Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Na Lata 2015-2018
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Łochów na lata 2015 – 2018 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2015-2018 Miasto i Gmina Łochów Łochów, lipiec 2014 r. 1 Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Łochów na lata 2015 – 2018 Spis treści 1. Wstęp 3 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 3 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 4 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 9 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 9 4.1.1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 9 4.1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 10 4.2. Strategiczne cele polityki województwa i powiatu w zakresie opieki nad zabytkami 12 4.2.1. Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do roku 2020 12 4.2.2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego 13 4.2.3. Wojewódzki program opieki nad zabytkami na lata 2012 – 2015 15 4.2.4. Strategia Rozwoju Powiatu Węgrowskiego na lata 2007 – 2015 16 4.2.5. Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Węgrowskiego na lata 2008 – 2015 18 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 19 5.1. Strategiczne cela polityki gminy w zakresie opieki nad zabytkami 19 5.1.1. Strategia rozwoju Gminy Łochów do roku 2020 19 5.1.2. Program rewitalizacji miasta Łochów 23 5.1.3. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego części miasta Łochów, 26 wsi Ostrówek Węgrowski, wsi Budziska, wsi Kaliska i Barchów, wsi Gwizdały i Pogorzelec 5.1.8. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Łochów 27 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta i gminy Łochów 29 5.2.1. Archeologia 29 5.2.2. Osadnictwo 30 5.2.3. Zabytkowe szlaki komunikacyjne 31 5.2.4. Zabytkowe układy przestrzenne 32 5.2.5. Zabytki sakralne 33 5.2.6. Cmentarze 34 5.2.7. Założenia rezydencjonalne 35 5.2.8. Budownictwo 36 5.2.9. Zabytki techniki 37 5.2.10. Miejsca pamięci narodowej poza cmentarzami 38 5.2.11. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne 39 5.2.12. Zbiory muzealne i inne 40 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 40 5.3.1. Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków 40 5.3.2. Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków 42 5.3.3. Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków 43 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków 44 5.5. Obiekty wpisane do rejestru pomników przyrody 44 5.6. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy 47 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 47 7. Założenia programowe 50 7.1. Priorytety w zakresie opieki nad zabytkami miasta i gminy Łochów 50 7.2. Kierunki działań w zakresie opieki nad zabytkami 50 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami 54 9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami 55 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami 56 Załączniki Łochów, lipiec 2014 r. 2 Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Łochów na lata 2015 – 2018 1. Wstęp Gmina Łochów jest gminą miejsko-wiejską. Ośrodkiem administracyjnym i usługowym gminy jest miasto Łochów. Gmina graniczy z gminami Sadowne, Stoczek i Korytnica z powiatu węgrowskiego, z gminą Jadów z powiatu wołomińskiego oraz z gminami Wyszków i Brańszczyk z powiatu wyszkowskiego. Powierzchnia gminy Łochów wynosi 195 km2. Atutem gminy jest stosunkowo bliskie położenie od Warszawy, stolicy kraju i województwa mazowieckiego oraz położenie przy skrzyżowaniu ważnych dróg (droga krajowa nr 50 i nr 62), rangi krajowej oraz przebieg przez miasto linii kolejowej relacji Białystok – Łochów – Warszawa, należącej do krajowego systemu kolejowego. Ośrodek powiatowy – Węgrów znajduje się w odległości 30 km od Łochowa i poniżej 15 km od granicy gminy. Najbliższe miasto – Wyszków, znajduje się w odległości 17 km od Łochowa. Gmina Łochów może być atrakcyjnym obszarem dla lokalizacji baz turystycznych i agroturystycznych, nowych zakładów turystycznych, szczególnie wykorzystujących miejscową bazę surowcową rolniczej przestrzeni produkcyjnej i lasów, te dwa czynniki pobudzają rozwój gospodarczy miasta i gminy. Również położenie gminy nad rzekami Bugiem i Liwcem stwarza atrakcyjne warunki do rekreacji i daje duże możliwości dalszego rozwoju zagospodarowania rekreacyjnego, zwłaszcza w zakresie indywidualnej zabudowy letniskowej dla mieszkańców Warszawy. Walory przyrodnicze w połączeniu z zachowanymi obiektami o walorach kulturowych dają duże możliwości rozwoju turystyki, a przede wszystkim agroturystyki. Gminny program opieki nad zabytkami miasta i gminy Łochów na lata 2015-2018 jest dokumentem o charakterze uzupełniającym w stosunku do innych aktów planowania w gminie, tj. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Łochów oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego miasta i poszczególnych wsi gminy Łochów. Wyżej wymienione dokumenty, uchwalane przez Radę Miejską w formie uchwały, określają politykę administracyjną w zakresie podejmowanych działań dotyczących inicjowania, wspierania i koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego, a także upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Głównym beneficjentem realizacji programu jest społeczność lokalna, która bezpośrednio powinna odczuć efekty jego wdrażania. Dotyczy to nie tylko właścicieli i użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale również wszystkich mieszkańców. Program opieki nad zabytkami jest podstawą współpracy między samorządem gminy, właścicielami zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Taka współpraca, rozwijana w kolejnych latach, powinna przynieść korzyści lokalnej społeczności, a najważniejszą z nich jest zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami. Zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2001 r. Nr142 poz. 1591 z późn. zm.) Gminy w zakresie zadań własnych realizują sprawy dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (art. 7 ust. 1 pkt. 9). Obowiązek sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami nakłada na gminę art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). Ustawa reguluje zasady ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, definiuje pojęcie zabytku, określa formy ochrony, kompetencje organów ochrony zabytków (w tym administracji Łochów, lipiec 2014 r. 3 Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Łochów na lata 2015 – 2018 rządowej i samorządowej), formy finansowania opieki nad zabytkami i ich ewidencjonowania i inne. 1.2. Cele opracowania Programu Celem opracowania Programu opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Łochów zgodnie z zapisami ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami jest: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy, 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków, 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce. Zabytki zostały objęte ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela (Konstytucja RP art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86). Głównym aktem prawnym regulującym przedmiot, zakres i formy opieki nad zabytkami jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). Definicja zabytku Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Ochrona zabytków Ochrona zabytków zgodnie z zapisami art. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; Łochów, lipiec 2014 r. 4 Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Łochów na lata 2015 – 2018 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Opieka nad zabytkami Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności,