(Predlog)

Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica

2012 - 2017

Andrijevica, februar 2012. god. Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica za period 2012-2017 godine pripremio je strateški tim i graĎani Opštine uz pomoć Regionalnog centra za ţivotnu sredinu, konsultantske firme MAXIMA CONSALTING iz Beograda i Ministarstva ekonomije, a koji se realizuje u okviru projekta Obrazovanje za održivi razvoj na Zapadnom Balkanu, koji finansira Ministarstvo spoljnih poslova Finske. Zakonom o Regionalnom razvoju Crne Gore i usvojenim Strateškim dokumentima na nacionalnom nivou, definisan je okvir za izradu Strateškog plana razvoja na nivou lokalne zajednice. S tim u vezi, izradi ove Strategije pristupilo se sistematski i u partnerstvu sa Regionalnim centrom za ţivotnu sredinu i drugim lokalnim akterima. Tokom 2009. godine potpisan je ugovor o Razumijevanju Opštine Andrijevica i REC-a čime se i zvanično krenulo u realizaciju ovog dijela projekta u kojem je predviĎena izrada Strateškog plana opštine Andrijevica.

Da bi se stekli i drugi neophodni preduslovi za izradu Strategije, Predsjednik Opštine Andrijevica је 13.10.2011. god. donio Odluku о pristupanju izradi Strategije i formirala је radnu grupu za izradu Strateškog dokumenta.

2 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

3 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Metodologija

Kao najvaţnija strategija, Strategija odrţivog razvoja lokalne zajednice uključuje sve smjernice, ciljeve i mjere relevantne za sve sektore, stvarajući uslove za realizaciju ili razvoj drugih planova na lokalnom nivou. Svi drugi lokalni sektorski planovi imaju za cilj da u okviru svojih oblasti ispune i razviju mogućnosti šire definisane Strategije razvoja lokalne zajednice, poštujući smjernice zadate vizijom, ciljevima i prioritetima, pruţajući operativnu podršku projektima i aktivnostima predviĎenim akcionim planom. Strategija je zasnovana na participativnom pristupu, što podrazumijeva direktnu uključenost svih javnih i privatnih zainteresovanih strana u toku trajanja cjelokupnog procesa. Participativni pristup u izradi Strategije se ne odnosi samo na zajedničku izradu strateškog dokumenta i akcionog plana, nego omogućuje šire učešće zajednice u identifikaciji, aktiviranju i koordinaciji partnerstva za implementaciju pojedinih aktivnosti i projekata. Razlog za uvoĎenje participativnog metoda je prije svega praktične prirode. Participativni pristup poboljšava kvalitet donijetih odluka tako što omogućava:

- Potreban nivo znanja za odgovoran proces donošenja odluka zasnovanih na činjenicama - Široku podršku za donošenje odluke - Zajedničko vlasništvo nad problemima i rješenjima problema - Jačanje lokalnih kapaciteta za implementaciju projekata - Povratne informacije za rukovodstvo

Razvojni subjekti sa različitim ulogama i funkcijama su bili uključeni u proces izrade Strateškog plana počev od faze planiranja pa do faze definisanja realizacije projekata i upravljačkih aktivnosti. Konsultativna grupa okuplja sve zainteresovane strane koji ţive i rade na teritoriji Opštine. Konsultativna grupa je bila zaduţena za opštu elaboraciju Strategije i imala je stručnu podršku tematskih radnih grupa kao i svih javnih institucija i agencija. Na prvom sastanku, članovi Konsultativne grupe su identifikovali tematske radne grupe. Proces izrade Strateškog plana se sastoji od pet glavnih faza koje se ponavljaju u petogodišnjem ciklusa Faze Dokumenta 0. Pokretanje procesa strateškog planiranja Organizaciona struktura - regulativa 1. Analiza tekućeg stanja – Profilisanje Izvještaj o odrţivosti zajedn. 2. Definisanje prioriteta, vizija i ciljeva Strateški dokument 3. Projekti i aktivnosti za oreĎene rezultate Akcioni plan 4.Implementacija, upravljanje, praćenje Upravljački sistem 5. Marketing i komunikacije Plan marketinga i plan komunikacija

Ciklus izrade Strateškog plana počinje izradom Analize tekućeg stanja – profilisanjem zajednice kojom se tekuće stanje i faktori odrţivosti u zajednici identifikuju i procjenjuju. Sljedeći korak je definisanje vizije, ciljeva i prioriteta u okviru strateškog dokumenta na lokalnom nivou, uključujući i prostorne dijagrame, gdje je to moguće. Nakon ove faze, slijedi definisanje aktivnosti i projekata u okviru lokalnog akcionog plana, koji je dopunjen i podrţan partnerskim sporazumima. Kako bi smo postigli odreĎene rezultate, faza implementacije projekta treba da bude podrţana razvijenim sistemom upravljanja i monitoringa.

4 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

S A D R Ţ A J

1. Osnovna analiza...... 2 1.1. Pregled...... 2 1.1.1. Osnovne karakteristike ...... 2 1.1.2. Prirodni resursi ...... 9 1.1.3. Infrastruktura ...... 13 1.2. Demografija, rad i socijalno staranje...... 15 1.2.1. Demografski trendovi...... 15 1.2.2. Zaposlenost i nezaposlenost...... 16 1.2.3. Zdravstveno - obrazovni sistem...... 18 1.2.4. Kultura i sport...... 20 1.3. Ekonomsko - proizvodni sistem...... 21 1.3.1. Industrija i usluge...... 21 1.3.2. Turizam...... 26 1.3.3. Poljoprivreda...... 28 1.4. Saobraćaj i komunikacione tehnologije...... 30 1.4.1. Putnički saobraćaj...... 30 1.4.2. Komunikaciona i poštanska mreţa...... 33 1.5. Ţivotna sredina...... 34 1.5.1. Upravljanje otpadom...... 34 1.5.2. Kanalisanje otpadnih voda...... 34 1.5.3. Upravljanje šumama i zaštita biodiverziteta...... 35 1.6. Administrativni kapaciteti...... 36 1.6.1. Organizacioni i kadrovski kapaciteti...... 36 1.6.2. Finansijski kapaciteti...... 37 2. SWOT Analiza...... 39 2.1. Vrijednosti Opštine Andrijevica...... 39 2.2. Analiza zainteresovanih strana...... 41 2.3. SWOT analiza demografije, rada i socijalnog staranja...... 46 2.4. SWOT analiza ekonomsko-proizvodnog sistema...... 47 2.5. SWOT analiza saobraćaja i komunikacije i ICT-a...... 48 2.6. SWOT analiza ţivotne sredine...... 49 2.7. SWOT analiza administrativnih kapaciteta...... 50 3. Razvojni ciljevi opštine, prioriteti i mjere sa razvojnim projektima...... 51 3.1. Vizija...... 51 3.2. Definisanje prioriteta...... 51 3.3. Akcioni plan...... 52 3.4. Izvori finansiranja razvojnih projekata...... 62 4. Sistem menadţmenta i monitoringa...... 66 4.1. Rad konsultativne grupe...... 69 Anex 1 – Analize postojećeg stanja...... 70 Opis projekata (Project Fiches)...... 77

5 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.Osnovna analiza

1.1. Pregled

1.1.1 Osnovne karakteristike

Opština Adrijevica nalazi se u sjeveroistočnom dijelu Crne Gore. Graniči se na sjeveru i istoku sa opštinom Berane, na jugoistoku sa opštinom Plav, na zapadu sa opštinama Podgorica i Kolašin, a na jugu, u duţini od 25 km se graniči sa Republikom Albanijom. NajmlaĎa crnogorska opština nalazi se u Gornjem Polimlju većim dijelom na lijevoj obali Lima. Na području opštine Andrijevica prema popisu iz 2011. godine, ţivi 5071 stanovnik. Opštinski centar se nalazi izmeĎu dvije planinske rijeke Zlorečice i Kraljštice i ima vrlo povoljne uslove za razvoj turizma. Opština Adrijevica zahvata prostor od 340 km² okruţen visokim planinama: Komovima, Bjelasicom i Prokletijama.

Slika br.1 - Karta granica opština Crne Gore

Naselja opštine su uglavnom razbijenog tipa i relativno dobro su povezana meĎu sobom. Naselja ima 24 organizovanih u 16 mjesnih zajednica, uz opštinski centar Andrijevicu, koje predstavlja populaciono najveće naselje opštine (1055 stanovnika prema posljednjem popisu). Opštinski centar Andrijevica predstavlja glavni upravni, ekonomski, privredni i kulturni centar Opštine, kome direktno i indirektno gravitiraju sva naselja.

6 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Reljef

Prema geomorfološkoj rejonizaciji Crne Gore, teritorija opštine Andrijevica pripada oblasti visokih planina i površi koja se karakteriše prostranim, dobro očuvanim zaravnima i površima. U geomorfološkom pogledu teritorija opštine Andrijevica je brdsko-planinskog karaktera sa nadmorskim visinama od 700 m do 2.461 m na Komu Vasojevićkom.

Slika br.2 - Panorama Andrijevice

Opština Andrijevica zahvata jugoistočne djelove masiva planine Bjelasice gdje se ističu vrhovi Troglav , Jelenak , Lisa i drugi. Masiv Bjelasice se preko prevoja Trešnjevik povezuje sa masivom Komova na kojima se u opštini Andrijevica pored masiva Koma Vasojevićkog nalaze planine Bavan, Štavna , Carine i druge. Na jugu uz granicu sa Republikom Albanijom se nalaze Mojan, Ilijina glava i druge. Na jugoistočnom dijelu teritorija Opštine zahvata jugozapadne, zapadne i sjeverozapadne djelove Visitora sa Lipovicom, Grebenom i Zeletinom. Na istoku Opštine se nalazi Balj. Planinske masive razdvajaju i presijecaju brojne doline rijeka koje su duboko usjekle svoja korita gradeći mjestimično i prave klisure. Najznačajnija od njih je svakako dolina Lima koja ima značajna proširenja na mjestima gdje se u Lim ulivaju njegove pritoke.

7 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Hidrografija

Hidrografske karakteristike područja opštine profilišu veoma raznovrstan i značajan vodni potencijal, kao prirodno bogastvo. U hidrografskom pogledu tereni opštine Andrijevica pripadaju području sa veoma razvijenom hidrografskom mreţom tj. sa brojnim površinskim tokovima. U tom smislu, na području Opštine postoji evidentan hidroenergetski potencijal rijeke Lim sa pritokama. Najznačajniji površinski tok je rijeka Lim koja pripada slivu Drine odnosno crnomorskom slivu. Svi ostali površinski tokovi na teritoriji Opštine pripadaju slivu Lima. Desne pritoke Lima na teritoriji Andrijevice su Piševska i Šekularska rijeka, a lijeve Zlorečica koja nastaje od Perućice i Kutske rijeke, zatim Kraštica i Gradišnica odnosno Trebačka rijeka. Sem pomenutih, postoje i brojni manji vodotoci posebno na području Ulotine, Gornjih Luga, ZabrĎa i Trešnjeva. Klima

Klimatski uslovi na širem području Andrijevice (područje doline Lima, Bjelasice i Komova) su karakteristični za umjereno - kontinentalnu (dolina Lima), sub-planinsku (srednje visinske zone) i planinsku klimu (visoko-planinsko područje), sa znatnim uticajima mediteranske klime. Andrijevica, zbog svog poloţaja u dolini Lima (kroz koju u ovo područje dolaze klimatski uticaji iz okolnih niţih područja) ima umjereno - kontinentalnu klimu, znatno blaţu od okolnih visoko-planinskih terena kojima je okruţena, a istovremeno oštriju od niţih Berana, sa nekim elementima sub-planinske klime. Zime su duge i hladne, sa dosta snijega, ljeta su kraća i svjeţija nego u gradovima Polimlja na niţoj nadmorskoj visini, slabije su izraţena godišnja doba i jeseni su toplije od proljeća. Moţe se konstatovati da u klimatskom pogledu područje opštine Andrijevica najvećim dijelom pripada zoni izmijenjene umjereno-kontinentalne klime koja se karakteriše oštrim zimama i svjeţim ljetima. Obzirom na izraţenu morfološku razuĎenost terena (visoke planine, duboke rječne doline) veoma su velike razlike u mikroklimi pojedinih mjesta na teritoriji Opštine. PreovlaĎujući vjetrovi u zimskim mesecima su sjeverozapadni i sjeverni, a u ostalim mjesecima juţni vjetrovi. Sjeverni vjetrovi donose suvo i stabilno vrijeme pogodno za turistički boravak tokom ljeta i zime. Vjetrovi iz juţnog pravca najviše su zastupljeni u zimskom periodu, kada donose značajne količine snijeţnih padavina. Karakteristično je za ovo područje da su česte pojave vremenskih nepogoga kada zbog obilnih padavina dolazi do poplava koje prouzrokuju ogromne štete. Obzirom da se na klimatološkoj stanici u Andrijevici vrše mjerenja i osmatranja meteoroloških parametara od 2004. godine, prikazane vrijednosti prosječne temperature vazduha i količine padavina odnose se na period od 2004-2011. godine.

Prosječna temperatura vazduha jan feb mar apr Maj jun jul avg sep okt nov dec Sr.god -0.4 0.7 4.5 9.9 14.0 17.3 19.5 19.1 14.8 9.7 5.0 1.2 9.6

Prosječna količina padavina u lit/m2 jan feb mar apr Maj jun jul avg sep okt nov dec Sr.god 83 79 90 53 101 76 41 51 72 87 181 137 1053

Izvor: Hidrometeorološki zavod Crne Gore

8 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.1.2 Prirodni resursi

Vodno bogatstvo

Vode, kao prirodni resursi, imaju višestruke razvojne mogućnosti za stanovništvo: hidro- energetski potencijal, trţišnu valorizaciju i multifunkcionalni privredni razvoj. Ekonomska upotreba, zaštita i racionalan pristup vodnim potencijalima, moţe imati veoma pozitivne efekte u budućem razvoju. Bogata i raznovrsna hidrografska mreţa koju čine rijeka Lim sa pritokama, i to Zlorečica, Kraljštica, Trebačka rijeka, manji vodotoci, izvori i vrela, čine dobru osnovu za razvoj turizma, izgradnju energetskih objekata, flaširanje pitke vode i razvoj rečnog ribarstva.

Slika br.3 - Mogući energetsko-privredni objekti na vodotokovima Perućice i Zlorečice

Od značajnijih hidrogeoloških pojava na prostoru opštine Andrijevica treba istaći: Izvore male izdašnosti (Qmin = 0,1 – 0,5 l/s) koji ističu direktno iz tvorevina paleozojske starosti i sličnih sedimenata kredno-paleogene starosti (sliv Gradišnice, Rajovića, Desne rijeke i dr.); Izvori male izdašnosti (Qmin = 0,1 – 0,3 l/s) iz vulkanskih stijena (andeziti, keratofiri i dr.) u slivu Gradišnice i Piševske rijeke; Kontaktni izvori na višim kotama u terenu koji se pojavljuju na kontaktu karbonatnih stijenskih masa (krečnjaka i dolomita) i nepropusnih stijena, kakvi su izvori u slivu Mojanske rijeke; Bazični izvori koji ističu duţ korita vodotoka Lima i njegovih pritoka (izvori na području Ulotine, Sutjeske i u koritu Kutske rijeke); Mineralni izvori u Kraljima.

9 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Ministarstvo za ekonomski razvoj (sadašnje Ministarstvo ekonomije) je raspisalo tendere za dodjelu koncesija za izgradnju MHE krajem 2009. godine, na deset vodotoka, od kojih su dva na teritoriji opštine Andrijevica, i to: Kraljštica i Trebačka rijeka. Za ova dva vodotoka su raĎena jednogodišnja mjerenja hidropotencijala od strane Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore. S obzirom na idejna rješenja za tehno- ekonomsko valorizovanje ovih vodotoka, a na osnovu tendera koji je u proceduri, moguće je definisati ove lokacije za tu namjenu. Kako bi se omogućila nesmetana realizacija ovih projekata, Prostorno urbanističkim planom opštine Andrijevica će biti rezervisane površine za tu namjenu. Na rijekama Lim i Zlorečica, kao ni na Kutskoj rijeci i Perućici još uvijek nijesu raspisani tenderi za dodjelu prava za energetsko-ekonomsku eksploataciju putem izgradnje MHE, već su za isti u postupku neophodnih istraţivanja i pripreme za stavljanje u pravnu proceduru za dodjelu ovog prava ponuĎačima. Iz tog razloga, a s obzirom na njihov prirodni potencijal, Prostorno urbanističkim planom opštine Andrijevica rezervisan je prostor i uz ove vodotoke.

Mineralne sirovine

Iz ove oblasti treba posebno istaći brojna nalazišta ukrasnog kamena, mermera, šljunka i pijeska. Kada su u pitanju eksploatacija i prerada mermera i ukrasnog kamena na području opštine Andrijevica treba naglasiti da postoji više lokaliteta različitog arhitektonskog graĎevinskog kamena i mermera od kojih su najznačajniji sledeći:

Lokalitet Trebačka rijeka Izdanci vulkanogenih stijena u gornjem toku Trebačke rijeke se javljaju sa lijeve i desne strane počev od nadmorske visine od oko 850 m, dok je samo korito rijeke prekriveno blokovima od istih stijena. Na prirodnom izdanku stijena je blijedozelene boje, a na svjeţem prelomu zelene i sivozelene. Stijene su masivne teksture, jedre i veoma kompaktne. Na površini se uočavaju pukotine od kojih su neke i otvorene širine desetak santimetara i koje omogućavaju odvaljivanje većih blokova stijene.

Lokalitet Seoce U usjeku puta koji vodi od zaseoka Gunjaje prema katunu Stupe kod dvije uzastopne krivine na visini od 1.170 do 1.185 m otkriveni su gridvasti i brečasti krečnjaci gornjeg anizika. Ovaj izdanak se moţe pratiti od gornje krivine (1.185 m) u pravcu jugoistoka oko dvesta metara. Prema podacima sa detaljne geološke karte 1:10.000 ove stijene su zastupljene i sjeverozapadno od ovog mjesta i predstavljaju dio gornjoanizijskih krečnjaka koji su zastupljeni na cijelom prostoru od katuna Stupe, preko Borove glave i Plase do ove lokalnosti. Na osnovu ovih podataka na ovoj pojavi bi imalo oko 350.000 m3 stijenske mase, uz pretpostavku da se od ove mase u blok masu iskoristi 15% onda bi se dobilo oko 70.500 m3 bloka.

Lokalitet Piševska rijeka Izlivne i piroklastične stijene u Piševskoj rijeci su sastavni dio vulkanogenog masiva Sjekirice koji zahvata površinu od oko 25 km2. Od izlivnih stijena su zastupljeni andeziti i keratofiri, a od piroklastičnih vulkanske breče i tufovi sa meĎusobnim prelazima.

10 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Lokalitet Babov potok Na prostoru izmeĎu Bradavec potoka i Malinovačkog potoka nijesu samo skranovi interesantni kao A-G kamen, već to mogu biti i dioritporfuriti, mermeri i mermerasti krečnjaci. Dioritiu se javljaju na cijelom prostoru uz skarnove u vidu dajkova i ćica različite debljine. Mermeri i mermerasti krečnjaci su zastupljeni na nešto višoj udaljenostri od debljih dioritskih ţica i nastali su uglavnom od krečnjaka donjeg anizhika. Istraţnom bušotinom B-5, izmeĎu Goletnog usova i Bradavec potoka, nabušeni su mermeri i mermerasti krečnjaci ispod deluvijalnog nanosa na cijeloj dubini bušotine od 272 m

Lokalitet Pčelinjak (Kuti) Rumeni brečasti krečnjaci i dolomitični krečnjaci otkriveni su na grebenu Pčelinjaka na nadmorskoj visini od oko 1.150 do 1.450 m i praćeni su po pruţanju u pravcu zapada, jugozapada do bezimenog potoka, zapravo vododerine. Duţina ove otkrivene zone iznosi oko 800 m a širina oko 80 tj. Zahvata površinu od oko 64000 m2.

Lokalitet Žoljevica Na brdu Ţoljevica oko 5 km sjeverno od Andrijevice, koje je povezano lokalnim asfaltnim putem, nalazi se leţište arhitektonsko – graĎevinskog kamena "Ţoljevica". Ovo leţište izgraĎuju srednjo – trijaski sivi i bijeli masivni mermerasti krečnjaci. Bijeli mermerasti krečnjak na površini terena zahvata površinu od oko 3000 m², a debljina mu iznosi oko 30 m, dok sivi mermerasti krečnjak zahvata površinu od oko 30000 m ² i ima debljinu oko 50 m. Proračunate rezerve sivog mermera B+C1 kategorije iznose 2223000 m³. Rezerve bijelog i sivobijelog mermera pripadaju C1 kategoriji i iznose oko 60000 m³.

Lokaliteti šljunka i pijeska

Kod Bandovića mosta, 1,5 km nizvodno od Andrijevice u proširenom dijelu korita Lima na mjestu gdje energija vode naglo opada zbog oštrih promjena pravca vodenog toka, nalazi se pojava šljunka i pijeska. Količine respoloţive za godišnju eksploataciju procjenjuju se na oko 100 – 120.000 m³. Lokaliteti sa sličnim karakteristikama u koritu Lima su Ramin lom u Gračanici, Trepča i Trešnjevo.

Šume i šumsko zemljište

Raznolikost prirodnih elemenata: litološki sastav, reljef zemljišta, klima i hidrografija kao i geografski poloţaj, presudno su uticali na razvoj raznovrsne autohtone flore i vegetacije. U flori opštine Andrijevica veliki je broj biljnih vrsta od kojih su neke relikti i endemiti: Pinus peuce-molika, Pinus heldreichii-munika, Acer heldreichii-planinski javor i td. U bogatoj flori ovog prostora je viliki broj ljekovitih, medonosnih, aromatičnih, jestivih i drugih ekonomski značajnih vrsta. Pored ovih, značajne su i mnoge biljke livadskih ekosistema za ishranu stoke i divljači.

11 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Šumska vegetacija se prostire od doline Lima do blizu 2000m nadmorske visine na obroncima Komova. Najniţi pojas čine šume vrbe (Salicetum) oko rijeke Lima i njegovih pritoka. Na juţnim ekspozicijama brdskog pojasa javljaju se šume kitnjaka i cera (Quercetum petraeae-ceridis), a iznad kitnjakovih šuma šume bukve (Fagetum montanum), koje su najrasprostranjenije u ovom području (Gradišnica, Trešnjevik, Kuti). Pojas šuma jele, smrče i bukve (Abieto-Fagetum) najveći prostor zahvata na Jelovici. Šume smrče (Piceetum excelse) javljaju se u Jelovici i Piševu a jele i smrče (Abieti- Piceetum) u slivu Štitske rijeke. U kanjonu Kutske rijeke, na strmim kanjonskim padinama i stijenama Zeletina javljaju se šume crnog bora (Pinetum nigrae).

Šume munike (Pinetum heldreichii) javljaju se fragmentarno: u gornjem toku Mojanske rijeke ispod Komova, na krečnjačkim padinama Zeletina, na Asancu, Golešu i dr. Šume molike (Pinetum peuces) javljaju se u subalpijskom pojasu na Zeletinu i Piševu. Najviši šumski pojas sem molike čine i subalpijske šume bukve (Fagetum subalpinum) na Komovima, Jelovici i Lipovici.

Ljekovito bilje i šumski plodovi

Ljekovito bilje i šumski plodovi predstavljaju vaţan sezonski resurs kojem pogoduju klima i konfiguracija zemljišta. MeĎutim, ova grana je još uvijek samo značajan neiskorišćeni potencijali ovog područja. Prema podacima nadleţnih sluţbi, sa ovog područja se otpreme velike količine borovnice, pečurke, kleke, raznih čajeva i drugih šumskih plodova i ljekobilja. Dosadašnje korišćenje ljekovitog bilja, šumskih plodova i gljiva u ovom području odvijalo se bez planski razraĎene koncepcije rada, utvrĎenog načina i asortimana korišćenja po obimu i vrstama i bez kontrole korišćenja.

Najznačajnije vrste sa komercijalnog aspekta su: - Ljekovito bilje: hajdučka trava, čičak, velebinje, breza, glog, rastavić, šumska jagoda, lincura, kantarion, oman, borovnica, vranilovka, sl.paprat, kupina, malina, maslačak, majčina dušica, podbjel, kopriva i dr. - Šumski plodovi: glog, kleka, jagoda, trnjina, kupina, malina, borovnica, mrazovac, šipurak i dr. - Gljive: vrganj, lisičarka, crna truba, blagva i šampinjoni. Ukupno, najznačajni proizvod čini borovnica čiji otkup godišnje dostiţe oko 100 tona. Osim sakupljanja ljekovitog bilja i šumskih plodova postoje prirodni uslovi i za plantaţno uzgajanje odreĎenih vrsta.

12 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.1.3. Infrastruktura

Putna mreţa

Jedini vid saobraćaja na teritoriji opštine Andrijevica je drumski saobraćaj. Javni putevi na teritoriji opštine, prema funkciji u mreţi, kategorisani su na magistralne, regionalne i lokalne puteve. Pored javnih, na teritoriji opštine postoji i mreţa nekategorisanih puteva koju čine seoski, poljski i šumski putevi, putevi na nasipima za odbranu od poplava i sl. Okosnicu putne mreţe opštine čini magistralni put M-9 koji kroz teritoriju opštine prolazi u pravcu pribliţno zapad – istok i kojim se ostvaruje direktna veza sa susjednim opštinskim centrima Kolašin i Plav. Kroz teritoriju opštine prolazi i regionalni putni pravac R-2 koji se prostire pribliţno u pravcu jug – sjever i kojim je ostvarena direktna veza opštinskog centra Andrijevice sa susednim opštinskim centrom Berane. Oba drţavna puta, i M-9 i R-2 ostvaruju direktnu vezu sa magistralnim putem M-2 (deo evropskog puta E-65, odnosno E-80) a preko njega opština Andrijevica povezana je sa ostalom putnom mreţom u regionu, drţavi i širem okruţenju. Povezanost opštine Andrijevica sa putnom mreţom šireg okruţenja prikazana je na slici broj 5.

Slika broj br.5 – Poloţaj Andrijevicu u odnosu na putnu mreţu šireg okruţenja

13 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Elektro mreţa

Poslednjih, slobodno moţemo reći, par decenija, kao što je poznato, došlo je do pada privrednih aktivnosti i do obustavljanja rada ili gašenja pojedinih privrednih subjekata. To se reflektovalo na elektoridstribuciju jer je došlo do nagle promjene u strukturi potrošnje električne energije. Posebno se to odnosi na veće potrošače na 10 kV naponskom nivou. Sada se praktično gotovo čitava potrošnja realizuje na 0,4 kV naponskom nivou, preko dotrajale niskonaponske /NN/ mreţe koja generiše relativno velike tehničke gubitke. Tako napr. Za mjesec april 2010. godine 95,8% od ukupno primljene energije realizovano je na niskom naponu.

Komunalna infrastuktura

Gradski vodovod Duţina primarnog voda iznosi 15km a sekundarnog 16km. Na vodovodnu mreţu priključeno je 600 korisnika, što čini trećinu ukupnog broja korisnika. Ostalo stanovništvo se snabdijeva iz posebno sagraĎenih seoskih vodovoda.

Pijace UreĎena i rekonstruisana zelena pijaca u skladu sa savremenim načinom prometa robe postoji samo u Andrijevici.

Stočne pijace Ranije se stoka prodavala na putu ka opštini Plav . Ova pijaca je bila bez odgovarajućih sanitarija, pristupnih puteva ili sistema za registraciju kupljene i prodate stoke. Trgovci nijesu imali pristup vagama, a prodaja se vršila na osnovu slobodne procjene teţine Završetkom izgradnje 2006. godine, stočna pijaca u Andrijevici je dobila: prostor za prijem stoke; posebne štandove za perad, sitnu i krupnu stoku; vagu za mjerenje stoke; sanitarije; kao i rampe za utovar i istovar stoke. Novi objekat stočne pijace koristi se svakog ponedjeljka.

