Hermansheuvel Begijnenbeekvallei Waanveld

Hermansheuvel Begijnenbeekvallei Waanveld een bekoorlijke mozaïek 4 landschap Hermansheuvel 10 landbouw Begijnenbeekvallei 16 natuur Waanveld een bekoorlijke mozaïek 22 cultuurhistorie 28 recreatie

In deze brochure ontdek je een prachtig stukje Hageland! Het gebied zit verstopt in een uithoek van het regionaal landschap Noord-Hageland, in de deelgemeente Assent van Bekkevoort. De blikvanger is de Hermansheuvel. Langs de ene kant grenst de heuvel aan de idyllische vallei van de Begijnenbeek. Aan de andere zijde vind je het Waanveld, vol mysterieuze holle wegen.

We leren je het gebied kennen aan de hand van vijf thema’s: landschap, landbouw, natuur, cultuurhistorie en recreatie. Het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw werkt met financiële steun van: Bij elk thema ontdek je telkens wat meer van de pracht van de – Provincie Vlaams-Brabant omgeving. En kom je te weten waarom men dit gebied ook wel – De aangesloten gemeenten: Aarschot, Begijnendijk, Bekkevoort, Diest, Holsbeek, Lubbeek, een vijfsterrenplek noemt. Aan jou om op verkenning te gaan! Rotselaar, Scherpenheuvel-Zichem en Tielt-Winge. – Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Agentschap voor Natuur en Bos In het laatste hoofdstuk ‘recreatie’ vind je alvast enkele leuke tips. en Departement Ruimte en Erfgoed. v.u. Julien Delauré, RLNH vzw, Gelrodeweg 2, 3200 Aarschot vorm Meer wit foto cover © Lorenzo Valera / Focus druk Artoos oplage 1000 exemplaren Deze brochure werd gedrukt op 100% gerecycleerd papier.

Deze brochure is een uitgave van het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw en kwam tot stand in samenwerking met Toerisme Vlaams-Brabant, Toerisme Vlaanderen, de gemeente Bekkevoort, Pasar Bekkevoort, Natuurpunt Bekkevoort en Heemkring Bekkevoort. Met dank aan de heer André Bruyninckx. Bekkevoort ligt in het noordoosten van door het betoverend uitzicht op het diep het Hageland. Met circa 6.000 inwoners ingesneden valleitje van de Begijnenbeek. is ze een van de kleinste gemeenten Dit maagdelijke dalletje ligt geklemd landschap van Vlaams-Brabant. Het landschap is tussen hoge heuvelflanken. De oostelijke een rijke mozaïek van landbouw, fruitteelt, hiervan, de ‘Hermansheuvel’ domineert natuur en bos. als een reus het landschap. Hij steekt Over heuvels meer dan 35 meter boven de omgeving uit en door holle wegen Wie langs de afrit van de E314 Bekkevoort en biedt zo prachtige panorama’s over de binnenduikelt en de helling opdraait Begijnenbeekvallei. Even waant men zich richting Tienen, wordt aangenaam verrast op vakantie in een ver idyllisch landschap.

SITUERING BEKKEVOORT EN PROJECTGEBIED r

<< AAR >> DIEST SCHOT afrit 24

HERMANSHEUVEL

Leuvensesteenweg

E 314 EUVEN << L >> LUMMEN BEGIJNENBEEKVALLEI

k baan e e b n e ijn g N N Provincie Be E

N 500m IE

<< T WAANVELD Zicht vanop de Hermansheuvel © Joris Jambé / Focus

landschap Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 4 5 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek landschap wist je Zeven miljoen jaar geleden werden dat… hier ijzerhoudende zandbanken neergezet door de krachtige golfstroom van de Diestiaanzee. Toen de zee zich … ijzerzandsteen door boeren ook terugtrok, verhardde het zand tot steen wel eens groeiende steen wordt en schuurden regen en wind de valleien genoemd? In combinatie met water uit tot diepe dalen. Gedurende de ijstijden kan hij bij vorst uitzetten en aan overdekten de gure noordenwinden het oppervlak komen bovendrijven alles met een laagje zandige leem. waardoor het lijkt alsof hij groeit. Zo ontstonden de typerende Veel boeren vervloeken de steen ijzerzandsteenheuvels in deze streek, dan ook omdat hij het ploegen op de met de Hermansheuvel als uitgesproken akkers des te moeilijker maakt. voorbeeld.

