jordbruksforhandlingane våren 2010. I samband med utforminga av uttalen vart representantar frå ulike organisasjonar og enkeltpersonar knytta til den grøne sektoren, inviterte til eit eige møte saman med utvalet. Første delen av møtet vart nytta til orientering og drøfting av oppgåvene til GPS der markedet og produsentsam- arbeid var hovudtemaet til konsulent Bjarte Åsbø. Hovudoppgåvene til GPS er: • Samarbeid mellom grøntprodusen- tane på tvers av grossisttilhørighet om markedstilpassing og pristilrå- Tomatproduksjonen hadde i 2010 eit utfordrande og vanskeleg år med stor overproduksjon. ding Foto Bondevennen • Ha eit sterkt fokus på kvalitet og profilering av norske produkt • Skal ikkje driva næringspolitikk Åsbø var og innom markedssituasjo- lag besøkte Rogaland der noko av tida • GSP er finansiert gjennom eit trekk nen for ulike produkt og då særleg for vart nytta til møte hjå tomatprodusent på 2 promille av frukt- og grøntom- tomat og agurk. Markedet for agurk er Håvard Skavland, Talgje og eit eige setnaden til frisk konsum hjå med- metta. Om arealet med agurk er stabilt møte ettrtepå der fleire personar innan lemmene og midlar frå SLF over vert avlingane pr kvm større og dermed veksthusnæringa i Finnøy orienterte jordbruksavtalen. vert det auke i produksjonen. Situasjon om situasjonen for tomatproduksjonen GPS har eit eige styre og fem konsu- for tomat er vanskeleg. Næringa har i fylket. Seinare same dag møtte leiinga lentar som er plassert på ulike stader i ikkje tatt ut målprisen siste året. Total- i Norges Bondelag også Kåre Wiik der landet. Åsbø er i Rogaland og har i ho- forbruket av tomat i Norge er ca 32.000 det vart orientert frå Miljøgartneriet sin vudsak ansvar for veksthusgrønsaker. tonn pr år. Vår eigen produksjon er ca situasjon og satsing på ca 70 nye dekar Dei har og ei aktiv heimeside – www. 9.000 tonn. I den norske tollperioden – med veksthusareal i ein omgang og då grontprodusentene.no. Forutan styret frå 10. mai til 10. okt. – produserer vi hovudsakleg tomatproduksjon. har dei ulike styringsgrupper for enkel- ca 8.500 tonn. I same perioden importe- I frå Norges Bondelag si side var te grupper der varemottakarar og gros- rer vi ca 5.000 tonn – mykje av dette er oppmodinga til næringa om å vera opne sistar er representert. Eit av hovudmåla charry-tomat som er nærast dumpa ut for kvarande gjennom GPS-ordninga å for organisasjonen er å ha best mogleg på markedet i frå Nederland. styre den totale produksjonen i forhold oversikt over produksjonen av dei uli- til behovet i markedet. ke varene. Gjennom det kan ein styra Problema med marknadssituasjo- Fylkeslaget ved leiar og organisa- og gi råd om produksjonsomfanget og nen for tomat sommar/haust 2010 sjonssjefen deltok og på ulike møter tiltak for å få jamnast mogleg tilføring Utvalet med leiaren Ståle Runestad var der markedssituasjonen for tomat vart av ulike vareslag ut i markedet. For å og sterkt engasjert i tida markedssitua- drøfta. Under årsmøtet til Norges Bon- lykkast i det er ein heilt avhengig av at sjonen for tomatprodusentane var svært delag hadde ein og eit eige møte med ein har best mogleg oversikt og at alle vanskeleg. Saman med lokale produ- sentrale personar innan næringa for å produsentane melder inn planlagt pro- sentar i Finnøy kommune la dei opp eit drøfta kva som kunne gjerast. duksjonen av ulike kulturar. bra opplegg då leiinga i Norges Bonde-

Jordvernutvalet Det har ikkje vorte halde møte i Jord- medlemmer har teke opp med fylkes- – 10 år etter at planen trådde i kraft. vernutvalet i 2010, men temaet har stått laget. Ein har og hatt nært samarbeid Med hjelp av representantar frå Fyl- sentralt i samfunnsdebatten gjennom med Jordvernforeninga i Rogaland. kesmannens Landbruksavdeling fekk heile året og då oftast på ein positiv Organisasjonssjefen fekk forespør- ein eit godt grunnlag for å trekkja fram måte sett frå bondelaget si side. sel frå Jordvernforeninga i Vestfold om erfaringane så langt. Leiaren i utvalet har saman med ad- å koma dit på eit medlemsmøte, for å ministrasjonen drøfta enkelte spørsmål orientera om erfaringane med fylkes- og arbeidd konkret med fleire saker delplanen Byutviklinga på Nord-Jæren