Groblja Sva naselja imaju odgovarajuća groblja, pojedina naselja i nekoliko.

Veterinarska stanica Aktivna veterinarska stanica postoji samo u Andrijevici

Stočna groblja Nema jasno opredeljenih lokacija za stočna groblja, niti za organizovano prikupljanje i odvoţenje ţivotinjskog otpada.

Upravljanje otpadom Sakupljanje kućnog otpada je u nadleţnosti Javno komunalnog preduzeća, saglasno odlukama o osnivanju u kojima je definisan nivo usluga i način formiranja cijene usluga.

14 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.2 Demografija, rad i socijalno staranje

1.2.1. Demografski trendovi

Broj stanovnika, gustina naseljenosti i prirodni priraštaj

Kao što je u prethodnim poglavljima navedeno, prema popisu iz 2011. godine na području opštine Andrijevica ţivi ukupno 5.071 stanovnik. Populaciono najveće je naselje Andrijevica (1.055), dok su ostala naselja populaciono dosta manja, pa sljedeće naselje po brojnosti je Trešnjevo (465). Broj stanovnika u periodu od 1953. do 2011. je u konstantnom padu, a takoĎe je nastavljen od formiranja Opštine od 1991. do 2011. i smanjio se za 22%. Isto se dešavalo i sa brojem domaćinstava, čiji broj se smanjio za 10,04%.1 Brojni su faktori uticali na smanjenje broja stanovnika, od izraţenih migracija ka razvijenim gradskim sredinama do negativne stope prirodnog priraštaja. Smanjenje broja stanovnika je rezultat nepovoljnog odnosa nataliteta i mortaliteta, migracije stanovništva, kao i odlazak mladih u veće centre.

Tabela br.1 – Stanovništvo, domaćinstva i stanovi po naseljima

Popis 1991. Popis 2003. Popis 2011. Stanovništvo Domaćinstva Stanovi Stanovništvo Domaćinstva Stanovi Stanovništvo Domaćinstva Stanovi Andrijevica 6552 1871 2452 5697 1898 2925 5117 1699 3473 Urbana sredina 923 271 296 1061 338 472 1055 353 542 Ruralna sredina 5629 1600 2156 4636 1560 2453 4016 1346 2931 Andrijevica (grad) 923 271 296 1061 338 472 1055 363 542 Andţelati 164 43 54 134 46 62 150 63 127 Bojovići 130 41 47 129 37 59 33 10 14 Boţići 221 58 96 245 90 132 190 54 95 Cecuni 120 41 61 77 33 67 55 21 75 Đulići 152 39 77 129 32 51 101 31 85 Dulipolje 230 71 107 134 51 115 90 34 132 Gnjili Potok 178 48 64 111 32 55 87 27 53 Gornje Luge 170 45 68 142 50 84 120 44 85 Gračanica 394 125 174 306 120 183 267 101 224 Jošanica 215 68 111 162 64 105 97 42 135 Košutići 185 49 77 141 46 87 121 39 86 Kralje 263 70 101 226 78 111 207 70 128 Kuti 74 23 41 49 19 41 30 11 41 Oblo Brdo 138 45 58 69 27 55 54 20 81 Prisoja 384 116 117 321 92 147 340 95 152 Rijeka Marsenića 387 100 127 348 116 141 299 92 148 Seoca 271 75 95 117 34 48 107 34 57 Sjenoţeta 116 31 40 95 38 64 56 21 65 Slatina 405 97 98 392 110 164 455 153 253 Trepča 254 71 83 237 73 115 213 65 143 Trešnjevo 577 175 218 532 179 259 465 153 324 Ulotina 292 96 146 240 97 170 226 80 163 Zabrdje 309 73 96 300 96 138 253 86 265 Izvor: Monstat

1 Anex 1, tabela broj 24.

15 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

U Opštini Andrijevica prosječna gustina naseljenosti je 17.9 st/km2. Prirodni priraštaj Opštine je negativan - 2010. godine je iznosio -25 (47 ţivoroĎenih i 72 umrlih stanovnika). Vitalni idex iznosi 0.7.

Starosna i polna struktura stanovništva

U Opštini je prisutna ravnomjerna zastupljenost polova, uz nešto veći broj muškaraca. U starosnoj strukturi je najveće učešće radno sposobnog stanovništva, uz konstantan pad mlaĎih od 19 godina, što je rezultat negativnog priraštaja i migracija. Prosječna starost stanovništva Opštine je 39 godina i karakteriše je tzv. demografska starost. Tabela br.2 - Starosna struktura stanovništva

0-20 20-60 60 i više nepoznato indeks Opis Ukupno % Ukupno % Ukupno % Ukupno % starenja Andrijevica 1266 25,0 2659 52,4 1144 22,6 2 0,04 0,90 Sjeverni r. 79891 28,6 153852 55,1 43639 15,6 2 037 0,7 0,55 Crna Gora 176 848 28,5 334362 53,9 103 3903 16,7 5 542 0,9 0,58

Izvor: Monstat (popis 2011)

Tabela br.3 - Osnovni pokazatelji kretanja stanovništva

Promjena u broju Opis Broj stanovnika /2011/ stanovn. 2003/2011 Gustina Broj Ukupno Urbano ruralno Apsol. % naselj. domać. Andrijev. 5071 1055 4016 -714 -12,34 17,9 1689

Sjev.reg. 177837 71673 106164 -17042 -8,7 24,3 53273 C.Gora 620029 392020 228009 -166 -0,03 44,9 194 195

Izvor: Monstat (popis 2011)

1.2.2. Zaposlenost i nezaposlenost

Zapošljavanje je jedan od ključnih problema i pokazatelj nedovoljne razvijenosti. Nizak stepen zaposlenosti koji je u 2010. godini u opštini Andriljevica iznosio 15,78% je karakterističan za veći broj opština sa područja Sjevernog regiona, kako okolnih tako i udaljenijih (Plav – 9,45%, Roţaje – 12,36%, Šavnik – 11,41%, Mojkovac – 18,39%), kao i većih i razvijenijih (Berane 13,08%, Kolašin – 14,58%, Pljevlja – 15,33%). Sve navedene opštine u pogledu zapošljavanja zaostaju u odnosu na prosjek za Crnu Goru, gdje je udio zaposlenih u odnosu na stanovništvo oko 27%. Pored najvećeg broja lica sa srednjom stručnom spremom, KV i NK radnika, na evidenciji nezaposlenih su i lica sa VSS, VŠS i VK kvalifikacijama. Prema podacima Zavoda za zapošljavanje, biljeţi se

16 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017 minimalan pad nezaposlenih, što je više rezultat sistema evidencije nego stvarnog stanja, s obzirom na to da je od 2006. prestao sa radom veći broj privrednih subjekata.2

Tabela br.4 – Grafički prikaz promjene u broju nezaposlenih za period od 2006. do 2011.

200 150 Series1 100 Series2 50 Series3 0 Series4 Series5

I stepenII stepen III stepenIV stepenV stepenVI stepenVII stepen

Izvor: Zavod za zapošljavanje

U poreĎenju sa regionom takoĎe se biljeţi negativan trend, što pokazuje sljedeća tabela.

Tabela br.5 - Kvalifikaciona struktura nezaposlenih

I II III IV V VI VII Opis stepen stepen stepen stepen stepen stepen stepen Ukupno Andrijev. 106 7 45 132 2 35 15 342 Sjev.reg. 2758 474 3521 3743 81 377 859 11813 CG 6143 1504 8705 9955 513 159 4047 31026

Izvor: Monstat /2010/

Pored niske stope zaposlenosti, opštinu Andrijevica karakteriše i niţa prosječna neto zarada, koja je u 2010. godini iznosila 420 EUR, što je znatno niţe od republičkog prosjeka. TakoĎe, karakteristična je tendencija pada prosječne bruto zarade što pokazuje sljedeća tabela:

Tabela br.6 - Broj zaposlenih i prosječna zarada u Opštini Andrijevica

Neto Godina Broj zaposlenih Bruto zarada zarada 2008 537 492 336 2009 536 531 382 2010 453 626 420

Izvor: Monstat (popis 2011)

2 Anex 1, tabela broj 29.

17 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.2.3. Zdravstveno obrazovni sistem

Zdravstvena zaštita je zastupljena preko Doma zdravlja u opštinskom centru Andrijevici i ambulantama u naseljima Gračanica, Dulipolje, Kralje i Trepča, koje se trenutno ne koriste. Starosna struktura u selima je takva da se javlja povećana potreba za zdravstvenom zaštitom u terenskim ambulantama, zbog čega je neophodno razvijati ravnomjerno mreţu ambulantnih punktova. Zdravstvene usluge u pomenutoj ustanovi obavlja 6 ljekara i 19 srednjeg medicinskog osoblja uz činjenicu da se taj broj dugo godina nije bitno promijenio.3 Kada je riječ o socijalnoj zaštiti, u opštinskom centru Andrijevica postoji Centar za socijalni rad. Njegova površina je 48 m2 , u kome troje zaposlenih opsluţuje 500 korisnika. Primjetan je nedostatak apoteka i specijalističkih sluţbi u zdravstvenim stanicama i ambulantama kao i nizak nivo komunalne opremljenosti. Tabela br.7 – Zdravstvene ustanove

Naseljeno mjesto Vrsta zdravstvene ustanove Površina objekta Korišćenje objekta Andrijevica Dom zdravlja 450 m2 koristi Gračanica ambulanta 104 m2 ne koristi Dulipolje ambulanta 40 m2 ne koristi Kralje ambulanta 200 m2 ne koristi Trepča ambulanta 120 m2 ne koristi

Izvor: Dom zdravlja

Obrazovna struktura stanovništva

Obrazovna struktura stanovništva Andrijevice je nezadovoljavajuća, obzirom na mali broj stanovnika sa višom i visokom stručnom spremom (oko 6%), kao i zbog relativno visokog procenta onih bez školske spreme (6.67%). S druge strane, 41.38% stanovištva je sa srednjom stručnom spremom.

Tabela br.8 - Struktura stanovništva prema školskoj spremi

Školska sprema Crna Gora Opština Sjever.reg. Bez školske ukupno 53469 313 45545 spreme % 4,56 6,67 4,51 nepotpuno ukupno 122295 614 102560 osnovno obrazovanje % 10,42 13,09 10,16 ukupno 282564 1367 238693 Osnovno obrazovanje % 24,08 29,14 23,64 ukupno 572657 1941 495750 Srednje obrazovanje % 48,79 41,38 49,1 ukupno 57812 190 51028 Više obrazovanje % 4,93 4,05 5,05 ukupno 84825 145 76011 Visoko obrazovanje % 7,23 3,09 7,53 Izvor: Monstat

3 Anex 1, tabela broj 33.

18 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Analizom podataka iz tabele moguće je zaključiti da je na nivou Opštine najzastupljenije stanovništvo sa srednjim, a potom i sa osnovnim obrazovanjem, dok je procenat više i visoko obrazovanog stanovništva nezadovoljavajući. Kada je riječ o opštinskom centru situacija je nešto drugačija. Naime, procenat više i visoko obrazovanog stanovništva je znatno veći, a kao i na nivou Opštine, najzastupljenije je stanovništvo sa završenom srednjom školom. Skoro sva seoska naselja imaju matične osmorazredne ili isturena odjeljenja četvororazrednih škola osnovnog obrazovanja. U opštinskom centru Andrijevici radi organizaciona jedinica predškolskog vaspitanja i obrazovanja i Mješovita srednja škola, u sklopu objekta osnovne škole. I pored izgraĎenih objekata u svim mjesnim centrima evidentan je pad broja učenika i zatvaranje školskih objekata što dodatno podstiče migraciona kretanja.

Tabela br.9 - Broj upisanih učenika po godinama

Opis 2006 2007 2008 2009 2010 OŠ Milić Keljanović 45 42 40 41 39 OŠ Bajo Jojić 567 553 530 518 487 Srednja mješovita škola 220 208 215 207 192 Ukupno 832 803 785 766 718

Izvor: Obrazovne ustanove

Pomenuti trend se i dalje nastavlja, što pokazuje da se u prvi razred osnovne škole upisuje manji broj učenika u odnosu na ostale razrede.4 Opšta ocjena je nizak nivo komunalne opremljenosti, zatim nedovoljna opremljenost školskog prostora, uključujući sportske terene i fiskulturne sale, kuhinje, računarske učionice i kabinete. TakoĎe, postoji neiskorišten veliki broj školskih objekata za koje je potrebno izvršiti prenamjenu.5

4 Anex 1, tabela broj 31 i 32. 5 Anex 1, tabela broj 34.

19 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.2.4 Kultura i sport

Kulturno – zabavni ţivot organizuje se u okviru djelatnosti JU Centar za kulturu i sport koji je osnovan 1994.god. Bruto graĎevinska površina objekta je 1.097m2. Broj zaposlenih je 13. U okviru Centra za kulturu djeluje i Gradska biblioteka sa fondom od 12.000 knjiga, i čitaonica koja je osnovana 1892. godine. Centralna manifestacija su svakako ''Andrijevački dani kulture'' koji svakog jula u čast Dana opštine svojim sadrţajima nastoje da obogate ţivot svojim ţiteljima i gostima. Centar je i izdavač časopisa ''Vremekazi'', osmišljenog kao specijalan vodič kroz prošlost, sadašnjost, a ka budućnosti ovih prostora u kulturno – obrazovnom smislu.

Van opštinskog centra, koji ima izgraĎen Dom kulture, u naseljima Rijeka Marsenića, Trepča, Trešnjevo, ZabrĎe, Slatina, Gračanica, Ulotina, Cecune, Bojovići, Đulići, Gornje Luge, Boţići i Kralje izgraĎeni su višenamjenski domovi, za okupljanje i manje kulturne manifestacije. Na području opštine postoje brojni kulturno istorijski spomenici, crkve, meĎu kojima su najznčajni spomen park Knjaţevac, crkva Mihailo Arhangel u Andrijevici .

Slika br.6 - Spomen park Knjaţevac

Za razvoj sporta na području opštine Andrijevica postoje relativno povoljni uslovi s obzirom na izgraĎenu infrastrukturu i zainteresovanost mladih za ove aktivnosti. U gradskom centru postoji veliki fudbalski stadion kao i stadion malih sportova, meĎutim, nedostaje sportska hala koja bi obezbijedila kontinuitet ovih aktivnosti tokom čitave godine. U dosadašnjem periodu formiranu su: fudbalski, rukometni, karate i šahovski klub koji se takmiče u niţem rangu i koji ostvaruju značajne rezultate, posebno rukometni i karate klub.

20 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.3. Ekonomsko proizvodni sistem

Strategijom regionalnog razvoja Crne Gore prostor Crne Gore je podijeljen na tri regiona shodno ostvarenom nivou ekonomskog razvoja, raspoloţivim potencijalima i drugim karakteristikama tih područja. Opština Andrijevica pripada sjevernom regionu i karakteriše je privredna nerazvijenost, niska zaposlenost, niţa gustina naseljenosti i usitnjenost većeg broja naselja. Pored toga, iskazano je zaostajanje u pogledu razvijenosti usluţnih djelatnosti – trgovine, finansijskih, ostalih komunalnih, društvenih i ličnih usluga, graĎevinskih i saobraćajnih kako u odnosu na Crnu Goru tako i prema prosjeku za Sjeverni region.

Postojeći industrijski kapaciteti u Andrijevici ne koriste instalisane kapacitete u potpunosti, tako da za sada nemaju zahtjeve za proširenjem prostora. Nakon prestanka rada većeg broja preduzeća, van funkcije je u naselju Andrijevici ostao poslovni prostor oko 26.500 m2 i pripadajuće zemljište oko 38.500 m2. U napuštenim objektima (domova, škola, karaula i dr.), u većem broju naselja se nalazi oko 3.000 m2 izgraĎenog i preko 48.000 m2 zemljišta. Pored turističke funkcije, raspoloţivi prostori omogućavaju da se u okviru njih obavljaju i druge privredne (proizvodne i usluţne) djelatnosti. Nakon sprovedenog postupka privatizacije smanjen je broj industrijskih kapaciteta jer je prestala sa radom Fabrika za proizvodnju koţe, Fabrika za proizvodnju ventilacione opreme i Fabrika za proizvodnju konditorskih proizvoda, što je bitno promijenilo privrednu strukturu.

1.3.1. Industrija i usluge

Na prostoru Andrijevice, nekada značajnom raskršću puteva, počeci privreĎivanja vezuju se za otvaranje ugostiteljskih, trgovinskih i zanatskih radnji. Od tada do danas privredni razvoj uglavnom se bazirao na raspolţivim resursima ovog područja za čije korišćenje je od uvijek postojao interes partnera za ulaganje, što je rezultiralo izgradnjom većeg broja proizvodnih kapaciteta preduzeća čije je sjedište van područja Opštine Andrijevica, a koji su nakon privatizacije prestali sa radom.

Slika br.7 - Pogon za preradu drveta

21 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Privrednu djelatnost na području opštine Andrijevica obavlja ukupno 120 privrednih subjekata od toga: 49 privrednih društava, 9 poslovnih jedinica i 62 preduzetnika. Posmatrano prema veličini privrednih društava, dominantna su mikro preduzeća dok su srednja i velika preduizeća prestala sa radom što pokazuje tabelarni pregled.

Tabela broj 10: Broj preduzeća po veličini

Mikro Mala Srednja Velika Ukupn Opis br. br. br. br. % % % % o preduz. preduz. preduz. preduz. Andrijevica 40 81,63 9 18 0 0 49 Sjeverni 2699 91,1 230 7,8 32 1,1 1 0 2962 region Crna Gora 17744 91,4 1386 7,1 238 1,2 42 0,2 19410

Izvor: Mapa resursa

Kao što je već istaknuto, privrednu aktivnost na područiju opštine obavljaju 49 privrednih društava u različitim oblastima, što pokazuje tabela:

Tabela broj 11. Struktura preduzeća po djelatnostima u Andrijevici

Sektor djelatnosti Svega % Poljoprivreda,šumarstvo i vodoprivreda 8 16,32 % Ribarstvo 1 2,04 % VaĎenje ruda i kamena - - PreraĎivačka industrija 10 20,40 % Proizvodnja električne energije,gasa i vode 1 2,04 % GraĎevinarstvo - - Trgovina na veliko, malo, opravka 19 38,78 % Hoteli i restorani 2 4,04 % Saobracaj, skladištenje i veze 2 4,04 % Finansijsko posredovanje 2 - Aktivnosti u vezi sa nekretninama, iznajmljivanje i posl.akt. 1 - Drţavna uprava i socijalno osiguranje - - Obrazovanje - - Zravstveni i socijalni rad - - Ostale komunalne, društvene i lične usluge 3 6,12 % Eksteritorijalne organizacije i tijela - - UKUPNO 49 100 %

Izvor : Opština Andrijevica

22 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Aktivnog stanovništva na području Opštine ima 2.320, od kojih 1.285 (55,4%) obavlja djelatnost. U strukturi aktivnog stanovništva Opštine najviše je zastupljeno stanovništvo u preraĎivačkoj industriji (19,2%) a potom u primarnom sektoru (13,2%) i trgovini (9,0%), na nivou Sjevernog regiona primarni sektor je najznačajniji izvor zapošljavanja, dok se preraĎivačka industrija nalazi na drugom mjestu. Kada je u pitanju Crna Gora pribliţno je isto učešće aktivnih koje svoje zanimanje ostvaruju u trgovini, preraĎivačkoj industriji i drţavnoj upravi.

Tabela broj 12. Aktivno stanovništvo koje obavlja zanimanje prema delatnosti – popis 2003.

Opština Crna Gora Severni Region Djelatnosti: Andrijevica Broj % Broj % Broj % Polj., lov i šumarstvo 169 13.2 15.185 8,9 10334 21.9 Ribarstvo 2 0.2 150 0,1 21 0.1 VaĎenje ruda i kamena 4 0.3 3.546 2,1 1804 3.8 PreraĎivačka industrija 247 19.2 23.558 13,8 5909 12.5 Proiz.el.en.,gasa i vode 47 3.7 5.139 3,0 1446 3.1 GraĎevinarstvo 29 2.3 6.101 3,6 1507 3.2 Trgovina na veliko i 116 9.0 24.514 14,3 4386 9.3 malo Hoteli i restorani 65 5.1 9.957 5,8 2030 4.3 Saobraćaj, sklad. I 80 6.2 14.280 8,3 2634 5.6 veze Finansijsko 7 0.5 2.278 1,3 377 0.8 posredovanje Poslovi sa 8 0.6 3.903 2,3 424 0.9 nekretninama Drţav.uprava i 231 18.0 22.709 13,3 5817 12.3 soc.osigur. Obrazovanje 117 9.1 11.947 7,0 3793 8.0 Zdravstveni i socijalni 58 4.5 10.689 6,2 2340 5.0 rad Ostale kom. društ. i lične usluge 37 2.9 9.861 5,8 1859 3.9 Privatna domaćinstva sa zaposlenim licima - - 53 0,0 3 0.0 Eksteritorijalne organ.i - - 148 0,1 5 0.0 tela Nepoznato 68 5.3 7.307 4,3 2468 5.2 Svega: 1285 100,0 171.325 100,0 47157 100,0

Izvor: Monstat /2003/

23 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Značaj pojedinih oblasti opštine Andrijevica u širem okruţenju (Crne Gore i Sjevernog regiona) razmatran je preko koeficijenata lokacije i specijalizacije.

Vrijednosti lokacionih koeficijenata ukazuje na nekoliko bitnih zaključaka vezanih za postojeću strukturu i nivo razvijenosti: Opština Andrijevica ima viši lokacioni koeficijenat u odnosu na Republički prosjek samo u oblasti preraĎivačke industrije, hotela, restorana i saobraćaja, dok u svim ostalim oblastima značajnije zaostaje a najviše u finansijskim i poslovima sa nekretninama. Opština Andrijevica u odnosu na prosek Sjevernog regiona iskazuje viši koeficijent lokacije samo u primarnom sektoru, preraĎivačkoj industriji i proizvodnji energije i vode. Zaostajanje je najizraţenije u poslovima finansijskog posredovanja, poslovima sa nekretninama i komunalnim i drugim uslugama.

Usluge snabdijevanja električnom energijom

Usluge snabdijevanja električnom energijom Opštini Andrijevica pruţa ED Berane preko Poslovnice u Andrijevici. Ovo područije karakteriše nepovoljna konfiguracija terena, sa značajnim dijelom teritorije čija je nadmorska visina iznad 1000 metara, loši putevi i često nepristupačni tereni, što se posebno odrţava na uslove odrţavanja mreţe i pristup potrošačima zbog kontrole i očitavanja u zimskom periodu.

Stanje distributivne mreţe ocjenjuje se, pored ostalog, i primjenom dva poznata kriterijuma:

1. duţina NN mreţe po trafo reonu i 2. broj trafostanica na 100 kilometara kvadratnih teritorije koju pokriva distribucija.

Što pokazuju sljedeći podaci:

1. Duţina NN mreţe po trafo reonu – Crna Gora 3,5 km – ED Berane 7 km – Razvijene zemlje ispod 1 km

2. Broj TS na 100 km kvadratnih – Crna Gora 27 – ED Berane 17 – Razvijene zemlje iznad 120

Zbog razuĎenog terena i dotrajalih mreţa sa drugim linijama i malim presjecima, visoki su tehnički gubici u ED Berane.

24 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela broj 13. Broj i snaga transformatorskih stanica po naponskim nivoima

Naziv Broj trafostanica Instalisana snaga (MVA) 110/35 kV 1 10 35/10 kV 1 2 × 2.5 10/0.4 kV Grad 6 (10) 2.63 10/0.4 kV Seoska naselja 48 6.58

Izvor: Elektrodistribucija 2010

Tabela broj 14. Duţina dalekovoda

Naziv 2009. god. 110 kV - 35 kV - 10 kV Seoska naselja 48.4 (km) 10 kV Grad 2 (km)

Izvor: Elektrodistribucija 2010

Mreţa 10 kV

Mreţa 10 kV u gradu je podzemna i daje sigurnost u napajanju trafostanica 10/ 0,4 kV. Na vangradskom području je vazdušna i jednostrano se napajaju TS 10/0,4 kV. Ovaj sistem napajanja je nepouzdan ali iz ekonomskih razloga nije moguće napajanje u prstenu.

Mreţa 0.4 kV

Mreţa 0,4 kV je uglavnom zadovoljavajuća, jedino u vangradskom području egzistira jedan broj drvenih stubova koje treba zamijeniti.

Transformatorske stanice

Instalisana snaga sadašnjih transformatorskih stanica TS 110/35 kV, 10 MVA; TS 35/10 kV, 2 × 2.5 MVA i TS 10/0.4 kV, 9.21 MVA za gradsko i seosko područje zadovoljavaju svojim kapacitetima, ali se za dalji razvoj moraju graditi nove i postojeće rekonstruisati na veću snagu.

25 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.3.2 Turizam

Opština Andrijevica ima veoma povoljne uslove za razvoj čitavog spektra savremenih vidova turizma. Dosta dobro očuvane prirodne vrijednosti planina Komova, Bjelasice i Prokletija sa ţivopisnim dolinama rijeka pruţaju mogućnosti razvoja raznih vrsta planinskog turizma: kao što je sportsko-rekreativni, zdravstveni, katunski, planinarenje, lov, ribolov itd.

Slika br.8 – Eko katun Štavna

Sa vrhova Komova (Kučki 2.487m i Vasojevički 2 .462 m) posjetilac će biti zadivljen čudnovatim kontrastima boja i dalekim vidicima. Pruţaju mogućnost za pješačenje alpinizam i druge planinarske discipline, voţnju bicikla, boravak u katunima i konzumaciju domaćih proizvoda. U neposrednoj blizini lokaliteta Štavna nalazi se još nekoliko katuna kao što su Gradišnica, Lisa, Ljuban, Ljubaštica, Varda, Zeletin, Balj, Asanac i dr. koji će kroz osmišljenu turističku ponudu biti neposredno uključeni u čitav projekat. Podrazumijeva se da se poljoiprivredni proizvodi plasiraju i sa ovih područja u samom Eko katunu ili na ugovrenim lokalitetima, koji će se istaći kroz osmišljenu turističku ponudu. Planinske kućice sve više postaju atraktivan smještajni prostor za turiste pa ih treba i dalje prilagoĎavati zahtjevima i potrebama korisnika. Prostor planine Bjelasice je izuzetno bogat potencijalima za razvoj turizma. Bogatstvo biljnih i ţivotinjskih vrsta, bogatstvo vodom , šest jezera do kojih se lako dolazi su uslovi za boravak ljubitelja prirode. Na ovom prostoru su objeleţene planinarske staze, a u planu je i stvaranje mogućnosti za nordijsko skijanje, biciklizam i dr. Prostor planine Zeletin pripada masivu Prokletija i jedan je od najsačuvanijih u Crnoj Gori. Bogatstvo nepreglednih pašnjaka, voda, šumskih kompleksa molike i ostalog četinarskog drveća su izuzetni potencijali za razvoj turizma.

Pruţanjem turističkih usluga se bavi relativno mali broj privrednih društava i preduzetnika, i ako za to postoje povoljni uslovi. Od značajnijih turističkih kapaciteta se izdvajaju hotel ’’Komovi’’ , Eko-katun DOO i jedan broj preduzrtnika. Hotel “Komovi” se nalazi u samom centru Andrijevice, raspolaţe sa 100 leţajeva i potrebnim pratećim sadrţajima za pruţanje turističkih usluga. U neposrednoj blizini objekta nalaze se značajni sportski kapaciteti: fudbalski stadion i stadion malih sportova.