IJZERZANDSTEEN OP DE HERmANSHEUVEl r

Wissenbeemd in Assent © Peter Roels / Focus mooiste plekje

In het kader van het jaarthema ‘Buur Natuur’ ging de toeristische organisatie Pasar op zoek naar het mooiste plekje in elke Vlaamse gemeente, ook in Bekkevoort. De keuze was moeilijk omdat Bekkevoort zoveel prachtige plekjes heeft, denk maar aan de vele holle wegen of aan de mooie vergezichten vanop de heuvels. De Wissenbeemd te Assent werd met een meerderheid van de stemmen (51,5%) verkozen tot het mooiste plekje. Dit rustige plekje wordt beheerd door Natuurpunt vzw en door het Agentschap voor Natuur en Bos. Het ligt verscholen in de Begijnenbeekvallei en zit gevangen tussen de Provinciebaan en de Begijnenbeek, die aan de voet van de Hermansheuvel stroomt. Je passeert hier ook als je de Hermansheuvelwandeling(en) volgt. De holle wegen die je naar dit plekje leiden, behoren tot de mooiste van de streek. Je kan hier genieten van de rust en de natuur. Echt een plekje om te koesteren! © Peter Roels / Focus

landschap Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 6 7 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek landschap Ten zuiden aan de Hermansheuvel grenst paard en kar langs een vast traject het Waanveld. Een mooi gebied dat in verdween de vegetatie en werd de bodem stukken wordt verdeeld door mysterieuze losgewoeld. Op een helling wordt de holle wegen. losse aarde bij elke regenbui weggespoeld. Door het steeds opnieuw De eerste holle wegen ontstonden loswoelen en afspoelen van de grond in de late Middeleeuwen. komt het wegdek lager te liggen Hoewel deze lijnvormige, kleine ten opzichte van het omliggende land. landschapselementen nooit echt Zodra de berm stevig genoeg is ‘aangelegd’ werden, hebben ze hun en begroeid raakt met planten, wordt bestaan toch te danken aan de mens. de veldweg geleidelijk omgetoverd Door het regelmatig passeren van tot een sfeervolle holle weg.

HOllE WEG OP DE flANK VAN DE HERmANSHEUVEl r Holle weg Leemkuilstraat in het Waanveld © Lorenzo Valera / Focus

Holle wegen bieden een verrassende kijk op de omgeving

Holle wegen zijn ecologisch zeer idyllisch onderdeel van het historische interessant omdat er een heleboel en aantrekkelijke landschap van planten en dieren leven. Ze vormen het Hageland. Een wandelaar of fietser ook een verbindingsweg tussen andere wordt er even opgeslorpt in het landschap stukken natuur. Langs holle wegen en krijgt zo een andere, verrassende kunnen dieren en zaden van planten kijk op de omgeving. Als holle wegen zich veilig verplaatsen. verdwijnen, is niet alleen de natuur Ook vormen holle wegen een belangrijk, het slachtoffer, de mens verliest een stukje landschap om van te genieten.

MEER WETEN?

r Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw Katrien Uyttebroek, projectmedewerker water en natuurrecreatie T 016 61 92 27 of [email protected] © Lorenzo Valera / Focus

landschap Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 8 9 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek landschap Het gebied wordt gekenmerkt door landbouwpercelen grasstroken kunnen veel open ruimte. Er is hier nog vrij veel blijven staan om erosie tegen te gaan. landbouw, fruitteelt en weiland. Op de Of er worden hagen aangeplant om het landbouw zuidelijke hellingen worden zelfs druiven leefgebied van akkervogels te behouden. geteeld, waarvan men Hagelandse wijn Deze afspraken worden vastgelegd maakt. in een beheerovereenkomst. landbouwers als landschapsbouwers Het Regionaal Landschap We laten je graag kennis maken met Noord-Hageland vzw en de Vlaamse het landbouwleven hier aan de hand Landmaatschappij werken vaak met van een interview met André Bruyninckx landbouwers samen aan het landschap en van Hoeve Elzenhout. de natuur. Samen bekijken ze langs welke

AKKERS OP DE HERmANSHEUVEl r © Lorenzo Valera / Focus © Lorenzo Valera / Focus

landbouw Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 10 11 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek landbouw actie!

