I N F O R M a T O R O Z a S O B
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Archiwum Państwowe w Białymstoku I N F O R M A T O R O Z A S O B I E Opracował Jerzy Szumski Białystok 2000 Spis treści Wstęp Wykaz skrótów Zasób archiwum I. Administracja ogólna i samorządowa I. 1. Akta do 1944 r. I. 1. 1. Władze departamentowe, gubernialne i wojewódzkie I. 1. 2. Władze powiatowe I. 1. 3. Miasta I. 1. 4. Gminy I. 1. 5. Komisje wyborcze I. 2. Akta po 1944 r. I. 2. 1. Władze wojewódzkie I. 2. 2. Władze powiatowe I. 2. 3. Miasta Zarządy miejskie Prezydia miejskich rad narodowych Rady narodowe i urzędy miejskie oraz miast i gmin I. 2. 4. Gminy i gromady Akta gmin w powiecie Bialystok Akta gmin w powiecie Bielsk Podlaski Akta gmin w powiecie Siemiatycze Akta gmin w powiecie Sokółka Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Białystok Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Bielsk Podlaski Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Dąbrowa Białostocka Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Hajnówka Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Łapy Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Mońki Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Siemiatycze Prezydia gromadzkich rad narodowych w powiecie Sokółka Gminne rady narodowe i urzędy gmin I. 2. 5. Komisje wyborcze II. Administracja specjalna II. 1. Akta do 1944 r. II. 2. Akta po 1944 r. III. Instytucje wymiaru sprawiedliwości III. 1. Akta do 1944 r. III. 1. 1. Sądy i prokuratura III. 1. 2. Notariat i hipoteka Notariusze z okresu do 1914 r. Notariusze z lat 1919-1939 Władze hipoteczne i notarialne III. 1. 3. Komornicy III. 1. 4. Więziennictwo III. 2. Akta po 1944 r. III. 2. 1. Sądy i prokuratura III. 2. 2. Notariat, komornicy IV. Akta stanu cywilnego IV. 1. Parafie rzymskokatolickie IV. 2. Parafie prawosławne IV. 3. Parafie unickie IV. 4. Parafie ewagelickie IV. 5. Okręgi bożnicze IV. 6. Rejestry i wypisy z ksiąg stanu cywilnego V. Instytucje wyznaniowe VI. Spółdzielczość VII. Instytucje finansowe VII. 1. Akta do 1944 r. VII. 2. Akta po 1944 r. VIII. Instytucje gospodarcze VIII. 1. Akta do 1944 r. VIII. 2. Akta po 1944 r. IX. Stowarzyszenia i związki IX. 1. Stowarzyszenia, organizacje, fundusze społeczne IX. 2. Związki zawodowe X. Partie polityczne i podległe organizacje, ruchy społeczne X. 1. Partie polityczne X. 1. 1. Polska Partia Robotnicza X. 1. 2. Polska Partia Socjalistyczna X. 1. 3. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Komitety - wojewódzki, miejskie i powiatowe Komitety gminne i miejsko-gminne Komitety uczelniane i zakładowe Podstawowe organizacje partyjne Rejonowe ośrodki pracy partyjnej X. 1. 4. Stronnictwo Demokratyczne X. 1. 5. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej X. 2. Organizacje młodzieżowe X. 2. 1.Organizacje z lat 1944-1957 X. 2. 2. Związek Młodzieży Socjalistycznej X. 2. 3. Związek Młodzieży Wiejskiej X. 2. 4. Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej X. 2. 5. Federacja Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej X. 3. Ruchy społeczne XI. Instytucje nauki, oświaty i kultury XII. Szpitale XIII. Archiwa rodzinno-majatkowe XIV. Zbiory i kolekcje XV. Mikrofilmy ksiąg metrykalnych przechowywanych w archiwach kościelnych Bibliografia Indeks geograficzny Wstęp Przedmiotem Informatora jest zasób aktowy Archiwum Państwowego w Białymstoku według stanu na dzień 30 czerwca 2000 r. Opracowanie zawiera podstawowe informacje o wszystkich zewidencjonowanych w księdze nabytków materiałach archiwalnych - zespołach akt i zbiorach, niezależnie od wielkości i stanu uporządkowania. Każdy zespół lub zbiór posiada w ewidencji zasobu Archiwum Państwowego swój niepowtarzalny numer, który w wypadku zespołów szczątkowo zachowanych, wchodzących w skład zbioru szczątków zespołów, jest numerem dwuczłonowym. Podstawową część Informatora stanowi rozdział Zasób archiwum, który mieści opisy informacyjne zespołów i zbiorów, podzielone na piętnaście grup rzeczowych. Punktem wyjścia do podziału na grupy była klasyfikacja aktotwórców zastosowana w bazie danych SEZAM - elektronicznej wersji ewidencji zasobu archiwów państwowych. Klasyfikacja została jednak zmodyfikowana stosownie do specyfiki zasobu Archiwum. Informator zaopatrzony został w bibliografię wybranych publikacji dotyczących niektórych zespołów akt oraz w indeks geograficzny. Hasła indeksu odnoszą się do miejscowości występujących w nazwach zespołów lub zbiorów. Archiwum Państwowe w Białymstoku, które rozpoczęło działalność w kwietniu 1953 r., powstawało całkowicie od podstaw. Na terenie przedwojennego województwa białostockiego archiwa państwowe funkcjonowały w Grodnie oraz przejściowo w Łomży i Suwałkach. Tworzenie zasobu zapoczątkowało przejęcie akt poniemieckich z powiatów Ełk, Olecko, Gołdap, akt stanu cywilnego okręgów bożniczych i parafii ewnagelicko-augsburskiej w Białymstoku, ksiąg notarialnych z okresu