26 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Turističko naselje Eko katun je prvi projekat iz oblasti odrţivog turizma i ekologije, i predstavlja početnu fazu razvoja eko-turizma na području naše opštine.

Značaj ovog projekta nije samo ostvarivanje ekonomskih efekata i trţišne valorizacije turističkog potencijala, već u tome što predstavlja početni korak razvoja proizvodnje zdrave hrane, domaće radinosti i drugih djelatnosti koje čine osnovni preduslov stabilnog razvoja turizma. Kapaciete katuna čine: objekti – kolibe/ njih 10 / sa sadrţajem za odmor i boravak 5 osoba, zajednički prostor za organizovanje kulturnih i drugih aktivnosti.

Na prostoru planine Krivi do izgraĎen je planinarski dom, centar za planinare koji koriste planinarsku stazu Trešnjevik – Lisa- Krivi do – Jelovica, i istovremeno omogućava povezivanje regiona Andrijevice sa Biogradskom gorom, što zajedno čini posebnu turističku ponudu. Ovaj objekat kapaciteta 25 gostiju upotpunjuje i poboljšava turističku planinarsku ponudu i sluţi kao veza Sjeverne i Juţne transvezale u regionu. Ono što bi trebalo istaći u ovom projektu je ekološka izgradnja doma koja treba da posluţi kao primjer lokalnoj arhitekturi i graĎevinarstvu.

Motel “Most” nalazi se na ulazu u Andrijevicu na raksrsnici puteva: magistralnog puta Berane-Andrijevica – Plav i Andrijevica-Mateševo-Podgorica.Objekat posjeduje restoranski prostor sa ljetnjom terasom i sobama za prenoćište, a smješten je nad rječicom Kraljšticom.

Tabela br.15 Kapaciteti za smještaj turista

Broj domacinstava koja Broj Broj Broj leţaja Region/Opština turistima iznajmljuju Objekata soba UKUPNO STALNI POMOĆNI privatne sobe, stanove/kuće

Andrijevica 4 71 171 171 0 2 Sjeverni region 50 1.549 3.586 3.374 212 73

Crna Gora 309 69.319 166.288 143.275 23.013 11.675

Izvor: Mapa resursa

Pored prirodnih ljepota značajan preduslov za razvoj turizma na području opštine postoji jedan broj objekata koji su van funkcije: ugostiteljski objekat na Jelovici, objekti napuštenih kasarni sa atraktivnim lokacijama, kao i brojni planinski katuni čiji se objekti mogu adaptirati za potrebe turizma.

Snabdijevanje stanovništva vodom

Gradski vodovod u Andrijevici izgraĎen je, 1982. godine kojim se dovodi voda sa izvora Krkori u reonu sela Kuti koje je udaljeno skoro 15 kilometara od naselja na lijevoj strani Kutske rijeke, jer topografski uslovi omogućavaju da se voda dovede do naselja gravitacijom i gravitaciono distribuira do pojedinih potrošača.

27 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Sada se pored naselja Andrijevice iz ovog vodovoda snabdijevaju i djelovi naselja Đuliće, Bojoviće, Seoce, Boţiće, Prisoja, Slatina, ZabrĎe i Trešnjevo. U toku prethodnog perioda je bilo čestih kvarova na vodovodnoj mreţi, pa je djelom i zbog toga i izraĎen projekat zamjene azbest cementnih cijevi.

Prema analizama Komunalnog preduzeća mogu se navesti još neke karakteristike glavnog vodovodnog sistema:

Izvor Krkori nije kaptiran u cjelini. Nema tačnih podataka o tome koliki je kapacitet ovog izvorišta u minimumu. Procjenjuje se da je to preko 100 l/s. Kaptirano je oko 60% tog kapaciteta. Vodovod je graĎen sa ciljem da se u samu Andrijevicu dovede oko 40 l/s vode. Nije predviĎeno niti se vrši bilo kakvo kondicioniranje vode, osim hlorisanja, a uzorci vode po pravilu odgovaraju Pravilniku o kvalitetu i higijenkoj ispravnosti vode za piće. Kao zaključak se moţe konstatovati da naselja opštine Andrijevica imaju dobra izvorišta vode i u pogledu količine mogu se dugoročno podmiriti potrebe stanovništva i privrede.

1.3.3. Poljoprivreda

Poljoprivredna proizvodnja u individualnom sektoru predstavlja značajnu granu privreĎivanja u Opštini Andrijevica, jer se radi o djelatnosti za koju postoje relativno dobri uslovi i razvijena tradicija. Naime, evidentno je da Opština raspolaţe sa velikom površinom poljoprivrednog zemljišta, što pokazuje i pregled u daljem tekstu.

Tabela br.16 - Pregled namjene površina

Andrijevica Namjena % CG u ha % u ha Šumsko zemljište 17434 51,24 737.863 53.42 Poljoprivredno zemljište 13251 38,94 514501 37.25 Vodno zemljište 750 2,21 30650 2.22 Putevi 100 0,29 11000 0.80 GraĎevinska područja i naselja* 610 1,79 80708 5.84 Ostalo zemljište 1855 5,53 6478 0.47 Ukupno 34000 100,00 1.381.200 100.00

Izvor: opština Andrijevica

28 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Poljoprivredno zemljište u Andrijevici čine 13.251 ha poljoprivrednog zemljišta, od kojih su prema podacima iz 2010. godine najzastupljeniji pašnjaci (7.692 ha) i livade (4.178 ha). Daleko manje su zastupljene oranice i bašte (752 ha), kao i voćnjaci (629 ha), dok vinograda na teritoriji opštine nema.6 Što se tiče oraničnih površina, najzastupljenije je povrtno bilje (pasulj, krompir), potom ţita (kukuruz, pšenica, raţ, ječam), dok stočno krmno bilje zauzima znatno manje površine.7

Obzirom na konfiguraciju terena i klimatske uslove ovo područje je pogodno za razvoj voćarstva što pokazuju i podaci o broju posaĎenih stabala voća

Tabela br.17 - Broj rodnih stabala

Godina Jabuke Kruške Šljive 2005 5450 5100 52500 2006 7650 6400 56500 2007 8000 6800 59000 2008 9100 7000 61000 2009 9200 7100 62000 2010 9200 7250 63000

Izvor: Monstat (popis 2010)

Za razliku od smanjenja površina za uzgoj povrća na nivou Crne Gore i Opštine, evident je porast broja rodnih stabala, što je osnov za razvoj voćarstva.8

Uzgoj stoke je jedna od primarnih poljoprivrednih aktivnosti. Prema podacima iz popisa od 2010. godine zabiljeţen je pad stočnog fonda kao posljedica nedovoljnog ulaganja od strane Drţave u razvoj stočarstva, što pokazuje i sljedeći tabelarni pregled.

Tabela br.18 - stoka, ţivina i košnice

Godina Goveda Svinje Ovce Konji Ţivina Košnice 2006 3709 446 5055 483 11952 725 2007 3543 399 4823 492 11047 602 2008 3162 328 5776 501 12576 856 2009 2801 250 5441 498 11788 605 2010 2730 88 3520 492 14160 628

Izvor: Monstat (popis 2010)

6 Anex 1, tabela broj 27. 7 Anex 1, tabela broj 25. 8 Anex 1, tabela broj 28.

29 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Sličan trend je zabiljeţen i na nivou Crne Gore, što upućuje na porebu većeg ulaganja u oblasti stočarstav kao značajne grane za čiji razvoj postoje povoljni uslovi.9 Poljoprivredom, lovom i šumarstvom u Opštini se bavi ukupno oko 13 % stanovništva. U odnosu na zastupljenost ove djelatnosti u Republici koeficijent je neznatno veći, ali znatno niţi nego u Sjevernom regionu (21,9% stanovništva).

1.4. Saobraćaj i komunikacione tehnologije

Saobraćajna povezanost Andrijevice sa susjednim opštinama i regionom je relativno dobra, mada je evidentna potreba za daljom modernizacijom posebno lokalne putne mreţe. Do Andrijevice se Jadranskom magistralom stiţe iz pravca Podgorice 154 km, iz pravca Bijelog Polja 50 km. Redovnim autobuskim linijama Andrijevica je povezana sa gradovima u Crnoj Gori i regionom: Andrijevica – Podgorica – Herceg Novi ( 314 km) , Andrijevica - Budva (231 km) i Andrijevica – Beograd (396 km). Najbliţa ţeljeznička stanica nalazi se u Bijelom Polju (50 km) od Andrijevice a najbliţi aerodrom u Podgorici (154 km) .

1.4.1.Putnički saobraćaj

Kategorisana putna mreţa (drţavni i opštinski putevi) na teritoriji opštine Andrijevica ima ukupnu duţinu od oko 113 km, što predstavlja svega oko 1,5% kategorisane putne mreţe Crne Gore (7368 km).

Tabela br. 19 - Duţina kategorisane putne mreţe

Crna Gora Opština Andrijevica Kategorija Učešće u mreţi Učešće u mreţi puta km učešće (%) km opštine Cene Gore (%) (%) Magistralni 884 12,0 31,0 27,5 3,5 Regionalni 963 13,1 7,9 7,0 0,7 Lokalni 5521 74,9 73,7 65,5 1,3 Ukupno 7368 100,0 112,6 100,0 1,5

Izvor: opština Andrijevica 2010

Na teritoriji Opštine, magistralni put M-9 se prostire u duţini od oko 31 km i prolazi kroz ukupno 6 naselja (Gnjili Potok, Sjenoţeta, Kralje, opštinski centar Andrijevica, Gornje Luge, i Ulotina). Prosječna širina kolovoznih traka na dionici ovog puta od granice sa opštinom Kolašin (iz pravca Mateševa) do Andrijevice je čak ispod 2 m, a na dionici Andrijevica – Murino 3,5 m. Kroz gradsko područje Andrijevice ovaj drţavni put prolazi u duţini od oko 2,2 km. Značajni dio putne mreţe na teritoriji opštine čini i mreţa lokalnih kao i nekategorisanih puteva. Na osnovu Odluke o opštinskim i nekategorisanim putevima rang lokalnog puta imaju putni pravci prikazani u tabeli koja slijedi.

9 Anex 1, tabela broj 26.

30 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela broj 20. Lokalni putevi na teritoriji opštine Andrijevica

Oznaka Duţina Trasa puta (km) L1 Most Bandovića - Ţoljevica 4,7 L2 Andrijevic – Đuliće – Jošanica 10,0 L3 Đulić – Kuti 7,0 L4 Ramin Lom – Zoriće 8,0 L5 Marsenića Rijeka – Navotina 2,0 L6 Kralje - Oblo Brdo 3,0 7 Crvena prla – Ţoljevica 3,0 L8 Trepča – Brodac 2,0 L9 Marsenića Rijeka – Kruševo 17,0 L10 Andrijevica – Seoce 3,0 L11 Magistrala – Staro groblje – Fetov Do – Savi do 2,1 L12 Magistrala - Dolivi 2,7 L13 Trešnjevik – Preslo – Eko katun 4,2 L14 Sitna luka – Groblje na Glavici - Ţoljevica 3,0 L15 Rijeka Marsenića – Lukin Vir 2,0 UKUPNO 73,7

Izvor: Opština Andrijevica 2010

Od ukupno 73,7 km lokalnih puteva, prema podacima lokalnih opštinskih sluţbi, blizu 94% je sa asfaltnim kolovoznim zastorom dok je preostalih 6% sa zemljanim kolovoznim zastorom. MeĎutim, mreţu lokalnih puteva karakteriše mala širina kolovoza (kreće se u granicama 3,0 do 5,0 m), kao i nepostojanje horizontalne i vertikalne signalizacije što čini dodatnu nepovoljnost u odvijanju saobraćaja. Odrţavanje mreţe lokalnih puteva je u nadleţnosti Sekretarijata lokalne uprave, a sprovodi se u skladu sa godišnjim planovima odrţavanja. Poseban problem na lokalnim putevima u opštini Andrijevica predstavlja izdavanje koncesija za korišćenje šuma, usljed čega se teškim teretnim vozilima obavlja transport putevima koji nisu dimenzionisani za takav vid saobraćaja, a kao posljedica se javlja oštećenje trupa puta kao i cjelokupne kolovozne površine. Na području opštine Andrijevica postoji i veoma razvijena mreţa nekategorisanih puteva (seoski, poljski, šumski i drugi putevi) sa ukupnom duţinom od oko 697 km. Većina ovih puteva je sa zemljanim kolovoznim zastorom a karakteriše ih veoma mala širina kolovoza, nepovoljne tehničko - eksploatacione i terenske karakteristike, odnosno nepovoljni uslovi odvijanja saobraćaja na njima. Jedan od pokazatelja razvijenosti putne mreţe nekog područja je i gustina putne mreţe, koja na teritoriji opštine Andrijevica iznosi 39,8 km/100 km2 i znatno je ispod prosjeka u odnosu na gustinu putne mreţe Crne Gore (53,3 km/100 km2). Mala gustina putne mreţe je posljedica velike površine opštine i male duţine kategorisane putne mreţe (magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva). MeĎutim, gustina putne mreţe izraţena u odnosu na broj stanovnika iznosi 19,5 km/1000 stanovnika i znatno je iznad proseka za Crnu Goru (11,9 km/1000 stanovnika).

31 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Pješački saobraćaj

Kada se govori o pješačkom saobraćaju, misli se na pješački saobraćaj na teritoriji opštinskog centra – naselja Andrijevica. Pješačka kretanja u uţem centru Andrijevice su najintenzivnija. Na to presudan uticaj imaju lokacije javnih objekata i drugih sadrţaja u naselju. MeĎutim, neadekVatni poprečni profili pojedinih saobraćajnica sa veoma uskim trotoarima, nepostojanje trotoara ili loše stanje trotoara onemogućavaju efikasno odvijanje ovog vida saobraćaja.

Slika br.9 - Putna mreţa na teritoriji opštine Andrijevica

Parkiranje Potreba za parkiranjem na javnim površinama posebno se javlja u zonama gde su locirani vaţniji javni objekti. U tom smislu i potreba za parkiranjem vozila najizraţenija je u opštinskom centru - gradskom području Andrijevice. U zonama naselja Andrijevice van centra, kao i u ostalim naseljima na teritoriji opštine parkiranje vozila je uglavnom organizovano u okViru privatnih parcela. Na teritoriji Opštine, ne postoje ureĎeni javni prostori za parkiranje teretnih vozila.

Javni prevoz putnika Prijem i otprema putnika u prigradskom i meĎugradskom javnom prevozu obavlja se preko stajališta Andrijevica koje se nalazi u centru Andrijevice uz magistralni put M-9. Redovnim autobuskim linijama Andrijevica je povezana sa gradovima Crne Gore i regiona (Podgorica, Budva, Herceg Novi, Berane, Plav, Gusinje, Beograd). U Andrijevici ne postoji autobuska stanica, već samo stalajište.

Benzinske stanice Na području opštine Andrijevica postoji samo jedna benzinska stanica, sa dva točiona mesta, a nalazi se na gradskom području u ulici Branka Deletića, u blizini zgrade MUP-a. Imajući u vidu kapacitet postojeće benzinske stanice sa jedne strane kao i ukupne potrebe stanovništva opštine za ovom uslugom sa druge, moţe se reći da stanje nije zadovoljavajuće, kako sa stanovišta kapaciteta tako i sa stanovišta pokrivenosti područja.

32 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.4.2. Komunikaciona i poštanska mreţa

Telekomunikacije Mreţna grupa opštine Andrijevica pripada, u organizacionom pogledu, glavnoj centrali u Beranama sa pozivnim brojem 067. MeĎumjesne veze ostvarene su sa nadreĎenom telefonskom centralom u Beranama preko optičkih kablova: – Berane – Andrijevica 155 Mbit – Berane – Trepča 8 Mbit – Berane – Ulotina 8 Mbit – Andrijevica – Plav 155 Mbit

Opština Andrijevica ima tri (3) krajnje centrale sa sledećim kapacitetima: – Andrijevica 1280/64 – Trepča 256/0 – Ulotina 256/0

Broj telefonskih preplatnika je ukupno 827 odnosno po centralama: Andrijevica 664, Trepča 130, Ulotina 33. Broj telefonskih priključaka na 100 stanovnika je 18 tf / 100 stan. Broj telefona na 100 (sto) stanovnika govori nam o razvijenosti telefonske mreţe u opštini Andrijevica. Prosjek telefona na 100 stanovnika u Crnoj Gori iznosi 37 tf / 100 stanovnika. Osnovni nedostatak telekomunikacionog sistema je mali kapacitet telefonskih centrala. Teritorija Opštine je pokrivena mobilnom telefonijom u sada zadovoljavajućem obimu

Opština je pokrivena baznim radio – stanicama mobilne telefonije sa karakterističnim brojevima: Telenor– 069, T-mobile – 067 , M:tel – 068 i RDC. Bazne stanice izgaĎene su na sljedećim lokacijama: Andrijevica, Maleš i Balj.

Radio, TV i internet mreţa Emitovanje, prenos i distribucija radio i TV signala obavlja se preko Javnog servisa Crne Gore. Andrijevica posjeduje lokalni radio. Internet se koristi preko iznajmljene mreţe.

Poštanska mreţa Poštanske jedinice izgraĎene su u Andrijevici, Trepči i Ulotini. Poštanski saobraćaj funkcioniše u zadovoljavajućem obimu i ne predviĎaju se nove lokacije za izgradnju novih poštanskih objekata. PredviĎa se da se u postojećim poštama poveća asortiman usluga.

33 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.5 Ţivotna sredina

1.5.1. Upravljanje otpadom

Način na koji se danas raspolaţe sakupljenim komunalnim otpadom u Andrijevici ne zadovoljava ni u tehničkom a pogotovo ne u sanitarnom pogledu. Mnogi kontejneri su u lošem stanju. Stanje voznog parka za transport komunalnog otpada nije zadovoljavajuće. Evidentan je nedostatak broja potrebnih vozila i vozila odgovarajućeg tipa. Na osnovu podataka iz JKP, ovo preduzeće raspolaţe sa jednim vozilom za podizanje i odvoz kontejnera starosti 12 godina. Praţnjenje metalnih kanti vrši se ručno. Ne postoji selektivno prikupljanje otpada.

Procjena pruţene usluge odvoţenja komunalnog otpada na godišnjem nivou za stanovništvo, odnosno procijenjena količina sakupljenog otpada Andrijevice je 516,48 t/g, odnosno 40% od proizvedenih 1.291 t/g. Sakupljanje kućnog otpada se u urbanom području, uglavnom, obavlja dobro, uprkos nedostatku savremenih vozila za sakupljanje otpada, nedovoljnog broja kontejnera i problema sa finansiranjem. Sakupljanje otpada se vrši dva puta sedmično.

Otpad koji se sakuplja većinom u gradskom, kao i u jednom dijelu seoskog područja, odlaţe se na gradskoj deponiji, dok su odreĎena ruralna područja uglavnom izostavljena iz ovog procesa. Posljedica ovoga je nastanak velikog broja lokalnih smetlišta, često formiranih na lokacijama sa negativnim uticajem na okolinu i zdravlje ljudi. U pojedinim selima kao i u gradskom jezgru prisutno je i sezonsko variranje u učestalosti sakupljanja otpada.

Sav otpad koji se sakupi direktno se transportuje na lokalnu privremenu deponiju, na lokalitet Sućeska udaljen 5 km od centra grada, gdje se vrši trenutno odlaganje sakupljenog otpada i to ne samo komunalnog već i raznovrsnog drvnog otpada kao i graĎevinskog šuta što dodatno usloţnjava kValitet odrţavanja deponije. NikakVe prethodne mjere nijesu primijenjene niti se ostvaruju u toku odlaganja u cilju zaštite ili sprečavanja zagaĎivanja ţivotne sredine, vazduha, tla, vegetacije, i podzemnih voda. Trajno rješavanje pitanja odlaganja čvrstog otpada je predviĎeno kroz realizaciju projekta izgradnje Regionalne deponije u Beranama10.

1.5.2. Kanalisanje otpadnih voda

Postojeća kanalizacija je izgraĎena samo u centru Opštine. Za ostala naselja ne postoji kanalizaciona mreţa. Postojeća kanalizaciona mreţa je u lošem stanju, naročito sabirni bazen zbog čega dolazi do izlivanja otpadnih voda i ugroţavanja ţivotne sredine. Za rješavanje ovog problema, u okViru postojeće planske dokumentacije predviĎena je izgradnja kolektora za prečišćavanje otpadnih voda.

10 Regionalni projekat se odnosi na izgradnju deponije za odlaganje i reciklažu otpada u Beranama za opštine Plav, Andrijevicu, Berane i Rožaje.

34 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

1.5.3. Upravljanje šumama i zaštita biodiverziteta

Šume i šumsko zemljište opštine Andrijevica imaju površinu 17.434 ha. Obraslo šumom je 15.557 ha ili 55 % od površine opštine. Stepen šumovitosti je iznad stepena šumovitosti Crne Gore (45%) s tendencijom povećanja, jer se na znatnoj površini planinskih pašnjaka obnavlja šuma.

Drvna zapremina šuma iznosi 3.943.000 m³, a godišnji zapreminski prirast 69.000 m³. Učešće vrsta drveća u drvnoj zapremini je: bukVa 69%, jela 11%, smrča 10%, molika 4%, munika 2%, crni bor 1%, cer 1%, plemeniti lišćari (javor, jasen) 2% i ostali lišćari 1%. Prosječna drvna zapremina je 253 m³/ha, a prosječni godišnji prirast 4,4 m³/ha. Struktura šuma prema vlasništvu: drţavne šume 12.327 ha ili 79% i privatne šume 3.230 ha ili 21%.

Struktura šume prema uzgojnom obliku je sljedeća: visoke prirodne šume 11.975 ha, šumske kulture 13 ha, izdanačke šume 3.121 ha, šikare 428 ha i šibljaci 20 ha. Prema osnovnoj namjeni šume su razvrstane na: - privredne šume 10.742 ha - zaštitne šume 4.815 ha

Prema planu gazdovanja šumama predviĎena je prosječna godišnja sječa od 5.597 m3 četinara i 15.180 m3 lišćara. U privrednim šumama prioritetni cilj je postizanje maksimalne i trajne proizvodnje drveta i ostalih šumskih proizvoda: šumski plodovi, ljekovito bilje, pečurke i dr. pri čemu je bitno sačuvati stabilnost i produktivnost staništa.

Zaštitne šume imaju niz izuzetno značajnih zaštitnih funkcija: zaštita zemljišta od erozije i degradacije, zaštite od usova i sipara, zaštita izvorišta vodosnabdijevanja, zaštita od poplava i pojas šuma na gornjoj granici šumske vegetacije. Prostornim planom Crne Gore do 2020.godine predloţeno je formiranje regionalnog parka Komovi, u koji će dio šuma opštine Andrijevica biti uključen.

Struktura šuma prema florističkom sastavu u odnosu na ukupnu površinu: šume bukVe 52%, mješovite šume jele, smrče i bukVe 26%, mješovite šume cera i kitnjaka 9%, šume molike 4%, šume munike 3%, šume crnog bora 2%, šume smrče 2%, mješovite šume jele i smrče 1% i mješovite šume smrče i molike 1%. Neobraslo šumsko zemljište u arealu šume (drţavno vlasništvo) površine 1877 ha, razvrstano je na kategorije: - zemljište pogodno za pošumljаvanje 598 ha - neplodno zemljište (kamenjari, stijene) 876 ha

35 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela br.21 - Šumski fond

Površina Drvna zapremina-m³ Godišnji prinos Kategorija šuma četina (ha) četinari lišćari svega lišćari svega ri A.Drţavne šume 12.327 1.049.760 2.569.760 3.619.520 22.440 40.350 62.790 1.Privredne šume 7.512 704.230 1.879.990 2.584.220 15.970 28.740 44.710 2.Zaštitne šume 4.815 345.530 689.770 1.035.300 6.470 11.610 18.080

B.Privatne šume 3230 47610 276.210 323.820 1770 4.490 6.260

C:Svega šume 15.557 1.097.370 2.845.970 3.943.340 24.210 44.840 69.050 Šum.neobraslo zem 1.877 Sv.šume i šum.zem. 17.434

Izvor: Uprava za šume (2010)

Karakteristična je pojava da koncesionari ne poštuju utvrĎeni plan sječe, te da se ne pridrţavaju tehničkih standarda prilikom eksploatacije. Posebno je evidentna činjenica da se ne vodi dovoljno računa o poštovanju šumskog reda kao ni zaštiti putne infrastukture koja je ugroţena zbog nedozvoljenog tereta.

1.6. Administrativni kapaciteti

1.6.1. Organizacioni i kadrovski kapaciteti

U skladu sa zakonom o lokalnoj samoupravi (Sluţbeni list Crne Gore broj 3/2010) formirani su organi lokalne uprave kao i druge institucije od značaja za funkcionisanje lokalne uprave. Naime, u skladu sa svojim nadleţnostima formriani su na lokalnom nivou sljedeći organi i institucje, i to:

Lokalna uprava______35 zaposlenih Centar za kulturu ______13 Javni servis Radio Andrijevica ______6 Crveni krst______1 Sluţba zaštite______9 JP komunalno______33

Pored organa lokane samouprave na teritoriji opštine funkcionišu organizacione jedinice organa drţavne uprave i drugih institucija koje su u funkciji pruţanja potrebnih usluga graĎanima i to:

36 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Sluţba javnih prihoda______1 zaposlenih Uprava za nekretnine ______3 Uprava za šume ______7 Odjeljenje bezbjednosti ______17 Sluţba za zapošljavanje ______2 Centar za socijalni rad ______3 Odjeljenje za penzijsko i socijalno osiguranje ___2

Pored ovih organa i institucija formirano je 36 nevladinih organizacija i udruţenja iz različitih oblasti i to:

Poljoprivreda______5 Zaštita prirode______7 Kultura i tradicija______12 Zdravstvo i socijalna zaštita ______4 Sport i rekreacija ______8

1.6.2. Finansijski kapaciteti

U skladu sa vaţećim propisima organi lokalne uprave i jedan broj insistucija se finansiraju iz budţeta opštine, organizacione sluţbe drţavnih organa iz drţavnog budţeta, dok se nevladine organizacije finansiraju iz namjenskih sredstava na osnovu javnog konkursa za projekat u skladu sa Odlukom o finansiranju nevladnih organizacija. Najznačajniji izvor budţetskih prihoda su transferi, i to iz Egalizacionog fonda Crne Gore, koji čine posljednjih godina oko polovinu ukupnih budţetskih sredstava. Nisko učešće poreskih sredstava je, prije svega, rezultat nezadovoljavajućeg stanja u privredi. Povećanje sredstava za kapitalne izdatke predstavljaju pozitivni trend, s obzirom na nezadovoljavajuće stanje u infrastrukturnom sistemu (putevi, vodovod) i višegodišnje zaostajanje u pripremi prostorno planske dokumentacije, kao osnove za rezervisanje prostora za ulaganja u privredni razvoj i definisanja pravila korišćenja zemljišta i graĎenja.

Prihodi Struktura budţetskih prihoda pokazuje da su u svim godinama od 2006. do 2011. transferisana sredstva imala najveći značaj, i to preteţno transferisana od strane Egalizicionog fonda. Značaj ostalih izvora se tokom navedenog perioda mijenjao. U 2006. godini su na drugom mestu po izdašnosti bili porezi a potom naknade. U 2007. godini su po značaju, odmah iza transferisanih sredstava bili primici od prodaje finansijske imovine, dok je značaj sredstava od naknada i poreza bio znatno manji. U 2008. godini značajno je povećan udio transferisanih sredstava, dok je udio poreskih i sredstava od naknada ostao na pribliţno istom nivou. Za 2011. godinu, takoĎe, se očekuje najveći priliv (preko polovina budţetskih sredstava) od transferisanih sredstava (Egalizacionog fonda), a potom i donatora. Treba podvući da je udio sredstva od poreza značajno smanjen u odnosu na 2006. godinu, što je direktna posljedica smanjene

37 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017 privredne aktivnosti i teškoća sa kojima se srejeću privredni subjekti (veći dio ne radi). U 2012. godini se za poboljšanje opštinskog budţeta računa na kreditna sredstva od strane meĎunarodnih institucija.