45 Årsmelding U-landsutvalget 2010

Vårt utviklingsprosjekt i Sambolabo i Kamerun ligger opp mot grensen til Ni- geria. Over 16.000 mennesker bor her fordelt på 26 landsbyer og omland, og området har fortsatt en rivende utvikling også dette året etter oppstarten i 2006. Våre to prosjektmedarbeidere har fulgt tett opp grupper som de tidligere har startet. Dette året har spesielt opp- læring i å lage syltetøy, såper, sy klær, dyrke grønnsaker osv, gitt kvinnene større muligheter for å bli mer uavhengig av mannens innsats og inntekt. Det betyr igjen at mannen/ familien har fått frigjort midler til andre områder som helse, utdanning, utbedring av bygninger osv. Felleshjelpsgrupper med opp- sparing i hjelpefond har hjulpet over Her hogges det opp småstein til pukk. Innbyggerne kan gå opptil 1 mil for å finne 40 stk med utgifter til fødsler, bryllup, stein noen steder. sykdom og begravelser etc. Kvinnedagen som ble feiret for før- m nådd. Prosjektets innsats har vært kan skje opplæring for kvinner, ung- ste gang i 2009 da U-landsutvalget var innkjøp av sement, jern og forskaling, dom og andre. Brønner, kornmølle og på evalueringsreise til Sambolabo, ble samt teknisk assistanse i planlegging innkjøpsordninger for frø og gjødsel var videreført også dette året. Endringene og gjennomføring. Disse broene har også ønskelig. Våre prosjektmedarbei- for kvinnene er det mest slående resul- styrket økonomien i landbruket og dere blir møtt med stor respekt og tillit tatet av prosjektet. Kvinnene er blitt gjort helsetjenestene lettere tilgjengelig blant innbyggerne og myndigheter. Det mer synlige, og man opplever et større for befolkningen. ”Der veien går skjer er meget stor vilje til å få til ønskede fellesskap og endring i mentalitet der det utvikling” fortalte befolkningen i endringer. Vi er svært fornøyd med det de deltar i mer utviklingsrelaterte gjø- fjor, og det har de rett i. Man ser også som er oppnådd i disse tre årene i et remål. at både fylket og kommune er med og nytt område. Dette skyldes to ting: en Ungdommene har fått kursing i uli- støtter brobyggingen, men størst innsats stor innsats fra våre ansattes side, samt ke teknikk for innsamling av honning. gjør befolkningen selv på dugnad med å stor positivitet og vilje til endring blant Inntekter fra dette salget har gitt større hente stein, grus og ikke minst manuelt innbyggerne. muligheter for innkjøp av motorsykler arbeid. Hele 11 landsbyer går sammen Vi vil rette en stor takk til enkelt- som gjerne nyttes til taxi-kjøring. om disse prosjektene. Utfordringene personer, 4H klubber, bygdekvinnelag, En ekstra gave fra Felleskjøpet Ro- i området er å skaffe vann til støping i bondelag, samvirkebedrifter osv for en- galand Agder gjorde det mulig å starte tørketida. Det er også bekymringsfullt gasjement og innsats i prosjektet. Vi har opp, litt forsiktig, et innkjøpssamvirke i at det er stor mangel på reint drik- lyst å trekke fram Utstein 4H som alene 2010. I oppstartåret har en konsentrert kevann i området. Mangel på teknisk har samlet inn 12.000 kr! Takk også til seg om innkjøp av såfrø, litt plantevern- kompetanse har gjort at brønnbygging Tveit videregående skole som har valgt midler, handelsgjødsel og enkle jord- ikke er startet, men det jobbes aktivt prosjektet som ”Operasjon Dagsverk”, redskaper. En viktig milepæl er nådd. med dette problemet. for basarer, skrapinnsamlinger, offerga- Dette året ble målet om å bygge to- Innbyggeren i Sambolabo har et mål ver på Høsttakkegudstjenester osv. Vi talt 3 broer på henholdsvis 10, 13 og 20 om å lage et felles samlingssted hvor det takker for at vi er blitt invitert til å for- telle om prosjektet både på tv, radio, høsttakkegudstjenester og møter ellers. Dette gjør vi gjerne for å nå målet om å samle inn 250.000 kr årlig! I år kom det inn kr. 244 157. Nye brosjyrer er trykket opp dette året, og det er opprettet en komité som planlegger tur og 50 års jubileum i 2012. Mye verdifull historie skal nå bli tatt vare på for ettertiden. Støping av broer gir trygg fremkomst av Elisabeth K. Nesheim, folk og varer i Leder for U-landsutvalget regntida.

46 imik o: M t o F - edia iv M ot mot om k Dyr som trives gir Lo bedre inntjening.

Det er sunt bondevett.

Gardbruker: Rolf Asle Svela

INNREDNINGER Reime Agri er Norges største og eneste produsent av komplette innredningsprogram for alle dyreslag. Innredningsløsningene er utviklet i nært samarbeid med forskningsinstitusjoner, forhandlere og dyktige brukere. Våre innredninger er kjent for solid kvalitet gjennom mange tiår.

47 Jernbanevegen 22 , 4365 Nærbø, 51 79 19 00, www.reimeagri.no Organisasjonsarbeidet Årsmøta i lokallaga

Årsmøta i lokallaga i 2010 vart stort sett gjennomførde i løpet av oktober månad, berre nokre få kom seinare. På dei langt fleste årsmøta var det med representantar frå fylkeslaget – styret eller administrasjonen. Tema ein tok opp var noko ulikt, men på dei fleste årsmøta var ein innom næringspolitikk med kort oppsummering av forhandlingane våren 2010. Ein var og innom organisasjonssaker som verveaksjonen organisasjonen skulle gjennomføra i løpet av oktober og november samt ein orienterte om arbeidet med ny landbruksmelding forutan arbeidet med EU sitt vassdirektiv og utfordringar næ- ringa vil stå overfor ved ei revidering av spreiearealkrava. Under fleire årsmøte Jamt over godt frammøte under årsmøta i lokallag. Her frå årsmøtet til Vats Bondelag hausten vart også fylkeslaget sitt forslag om de- 2010. Foto Peder Lundegård ling av fylket kvotemessig drøfta. (Saka er nærare omtalt under styret sin uttale til jordbruksforhandlingane lenger sar, industri og kulturlandskap – meir- nå 5 kvinneleg leiarar. Ved gjennom- framme i årsmeldinga og andre stader) verdien forbrukarane får ved å kjøpa gang av tilbakemeldingane om vala og Nokre lag støtta fylkesstyret sitt vedtak, norsk mat. Opplegget vart gjennomført konstitueringa i haust, er kvinnedelen i medan andre lag gjekk strekt imot. Ad- onsdag 14. april. lokallagsstyra rimeleg bra, men det må ministrasjonen utarbeidde notat som Over store deler av fylket la bønde- vera ei klar oppmoding til valnemndene grunnlag for innlegga under årsmøta. ne/lokallaga ut innpakka halm-/grasbal- rundt i lokallaga å arbeida meir for å Som deltakar under årsmøta har re- lar som var malte grøne i enden med få kvinner inn i lokallagsstyra samtidig presentantane frå fylkeslaget også ein ei svart tjukk pil som viste nedover når som kvinnene og må vera meir villege viktig funksjon med å lytta etter signal i grasballen var lagt ut langs vegbanen el- til å ta på seg slike verv. lokallaga. Fylkesstyret er interessert i å ler kryss. Ballane vart kjørt ut natta til få tilbakemelding på arbeidet til fylkes- eller tidleg morgon 29. april. Nokre låg bondelaget og organisasjonen sentralt. til godt uti mai, medan dei som låg for Under årsmøta kom det fram tema fyl- nær kjørebanen eller i kryss/rundkjø- keslaget vart bedd om å arbeida vidare ringar vart pålagt fjerna tidlegast mog- med og som styret vil ta opp på ulike leg om morgonen 29. april. måtar framover, ikkje minst i samband Under årsmøta har det vore godt med fylkeslaget sitt arbeid med uttalen med spørsmål og ein god debatt. Fram- til forhandlingane 2011. møtet varierer noko. I større lag ligg Ut frå oppsummeringane styret frammøteprosenten på rundt og under gjorde etter årsmøterunden, sit styret at 10 % av medlemmene, medan mindre med eit positivt inntrykk av årsmøta og lag ofte har større prosentvis deltaking. vil gi ros til lokallaga for omfattande og Nokre lag kan nok arbeida noko meir breitt engasjement i lokallaga i løpet av med førebuinga og annonseringa av året. Styret vil særleg framheva lokal- årsmøtet sitt for å få betre frammøte. laga sitt engasjement i samband med For å gi lokallaga hjelp med å utforma ulike tiltak våren 2010 i tilknyting til ei årsmelding, setja opp rekneskap for planlegginga og gjennomføringa av den lokallaget og utforma sjølve innkallinga nasjonalt omfattande aksjonen med te- med årsmøtesaker, har Info-utvalet maet ”Norsk Landbruk – mer enn bare utarbeidd malar til bruk for lokallaga. lave priser”. Lokallaga delte ut ”bønde- Desse ligg på fylkeslaget sine heimesi- nes kundeavis” som bar namnet ”Meir der for bruk. en bare lave priser”. Kundeavisa tok for Årsmøterunden har ført til at det er seg kva norsk landbruk betyr for mat- nye leiarar i 12 av dei 43 lokallaga vi kvalitet, omsetning, miljø, arbeidsplas- har. Det er ei normal utskifting. Det er

