Verslag 2007

NDC | VBK de

uitgevers

Jaarverslag 2007

JAAR VERSLAG 2007

Sixmastraat 15 Postbus 394 8901 BD Leeuwarden

Tel. (058) 284 52 45 www.ndcvbk.nl “Ik ben pas tevreden als ik er als camerajournalist in slaag mijn reportage eerder ‘de lucht’ in te krijgen dan de collega’s van de regionale publieke omroepen. Vooral als het me ook nog lukt om een veel creatievere insteek voor mijn verhaal te vinden.”

Gerdt van Hofsloot, camerajournalist Dagblad van het Noorden Foto: Corné Sparidaens

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag “Als communicatiemedewerker bij NDC|VBK is het alsof je con- stant op reis bent. Er zijn zoveel verschillende mensen en culturen waarmee je te maken hebt binnen het bedrijf. Zo blijf ik mezelf ook ontwikkelen, want ik kan in feite werken en reizen tegelijk.”

Marleen Boer, medewerkster in- en externe communicatie NDC|VBK de uitgevers. Foto: Corné Sparidaens

20 07 Profiel van de organisatie

NDC|VBK de uitgevers is een toonaangevende In de verschillende uitgeverijen en bedrijfsonderdelen uitgeverijengroep in het Nederlandse taalgebied. zijn ongeveer 1800 mensen werkzaam. Zij onderneemt op het raakvlak van informatie, cultuur en commercie met gedrukte en elektronische Gezamenlijk realiseren zij een jaaromzet van (massa)media. e 305 miljoen met een genormaliseerd bedrijfs Haar uitgaven komen tot stand op basis van resultaat voor afschrijvingen van e 40,3 miljoen onafhankelijke redactie. Het behalen van een gezond (2006: e 38,8 miljoen). bedrijfsrendement om continuïteit en zelfstandigheid te waarborgen is daarbij een voorwaarde. NDC|VBK de uitgevers heeft meer dan 10.000 boek titels beschikbaar en jaarlijks verschijnen er ruim De strategie van NDC|VBK de uitgevers is erop gericht 1800 nieuwe. om, vooralsnog binnen het Nederlandse taalgebied, voldoende marktaandeel te behouden en te verkrijgen voor de zelfstandige exploitatie van haar uitgaven- portfolio van kranten, bladen, boeken en multimediale producten. Groei door basisverbreding en -verdieping heeft constante aandacht.

De omzet van NDC|VBK de uitgevers per 2007 is als volgt verdeeld:

 Kranten 38%  Huis-aan-huisbladen 11%  Publieksboeken 37%  Educatieve boeken 10%  Overig 4%

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag “De vormgeving van onze kinder woordenboeken wordt steeds kleurrijker en vrolijker. Het is geweldig om te zien dat kinderen van een jaar of tien helemaal enthousiast raken van een proefdruk van ons nieuwe jeugd woordenboek over vergelijkingen. Na zo’n bijeenkomst ga ik helemaal vrolijk terug naar de zaak.”

Marjan Arts, redacteur Van Dale Foto: Corné Sparidaens

20 07 Inhoud

Profiel van de organisatie 3

Kengetallen 7

NDC|VBK de uitgevers 9

NDC|VBK vooruitzichten 13

NDC mediagroep 15

Kengetallen NDC mediagroep 18

NDC Grafisch Bedrijf 21

Boekenbedrijf algemeen 23

Boekenbedrijf educatief en professioneel 27

VBK marktaandeel 31

Prijzengalerij boeken en dagbladen 2007 32

Sociaal jaarverslag NDC|VBK 35

Stafafdelingen NDC|VBK 39

Maatschappelijk verantwoord produceren 41

Organogram 42

Personeelsontwikkeling 44

NDC Houdstermaatschappij B.V. 47

Colofon 47

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag “Als business controller van Pinion sta je altijd vooraan bij nieuwe ontwikkelingen binnen NDC|VBK die bepalend kunnen zijn voor onze toekomst. Elke geslaagde acquisitie is als de geboorte van een kind. Intens, indrukwekkend en over weldigend!”

Gert van Asselt, controller Pinion Foto: Corné Sparidaens

20 07 Kengetallen in duizenden euro’s tenzij anders vermeld

Exploitatiegegevens 2007 2006 2005 2004* 2004 2003 Omzet 304.963 296.556 296.544 289.444 152.947 153.398 mutatie in procenten van de omzet 2,8% 0,0% 93,9% -0,3% -2,3% EBITDAe 40.331 38.805 41.004 37.260 18.552 23.309 EBITDAe in % van de omzet 13,2% 13,1% 13,8% 12,9% 12,1% 15,2% EBITe** 20.544 22.357 23.255 11.767 15.819 EBITe in % van de omzet 6,7% 7,5% 7,8% 7,7% 10,3% Netto winst 8.514 8.084 5.224 7.579 7.907 Netto winst in % van de omzet 2,8% 2,7% 1,8% 5,0% 5,2% Cash flow 28.301 24.532 22.993 14.364 15.397 Investeringen in materiële vaste activa 7.632 3.982 3.068 2.391 1.849

Balansgegevens Eigen vermogen 58.374 64.452 66.417 63.296 58.484 Vreemd lang vermogen 88.720 121.952 161.579 10.950 7.560 Vreemd kort vermogen 78.431 77.720 64.162 28.700 28.363 Totaal vermogen 225.525 264.124 292.158 102.946 94.407 Mutatie eigen vermogen in procenten -9,4% -3,0% 4,9% 8,2% 9,5% Vaste activa 154.407 154.039 167.436 82.499 54.197 Vlottende activa 71.118 110.085 124.722 20.447 40.210 Verhouding eigen/totaal vermogen 0,26 0,24 0,23 0,61 0,62 Verhouding vlottende activa/ vreemd kort vermogen 0,9 1,4 1,9 0,7 1,4

Personeel Gemiddeld aantal werknemers op fulltime basis 1.559 1.598 1.645 1.178 1.200 Arbeidskosten (genormaliseerd) 108.454 105.923 108.683 75.468 72.905 Gemiddelde arbeidskosten per werknemer 69,6 66,3 66,1 64,1 60,8 Gemiddelde omzet per werknemer 195,6 185,6 180,3 129,8 127,8

*) Voor vergelijkingsdoeleinden aangepaste cijfers inclusief Veen Bosch & Keuning Uitgevers N.V. **) e = genormaliseerd. Eenmalige baten en lasten zoals toevoeging aan reorganisatievoorzieningen worden buiten beschouwing gelaten.

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag “Elke dag is anders. Elke school is anders. Elke docent is anders. Het geeft veel voldoening om voor elke situatie een oplossing te kunnen bieden.”

Ernst Scholten, accountmanager voortgezet onderwijs Uitgeverij Nijgh Versluys. Foto: Corné Sparidaens

20 07 Jaarverslag NDC|VBK de uitgevers 2007

NDC|VBK heeft een goed jaar achter de rug. In 2007 is de omzet licht gestegen en het bedrijfsresultaat licht verbeterd. De krantenuitgeverijen Hazewinkel Pers en Friese Pers zijn gefuseerd tot NDC mediagroep en dit nieuw gevormde multimediabedrijf noteerde een goed resultaat. De boekenuitgeverijen mochten eveneens bevredigende prestaties bijschrijven. Het marktleiderschap van algemene boeken is gecontinueerd en de educatieve uitgeverijen wisten als geheel een aanzienlijke resultaatverbetering te realiseren.

Met ruim 25 werkmaatschappijen is NDC|VBK een zijn intensief onderzocht. In principe zijn NDC|VBK toonaangevende uitgeverijengroep, werkzaam binnen en PCM twee passende partners. Het kranten- en het Nederlandse taalgebied. Met de uitgave van dag boekenportfolio is complementair. Beide hebben een bladen, weekbladen, algemene boeken, educatieve ideëele stichting als grootaandeelhouder. Samen boeken, tijdschriften en een toenemend aantal zouden de bedrijven een zeer sterk mediabedrijf in het multimediale producten bezet NDC|VBK gemeten Nederlandse taalgebied vormen met marktleiderschap naar marktaandeel de zesde positie in Nederland. in de boeken- en krantenmarkt. In de markt van algemene boeken is de onderneming Na intensieve gesprekken en diepgaand onderzoek is marktleider, in de dagbladenmarkt is zij nummer vier. in juli over en weer het besluit genomen om op eigen kracht verder te gaan. Voornamelijk op het gebied van In 2006 is een koers uitgezet gericht op het cultuur en organisatie bleken de bedrijven te veel te versterken en uitbouwen van de onderneming door verschillen om in dit stadium een succesvolle nieuwe het realiseren van autonome groei, het ontwikkelen combinatie te vormen. van nieuwe activiteiten, het aangaan van partnerschappen en het plegen van acquisities. Deze groei is Op 1 juni zijn de beide krantenuitgeverijen Hazewinkel van wezenlijk belang om op lange termijn in de media Pers en Friese Pers volgens plan gefuseerd tot NDC wereld een toonaangevende rol te kunnen spelen. mediagroep. Het nieuwe bedrijf onder één directie en De strategie werpt haar vruchten af en blijft onver- met één visie heeft een sterke positie in de noordelijke minderd van kracht. Aan de uitvoering hiervan is krantenmarkt. Het fusieproces is goed verlopen. in het verslagjaar met enthousiasme en ambitie In juni is dat gevierd met een personeelsfeest in gewerkt. Buitenplaats It Wiid in Earnewâld. In de opstart van nieuwe activiteiten is ruim 3 miljoen euro geïnvesteerd. De oplages van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant daalden licht. De advertentie- Een interessante kans tot versterking deed zich in omzet groeide, voornamelijk door het herstel van de het voorjaar voor. Apax, de Britse meerderheids personeelsadvertentiemarkt. Dagbladadvertenties aandeelhouder van branchegenoot PCM uitgevers blijken, in combinatie met een banensite op internet, te Amsterdam, maakte bekend zich te willen terug- een effectieve manier van personeelswerving. trekken, hetgeen NDC|VBK de kans bood haar De exploitatie van de weekbladen is verbeterd. groeidoelstelling te realiseren. De voordelen van een Er is een restyling doorgevoerd die goed is ontvangen fusie dan wel verregaande vorm van samenwerking door lezers en adverteerders.