Rashodi Najznačajnija karakteristika budţetskih rashoda odnosi se na odnos tekućih i kapitalnih izdataka, imajući u vidu da se tekući izdaci koriste za finansiranje rada opštinske uprave, a kapitalni izdaci za finansiranje izgradnje infrastrukture, ureĎenje zemljišta i sl. U svim analiziranim godinama veći dio budţetskih sredstava se koristio za tekuće rashode, posebno u 2006. godini, a potom se izdvajanja za potrebe finansiranja kapitalnih izdataka povećavaju, što je vrlo značajno sa stanovišta stvaranja potrebnih preduslova za podsticanje ekonomskog razvoja. Najveći dio sredstava se izdvajao za modernizaciju i odrţavanje lokalnih puteva. Kapitalni izdaci su za 2011. godinu planirani na nivou 1.140,701 € i značajnija sredstva su namijenjena za izgradnju i rekonstrukciju putne mreţe. U pojedinim godinama je bilo visoko učešće sredstava za graĎenje objekata. Posle duţeg zastoja, iz budţeta su nešto veća sredstva namijenjena izradi urbanističkih projekata (prostorno-planske i druge dokumentacije). Pored toga, povećanju kapitalnog budţeta doprinijela je uspješna saradnja Opštine sa meĎunarodnim organizacijama i fondovima (EU, USID, UNDP I DR. FONDOVI). U okviru Opštine formiran je tim za izradu projekata koje finansira EU koji je do sada realizovao više projekata iz Programa sa Evropskom komisijom, Svjetskom bankom, UNDP-em i drugim meĎunarodnim organizacijama.

Tabela br.22 - Iznos kapitalnog budţeta Crne Gore

2007. 2008. 2009. 2010. 2011. Budţet Opštine Andrijevica (€) 1.202.930 1.325.628 1.209.868 818.219 2.130.170

Kapitalni dio (€) 539.065 557.746 376.718 119.391 1.140.701

Učešće (%) 44,81 42,07 31,14 14,59 53,55

Budţet Crne 749.088.301 838.251.649 1.623.684.943 1.426.963.634 1.335.774.127 Gore (€)

Kapitalni dio (€) 34.911.032 85.666.737 217.212.715 120.800.000 81.213.750

Učešće (%) 4,66 10,22 13,38 8,47 6,08

Izvor: Opština Andrijevica

38 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela broj 23. Struktura Budţeta opštine Andrijevica za period 2007-2011 (u €)

Godina 2007. 2008. 2009. 2010. 2011. Ukupni prihodi 1.202.930 1.325.628 1.209.868 818.219 2.130.170 izvorni 249.432 265.064 350.031 208.747 334.400 ustupljeni 898.439 983.564 849.837 527.102 1.278.455 dotacije 55.059 77.000 10.000 82.370 517.315

Ukupni rashodi 1.135.064 1.249.382 1.167.090 79.528 2.130.170 dug iz prethod. 9.975 21.359 13.806 4.034 58.000 perioda za rad lok.uprave 390.182 420.169 500.903 43.6865 684.062 transferi ostalim 195.842 250.108 275.663 219.238 247.407 koris kapitalni budţet 539.065 557.746 376.718 119.391 1.140.701

Izvor: Opština Andrijevica

2. SWOT analiza

2.1 Vrijednosti Opštine Andrijevica

Tim za strateško planiranje Andrijevica je kroz individualni rad, rad u grupama i diskusiju u okViru svoje zajednice prepoznao sljedeće vrijednosti koje imaju uticaja na njihove aktivnosti, a time i na strateški razvoj. Te vrijednosti su:

Poštovanje moralnih normi Poštovanje normi kao vrijednost andrijevačke opštine je prepoznatljiva u svakodnevnici. Ona se ogleda u poštovanju tradicionalnih normi, poštovanju kodeksa ponašanja, odnosima u porodici i moralu. Poštovanje moralnih normi omogućuje da se odnosi u porodici i društvu odrţavaju na jako visokom nivou što utiče na opštu, prije svega kulturnu, sliku Andrijevice.

Gostoprimstvo, solidarnost i humanost Na svakom koraku i pri svakom kontaktu sa ljudima na ulici se da primijetiti da su gostoljubiv i učtiv narod. S obzirom na ratna dešavanja u okruţenju u posljednjih 10- ak godina i nalete izbjeglih i raseljenih lica sa područja Ex Jugoslavije, Andrijevica je pokazala svoje pravo lice. Kroz evidenciju Crvenog Krsta Andrijevice u periodu 1998- 2000. godina je prošlo preko 5.000 raseljenih lica. I ako u jako teško socijalnom

39 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017 poloţaju, stanovnici Andrijevice su pomogli raseljenim licima da naĎu stjecište u privatnom smještaju i da im izaĎu u susret i više nego li su im to prilike omogućavale. Jedna od najistaknutijih vrijednosti u andrijevačkoj opštini jeste solidarnost. Ona se ogleda u uzajamnom potpomaganju gradjana u akcijama koje se organizuju u mjesnim zajednicama, na rješavanju kako pojedinačnih, tako i zajedničkih problema. Izraţena je i solidarnost institucija prema pojedincima u nesrećnim slučajevima. Takodje se moţe istaći kao ogledalo solidarnosti i podrška u pozitivnim inicijativama u zajednici koje mogu učiniti zajednicu jačom, boljom i organizovanijom. Ţelja za obrazovanjem Iako intelektualnim kapacitetom jako bogata zajednica, ljudi koji ţive i rade u Andrijevici teţe ka daljem usavršavanju kako bi na taj način što bolje doprinijeli svom razvoju i prosperitetu a istovremeno i razvoju i prosperitetu Andrijevice. Sve je više kadrova koji su na spisku Zavoda za zapošljavanje Andrijevica a koji traţe doškolovavanje ili prekValifikaciju kako bi izašli u susret novim mogućnostima zapošljavanja i na taj način doprinijeli većim prihodima zajednice.

Transparentna lokalna uprava Lokalna samouprava u Andrijevici je otvorena za sve vidove saradnje, kako sa graĎanima, tako i sa republičkim organima, susjednim opštinama, donatorima, nevladinim organizacijama i svim zainteresovanim stranama. Ova vrijednost se ogleda u brojnim organizovanim zborovima graĎana, javnim raspravama, forumima koji su imali za cilj da prezentuju aktivnosti lokalne samouprave, budţet, planirane projekte i dobiju povratne informacije od zainteresovanih strana. Aktivizam građana, sposobnost organizovanja i timski rad GraĎani Andrijevice su se pokazali veoma aktivnim u aktivnostima CRDA programa kroz dobru organizovanost i timski rad. Kroz CRDA program se definisao projekat grupnog karaktera od kog je imala koristi cijela zajednica opštine Andrijevica. GraĎani su se zajednički organizovali, kroz timski rad i dobru podijelu uloga realizovali projekat karaktera zaštite čovjekove okoline i na taj način pokazali kako mogu biti aktivni kroz proces izbora projekta, njegove realizacije i kampanje kako bi taj projekat imao još veće efekte.

Poštovanje različitosti Iako mala zajednica, Andrijevica se pokazala veoma otvorenom i agilnom. Kada se radi o prilivu izbjeglog stanovništva, pokazalo se da se vrlo brzo i lako prihvataju nova uvjerenja i stavovi. Pri kulturnom dijalogu uvaţavaju se pravila, bez obzira na različitosti i vrijednosti pojedinaca.

40 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

2.2 Analiza zainteresovanih strana

Zainteresovane unutrašnje strane:

Organi lokalne samouprave, NVO, Mjesne zajednice, Javna preduzeća Javne ustanove/Prosvjeta, Odbornici lokalnog parlamenta, GraĎani, Privredna društva Preduzetnici,

Šta mi treba Koliko Šta oni Šta mi Zainteresovane da uradimo da Kako oni su oni očekuju od očekujemo Strane bi ispunili utiču na nas nama nas od njih očekivanja vaţni

Da uradimo Kroz plan koji će biti dosadašnju Realan, prihvaćen na saradnju ostvarljiv svim potrebnim postoji strateški nivoima i koji maksimalna Saradnja na Organi lokalne plan, koji će moţe da se Izuzetno koordinacija i svim samouprave biti argumentovano su vaţni uticaj putem: nivoima prihvatljiv brani na bazi na svim analiza nivoima. uraĎenih i - ideja, korišćenih pri - sugestija, izradi plana. - pruţanja pomoći Da uradimo plan koji će biti Realan, prihvaćen na ostvarljiv svim potrebnim strateški nivoima i koji Saradnja na plan, koji će moţe da se Koordinirane Izuzetno Mjesne zajednice svim biti argumentovano institucije su vaţni nivoima prihvatljiv brani na bazi na svim analiza nivoima. uraĎenih i korišćenih pri izradi plana.

41 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Da uradimo plan koji će biti Realan, prihvaćen na ostvarljiv svim potrebnim strateški nivoima i koji Saradnja na plan, koji će moţe da se Koordinirane Izuzetno Javne ustanove svim biti argumentovano institucije su vaţni nivoima prihvatljiv brani na bazi na svim analiza nivoima. uraĎenih i korišćenih pri izradi plana.

Izrada Uraditi plan sa Definisali su Da se realnog, precizno svoje potrebe i uključe kValitetnog definisanim Izuzetno GraĎani dali ideje za aktivno u i ciljevima i su vaţni koncipiranje realizaciju ostvarljivog dinamikom plana plana plana ostvarivanja

Svojim Planom Iskazivanjem Predvidjeti sredstvima i definisati svojih namjera oblasti koje su idejama Prilično Preduzetnici povoljne za bavljenje prioritet za pomognu su vaţni uslove za planiranom razvoj realizaciju razvoj djelatnošću plana Uključiti u Kreativne Pozvati na Prije svega u proces ideja za aktivno učešće prezentaciji i Prilično NVO pripreme i pripremu u pripremi propagandi su vaţni realizacije plana i plana plana plana marketinga

Da u Da se stvore strateškom uslovi z Da definišu Investicije u Prilično Javna preduzeća planu uvrsti arealizaciju razvojne infrastrukturu su vaţni njihove njihovih projekte projekte projekata

Da iznose Odbornici Da se Kroz rad SO Podrška precizno Izuzetno lokalnog predlozi (donošenje projektima zahtjeve su vaţni parlamenta prihvate odluka) graĎana Da se kroz plan Dugoročna obezbjede Podrška UnapreĎuju Izuzetno Privredna društva razvojna povoljni projektima standard su vaţni rješenja uslovi poslovanja

42 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Spoljašnje zainteresovane strane:

Drţavne institucije, Dijaspora, MeĎunarodne donatorske NVOe (domaće i strane), organizacije, Susjedne opštine, Strani investitori, Naučne institucije i pojedinci. Domaći investitori,

Sta mi treba Koliko Sta oni Sta mi Zainteresova da uradimo Kako oni utiču su oni očekuju od očekujemo ne Strane da bi ispunili na nas nama nas od njih ocekivanjač vazni

- Procjena i Stručnu, interes

Stalnom Plan - Realne prezentacijom i ravnomjernog Drţavne Izuzetno planove kValitetnim razvoja tetnim Finansijsku i institucije su vaţni (regulative) dokazivanjem dokazivanjem valjanosti plana valjanosti plana Pravnu pomoć (regulativa)

MeĎunarodne KValitetan - da se ovaj - podrška Izuzetno donatorske plan koji je plan uradi - direktno; realizaciji su vaţni organizacije moguće uz kValitetno; projekta koji

43 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

njihovu proističu iz pomoć plana realizovati po - dosadašnja dosad saradnja je usvojenim unaprijedila procedurama naše znanje iz oblasti planiranja, - da se utvrĎivanja implementacija prioriteta, plana radi izrade kavlitetno i projekata, javno; preporuka drugim organizacijama, stručna i savjetodavna podrška

- lobiranje

- atraktivne projekte za - zakonska - iskustva ulaganja uz regulative minimalna garancije zajednice;

- marketing i - trebalo bi da - finansiranje - informacije prezentacija Strani pospješe razvoj projekata od Izuzetno o tome. projekata gdje investitori sredine zajedničkog su vaţni god je moguće interesa

- sajmovi itd. - uposlenost;

- svojimulaganji ma Za pojedine - informacije projekte Domaći Da Izuzetno o prirodnim - zahtjevima ulaganja u investitori obezbjedimo su vaţni resursima; nove investicije.

44 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

- o postojećoj - kValitetnu privrednoj plansku i - infrastrukturi projektnu interesovanjem ; dokumentaciju;

- bazu - trţištu; - idejama podataka;

- povoljne - ambijentu; normativne uslove

- gotove

projekte. - donacijama

Ulaganje - animiranjem kapitala u Prezentacija stranih Informacije o kValitetne namjera i investitora razvojnim programme mogućnost - Dijaspora mogućnostim ugradnje prilično a u svim njihovih ideja u oblastima i realizaciju plan - prenošenjem ukupnog iskustava iz plana stranih drţava

Uključiti u Kreativne Pozvati na Prije svega u NVOe proces ideja za aktivno učešće prezentaciji i - (domaće i pripreme i pripremu u pripremi propagandi prilično strane) realizacije plan ai plana plana plana marketing

- da plan - da ih - da i oni rade obuhvati uključimo u Susjedne - davanjem na - projekte od rješavanju opštine svojih predloga zajedničkim prilično zajedničkog zajedničkih projektima interesa pitanja

- da ih - pomoć u Naučne uključimo u - redovno - davanjem izradi Izuzetno institucije i realizaciju saraĎujemo stručnih savjeta stručnih su vaţni pojedinci projekta analiza

45 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Kao i u dosadašnjem radu, rad u grupama, uz interaktivnu komunikaciju članova u grupama kroz odreĎene vjeţbe, doveo je do rezultata vezane za SWOT analizu. SWOT analiza podrazumijeva analizu okruţenja kako bi se tačno definisale odreĎene unutrašnje snage zajednice, unutrašnje slabosti zajednice, spoljašnje mogućnosti i prijetnje koja dolaze van zajednice, a koje mogu potpomoći ili usporiti razvoj zajednice u narednih pet godina. Prilikom objašnjenja osnovnih koraka i značaja SWOT analize, više puta je naglašeno da je suština ove analize u iskorišćavanju i ojačavanju unutrašnjih snaga i iskorišćavanju spoljašnjih mogućnosti, kao i prevazilaţenju i smanjenju unutrašnjih slabosti i savladavanju spoljašnjih prijetnji.

Rezultati koje je dala SWOT analiza dati su u daljem tekstu.

2.3 SWOT analiza demografije, rada i socijalnog staranja

SNAGE SLABOSTI

+ Postojanje mreţe osnovnih škola u – Neadekvatna opremljenost školskih Opštini objekata + Postojanje srednje škole u Opštini – Nekorišćenje seoskih ambulanti usled + Postojanje Doma Zdravlja u Opštini i neekonomičnosti poslovanja područne ambulante – Nepostojanje kulturnih sadrţaja u MZ + Postojanje Doma kulture i – Nedostatak finansijskih sredstava u višenamjenskih domova u svim MZ budţetu Opštine + Organizovane sluţbe za rješavanje – Visok odliv obrazovanih ljudi socijalnih pitanja – Neorganizovane sportske aktivnosti – Visok procenat stanovništva preko 65 godina – Opadanje broja učenika u školama MOGUĆNOSTI PRIJETNJE

+ Relativno dobre mogućnosti visokog – Nizak prirodni priraštaj obrazovanja: blizina fakulteta u – Odliv stanovništva u industrijske i susjednoj Opštini administrativne centre + Postoji saradnja sa Zavodom za – Ekonomska nestabilnost zapošljavanje i drugim Republičkim – Svjetska ekonomska kriza institucijama – Relativno česte promene zakonske + Aktivnosti na realizaciji regulative internacionalnih programa ( REC) – Dugoročna nezaposlenost

Ocjena stanja: Nizak ţivotni standard i nepovoljni socijalni poloţaj većine graĎana u duţem vremenskom periodu doveli su do negativnih migracionih kretanja i smanjenje kadrovskog potencijala kao ključne pretpostavke za razvoj Opštine.

46 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

2.4 SWOT analiza ekonomsko-proizvodnog sistema

SNAGE SLABOSTI

+ Postojanje relevantnih strateških – Nedostatak finansijskih sredstava za dokumenata na nivou Opštine poslovanje privrednih društava + Znanje i iskustvo iz oblasti – Nepostojanje izvozno orijentisanih poljoprivrede i prehrambeno- preduzeća preraĎivačke industrije – Nekorišćenje izgraĎenih industrijskih + Postojanje udruţenja preduzetnika kapaciteta + IzgraĎeni kapaciteti za razvoj turizma – Nedostatak kadrova u privredi + Elektrificirano ruralno područje – Nemotivisanost privrednika za širim + Potencijali za razvoj ruralnog turizma poslovnim udruţivanjem – Nedostatak standarda kvaliteta u poslovanju MSP – Nepostojanje uslova da se zadrţe mladi školovani ljudi – Nedostatak stambenog prostora za kadrove – Neplanska eksploatacija prirodnih resursa – Dotrajala elektro mreţa MOGUĆNOSTI PRIJETNJE

+ Postojanje fondova / programa (EU, – Nestabilni uslovi poslovanja Vlada Crne Gore , donatori) – Loše iskustvo sa privatizacijom + Postojanje prirodnih resursa pogodnih – Monopolistička ponašanja, za razvoj poljoprivrede, turizma, favorizovanje malih grupa i pojedinaca hidroenergije i drvoprerade – Nepostojanje kreditne podrške sektoru + Šumsko bogatstvo MSP + Korišćenje planinskih katuna za – Prisutnost sive ekonomije razvoj turizma – Česta promjena propisa/uslova + Raspoloţive rezerve ukrasnog poslovanja kamena, mermera, šljunka i pijeska – Neadekvatana politika po pitanju razvoja proizvodnih djelatnosti – Nezaintresovanost investitora za ulaganje

Ocjena stanja: U opštini je izraţena nezaposlenost i odliv stanovništva usljed slabo razvijenih privrednih aktivnosti i nedovoljnog korištenja prirodnih resursa. Turizam se razvija neplanski usljed slabe ponud i organizacije u uz neiskorišćenost turističkih kapaciteta, dok su selo I poljoprivreda napušteni što je prouzrokovalo napuštanje sela.

47 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

2.5 SWOT analiza saobraćaja i komunikacije i ICT-a

SNAGE SLABOSTI

+ Postoji javno preduzeće za odrţavanje – Putna mreţa u lošem stanju puteva – Nerazvijena telekomunikaciona mreţa u + UraĎeni planovi razvoja putne mreţe ruralnom području + Postoji telekomunikaciona i poštanska – Nepostojanje organizovanog mreţa prigradskog saobraćaja + Aktivizam graĎana u izgradnji putne – Nedostatak sredstava za modernizaciju mreţe u ruralnom području saobraćajne i telekomunikacione mreţe

MOGUĆNOSTI PRIJETNJE

+ Povoljan geografski poloţaj – Česta pojava poplava + Realizacija programa sanacije šteta od – Pojava klizišta poplava – Klimatski uslovi + Usvojena Strategija razvoja saobraćaja – Neodrţavanje TT mreţe

Ocjena stanja: Infrastuktura je nedovoljno razvijena, naročito putna mreţa, što ogranočava privrednu aktivnost i kvalitet ţivota graĎana, posebno na seoskom područiju u kom ţivi 80% stanovništva.

48 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

2.6 SWOT analiza ţivotne sredine

SNAGE SLABOSTI

+ NezagaĎeno poljoprivredno zemljište – Neadekvatno upravljanje čvrstim + Pogodno tlo i klimatski uslovi za otpadom i otpadnim vodama proizvodnju zdrave hrane – Nedovoljna informisanost stanovništva + Potpisan Sporazum o formiranju o pitanjima zaštite ţivotne sredine regiona za upravljanje otpadom i – Nizak nivo stručnosti u oblasti zaštite zajedničkom upravljanju čvrstim ţivotne sredine komunalnim otpadom – Nedostatak mjernih stanica za praćenje + Postojanje Javnog preduzeća za kvaliteta vode, vazduha zemljišta stambeno komunalnu djelatnost – Bespravna gradnja kao uzrok + Postojanje NVO čija je djelatnost devastacije prostora i prenošenje loših zaštita ţivotne sredine navika iz prethodnog perioda + Zaintresovanost lokalnih samouprava i – Nedostatak katastra o postojećim stanovništva za rješavanje problema prirodnim resursima ţivotne sredine – Nepoštovanje zakonske regulative u + Organizovana Sluţba zaštite od dijelu eksploatacije šuma elementarnih nepogoda i poţara – Postojanje prečistača voda – koji nije u funkciji MOGUĆNOSTI PRIJETNJE

+ Paket Zakona iz oblasti zaštite ţivotne – Nedovoljan nivo ekonomskog razvoja sredine društva + Zainteresovanost stranih investitora za – Elementarne nepogode ulaganje u ekologiju – Neplanska sječa šuma + Stimulativne mjere republičkih – Nedovršetak zakonske transformacije i ministarstava u oblasti ekologije donošenje svih sistemskih zakona + UnapreĎenje upravljanja šumama, uz (transformacija JP, vlasništvo lokalne veći stepen uključenosti lokalnih samouprave, sektorski Zakoni, itd.) samouprava – Nepostojanje subvencija drţave + UvoĎenje standarda EU – Neadekvatna primjena Zakona o + Postojanje domaćih fondova za koncesijama za eksploataciju šljunka i obezbeĎivanje sredstava za projekte iz pijeska ove oblasti + Postojanje liste zagaĎivača + Sačuvana priroda (šume, vode i rudna bogatstva) + Pokrenut Projekat za proglašenje područja Komova regionalnim parkom

Ocjena stanja: Iako Opština Andrijevica nema većih zagaĎivača ţivotne sredine, malo paţnje se posvećuje ekološkim pitanjima i problemima, posebno podizanju ekološke svijesti graĎana i kvalitetnom upravljanju čvrstim otpadom

49 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

2.7 SWOT analiza administrativnih kapaciteta

SNAGE SLABOSTI

+ Organizovana i transparentna lokalna – Nedostatak sredstava za finansiranje samouprava organa i institucija lokalne samouprave + Postojanje plana kapitalnih investicija iz Opštinskog budţeta + Osposobljenost timova za izradu – Nedostatak prostornih i tehničkih projekata uslova za rad + Postoje lokalne NVO (u oblasti – Loša naplata izvornih prihoda socijalne zaštite, obrazovanja, sporta i – Baze podataka nijesu razvijene zaštite prirode) – Nedovljan broj stručnih kadrova + Postoje formirane organizacione jedinice Ministarstava i drţavnih institucija (direkcija za nekretnine, direkcija javnih prihoda, fond zdravstvene zaštite, centar za socijalni rad i dr.)

MOGUĆNOSTI PRIJETNJE

+ Aktivizam graĎana – Ekonomska kriza + Programi pruţanja pomoći drţavnih – Pad standarda graĎana organa i meĎunarodnih organizacija – Nezainteresovanost stanovništva za rad + UtvrĎeni prioriteti razvoja sjevernog u civilnom sektoru regiona – Visok stepen centralizacije budţetskih + Bolja saradnja sa regionom i prihoda Republikom – Smanjenje egalizacionog fonda + MeĎunarodni projekti (REC, namijenjenog za finansiranje Opština USAID, UNDP, EU fondovi)

Ocjena stanja: Smanjenje budţetskih sredstava iz godine u godinu za ove namjene uslovilo je smanjenu aktivnost u svim oblastima društvenog ţivota i zaostajanje u primjeni organizacionih i tehničkih standarda koji vaţe u razvijenim zemljama.

50 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

3. Razvojni ciljevi Opštine, prioriteti i mjere sa razvojnim projektima

Na osnovu rezultata dobijenih analizom postojećeg stanja u opštini Andrijevica, kao i SWOT analizama, a uzimajući pri tom u obzir postojeću ekonomsku politiku, razvojne planove i programe na nivou Crne Gore (od značaja za Opštinu11), kao i uzimajući u obzir razvojne programe i projekte u Opštini, u nastavku su definisani osnovni parametri Strategije.

3.1. Vizija

Opštinu Andrijevica u narednih 5 godina vidimo kao srednje razvijenu opštinu sa niskim procentom nezaposlenih i boljim uslovima ţivota koje obezbjeĎuje povećana privredna aktivnost malih i srednjih preduzeća i odrţivo korišćenje i eksploatacija prirodnih resursa.

3.2. Definisanje prioriteta

Prioritet 1: UnaprijeĎen ekonomsko proizvodni sistem i ostvaren rast ţivotnog standarda.

Opšti cilj 1.1. Povećan broj preraĎivačkih i usluţnih kapaciteta i smanjen broj nezaposlenih.

Posebni cilj 1.1.1 Iskorišćen hidro-energetski potencijal rijeke Kuckaje i Mojacke rijeke. Posebni cilj 1.1.2 Izvršena geološka istraţivanja na području Opštine i odreĎeni najpovoljniji lokaliteti za eksploataciju ukrasnog kamena i mermera. Posebni cilj 1.1.3 Pokrenuta proizvodnja kroz izvršenu prenamjenu privatizovanih proizvodnih kapaciteta koji se ne koriste.

Opšti cilj 1.2. Razvijen planinski i sportsko rekreativni turizam

Posebni cilj 1.2.1 Povećani smještajni kapaciteti prenamjenom postojećih objekata i izgradnjom novih. Posebni cilj 1.2.2 Proširena turistička ponuda.

Opšti cilj 1.3. Očuvan ţivot na selu i povećana poljoprivredna proizvodnja. Posebni cilj 1.3.1 Formirana udruţenja i poboljšani tehnološki uslovi i organizacija proizvodnje u individualnom sektoru. Posebni cilj 1.3.2 Iskorištene komparativne prednosti za otvaranje preraĎivačkih i usluţnih kapaciteta u oblasti poljoprivrede na ruralnom području.

11 Strategija održivog razvoja Crne Gore; Strategija regionalnog razvoja Crne Gore; Višegodišnji investicioni plan Crne Gore; Prostorno urbanistički plan Opštine Andrijevica itd.

51 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Prioritet 2: Andrijevica je infrastrukturno i prostorno ureĎena sredina.

Opšti cilj 2.1. Infrastruktura zadovoljava potrebe graĎana i privrede. Posebni cilj 2.1.1 IzgraĎena putna mreţa i obezbijeĎena saobraćajna povezanost gradskog centra sa seoskim i planinskim područjem. Posebni cilj 2.1.2 ObezbijeĎeno uredno snadbijevanje stanovništva pitkom vodom na gradskom i seoskom području. Posebni cilj 2.1.3 Rekonstruisana seoska elektro mreţa. Posebni cilj 2.1.4 Povećan stambeni fond.

Prioritet 3 Očuvana ţivotna sredina

Opšti cilj 3.1. Zaustavljena devastacija prostora i pojačana zaštita ţivotne sredine. Posebni cilj 3.1.1 UreĎeni rečni tokovi i izvorišta pitkih voda. Posebni cilj 3.1.2 Organizovano selektivno prikupljanje i odlaganje čvrstog otpada. Posebni cilj 3.1.3 UnaprijeĎen sistem zaštite dobara od elementarnih nepogoda i poţara.

Prioritet 4: UnaprijeĎeno funkcionisanje društvenih djelatnosti i poboljšan društveni ţivot.

Opšti cilj 4.1. Zdravstveno obrazovni sistem podignut na veći nivo. Posebni cilj 4.1.1 Povećana efikasnost u pruţanju zdravstvenih usluga. Posebni cilj 4.1.2 Povećan nivo kvaliteta obavljanja procesa nastave.