48 Leiarmøte 2010

Leiarmøte 2010 vart arrangert i føre- • Regionplan for landbruket i Roga- Fredag 22. oktober vart Agrovisjon kant av og saman med Agrovisjon 2010 land - ass. landbruksdirektør hjå fyl- 2010 opna med landbruks- og matmi- torsdag 21. og fredag 22. oktober. Det kesmannen Anfinn Rosnes viste mø- nister Lars Peder Brekk. Leiarmøtet er leiarane i lokallaga i fylket og dei telyden det omfattande arbeid som tok del i Agrovisjon sine faglege fore- fremste tillitsvalde i landbruket sine heile landbruket i fylket hadde lagt drag med ulike landbrukspolitiske og organisasjonar som vert inviterte. Det ned for å få ei god og framtidsretta –økonomiske tema utover heile dagen. var 31 lokallag som møtte med leiar/ regionplan for landbruket i fylket. Det var og sett av tid til besøk i mes- representant og 6 personar frå andre • Vassdirektivet vil nok dei aller fleste sehallane. landbruksorganisasjonar. som driv praktisk jordbruksdrift koma Tilbakemeldingane frå deltakarane Første dag av leiarmøte var halde på borti. Prosjektleiar i Rogaland fylkes- på leiarmøte ga eit tydeleg signal om at Hotel Alstor i Stavanger. Leiar i Nor- kommune Vegard Ness orienterte om årets leiarmøte var utbytterikt og godt ges Bondelag Nils T. Bjørke innleia til oppstart, organisering og planar fram- organisert. Tidspunktet for møtet - debatt på tema innan målsettingane i over for arbeidet med å gjennomføra torsdag og fredag – førde til at nokre lo- norsk landbrukspolitikk og utfordrin- arbeidet med klassifisering og mogle- kallagsleiarar fekk ein ekstra utfordring gar innan landbrukspolitikken i åra ge tiltaksplanar innan vassforvaltinga. med å skaffa avløysar. Leiarmøtet er framover. • Helse miljø og sikkerheit i landbru- ein viktig møteplass og det er det møtet Av andre saker det vart innleia til de- ket er eit tema som må vera på dags- utanom årsmøtet, der heile organisa- batt på var: orden heile tida. Førebygging av sjonen i fylkeslaget, bondelaget sentralt • Verdien av lokallaga sitt engasjement uønska hendingar må vera ein del av og representantar frå dei andre land- i forkant av jordbruksforhandlinga- det daglege gjeremålet på garden. bruksorganisasjonane i fylket er samla ne, ein kontinuerleg prosess ved in- Distriktsleiar Kolbjørn Taklo frå til meiningsutveksling og nye kontaktar. formasjonssjef i Norges Bondelag Landbrukets HMS teneste sette Kjetil Randem. tema på dagsorden. Distriktsmøta Det vart også i 2010 arrangert to run- dar med distriktsmøte i fylket der styra i lokallaga vert inviterte. Møta vart haldne i månadsskifta januar/februar og oktober/november. Møteplassane er Helleland for lokallaga i Dalane og Sør-Jæren, i Sandnes for lokallaga på Nord-Jæren og i Ryfylke og Aksdal for Frå distriktsmøtet lokallaga på Haugalandet. på Helleland. Fylkesleiar Ole Distriktsmøta på ettervinteren 2010 Johan Vierdal På møta i januar/februar var det ein orienterer. gjennomgang av landbrukspolitiske tema. Det vart lagt fram tal på inntekts- skal arbeida med gjennom vinteren, neskapslaga i Dalane og Jæren og Tveit utviklinga dei siste åra, med tal frå Tveit samtidig som ein utvekslar erfaring om Rekneskap a/s la fram tal frå driftsgran- Rekneskap a/s og rekneskapslaga i Sør møteopplegg m.m. mellom lokallaga. skingane i sine område, og oppfordra – Rogaland. Det vart ein god diskusjon Innleiingsvis inviterte leiaren i Roga- lokallaga til å ha dette som tema på sine på utfordringane som måtte med i jord- land Bondelag Ole Joan Vierdal, til dis- medlemsmøte. Gjensidige har samar- bruksforhandlingane. Rammevilkåra til kusjon på årets resultat på jordbruks- beidsavtale med Bondelaget, og det er samdriftene innan mjølkeproduksjon, forhandlingar, om utspel og resultat ein god anledning for Gjensidige til å utforminga av arealtilskota var også som ramma Rogaland spesielt. møta lokallaga for å informera om og oppe som tema. Strategiar og tiltak Lokallaga får mange høyringssa- få tilbakemelding på viktige saker som fram mot forhandlingane 2010 og ved ker til uttale i løpet av arbeidsåret gjeld innan landbruksforsikringa. På eit eventuelt brot i forhandlingane, var 2010/2011. Lokallag må sjølve legga denne runden av distriktsmøta deltok ein eigen programpost på møta. Det var opp sitt arbeid og prioritera kva saker 31 lokallag med om lag 85 personar. 28 lokallag med 70 deltakarar som del- som er viktigast for laget. Det viktigaste Ved oppsummeringa av distriktsmø- tok på distriktsmøta i denne runden. arbeidet i denne samanheng er innspela ta var styret godt nøgd med oppmøtet til jordbruksforhandlingane. Dei er vik- og engasjementet. Distriktsmøta er ein Distriktsmøta hausten 2010 tige for fylkeslaget sin uttale til Norges av dei viktigaste møteplassane mellom Målsettinga med distriktsmøta om Bondelag. Av andre organisasjonssaker fylkeslaget og lokallaga. Fylkeslaget har hausten er å gje inspirasjon og informa- var det den store landsomfattande ver- og stor utbytte av distriktsmøta. sjon om viktige saker organisasjonen veaksjonen det vart orientert om. Rek-