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag “Mijn twee passies, letters en honden, kan ik perfect combineren. Dankzij de bevlogenheid van veel mensen hebben we in een paar maanden tijd een fantastisch nieuw maandblad van de grond weten te krijgen.”

Judith Lissenberg, adjunct hoofdredacteur/ eindredacteur van Hondenleven. Foto: Corné Sparidaens

10 20 07 Vervolg jaarverslag NDC|VBK de uitgevers 2007

Het grafisch bedrijf gaf in Leeuwarden de aftrap voor voortgezet onderwijs. De nieuwe systematiek zal het de bouw van de nieuwe drukkerij en expeditieruimte. marktvolume vermoedelijk ongunstig beïnvloeden. Er is veel aandacht besteed aan de bouwvoorberei- ding en de daadwerkelijke start van de bouwactivitei- In het najaar is overeenstemming bereikt over de ten. De eerste druktoren zal in het najaar van 2008 in acquisitie van Waterstad FM. Dit radiostation heeft gebruik kunnen worden genomen. In 2010 is de hele etherfrequenties in Noord-Nederland en draagt bij drukkerij gereed. aan de multimediale ontwikkeling van NDC mediagroep. NDC|VBK heeft voorts een participatie Het boekenbedrijf boekte opnieuw een solide resul- genomen in CarChannel, een 24-uurs themakanaal taat. Boeken worden meer dan ooit gewaardeerd door dat uitzendt via de kabel en internet. Op internet is consumenten als bron van informatie en ontspanning. onder meer het jongerenplatform Videyou.nl gelan- In de markt voor non-fictieboeken is de concurrentie ceerd en wordt geparticipeerd in de site voor dieren groot en internet biedt gratis informatie. Niettemin liefhebbers Dierz.nl. blijft er veel belangstelling voor fraai vormgegeven non-fictie boeken die informatie geordend en ver- In september is NDC|VBK bekroond met de rijkt presenteren. Op het gebied van fictie zijn boeken FD Gazellen Award voor het snelst groeiende bedrijf van onder anderen Nicci French, Haruki Murakami en in de provincie Groningen. Esther Verhoef in grote oplages verkocht. De concernomzet over 2007 is uitgekomen op Het boekenbedrijf van NDC|VBK had in december e 305 miljoen. Het genormaliseerd bedrijfsresultaat 2007 10.456 titels leverbaar waarvan 65% algemene voor afschrijvingen bedraagt e 40,3 miljoen. Dat is en 35% educatieve. conform de eerder uitgesproken verwachting. Gezien de onzekere marktomstandigheden stemt het financi- De educatieve uitgeverijen kenden een bijzonder goed eel resultaat tot tevredenheid. jaar. Zo zijn de nieuwe multimediale leermethodes voor het voortgezet onderwijs van Nijgh Versluys goed verkocht.

Met vele partners wordt geëxperimenteerd met de verkoop en distributie van digitale boeken. Met het Centraal Boekhuis is een nieuwe distributieovereen- komst gesloten voor de duur van vijf jaar.

Bij de educatieve uitgeverijen werden de forse investeringen in het digitaliseren van onderwijsmateriaal zichtbaar. Nieuwe en vernieuwde multimediale les methodes zijn met succes geïntroduceerd. De digitalisering zal de komende jaren een hoge vlucht nemen. Het nieuwe kabinet-Balkenende besloot tot het verstrekken van gratis schoolboeken aan leerlingen in het

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 11 “Het meest enerverend vind ik het ontdekken van onvermoed talent. Dat je onbevangen een manuscript begint te lezen en langzaam maar zeker overtuigd raakt van de kwaliteit ervan. Dat is magie die vrijwel direct omslaat in een bijna maniakale obsessie om van die tekst een succes te maken.”

Joris van de Leur, uitgever De Fontein Jeugdboeken Foto: Corné Sparidaens

12 20 07 NDC|VBK vooruitzichten

NDC|VBK zal de komende jaren onverminderd de nadruk leggen op het versterken en uitbouwen van de onderneming. De in 2006 geformuleerde groeiambitie met een omzetdoel van circa 600 miljoen euro is in het verslagjaar bevestigd. Als financieel kerngezonde onderneming, met regionale oorsprong en respect voor cultureel erfgoed, hecht zij aan een zelfstandig voortbestaan.

Naast het behoud en uitbouwen van de solide het consumentenvertrouwen aan te tasten. Het effect positie van NDC mediagroep en het boekenbedrijf, hiervan op langere termijn is moeilijk in te schatten. overweegt NDC|VBK nadrukkelijk potentiële over names en partnerschappen die kunnen bijdragen Advertentiemarkten zijn meer dan ooit beweeglijk aan de groei van de onderneming. Informatie bereikt en gevoelig. Er dienen zich nieuwe concurrenten consumenten niet meer alleen via traditionele media aan, zowel in print als in nieuwe media. Dit vereist zoals print. Distributie via mobiel internet, sms, een alerte en creatieve opstelling om marktkansen thematische internetsites, narrowcasting, e-papers te benutten. De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd en iPod vindt steeds meer plaats, afgestemd op in de kennis en kunde van de medewerkers. Dit, individuele voorkeuren. NDC mediagroep is goed gepaard aan het enthousiasme en de toewijding van geoutilleerd om hierop in te spelen. de medewerkers, geeft alle reden om de toekomst van NDC|VBK met veel optimisme tegemoet te zien. Uitgeverijen van non-fictieboeken zullen vaker domeinen opeisen, waarbinnen het volledige spec- De omvang van de investeringen zullen e 21 miljoen trum van media ingezet zal worden om de consument bedragen, inclusief de investeringen in de nieuwe pers te bereiken. Voorbeelden hiervan zijn eten/drinken, en expeditieapparatuur. Deze investeringen zullen sport en spiritualiteit. Het bedrijfsonderdeel Pinion is vanuit de lopende kasstromen gefinancierd worden. opgericht om perspectiefrijke crossmediale concepten Begin 2008 is een herfinanciering doorgevoerd. in de markt te ontdekken en daarin te investeren. Deze biedt de onderneming meer flexibiliteit bij het tot stand brengen van haar groeistrategie. De (inter)nationale mediawereld is danig in beweging Door verdergaande technische ontwikkelingen en en tal van ondernemingen zoeken naar strategische synergie zal het personeelsbestand naar verwachting allianties en kansrijke nieuwe product-marktcombina- iets afnemen. ties. NDC|VBK wil nadrukkelijk in deze ontwikkelingen een rol spelen. Als zelfbewuste en financieel gezonde onderneming is NDC|VBK een interessante gespreks- partner. Er zijn volop kansen en mogelijkheden in de markt aanwezig om vormen van samenwerking aan te gaan met mediabedrijven in binnen- en buitenland.

De omstandigheden waaronder werknemers hun werk zullen verrichten zijn ongewis. Volatiele beurzen lijken

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 13 “Dat gevoel vlak voor de opening van een evenement, als de span- ning stijgt en de stress bijna tastbaar is. Dan kom je erachter of de voorbereiding goed is geweest. Heel bijzonder om dat met de direct betrokkenen samen te beleven. Tijdens een beurs als Wonen&Co kom ik wat dat betreft volledig aan m’n trekken.”

Ruud van den Heuvel, Go! evenementen en communicatie Foto: Corné Sparidaens

14 20 07 NDC mediagroep

2007 was een historisch jaar. De beide uitgeverijen Hazewinkel Pers (Groningen, Dagblad van het Noorden) en Friese Pers (Leeuwarden, Leeuwarder Courant) zijn opgehouden te bestaan. Twee vertrouwde namen met elk een rijke traditie in uit- geversland bundelden de krachten en fuseerden tot NDC mediagroep.