Opšti cilj 4.2 Administrativni kapaciteti obezbjeĎuju kvalitetno pruţanje usluga graĎanima. Posebni cilj 4.2.1 UnaprijeĎena saradnja sa meĎunarodnim organizacijama na realizaciji razvojnih projekata. Posebni cilj 4.2.2 Poboljšani uslovi za rad nevladinih organizacija.

Opšti cilj 4.3 Obogaćen sadrţaj kulturnih i sportsko-rekreativnih aktivnosti. Posebni cilj 4.3.1 Omasovljenje sporta u zajednici. Posebni cilj 4.3.2 Očuvanje kulturnih i tradicionalnih vrijednosti.

3.3. Akcioni plan

Akciono planiranje podrazumijeva razradu strateških ciljeva na odreĎene etape, a te etape ponovo razraditi na konkretne aktivnosti koje bi se trebale realizovati da bi se dostigli postavljeni ciljevi. Konsultativna grupa je, podijeljena u četiri podgrupe, nastavila sa definisanjem etapa i definisanjem vremenskih okvira za odreĎenu etapu sa tačno odreĎenim organom odgovonim za realizaciju.

52 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Prioritet 1. UnaprijeĎen ekonomsko proizvodni sistem i ostvaren rast ţivotnog standarda. Opšti cilj 1.1. Povećan broj preraĎivačkih i usluţnih kapaciteta i smanjen broj nezaposlenih. Posebni cilj 1.1.1. Iskorišćen hidro-energetski potencijal rijeke Kuckaje i Mojacke rijeke.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Snimanje terena i odabir najpovoljnije Opština Andrijevica; Potpisani ugovori sa 1 lokacije za izgradnju MHE na rečnom 3 mjeseca Ministarstvo turizma; 350.000.00€ privatnim partnerima toku Mojanske rijeke Ovlašćena institucija za 1.1 Mjerenje energetskog potencijala 12 mjeseci istraţivanje i Pribavljanje mišljenja od nadleţnih projektovanje 1.2 institucija o uslovima priključenja 1 mjesec energetskih objekata; objekta Odabrani investitor 1.3 Rješavanje imovinsko pravnih odnosa 6 mjeseci Izrada izvještaja o procjeni uticaja na 1.4 1 mjesec ţivotnu sredinu Izrada idejnog projekta MHE na 1.5 8 mjeseci Mojanskoj rijeci Podnošenje zahtjeva za izdavanje 1.6 energetske dozvole nadleţnom 1 mjesec Ministarstvu 1.7 Traţenje strateškog partnera 6 mjeseci Snimanje terena i odabir najpovoljnije Opština Andrijevica; Potpisani ugovori sa 2 lokacije za izgradnju MHE na rečnom 3 mjeseca Ministarstvo turizma; 200.000.00€ privatnim partnerima toku rijeke Kuckaje Ovlašćena institucija za 2.1 Mjerenje energetskog potencijala 12 mjeseci istraţivanje i Pribavljanje mišljenja od nadleţnih 1 mjesec projektovanje 2.2 institucija o uslovima priključenja energetskih objekata; objekta Odabrani investitor 2.3 Rješavanje imovinsko pravnih odnosa 6 mjeseci Izrada izvještaja o procjeni uticaja na 1 mjesec 2.4 ţivotnu sredinu Izrada idejnog projekta MHE na 8 mjeseci 2.5 rijeci Kuckaji Podnošenje zahtjeva za izdavanje 1 mjesec 2.6 energetske dozvole nadleţnom Ministarstvu 2.7 Traţenje strateškog partnera 6 mjeseci ObezbjeĎenje sredstava za izgradnju Opština Andrijevica; Godišnji izvještaj o 3 3 mjeseca 500.000.00€ mHE na gradskom vodovodu Ministarstvo turizma; količini proizvedene Izmjena i dopuna tehničke Ovlašćena institucija za električne energije u kV 3.1 dokumentacije za izgradnju MHE na 8 mjeseci istraţivanje i gradskom vodovodu projektovanje Podnošenje zahtjeva za izdavanje 3.2 energetske dozvole nadleţnom 1 mjesec energetskih objekata; Ministarstvu Odabrani investitor Raspisivanje tendera za odabir 3.3 1 mjesec najpovoljnijeg izvoĎača Potpisivanje ugovora sa 3.4 1 mjesec najpovoljnijim izvoĎačem 3.5 IzvoĎenje radova 12 mjeseci Izdavanje upotrebne dozvole 3.6 1 mjesec

53 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Posebni cilj 1.1.2. Izvršena geološka istraţivanja na području Opštine i odreĎeni najpovoljniji lokaliteti za eksploataciju ukrasnog kamena i mermera.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Identifikovanje mogućih lokacija koje Sekretarijat lokalne Broj registrovanih 1 treba obuhvatiti istraţivačkim 6 mjeseci samouprave; 30.000.00€ privrenih subjekata na radovima Ovlašćena institucija za 1.000 stanovnika Angaţovanje naučnih institucija za istraţivanje; 1.1 9 mjeseci obavljanje istraţivačkih radova Ministarstvo ekonomije 1.2 Raspisivanje oglasa 1 mjesec 1.3 Izbor izvoĎača 12 mjeseci 1.4 ObezbjerĎenje sredstava 1 mjesec 1.5 Izrada elaborata 15 mjeseci 1.6 Javna rasprava o nacrtu elaborata 1 mjesec 1.7 Usvajanje elaborata 1 mjesec Javna prezentacija rezultata 1.8 8 mjeseci istraţivanja 1.9 Izrada publikacija 1 mjesec 1.10 Davanje koncesija 1 mjesec

Posebni cilj 1.1.3. Pokrenuta proizvodnja kroz izvršenu prenamjenu privatizovanih proizvodnih kapaciteta koji se ne koriste.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Sagledavanje postojećeg stanja u Menadţment preduzeća; Površina poslovnog 1 6 mjeseci 30.000.00€ privrednim objektima van funkcije Opština; prostora na 1.000 1.1 Popis imovine 1 mjesec Investitori stanovnika izgraĎene 1.2 Popis obaveza i potraţivanja 1 mjesec predhodne godine 1.3 Popis i analiza stanja kadrova 1 mjesec Broj registrovanih UtvrĎivanje tehničko - tehnološke privrednih subjekata na 1.4 2 mjeseca opremljenosti 1.000 stanovnika Traţenje poslovnog partnera za 1.5 6 mjeseci ulaganje 1.6 Izrada tenderske dokumentacije 4 mjeseca 1.7 Raspisivanje tendera 2 mjeseca 1.8 Odabir najpovoljnijeg ponuĎača 1 mjesec

54 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Opšti cilj 1.2. Razvijen planinski i sportsko rekreativni turizam Posebni cilj 1.2.1 Povećani smještajni kapaciteti prenamjenom postojećih objekata i izgradnjom novih.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost 1 Prikupljanje podataka o stanju na 6 mjeseci Sekretarijat lokalne 10.000.00 Lokacijski koeficijent Zajedničkaterenu analiza stanja sa samouprave; zapošljavanja; 1.1 2 mjeseca korisnicima katuna MZ Trešnjevo; Broj smještajnih jedinica Izrada programa prenamjene 1.2 planinskih objekata za potrebe 4 mjeseca turizma Izrada projektne dokumentacija za Sekretarijat lokalne Lokacijski koeficijent 2 6 mjeseci 30.000.00€ izgradnju Eko katuna Rujišta samouprave; zapošljavanja; 2.1 Raspisivanje tendera 1 mjesec MZ Trešnjevo; Broj smještajnih jedinica 2.2 Izbor najpovoljnijeg ponuĎača 1 mjesec IzvoĎač radova; 2.3 IzvoĎenje radova 12 mjeseci Donator

Posebni cilj 1.2.2. Proširena turistička ponuda.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Donošenje odluke o formiranju Sekretarijat za poslove Formirana turistička 1 1 mjesec 15.000.00€ turističke organizacije lokalne samouprave organizacija; 1.1 ObezbjeĎenje prostora za rad TO 2 mjeseca Fiskalni kapacitet Nabavka opreme i sredstava za rad Opštine 1.2 4 mjeseca TO Izrada projekta ureĎenja spomen- Sekretarijat za poslove UraĎena projektna 2 3 mjeseca 70.000.00€ parka Knjaţevac lokalne samouprave; dokumentacija spomen- 2.1 ObezbjeĎenje sredstava 3 mjeseca Donator; JP za parka; 2.2 Izbor izvoĎača i izvoĎenje radova 4 mjeseca komunalnu djelatnost Broj turističkih posjeta Izgradnja infrastrukture ribolovnog Sekretarijat za poslove Duţina ribolovnog revira 3 2 mjeseca 10.000.00€ doma lokalne samouprave; / km 3.1 Nabavka opreme za ribolov 1 mjesec Ribolovačko društvo 'Lim' 3.2 UreĎenje zaštićenih ribolovnih revira 2 mjeseca

55 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Opšti cilj 1.3. Očuvan ţivot na selu i povećana poljoprivredna proizvodnja. Posebni cilj 1.3.1. Formirana udruţenja i poboljšani tehnološki uslovi i organizacija proizvodnje u individualnom sektoru.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Snimanje stanja u oblasti stočarstva, Sekretarijat za poslove Broj registrovanih 1 voćarstva i ratarstva u individualnom 3 mjeseca lokalne samouprave; 10.000.00€ poljoprivrednih sektoru gazdinstava; Udruţenje voćara; Izrada elaborata o stepenu tehničko - Broj oglednih farmi 1.1 tehnološke opremljenosti 6 mjeseci Udruţenje stočara; poljoprivrednih proizvoĎača Udruţenje pčelara; Izrada programa modernizacije 1.2 proizvodnje i uvoĎenje standarda u 2 mjeseca ovoj oblasti 1.3 Realizacija programa 24 mjeseca

Posebni cilj 1.3.2. Iskorištene komparativne prednosti za otvaranje preraĎivačkih i usluţnih kapaciteta u oblasti poljoprivrede na ruralnom području.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Donošenje odluke o nastavku Udruţenje voćara; Broj registrovanih 1 izgradnje sušare voća i povrća u 1 mjesec 70.000.00€ poljoprivrednih MZ Konjuhe; Konjusima gazdinstava; Ostvareni Raspisivanje tendera za nabavku prihod od proizvodnje 1.2 1 mjesec Donator; opreme Sekrtarijat za poslove 1.3 Odabir najpovoljnijeg izvoĎača 1 mjesec 1.4 IzvoĎenje radova 36 mjeseci lokalne samouprave Donošenje odluke o izgradnji pogona Udruţenje pčelara; Broj registrovanih 2 1 mjesec 40.000.00€ za preradu meda u Kraljima pčelara; Ostvareni MZ Kralje; Raspisivanje tendera za nabavku prihod od proizvodnje 2.1 1 mjesec opreme Donator; 2.2 Odabir najpovoljnijeg izvoĎača 6 mjeseci Sekrtarijat za poslove 2.3 IzvoĎenje radova 12 mjeseci lokalne samouprave

56 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Prioritet 2 Andrijevica je infrastrukturno i prostorno ureĎena sredina. Opšti cilj 2.1. Infrastruktura zadovoljava potrebe graĎana i privrede. Posebni cilj 2.1.1. IzgraĎena putna mreţa i obezbijeĎena saobraćajna povezanost gradskog centra sa seoskim i planinskim područjem.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Donošenje Odluke o asfaltiranju Sekrtarijat za poslove Duţina puta u km 1 putnog pravca Begluk - OŠ u 1 mjesec 120.000.00€ lokalne samouprave; Andrijevici Rješavanje imovinsko-pravnih Direkcija javnih radova; 1.1 2 mjeseca odnosa MZ Andrijevica; 1.2 Izrada projektne dokumentacije 3 mjeseca JP za komunalnu 1.3 Odabir najpovoljnijeg izvoĎača 1 mjesec 1.4 IzvoĎenje radova 1 mjesec djelatnost Raspisivanje tendera za izgradnju Sekrtarijat za poslove IzgraĎen most 2 1 mjesec 200.000.00€ mosta na Limu u mjestu Zoriće lokalne samouprave; ObezbjeĎivanje sredstava za ove 2.1 3 mjeseca namjene Direkcija javnih radova; 2.3 Izbor najpovoljnijeg izvoĎača 1 mjesec MZ Gračanica; 2.4 IzvoĎenje radova 12 mjeseci Izrada izvještaja o stanju putne mreţe Sekrtarijat za poslove Duţina rekonstruisanih 3 1 mjesec 150.000.00€ na području Opštine lokalne samouprave; puteva Organizovanje sastanaka sa Sve MZ iz Opštine; 3.1 predstavnicima MZ u vezi izrade 2 mjeseca JP za komunalnu Programa sanacije putne mreţe djelatnost Izrada Programa sanacije putne 3.2 2 mjeseca mreţe za narednih 5 godina Donošenje Odluke o usvajanju 3.3 1 mjesec Programa sanacije putne mreţe 3.4 Realizacija programa 15 mjeseci

Posebni cilj 2.1.2. ObezbijeĎeno uredno snadbijevanje stanovništva pitkom vodom na gradskom i seoskom području.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Raspisvanje tendera na izvoĎenju Sekrtarijat za poslove Procenat domaćinstava 1 2 mjeseca 800.000.00€ radova gradskog vodovoda lokalne samouprave; sa sigurnim pristupom 1.1 Odabir najpovoljnijeg izvoĎača 1 mjesec JP za komunalnu vode za piće djelatnost Investicioni 1.2 10 mjeseci Izvodjenje radova Fond za razvoj

57 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Posebni cilj 2.1.3. Rekonstruisana seoska elektro mreţa.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Izrada projektne dokumentacije za Elektro privreda Crne Broj rekonstruisanih 4 mjeseca 200.000.00€ 1 elektrifikaciju sela Gore; Mijesne elektrodistributivnih 1.1 ObezbjeĎenje finansijskih sredstava 2 mjeseca zajednice: Konjuhe, objekata; Objavljivanje tendera i odabir Đuliće, Gračanica, Procenat domaćinstava 1 mjesec 1.2 izvoĎača Ulotina i Kralje; sa sigurnim pristupom eletrične energije 1.3 IzvoĎenje radova 4 mjeseca 1.4 Tehnički prijem i privoĎenje namjeni 1 mjesec

Posebni cilj 2.1.4. Povećan stambeni fond

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Objavljivanje tendera za izgradnju Sekrtarijat za poslove Broj novoizgraĎenih 1 1 mjesec 200.000.00€ stambene zgrade lokalne samouprave; stambenih jedinica; 1.1 Odabir najpovoljnijeg izvoĎača 1 mjesec Sindikalni fond; 1.2 Izgradnja objekta 12 mjeseci IzvoĎač radova 1.3 Izdavanje upotrebne dozvole 1 mjesec Organizovanje sastanaka sa Sekrtarijat za poslove Ulupna površina 2 2 mjeseca 50.000.00 predstavnicima skupštine stanara lokalne samouprave; € ureĎenih fasada zgrada UtvrĎivanje zainteresovanih vlasnika Savjeti stanara; 2.1 1 mjesec za ureĎenje fasada IzvoĎač radova UtvrĎivanje učešća stanara u 2.2 1 mjesec finansiranju 2.3 Raspisivanje tendera 1 mjesec 2.4 IzvoĎenje radova 15 mjeseci

58 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Prioritet 3 Očuvana ţivotna sredina Opšti cilj 3.1. Zaustavljena devastacija prostora i pojačana zaštita ţivotne sredine. Posebni cilj 3.1.1 UreĎeni rečni tokovi i izvorišta pitkih voda.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Izrada sporazuma o regionalnom Opštine Andrijevica, Godišnji izvještaj o 1 projektu zaštite Lima i pritoka opština 1 mjesec Plav, Berane i Bijelo 80.000.00€ sanaciji šteta o Andrijevica, Plav, Bijelo Polje, poplavama RaspisivanjeBerane tendera za izradu Polje; Ministarstvo 1.1 1 mjesec projekta poljoprivrede; Direkcija 1.2 Odabir najpovoljnijeg izvoĎača 2 mjesec javnih radova 1.3 ObezbjeĎivanje sredstava 10 mjeseci 1.4 Izrada projektne dokumentacije 10 mjeseci Raspisivanje tendera za izradu Ministarstvo Program upravljanja projekta rekonstrukcije kanalizacione poljoprivrede; otpadnih voda 2 2 mjeseca 25.000.00€ mreţe i izgranje kolektora za Opština Andrijevica; prećišćavanje odpadnih voda JP za komunalnu 2.1 Izbor najpovoljnijeg izvoĎača 1 mjesec djelatnost 2.2 Izrada projektne dokumentacije 24 mjeseca

Posebni cilj 3.1.2. Organizovano selektivno prikupljanje i odlaganje čvrstog otpada

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost 1 Popis postojećih divljih deponija 1 mjesec Sekrtarijat za poslove 30.000.00€ Uklonjene divlje ObezbjeĎenje sredstava za uklanjanje deponije; Broj 1.1 1 mjesec lokalne samouprave; JP divljih deponija postavljenih tabli za komunalnu djelatnost; UreĎenje privremene deponije u upozorenja 1.2 3 mjeseca Sućeskoj za odlaganje otpada Sve MZ u Opštini Definisanje obaveza opštine Ministarstvo odrţivog Otpad po vrsti odlaganja Andrijevica u zajedničkom projektu 2 1 mjesec razvoja i turizma; 100.000.00€ ‚‚Izgradnja regionalne deponije u Beranama‚‚ Opštine Andrijevica, ObezbjeĎenje sredstava za izgradnju 2.1 10 mjeseci Regionalne deponije Berane, Plav, Roţaje. Organizovanje edukacije o Sekrtarijat za poslove Otpad po vrsti odlaganja; 3 12 mjeseci 50.000.00€ selektrivnom odlaganju otpada lokalne samouprave; Broj stanovnika koji su Nabavka opreme za selektivno JP za komunalnu prošli edukaciju; 3.1 10 mjeseci odlaganje otpada djelatnost Broj postavljenih kanti i Deponovanje otpada na privremenoj kontejnera za odlaganje 3.2 12 mjeseci lokaciji otpada

59 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Posebni cilj 3.1.3. UnaprijeĎen sistem zaštite dobara od elementarnih nepogoda i poţara.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Formiranje Sluţbe zaštite od Sekrtarijat za poslove Godišnji izvještaj o zaštiti 1 1 mjesec 15.000.00€ elementarnih nepogoda i poţara lokalne samouprave; imovine Raspisivanje tendera za nabavku 1.1 1 mjesec opreme 1.2 Izbor najpovoljnijeg dobavljača 1 mjesec Osposabljavanje kadrova za 1.3 3 mjesec intervenciju u vanrednim prilikama 2 Izrada projekta vatrogasnog doma 6 mjeseci Sekrtarijat za poslove 150.000.00€ IzgraĎen vatrogasni dom Raspisivanje tendera za izvoĎenje lokalne samouprave; 2.1 radova 1 mjesec 2.2 IzvoĎenje radova 12 mjeseci

Prioritet 4: UnaprijeĎeno funkcionisanje društvenih djelatnosti i poboljšan društveni ţivot. Opšti cilj 4.1. Zdravstveno obrazovni sistem podignut na veći nivo. Posebni cilj 4.1.1 Povećana efikasnost u pruţanju zdravstvenih usluga.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Nabavka savremene opreme za Dom zdravlja Broj izvršenih pregleda 1 dijagnostiku 3 mjeseca Andrijevica; 30.000.00€ Ministarstvo zdravlja

Posebni cilj 4.1.2. Povećan nivo kvaliteta obavljanja procesa nastave.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Popis potrebnih sredstava za Ministarstvo prosvete i Udio stanovnika sa 1 2 mjeseca 20.000.00€ opremanje kabineta nauke; OŠ Bajo Jojić; završenom osnovnom i Razgovor sa školama i formiranje Sekrtarijat za poslove srednjom školom zahtjeva donatorima, Ministarstvu lokalne samouprave 1.1 1 mjesec prosv. I nauke, dijaspori i privatni preduzetnicima 1.2 Napraviti buĎţet za prvu etapu 1 mjesec Slanje zahtjeva potencijalnim 1.3 1 mjesec donatorima Sagledavanje stanja u napuštenim Ministarstvo prosvete i Broj škola koje su 2 2 mjeseca 10.000.00€ školskim objektima nauke; OŠ Bajo Jojić; adaptirane za druge Dogovor škole i lokalnog Sekrtarijat za poslove namjene 2.1 stanovništva o mogućoj prenamjeni 1 mjesec lokalne samouprave prostora 2.2 Izrada projektne dokumentacije 2 mjeseca

60 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Opšti cilj 4.2 Administrativni kapaciteti obezbjeĎuju kvalitetno pruţanje usluga graĎanima. Posebni cilj 4.2.1 UnaprijeĎena saradnja sa meĎunarodnim organizacijama na realizaciji razvojnih projekata.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Stvaranje prostornih i tehničkih uslova Sekrtarijat za poslove Stepen razvijenosti 1 za rad tima za izradu projekata koje 3 mjeseca lokalne samouprave; 22.000.00€ Opštine Andrijevica; finansira EU Donatori Broj edukacija/godina; Kadrovsko osposobljavanje i Sekrtarijat za poslove UnapreĎenje tehničke 1.1 edukacija za rad na projektima 3 mjeseca lokalne samouprave; opremljenosti/godina Donatori

Posebni cilj 4.2.2. Poboljšani uslovi za rad nevladinih organizacija.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost 1 ObezbjeĎenje prostora za rad NVO 1 mjesec Sekrtarijat za poslove 10.000.00€ Broj projekata koje lokalne samouprave; realizuje NVO; 1.1 ObezbjeĎenje sredstava za rad NVO 1 mjesec NVO Broj NVO;

Opšti cilj 4.3 Obogaćen sadrţaj kulturnih i sportsko-rekreativnih aktivnosti. Posebni cilj 4.3.1 Omasovljenje sporta u zajednici.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Definisati uslove i način korišćenja Direkcija javnih radova; Broj korisnika objekta; 1 bivše kasarne za izgradnju sportske 2 mjeseca Projektantska kuća; 100.000.00€ Površina sportskih dvorane Opština Andrijevica; objakata u odnosu na Raspisivanje tendera za izradu Ministarstvo finansija; broj stanovnika Opštine 1.1 1 mjesec projektne dokumentacije Centar za Kulturu 1.2 Odabir najpovoljnijeg ponuĎača 1 mjesec Andrijevica 1.3 Izrada projektne dokumentacije 10 mjeseci

Posebni cilj 4.3.2. Očuvanje kulturnih i tradicionalnih vrijednosti.

Redni Vremenski Procijenjena Najvaţnije mjere i aktivnosti Partneri Indikatori broj okvir vrijednost Opremiti višenamjenske domove u Centar za kulturu Broj stanovnika na jedan 1 MZ za organizovanje kulturnih 12 mjeseci Andrijevica; Mistarstvo 12.000.00 objekat društvenih, manifestacija kulture; Sve MZ u kulturnih, rekreativnih Obezbijediti sredstva i opremu za rad Opštini; Sekrtarijat za aktivnosti 1.1 KUD ‚‚Komovi‚‚ Andrijevica 10 mjeseci poslove lokalne samouprave;

61 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

3.4. Izvori finansiranja razvojnih projekata

Lokalni i regionalni razvoj moţe biti finansiran iz više različitih izvora. Uobičajeno je da su ova sredstva ograničena, a finansijska kriza i slabljenje privredne aktivnosti vrše dodatni pritisak na finansiranje planiranih projekata. U narednom periodu, investicije u funkciji lokalnog i regionalnog razvoja moguće je očekivati iz sljedećih potencijalnih izvora:

- Budţet Crne Gore; - Sopstveni izvori jedinica lokalne samouprave; - Fondovi Evropske unije; - Ostali medunarodni izvori finansiranja; - Privatno bankarski sektor i Investiciono-razvojni fond Crne Gore.

Budţet Crne Gore

Finansijska podrška kroz budţet Crne Gore moguca je preko kapitalnog budţeta. Kapitalni budţet odnosi se na izdvajanja za realizaciju kapitalnih projekata. Kapitalni budţet moţe da obuhvati projekte koji imaju i regionalni značaj, a ne samo lokalni. U tom smislu je moguća i saradnja izmedu jedinica lokalne samouprave u cilju zajedničkog finansiranja i realizacije projekata. Iz kapitalnog budţeta najčešće se finansiraju infrastrukturni projekti u domenu putne infrastrukture i sl.

Sopstveni izvori jedinica lokalne samouprave

Kao što je definisano Ustavom Crne Gore svaka jedinica lokalne samouprave kreira prilive u svom budţetu na bazi sopstvenih izvora i izvora od strane drţavnog budţeta. U sopstvene izvore ubrajaju se sopstveni prihodi, zajednički prorezi i doprinosi koje uvodi drţava, sredstva iz egalizacionog fonda, uslovne dotacije iz budţeta drţave i ostali prihodi budţeta lokalnih samouprava. U sopstvene prihode jedinica lokalne samouprave ubrajaju se: lokalni porezi, lokalne takse, lokalne naknade i ostali lokalni prihodi. Fondovi Evropske unije

Od 2007. godine Crnoj Gori su dostupna sredstva IPA programa kao integralni instrument koji je zamijenio program CARDS i predpristupne fondove Phare, ISPA i Sapard. IPA je priprema za korišcenje sredstava iz strukturnih i kohezionog fonda, koji ce Crnoj Gori biti na raspolaganju nakon ulaska u Evropsku uniju. Trenutno, Crna Gora ima pravo na sredstva iz dvije komponente IPA programa: - Podrška tranziciji i izgradnja institucija i - Regionalna i prekogranična saradnja.

Komponenta koja se odnosi na podršku tranziciji i razvoju institucija je namijenjena ministarstvima i drugim institucijama javne uprave na nacionalnom niovu, dok su korisnici sredstava druge komponente lokalna samouprava, nevladin sektor, neprofitna poslovna udruţenja, asocijacije itd.

62 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Međunarodne organizacije

U Crnoj Gori radi veliki broj medunarodnih organizacija. Svaka od njih doprinosi razvoju društva i drţave u cjelini kroz projekte koje organizuju u tom cilju, što predstavlja znacajan izvor finansiranja za lokalne samouprave. Medunarodna sredstva dostupna su kroz bilateralnu pomoć i pomoć medunarodnih organizacija. Bilateralna pomoć obuhvata organizacije zemalja koji imaju svoje ambasade u Crnoj Gori, kao i same ambasade u pojedinim slučajevima.

Medu najznačajnim se ubrajaju: - USAID Crna Gora - OEPS - UINDP - Ambasada Sjedinjenih Americkih Drţava - Norveška ambasada iz Beograda (koja pokriva i Crnu Goru) - GIZ Crna Gora – - Crnogorsko–austrijska saradnja Bjelasica i Komovi - Svjetska banka - Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) i dr.

Privatno bankarski sektor i Investiciono-razvojni fond Crne Gore (IRF)

Kao poseban izvor finansijskih sredstava privrednim društvima i lokalnim samoupravama mogu se navesti bankarski sektor i Investiciono razvojni fond Crne Gore (IRF), koji stimulišu razvoj privrede i implementaciju projekata kroz povoljne uslove finansiranja. Finansijska podrška preko bankarskog sektora i IRF-a moguća je kroz razne vrste kredita koji su dostupni kako privrednim društvima, tako i lokalnim samoupravama. Oblik finansiranja navedenih organizacija je projektnog tipa, što znači obavezu lokalnih uprava da pripreme i kandiduju projekte u skladu sa kriterijuma koji vaţe za pojedine organizacije.

Imajući u vidu potencijalne izvore finansiranja na jednoj strani, i realne potrebe za realizaciju odreĎenih investicija koje su u funkciji razvoja Opštine Andrijevica na drugoj, u daljem tekstu dat je pregled projekata koji se planiraju realizovati u okviru mjera i aktivnosti za implementaciju razvojnih ciljeva u narednih 5 godina.