49 Arbeidet i lokallaga og kontakten med fylkeslaget Arbeidet i lokallaga har også i år vore for oss på fylket så vel som på sentralt legg grunnlag for sosialt fellesskap mel- omfattande og krevjande. Fylkeslaget hald, å pleia denne kontakten og leg- lom bøndene gjennom bondekafear, og Norges Bondelag har pålagt lokalla- gja forholda til rette frå vår side til ein drøsestove, bondepub og liknande. ga omfattande arbeidsoppgåver dei har fortsatt brei innsats på lokallagsnivå. Fylkesbondelaget ser det og som takla på ein god måte. Ein kan berre Medlemmene og lokallaga er med rette svært viktig å ha god kontakt med lokal- nemna tiltak i samband med opplegget grunnfjellet i organisasjonen. laga. Forutan dei tradisjonelle samlin- ”Norsk landbruk – meir enn bare lave Arbeidet på lokalplanet er eit team- gane har fylkesstyret difor også fordelt priser” (omtalt lenger framme i årsmel- arbeid, men av og til er det nok einskil- lokallaga seg i mellom og lagt opp til å ding), medlemsverving og førebuing av de eldsjeler og då ofte leiaren i lokalla- ringja eller ha kontakt på anna vis, med aksjonar ved evt. brot. Ein vil særleg get, som legg ned ein større innsats enn leiarane to gonger i løpet av året. Her trekkja fram lokallaga sitt omfattande andre. Rogaland Bondelag rettar ein legg ein opp til å slå av ein prat med dei engasjement i forkant av jordbruksfor- spesiell takk til desse. og få tilbakemelding om saker lokallaga handlingane gjennom konktakten mot At aktiviteten i lokallaga er omfat- er opptekne av og gi innspel frå fylkes- politikarane, utdeling av bøndenes kun- tande viser også årsmeldingane, ori- laget si side. Etter desse rundane vert deavis Mer enn bare lave priser. Open enteringane under distriktsmøta og det føreteke ei oppsummering i styret Gard-arrangementa er også eit stort søknadane om aktive lokallagsmidlar. der saker vert gjennomdrøfta. løft for dei som har slike opplegg. Også Kreativiteten er stor. Fylkeslaget ser I løpet av meldingsåret her ein sendt ved fleire andre høve når fylkeslaget det som viktig at lokallaga engasjerer mesteparten av posten elektronisk til og kontoret har hatt behov for hjelp til seg i saker medlemmene er interesserte lokallaga. I løpet av året når spesielle gjennomføring av konkrete oppgåver, i. Dette vil framover vera svært viktig i ting på går og under sjølve jordbruks- har lokallaga stilt opp. og med at kommunane har fått større forhandlingane, bruker kontoret ofte e- Både fylkesstyret og administrasjo- forvaltningsansvar. Fylkeslaget har re- post og/eller SMS for å nå raskt ut med nen vil retta ein stor takk til lokallaga gistrert at lokallaga har fått betre kon- informasjon. Tilbakemeldingane viser med leiarane i spissen, for velvilje og stå takt og dialog med kommunepolitikara- at dette vert positivt motteke. på vilje dei viser i mange samanhengar. ne og det lokale næringslivet. Dette er Lokallaga er utan tvil eit solid grunnlag positivt og må utviklast. Positivt er det for heile organisasjonen og det er viktig og at lokallaga gjennomfører tiltak som

Medlemsutviklinga i fylket

Ved årsskiftet 2010/2011 var det 6.522 dei snautt 400 nyregistrerte medlem- Rogaland vart det verva 102 nye med- medlemmer i Rogaland Bondelag. mene i Rogaland er truleg over halvde- lemmer. Rogaland var det fylket som Dette er det høgaste medlemstalet Ro- len direkte knytta til gardsbruk ved at fekk flest nye medlemmer. På landsba- galand Bondelag har hatt nokon gong. begge ektefellene eller andre på bruket, sis gav vervekampanjen ein medlems- Totalt er det kome til 386 nye medlem- har meldt seg inn. vekst for Norges Bondelag på 948 med- mer i løpet av året. Med ein avgang på Dei fleste lokallaga har hatt auke i lemmer og ein nettovekst på vel 500 270 medlemmer gir det ein netto auke medlemstalet i løpet av året. Flest nye medlemmer. Ved slutten av året hadde i medlemstalet for Rogaland Bondelag medlemmer har Sandnes Bondelag organisasjonen 62.505 medlemmer og på 116 personar i løpet av 2010. med 43 nye. Deretter kjem Stavanger det er det høgaste medlemstalet sidan Hovudgrunnane for at personar går og Time med 31 nye kvar og Gjesdal 1998. ut av organisasjonen er av naturlege og Sola med 28 nye medlemmer kvar. årsaker slik som at dei har slutta i næ- Størst nettoauke i talet på medlemmer ringa, har flytta, ikkje betalt kontingen- har Sola Bondelag med ein auke på 14 ten det siste året eller død. Heller få medlemmer. Fleire andre lag ligg rett har meldt seg ut med å oppgi at dei er etter med ein netto auke på 13 medlem- usamde i bondelaget sin politikk. mer. Det er Sandnes, Bjerkreim, Gjes- Av dei nyinnmelde personane er dal, Rennesøy og Skjold Bondelag. over 100 direkte knytta til eit bruk eller Vervekampanjen heile organisasjo- ein annan produksjonseiningar. I tillegg nen gjennomførde frå 1. oktober til 1. er det registrert 19 nye andre foretak desember bidrog godt ang. utviklinga av i medlemsregisteret. Dette betyr at av medlemssituasjonen i organisasjonen. I

50 Open Gard-arrangement

22. august var den fastsette søndagen for Open Gard-arrangement i 2010. I Rogaland vart det gjennomført 4 arrangement denne dagen og ein på Tveit i Nedstrand 30. mai. Det var 21. gongen Open Gard var på skolen. I tillegg var det eit arrangement i Sveio som var eit samarbeid mellom lag i Hordaland og Rogaland. Været varierte. Nokre av arrangementa fekk skikkelege tordnenby- ger mens andre slapp unna. Talet på besøkande på dei ulike arrangementa var: • Ca 5000 på Nedstrand på Tveit vg. skole • Ca 2000 på Øksnevad vg. skole • Ca 600 på Vigrestad hjå Elin og Knut Åge Gjersdal • Ca 400 på Forsand hjå Annbjørg og Torstein Haukalid • Ca 1800 på Randaberg hjå Gro og Trond Vistnes Open Gard har vorte eit fast og tra- Frå Open gard på Tveit i juni. disjonelt arrangement for Bondelaget. Fylkesleiar Ole Johan Vierdal Tema dette året var ”Kjærleik til norsk opna tilstellinga. mat” Randi Rettedal står ved sida. For lokallaga som tek på seg desse Foto Peder Lundegård arrangementa er det eit krevjande arbeid, men med over 9.000 besøkande berre her i fylket, har det utan tvil ein stor verdi for landbruket sitt omdøme utad. Rogaland Bondelag vil retta ein varm takk til dei som har teke dette på seg – både vertane som opnar tuna sine og andre som hjelper til. Vårt håper er at vi fortsett kan ha slike arrangement i fylket. Dato for Open Gard 2011 er 21. au- Sonja Herikstad Skårland gust. fra Info-utvalet i Rogaland Bondelag overrekker blomar til Oddmund Hognestad. Ola Sunde står i midten.