Door de fusie is er een mediaorganisatie gevormd met te dringen is er een samenwerking aangegaan met één directie en één visie, die een sterke positie heeft de radiozender Radio538. De site moet uitgroeien tot in de noordelijke markt. Het fusieproces vergde veel een ontmoetingsplatform, waar jongeren elkaar onder tijd en aandacht van medewerkers, maar kende een meer korte videoboodschappen sturen. soepel verloop. Met een feest voor alle medewerkers en hun partners op 2 juni in Buitenplaats It Wiid in Met enkele partners is de internetsite Dierz.nl opge- Earnewâld is de eenwording gevierd. zet, waar dierenliefhebbers met elkaar informatie uitwisselen over hun huisdieren. De naam NDC mediagroep geeft uitdrukking aan de Eind 2007 is overeenstemming bereikt over de multimediale strategie die is ingezet. Rondom de overname van het radiostation Waterstad FM. beide regionale dagbladen Dagblad van het Noorden Met uitzendfrequenties die geheel Noord-Nederland en Leeuwarder Courant, de 36 weekbladen en een dekken en goede luistercijfers vormt de zender een aantal lokale nieuwsbladen zullen veel nieuwe media- waardevolle invulling van de multimediale strategie. producten worden gegroepeerd. Doelstelling daarbij is Vanaf april 2008 zullen nieuwsbulletins gevoed het maximaliseren van het bereik onder inwoners en worden door de beide dagbladredacties. adverteerders in Noord-Nederland. De fusie van Hazewinkel Pers en Friese Pers heeft In het verslagjaar zijn in dat kader diverse nieuwe intern veel energie gevergd. Toch slaagde de onder- initiatieven gelanceerd. In Emmen ging de lokale neming erin de markt goed te bedienen. NDC media- nieuwssite halloemmen.nl van start. In 2008 zullen groep wist het bedrijfsresultaat licht te verbeteren bij meer lokale nieuwssites met hetzelfde concept vol- een gelijkblijvende omzet. De omstandigheden waren, gen. De redacties van de dag- en weekbladen werken evenals in 2006, niet eenvoudig. De advertentiemarkt hierbij nauw samen met de commerciële afdelingen. bleek grillig en moeilijk voorspelbaar. De sites bieden snel en servicegericht nieuws uit eigen dorp en wijk en moeten uitgroeien tot een onmisbaar Dankzij efficiënt werken, het herstel van de per- lokaal platform. soneelsadvertenties in de beide dagbladen en een Om het bereik onder jongeren te vergroten werden verbeterd rendement van de weekbladen, is de onder- verschillende initiatieven ontplooid door Young neming erin geslaagd het begrote bedrijfsresultaat te Einstein. Deze afdeling heeft het afgelopen jaar bij- overtreffen. voorbeeld Videyou.nl ontwikkeld. Dat is een speciaal op jongeren gerichte internetsite, die eind 2007 in de Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant lucht ging. De officiële start is gerealiseerd in februari noteerden gemiddeld een daling van 2,2 procent van 2008 (Valentijnsdag). Om snel tot de doelgroep door de betaalde oplage. Gezien de landelijke trend is dit

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 15 ”Als schakel tussen NDC en bezor gers heb ik een bepaalde mate van vrijheid en veel verantwoorde lijkheid. Ik heb contact met verschillende mensen, wat ik als zeer plezierig ervaar. Het is voor mij een uitdaging om — juist als de krant laat is — onze depothouders en onderroute-chauffeurs positief te stemmen.”

Hassan Jarir, chauffeur NDC mediagroep Foto: Jan de Boer

16 20 07 Vervolg NDC mediagroep

geen ongunstig percentage. De daling is deels gecom- een gratis familieagenda met voordeelkaart ontvan- penseerd door een nog altijd groeiende verkoop gen. Via een speciale internetsite kan gedurende van zaterdagedities van met name Dagblad van het het hele jaar geprofiteerd worden van interessante Noorden. kortingen en aanbiedingen. Het concept is goed ontvangen. Bijna vijftigduizend abonnees hebben hun Op de beide dagbladredacties is een nieuw, multi kaart inmiddels geactiveerd. Mijngenda zal ook in mediaal redactiesysteem ingevoerd. Hiermee lopen de 2008 en 2009 worden verspreid. kranten voorop in Nederland. Na een moeizame start is het systeem steeds beter hanteerbaar. Journalisten Het optimaliseren van het bereik van de 36 week zijn in staat om snel en efficiënt zowel voor print bladen is gerealiseerd met de introductie van het als voor andere media (internet, radio, sms, digitale ‘paraplu-merk’ Het Weekblad. De restyling is goed nieuwsbrieven) nieuws en achtergronden te leveren. ontvangen en de omzet en het rendement zijn ver- De dagbladen hebben een gezamenlijke internet- beterd. redactie gekregen met als oogmerk een inhoudelijk verrassender aanbod te bieden en meer bezoekers te Hoekstra Uitgeverij, die diverse lokale nieuwsbladen trekken. Om meer advertentieomzet op internet te uitgeeft in Friesland en Flevoland, is met ingang van realiseren is de commerciële aandacht vergroot. 1 januari 2008 organisatorisch samengevoegd met de weekbladen van NDC mediagroep. Dagblad van het Noorden vierde zijn eerste lustrum. De krant was medeorganisator van diverse hardloop- Het succes van de eerste beurs Wonen & Co kreeg evenementen en de fietstocht Ride for the Roses. een vervolg in 2007. Zowel de Wonen & Co Outlet als de Wonen & Co beurs in Martiniplaza Groningen, trok In oktober is het digitale archief van de Leeuwarder duizenden bezoekers. Naast de beurs werd met succes Courant geopend door de commissaris van de het glossy magazine Wonen & Co en de internetsite koningin in Friesland, Ed Nijpels. Hiermee is een Wonen & Co gelanceerd. In 2008 zal de beurs ook in waardevol stuk cultuurbezit ontsloten voor alle geïn- Leeuwarden worden gehouden. teresseerden. In samenwerking met het Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar is veel tijd en Het lifestyle magazine Noorderland beleefde een energie gestoken in het digitaliseren van het archief goede tweede jaargang. De verschijningsfrequentie van de Leeuwarder Courant. Alle 255 jaargangen is verhoogd van zes naar acht nummers per jaar. van de krant zijn ingescand. Via www.digitaalarchief De verspreide betaalde oplage ligt rond de leeuwardercourant.nl kunnen bezoekers onbeperkt en 30.000 exemplaren en is stijgende. gratis grasduinen in oude jaargangen. De site voorziet in een grote behoefte. Tienduizenden mensen hebben Door de in gang gezette initiatieven heeft NDC media ingelogd. Het aantal pageviews bedroeg twee maan- groep in het fusiejaar belangrijke stappen gezet om de den na opening al meer dan twee miljoen. multimediale strategie waar te maken. Het bereik is in Noord-Nederland gegroeid tot 72 procent. Doorgroei In het najaar is een omvangrijk project geïntrodu- naar een nog hoger percentage is de opdracht voor ceerd: het geheel in eigen huis ontwikkelde concept de komende jaren. Er is een gezonde basis gelegd om Mijngenda. Alle dagbladabonnees hebben op naam de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien.

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 17 Kengetallen NDC mediagroep

Advertentievolume dagbladen in Nederland (in duizenden millimeters) 2007 2006 2005 2004 2003 Dagblad van het Noorden 17.672 17.851 17.343 18.659 19.737 Leeuwarder Courant 19.560 19.639 18.781 21.445 21.356 Gemiddeld regionale dagbladen 11.807 12.666 13.365 14.395 14.571 Gemiddeld landelijke dagbladen 10.160 10.749 11.562 17.493 17.493 Gemiddeld alle dagbladen 11.329 12.109 12.841 14.440 14.612

Vergelijking advertentievolume- 30,000 ontwikkeling NDC-dagbladen met dagbladen in Nederland. 27,500 De vergelijking is gemaakt op basis van Cebuco-metingen. 25,000

22,500

20,000

17,500

15,000

12,500

 Dagblad van het Noorden 10,000  Leeuwarder Courant  Gemiddelde 7,500 regionale dagbladen

 Gemiddelde 5,000 landelijke dagbladen

 Gemiddelde alle dagbladen 2,500

(in duizenden millimeters) 0 2007 2006 2005 2004 2003

18 20 07 De volume-ontwikkeling Dagblad van het Noorden 2006: 100 volgens de rubrieksindeling Dagblad van het Noorden 2007: 99 van het Cebuco.

 Fabrikanten / importeurs 6,7%  Detaillisten 25,6%  Uitgaan 6,5%  Toerisme 3,0%  Onroerend goed 7,8%  Overige merken / diensten 13,8%  Personeel 14,6%  Familieberichten 14,3%  Gerubriceerd 7,7%

Leeuwarder Courant 2006: 100 Leeuwarder Courant 2007: 99,6

 Fabrikanten / importeurs 7,0%  Detaillisten 28,6%  Uitgaan 7,7%  Toerisme 3,0%  Onroerend goed 7,4%  Overige merken / diensten 14,6%  Personeel 11,5%  Familieberichten 13,6%  Gerubriceerd 6,6%

Betaalde oplage (exlusief buitenland)* 2007 2006 2005 2004 2003 Dagblad van het Noorden 153.623 157.528 163.212 168.469 172.743 Leeuwarder Courant 102.300 104.152 107.848 111.701 113.085 Alle regionale dagbladen* 1.676.928 1.702.651 2.095.065 2.184.358 2.258.912 Alle landelijke dagbladen** 2.002.768 2.025.891 1.715.118 1.772.496 1.832.922 Totaal dagbladen 3.679.696 3.728.542 3.810.183 3.956.854 4.091.834 Gratis dagbladen 918.000 865.000 764.000 649.000 654.000 *) Oplagecijfers 2006 zijn sterk beïnvloed door de conversie van de regionale titels van het AD. bron: Cebuco **) De gepubliceerde cijfers zijn exclusief Het Financieele Dagblad en de Staatscourant.