63 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

80000

50000

10000

70000

10000

10000

70000

15000

30000

10000

30000

30000

200000

200000

800000

150000

200000

120000

500000

200000

350,000

Ukupno

)

€

25000

500000

500000

Kreditna Kreditna

sredstva

20000

60000

200000

100000

MeĎuna-

rodne org. org. rodne

EU

60000

100000

100000

350000

Fondovi Fondovi

8000

8000

8000

68000

15000

20000

170000

100000

100000

150000

100000

budţet

Drţavni Drţavni

FINANSIRANJE PROJEKTA (u (u PROJEKTA FINANSIRANJE

2000

2000

2000

12000

25000

30000

50000

20000

10000

10000

15000

10000

10000

15000

10000

150000

budţet

Opštinski Opštinski

2014

2014

2013

2014

2014

2013

2012

2015

2014

2014

2014

2016-2017

2013-2016

2012-2016

2012-2013 2012-2013

2012-2016

2012-2014 2012-2014

2012-2013

2013-2014

2013-2016

2013-2016

Vrijeme Vrijeme

(godina)

realizacije realizacije

Odgovorno lice Odgovorno

Regionalni projekat Regionalni

Opština

Opština

Elektro privreda Elektro

JP komunalno JP

Opština

Andrijevica i Plav Andrijevicai

Opštine

Opština

Udruţenje pčelara Udruţenje

NVO "Organik" NVO

Opština

društvoLim

Ribolovačko

Opština

Opština

MZTrešnjevo

TO Andrijevica TO

Opština

Opština

Opština

Opština

Opština

Naziv projekta Naziv

Izrada projekta regulacija korita rijeke Lima rijeke korita regulacija projekta Izrada

Izgradnja stambene Izgradnja zgrade

Postavljanjefasada zgradama na stambenim

Rekonstrukcija elektro mreţe elektro Rekonstrukcija

Rekonstrukcija gradskog Rekonstrukcija vodovoda Krkori

Program izgradnje i sanacija putnei izgradnje mreţe Program

Izgradnja mosta na Limu u Zoriće mosta Izgradnja na Limu

Andrijevice

Asfaltiranjelokalnogputnog pravca ispod

Izgradnja pogona za preradu meda u Kraljima pogona Izgradnja preradu uKraljima za meda

Izgradnja sušare Izgradnja uKonjusima

poljoprivredneproizvodnje

Izrada programa modernizacije modernizacije programa Izrada

Izgradnja infrastrukture Izgradnja ribolovačkog doma

UreĎenje spomenUreĎenje Knjaţevac parka

Osnivanjeorganizacije Turističke

Eko katuna Rujišta Eko

Izrada projektne dokumentacija za izgradnju izgradnju projektne za dokumentacija Izrada

objekata za potrebe turizma potrebe objekataza turizma

Izrada programa prenamjene planinskihprenamjene programa Izrada

poslovnogprostora

Izrada elaborata Izrada okorišćenju slobodnog

radovima

Izrada elaborata o istraţnim geološkim geološkim elaborata Izrada oistraţnim

gradskomvodovodu

Projekat izgradnje mini hidro-elektr. na hidro-elektr. mini izgradnje Projekat

rijeci Kuckaji rijeci

Izrada projektne dokumentacije za mHE na mHE projektne za dokumentacije Izrada

Mojanskoj rijeci Mojanskojrijeci

Izrada projektne dokumentacije za mHE na mHE projektne za dokumentacije Izrada

Broj Broj

3.1.1/1

2.1.4/2

2.1.4/1

2.1.3/1

2.1.2/1

2.1.1/3

2.1.1/2

2.1.1/1

1.3.2/2

1.3.2/1

1.3.1/1

1.2.2/3

1.2.2/2

1.2.2/1

1.2.1/2

1.2.1/1

1.1.3/1

1.1.2/1

1.1.1/3

1.1.1/2 1.1.1/1

projekta

64 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

25000 30000 50000 15000 15000 20000 10000 22000 10000 12000 100000 150000 100000 Ukupno ) € 1025000 Kreditna Kreditna sredstva 615000 20000 40000 15000 30000 130000 MeĎuna- rodne org. org. rodne EU 15000 20000 645000 Fondovi Fondovi 3694000.00 5000 15000 50000 10000 827000 budţet Drţavni Drţavni FINANSIRANJE PROJEKTA (u (u PROJEKTA FINANSIRANJE 2000 2000 582000 10000 10000 10000 15000 20000 10000 10000 20000 100000 budţet Opštinski Opštinski 2015 2012 2016 2013 2012 2012 2015 2013 2012 2014 2013 2016 2014 Vrijeme Vrijeme (godina) realizacije realizacije UKUPNO: Opština Opština Opština Opština Opština OŠ Bajo Jojic Bajo OŠ Jojic Bajo OŠ Dom Zdravlja Dom JP komunalno JP komunalno JP komunalno JP Centar za kulturu za Centar Odgovorno lice Odgovorno Regionalni projekat Regionalni hemiju i hemiju , Naziv projekta Naziv Opremanje kabineta za fiziku kabineta za Opremanje biologiju izgradnju projektne za dokumentacije Izrada sportskedvoranu Izrada projektne dokumentacije za projektne za dokumentacije Izrada sa mreţe rekonstrukcijukanalizacione prečišćavanje za otpadnihsistemomom voda deponija divljih uklanjanja Program regionalne Izgradnja deponije (Učešće Opštine) odlaganjuo selektrivnom edukacije Program otpada zaštite od Sluţbe elementarnih Formiranje nepogodapoţara i Vatrogasnog Izgradnja doma dijagnostikuNabavka savremene za opreme potrebe Zdravlja za Doma projektne za dokumentacije Izrada prenamjenuslobodnog školskog prostora Stvaranjeprostornih tehničkihuslova i za finansiraEU projekatakoje izradu za radtima prostoraObezbjeĎenje radNVO za višenamjenske domove uMZ za Opremiti organizovanjemanifestacija kulturnih Broj Broj 3.1.1/2 3.1.2/1 3.1.2/2 3.1.2/3 3.1.3/1 3.1.3/2 4.1.1/1 4.1.2/1 4.1.2/2 4.2.1/1 4.2.2/1 4.3.1/1 4.3.2/1

projekta

65 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

4. Sistem menadţmenta i monitoringa

Proces implementacije strategije mora biti jasno definisan. Ključni akteri moraju biti svjesni svojih uloga i odgovornosti. Izvršna vlast zbog toga mora: raspodijeliti odgovornost i zadatke tako da se ciljevi mogu efikasno realizovati, i definisati set indikatora kako bi se pratio napredak u implementaciji strategije. Kako bi se strateški plan razvoja lokalne zajednice uspjšeno realizovao, preoces strateškog planiranja mora uključiti i aktivnosti na sistemu upravljanja i monitoringa. Sistem upravljanja obuhvata procese planiranja, organizacije, odabira ljudi, koordiniranja rukovoĎenja i kontrole, uključujući i angaţovanje ljuskih, finansijskih, tehnoloških i prirodnih resursa. Implementacija strategije mora biti razmatrana i preispitivana od strane svih uključenih u proces izrade i implementacije strategije. Način na koji se ovaj proces provjere i preispitivanja realizuje daje odrţivost sistemu upravljanja i monitoringa, ostvarivajući različite veze u okviru i van organiazcije procesa implementacije. Proces strateškog planiranja je prije svega dinamičan proces i finalni dokumenti se posmatraju kao dinamični odnosno promjenljivi alati. U tom kontekstu, cjelkupan proces planiranja je definisan kao petogodišnji ciklus analie – planiranja- programiranja- implementacije – realizacije – praćenja – procjene – ponovne analize itd. Proces se kompletno preispituje na 5 godina, odnosno nakon 5 godina bi trebalo razviti novu strategiju odrţivog razvoja lokalne zajednice. Proces je kompletno prikazan na sljedećem dijagramu:

Ciklus Strategije odrţivog razvoja lokalne zajednice

Ciklus strategije odrţivog razvoja lokalne zajednice

Izvještaj o odrţivosti Godina 1 2/3 Strateški dokument sa dijagramima Lokalni akcioni plan Ocjena odrţivosti

Izvještaj o odrţivosti

Godina 2-3-4 a) Praćenje implementacije Lokalnog akcionog plana b) Jednogodišnje aţuriranje indikatora

Izvještaj o odrţivosti

a) Aţuriranje svih indikatora Godina 5 Strateški dokument sa dijagramima Lokalni akcioni plan Ocjena odrţivosti

66 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Faza implemtacije strateškog plana razvoja opštine je zasnovana na implemtentaciji akcionog plana, dobroj organizacionoj strukturi i angaţovanju zainteresovanih aktera. Proces implementacije Strateškog plana lokalne zajednice je inkorporiran i koristi postojeću strukturu u lokalnoj administraciji. Osnovni dio organizacione strukture predstavlja koordinacioni tim u koji su uključeni različiti sektori. Tim je postavljen u okviru lokalne administracije tako da moţe da koordinira cjelokupnim sistemom upravljanja i monitoringa, a imenovan je od strane Predsjednika opštine. Koordinacioni tim je odgovoran za integraciju strateškog dokumenta i lokalnog akcionog plana, prvenstveno u smislu: Direktne povezanosti akcionog plana sa izradom i aktima opštinskog budţeta. Za svaku aktivnost u okviru akcionog plana moraju se obezbijediti finansijska sredstva ili bar izvori finansiranja; Direktne povezanosti sa svim opštinskim operativnim planovima i odjeljenjima. Strateški dokument i lokalni akcioni plan moraju u potpunosti biti integrisani sa redovnim opštinskim radnim procedurama. Sistem upravljanja treba precizno da identifikuje nosioce odgovorne za implementaciju pojedinih aktivnosti i da pruţi precizno definisana ovlašćenja i odgovornosti svih rukovodilaca sluţbi za sprovoĎenje tog integrisanog procesa u razumnom vremenskom roku (do usvajanja narednog opštinskog budţeta); Integracije akcionog plana i strateškog dokumenta sa planovima, projektima i aktivnostima svih javnih i privatnih institucija koje su uključene kao glavni nosioci implematacije akcionog plana (različite institucije, organi javne uprave, javna komunalna preduzeća itd.).Veliki broj redovnih upravljačkih aktivnosti se odvija u oblasti urbanističkog sistema i teritorijalne organizacije, a pod ingerencijom različitih opštinskih institucija i organa. Njihova potpuna uključenost u implementaciju lokalnog akcionog plana je od vitalnog značaja za odrţivost i razvoj.

Sistem upravljanja procesom izrade Strateškog plana lokalne zajednica

Tijelo za razvoj Predsjednik Opštine Više-sektorski koordinacioni tim strategije obavezuje koordinacioni je odgovoran za punu integraciju Eksterno tim da sprovede strategije i sredstava planiranja i koordinira i prati implementaciju upravljanja implementaciju akcionog plana

Finansijsko Kros Tehnička integrisanje integracija sa integracija sa sa opštinskim opštinskim JKP, itd. budţetom sektorima i upravama

67 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Sistem upravljanja procesom izrade Strateškog plana razvoja opštine se konstatno prati i procjenjuje putem godišnjih ciklusa evalucije. Prilikom evalucije se koriste indikatori odrţivosti (odnose se na strateški dokument ali i na stanje kompletne lokalne zajednice) i indikatora učinka (vezani su za status implementacije lokalnog akcionog plana). Indikatori su osnova za potpun sistem monitoringa implementacije strategije, i predstavljaju osnovu sistema upravljanja. Indikatori pruţaju osnovne informacije i saznanja vezana za uspješnost procesa implementacije strategije i dinamiku usaglašavanja. Sve promjene indikatora i svi rezultati godišnje evalucije su dostupni svim graĎanima putem izvještaja koji je jednostavan i lak za čitanje.

Imajući u vidu da svaka strategija i njen akcioni plan podleţu kontroli i vrjednovanju, Projektni tim opštine Andrijevica je predvidio da će se u ovoj strategiji, ovom njenom delu posvetiti posebna paţnja. Predsednik Opštine je donio Odluku o formiranju Tima. Ovom odlukom definisana su imena članova i njihovi opšti zadaci, u smislu praćenja, nadgledanja i procene postignutih rezultata realizacije Strategije, kao i obaveza izveštavanja prema Skupštini opštine. Imenovano tjelo će raditi analizu realizovanih projekata i njihovih efekata, sa posebnim osvrtom na eventualne prepreke u realizaciji i davati smjernice za usklaĎivanje akcionog plana sa već uraĎenim.

Prikupljanje podataka će se vršiti u saradnji sa donatorima i Ministarstvom. Paţnja će biti usmjerena na 3 vrste informacija: 1. Finansijske 2. Fizičke 3. Administrativne Informacije će se prikupljati direktno „na terenu“ anketiranjem i intervjuisanjem relevantnih učesnika ili analizom pisanih dokumenata (projekata, izveštaja i dr.)

Monitoring izveštaj je pisani dokument u kojem će se naći sve relevantne informacije neophodne za uspješnu ocjenu realizacije Strategije. Izveštaj će se podnositi minimum 1 godišnje, a po potrebi i češće.

68 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

4.1 Rad konsultativne grupe

Pri izradi Strateškog plana opštine Andrijevica, korišćen je princip maksimalizacije učešća svih lokalnih zainteresovanih strana. Organizacija rada na Streteškom dokumentu je definisana na osnovu četiri prioritetna cilja razvoja Opštine, pa je i sam proces izrade Strateškog plana bio rukovoĎen definisanjem radnih grupa, sastavljenih od predstavnika lokalne zajednice, a koji su imali zadatak da obezbijede učešće i drugih relevantnih zainteresovanih strana. Radne grupe su imale svoje koordinatore i članove.

Koordinator procesa izrade strategije ispred Konsultativne grupe - Radota Pantović

Radna grupa za razvoj privrede i preduzetništva VoĎa grupe: Biljana Bandović Članovi: Novo Vukićević Igor Mašović

Radna grupa za infrastrukturu i urbanizam VoĎa grupe: Miodrag Novović Članovi: Slavko Stijović Dragan Vučeljić

Radna grupa za zaštitu ţivotne sredine, poljoprivredu i turizam VoĎa grupe: Radovan Marjanović Članovi: Goran Đurišić Dr Zvonko Vuković

Radna grupa za razvoj društvenih djelatnosti VoĎa grupe: Lalević Dobrašin Članovi: Radota Pantović Nebojša Lekić

U toku rada Konsultativna grupa je odrţavala petnaestodnevno sastanke o čemu su voĎeni zapisnici o radu . TakoĎe, svim uključenim subjektima u proces dostavljani su odreĎeni zahtjevi za dostavu potrebnih informacija, a istovremeno razmjenjivana mišljenja o datim rješenjima. Tokom rada razmatrane su pojedinačno četiri faze, a na kraju je organizovan sastanak za sumiranje datih predloga uz učešće najodgovornijih predstavnika lokalne uprave i sačinjen konačni tekst. U procesu pripreme predloga ovog dokumenta aktivno su učestvovali predstavnik Konsultantske firme Maxima Consalting Emil Durumbašić i predstavnik Ministarstva ekonomije kao evaluator Nikola Savić.

U skladu sa Zakonom, sproveden je postupak javne rasprave koja je trajala 15 dana, nakon čega je Konsultativni tim razmotrio date predloge i sugestije i sačinio predlog dokumenta koji je dostavljen Ministarstvu ekonomije na davanje saglasnosti.

69 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Anex 1- Analize postojećeg stanja

70 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela br.24 – Uporedni pregled broja stanovnika (1953 -2011 god.)

Naselja 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003. 2011 Andrijevica 899 1007 994 941 923 1073 1055 Andţelati 139 119 144 95 164 134 187 Boţići 368 375 316 342 221 250 190 Bojovići 195 144 157 155 130 128 33 Gnjili Potok 281 281 262 199 178 111 87 Gornje Luge 261 239 199 163 170 150 120 Gračanica 906 787 736 558 397 307 276 Dulipolje 560 532 465 309 230 134 90 Đulići 303 252 223 181 152 130 101 ZabrĎe 416 414 395 357 311 302 253 Jošanica 513 506 433 333 215 162 97 Košutići 408 326 308 235 185 143 121 Kralje 384 351 298 269 263 228 207 Kuti 182 177 132 95 75 49 30 Oblo Brdo 292 235 205 173 138 69 54 Prisoja 466 494 393 385 384 348 340 Rijeka Marsenića 412 468 432 404 390 353 299 Seoca 446 445 409 434 271 117 107 Sjenoţega 229 214 178 151 116 95 56 Slatina 447 418 407 392 405 405 455 Trepča 480 399 392 330 254 238 213 Trešnjevo 825 761 719 649 577 539 465 Ulotina 515 502 487 373 292 243 226 Cecune 400 346 282 189 120 77 55 Opština ukupno 10.327 9.792 8.966 7.712 6.561 5.785 5071 Opštinski centar 899 1.007 994 941 923 1.073 1055 Ostala naselja 9.428 8.785 7.972 6.771 5.638 4.712 4016 Izvor: Monstat (popis 2011)

71 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela br.25 – Površine zasijane ţitom i povrtnim biljem (u ha)

Opis Godina Kukuruz Pšenica Raž Ječam Krompir Pasulj 2005 3059 840 117 759 10313 679 2006 2782 808 175 860 10179 677 2007 2756 808 194 868 10190 675 Crna Gora 2008 2712 826 200 787 10233 642 2009 2664 846 324 807 10360 648 2010 2734 734 259 731 10241 645 2005 240 3 0 6 280 10 2006 240 0 0 2 250 10 2007 220 0 0 1 230 8 Andrijevica 2008 180 0 0 1 190 8 2009 130 0 0 1 215 8 2010 135 0 0 1 210 10

Izvor: Monstat

Tabela br.26 – Pregled stanja stoke, ţivine i košnica

Opis Godina Goveda Svinje Ovce Konji Ţivina Košnice 2006 100483 10449 223491 6245 356146 36735 2007 98007 12773 218340 5488 425430 35883 Crna Gora 2008 91929 5130 200396 4854 278024 27508 2009 89194 3315 188227 4451 236688 21526 2010 84046 4565 180228 4342 240745 13632 2006 3709 446 5055 483 11952 725 2007 3543 399 4823 492 11047 602 Andrijevica 2008 3162 328 5776 501 12576 856 2009 2801 250 5441 498 11788 605 2010 2730 88 3520 492 14160 628

Izvor: Monstat

72 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela br.27 – Poljoprivredno zemljište prema kategorijama korišćenja (u ha)

Obradiva površina bare, Opis Godina Ukupno oranice i pašnjaci svega voćnjaci vinogradi livade ribnjaci bašte 2005 517097 189126 46179 11151 4036 127760 325326 2645 2006 517337 189252 44524 11926 4181 128621 325436 2649 2007 516465 189939 44957 11976 4225 128781 323876 2650 Crna Gora 2008 516219 189300 45237 11885 4325 127853 324269 2650 2009 516070 188889 45673 11899 4386 126931 324531 2650 2010 515798 188703 45472 11970 4391 126870 32447 2648 2005 13339 5647 762 629 0 4256 7692 0 2006 13339 5637 627 629 0 4381 7702 0 2007 13251 5559 752 629 0 4178 7692 0 Andrijevica 2008 13261 5569 762 629 0 4178 7692 0 2009 13261 5569 762 629 0 4178 7692 0 2010 13261 5569 762 629 0 4178 7692 0

Izvor: Monstat

Tabela br.28 – Broj rodnih stabala

Opis Godina Jabuke Kruške Šljive

2005 376787 186460 1120463 2006 391028 182005 1110998 2007 405628 194265 10992002 Crna Gora 2008 425223 196815 1101850 2009 461793 196114 1125833 2010 472453 199354 1144070 2005 5450 5100 52500 2006 7650 6400 56500 2007 8000 6800 59000 Andrijevica 2008 9100 7000 61000 2009 9200 7100 62000 2010 9200 7250 63000

Izvor: Monstat

73 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela br.29 – Kvalifikaciona struktura nezaposlenih 2006-2010

Opis 2006 2007 2008 2009 2010 I stepen 126 101 103 106 105 II stepen 6 7 8 7 6 III stepen 135 127 107 95 97 IV stepen 162 140 127 132 128 V stepen 3 2 1 2 1 VI stepen 8 8 8 5 9 VII stepen 16 22 10 15 25 Ukupno 456 407 364 362 371

Izvor: Zavod za zapošljavanje

Tabela br.30 – Pregled stanja planinskih katuna

Kolibe Izgrađenih u Naziv planine Naziv katuna koliba dobrom stanju Balj Platna 3 3 Javorovica 3 3 Kovčezi 9 3 Jezera 10 10 Stupe 14 4 Lisa Lisa 35 0 Bačko brdo Bačko brdo 15 0 Krivi do 10 5 Asanac Asanac 6 0 Crna Gora 5 0 Mojanska rijeka 5 2 Košutićka rupa 6 3 Gradišnica Cvijetnice 20 15 Ruišta 15 10 Patkovica 35 30 Gradišnica 32 26 Bjelega 10 5 Sjekirica katunište 5 5 Piševo 5 5 Grudički katun 1 1 Dolovi 6 6 Štavna Štavna 30 15 Jelovica Katun Bojovića 12 4 Trebački 15 10

Izvor: Opština Andrijevica

74 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela br.31 – Broj učenika po razredima u srednjim školama

Razred Broj učenika I RAZRED 26 II RAZRED 41 II RAZRED 45 IV RAZRED 45 Ukupno 157

Izvor: Srednje škole

Tabela br.32 – Broj učenika po razredima u osnovnim školama

Broj Učenika Razred OŠ Bajo Jojić OŠ Milić Keljanović Ukupno I RAZRED 49 4 53 II RAZRED 46 3 53 II RAZRED 51 4 55 IV RAZRED 54 9 63 V RAZRED 63 0 63 VI RAZRED 66 2 68 VII RAZRED 72 9 81 VIII RAZRED 38 3 41 IX RAZRED 41 0 41 Ukupno 480 38 518

Izvor: Osnovne Škole

Tabela br.33 – Struktura zaposlenih u zdravstvu

Opis 2011 2010 2009 2008 2007 Broj ljekara 6 6 6 6 6 Ostalo medicinsko osoblje 19 19 22 22 22 Pomoćno osoblje 2 2 2 2 2 Ukupno zaposlenih 27 27 30 30 30

Izvor: Dom zdravlja

75 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Tabela br.34 - Objekti za osnovno obrazovanje

Školski objekti u Školski Površina Spratnost Broj Korišćenje naseljima objekat objekta objekta učionica objekta Srednja mješ.škola Andrijevica 1300.30 p+2 7 koristi OŠ ,,Bajo Jojić,, Andrijevica 1537.00 p+2 20 koristi Rijeka Marse 200.00 p+0 2 koristi Trepča 600.00 p+1 4 koristi Trešnjevo 479.00 p+1 3 koristi ZabrĎe 253.00 p+0 2 koristi Slatina 225.00 p+0 2 koristi Kralje 140.40 p+0 2 koristi Gnjili Potok 105.00 p+0 2 ne koristi Seoce 235.00 p+0 2 koristi Kruševo 100.00 p+0 3 ne koristi Gračanica 140.00 p+0 3 koristi Ulotina 68.00 p+0 5 koristi OŠ ,,Milić Keljanović,, Dulipolje 300.00 p+0 8 koristi Đulići 300.00 p+0 5 koristi Jošanica 150.00 p+0 3 ne koristi Kuti 162.00 p+0 2 ne koristi

Izvor: Obrazovne ustanove

76 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Opis projekata (,,Project Fiches’’)

77 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.1.1/1

Andrijevica

Naziv projekta Izrada projektne dokumentacije za izgradnju mHE na Mojackoj rijeci Lokacija Jošanica - Andrijevica projekta Postojece stanje Snadbijevanje stanovništva i privrede električnom energijom je problem prisutan vec duţe vrijeme u Opštini posebno u njenom ruralnom dijelu. Posebno je karakterističan problem nemogućnosti obezbjeĎenja kvalitetnog snadbijevanja električnom energijom u zimskom period zbog dotrajalosti elektro mreţe. Takvo stanje u velikoj mjeri ograničava interesovanje potencijalnih investitora za korišćenje resursa na ovom području i ako postoje izdašni hidro- energetski potencijali. Opravdanost Realizacijom ovog projekta otvorile bi se mogućnosti za izgradnju projekta multifunkcionalnih privrednih objekata, prije svega sistema za navodnjavanje, turističkih kapaciteta, objekata za sport i rekreaciju, preraĎivačkih kapaciteta itd. Istovremeno bi se pokrenula aktivnost na širem planu za valorizaciju energetskog potencijala ovog rečnog toka kroz ulganja potencijalnih investitora. Ciljevi projekta Povećanje proizvodnje električne energije i stvaranje uslova za sigurnije snadbijevanje novih preraĎivačkih kapaciteta i drugih privrednih subjekata na ovom prodručju. Opis projekta U okviru pripreme projekta izvršiće se potrebna istraživanja i mjerenja i na osnovu toga uraditi idejni projekat kao osnova za traženje strateškog partnera za realizaciju projekta u cjelini. Projektom se predviđa izgradnja mHE od 5 MW Očekivani Kroz pokrenuće se privredna aktivnost na ovom pordručju u oblasti uticaj projekta poljoprivredne proizvodnje i turizma što će omogućiti kvalitetnije korišćenje komparativnih prednosti ovog područja.

Procijenjeni 350.000.00€ troškovi projekta Ocjena Drugi prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Sredstva fonda EU – 100% finansiranja

Nivo Predstoji izrada idejnog projekta pripremljenosti projekta

78 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.1.1/2

Andrijevica

Naziv projekta Izrada idejnog projekta za izgradnju mHE na rijeci Kuckaji

Lokacija Kuti - Andrijevica projekta Postojece stanje Snadbijevanje stanovništva i privrede električnom energijom je problem prisutan vec duţe vrijeme u Opštini posebno u njenom

ruralnom dijelu. Posebno je karakterističan problem nemogućnosti obezbjeĎenja kvalitetnog snadbijevanja električnom energijom u zimskom period zbog dotrajalosti elektro mreţe. Takvo stanje u velikoj mjeri ograničava interesovanje potencijalnih investitora za korišćenje resursa na ovom području i ako postoje izdašni hidro- energetski potencijali. Opravdanost Realizacijom ovog projekta otvorile bi se mogućnosti za izgradnju projekta multifunkcionalnih privrednih objekata, prije svega sistema za navodnjavanje, turističkih kapaciteta, objekata za sport i rekreaciju, preraĎivačkih kapaciteta itd. Istovremeno bi se pokrenula aktivnost na širem planu za valorizaciju energetskog potencijala ovog rečnog toka kroz ulganja potencijalnih investitora. Ciljevi projekta Povećanje proizvodnje električne energije i stvaranje uslova za sigurnije snadbijevanje novih preraĎivačkih kapaciteta i drugih privrednih subjekata na ovom prodručju. Opis projekta U okviru pripreme projekta izvršiće se potrebna istraživanja i mjerenja i na osnovu toga uraditi idejni projekat kao osnova za traženje strateškog partnera za realizaciju projekta u cjelini. Projektom se predviđa izgradnja mHE od 3 MW Očekivani Kroz pokrenuće se privredna aktivnost na ovom pordručju u oblasti uticaj projekta poljoprivredne proizvodnje i turizma što će omogućiti kvalitetnije korišćenje komparativnih prednosti ovog područja.