In de verte zie ik hoeve Elzenhout Ben je al lang landbouwer? werd mijn vader eigenaar van de hoeve. Hoe kan een landbouwer opduiken aan de voet van de André Bruyninckx: Ik ben geboren Zelf heb ik nu nog wat paarden, die ik hou de natuur een handje helpen? Hermansheuvel. Voor het huis in de op de boerderij en heb de hoeve begin als hobby. En help ik mijn zoon een beetje, weide spelen twee paarden met elkaar. jaren ’70 van mijn vader overgenomen maar hij neemt alle beslissingen. Her en der verschijnen grasstroken in Terwijl zoon Gino samen met de en sinds een vijftal jaar leidt mijn zoon het landschap. Ze worden doelbewust niet landbouwbedrijfsplanner druk het bedrijf. Hoeve Elzenhout wordt Welk soort bedrijf is dit? bemest, bespoten en betreden. Op die aan de slag gaat om een aantal al jarenlang gerund door de familie Het is een gemengd bedrijf: we doen manier dragen de stroken bij aan milieu, beheerovereenkomsten te bespreken, Bruyninckx. Mijn overgrootvader had aan akkerbouw, vooral aardappelen, natuur en landschap: ze beschermen ga ik met vader André mee naar een ze eerst als pachthoeve. Heel het gebied en houden varkens. We werken veel waardevolle bosranden en fauna en flora rustigere plaats. van de Hermansheuvel, Waanveld, met seizoenspacht zodat er per jaar op in holle wegen, heggen en houtkanten. Een vriendelijke dame verwelkomt me Begijnenbeekvallei tot in Webbekom andere plaatsen aardappelen gepoot De kwetsbare waterlopen worden zuiver in de keuken met een heerlijke kop koffie behoorde toe aan één familie: worden. Je kan niet elk jaar op dezelfde gehouden en vruchtbare landbouwgrond en een lekker chocolaatje. de la Croix – d’Ogimont. Rond 1960 akker aardappelen zetten. De varkens spoelt niet meer uit in de holle weg. zijn erbij om het inkomstenrisico wat te spreiden. Gaat het niet goed Naast deze grasstroken (of ‘Ik hou van de buitenlucht en van de vrijheid.’ met de aardappelen, kunnen we nog perceelsranden) zijn er nog heel terugvallen op de varkens en omgekeerd. wat andere mogelijke maatregelen. Elke landbouwer die geïnteresseerd is, Wat vind je het mooiste/moeilijkste kan een beheerovereenkomst sluiten aan je beroep? met de Vlaamse Landmaatschappij Zelf ben ik heel graag in de buitenlucht. via de bedrijfsplanner. De landbouwer Zeker de maand mei is een favoriete verbindt er zich toe de voorwaarden maand. Je ziet dan je gewassen groeien van de beheermaatregel na te leven op de akker en dat geeft veel voldoening. gedurende vijf opeenvolgende jaren Waarschijnlijk is dit wel voor elke boer en wordt vergoed voor zijn engagement. anders. Ik ken er een aantal die liefst van al in de stallen zijn bij de dieren. Benieuwd welke beheerovereenkomsten Daarnaast hou ik ook van de vrijheid jij als landbouwer kan sluiten? die je hebt. Je organiseert alles zelf zoals Contacteer dan Matthias Lemmens, je het wil. Natuurlijk moet je de seizoenen de bedrijfsplanner van Noord-Hageland volgen, zo is het in april (alles zaaien) GSM 0499 59 38 39 en in oktober (rooien van aardappelen) of [email protected] wel heel druk, maar verspreid over het jaar valt de totale werklast wel mee. © Staf De Roover

landbouw Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 12 13 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek landbouw weetje Hoeve Elzenhout

De naam ‘Elsenhout’ wordt in 1292 vermeld als die van een bos dat aan de abdij van Sint-Truiden toebehoorde. In 1660 werd voor het eerst vlak in de buurt daarvan een pachthoeve vermeld die toebehoorde aan jonker Constantin Sohier, in 1671 Baron de Sohier genoemd.