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 19 “Dat gevoel aan het begin van het 4e kwartaal! Razend druk, de opwinding van nieuwe boeken, de boekenbeurs in Frankfurt en iedereen met focus op zijn eigen en de gezamenlijke doelen! Alsof je met je favoriete voetbal- clubje hard op weg bent kampioen te worden! Heerlijk!”

Michel Schoonheim, salesmanager Kosmos Uitgevers Foto: Corné Sparidaens

20 20 07 NDC Grafisch Bedrijf

In het verslagjaar is een begin gemaakt met de bouw van de nieuwe drukkerij en expeditieruimte in Leeuwarden. In het productieproces zijn beoogde verbeteringen gerealiseerd en de klanttevredenheid is gestegen.

Juli 2007 was een belangrijke maand voor NDC speerpunten benoemd voor optimalisering. Op alle Grafisch Bedrijf. Vlak voor de zomervakantie is een punten zijn verbeterslagen gemaakt, die tot tevreden- nieuwe drukpers besteld bij de firma MAN Roland in heid stemmen. Duitsland. Tevens is een order geplaatst voor nieuwe interne expeditieapparatuur bij de firma Müller Zo is het aantal klachten van opdrachtgevers met Martini in Zwitserland. Maandenlange onderhandelin- ruim een derde teruggebracht. Het papierafval gen gingen hieraan vooraf met vier persleveranciers (‘inschiet’) is gereduceerd tot het streefniveau, de en twee leveranciers van interne expeditieapparatuur. acht productieteams hebben 95 verbeteracties Het aanbestedingstraject is in nauwe samenwerking gerealiseerd op allerlei punten in het productieproces met de afdeling inkoop uitgevoerd. en maar liefst vijf werknemers verkregen een EVC- certificaat (Erkenning van Verworven Competenties). De nieuwe persconfiguratie wordt zo ingericht dat alle krantenpagina’s full colour gedrukt kunnen wor- De hoge ambitie wat betreft de leverbetrouwbaar- den. Hiermee komt het grafisch bedrijf tegemoet aan heid is gecontinueerd. Meer dan 80 procent van alle zowel de commerciële als redactionele wens van opti- dagbladen is tijdig geleverd. Punt van aandacht zijn male kleurenbenutting, die nodig is om aantrekkelijke, papierbreuken, die het productieproces vertragen. In beeldrijke kranten te maken. het orderproces van klant tot eindproduct zijn verbeteringen doorgevoerd. Aan het einde van het jaar zijn Veel aandacht is besteed aan de voorbereiding en nieuwe acties benoemd, die in 2008 ter hand worden de daadwerkelijke aftrap van de bouwactiviteiten genomen. met de uitbreiding van de drukhal in Leeuwarden. Voorafgaand aan de bouwactiviteiten is met alle De pers in Groningen heeft een preventieve onder- partners een startbijeenkomst gehouden. houdsbeurt gekregen. Om de vinger aan de pols te houden is een onderhoudssysteem geïnstalleerd dat In december is de nieuwe ingang van de papierloods wekelijkse monitoring van het gepleegde onderhoud als eerste onderdeel gereed gekomen. In januari 2008 garandeert. zijn de bouwactiviteiten in alle hevigheid losgebar- sten. De eerste druktoren zal in het najaar van 2008 Aan het begin van 2007 is een tweejarig contract in gebruik worden genomen. In 2010 zal de hele afgesloten voor het drukken van een deel van de drukkerij klaar zijn. De drukkerij in Groningen zal dan oplage van het nieuwe gratis dagblad De Pers. worden ontmanteld. Mede hierom is er met een constante bezetting van circa veertig inleenkrachten samengewerkt. De bezet- Behalve aan de nieuwbouw, besteedde het grafisch ting is met één productieteam uitgebreid tot acht, bedrijf zijn aandacht aan het verbeteren van het waardoor onderlinge uitwisseling eenvoudiger en productieproces. Aan het begin van het jaar zijn vijf efficiënter is geworden.

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 21 “In Vlaanderen zit ik in de aan gename positie dat ik iedere ochtend alle pas verschenen boeken van onze uitgeverijen zie langskomen. Het ruiken, voelen, bladeren, flaptekstje lezen doet me bewonderend tussen de tanden fluiten voor de door de uitgevers geleverde inspanningen.”

René van Loon, directeur VBK België Foto: Corné Sparidaens

22 20 07 Boekenbedrijf algemeen

Omzet en resultaat van het boekenbedrijf van NDC|VBK zijn licht gestegen. Het marktleiderschap in algemene boeken is gehandhaafd en nieuwe titels van verscheidene auteurs werden bestsellers.

Het algemene boekenbedrijf van NDC|VBK bestaat uit De aanhoudende populariteit van literaire thril- acht uitgeverijen die actief zijn in de sectoren fictie lers zorgde ervoor dat ook Ambo|Anthos een goed en non-fictie. Bij fictie gaat het om Ambo|Anthos, jaar beleefde. Van Nicci French verscheen de tiende Amstel Uitgevers, Contact, De Fontein en Luitingh- thriller. De uitgever organiseerde voor dit boek een Sijthoff. Bij non-fictie zijn dat Kosmos Uitgevers, spectaculaire uitdeelactie op het Centraal Station van Tirion en Kok ten Have. Utrecht. Duizenden mensen stonden in de rij om een gesigneerd exemplaar te bemachtigen. Esther Verhoef De algemene boekenmarkt in Nederland liet in 2007 won met Close up, na Rendez-vous, voor de tweede een lichte groei zien. De omzet is toegenomen met maal de Zilveren Vingerafdruk. enkele procenten en er zijn meer boeken verkocht. Kok ten Have beleefde een uitstekend jaar. Ten Have Evenals in voorgaande jaren draagt de verkoop van organiseerde met succes de eerste editie van de bestsellers hieraan in belangrijke mate bij. Maand van de Spiritualiteit; in november en december De uitgeverijen van NDC|VBK waren opnieuw goed kende Eindeloos bewustzijn van Pim van Lommel vertegenwoordigd op de bestsellerlijsten en er zijn recordverkopen. prijzen in de wacht gesleept. Hoewel de gemiddelde leestijd van de Nederlanders Van Kosmos Uitgevers ‘scoorden’ kookboek van het opnieuw iets afgenomen is, is de toekomst van het jaar Bij Jamie thuis van Jamie Olivier en The Secret algemene boek onbetwist. Hoezeer nieuwe media van Rhonda Byrne uitstekend. Amstel Uitgevers ook aan populariteit winnen, het boek is nog altijd (Atlas, Augustus, Business Contact, Houtekiet een onmisbaar onderdeel van onze cultuur. Jongeren, L.J. Veen) beleefde het beste jaar sinds tijden met gevraagd naar hun mediavoorkeur, noemen na inter- boeken van Adriaan van Dis en Geert Mak, die ook net het boek. Maar ook voor het fraai uitgevoerde of het Boekenweekgeschenk schreef. Geert Mak behaal- verrijkte boek (bijvoorbeeld met een cd) bestaat van de met In Europa de eerste plek van de Podcastlijst. lezerszijde veel interesse.

Luitingh-Sijthoff en De Fontein kijken terug op Het boek is een bron van informatie en ontspanning. een zeer bevredigend jaar; Contact toonde een Het biedt mensen de gelegenheid om zich voor enkele stabiele ontwikkeling, Mouria en het recent door uren terug te trekken uit de jachtige samenleving om Ambo|Anthos gestarte Artemis bouwden voort aan later de draad van alledag weer op te pakken. Dat vele fonds en markt. boekhandelaren besluiten te investeren in nieuwe interieurs onderstreept het vertrouwen in het boek. De rechtenafdeling van Amstel is groeiende en sloot 79 contracten af voor vertaling van Nederlandse Technologische innovatie en nieuwe verkoopmetho- boeken in het buitenland. des geven nieuwe impulsen aan het boekenbedrijf. Dankzij de digitalisering kunnen boeken worden

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 23 “Ik heb een motto: maak je niet druk om dingen waar je geen invloed op hebt, maar geef je voor 100% voor datgene waar je inzet wel invloed op heeft. En onthoud: het is leuker om iemand te helpen dan hulp te krijgen.”