Kurs for unge og nye bønder På kurset deltok 42 unge framtidige Av programmet kan ein også nemna: Tidlegare år har kurset vorte arran- bønder. Kurset var fullteikna, og var på Forskjellege driftsval innan landbru- gert frå fredag til søndag. Dette året same tid som Agrovisjon 2010 - 22. – 23. ket: Roar Grødeland, Sigrid Bakka vart kurset arrangert over to dagar, fre- oktober 2010. Kurset var lagt opp med og Margrethe Dysjaland fortalde om dag og laurdag. Vi er noko usikre på om både faglege føredrag, sosiale samling sine driftsval på deira gardar. Elles var den gode tilslutnaden skyldast at kurset og deltaking på Agrovisjon sine tilbod. det innlegg om økonomiplanlegging, vart arrangert i samband med Agrovi- Møtestaden var Rica Forum Hotel. landbrukets HMS teneste og land- sjon, eller at kurset gjekk over to dagar. Hovudtema på kurset var eige- brukssamvirke, kva rolle har samvirke- Neste kurs vert også over to dagar. domsovertaking. Advokat Jan Bangen organisasjonane i utøving av landbruks- frå Norges Bondelag var førelesar her. politikken.

51 Skattekurset

Det årlege skattekurset for tilsette ved rekneskapskontora i fylket vart halde på Rica Maritim Hotell, Haugesund, 30. november og 1.desember. 20 kontor i Rogaland har avtale med Norges Bon- delag og frå desse møtte 161 personar. Eit kontor deltok på tilsvarande kurs i Agder. Rogaland Bondelag har ansvar for den tekniske delen av arrangementet, medan Norges Bondelag er ansvar- leg for den faglege biten. Årets skattekurs tok som vanleg opp Stor deltakelse på skattekursa Bondelaget arranger for tilsette ved rekneskapskontora i fylket. dei nyaste oppdateringane av regelverket rundt skatt, avgifter og rekneskap. Norge sine ordningar overfor landbru- var forelesar. 15 deltakarar følgde I år vart det særleg fokusert på vedli- ket. dette kurset. kehald og vurdering av det og spørsmål Kurset er stort, men det er og viktig For det andre ekstrakurset var te- ang. pensjon. I frå Norges Bondelag at rekneskapsførarane frå heile fylket får maet ”Merverdiavgiften – muligheter og foreleste adv. fullmektig Marianne E. koma saman og den sosiale biten er viktig. fallgruver”. Advokat Terje Bakke frå Imerslund og rådgivar Arnstein Tvei- Ernst & Young var forelesar her og han to. Seniorrådgivar Ola Helgeland frå Ekstra kursdag gjorde eit tungt og innvikla tema inter- Skatt Vest, gjekk gjennom aktuelt frå Det vart i år halde to parallelle kurs essant. 79 rekneskapsførarar var med Skatteetaten som erfaringar frå siste under den ekstra kursdagen - i for- på dette kurset. års likning og vurderingar ang. næ- kant av det ordinære skattekurset. Tilbakemeldingane var at begge kur- ringsbegrepet kontra hobby. Rådgivar Det eine kurset hadde temaet ”Daglig sa var svært lærerike og nyttige. Karin Hansen frå Innovasjon Norge ledelse av regnskapskontor” der Endre Rogaland orienterte om Innovasjon Jørgensen, dagleg leiar i Vekstra AS,

52 Samarbeidet mellom Rogaland Bondelag og Gjensidige Forsikring

Samarbeidet byggjer på den sentrale av- fokus på unge bønder. Vidare har ein talen mellom Gjensidige Forsikring og følgd opp saker medlemmene har teke Norges Bondelag. Der heiter det at det opp. Ved gjennomgåing av planen ved skal vera eit samarbeidsorgan i kvart slutten av året var SU godt nøgd med fylket og at dette skal ha minst to møte. måloppnåelsen Vidare skal det utarbeidast ein fylkesvis korleis dei arbeider i felten med pris- arbeidsplan. Samarbeidsutvalet i Roga- Anna samarbeid/kontakt mellom fastsetting og skadeførebyggjande til- land – SU-Rogaland - har i medlemså- RB og Gjensidige tak. Siste dagen gjekk representantane ret hatt eit møte. I tillegg til det eine møtet i SU for Roga- frå Gjensidige gjennom organisasjonen land var det halde eit felles Regionsam- si framtidstenking og markedsutvikling. Arbeidsplan for samarbeidet ling mellom fylkesbondelag på Vestlan- Svein Arne Steinbru som er land- I arbeidsplanen for 2010 var det lagt det og Gjedsidige Vest. Samlinga var bruksansvarleg i Gjensidige Vest, var og opp til konkrete mål både for vervear- lagt til Førde 28. og 29. september. Ho- med på distriktsmøta fylkesbondelaget beidet til bondelaget og for tilslutning vudtema var samarbeidet mellom Bon- hadde for styremedlemmene i lokallaga til bondelaget si gruppelivsordning. delaget og Gjensidige framover og då i månadsskiftet oktober/november. Ang. førebyggjande tiltak som møte om med utgangspunkt i ny samarbeidsav- Gjensidige hadde også julemøte for helse og sikkerhet, er det og sett klare tale mellom Gjensidige og Norges Bon- leiarane i lokallaga på Jæren der tema- mål – minst 10 i løpet av året. delag. Etterpå var ein på besøk på Pa- et var kva skjer etter att brannskaden I planen vert det lagt stor vekt på norama Samdrift DA der assurandørar har oppstått – spørsmål rundt taksering arbeid med trygging av familien med frå Gjensidige gjekk konkret gjennom og erstatning etter brannskade.

Landbrukets HMS-teneste

Landbrukets HMS teneste er eigd av Denne planen har dei aller fleste orga- Norges Bondelag og Norsk Bonde- og nisasjonane i landbruket gitt si tilslut- Småbrukerlag. ning til. Landbrukets HMS teneste er ei fø- Visjonen er: rebyggjande helse-, miljø- og sikker- • Ingen dødsulukker i norsk landbruk hetsteneste, og alle som har sitt arbeid • Alle bønder skal ha ” Ingen ulukker i landbruket kan bli medlem. Det er til- på min gard” som mål for HMS ar- sett HMS rådgjevarar med spesialkom- beidet på sitt bruk. petanse innan landbruk, som arbeider i Landbrukets HMS-teneste har utar- ein samarbeidande regionale HMS be- beida kurset ”Praktisk HMS-arbeid” som drift. I samarbeid med fagpersonar frå er skreddarsydd for landbruket. Dette HMS-tenesta vert det gitt behovstilpas- kurset dekker krava i Arbeidsmiljøloven sa rettleiing på garden til alle medlem- § 3-5 om HMS-kompetanse for føreta- Våren 2010 11 kurs med 131 deltakarar mane. Alle medlemmane får tilbod om kets leiar. Dette kurset er den beste moti- Hausten 2010 6 kurs med 81 deltakarar helsekontroll kvart tredje år. vasjonskjelda til eit betre HMS-arbeid på Sum for 2010 17 kurs med 213 deltakarar I 2007 vart det vedtatt ” Felles plan garden. I Rogaland er det i løpet av 2010 For arbeidsåret 2009 deltok 218 per- for HMS-arbeidet i norsk landbruk”. vore 17 kurs i ”Praktisk HMS-arbeid”: sonar på same kursopplegget.