Het moeilijkste om landbouwer te zijn Als kind gingen we over de is al de regelgeving die er bij komt. Hermansheuvel te voet naar school En hierdoor wordt je vrijheid wel heel erg samen met de grote zussen en andere ingeperkt. Het is normaal dat er regels kinderen. Onderweg zagen we dan heel zijn en dat iedereen zich hieraan houdt, veel dingen in de natuur. Wanneer de maar alles wordt veel strikter en er komen merel jongen had bijvoorbeeld. We staken zoveel meer punten en komma’s bij. er veel van op. Tot in 1961 bewerkten wij © Lorenzo Valera / Focus

Dit maakt het soms moeilijk om nog veel het land met de paarden. Dan kwamen r vrijheid te ervaren. de eerste kleine tractoren, die steeds fRUITTEElT OP DE HERmANSHEUVEl maar groter en groter werden. Er is Welke landbouwbedrijven liggen veel schaalvergroting geweest, dat het hier rondom? En is dit veel veranderd landschap wel niet altijd ten goede kwam, de laatste jaren? maar het moet natuurlijk rendabel blijven. We praten nog wat verder over de Met een goed gevoel loop ik het erf af, Vroeger waren er veel meer kleinkinderen en over de dagdagelijkse terwijl ik nog enkele boerenzwaluwen landbouwbedrijven dan nu. Kleinere Hoe zie jij de toekomst van het bedrijf? beslommeringen van het leven op de in en uit de stal zie vliegen. En langs bedrijven zonder opvolging investeerden Sinds een vijftal jaar heeft mijn zoon, boerderij. Maar dan is het tijd om afscheid de hangar passeer ik een grote tractor niet meer en doofden uit. Nu zijn het de Gino, de leiding over het bedrijf en zal te nemen. Het was een heel aangenaam waarnaast ook kleine, plastieken modellen grotere die nog bestaan. Het is een heel hij zeker verder doen zoals hij nu bezig is. gesprek, waarin ik toch wel een beter staan. De opvolging in dit bedrijf lijkt gevarieerd aanbod: akkerbouw, veeteelt, Zorgen dat er brood op de plank komt. zicht kreeg op het landbouwleven. op dit ogenblik verzekerd. fruitteelt, wijnbouw… Hij en zijn vrouw hebben een zoontje van vijf jaar. Dus mogelijk is er opvolging, Landbouwer is landschapsbouwer. maar dat zal de toekomst uitwijzen. Klopt dit volgens jou? En veranderde er Momenteel speelt hij heel graag

veel aan de manier van bedrijfsvoering? met speelgoedtractors en machines, MEER WETEN? maar dat kan natuurlijk nog veranderen. r Uiteraard. Ik heb het geluk dat ik kan Dit interview is in mei 2010 afgenomen door Katrien Uyttebroek, projectmedewerker spreken over een lange periode en heel bij het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw. T 016 61 92 27 of [email protected] veel verandering heb meegemaakt.

landbouw Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 14 15 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek landbouw Grote delen van de Hermansheuvel zijn De open plekken zijn ook van sinds enkele jaren eigendom van het levensbelang voor allerlei zeldzame Agentschap voor Natuur en Bos van de vlinders. Omgevallen bomen zorgen voor natuur Vlaamse Overheid. Het beheer is gericht aanwezigheid van dood hout, waar heel op een zo groot mogelijke natuurlijke wat insecten, paddenstoelen en mossen verscheidenheid. Onbemeste graslanden van profiteren. Deze levensgemeenschap Natuurlijke en heide worden afgewisseld met zorgt dan weer voor voedsel voor andere verscheidenheid natuurlijk bos. Uitheemse soorten in de dieren. bestaande bossen worden bestreden om inheems loofbos meer kansen te geven. De zuidelijke beboste flanken van de Hermansheuvel zijn een geschikt Omgevallen bomen die blijven liggen leefgebied voor de das. Enkele oude zorgen voor open plekken waardoor de dassenburchten zijn nog aanwezig. kruiden struiklaag meer groeikansen De das zelf is sinds 1952 niet meer gezien. krijgen. Het gevarieerd bos is interessant Dankzij de verbeterde kwaliteit van dit voor soorten zoals de levendbarende gebied is er goede hoop dat dit prachtige hagedis die er zich kan opwarmen. dier de komende jaren terugkeert. Boerenzwaluw © Hans Gebuis / Buiten-Beeld Levendbarende hagedis © Wouter Pattyn / Naturesk

natuur Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 16 17 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek natuur Het Waanveld ligt ten zuiden van de herbergen veel verschillende planten In de Begijnenbeekvallei vinden we bossen met een uitbundige voorjaarsflora. Hermansheuvel en is een open landschap en dieren. Het zijn echte gangen, uitzonderlijk waardevolle graslanden, In de tekening hieronder zie je waar doorsneden door tal van prachtige holle door landbouwgebied, waarlangs die overgaan in de oude zomereiken- de verschillende soorten voorkomen. wegen. vele dieren zich verplaatsen. Eeuwenoude holle wegen zijn waardevolle Op de flanken van deze holle wegen linten vol leven en maken het gebied is de kruid-, de struik- en de boomlaag ook uitermate geschikt als wandelgebied. dikwijls zeer goed ontwikkeld De holle wegen van het Waanveld en zeer gevarieerd.