Rob Hesseling, infographicsredacteur Dagblad van het Noorden en CCI floor assistent. Foto: Corné Sparidaens

24 20 07 Vervolg boekenbedrijf algemeen

gedownload via internet. ‘Printing on demand’ en Ze sluiten nauw aan bij de bestaande activiteiten van het elektronisch opslaan zijn mogelijkheden die nu de uitgeverijen. nog mondjesmaat worden toegepast. Beide zullen de Plataan is een uitgeverij van journalistieke non-fictie komende jaren een grote groei doormaken. van onder anderen Judith Koelemeijer, Margalith Kleijwegt, Jannetje Koelewijn en Gerard Mulder. De digitale uitgeverij eBook.nl van NDC|VBK is Plataan is opgenomen bij Amstel Uitgevers, dat hier- opnieuw uitgeroepen tot downloadwinkel van het mee het fonds Atlas voor literaire non-fictie versterkt. jaar in de categorie boeken. Bij eBook.nl kunnen tien- Hillen is een fraaie aanvulling op de aanwezige jeugd- duizenden Nederlandse en Engelstalige titels tegen fondsen van De Fontein. betaling worden gedownload. De ontwikkeling van steeds betere e-readers zullen het ‘mobiele lezen’ Roodbont is overgenomen door Tirion en richt zich aantrekkelijker maken. als specialistische uitgeverij op het segment van plattelandsboeken en agrarische informatie. Het zal nog geruime tijd duren voordat de e-reader De boeken worden uitgegeven in twaalf landen in gemeengoed is geworden. Niettemin slaagde een Europa. Tirion introduceerde in oktober het maand- grote Nederlandse keten van boekhandels er in korte blad Hondenleven. tijd in enkele honderden te verkopen. Een groot voor- deel van de e-reader is dat de consument eenvoudig Tirion beschikt over een breed scala aan boeken kan beschikken over updates en nieuwe informatie. rond de thema’s natuur, sport en handvaardigheid en hobby. Deze special-interestgebieden zullen de Met internetbedrijf Google wordt een proef gedaan. komende jaren worden uitgebouwd tot afzonderlijke Het gaat om de ontsluiting van boeken die al langer domeinen waarbinnen nieuwe activiteiten zullen geleden zijn uitgebracht en die niet meer via de boek- worden ontplooid. Juist omdat in het segment van handel te verkrijgen zijn. Wie via de zoekmachine van non-fictieboeken veel concurrentie wordt onder- Google met trefwoorden op zoek is naar een specifiek vonden, zal het multimediale uitgeven veel aandacht boek, krijgt de gevonden items te zien. Desgewenst krijgen. kan de inhoudsopgave worden bekeken of een hoofd- stuk worden gelezen, waarna het boek besteld kan worden.

Het luisterboek (fictie en non-fictie) zette zijn opmars voort. In navolging van met name de Verenigde Staten en Duitsland wordt het luisterboek ook in Nederland langzaam gemeengoed. Niettemin is het luisterboek met een aandeel van 1 procent in de Nederlandse boekenmarkt nog altijd zeer bescheiden.

In het verslagjaar zijn drie uitgeefactiviteiten toe- gevoegd. Het gaat om Roodbont Communicatie, Uitgeverij Plataan en kinderboekenfonds Hillen.

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 25 “Elke keer als we er in slagen om een grote diversiteit aan uit agenda’s te maken en de verschillende klanten te bedienen ben ik erg trots. Je kunt dat moment wel vergelijken met het slotapplaus van een mooie voorstelling.”

Annelies van Rossem-Boerema, Uitservice Contendor Foto: Corné Sparidaens

26 20 07 Boekenbedrijf educatief

De educatieve uitgeverijen kenden een uitstekend jaar. De omzet groeide sterk, voornamelijk door de goede afzet van nieuwe lesmethodes in het voortgezet onderwijs. Het resultaat ontwikkelde zich gunstig.

De schoolboekenmarkt is dynamisch als gevolg van een alerte houding. De diverse partijen in de markt een aantal ontwikkelingen. Door het verschijnen van oriënteren zich op de veranderende omstandigheden het eindrapport van de commissie Dijsselbloem – die en welke rol zij daarin kunnen spelen. Naast de edu- een sterk appèl doet op kwaliteit – is onderwijs en catieve uitgeverijen nemen ook andere partijen het onderwijsvernieuwing opnieuw op de politieke agenda initiatief om lesmethodes te ontwikkelen. gezet . De commissie beveelt aan om de politiek de onderwijsdoelen te laten bepalen. De wijze waarop In het verslagjaar zijn forse investeringen van het deze doelen bereikt kunnen worden, zal meer dan educatieve bedrijf in het digitaliseren van onder- voorheen, overgelaten moeten worden aan het wijsmateriaal zichtbaar geworden. Nieuwe en ver- onderwijsveld. In het onderwijsveld wordt gepleit voor nieuwde multimediale lesmethodes werden succesvol invoering van een kwaliteitslabel. geïntroduceerd, waaronder ‘Bekijk het’, een breed leersysteem dat het docenten mogelijk maakt diverse In het verslagjaar besloot het nieuw aangetreden exacte vakken met elkaar te verbinden. kabinet Balkenende tot het verstrekken van gratis schoolboeken aan leerlingen in het voortgezet onder- Multimediale leermethodes kunnen zich verheugen in wijs. Nu betalen ouders nog het studiemateriaal een groeiende belangstelling van scholen. De daad- van hun kinderen. De nieuwe systematiek zal het werkelijke implementatie gaat evenwel nog langzaam. marktvolume vermoedelijk ongunstig beïnvloeden. De oorzaken hiervan zijn divers. Bij sommige scholen Scholen krijgen – in navolging van het basisonderwijs zijn de kosten een overweging om vooralsnog het - de vrijheid om hun budgetten al dan niet voor multimediale leren naar de toekomst te verschuiven. nieuwe onderwijsmiddelen in te zetten. De nieuwe Soms ontbreekt het aan voldoende ICT-kennis of is de systematiek zal in zijn definitieve vorm zeker niet technische infrastructuur nog niet geheel geschikt. eerder dan in 2009 worden ingevoerd. De nieuwe Vaak is sprake van een combinatie van factoren. financiering van onderwijsmateriaal zal leiden tot een veranderde verhouding tussen schoolboekenhandels, Desalniettemin zal de digitalisering de komende jaren uitgeverijen en onderwijsinstellingen. naar verwachting een hoge vlucht nemen. Met de investeringen in nieuwe multimediale leermethodes 2007 heeft vooral in het teken gestaan van de digita- zijn de uitgeverijen van NDC|VBK klaar om aan de lisering van onderwijsmateriaal. Steeds meer scholen wensen van scholen te voldoen. besluiten tot het gebruik van nieuwe media. Naast de leer- en werkboeken wordt digitaal studiemateriaal Voor Van Dale stond 2007 in het teken van vernieu- ingezet. wing. De uitgeverij begon in een nieuwe organisatie en met een nieuw management. De focus is in De ontwikkeling van folio naar digitaal zorgt ervoor belangrijke mate komen te liggen op markt en klant. dat de markt sterk in beweging is. Dat vraagt om Op internet zijn vele gratis sites beschikbaar op het

NDC|VBK de uitgevers jaarverslag 27 “Als de pers draait zijn wij aan wezig. Alles wat maar met de techniek te maken heeft houden wij in de gaten. Het is echt een sport om bij een storing de oorzaak zo snel mogelijk te vinden en te verhelpen!”

Arjen Spijkstra, technische dienst NDC Grafisch Bedrijf Foto: Jan de Boer

28 20 07 Vervolg boekenbedrijf educatief

gebied van spelling en taal. Van Dale is erin geslaagd nieuwe, digitale producten in de markt te zetten, die de goede naam en kwaliteit van Van Dale bevestigen, zo niet versterken. Met name in professionele organisaties voorzien digitale woordenboeken in een groeiende behoefte. De omzet is gestegen en het resultaat is gunstig.

Tijdschriftenbedrijf Veen Magazines ontsluit vanuit de actualiteit wetenschappelijke informatie. Dit gebeurt op een toegankelijke en aantrekkelijke wijze voor de hoger opgeleide consumenten, voornamelijk met tijdschriften, maar ook met boeken en evenementen. In technische markten wordt een bijzondere positie ingenomen met de bladen De Ingenieur, Technologie krant, Techno! en natuurlijk ook NatuurWetenschap & Techniek.

Ook bij Veen Magazines was sprake van een goed jaar. De omzet nam toe, mede dankzij de acquisitie van het maandblad Kunstbeeld. De advertentie- inkomsten groeiden fors. Historisch Magazine en Filosofie Magazine zagen het abonnementenbestand aanzienlijk toenemen.

Het is nog niet gelukt met Zsana een nieuw maandblad over gezondheid in de markt te zetten. De aan- was van abonnees was te gering. Zsana zal wel op projectbasis een of meerdere keren per jaar worden uitgebracht.

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 29 “Het feit dat ik al achttien jaar op de publiciteitsafdeling van deze uitgeverijen werk zegt genoeg. Het blijft leuk, leerzaam en inspirerend om met zoveel verschillende auteurs, die over zulke uiteen lopende onderwerpen schrijven, te werken.”

Marjet Knake, medewerkster promotie Amstel Uitgevers Foto: Niels Westra

30 20 07 VBK marktaandeel

Het boekenbedrijf van NDC|VBK heeft in 2007 zijn marktaandeel in de breedte gecontinueerd. Dit blijkt niet alleen uit het aantal noteringen in de top1000, maar ook uit de 30 (2006: 31) noteringen in de top100. Er waren evenals in 2006 3 noteringen in de top10.