53 Personalet ved kontoret 2010. Personalet Frå venstre: Målfrid, Svein Helge, Olav og Signe. Signe har godt lag med både folk og fe. I løpet av 2010 har det ikkje vore noko endring i personalet ved kontoret. Følgjande har hatt sitt arbeid ved kontoret gjennom året: • Organisasjonssjef Svein Helge Harbo • Førstekonsulent Olav Sande • Førstekonsulent Signe Henriksen • Førstekonsulent Målfrid Husebø – 90 % • Organisasjonssekretær for RBU Marlen Hognestad, har hatt 25 % stilling og utført sekretærjobben i hovudsak heime eller på kveldstid på kontoret.

Personalet har ein tur av og til for å verta kjent i fylket. I 2010 gjekk turen til Ryfylket og her takkar Olav Tjalve Lekvam for mottakelse og orientering under besøket på Fellesfjøset han er med i på Leite i Strand.

54 Leiarane i lokallaga

Leiarane 2009/2010 Leiarane 2010/2011 81101 01 Eigersund Sigmund Slettebø Sigmund Slettebø 81101 02 Helleland Torbjørn Birkeland Terje Taule 81102 01 Sandnes Morten Malmin Gunn Marit S. Svihus 81102 02 Riska Sigmund Svendsen Sigmund Svendsen 81103 01 Stavanger Karl Anders Nilsen Torgeir Kinn 81106 01 Skåre John Egil Frøystad John Egil Frøystad 81111 01 Sokndal Tron Skjefrås Tron Skjefrås 81112 01 Lund Sigbjørn Andreas Hofsmo Øyvind Steinnes 81114 01 Bjerkreim Svein Roar Tengesdal Svein Roald Tengesdal 81119 02 Nærbø Jofrid Torland Mjåtveit Ove Morten Sør-Reime 81119 03 Varhaug Ole Andreas Aarsland Ole Andreas Aarsland 81119 04 Søre Hå Abraham E. Aarsland Bjørn Friestad 81120 01 Klepp Jon Serigstad Jon Serigstad 81120 02 Bore Anne Skasheim Anne Skasheim 81120 03 Orre Roar L. Grødeland Sigmund Wiig 81121 01 Time Livar Nedrebø Olav Aasland 81122 01 Gjesdal Kåre Søyland Kåre Søyland 81124 01 Sola Malvin Hebnes Arnstein Røyneberg 81127 01 Randaberg Kjell Ingar Bø Kjell Ingar Bø 81129 01 Forsand May Ann M. Levik Inga Skretting 81130 01 Strand Børge Næss Børge Næss 81133 01 Hjelmeland Tom G. Dyrskog Jarle Mjølhus 81134 01 Suldal Ole Martin Eikeland Ole Martin Eikeland 81135 01 Sauda Ola Magnar Birkeland Ola Magnar Birkeland 81141 01 Finnøy Per Bergøy Per Bergøy 81141 03 Fogn Gerd Johanne Bø Gerd Johanne Bøe 81141 04 Sjernarøy Jon-Arne Vadla Jon-Arne Vadla 81141 05 Ombo Ann-Mari Lindanger Ann-Mari Lindanger 81142 01 Rennesøy Guttorm Gudmestad Guttorm Gudmestad 81144 01 Kvitsøy Anders Nordbø Anders Nordbø 81145 01 Bokn Jan Kåre Are Jan Kåre Are 81146 01 Tysvær Sven Ivar Dybdal Sven Ivar Dybdal 81149 01 Nord-Karmøy Ragnar Vikingstad Mats Einar Skeie 81149 04 Sør-Karmøy Kjell Arvid Sandhåland Kjell Arvid Sandhåland 81151 01 Utsira Bjarne Austrheim Bjarne Austrheim 81154 01 Vikedal Nils Bakkedal Nils Bakkedal 81154 02 Sandeid Magne Økland Magne Økland 81154 03 Imsland Anita Øvregård Bjarne Rønnevik 81154 04 Vats Andreas Lundegård Andreas Lundegård 81154 05 Skjold Norleif Fjeldheim Norleif Fjeldheim 81159 01 Ølen Bård Arne Lunde Bård Arne Lunde 81159 02 Bjoa Ernst Grønnestad Ernst Grønnestad 81159 03 Vikebygd Jens Morten Koltveit Jens Morten Koltveit