Procijenjeni 200.000.00€ troškovi projekta Ocjena Treći prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor MeĎunarodne organizacije – 100% finansiranja

Nivo Predstoji izrada idejnog projekta pripremljenosti projekta

79 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.1.1/3

Andrijevica

Naziv projekta Izgradnja mHE na gradskom vodovodu

Lokacija Kuti - Andrijevica projekta Postojece stanje Gradski vodovod čija je duţina primarne mreţe 15km sa velikom visinskom razlikom, u kontinuitetu već dugi niz godina izloţen je

čestim havarijama zbog neadekvatne zaštite vodovod, visokog pritiska i neodgovarajućeg kvaliteta cijevi. S tim u vezi, uraĎen je projekat za rekonstrukciju gradskog vodovoda što je povoljna predpostavka za paralelnu gradnju mini hidro centrale. Opravdanost Realizacijom ovog projekta paralelno sa rekonstrukcijom gradskog projekta vodovoda racionalizovali bi se troškovi gradnje a ujedno bi se obezbijedila primjena tehničkih standarda za korišćenje gradskog vodovoda. Ciljevi projekta ObezbjeĎenje dodatnih količina električne energije JPK i drugih javnih sluţbi kao i prodaja elektroprivredi viška električne energije u cilju racionalizacije troškova poslovanja javnog sektora. Opis projekta Na prelivnoj komori gradskog vodovoda izgradila bi se mHe snage 100 kV i ujedno bi se izvršila zamjena postojećih betonsko-zbestnih cijevi. Očekivani Realizacijom ovog projekta omogućilo bi se kvalitetno uticaj projekta snadbijevanje privrede i stanovništva vodom što bi povećalo broj korisnika gradskog vodovoda a istovremeno bi se povećali prihodi javnog sektora kroz prodaju električne energije.

Procijenjeni 500.000.00€ troškovi projekta Ocjena Prvi prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Kreditna sredstva investicionog fonda za razvoj – 100% finansiranja

Nivo UraĎen glavni projekat pripremljenosti projekta

80 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.1.2/1

Andrijevica

Naziv projekta Izrada elaborata o istraţnim geološkim radovima

Lokacija Opština Andrijevica projekta Postojeće stanje Opština Andrijevica raspolaţe sa brojnim nalazištima ukrasnog kamena i mermera koji su bliţe definisani u istraţivanjima

geološkog zavoda koja su radjena 1996 god. U dosadašnjem periodu vršena je eksploatacija na lokalitetu Ţoljevica. Opravdanost Izradom elaborate potpuno bi se definisala ekonomsko isplativa projekta nalazišta što je ključni preduslov za potencijalne investitore za ulaganje u ovoj oblasti Ciljevi projekta ObezbjeĎivanje svih potrebnih podataka u pogledu količina, kvaliteta i drugim karakteristikama ukrasnog kamena i mermera kako bi se obezbijedila njihova adekvatna promocija što je uslov za voĎenje daljih aktivnosti u cilju organizovanja eksploatacije ovih materijala. Opis projekta Projektom bi se izvršila potrebna istraživanja i ispitivanja uzoraka sa 8 lokacija koje su označene kao moguća, ekonomski isplativa, nalazišta Očekivani Kvalitetnom prezentacijom rezultata istraţivanja očekuje se uticaj projekta zainteresovanost potencijalnih investitora za uzimanje koncesija za eksploataciju ukrasnog kamena i mermera. Time bi se uposlio odreĎen broj radnika što bi direktno uticalo na zaustavljanje migracija sa seoskog područja.

Procijenjeni 30.000.00€ troškovi projekta

Ocjena Peti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predloţeni izvor Opštinski budţet – 34% ; Drţavni budţet – 66% finansiranja

Nivo Predstoji izrada elaborata pripremljenosti projekta

81 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.1.3/1

Andrijevica

Naziv projekta Izrada elaborata o korišćenju slobodnog poslovnog prostora

Lokacija Opština Andijevica projekta Postojeće stanje Nakon sprovedenog postupka privatizacije najveći broj privrednih kapaciteta ostali su neiskorišćeni iako postoji izgraĎena

infrastruktura. Pored napuštenih privrednih objekata na području mijesnih zajednica postoje izgraĎeni objekti bivših kasarni kao i objekti škola i domova koji se ne koriste već duţe vremena. Opravdanost Da bi se detaljno sagledalo stanje i mogućnosti korišćenja slobodnih projekta objekata potrebno je detaljno analizirati sve aspekte ovog problema i učiniti ga dostupnim potencijalnim investitorima. Takav pristup će omogućiti da se za značajan dio slobodnog poslovnog prostora moţe izvršiti prenamjena obzirom na stepen očuvanosti i atraktivnosti lokacija na kojoj se nalaze. Ciljevi projekta Omogućavanje otvaranja novih preraĎivačkih kapaciteta uz minimalna ulaganja u privrednu infrastrukturu čime bi se značajno uticalo na smanjenje nezaposlenosti. Opis projekta Na osnovu izvršenog popisa slobodnog poslovnog prostora, tehničke opremljenosti istog i drugih parametara, analiza bi sadržala ocjenu stanja i mogućnosti za nova ulaganja kao i uslove i kriterijume pod kojima je moguće koristiti slobodan prostor. Očekivani Realizacijom ovog projekta stvorili bi se uslovi za bolju zaštitu i uticaj projekta očuvanje izgraĎenih objekata a istovremeno bi se pokrenula i privredna aktivnost u različitim oblastima.

Procijenjeni 30.000.00€ troškovi projekta

Ocjena Četvrti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predloţeni izvor Opština Andrijevica – 50% ; Drţavni budţet – 50% finansiranja

Nivo Predstoji izrada elaborata pripremljenosti projekta

82 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.2.1/1

Andrijevica

Naziv projekta Izrada programa prenamjene planinskih koliba za potrebe turizma

Lokacija Opština Andrijevica projekta Postojeće stanje Na skoro svim planinskim područijima postoje planinski katuni za potrebe stočara. S obzirom da je veliki broj objekata u dobrom

stanju a da se ne koriste za svoje namjene zbog smanjene poljoprivredne proizvodnje ostavlja mogućnost za njihovu prenamjenu. Slična situacija je i na seoskom području usled izraţenih migracija prema gradskim centrima. Opravdanost Imajući u vidu da je prioritet u razvoju dat planinskom turizmu, projekta povećanje smještajnih kapaciteta predstavlja vaţno pitanje pa u tom smislu adaptacija postojećih i izgradnja novih objekata ima prednost u ulaganjima za ovu oblast. Ova aktivnost je posebno značajna zbog toga što je u okviru prostornog plana Bjelasice i Komova predviĎena izgradnja ski centra i drugih turističkih objekata u neposrednoj blizini katuna. Ciljevi projekta Realizacijom ovog projekta povećaće se smještajni kapaciteti za turiste, uvećaće se prihod poljoprivrednih proizvoĎača i unaprijediti infrastruktura Opštine Andrijevica. Opis projekta Izvršiti popis svih planinskih katuna sa analizom stanja planinskih koliba. Predložiti obim i strukturu radova na adaptaciji objekata. Izvršiti prezentaciju rezultata zainteresovanim subjektima. Očekivani Realizacijom projekta očekuje se povećan br. turista na planinskom uticaj projekta području a istovremeno porast zainteresovanosti poljoprivrednih proizvoĎača za korišćenje katuna što će zajedno uticati na rast ţivotnog standard i rast poljoprivredne proizvodnje

Procijenjeni 10.000.00€ troškovi projekta Ocjena Šesti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 100% finansiranja

Nivo Predstoji izrada elaborata pripremljenosti projekta

83 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.2.1/2

Andrijevica

Naziv projekta Izrada eko katuna ’’Rujišta’’

Lokacija Trešnjevo - Andrijevica projekta Postojeće stanje Korisnici katuna Rujišta su donijeli odluku o izgradnji Eko katuna Rujišta i odredili lokaciju u neposrednoj blizini postojećih

planinskih katuna. Za lokaciju postoji odgovarajuća infrastruktura i riješeni su imovinsko pravni odnosi. Opravdanost Realizacijom ovog projekta unaprijediće se infrastruktura na ovom projekta području a istovremeno će porasti zainteresovanost poljoprivrednih proizvoĎača za korišćenje već izgraĎenih planinskih koliba. Ciljevi projekta Povećanje smještajnih kapaciteta i proširanje turističke ponude uz promociju lokalnih proizvoda. Opis projekta Izgradnja 10 zasebnih objekata sa restoranom, recepcijom i pomoćnim objektima Očekivani Izgradnjom ovih objekata i povezivanjem sa već izgraĎenim na uticaj projekta lokacijama Jelovica, Krivi Do i Štavna, zaokruţiće se turistička ponuda što će produţiti boravak turista na ovom području a istovremeno će otvoriti mogućnosti za plasiranje poljoprivrednih proizvoda i proizvoda domaće radinosti

Procijenjeni 130.000.00€ troškovi projekta Ocjena Sedmi prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predloţeni izvor Opština Andrijevica – 8% ; Fondovi EU – 76% ; MeĎunarodne finansiranja organizacije – 16% Nivo UraĎen idejni projekat pripremljenosti projekta

84 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.2.2/1 Andrijevica

Naziv projekta Osnivanje turističke organizacije

Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje Iako je turizam definisan kao prioritetna djelatnost ne postoji specijalizovana organizacija koja se bavi ovim poslom. Naime,

jedan dio poslova je prenešen na regionalnu turističku organizaciju a jedan dio poslova se obavlja u sekretarijatu za poslove lokalne samouprave. Opravdanost Imajući u vidu činjenicu da je strateškim planom razvoje predviĎene projekta realizacija niza projekata, postoji potreba formiranja turističke organizacije kao nosioca ovih aktivnosti. Činjenica da postoji jedan broj turističkih kapaciteta na nivou Opštine te da nije zaokruţena ponuda u pravom smislu, ova organizacija bi imala značajno mjesto u promociju turističkih vrijednosti na ovim prostorima. Ciljevi projekta ObezbjeĎivanje kadrovskih, prostornih i tehničkih sredstava za rad turističke organizacije kao i stvaranje uslova za osmišljavanje projekata i njihovu realizaciju. Opis projekta U okviru objekta Centra za kulturu postoji kancelarijski prostor koji bi se ustupio organizaciji za korišćenje. Isti će se opremiti tehničkim sredstvima neophodim za rad organizacije. Očekivani Realizacijom ovog projekta pokrenuće se rješavanje brojnih pitanja uticaj projekta kao i boljoj promociji Andrijevice kao turističke destinacije.

Procijenjeni 15.000.00€ troškovi projekta

Ocjena Osmi prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 100% finansiranja

Nivo U toku je realizacija projekta pripremljenosti projekta

85 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.2.2/2 Andrijevica

Naziv projekta UreĎenje spomen-parka Knjaţevac

Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje Spomen-park Knjaţevac predstavlja značajano kulturno istorijsko nasleĎe po čemu je Opština Andrijevica prepoznata u regionu i šire.

S obzirom da se u okviru parka nalaze crkva, parohijski dom i brojni istorijski spomenici a da isti nije ureĎen na adekvatan način, prestavlja prijetnju za njihovu kvalitetnu zaštitu. Ruinirana ograda i oštećeni mobilijar u okviru parka u značajnoj mjeru umanjuje vrijednost ovog prostora i onemogućava odrţavanje tradicionalnih manifestacija u pomenutom spomen-parku. Opravdanost Realizacijom ovog projekta obezbijedila bi se kvalitetna zaštita projekta kulturno-istorijskih spomenika na ovom prostoru, uljepsala slika grada i istovremeno ucinila ovaj prostor turistički atraktivan. Ciljevi projekta Očuvanje kulturno-istorijskih spomenika na ovom prostoru i stvaranje povoljnog ambijenta za odrţavanje tradicionalnih manifestacija značajnih za opštinu i region. Opis projekta U okviru projekta je planirano da se postavi ograda oko parka, kapija, da se proširenje i renoviranje postojećeg mobilijara u parku kao i manje rekonstrukcije na objektima. Očekivani Realizacijom ovog projekta, ovaj prostor će ponovo postati uticaj projekta atraktivan za posjetioce različitih interesovanja.

Procijenjeni 70.000.00€ troškovi projekta

Ocjena Deveti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 14% ; Fondovi EU – 86% finansiranja

Nivo UraĎena je projektna dokumentacija pripremljenosti projekta

86 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.2.2/3 Andrijevica

Naziv projekta Izgradnja infrastrukture ribolovačkog doma

Lokacija Seoce - Andrijevica projekta Postojeće stanje U saradnji sa Opštinom i donatorima, ribolovačko društvo je izgradilo ribolovački dom za potrebe članova tog društva kao i za

odrţavanje takmičenja. U dosadašnjem periodu objekat je izgraĎen meĎutim nedostaje potrebna infrastruktura (pristupni put, vodovodna i elektro mreţa i ureĎenje dvorišnog prostora). Opravdanost Realizaciojom ovog prostora stvorili bi se uslovi za rad projekta ribolovačkog društva što bi povećalo broj članova a takoĎe bi se obezbijedilo odrţavanje tamičenja na lokalnom i republičkom nivou. Ciljevi projekta Razvoj sportskog ribolova i promocija ovog sporta u turističke svrhe. Opis projekta Projektom je predviđeno da se izgradi pristupni put, uredi dvorišni prostor doma i uradi vodovodna i elektro mreža. Očekivani Zaštita ribljeg fonda kroz jačanje čuvarske sluţbe. Povećanje uticaj projekta ribolovnih revira. Povećanje zainteresovanosti za sportski ribolov.

Procijenjeni 10.000.00€ troškovi projekta

Ocjena Deseti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 20% ; Drţavni budţet – 80% finansiranja

Nivo U toku je realizacija projekta pripremljenosti projekta

87 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.3.1/1 Andrijevica

Naziv projekta Izrada programa modernizacije poljoprivredene proizvodnje u individualnom sektoru Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje Poljoprivredna proizvodnja u oblasti voćarstva, stočarstva i dr. na seoskom području se odvija još uvijek na tradicionalni način uz

nedovoljnu primjenu agrotehničkih i drugih mjera predviĎenih za ove vrste proizvodnje. Obzirom na dosta nepogodnu konfiguraciju terena, neadekvatnu stručnu osposobljenost i visok prosjek starosti populacije raspoloţivi potencijal nije moguće koristiti na pravi način bez primjene novih tehnologija. Opravdanost Primjenom savremenih agrotehničkih mjera kroz realizaciju pilot projekta projekata podsakli bi poljoprivredne proizvoĎače za racionalnije korišćenje resursa na svojim imanjima. Ciljevi projekta Realizacija pilot projekata u svim mijesnim zajednicama (stočne farme, voćni zasadi, staklenici, ribnjaci i drugo) prektično bi doprinijeli edukaciji poljoprivrednih proizvoĎača za poboljšanje proizvodnje na svojim imanjima. Opis projekta U projektu je dat detaljan prikaz funkcionisanja savremenih farmi sa procjenama prihoda, tehničkim sredstvima i drugim elementima neophodnim za organizovanje proizvodnje u različitim djelatnostima što predstavlja osnovu za pravilno usmjeravanje poljoprivrednih proizvođača u okviru procesa proizvodnje. Očekivani Primjenom savremenih tehničkih standard povećaće se proizvodnja uticaj projekta na poljoprivrednim gazdinstvima što će doprinijeti povećanju ekonomske snage poljoprivrednih proizvoĎača.

Procijenjeni 10.000.00€ troškovi projekta

Ocjena Jedanaesti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 20% ; Drţavni budţet – 80% finansiranja

Nivo Predstoji izrada programa pripremljenosti projekta

88 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.3.2/1 Andrijevica

Naziv projekta Izgradnja sušare za voće ljekobilje

Lokacija Konjusi - Andrijevica projekta Postojeće stanje Opština Andrijevica raspolaţe sa zanačajnim količinama ljekobilja i brojnim zasadima voća. Na prostoru ove opštine ne postoji ni jedan

izgraĎen kapacitet za finalnu preradu ovh proizvoda iako prostoje brojni nesikorišteni objekti u mijesnim zajednicama. Udruţenje voćara je pokrenulo inicijativu za izgradnju sušare i izgradilo objekat u Konjusima. Opravdanost Realizacijom ovog projekta omogućiće se velikom broju projekta poljoprivrednih proizvoĎača da sa svog posjeda daju na dalju preradu značajne količine voća koje se do sada neracionalno koristilo. Istovremeno, ovaj kapacitet obezbjeĎuje mogućnost dalje prerade i pakovanja ljekobilja koje se do sada sakupljalo i kristilo samo za pojedninačne potrebe. Ciljevi projekta Stvaranje uslova za finalnu preradu voća i ljekobilja uz angaţovanje većeg broja lokalnih poljoprivrednih proizvoĎača kao i zapošljavanje jednog broja radnika na seoskom području. Opis projekta Projektom je predviđena nabavka mašina potrebnih za sušenje voća i ljekobilja, vozila za otkup sirovina i druga potrebna sredstva za zaokruživanje tehnološkog procesa. Očekivani Aktiviranjem ovog pogona, obezbijediće se bolje korišćenje uticaj projekta raspoloţivih sirovina a istovremeno će se povećati interes seoskoh stanovništva za uzgoj voća i sakupljanja ljekobilja što će poboljšati njihovu ekonomsku situaciju.

Procijenjeni 70.000.00€ troškovi projekta

Ocjena Dvanaesti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 14% ; MeĎunarodne organizacije – 86% finansiranja

Nivo U toku je realizacija projekta pripremljenosti projekta

89 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 1.3.2/2 Andrijevica

Naziv projekta Izgradnja pogona za preradu meda u Kraljima

Lokacija Kralje - Andrijevica projekta Postojeće stanje Pčelarstvo je tradicionalna djelatnost na ovom području s obzirom na izuzetno povoljne uslove za proizvodnju meda. Potoji

registrovano udruţenje pčelara koje okuplja 90 članova sa preko 100 pčelarskih društava a koje u značajnoj mjeri pomaţe svojim članovima da organizuju proizvodnju na pravi način. Poseban problem u proizvodnji meda predstavlja nedostatak opreme i sredstava što umanjuje kvalitet proizvoda i obim proizvodnje. Opravdanost Realizacijom ovog programa obezbijedila bi se potrebna oprema i projekta mašine za preradu meda i olakšali uslovi za rad pčelara. Ciljevi projekta Povećanje proizvodnje meda i proširenje plasmana proizvoda u okruţenju Opis projekta Projektom je predviđena izgradnja pogona za proizvodnju košnica i drugih elemenata potrebnih za obavljanje ove djelatnosti Očekivani ObezbjeĎenjem povoljnijih uslova za bavljenje pčelarstvom uticaj projekta povećaće se broj pčelara kao i kvalitet proizvoda što će omogućiti brendiranje proizvoda

Procijenjeni 10.000.00€ troškovi projekta Ocjena Trinaesti prioritet u oblasti ekonomskog razvoja. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 20% ; Drţavni buţet – 80% finansiranja

Nivo Predstoji izrada projektne dokumentacije pripremljenosti projekta

90 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 2.1.1/1

Andrijevica

Naziv projekta Asfaltiranje putnog pravca ispod Andrijevice do škole

Lokacija Andrijevica projekta Postojece Makadamski putni pravac ispod Andrijevice se koristi kao stanje alternativni putni pravac i kao takav ne moţe da ispuni datu funkciju. Naime radi se o putnom pravcu koji povezuje značajan prostor

Prljanija kao i odreĎene privredne objekte sa magistralnim putem i samim centrom grada. Opravdanost Realizacijom ovoga projekta završiće se asfaltiranje svih putnih projekta pravaca na uţem gradskom reonu i obezbijediće se kvalitetno funkcionisanje saobarćaja u uţem gradskom jezgrdu. Ciljevi Cilj projekta je da se u skladu sa urbanističkoim zahtjevima urede projekta saobraćajnice i time poboljjša bezbjednost saobraćaja u gradu. Opis projekta Projektom je predviđeno postavljanje asfaltnog zastora u dužini od 2 km i izgradnja odgovrajućih propusta i kanala za odvođenje atmosferskih voda. Očekivani Stavljanjem u funkciju ovoga projekta otvoriće se mogućnost daljeg uticaj projekta širenja putne mreţe na području Prljanija I izgradnja ulica u skladu sa urbanisatičkim projektom

Procijenjeni Procijenjena vrijednost projekta iznosi 120.000 €. troškovi projekta Ocjena Četvrti prioritet u oblasti putne infrastrukture. prioriteta Predlozeni Opština Andrijevica – 17% ; Direkcija za javne radove – 83% izvor finansiranja Nivo Predstoji izrada projektne dokumentacije. pripremljenost i projekta

91 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 2.1.1/2

Andrijevica

Naziv projekta Projekat izgradnje mosta na Limu – Zoriće

Lokacija Gračanica projekta Postojece Područje mjesne zajednice Gračanica nema kvalitetnu povezanost sa stanje magistralnim putem Andrijevica-Plav što predstavlja značajno ograničenje u pogledu funkcionisanja saobraćaja na ovom

području.Naime Mjesna zajednica Gračanica je povezana sa jednim mostom sa ovim magistralnim putem a dok je drugi most na Zoriću znatno oštećen. S obzirom da ova mjesna zajednica i Mjesna zajednica Murina imaju interese za izgradnju ovoga mosta, pokrenuta je inicijativa za izradu projektne dokumentacije prije neku godinu. Opravdanost Izgradnjom ovoga mosta bitno bi se poboljšala saobraćajna veza projekta stanovnika Gračanice i Zorića a takoĎe bi se obezbijedila i sigurnost u odvijanju saobraćaja s obzirom da postojeći put sa desne strane Lima koji povezuje ova sela je suviše uzak za kvalitetno odvijanje saobraćaja. Ciljevi Cilj projekta je da se modernizuje postojeća saobraćajnica i poveća projekta bezbjednost saobraćaja na ovom području. Opis projekta Projektom je predviđena izgradnja mosta u dužini od 48 m i pristupnih puteva sa jedne i druge strane mosta.

Očekivani Projekat bi poboljšao povezanost stanovništva sa magistralnim putem uticaj projekta a time I sa opštinskim centrima Plav I Andrijevica što bi se pozitivno odrazilo na proces zadrţavanja stanovništva na selo.

Procijenjeni Procijenjena vrijednost projekta iznosi 200.000 €. troškovi projekta Ocjena Šesti prioritet u oblasti putne infrastrukture. prioriteta Predlozeni Direkcija za javne radove – 50% ; MeĎunarodne organizacije – 50% izvor finansiranja Nivo UraĎena je projektna dokumentacija. pripremljenost i projekta

92 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 2.1.1/3 Andrijevica Naziv projekta Program izgradnje putne infrastrutkure

Lokacija Područje opštine projekta Postojece stanje U cilju posticanja razvoja sela posebno je značajno dugoročno plnairati ulaganje u oblasti seoske infrastruture što je preduslov za

poboljšanje uslova ţivota na selu. U dosadašnjem periodu u okviru predhodnog investicionog plana realizovan je program izgradnje seoske putne mreţe što je samo jedan od segmenata planiranja izgradnje infrastrukture na selu.Stoga će ovim programom biti obuhvaćeni manji putni pravci a koji imaju značajnu ulogu u funkciji kvalitetnijeg povezivanja u okviru mjesnih zajednica, s obzirom da su veći projekti posebno izdvojeni u okviru Višegodišnjeg investicionog plana. Postupak donošenja programa je ranije definisan i podrazumijeva neposredno učešće predstavnika mjesnih zajednica. Opravdanost Realizacijom ovoga projekta u narednih pet godina obezbijediće se projekta uslovi da se izgradi jedan broj manjih objekata koji su značajni za ţivot na selu i za koje je moguće obezbijediti sredstva iz budţeta opštine a po svom karakteru su lokalnog značaja za mjesno stanovništvo. Ciljevi projekta Cilj projekta je da se što potpunije zadovolje potrebe graĎana na pojedinim mjesnim područjima za izgradnju objekata od značaja za to mjesno područje. Opis projekta Programom je predviđeno da se svake godine utvrđuju prioriteti za realizaciju pojedinih ulaganja saglasno mogućnostima građana i opštine da obezbijede sredstva za ove namjene. Programom će poebno biti definisana struktura ulaganja po mjesnim zajednicama prije svega u oblasti rekonstrukcije postojeće i izgradnje nove putne mreže Očekivani Realizacijom ovoga programa obezbijediće se ravnomjeran razvoj uticaj projekta seoskog područja u okviru mogućnosti graĎana I budţeta opštine za obezbjeĎenje srestava za ove namjene.

Procijenjeni Procijenjena vrijednost projekta iznosi 150.000 €. za narednih troškovi pet godina. projekta Ocjena Treći prioritet u oblasti putne infrastrukture. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 100% finansiranja Nivo U toku je izrada programa. pripremljenosti projekta

93 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 2.1.2/1

Andrijevica

Naziv projekta Projekat rekonstrukcije vodovoda ’’Krkori’’ Lokacija projekta Krkori-Kuti,Andrijevica Postojece stanje Kaptaţa na vodozahvatu Krkori je uraĎena 1985. godine Kapacitet ove kaptaţe je 40 litara u sekundi. Primarni vod je duţine 15 km, a

sekundarna mreţa 16 km. Cijevi ovog voda su od azbesta i cementa. Profil cijevi u duţini od 10 km je 250 dok je 5 km profila O 200. Cijevi u sekundarnoj mreţi su od PVC materijala. Opravdanost Realizacojom ovog projekta će se riješiti problem slabog projekta snabdijevanja ovog područja vodom. Doći će do značajnog smanjenja gubitka vode. Broj korisnika ovog projekta je 1800. Ciljevi projekta Rekonstrukcijom vodozahvata Krkori povećala bi se količina vode na 70 litara u sekundi i samim tim poboljšala snabdjevensot vodom ovog područja i to: lokalne ekonomije, škola, Doma zdravlja i domaćinstava. Opis projekta Projektom se predviđa saniranje kaptaže, opravka suvog zida u kaptaži, postavljanje betonskog zida za prikupljanje vode, postavljanje betonskih ploča za pokrvanje kaptaže i izrada kanala za dovod vode sa izvora do kaptaže. Na postojećem vodovodu je neophodno uraditi prelivne komore u selu Andželate a na pojedinim mjestima zamijeniti cijevi. Očekivani Bolja snabdjevenost vodom Andirjevice. uticaj projekta Bolji uslovi ţivota na ovom području.

Procijenjeni Procijenjena vrijednost projekta iznosi 800.000 €. troškovi projekta Ocjena Prvi prioritet u oblasti infrastrukture. prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 7% ; Ministarstvo poljoprivrede 18% ; finansiranja Fondovi EU 12% ; Kreditna sredstva fonda za razvoj – 63% Nivo UraĎena projektna dokumentacija. pripremljenosti projekta

94 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 2.1.3/1

Andrijevica

Naziv projekta Rekonstrukcija NN mreže Đuliće , Konjuhe , Ulotina , Gračanica i Kralje Lokacija Đuliće , Konjuhe , Ulotina , Gračanica i Kralje projekta

Postojece NN mreţa je prilično izraubovana stanje Opravdanost Snabdijevanje električnom energijom 2000 stanovnika projekta Ciljevi Poboljšanje snabdijevanja električnom energijom stanovništva sela projekta Đuliće, Konjuhe , Ulotina , Gračanica i Kralje

Opis projekta - ugradnja novih drvnih stubova - zamjena uţeta alfe - zamjena izolatora N 95

Očekivani - Poboljšanje u snabdijevanju električnom energijom uticaj projekta Procijenjeni 200000 € troškovi projekta Ocjena Peti prioritet u oblasti infrastrukture prioriteta Predlozeni Elektroprivreda Crne Gore – ED Berane – 50% ; Fondovi EU – 50% izvor finansiranja Nivo pripremljenost i projekta

95 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu 2.1.4/1

Andrijevica

Naziv Izgradnja stambenih zgrada projekta Lokacija Andrijevica projekta Postojece Činjenica da je poslednja stambena zgrada u opštini Andrijevica za stanje rješavanje stambenih pitanja graĎana i zaposlenih izgraĎena prije 50 godina pokazuje koliko je dugo ovaj problem prisutan u opštini

Andijevica. U skladu sa naraslim potrebama za rješavanje stambenih potreba u saradnji sa Republičkim sindikalnim fondom pokrenuta je aktivnost na izgradnji stambene zgrade sa 9 stanova i nadogradnji postojeće stembene zgrade za izgradnju 6 stanova. Opravdanost Realizacijom ovoga proejkta izgradiće se novih 15 stambenih jedinica projekta sa namjerom da se rješavaju problemi kadrova, zaposlenih i socijalnih slučajeva što je bitan preduslov za zadrţavanje stručnih ljudi na ovom području kao preduslov za povećanje kvaliteta privredne i durštvene aktivnsoti na području opštine. Ciljevi Cilj projekta je da se u najvećoj mejri razriješe stambena pitanja prije projekta svega kadrova i zaposlenih u javnim preduzećima i lokalnoj upravi, privrednim društvima kao i obezbijedi odgovarajući broj stambenih

jedinica za rješavanje socijalnih slučajeva uz povoljne uslove otplate. Opis Projektom je predviđena izgradnja 2 stambena objekta projekta Očekivani Poboljšanjem stambenih uslova bitno će se popraviti kvalitet ţivota na uticaj ovom području što će svakako doprinijeti zadrţavanju stručnih ljudi I projekta zapošljavanjiu novih mladih ljudi što je sve predpostavka budućeg razvoja grada u cjelini.