Planten en dieren in de holle wegen BOOMLAAG Blauwborst © Naturesk Gevlekte orchis © Staf de Roover Wateraardbei © Staf de Roover

Zomereik Beuk Haagbeuk Lijsterbes Zoete kers zomereik © RLNH zomereik © RLNH Franjestaart Franjestaart vleermuis © Vilda Zomertortel Nagtegaal © Ton Buiten-Beeld STRUIKLAAG

Hazelaar Hondroos Vlier Sleedoorn Braam Kamperfoelie Meidoorn Meidoorn © RLNH Hazelaar © RLNH Sleedoornpage © Klaas van Haeringen / Buiten-Beeld KRUIDLAAG

Salomonszegel Eikvaren Klimop Maarts viooltje Bosanemoon Klaprozen Grote tijm Waterspitsmuis Waterspitsmuis © René Janssen / Buiten-Beeld Grote tijm © Michel Geven Buiten-Beeld Argusvlinder © Ad Sprang / Buiten-Beeld Egel © Staf de Roover Veenpluis © Staf de Roover

natuur Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 18 19 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek natuur Je hebt meer buren dan je denkt!

Met de campagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’ wil de provincie Vlaams- Beheer in de vallei Omdat overstromingen met water van Brabant samen met alle lokale besturen, slechte kwaliteit nefast zijn voor veel verenigingen en inwoners werken aan Grote delen van de vallei worden van deze planten moet eerst de kwaliteit meer biodiversiteit. En iedereen, groot ondertussen beheerd door het van het water van de Begijnenbeek en klein aanzetten tot actie. Agentschap voor Natuur en Bos. verbeterd worden. Want de rivier wordt In samenspraak met de gemeente- Stroomafwaarts van Assent nu o.a. via de Vijverloop vervuild met besturen zijn enkele bedreigde beheert Natuurpunt vzw het erkend huishoudelijk afvalwater van Bekkevoort. dieren plantensoorten per gemeente natuurreservaat Papenbroek. Heel Ook kan er meer water in de rivier zelf gekozen om hun voortbestaan veilig wat van de vroegere graslanden die worden opgehouden. Door de oude te stellen: de koesterburen. Bekkevoort verwilderd zijn of ingeplant zijn met meanders opnieuw in te schakelen wordt telt dankzij haar rijkdom aan holle wegen populieren worden terug hersteld de rivier immers langer. en bossen maar liefst acht koesterburen. naar grasland of omgevormd tot Zo koesteren we de geelgors, grote natte elzenbroekbossen. De zeldzame Op de minst natte percelen wordt tijm, vingerhelmbloem, waterspitsmuis, blauw- en dottergraslanden verdienen het arbeidsintensieve hooilandbeheer argusvlinder, boerenzwaluw, huiszwaluw bijzondere zorg. Om ze te behouden vervangen door begrazing. In het en eikelmuis. In dit natuurhoofdstuk kom moet de verdere verdroging in de Papenbroek kiest Natuurpunt vzw voor je alvast enkele van hen tegen. Neem ook Begijnenbeekvallei tegengegaan worden. schapen omdat ze licht zijn en dus het eens een kijkje op www.koesterburen.be De rechtgetrokken en uitgediepte vochtige terrein het minst vertrappelen. en ontdek de wondere wereld van jouw Begijnenbeek vervoert immers zeer snel Er werd gekozen voor het oude Hebridean koesterburen! veel water weg uit de vallei richting Diest. ras omdat ze sterk, zelfredzaam en niet