55 Rekneskapen 2010

Inntekter: Rekneskap Budsjett Rekneskap Utgifter: Rekneskap Budsjett Rekneskap 2009 2010 2010 2009 2010 2010 Avgiftsfritt varesal 40,00 6 205,00 Varekjøp 22 318,00 Årsmøtet - deltakaravgift 68 400,00 70 000 65 700,00 Lønn og sosiale utgifter - 60% 225 000 271 587,00 stilling Leiarmøtet - deltakaravgift 56 000,00 34 000 27 900,00 Daggodtgjersle - styret 180 250,00 230 000 162 000,00 Leiarmøtet - tilskot frå FMLA 25 905,00 og BSF Arbeidsgjevaravgift - styret 26 472,75 34 000 23 899,50 Leiarmøtet - tatt av "Aktive lokal- 30 000,00 Møte- og reiseutgifter - styret 63 054,00 86 000 84 843,45 lagsmidlar" Telefongodtgjersle - styret 7 500,00 7 500 7 500,00 Fylkesleiars reisebudsjett - att av 9 644,33 RB sin del av fylkesleiars 30 000 104 430,00 pott i NB reisebudsjett Tilskot frå NB og SR til Nye 60 000 66 694,00 Servering - alle møter 43 764,25 47 000 44 196,25 bønder kurs + kursavg. Ymse møte 10 500,00 5 000 3 532,38 Annonseinntekter - årsmelding 51 000,00 50 000 51 400,00 Utvala - daggodtgj., 64 750,75 60 000 30 063,75 Tilskot til vervearbeid frå NB 20 000,00 20 000 20 000,00 møte- og reiseutg. Rammebevilgning frå Norges 789 730,00 806 000 805 500,00 Årsmøtet 187 438,50 195 000 191 843,00 Bondelag Leiarmøte 202 607,10 95 000 89 684,25 Refusjon kontorteneste: Distriktsmøta 28 638,00 31 000 23 604,00 RBK 25 000,00 60 000 50 000,00 Open Gard 635,00 634,00 RBU 10 000,00 20 000 15 000,00 Nye brukar kurs 60 000 66 694,00 Sponsormidlar frå Samarbeids- 42 000,00 42 000 42 000,00 rådet Kurs arealplanlegging 11 128,00 15 000 Prosjekt - felles sekretariat 419 834,00 Årsmeldinga 49 500,00 50 000 42 820,00 Prosjekt - Landbruk på dagsor- 60 000,00 Ymse kostnader - støtte til møte 6 806,00 10 000 19 998,91 den 2009 Støtte til Jordvernarbeidet - 20 000,00 Kurs ang. arealplanlegging 12 800,00 15 000 Sandnes Prosjekt - Frå dal til fjell 17 373,00 Representasjon 550,00 6 000 4 697,00 Bygdekompasset - sal av permer 16 305,62 Kostnad med prosjektet Frå Dal 18 250,50 til Fjell Støtte til studieaktivitet 54 888,00 10 000,00 Kostnad BSF 4 112,00 Tilskot fråFMLA - "Kokketur" 10 000,00 Agrovisjon RB sin del 12 482,00 Mottatt for kopiering 1 100,00 1 000,00 Rundreise med NB 32 332,47 Renteinntekter 13 220,00 20 000 24 418,00 Kostnader "Kokketur" 22 040,50 Rest avsette midlar inntektsført 22 494,70 - Note 1 Prosjektet - felles sekretariat 400 543,66 Avsette midlar til: Prosjektet - Landbruket 31 320,52 på dagsorden 2009 EU-arbeidet 8 281 Verveutvalet 13 736,00 7 000 30 548,75 Vervearbeid 23 031 Gebyr 3 026,50 3 500 2 825,86 Utadretta informasjon 15 312 Støtte til Stormøte 5 000,00 Profileringsartiklar 20 000 Støtte til Prosj. - felles sekre 8 334,00 Utstyr - nytt møterom 50 000 tariat, RB sin del. Rekruttering til Tveit Vgd Skule 5 000 Kostnader med ymse kurs 35 286,16 Studiearbeid 19 601 Vervearbeidet overført rest tilsk. 6 264,00 23 031 Sum inntekter 1 723 239,95 1 338 225 1 218 311,70 til verveutv. Underskot 2010 80 375,37 Avsett til studiearbeidet 19 601,84 19 601 1 298 687,07 Avsett til profileringsartiklar 20 000,00 20 000 Avsett til utstyr til nytt møterom 50 000,00 50 000 Avsett til Tveit Vidaregåande skule 5 000,00 5 000 EU-arbeidet/rest avsetning 8 281 Avsett til utadretta informasjon 15 312 for fylkesl. Udisponerte midlar/overført 203 282,42 eigenkap Sum utgifter 1 723 239,95 1 338 225 1 298 687,07

56 Status pr. 31. desember 2010

Eigedelar: 2009 2010 Skuld og eigenkapital: 2009 2010 Andelar Jæren Folkehøgskule 4,00 4,00 Eigenkapital pr. 01.01. 346 893,87 550 176,29 Andelar Høgskulen Landbruk og Bygde- 5,00 5,00 Overskot 2009/Underskot 2010 203 282,42 -80 375,37 næringar Eigenkapital pr. 31.12. 550 176,29 469 800,92 Andelar Fagforum for mat og drikke 1,00 1,00 Skuldig forskottstrekk 42 517,00 29 109,00 Andelar A/S Nationen 1,00 1,00 Skuldig arbeidsgjevaravgift 18 964,84 15 358,75 Kundefordringer 16 760,00 13 303,00 Skyldig distriktsmøte 10 461,50 1 779,00 Mellomregning NB - leiars reisebudsjett 9 644,33 Ubetalte rekningar - momskomp. studiearb. 12 103,00 Andre kortsiktige fordringar 36 820,00 Mellomrekning NB - leiars overforbruk 104 430,00 Kasse 888,00 0,00 Rest "aktive lokallag" 52 756,72 127 173,72 Sparebank 1 SR-Bank 906 697,24 908 113,37 Velferdsmidlar til dei tilsette 2 274,84 0,00 Nortura Gilde Vest BA - innskot 60 528,68 0,00 Studiearbeide - fond overført RB ved Konto for skattetrekk 29 109,00 nedlegging av BSF - Rogaland - Note 2 220 469,73 202 884,98 Avsett til EU arbeidet 8 281,40 Avsett til medlemsverving 23 031,43 Avsett til utadretta informasjon - rest 15 312,50 Avsett til profileringsartiklar 20 000,00 Avsett til utstyr til nytt møterom 50 000,00 Avsett til Tveit Vidaregåande skule 5 000,00 Sum skuld 481 172,96 480 735,45 Sum 1 031 349,25 950 536,37 Sum skuld og eigenkapital 1 031 349,25 950 536,37

Note 1 Stavanger 31. desember 2011 Rest avsette midlar overført til eigenkapitalen 1. EU arbeidet - rest 8 281,40 Signe Henriksen, rekneskapsførar 2. Vervearbeidet - rest 23 031,43 Svein Helge Harbo, organisasjonssjef 3. Utadretta informasjon - rest 9 062,50 4. Profileringsartiklar - overforbruk -1 806,25 5. Utstyr nytt møterom - overforbruk -16 074,38 Revisjonsfråsegn: kr 22 494,70 Rekneskapen er gjennomgått, revidert og funnen i orden.

Note 2 Stavanger, 28. januar 2011 Bruk av fond - studiearbeid Bjørn Vistnes Pr 1/1- 2010 kr 220 469,73 Svein Levik Unge Bønder kurs kr -10 000,00 Valkomitekurs kr -2 584,75 RBK - org/leiarkurs kr -5 000,00 Styret Att pr 31/12.2010 kr 202 884,98 Stavanger 24. januar 2011

Ole Johan Vierdal, leiar Arnstein Gilje, nestleiar Gette Eidesen Per Inge Egeland Stein Pettersen Margunn Nedrebø (RBK) Elin Grødeland (RBU)