międzywojennego oraz akt zlikwidowanych w międzyczasie: Państwowego Urzędu Repatriacyjnego i Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”. Zasób powiększał się głównie w rezultacie przejmowania z archiwów zakładowych zespołów akt zreorganizowanych lub zlikwidowanych władz, instytucji i przedsiębiorstw. Poważnym wzbogaceniem zasobu było przejęcie w latach sześćdziesiątych rewindykowanych z ówczesnego Związku Radzieckiego dziewiętnastowiecznych zespołów akt niektórych - przeważnie drugorzędnych - urzędów obwodu białostockiego, funkcjonującego w latach 1808-1842 oraz guberni grodzieńskiej, a także dużych zespołów akt: Kamery Wojny i Domen w Białymstoku z okresu zaboru pruskiego oraz władz i urzędów guberni łomżyńskiej i suwalskiej - przekazanych przez Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie w ramach tzw. scalania międzyarchiwalnego. W 1990 r. zasób powiększył się o zespoły akt ze zlikwidowanego archiwum Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Według stanu na dzień 30 czerwca 2000 r. zasób Archiwum Państwowego składa się z 1500 zespołów akt i zbiorów - liczących 166634 j. a. W zasobie tym - poza nielicznymi dokumentami - nie występują w zasadzie materiały z okresu do 1795 r. Na wyróżnienie zasługują - stosunkowo dobrze zachowane - dziewiętnastowieczne akta urzędów szczebla gubernialnego guberni łomżyńskiej. Obok zespołu akt Kamera Wojny i Domen w Białymstoku dużą wartość źródłową przedstawiają akta Starszego Notariusza Sądu Okręgowego w Grodnie z lat 1883- 1914. Zespół akt Starszego Notariusza - ze względu na specyficzny ustrój urzędu i dokumentację - jest zespołem unikalnym w zasobie archiwów państwowych w Polsce. W niewielkim stopniu zachowały się zespoły akt urzędów województwa białostockiego z okresu lat 1919-1939. Do specyfiki zasobu należy także niemal zupełny brak materiałów wytworzonych przez kolejne władze okupacyjne: sowieckie i niemieckie w okresie II wojny Światowej. Strukturę organizacyjną Archiwum Państwowego tworzą właściwe komórki merytoryczne - Oddziały: Opracowania, Nadzoru Archiwalnego oraz Ewidencji, Informacji i Udostępniania. Pracownicy wymienionych Oddziałów zajmują się materiałami archiwalnymi na kolejnych etapach drogi od aktotwórcy do użytkownika. Udostępnianie bezpośrednie akt odbywa się w pracowni naukowej Archiwum, która wchodzi w skład Oddziału Ewidencji, Informacji i Udostępniania. Zasady udostępniania materiałów archiwalnych użytkownikom zostały określone w Zarządzeniu nr 4 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 18 maja 2000 r. w sprawie organizacji udostępniania materiałów archiwalnych w archiwach państwowych. W świetle przytoczonego Zarządzenia archiwa państwowe udostępniają materiały archiwalne osobom fizycznym lub prawnym, organizacjom społecznym, organom państwowym i samorządowym oraz jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej. Osoby fizyczne korzystają z materiałów we własnym imieniu lub w charakterze upoważnionych pełnomocników podmiotów prawnych. Udostępniane są zespoły i zbiory zarówno uporządkowane, jak i nie uporządkowane zgodnie z zasadami opracowania archiwalnego, pod warunkiem posiadania ewidencji umożliwiającej identyfikację poszczególnych jednostek archiwalnych o określonej zawartości lub jednorodnych pod względem zawartości grup jednostek. W wypadku występowania w zasobie Archiwum Państwowego mikrofilmów użytkownik otrzymuje do je do wykorzystania zamiast materiałów oryginalnych. Pracownia naukowa Archiwum Państwowego w Białymstoku (Rynek Kościuszki 4, 15-426 Białystok, tel. 0-85 7435603, fax 0-85 7435655) czynna jest poniedziałek 10.30 -17.30, wtorek-piątek w godzinach od 8 do 15. Osoba przystępująca do korzystania z materiałów archiwalnych wypełnia i składa Zgłoszenie użytkownika zasobu archiwalnego, zawierające dane użytkownika oraz informacje o zamierzonych poszukiwaniach archiwalnych. W wypadku korzystania z materiałów zawierających informacje prawnie chronione użytkownik winien dodatkowo złożyć pisemne oświadczenia o sposobie i zakresie ich wykorzystania. Użytkownik ma prawo korzystać ze wszystkich posiadanych przez Archiwum Państwowe pomocy ewidencyjno-informacyjnych (spisu zespołów i zbiorów, inwentarzy zespołów i zbiorów, spisów zdawczo-odbiorczych, indeksów, komputerowych baz danych oraz kart zespołów i zbiorów), z wyjątkiem księgi nabytków i ubytków. Dostęp do pomocy ewidencyjno-informacyjnych może być wyjątkowo ograniczony ze względu na przeszkody prawne, przede wszystkim w zakresie ochrony informacji niejawnych, danych osobowych lub dóbr osobistych. Na podstawie pomocy ewidencyjno-informacyjnych użytkownik wyszukuje jednostki archiwalne, które udostępniane są na podstawie zamówienia - rewersu. Zamówienie wypełnia się osobno dla każdej jednostki archiwalnej. Dyrektor Archiwum Państwowego ustala maksymalną liczbę jednostek archiwalnych, jaka może być udostępniona jednej osobie w ciągu dnia. Osoby korzystające