veeleisend zijn. Vingerhelmbloem © Ronald van Wijk / Buiten-beeld

Hoe omgaan met dieren op je pad? Hebrideans zijn bovendien ‘scharrelaars’ Natuur dankzij… die rondtrekken op zoek naar voedsel Geef de dieren niets te eten; ze zijn dat bestaat uit zowel grassen, kruiden In het gebied zijn twee natuurbeheerders in staat om zelf voldoende voedsel als harde zegges, bladeren, twijgen actief: het Agentschap voor Natuur bijeen te grazen. Door hen te en zelfs bramen. en Bos vanuit de Vlaamse Overheid voederen verstoor je het natuurlijk Het moeilijk toegankelijke Papenbroek en Natuurpunt vzw als leden- en graasgedrag van de dieren en zal het kan je via geleide wandelingen bezoeken. vrijwilligersvereniging. beheer niet het gewenste resultaat Elders in het gebied kan je vrij wandelen opleveren. Let bovendien op de ram op de paden. die een kuddeverdediger is en ook mensen als mogelijke bedreigers kan zien. Ga niet te dicht bij en jaag de MEER WETEN OVER GELEIDE WANDELINGEN EN NATUURBEHEER?

Hebridean schapen © RLNH dieren niet op. r Agentschap voor Natuur en Bos: T 016 24 17 40 of www.natuurenbos.be

r Natuurpunt Bekkevoort: T 0477 27 14 03 of www.natuurpunt.be/bekkevoort

natuur Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 20 21 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek natuur De eerste menselijke sporen

Al vanaf de laatste ijstijd leefden er in dit Toen het warmer werd, verdrong het cultuurhistorie gebied mensen. Dat leiden we af uit de woud de open vlakte. Voor de jacht in gevonden stenen werktuigen, artefacten minder toegankelijke bossen gebruikte genoemd, die ze achterlieten op het veld. men kleinere steentjes, microlieten Eeuwenoude sporen Vermoedelijk leefden deze volksstammen genoemd, om ze te verwerken in in het landschap zo’n 35.000 tot 12.000 jaar geleden. harpoenen, speer- en pijlbewapening. Vanaf de kale heuveltop hadden ze een Veel van deze microlieten zijn gevonden weids uitzicht over hun jachtgebied, een op droge zandige oevers van waterlopen, schrale steppevlakte die begraasd werd zoals in het gebied Wissenbeemd aan de door kudden mammoeten, rendieren, oever van de Begijnenbeek. bizons en paarden.

cultuurhistorie Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 22 23 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek cultuurhistorie Vaste bewoning

Rond 3.000 voor Christus vestigden Op een gelijkaardige site, de Wijndries, de Michelsbergers zich boven op de top heeft men ook sporen gevonden van van de Hermansheuvel. De steile randen een vroege boerengemeenschap, van de heuvel beschermden hen aan ditmaal van de zogenaamde Blicquigroep. de ene zijde. Aan de andere kant zorgde een ringgracht voor bescherming. In dit gebied zijn veel gepolijste stenen Ze hoedden een eigen veestapel en bijlen gevonden. Hieruit kunnen we teelden granen, zodat ze in de nabijheid afleiden dat de streek permanent van hun velden konden wonen. Daardoor bewoond is gebleven. De bijlen dienden waren ze minder afhankelijk van jacht voor het rooien van bomen om plaats en pluk, in tegenstelling tot de te maken voor akkerland. Later werden ronddolende stammen in hun omgeving. ze vervangen door bronzen en ijzeren

De oudste ons bekende hoeve is die van ‘de oude wan’. Zij was eigendom van de Kartuizers van Zelem en was gebouwd op de zuidelijke flank van de Hermansheuvel, met zicht op haar akkers in het Waanveld. Ten westen van de beek ligt nu nog de hoeve ‘het Elzenhout’, waarvan al sprake is begin 18de eeuw. Op de noordflank richting Assent stond de ‘Mariëndaalhoeve’ die toebehoorde aan het klooster van Mariëndaal te Diest. Nu is op deze plaats een varkenshouderij gevestigd.

De eerste sporen van primitieve Vanaf de Frankische volksverhuizingen ijzersmeltovens dateren van in de tijd werd dit kolenwoud systematisch van de Kelten. Maar we vermoeden gerooid en ontstonden steeds meer dat de productie van dit zeer gegeerde nederzettingen. De oudst bekende metaal pas goed op dreef kwam en zelfs in de buurt van de Hermansheuvel is industriële proporties aannam tijdens Assent, dat voor een groot stuk van haar de Romeinen. De aanwezigheid geschiedenis behoorde tot de abdij van van de vele eiken- en beukenbossen Sint-Truiden. leverde uitstekende houtskool voor deze ovens. Hermansheuvel © Peter Roels / Focus