Belangrijke titels in 2007 waren (van) The Secret, Esther Verhoef, Nicci French, Jamie Oliver, Simone van der Vlugt, Adriaan van Dis, Jill Mansell, Herman den Blijker, Dimitri Verhulst, Geert Mak, Joyce Roodnat en diverse Business Contact titels.

Vanaf 2007 wordt de marktinformatie van de boeken branche geleverd door GfK. Het aantal titels in de top1000 is gemeten op basis van de bruto-omzet. De cijfers 2006 zijn aangepast op basis van de GfK-cijfers. De cijfers t/m 2005 zijn gebaseerd op informatie van de Stichting Boekmonitor

2003 270 152 246 332 Outperformance in titels top 1000 2004 246 184 247 323

2005 244 175 240 341  VBK 2006 237 166 236 361  WPG  PCM 2007 259 179 206 356  Overig 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 31 Prijzengalerij boeken en dagbladen 2007

Atlas Esther Verhoef, Rendez-vous: Zilveren Vingerafdruk Wilfred Oranje (vertaler van onder anderen Stechlin van Theodor Fontane): Fonds voor de Business Contact Letteren vertaalprijs Leen Zevenbergen, En nu laat ik mijn baard staan: Joris van Parys, Het leven, niets dan het leven. Managementboek van het Jaar Cyriel Buysse en zijn tijd: Prijs van de Provincie Oost- Vlaanderen Contact Stefan Brijs, De engelenmaker: Boek-delenprijs Dimitri Verhulst, De helaasheid der dingen: Humo’s Jeroen Brouwers: Zutendaalse Cultuurprijs Gouden Bladwijzer, De Gouden Uil Prijs van de Lezer Jeroen Brouwers, In het midden van de reis door Paul Geerts, Een tuin om te lezen: Beervelde Award mijn leven: Tzum-prijs Hans van Maanen: Eurekaprijs/NWO Oeuvreprijs Dirk van Bastelaere, De voorbode van iets groots: Janna Levin, Een bezetene droomt van turing Jan Campert-prijs, Gedichtendagprijs machines: PEN Robert Bingham Fellowship for Writers Chimamanda Ngozi Adichie, Een halve gele zon: Arthur Umbgrove, Midden op de weg, zo hard moge- Orange Broadband Prize for Fiction lijk: Debutantenprijs Brabantse Letteren Salomon Kroonenberg, De menselijke maat: Eurekaprijs/Furore Boekenprijs De Fontein Bernard Dewulf, Loerhoek: Saint Amourprijs voor Silvia Weve, Kip en ei: ‘Vlag & Wimpel’ (Gouden Goede Seks Penseel) Charles Ducal, In inkt gewassen: Herman de Coninckprijs Houtekiet Guy Verhofstadt, De Verenigde Staten van Europa: Augustus Prijs voor het Europees boek Adriaan van Dis: Groenman-taalprijs Bob van Laerhoven, De wraak van Baudelaire: Roel Bentz van den Berg, Zapdansen: Jan Hanlo Hercule Poirotprijs 2007 Essayprijs Groot Patrick Conrad, Starr: Diamanten Kogel Dirk Verhofstadt: Vrijdenker van het Jaar 2007 Ambo|Anthos Catherine O’Flynn, Wat verloren is (Artemis & co): Kok ten Have Costa First Novel Award Karen Kingsbury: The Romantic Times ‘Career Leo Blokhuis, Grijsgedraaid: gouden plaat Achievement Award’ categorie ‘Inspirerend’.

32 20 07 Kosmos NDC|VBK de uitgevers Herman den Blijker en Jaap van Rijn, FD Gazellen Award voor snelst groeiende grote bedrijf Herman, kijken, voelen, ruiken, proeven, koken en in de provincie Groningen eten: Nederlandse Gourmand World Cookbook Award categorie ‘Best Cookbook’ en ‘Best Cookbook Cover’ Pinion Andy McDonald, Koken in McDonald’s Kitchen: eBook.nl: Downloadwinkel van het Jaar Nederlandse Gourmand World Cookbook Award categorie ‘Best Cookbook’ categorie ‘Best Easy Recipes Tirion Cookbook’. Ilja Gort en Jonnie de Boer, Met Gort de Boer op: Jamie Oliver, Thuis bij Jamie: Kookboek van het Jaar Nederlandse Gourmand World Cookbook Award cate- in de categorie Vertaald. gorie ‘Best Food Literature Book’ Clara ten Houte de Lange, Cucina della mamma: Uitgeverij Luiting Sijthoff Nederlandse Gourmand World Cookbook Award cate- Aloys Oosterwijk: Stripschapprijs gorie ‘Best Italian Cookery Book’ Eric Heuvel, Ruud van der Rol en Lies Schippers, De zoektocht: (Anne Frank Stichting/Uitgeverij L): Veen Magazines Stripschappenning categorie Nederlands Jeugd Nienke Beintema, artikel ‘Aardmeting’ in NWT Osama Tezuka, Boeddha: Stripschappenning catego- december 2006: Glazen Griffioen rie Buitenland Adichie wint Orange Price for Fiction 2007 L.J. Veen Chimamanda Ngozi Adichie heeft voor Een halve gele Erik Brouwer, verhaal ‘Ernest Hemingway was een zon, in augustus 2006 verschenen bij Atlas, de Orange renner’ uit De Muur 18: Hard Gras Prijs Broadband Prize for Fiction gewonnen. De prestigi- euze Britse prijs bekroont jaarlijks het beste boek van Mouria een vrouwelijke Engelstalige fictieauteur en is 30.000 M.J. Hyland, Waar je valt: Hawthornden Prize, pond waard. Encore Award Vikram Chandra, Godenspelen: Hutch Crossword eBook.nl ook in 2007 ‘Downloadwinkel van het Book Award categorie ‘English Fiction Shortlist’ Jaar’ Ook in 2007 is eBook.nl door Downloadwinkels.nl NDC mediagroep uitgeroepen tot Downloadwinkel van het Jaar in de Kim Veldhuizen: Dagbladbezorger van het Jaar categorie Boeken. In 2006 droeg de site dezelfde titel.

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 33 “Als acties van de Leeuwarder Courant lezers massaal in beweging zet, weet je dat de krant nog steeds springlevend is. Bijvoorbeeld bij een wandeltocht op de Afsluit- dijk. Een lang lint van 2.500 lezers, verspreid over een dijk van bijna 30 kilometer. Dat geeft een bijzonder gevoel.”

Siebe Annema, Bladmanager Leeuwarder Courant Foto: Jan de Boer

34 20 07 Sociaal jaarverslag NDC|VBK

Binnen NDC|VBK is in 2007 een nieuwe belonings- en beoordelingssystematiek ingevoerd. Het digitale carrièrebureau Columbus is van start gegaan. De eerste fase van de concernbrede harmonisering van arbeidsvoorwaarden is afgerond. De dagbladredacties hebben een nieuw loongebouw gekregen.

Een belangrijk moment voor de afdeling P&O was de In het kader van het project Koers bij de weekbladen start in april van Columbus, het virtuele loopbaan- van NDC mediagroep en de integratie van Hoekstra en ontwikkelingsbureau binnen NDC|VBK. Columbus Uitgeverij solliciteerden alle leidinggevenden naar beoogt de interne mobiliteit te bevorderen en wil een functie binnen de nieuw gevormde verkoop personeelsleden behulpzaam zijn bij zowel hun per- organisatie. Vanaf 1 januari 2008 zijn alle personeels- soonlijke ontwikkeling als hun loopbaanontwikkeling. leden van Hoekstra Uitgeverij in het kader van Koers Het behouden en aantrekken van goed gemotiveerd in dienst gekomen van NDC mediagroep. en gekwalificeerd personeel is van wezenlijk belang voor het kunnen realiseren van de groeiambities van Het fusietraject van de uitgeverijen Hazewinkel Pers de onderneming. en Friese Pers tot NDC mediagroep is in het verslagjaar afgerond. Als laatste in de rij is per 1 januari 2008 Personeelseden kunnen zich bij Columbus inschrijven één klantencontactcentrum gerealiseerd, gevestigd in op onder anderen trainingen en een loopbaantest en Groningen. P&O begeleidde de vorming van zich aanmelden voor deelname aan tijdelijke projecten. NDC mediagroep bij een aantal afdelingen onder meer Ook alle interne vacatures verschijnen bij Columbus. met een cultuuronderzoek. Hierbij is de gewenste Onder de naam werkdattotdeverbeeldingspreekt.nl is cultuur door leiding en personeelsleden aangegeven. de site ook te bekijken voor niet-werknemers. Er zijn vervolgens inidividuele ontwikkelplannen opgesteld. Binnen NDC mediagroep blijven de redac- Bij de holding en NDC mediagroep is in het verslag- ties van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder jaar een nieuw, door P&O zelf ontwikkeld, integraal Courant onafhankelijk. belonings- en beoordelingssysteem ingevoerd. Dit nieuwe belonings- en beoordelingssysteem is per De holding, het boekenbedrijf en NDC mediagroep 1 januari 2008 ook bij het grafisch bedrijf ingevoerd slaagden erin het ziekteverzuim onder de 4 procent en op 1 juli 2008 volgt invoering bij het boekenbedrijf. te houden. Het verzuim bij de holding kwam uit op 3,8 procent (2006: 3,2 procent), NDC mediagroep Bij de dagbladredacties is een nieuw loongebouw van kwam uit op 3,5 procent (2006: Friese Pers 3,5 pro- kracht geworden. Alle functies zijn opnieuw beschre- cent, Hazewinkel 4,1 procent). Het boekenbedrijf ven en gewaardeerd en alle betrokken journalisten zijn kende een ziekteverzuim van 3,8 procent. vervolgens opnieuw ingedeeld. De functiebeschrij- ving en -indeling heeft geleid tot een beperkt aantal Het grafisch bedrijf maakte een negatieve uitschie- bezwaren, waarvan de meeste inmiddels zijn afgehan- ter naar 8,4 procent (2006: 6,4), onder anderen als deld. De afdeling P&O en de redacties slaagden erin gevolg van enkele langdurige ziektegevallen. Er loopt om als een van de eerste dagbladondernemingen deze een onderzoek naar mogelijke verklaringen voor het omvangrijke klus vlot en soepel te klaren. stijgende verzuimpercentage.