Procijenjeni Procijenjena vrijednost projekta iznosi 200.000 €. troškovi projekta Ocjena Drugi prioritet u oblasti infrastrukture prioriteta

Predlozeni Opština Andrijevica – 14 % ; Drţavni budţet – 86% izvor finansiranja Nivo UraĎena je projektna dokumentacija pripremljeno sti projekta

96 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 2.1.4/2

Andrijevica

Naziv projekta Sanacija fasada stambenih zgrada

Lokacija Andrijevica projekta Postojece stanje Na gradskom području Andrijevice izgraĎeno je 13 stambenih zgrada čija je starost preko pedeset godina. Imajući u vidu tadašnji način gradnje i relativno dug period njihovog trajanja evidetna su oštećenja uglavnom kod svih stambenih zgrada kako fasada , instalacija tako i krovnog pokrivača, što sve zahtijeva hitnu intervenciju na saniranju nastalih oštećenja. S obzirom da su stanovi u stambenim zgradama otkupljeni od strane korisnika potrebno je na organizovan način prići realizaciji ovog zajedničkog projekta. Opravdanost Realizacijom ovoga projekta značajno bi se poboljšali uslovi projekta stanovanja u stambenim zgradama i uljepšao izgled grada što je značajan elemenat za stvaranje ukupnih uslova ţivota stanvništva u gradu. Ciljevi projekta Cilj projekta je da se poboljšaju uslovi ţivota stanara u stambenim zgradama kao i poboljša izgled grada eliminisanjem oštećenja na

fasadama zgrada. Opis projekta Projektom je predviđeno da se izvrši sanacija fasada na zgradama na gradskom području u fazama prema stepenu oštećenja . Očekivani Završetkom ovog projekta bitno će se popraviti uslovi ţivota u uticaj projekta postojećim stambenim zgradama I riješiti odreĎeni ekološki problemi koji su evidentni zbog starosti I dotrajalosti osnovnih instalacija.

Procijenjeni Procijenjeni vrijednost projekta su 50.000 €. troškovi projekta Ocjena Četvrti prioritet u oblati infrastrukture prioriteta

Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 50% ; GraĎani Opštine – 50% finansiranja

Nivo Izrada projektne dokumentacije je u toku. pripremljenosti projekta

97 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 3.1.1/1

Andrijevica

Naziv projekta Izrada projektne dokumentacije za regulaciju korita rijeke Lima

Lokacija Korito Lima od Plava do Bijelog Polja projekta Postojece stanje Već duţi niz godina rijeka Lim na potezu Plav - Bijelo Polje u vrijeme jeseni i i proleća zbog obilnih padavina ugroţava

magistralni put uz rečni tok Lima i imanja individualnih proizvoĎača na ovom području. Zbog nepreduzimanja mjera već je ugroţena saobraćajnica a prijeti opasnost da rijeka napravi značajne štete sa trajnim posledicama. Opravdanost Regulacijom rijeke Lima na potezu Plav - Bijelo Polje zaštitilo bi projekta se priobalje rijeke , infrastrukturni objekti koji su u neposrednoj blizini, stvorila mogućnost za korišćenje rijeke za navodnjavanje poljorpvirendih površina koje su značajne za razvoj poljoprivrede ovih opština . Ciljevi projekta Cilj projekta je da se u skladu sa vaţećim standardima reguliše tok rijeke i trajno obezbijedi zaštita dobara sa obje obale. Opis projekta Projekat predviđa podizanje odgovarajuće zaštite s obje strane rijeke kao i izgadnju odgovarajućih kanala za navodnjavanje i drugih pratećih elemenata bitnih za zaštitu priobalja. Očekivani Realizacijom ovoga projekta zaštitit će se zemljište od poplava kao uticaj projekta I riješiti odreĎeni ekološki problemi koje ova rijeke plavljenjem izaziva.

Procijenjeni Procijenjeni vrijednost projekta iznosi 80.000 €. troškovi projekta

Ocjena Treći prioritet u oblasti zaštite ţivotne sredine. prioriteta

Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 15% ; Drţavni budţet – 85% finansiranja

Nivo Potpisan sporazum o zajedničkom ulaganju . pripremljenosti projekta

98 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 3.1.1/2

Andrijevica

Naziv projekta Izrada projektne dokumentacije za rekonstrukciju kanalizacione mreţe sa izgradnjom sitema za prečišćavanje voda Lokacija Andrijevica projekta Postojece stanje Duţina kanalizacione mreţe iznosi 3 km. Na nju je priključeno oko 1000 korisnika dok privredni objekti i škole nisu priključeni na

mreţu već imaju svoje septičke jame. Kolektor koji se nalazi na obali rijeke Zlorečice ne vrši svoju funkciju. Na kraju se te otpadne vode izlivaju u rijeke Zlorečicu i Lim bez bilo kakvog prešišćavanja. Ostatak populacije koristi septičke jame sa isjima na sopstvenom zemljištu, od kojih mnoge nisu propisno izgradjene. Začepljenja odvoda su česta, i uglavnom su rezultat mulja i drugih materijala koji u odvode dolaze putem slivnika – slivnici nemaju otvore u kojima bi se taloţili mulj i teţi materijali. Značajni procenat začepljenja se moze pripisati čvrstom otpadu. Kao i u uličnoj kanalizaciji, česta su začepljenja i u stambenim zgradama. Odrţavanje ovih odvoda je takoĎe odgovornost Vodovoda, čak i prije priključivanja na uličnu kanalizaciju. Opravdanost Ovaj projekat je potreban da bi se otpadne vode proizvedene u projekta gradu efikasno sakupljale i na kraju odvele u postrojenja za prečišćavanje i da bi se naselja koja koriste septičke jame prikljucila na gradski kanalizacioni sistem. Broj korisnika je oko 1500. Ciljevi projekta Direktan cilj projekta je stvaranje kanalizacione mreţe koja će omogućiti efikasno i kvalitetno sakupljanje i odvodjenje otpadnih voda iz cijelog grada (na mreţu će se priključiti i privredni objekti i škole). Ostali ciljevi projekta su: ObezbjeĎenje kvalitetnijih usluga, Smanjenje zahtjeva za odrţavanjem, Smanjeno zagaĎenje okoline u djelovima grada bez kanalizacije, Povećana spremnost plaćanja, Olakšavanje razdvajanja fekalne i atmosferske kanalizacije. Opis projekta Najprije treba izraditi katastar podzemnih instalacija, pripremiti geodetske podloge, pripremiti projektnu dokumentaciju, zatim zamijeniti djelove odvoda koji su u lošem stanju i povećati njihov kapacitet gdje on ne zadovoljava potrebe. Povezati sistem na kolektor i postaviti uređaj za prečišćavanje.

99 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Očekivani Očekivani uticaj uključuje: uticaj projekta Bolja zaštita ţivotne sredine i smanjenje zagaĎenosti rijeka Manje začepljenja odvoda Manje plavljenja, posebno za vrijeme jakih kiša Bolji kvalitet ţivota Smanjeni troškovi odrţavanja Zadovoljniji graĎani.

Procijenjeni 25.000.00€ troškovi projekta Ocjena Četvrti prioritet u zaštiti ţivotne sredine prioriteta

Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 40% ; Fondovi EU – 60% finansiranja

Nivo Za sada nije uraĎen glavni projekat. pripremljenosti projekta

100 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 3.1.2/1

Andrijevica

Naziv projekta Program uklanjanja divljih deponija

Lokacija Opština Andrijevica projekta Postojeće stanje Na području opštine registrovan je odreĎen broj divljih deponija, posebno na seoskom području koje ugroţavaju izvoršite voda a

takoĎe i postoje deponije u blizini rječnih tokova. Još uvijek ne postoji potreban nivo odgovornosti graĎana i nadleţnih sluţbi za prijavljivanje potencijalnih zagaĎivača kao i preduzimanje mjera za njihovo uklanjanje. JPK nije u mogućnosti da pravovremeno interveniše i sprečava ove pojave a slična je situacija i sa industrijskim otpadom. Opravdanost Kroz program se ţeli ukazati na značaj zašite ţivotne sredine, projekta pokrenuti proces edukacije stanovništva kao i precizirati obaveze Javnog preduzeća za komunalnu djelatnost u pogledu uklanjanja divljih deponija što će ukupno doprinijeti dugoročnom rješavanju ovog problema. Ciljevi projekta Uklanjanje divljih deponija.

Opis projekta Utvrđivanje obaveza, dinamike realizacije i obima sredstava za kontinuirano uklanjanje deponija i podizanje ekološke svijesti građana.

Očekivani Realizacijom ovog programa doprinijeće se zaštiti ţivotne sredine, utacaj projekta posebno zaštiti izvorišta pitkih voda što je od posebnog značaja za graĎane ove Opštine.

Procijenjeni 30.000.00€ troškovi projekta Ocjena Sedmi prioritet u oblasti zaštite ţivotne sredine prioriteta

Predloţeni izvor Opština Andrijevica – 34% ; MeĎunarodne organizacije – 66% finansiranja

Nivo Predstoji izrada programa pripremljenosti projekta

101 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 3.1.2/2

Andrijevica

Naziv projekta Učešće u projektu izgradnje regionalne deponije

Lokacija Berane projekta Postojece U skladu sa vaţećim planskim dokumentima na nivou Crne Gore stanje predviĎena je izgradnja regionalne deponije za opštine: Berane, Roţaje, Andrijevicu i Plav . Opština Andrijevica kao i ostale

opštine trenutno koristi privremenu deponiju na lokaciji Sućeska koja moţe zadovoljiti potrebe u narednih 10 godina. S obzirom da je pitanje odlaganja otpada dugoročan problem postoji opravdana potreba da opština Andrijevica učestvuje u realiazciji ovog zajedničkog projekta. Opravdanost Realizacijom projekta izgradnje regionalne deponije u Beranama sa projekta reciklaţnim centrom stvoriće se mogućnost za selekciju i preradu otpada kao i deponovanje otpada koji nije moguće reciklirati. Ciljevi Cilj projekta je da se riješi problem odlaganja čvrstog otpada, projekta zatvore deponije koje nisu izgraĎene u skaldu sa vaţećim standardima a time i zaštiti ţivotna sredina.

Opis projekta Projektom je predviđeno da se izgradi postrojenje za recikliranje čvrstog otpada, uredi prostor za odlaganje otpada, a na području opština urade prihvatne deponije sa kojih bi se odvozio selektovani otpad u reciklažni centar. Očekivani Projekat bi obezbijedio zaštitu ţivotne sredine, odlaganje čvrstog utacaj projekta otpada, zaposlenje novih radnika I obezbijedila dodatna sredstva za unapreĎenje djelatnosti u ovoj oblasti.

Procijenjeni Procijenjena vrijednost učešća opštine u projektu iznosi troškovi 100.000 €. projekta Ocjena Treći prioritet u oblasti zaštite ţivotne sredine. prioriteta

Predlozeni Opština Andrijevica – 10% izvor finansiranja Nivo Uradjena je projektna dokumentacija. pripremljenost i projekta

102 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 3.1.2/3

Andrijevica

Naziv projekta Program edukacije o slektivnom odlaganju otpada

Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje Poslove prikupljanja, odvoza i odlaganja čvrstog otpada obavlja Javno preduzeće za stambeno komunalnu djelatnost sa

neadekvatnom opremom i mehanizacijom. Naime ne postoji dovoljan broj kontejnera a prevoz se obavlja jednim vozilom koje ne moţe da zadovolji potrebe. Čvrsti otpad se odlaţe na privremenoj deponiji koja nije uraĎena u skladu sa standardima pa je istu potrebnu rekonstruisati. Opravdanost Ovim programom bi se obezbijedilo mogućnost široke edukacije projekta graĎana i nadleţnih institucija o potrebi selektivnog prikupljanja otpada a istovremeno bi se definisale potrebe za nabavkom opreme za seleketivno odlaganje otpada. Ciljevi projekta Pripremanje graĎana za primjenu standarda za selektivno prikupljanje i odlaganje otpada čime bi se stvorili uslovi za

funkcionisanje regionalne deponije u Beranama. Opis projekta U okviru projekta predviđeno je održavanje stručnih skupova ili radionica, posebno za mlade, kao i definisanje potrebe za nabakom opreme za selektivno odlaganja otpada

Očekivani Povećanje nivoa ureĎenosti gradske sredine i uključivanje seoskog utacaj projekta stanovnštva u proces organizovanog prikupljanja i selekcije čvrstog otpada.

Procijenjeni 50.000.00 € troškovi projekta Ocjena Osmi prioritet u oblasti zaštite ţivotne sredine. prioriteta

Predloţeni izvor Opština Andrijevica – 20% ; MrĎunarodne organizacije – 80% finansiranja

Nivo Predstoji izrada programa pripremljenosti projekta

103 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 3.1.3/1

Andrijevica

Naziv projekta Formiranje sluţbe zaštite od elementarnih nepogoda i poţara

Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje U poslednjih nekoliko godina sve su češće pojave elementarnih nepogoda koje pričinjavaju značajne štete na stambenim objektima,

infrastrukturi i poljoprivrednom zemljištu. TakoĎe česti su slučajevi šumskih poţareva koje je teško spriječiti zbog nepristupačnosti terena i nepostojanja odgovarajuće sluţbe za ove namjene. Opravdanost Formiranje sluţbe zaštite obezbijedili bi se uslovi za blagovremene projekta intervencije u slučaju vandrednih prilika što bi smanjilo štete i negativne posledice na ukupan društveni ţivot u Opštini. Ciljevi projekta Kadrovski, materijalno tehnički i organozaciono osposobiti sluţbu za intrervencije u svim vandrednim situacijama.

Opis projekta Projektom se podrazumijeva zapošljavanje potrebnog broja izvršioca kao i nabavka potrebnog inventara, opreme i sredstava za funkcionisanje službe.

Očekivani Realizacijom ovog projekta pojačaće se preventivna aktivnost na uticaj projekta zaštiti ljudi i dobara kao i smanjiti štetne posledice elementarnih nepogoda.

Procijenjeni 15.000.00 € troškovi projekta Ocjena Prvi prioritet o oblasti zaštite ţivotne sredine prioriteta

Predloţeni izvor Opština Andrijevica – 100% finansiranja

Nivo U toku je realizacija projekta pripremljenosti projekta

104 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 3.1.3/2

Andrijevica

Naziv projekta Izgradnja Vatrogasnog doma u Andrijevici

Lokacija Andrijevica projekta Postojece stanje Opština Andrijevica je uprotekom periodu obezbijedila odreĎna tehnička sredstva za djelovanje u slučaju poţara i drugih vanrednih prilika koje se zbog nepostojanja odgovrajućih uslova neadekvatno koriste. S tim u vezi, planira se izgradnje Vatrogasnog doma koji bi bio u funkciji zaštite od poţara i djelovanja u slučaju vanrednih situacija. Objekat se planiraizgraditi na prosatoru bivše kasarne u Andrijevici i isti je predviĎen planskom dokumentacijom. Opravdanost Realizacijom ovog projekta tvoriće se uslovi za kvalitetnu zaštitu projekta stanovništva i dobara od elementarnih nepogoda i vanrednih situacija posebno kada su u pitanju šumski poţari koji su česti na ovom području. Ciljevi projekta Cilj projekta je efikasno djelovanje u slučaju elementarnih nepogoda i vanrednih prilika obzirom na nepovoljnu konfiguraciju

terena i udaljenosti naselja od gradskog centra. Opis projekta Projektom se predviđa da se na lokaciji bivše kasarne u Andrijevici izgradi objekat povaršine 200 m2 sa pratećim sadržajima što bi omogućilo opremljenost vatrogasne službe za intervenciju u svim slučajevima. Očekivani Stavljanjem u funkciju ovog projekta obezbijedila bi se zaštita utacaj projekta imovine graĎana kao I zaštita posebno šumskog dobra koje je izloţeno čestim poţarima, uglavnom zbog nepaţnje graĎana.

Procijenjeni 150.000.00€ troškovi projekta Ocjena Drugi prioritet u oblasti zaštite ţivotne sredine prioriteta

Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 13% ; MeĎunarodne organizacije – 87% finansiranja

Nivo Izrada projektne dokumentacije je u toku. pripremljenosti projekta

105 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 4.1.1/1

Andrijevica

Naziv projekta Nabavka savremene opreme za dijagnostiku

Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje Zdravstvene usluge na području Opštine Andrijevica pruţa Dom Zdravlja sa upošljenih 6 ljekara i 19 medicinskih tehničara. Pored

zaposlenih u domu zdravlja pojedine specijalističke usluge pruţaju ljekari iz doma zdravlja Berane. Dom Zdravlja raspolaţe sa neadekvatnom opremom za pruţanje potrebnih usluga graĎanima. Opravdanost Realizacijom projekta poboljšali bi se uslovi rada i proširio spektar projekta usluga koje ove institucija moţe da pruţi graĎanima što bi povećalo kvalitet zdravstvene zaštite graĎana. Ciljevi projekta Nabavka opreme i edukacija stručnog osoblja za korišćenje iste.

Opis projekta Projekat podrazumijeva nabavku opreme prema specičikaciji doma zdravlja i raspored stručnih savjetovanja za zaposlene.

Očekivani Efikasnija zdravstvena zaštita. utacaj projekta

Procijenjeni 15.000.00€ troškovi projekta Ocjena Četvrti prioritet u oblasti društvenih djelatnosti prioriteta Predlozeni izvor Drţavni budţet – 100% finansiranja

Nivo Predstoji izrada projekta pripremljenosti projekta

106 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 4.1.2/1

Andrijevica

Naziv projekta Opremanje kabineta za fiziku, hemiju i biologiju u OŠ i SMŠ

Lokacija Andrijevica projekta Postojece stanje Osnovna škola Bajo Jojić i Srednja mješovita škola u Andrijevici raspolaţu sa potebnim prostorima za formiranje kabineta iz oblasti

fizike, hemije i biologije ali zbog nedostatka sredstava isti nijesu opremljeni. Imajući u vidu značaj postojanja kabineteske opreme za sticanje znanja iz ovih oblasti neophodno je iznaći sredstva da se nabavi odgovrajuća oprema bez čega nije moguće pruţiti stručna znanja iz ovih oblasti.. Opravdanost Realizacijom ovoga projekta zaokruţila bi se cjelina obrazovnog projekta procesa što je garancija za kvalitetno obrazovanje učenika i stvaranje mogućnosti za praktičnu provjeru znanja u ovim oblastima. Ciljevi projekta Cilj projekta je da se u skladu sa zahtjevima obrazovnog procesa a u skladu sa programom obezbijede adekvatni uslovi za sticanje odgovarajućeg stepena ospsobljenosti u ovim oblastima. Opis projekta Projektom je predviđeno da se nabave potrebna učila i opreme predviđene za ove oblasti.

Očekivani Osposobljavanjem kabineta za rad doprinijet će kvalitetnijem utacaj projekta sticanju praktičnog znanja iz ovih oblasti što je jedan od ključnih preduslova za primjenu stečenih znanja u budućem radu..

Procijenjeni 20.000.00 €. troškovi projekta Ocjena Peti prioritet u oblasti društvenih djelatnosti prioriteta Predlozeni izvor Drţavni budţet – 25% ; Fondovi EU – 75% finansiranja

Nivo Predstoji izrada projektne dokumentacije pripremljenosti projekta

107 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 4.1.2/2

Andrijevica

Naziv projekta Izrada projektne dokumentacije za prenamjenu školskih objekata

Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje Na području Opštine, naročito u ruralnom dijelu, postoji jedan broj školskih objekata koji je van funkcije zbog smanjenja broja

učenika. Obzirom da se objekti ne koriste u duţem period isti su izloţeni propadanju jer obrazovne institucije nemaju sredstava za njihovo odrţavanje i zaštitu. Opravdanost Prenamjenom prostora, predviĎenom ovim projektom, zaštitili bi se projekta objekti od daljeg propadanja jer bi se njihovim aktiviranjem ostvario prihod koji bi bio u funkciji poboljšanja uslova rada obrazovnih institucija Ciljevi projekta Zaštita objekata od daljeg propadanje i obezbjeĎenje sredstava za rad obrazovnih institucija.

Opis projekta Projektom je predviđen obim i struktuta radova na adaptaciji slobodnih školskih objekata za obavljanje određenih djelatnosti kao i postupak izbora najpovoljnijeg ponuđača za korišćenje istih Očekivani Obavljanjem odreĎenim djelatnostima u slobodnim školskim uticaj projekta objektima uposliće se jedan broj radnika.

Procijenjeni 10.000.00 € troškovi projekta Ocjena Šesti prioritet u oblasti društvenih djelatnosti prioriteta Predlozeni izvor Opština Andrijevica – 100% finansiranja

Nivo Predstoji izrada projektne dokumentacije pripremljenosti projekta

108 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 4.2.1/1

Andrijevica

Naziv projekta Stvaranje prostornih i tehničkih uslova za rad tima za izradu projektata koje finasira EU Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje U okviru lokalne samouprave formiran je tim za izradu projekata koji se finansiraju iz fondova EU. Članovi tima poslove obavljaju

uz svoje redovne radne obaveze i nemaju adekvatan prostor za okupljanje i rad što predstavlja problem u postupku kandidivanja projekata. Opravdanost Realizacijom projekta stvorili bi se uslovi da se blagovremeno i na projekta kvalitetan način izvršavaju poslovi i da se racionalizuju troškovi rada. Ciljevi projekta ObezbjeĎenje kvalitetnih projekata i efikasnog sprovoĎenja procedure kandidovanja projekata kod evropske komisije.

Opis projekta Projektom je predviđena potrebna kadrovska struktura i premjer i predračun potrebnih radova na adaptaciji prostora i nabavku opreme za rad tima. Očekivani Obzirom da su budţetska sredstva mala za finansiranje neophodnih uticaj projekta investicija, kandidiovanje projekata kod meĎunarodnih organizacija i evropskih fondova objektivno predstavlja jedini izvor za obezbjeĎenje sredstava za ove namjene.

Procijenjeni 22.000.00€ troškovi projekta Ocjena Prvi prioritet u oblasti društvenih djelatnosti prioriteta Predloţeni izvor Opština Andrijevica – 20% ; Fondovi EU – 80% finansiranja

Nivo Predstoji izrada projektne dokumentacije pripremljenosti projekta

109 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 4.2.2/1

Andrijevica

Naziv projekta ObezbjeĎenje prostora za rad NVO

Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje Na području Opštine Andrijevica registrovano je 36 nevaladinih organizacija koje djeluju u različitim oblastima i okupljaju veliki

broj članova. Jedan od klučnih problama za rad NVO jeste nedostatak prostornih uslova kao i nedostatak finansijskih sredstava za njihov rad. Opravdanost Stvaranjem prostornih uslova intezivirala bi se aktivnost NVO na projekta planu izrade projekata od značaja za graĎanje u oblasti poljopriverede, zaštite ţivotne sredine i socijalne zaštite. Ciljevi projekta Poboljšanje uslova za rad NVO Opis projekta Projektom je predviđen način obezbjeđenja prostora i izvršen odabir NVO koje imaju prednost za ustupanje prostora za rad

Očekivani Povećala bi se efikasnost u rješavanju problema graĎana kroz uticaj projekta realizaciju projekata sektora NVO

Procijenjeni 10.000.00€ troškovi projekta Ocjena Sedmi prioritet u oblasti društvenih djelatnosti prioriteta Predloţeni izvor Oopština Andrijevica – 100% finansiranja

Nivo Predstoji izrada projektne dokumentacije pripremljenosti projekta

110 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 4.3.1/1

Andrijevica

Naziv projekta Izrada projektne dokumentacije za izgradnju višenamjenske sportske dvorane Lokacija Predlog: Lokacija dvorane na dijelu parcele iznad kasarne vojske, projekta koja je predvidjena DUP-om Knjaţevac

Postojece Nema objekta ove namjene stanje Opravdanost Broj korisnika projekata do koje mejre projekat ispunjava potrebe ili projekta rešava probleme, uštede do kojih dovodi projekat, prihodi koje stvara= omladina, sportisti i graĎani. Ciljevi Stvaranje uslova za bavljenje dvoranskim sportovima, kao uslov projekta rada postojećih i formiranje novih klubova, kulturni, zabavni i rekreativni aspekt.

Opis projekta Projekat je još uvijek ideja sa puno nepoznanica. Izgraditi sortsku dovoranu sa 1200-1500 mjesta i pratećim sadržajima.

Očekivani Pozitivan uticaj na razvoj sporta I angaţovanja mlade populacije uz utacaj projekta efekat zapošljavanja 5-7 ljudi.

Procijenjeni Za planiranje (studija izvodljivosti, glavni projekat), kupovina troškovi zemljišta, troškovi izgradnje, opema./ 100,000 €/ projekta

Ocjena Sedmi prioritet u oblasti društvenih djelatnosti projekta Predlozeni Opština Andrijevica – 20% ; Direkcija za javne radove – 50% ; izvor MeĎunarodne organizacije – 30% finansiranja Nivo Predstoji izrada projektne dokumentacije. pripremljenost i projekta

111 Strateški plan razvoja Opštine Andrijevica 2012-2017

Dokument o projektu broj 4.3.2/1

Andrijevica

Naziv projekta Opremanje višenamjenskih domova u Mijesnim Zajednicama Lokacija Andrijevica projekta Postojeće stanje U svim mijesnim zajednicama izgraĎeni su višenamjenski domovi za potrebe mijesnog stanovništva. Imajući u vidu činjenicu da mijesne zajednice nemaju sredstava za njihovo opremanje evidentno je nekorišćenje u potrebnom obimu iako postoji interesovanje graĎana za različitim vidovima kulturnog i društvenog angaţovanja Opravdanost Realizacijom ovog projekta obogatiće se sadrţaj svakodnevnog projekta ţivota na selu što je bitan uslov za zadrţavanje stanovništva na seoskom području. Ciljevi projekta Osavremenjavanje uslova kulturnog, sportskog i uopšte društvenog ţivota na selu.

Opis projekta Predviđena je nabavka sportskih rekvizita, savremenih tehničkih sredstava komunikacije i druge opreme za svaku mijesnu zajednicu pojedinačno. Očekivani UnapreĎenje društvenog ţivota na selu i razvoja ameterizma u uticaj projekta oblasti sporta i kultura

Procijenjeni 12.000.00€ troškovi projekta

Ocjena projekta Osmi prioritet u oblasti društvenih djelatnosti

Predloţeni izvor Opština Andrijevica – 20% ; Drţavni budţet – 80% finansiranja

Nivo Postoji izrada projektne dokumentacije pripremljenosti projekta

112