cultuurhistorie Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 24 25 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek cultuurhistorie Bereikbaarheid vroeger en nu rijke Brabantse steden in het westen en het Maas- en Rijngebied in het oosten. Door de steile hellingen en bebossing was Hoeveel handelskaravanen, legers, er op de Hermansheuvel weinig verkeer koningen en keizers zijn hier gepasseerd? mogelijk. De heuvel werd wel omzoomd Heel onze geschiedenis is hier voorbij door drie voorname routes. De eerste gekomen! Nu is de eerste weg een rustige weg kwam van Aarschot en liep naar holle straat. De andere twee zijn nog Zoutleeuw, dwars door Mitsbeke en het steeds de drukke verkeersaders van Waanveld. Een tweede route liep over de weleer. De E314 tenslotte heeft men er westelijke heuvelflank van de vallei naar rakelings langs getrokken. Dus wie even Wersbeek en Tienen. Deze baan dwarste deze prachtige heuvel wil bewonderen, in de andere richting in Meerbeek de weg heeft geen excuus dat hij er niet kan Leuven-Diest. Deze laatste was een van geraken! de belangrijkste verbindingen tussen de

MEER WETEN?

r Heemkring Bekkevoort T O16 77 86 82 of [email protected] Zij kunnen je ook verder helpen met een uitgebreide bibliografie.

De naam Hermansheuvel

De oudste vermelding (1253) van de Hermansheuvel is ‘Halebranshovel’, later Herbrantshovel. Dit zou betekenen ‘heuvel van een zekere Halebrant’. Door vermenging met de naam van de familie Hermans, die in Assent goed vertegenwoordigd was, zou de naam vervormd zijn tot Hermansheuvel. Op enkele plekken na is deze heuvel tot in de 19de eeuw steeds bebost gebleven, zoals trouwens de meeste heuvels in het Hageland. Bosbouw was voor de Hagelanders een voorname bron van inkomsten. Tot aan de Franse revolutie bleef de abdij van Sint-Truiden in het bezit van ruim 40 hectare bos, gelegen op de steile westerhelling en het plateau. In de 18de eeuw bestond het vooral uit hakbos, dat om de negen jaar werd gekapt voor brandhout. Er werden daar zelfs nog regelmatig wolven geschoten! Ferraris-kaart 131 nr. © Nationaal Geografisch Instituut www.ngi.be

cultuurhistorie Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 26 27 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek cultuurhistorie In voorgaande hoofdstukken kon je typisch Hagelandse ijzerzandsteen al lezen wat de streek allemaal te bieden kan bewonderen. Op de Kloosterberg heeft. Met de informatie in dit laatste heb je een enig zicht op de omgeving. recreatie deel kan je het aan den lijve ondervinden! Het gebied heeft heel wat Wijndrieswandeling (9 km) recreatietroeven. Verken de omgeving De Wijndrieswandeling vertrekt aan de Te voet, te paard al wandelend, al fietsend of zelfs te paard. St.-Quirinuskerk in de Processiestraat of met de fiets Je zal verrast zijn want telkens krijg je in Wersbeek. Op het pleintje naast een ander beeld te zien. de kerk is parkeergelegenheid. Je wandelt in twee lussen waarbij je telkens langs Wandelingen de kerk passeert. Deze kerk is recent beschermd samen met de omgeving. Ontdek de mooiste plekjes van Op de noordelijke lus kan je van op de Bekkevoort te voet. Op deze bladzijde Wijndries genieten van het prachtige vind je een korte beschrijving van de uitzicht. bewegwijzerde wandelingen terug. Muggenbergwandeling (7,3 km) De wandelingen van Toerisme Deze wandeling start aan de Vlaams-Brabant zijn in één richting St.-Laurentiuskerk aan de Halensebaan bewegwijzerd op zeshoekige borden in Molenbeek. Op de onverharde met de vermelding van de naam parking voor de pastorij kan je de wagen van de wandeling. achterlaten. Je stapt voornamelijk over veldwegen, slechts een zeer klein Veertigbunderswandeling (7,6 km) gedeelte gaat over verharde weg. Deze wandeling vertrekt aan het Onderweg passeer je de kapel van gemeentehuis van Bekkevoort, Antonius van Padua en de Panishoeve. waar ook een ruime parking is. Je wandelt door een paar prachtige Het Regionaal Landschap holle wegen, waaronder de Kerkhofweg. Noord-Hageland vzw stippelde drie Bij helder weer kan je genieten wandelingen uit. Ze zijn in beide van enkele indrukwekkende vergezichten. richtingen bewegwijzerd met houten paaltjes met daarop een kleurensymbool. Mierenbergwandeling (15 km) Aan de O.L.Vrouwkerk in de Dorpsstraat Landschapswandelingen in Assent start de Mierenbergwandeling. Hermansheuvel (3,5 km – 7 km – 12,5 km) Parking vind je op het pleintje tegenover Al deze wandelingen vertrekken aan de de kerk. Je wandelt in lusvorm tussen O.L.Vrouwkerk aan de Dorpsstraat in Assent en Diest over zowel verharde Assent. Op de parking tegenover de kerk wegen als veldwegen. Ook hier ga staat een infobord over deze wandelingen. je door holle wegen, waarin je de Elke route gaat over de Hermansheuvel. © Wouter Pattyn / Naturesk