57 Medlemsoversikt

Medlemstal Ut Inn Stopp ubetalt Medlemstal 01.01.2010 31.12.2010 Eigersund 79 4 3 0 78 Helleland 103 4 6 1 105 Sandnes 476 30 43 5 489 Riska 89 3 4 0 90 Stavanger 174 23 31 0 182 Skåre 26 1 2 0 27 Sokndal 43 2 1 1 42 Lund 96 6 3 0 93 Bjerkreim 349 8 21 2 362 Nærbø 327 10 18 1 336 Varhaug 263 12 10 3 261 Søre Hå 214 7 7 1 214 Klepp 189 12 9 2 186 Bore 109 7 3 1 105 Orre 149 10 5 1 144 Time 532 24 31 0 539 Gjesdal 290 15 28 4 303 Sola 244 14 28 2 258 Randaberg 165 2 11 0 174 Forsand 62 3 5 0 64 Strand 174 13 10 0 171 Hjelmeland 230 12 9 3 227 Suldal 261 4 11 1 268 Sauda 74 2 3 0 75 Finnøy 244 5 10 0 249 Fogn 51 1 1 1 51 Sjernarøy 68 2 2 0 68 Ombo 34 0 1 0 35 Rennesøy 236 8 21 1 249 Kvitsøy 11 0 0 0 11 Bokn 36 1 1 0 36 Tysvær 219 7 15 0 227 Nord-Karmøy 96 3 4 0 97 Sør-Karmøy 82 3 5 2 84 Utsira 2 1 0 0 1 Vikedal 61 2 1 0 60 Sandeid 90 0 0 0 90 Imsland 54 0 0 0 54 Vats 129 2 4 0 131 Skjold 120 0 12 0 132 Ølen 83 5 3 1 81 Bjoa 36 2 3 2 37 Vikebygd 35 0 1 0 36 6405 270 386 35 6522 58 Gardsrekneskapslaga i Rogaland

Lag/kontor Rekneskapssjef Lag/kontor Rekneskapssjef

Bjerkreim Rekneskapskontor AS Jostein Røysland ReNett avd. Ølen Birger Fitjar Nesjane Nerheim Store 4389 Vikeså 5580 Ølen 51 45 21 88 - fax 51 45 21 58 – [email protected] 53 76 62 59 – [email protected]

Finnøy Økonomi AS Elise Lunde Rennesøy og Randaberg Kirsten A. Østhus Finnøy Næringshage Rekneskapslag 4160 Finnøy Seljebakken 10 51 71 45 00 – fax 51 71 45 01 – [email protected] 4150 Rennesøy 51 72 00 00 - fax 51 72 00 01 – [email protected] Nord-Jæren Regnskap AS Harald Selvåg Gartnerveien 41 Sola Regnskap BA Guri Sandvin Ringvoll 4016 Stavanger Postboks 135 51 90 69 10 - fax 51 90 69 11 – [email protected] 4097 Sola 51 71 99 30 - fax 51 71 99 31 - [email protected] Gjesdal Regnskap AS Lars Helleland Postboks 166 Suldal Økonomi og Rådgiving AS Ola Jelsa 4339 Ålgård Verven 1 51 61 80 44 - fax 51 61 74 72 – [email protected] Postboks 54 4239 Sand HG - Regnskap Geir Borgen 52 79 05 30 - fax 52 79 05 46 – [email protected] St. Olavsgt. 2 4319 Sandnes TF-regnskap Odd Jøssang/ 51 68 62 00 - fax 51 68 62 01 – [email protected] TF Gården John Erevik 4120 Tau Hå Gardsrekneskapslag Per Herikstad 51 74 48 80 - fax 51 74 48 81 – [email protected] Møllev. 4 4360 Varhaug Time Rekneskapslag Ferdinand Zimmermann 51 79 36 60 - fax 51 79 36 61 - [email protected] Håland 4340 Bryne Klepp Rekneskapslag Martin Svebestad 51 77 18 00 - fax 51 77 18 01 – [email protected] Postvegen 209 4353 Klepp St. Tveit Regnskap AS Jone Tveit 51 78 69 90 - fax 51 78 69 91 – [email protected] 5574 Skjold 52 76 71 00 - fax 52 76 71 09 – [email protected] Nærbø Rekneskapslag Åge Bryne Jadarvegen 15 Tysvær Økonomi BA Svanhild Storstein 4365 Nærbø Postboks 74 51 79 97 50 - fax 51 79 97 60 – [email protected] 5575 Aksdal 52 75 40 10 - fax 52 75 40 11 – [email protected] Partner Regnskap AS Jarle Ove Østerhus Jordbruksavd. Vik Rekneskapskontor Torbjørg Karin Vik 4137 Årdal i Ryfylke 4174 Helgøysund 51 75 42 50 - fax 51 75 42 51 – [email protected] 51 71 20 00 - fax 51 71 20 09 – [email protected]

RegnskapService Haugaland AS Jan Thomassen VS Regnskap AS Gunnar Knutsen Postboks 185 Rennesøygt. 8 4297 Skudeneshavn 5537 Haugesund 52 84 65 00 - fax 52 84 65 01 – 52 72 70 22 - fax 52 71 25 49 – [email protected] [email protected] Økonor Dalane Torgeir Sleveland Øyevollveien 10 4460 Moi 51 40 94 00 - fax 51 40 94 01 – [email protected]

59 Notater

60 Notater

61 Notater

62 Notater

63 Landbruksbygg Gjødselkummer I stål, tre, sandwich eller Størrelser fra betongelementer 590 - 3460 m3

Vi tilbyr fleksible løsninger i materialvalg og sammensetninger som tilpasses til dine ønsker og behov. Vi har systemer som er meget rasjonelle, enkle og prisgunstige, og vi kan levere byggesett etter ønske (til f.eks. maskinhus, lagerbygg). Ta kontakt for mer informasjon og pristilbud.

Bedriftsveien 35, 4353 Klepp Stasjon. Tlf. 918 71 505, epost: [email protected] www.grudebygg.no

Nybygg eller rehabilitering? Ta kontakt med AH Bygg A/S Vi har solid erfaring med alle typer bygninger til landbruket

Møllevn. 12 - 4360 Varhaug Tlf. 51 79 85 79 Fax: 51 79 85 78

64 65 66 benytt dine medlemsfordeler

som medlem tilbys du unike personforsikringer tilpasset dine behov

– og du får tilbud om viktige sikkerhetsprodukter til lav pris. oto: Jarild/ b rakestad

Kontakt oss på 03100, se gjensidige.no/landbruk eller kom innom vårt kontor. A20739-2/02.11/ f SAMARBEIDSRÅDET for landbruksorganisasjonane i Rogaland Sandvikvegen 21 - Postboks 278 - 4002 Stavanger Telefon 51 88 72 70 - Telefax 51 88 02 80

Norsvin Rogaland Felleskjøpet TINE Meieriet Sør Bondelag Rogaland Agder Rogaland

Høgskulen for landbruk Norske Potetindustrier Nortura Landteknikk og bygdenæringar Jæren

Rekneskapslaga på Rogaland Skogeigarlaget Norsk Landbruks- Jæren og Dalane Landbruksselskap Vest rådgiving Rogaland

Rogaland Rogaland SpareBank 1 Gartnerhallen Gjensidige AS. KAI HANSEN TRYKK: PRODUKSJON: BONDEVENNEN BA. Fjørfelag Pelsdyralslag SR-Bank