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 35 “Via mijn werk ontmoet ik veel mensen bij wie ik eventjes in hun leven mag kijken. Dat is bijzonder. Maar ook rijden door het Groningse land, helemaal kaal en leeg met geweldige luchten erboven, of als ik van een moeilijk onderwerp toch nog een aardige foto heb gemaakt geeft een geweldig gevoel.”

Kees van de Veen, fotograaf Dagblad van het Noorden Foto: Corné Sparidaens

36 20 07 Vervolg Sociaal jaarverslag NDC|VBK

Er is in het verslagjaar een begin gemaakt met de en beloningssysteem vergde veel tijd en aandacht harmonisatie van arbeidsvoorwaarden. Dit project is van de COR. Het overleg met de Raad van Bestuur verdeeld in drie fases en loopt tot 1 januari 2009. kenmerkte zich door een sfeer van wederzijds respect, hetgeen heeft bijgedragen aan voldoende draagvlak Gedurende het verslagjaar zijn bedrijfsregelingen voor veranderingen binnen de onderneming. voor het boeken- en krantenbedrijf op tien punten gelijkgetrokken. Vervolgens worden in 2008 afspra- ken gemaakt over de mogelijkheden om secundaire arbeidsvoorwaarden gelijk te trekken (fase 2). Ten slotte wordt in fase 3 bekeken hoe de diverse pensioenregelingen binnen NDC|VBK op één noemer gebracht kunnen worden. De gezamenlijke pensioen- inkoop zal, mede door efficiënt beheer, moeten leiden tot een hoger rendement.

Centrale Ondernemingsraad De strategie op de middellange en lange termijn, gericht op groei, vormde een belangrijk onderwerp van gesprek tussen de centrale ondernemingsraad (COR) en de raad van bestuur. In dat kader werd de COR in het verslagjaar in een vroeg stadium ver- trouwelijk geïnformeerd over het voornemen van NDC|VBK om de mogelijkheid van een fusie met PCM te onderzoeken. Ook lopende het onderzoek werd de COR op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. Toch kwam het besluit begin juli om het fusieonder- zoek te stoppen als een verrassing. De COR betreurde het stuklopen van de fusie die hij beschouwde als een uitgelezen mogelijkheid om de positie van NDC|VBK voornamelijk op het gebied van de dagbladen en educatieve uitgaven te versterken. Desondanks onder- schreef de COR de argumenten die leidden tot het besluit om de fusiebesprekingen af te breken.

De bedrijfsbrede harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden vormde een ander belangrijk aandachts- gebied voor de medezeggenschap. Gedurende het verslagjaar werden de bedrijfsregelingen voor het boeken- en het krantenbedrijf op tien punten gelijkgetrokken. Ook de invoering van het beoordelings-

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 37 “De ultieme uitdaging is mensen zo te beïnvloeden, dat ze het boek daadwerkelijk kopen. Bezig zijn met plannen en ideeën geeft al veel plezier in het werk, maar als die ideeën uitgroeien tot veel en goede publiciteit en dat iedereen naar de boekhandel holt… fantastisch!”

Marloes Zalm, promotie & publiciteit Uitgeverij Kok ten Have Foto: Jan de Boer

38 20 07 Stafafdelingen NDC|VBK

Servicecentrum / ICT In het najaar is de eindverantwoordelijkheid voor Het Servicecentrum en de afdeling informatie- en afdeling ICT, naast die van het servicecentrum, neer- communicatietechnoligie (ICT) werken voor de gehele gelegd bij de corporate manager ICT. De ICT-afdeling onderneming. Er zijn afdelingen in Baarn, Groningen beleefde in 2007, na veel voorbereidend werk, de en Leeuwarden, die zich bezighouden met ICT, inkoop, doorbraak van innovatieve webtoepassingen. Van de facilitaire zaken en financiële administratie. tientallen ontwikkelde webapplicaties zijn Dierz.nl, Videyou.nl, de lokale nieuwssite voor Emmen en het Voor de afdeling inkoop was 2007 een enerverend crm-project Mijngenda de opvallendste. Daarnaast jaar. Er is een aantal belangrijke contracten afgeslo- had de invoering van een nieuw redactiesysteem bij ten. De afdeling was betrokken bij de bestelling van NDC mediagroep de nodige impact. Tenslotte zijn alle een nieuwe drukpers en nieuwe expeditieapparatuur circa veertig locaties van NDC|VBK met elkaar ver- voor NDC Grafisch Bedrijf en de aanbesteding van de bonden via een glasvezelkabel. daarmee samenhangende nieuwbouw in Leeuwarden. In- en externe communicatie In december is een nieuw vijfjarig inkoopcontract Voor de afdeling in- en externe communicatie was het afgesloten met het Centraal Boekhuis in Culemborg. een bewogen jaar. Naast de lopende activiteiten voor Het Centraal Boekhuis verzorgt de integrale dienst- holding en uitgeverijen, stond de eerste helft voor een verlening voor het boekenbedrijf (distributie-, ver- aanzienlijk deel in het teken van de fusie van de twee voer- en informatiediensten). krantenbedrijven. De afdeling regisseerde het gehele begeleidingsproces. Niet alleen tussen, maar ook Voor het afsluiten van deze en andere contracten is binnen de krantenafdelingen vroegen vele projecten steeds nauw overlegd met de betrokken afdelingen. en reorganisaties de nodige aandacht. De omvorming De afdeling inkoop heeft kunnen aantonen dat zij van de afdeling prepress tot Media Producties & met de aanwezige kennis en ervaring een wezenlijke Vormgeving en het opstarten van het project pers- bijdrage kan leveren aan het resultaat van de onder- vernieuwing binnen het grafisch bedrijf zijn hiervan neming. vermeldenswaardig. Ook begeleide de afdeling de herpositionering van Kosmos Uitgevers. De in 2006 in gang gezette integratie van afdelingen en optimalisering van werkprocessen is succesvol voortgezet. Een belangrijke stap was de herschikking van taken en verantwoordelijkheden van de boek houding en debiteurenadministratie. De financiële administratie wordt omgevormd van een product gerichte tot een procesgerichte afdeling. De nieuwe financiële administratie in Groningen voert de administratie van de holding, NDC mediagroep, NDC Grafisch Bedrijf en ICT. In het verslagjaar is besloten om de afdeling arbeidszaken onderdeel te maken van afdeling P&O. De activiteiten van deze afdelingen sluiten nauw op elkaar aan.

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 39 “Ik kan enorm genieten van ons radioproduct als de juiste liedjes in de goede volgorde achter elkaar voorbij komen. Wat is radiomaken toch een mooi vak. Dit werk kent geen vergelijking, muziek is emotie en gevoel.

Nico Silvius, directeur Waterstad FM Foto: Jan de Boer

40 20 07 Maatschappelijk verantwoord ondernemen

De uitgeverijen van NDC|VBK zijn goed doordrongen van het belang van maatschappelijke verantwoordelijkheid en betrokkenheid. Niet alleen doen de kranten verslag van de wereld om ons heen, ook met boeken, tijdschriften en internetactiviteiten belichten journalisten en auteurs maatschappelijke ontwikkelingen en sociale behoeften. Onafhankelijkheid van redactie staat bij de uitgave van nieuws, verhalen en educatieve producten hoog in het vaandel.