recreatie Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 28 29 Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek recreatie Je kan kiezen uit een wandeling van Op de kaart staan de routes en Je kan de route ook bekijken op de Verblijfsmogelijkheden 3,5 km (gemerkt met een blauwe ruit), knooppunten aangeduid én de aansluiting website van de gemeente Bekkevoort: van 7 km (gemerkt met een oranje met de routes in de provincies Limburg www.bekkevoort.be Heb je zin om meerdere dagen cirkel) of de grote wandeling van en Antwerpen. Een bijgeleverd boekje te vertoeven in de rust en de natuur? 12,5 km (gemerkt met een rode driehoek). geeft je een overzicht van de fietscafés Of verken het gebied te paard! Alle logeermogelijkheden vind je De oranje route kan je nog uitbreiden langsheen de Hagelandse routes. Meer informatie over terug op de website: met een extra lus van 2,5 km waarbij je de verschillende ruiterroutes www.toerismevlaamsbrabant.be langs een wijnhoeve passeert. De kaart van het fietsknooppunten- vind je op www.ruiterpaden.be > doorklikken op ‘Logeren.’ netwerk is te verkrijgen bij: Andere recreatievormen [email protected] langs het fietsknooppuntennetwerk T 016 26 76 20 Toerisme Vlaams-Brabant heeft ook een ontdek je mooie plekjes in Bekkevoort. fietsknooppuntennetwerkuitgewerkt. Ben je een sportieve fietser? Dit kruist ook door Bekkevoort. Je bepaalt Volg dan de mountainbikeroute

TE PAARD DOOR DE HOllE WEGEN VAN BEKKEVOORT zelf hoe ver je fietst en langs welk traject. ‘Hagelandse Parel’ die uitgestippeld r Schrijf vooraf de nummers in volgorde is in het gebied. Zeker de moeite waard! op en creëer je eigen fietstocht op maat. Deze mountainbikeroute bestaat uit Het fietsknooppuntennetwerk in het twee lussen. Het parcours brengt je langs Hageland sluit naadloos aan bij dat van pittige klimmetjes en mooie afdalingen de andere provincies. Dus je kan door de fruit- en wijnstreek van het bijvoorbeeld vanuit Diest of Landen Hageland. zowel naar het noorden, oosten, zuiden als westen fietsen. Zo kan je De grote lus heeft een lengte van in meerdere dagen bijna heel Vlaanderen ca. 25 km, terwijl de kleine lus ca. 18 km en een stuk van Nederland doorkruisen. bedraagt. Ze kunnen elk apart gereden worden of de iets meer geoefende biker Alle informatie vind je op de fietskaart kan ze samenvoegen. De routekaarten ‘Fietsknooppuntennetwerk Hageland’. zijn beschikbaar op het gemeentehuis. Aan het gemeentehuis zit je al onmiddellijk op de route.

MEER WETEN?

r Toerisme Vlaams-Brabant: T 016 26 76 20 of www.toerismevlaamsbrabant.be

r Toerisme Bekkevoort: T 013 46 05 68 of www.bekkevoort.be

r Pasar Bekkevoort: T 013 32 28 00 of www.pasar.be/bekkevoort

recreatie Hermansheuvel, Begijnenbeekvallei, Waanveld: een bekoorlijke mozaïek 30 ? MEER WETEN? Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw Villa Coremans. Gelrodeweg 2. 3200 Aarschot T 016 63 59 54 F 016 63 10 60 [email protected] www.rlnh.be