NDC|VBK is zich bewust van haar maatschappelijke de rijke traditie van de openluchtspelen door het uit- positie en de daarbij behorende verantwoordelijkheid reiken van prijzen, de zogeheten Gouden Gurbes. voor de omgeving waarin zij opereert. Deze verantwoordelijkheid komt onder anderen tot uitdrukking in Dagblad van het Noorden ondersteunt projecten en het productieproces. Drukwerk voor de eigen boeken evenementen in de provincies Groningen en Drenthe. wordt ondergebracht bij externe drukkerijen die met Een speerpunt daarbij is het leveren van een bijdrage zorg zijn geselecteerd. NDC Grafisch Bedrijf drukt alle aan de ontwikkeling van de breedtesport. Een voor kranten van het eigen bedrijf alsmede van derden. Alle beeld is de 4Mijl van Groningen, een groot loop drukgerelateerde processen vallen binnen het conve- evenement waar 17.000 sporters aan meedoen. nant van de Grafimedia. Het beleid is erop gericht om De Groninger en Drentse Landschappen worden te voorkomen dat bijproducten of afval in het milieu sedert het ontstaan van Dagblad van het Noorden worden gedumpt. Op het gebied van afval en milieu ondersteund. Er worden fietstochten en wandel houdt een arbo– en milieucoördinator toezicht. tochten in gezamenlijkheid georganiseerd. In 2004 riep Dagblad van het Noorden de streektaalprijs in het De beide dagbladen zijn zich ervan bewust dat zij een leven. Dit is een jaarprijs, voor de regio’s Groningen en bijzondere positie innemen in de Noord-Nederlandse Drenthe, voor auteurs van literatuur, poëzie en muziek samenleving. Zij voelen zich maatschappelijk zeer in de streektaal. Met deze prijs wil Dagblad van het betrokken bij dit landsdeel, hetgeen tot uiting komt Noorden een actieve bijdrage leveren aan het in stand in de vele culturele en sportieve evenementen die op houden en uitdragen van de streektaal. enigerlei wijze worden ondersteund.

Zo ondersteunt de Leeuwarder Courant op cultureel gebied als hoofdsponsor onder andere het Noordelijk Filmfestival, het Fries Straatfestival en de Fryske Music Night. Op sportief gebied draagt de Leeuwarder Courant bij aan het welslagen van het grootste loopevenement in de provincie, de Marathon van Leeuwarden, en wordt het gezond leven gepromoot door sportieve evenementen zoals wandeltochten te organiseren of te ondersteunen. De krant organiseert daarnaast debatavonden over actuele thema’s. Sinds 2007 levert de Leeuwarder Courant een bijdrage aan

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 41 Organogram per 31 december 2007

Houdstermaatschappij Stichting Je Maintiendrai Beheer Heidehuis BV Preferente Aandelen NDC BV

86.9% 8.1% 5%

NDC Houdstermaatschappij BV

100%

NDC|VBK de uitgevers BV

100%

Veen Bosch & Keuning NDC Elektronische Pinion BV Mensenlinq BV Media Menu CV Vakaturekrant.nl NDC mediagroep BV Mediasam BV Uitgevers NV Media BV

100% 100% 100% 35% 33% 10% 100% 50%

NDC Grafisch Bedrijf BV Fitclub BV NRp CV Speurders.nl VBK Uitgevers BV 100% 50% 13.7% 10% 100%

Uitgeversmij. J.H. Kok Ambo Anthos Uitgevers Uitgeverij Contact BV Kosmos Uitgevers BV Uitgeverij Bekadidact BV Nijgh Versluys BV Veen Magazines BV Uitgeverij Houtekiet NV Friese Pers BV NDC Admix BV CarChannel BV Digital Traveller BV ten Have BV

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 10% 30%

Uitgeverij Luitingh Veen Bosch & Keuning Amstel Uitgevers BV Uitgeverij De Fontein BV Tirion Uitgevers BV HB Uitgevers BV Van Dale Lexicografie BV Contendor BV Hazewinkel Pers BV NDC Radio BV Sijthoff BV Uitgevers België NV

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Uitgeverij Hillen BV Friese Pers Boekerij BV Optimum Holding BV Nijgh@work BV De Ingenieur BV Hoekstra Uitgeverij BV Zeyl & Kuipers BV

100% 100% 100% 100% 50% 100% 100%

Roodbont BV Assu VOF

100% 33.33%

Aalbers en Kersten Flevo Nieuwsblad Pers BV Workumer Krant Friso BV Optimum Edition BV vof@work BV Uitgevers BV

100% 50% 100% 100% 50%

42 20 07 Houdstermaatschappij Stichting Je Maintiendrai Beheer Heidehuis BV Preferente Aandelen NDC BV

86.9% 8.1% 5%

NDC Houdstermaatschappij BV

100%

NDC|VBK de uitgevers BV

100%

Veen Bosch & Keuning NDC Elektronische Pinion BV Mensenlinq BV Media Menu CV Vakaturekrant.nl NDC mediagroep BV Mediasam BV Uitgevers NV Media BV

100% 100% 100% 35% 33% 10% 100% 50%

NDC Grafisch Bedrijf BV Fitclub BV NRp CV Speurders.nl VBK Uitgevers BV 100% 50% 13.7% 10% 100%

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 10% 30%

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Uitgeverij Hillen BV Friese Pers Boekerij BV Optimum Holding BV Nijgh@work BV De Ingenieur BV Hoekstra Uitgeverij BV Zeyl & Kuipers BV

100% 100% 100% 100% 50% 100% 100%

Roodbont BV Assu VOF

100% 33.33%

Aalbers en Kersten Flevo Nieuwsblad Pers BV Workumer Krant Friso BV Optimum Edition BV vof@work BV Uitgevers BV

100% 50% 100% 100% 50%

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 43 Personeelsontwikkeling

Verdeling vrouw / man 2007 (in aantal medewerkers per bedrijfsonderdeel)

Krantenbedrijf Vrouw Man Totaal Holding 42 83 125 NDC mediagroep (incl. Hoekstra) 381 602 983 NDC Grafisch Bedrijf 6 148 154 Totaal 429 833 1262

Boekenbedrijf Algemeen 165 87 252 Educatief & Professioneel 94 98 192 Holding 25 36 61 België 15 8 23 Totaal 299 229 528

Verdeling vrouw / man Holding company 33.6 66,4 in procenten NDC mediagroep 38.8 61,2 (incl. Hoekstra)

NDC Grafisch Bedrijf 3.9 96,1

Total 34 66

Trade 65.5 34,5

Krantenbedrijf Educational & Professional 49 51  Vrouw  Man Holding company 41 59

Boekenbedrijf Belgium 65.2 34,8  Vrouw  Man Total 56.6 43,4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

44 20 07 Leeftijd medewerkers 2007 (naar leeftijdscategorie en gemiddelde leeftijd per bedrijfsonderdeel)

Leeftijdscategorie > <= 24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 >= 60 Totaal Gem. Krantenbedrijf leeftijd Holding 4 16 8 15 30 20 14 14 4 125 39,7 NDC mediagroep (incl. Hoekstra) 31 50 71 128 164 159 167 154 59 983 40,6 NDC Grafisch Bedrijf 3 3 10 17 38 19 29 25 10 154 47,5 Totaal 38 69 89 160 232 198 210 193 73 1262 41,3

Boekenbedrijf Algemeen 18 27 40 42 36 34 22 25 8 252 40,2 Educatief & Professioneel 4 10 13 48 38 35 18 19 7 192 42,1 Holding 1 5 7 11 5 11 8 6 7 61 46,5 België 1 - 2 5 3 3 2 7 - 23 45,2 Totaal 24 42 62 106 82 83 50 57 22 528 44,2

Aantal medewerkers 2007 (verdeling naar parttime/fulltime inclusief stagiaires en WAO’ers)

aantal fulltime in % aantal parttime in % Krantenbedrijf Holding 94 75,2 31 24,8 NDC mediagroep (incl. Hoekstra) 648 65,9 335 34,1 NDC Grafisch Bedrijf 150 97,4 4 2,6 Totaal 892 70,7 370 29,3

Boekenbedrijf Algemeen 139 55,2 113 44,8 Educatief & Professioneel 100 52,1 92 47,9 Holding 40 65,6 21 34,4 België 13 56,5 10 43,5 Totaal 292 55,3 236 44,7

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 45 Aantal medewerkers fulltime en Holding company parttime naar bedrijfsonderdeel.

NDC mediagroep (incl. Hoekstra)

NDC Grafisch Bedrijf

Total

Trade

Educational & Professional Krantenbedrijf  fulltime Holding company  parttime

Belgium Boekenbedrijf  fulltime Total  parttime 0 100 200 300 400 500 600 700 800

46 20 07 NDC Houdstermaatschappij B.V.

NDC|VBK de uitgevers B.V. behoort tot NDC Houdstermaatschappij B.V.

Samenstelling raad van commissarissen R.G. Boekhoven, voorzitter J.H.J. Pâques, vice-voorzitter Mr. A.D.H. Fockema Andreae Mr. R.N. Hazewinkel J. Kamminga Drs. C.G.G. Spaan

Samenstelling raad van bestuur J.K.W. de Roos, voorzitter Drs. J.J. Atema B. de Groot

Colofon Dit jaarverslag is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de directie van NDC|VBK de uitgevers B.V. en haar werkmaatschappijen. Productie In- en Externe Communicatie Ontwerp en opmaak Media Producties & Vormgeving Druk Drukkerij Wilco, Amersfoort

NDC|V BK de uitgever s jaarverslag 47 “Een tijd lang naar een deadline toe werken en dan uiteindelijk een goed resultaat zien is een prachtig moment. Of het nu gaat om het maken van een internetcampagne of het bouwen van een nieuwe site, zoals bijvoorbeeld AutoC‑ircuit.nl; ze geven mij het gevoel van Yes! Helemaal geweldig!”

Jolanda Jansons, productmanager New Business Foto: Niels Westra